Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society a Scientific Quarterly
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego kwartalnik naukowy Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society a scientific quarterly CZYNNIKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO UKŁADÓW REGIONALNYCH I LOKALNYCH pod redakcją Zbigniewa Zioło i Tomasza Rachwała CONDITIONS FOR ECONOMIC DEVELOPMENT OF REGIONAL AND LOCAL SYSTEMS edited by Zbigniew Zioło and Tomasz Rachwał DOI 10.24917/20801653.323 32(3) · 2018 Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Pedagogical University of Cracow –PRACE Institute KOMISJI of Geography, GEOGRAFII Department PRZEMYSŁU of Entrepreneurship and Spatial Management POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOGRAFICZNEGO STUDIES OF THE INDUSTRIAL GEOGRAPHY COMMISSION OF THE POLISH GEOGRAPHICAL SOCIETY 32(3) Redaktor naczelny / Editor-in-chief: Zastępca redaktora naczelnego – redaktor Zbigniew prowadzący Zioło / Associate – managing editor: Rada Redakcyjna / Editorial Board Tomasz Rachwał Paweł Czapliński, Wiesława Gierańczyk, Anatol Jakobson, Wioletta Kilar, Ana María Liberali, Tadeusz Marszał, Tomasz Rachwał (wiceprzewodniczący/vice-chair), Eugeniusz Rydz, Tadeusz Stryjakiewicz, Anatoly V. Stepanov, Yolanda Carbajal Suárez, Natalia M. Syssoeva, Zdeněk Szczyrba, Anna Tobolska, Krzysztof Wiedermann, Nuri Yavan, Zbigniew Zioło (przewodniczący/chair)Recenzenci współpracujący od 2016 r. / List of reviewers from 2016 Zoltán Bartha, Bernard Bińczycki, Krzysztof Borodako, Marta Chmielewska, Paweł Czapliński, Anna Czaplińska-Kibycz, Joanna Dominiak, Liudmiła Fakaeva, Hanna Godlewska-Majkowska, Bronisław Górz, Andrea Gubik, Mihailo Hamkalo, Bartosz Jenner, Jerzy Kitowski, Arkadiusz Kołoś, Tomasz Komornicki, Joanna Kudełko, Marek Maciejewski, Zbigniew Makieła, RenéMatlovič, Małgorzata Mędrala, Beata Namyślak, Pavel Ptáček, Eugeniusz Rydz, Marcin Salamaga, Maciej Smętkowski, Piotr Stanek, Jacek Strojny, Zdeněk Szczyrba, Vladimir Szekely, Zygmunt Szymla, Przemysław Śleszyński, Katarzyna Świerczewska-Pietras, Maria Tkocz, Radosław Uliszak, Maria Urbaniec, Krzysztof Wach, Robert Włodarczyk, BernadettaRedaktor prowadzący Zawilińska, Agnieszka z Wydawnictwa Żur / Publishing House managing editor: Redaktor językowy / Language editor: Ewa Zamorska-Przyłuska Korekta w języku angielskim / English Dorotacorrection: Śrutowska Deklaracja wersji pierwotnej / Definition of primary Agata version Ziółkowska WersjaCzasopismo drukowana jest indeksowane jest wersją pierwotną w bazach publikacji / Journal / is The abstracted primary version and indexed of the journalin: is the printed version. BazEkon, BazHum, CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities), ERIH PLUS (The European Reference Index for the Humanities and the Social Sciences), IndexCopernicus, PBN – Polska Bibliografia Naukowa / Polish Scientific Bibliography, Pedagogiczna Biblioteka Cyfrowa / Pedagogical Digital Library, POL-index WebStrona of Scienceinternetowa Core Collection czasopisma - Emerging z informacjami Sources Citationdla autorów Index i(ESCI) dostępem do pełnych tekstów archiwalnych artyku- łów w wersji elektronicznej / Journal website with information for authors and access to the full-text electronic versions of archive papers: Kontakt z redakcją / Journalwww.prace-kgp.up.krakow.pl, contact ISSN (on-line): 2449-903X Sekretarze Redakcji (Editorial Secretary): Wioletta Kilar, Karolina Smętkiewicz Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Geografii Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, p. 437 tel. (+48) 12 662 62 55, faks (+48) 12 662 62 43, e-mail: [email protected] © ISSN 2080-1653 Copyright by Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2018 Wydawca/Publisher Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Pedagogical University of Cracow – Institute of Geography, Department of Entrepreneurship and Spatial Management Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie e-mail: [email protected]; http://www.wydawnictwoup.pl Współwydawca/Co-publisher Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Druk/Printed by Zespół Poligraficzny WN UP Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society 32 (3) · 2018 ISSN 2080-1653 Wprowadzenie Nasilające się powiązania gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz zmiany relacji poli- tycznych między krajami w istotnym stopniu wpływają na kierunki przemian i możli- wości rozwoju przestrzeni światowej i europejskiej, a także układów krajowych, regio- nalnych i lokalnych. Dlatego relacje rynkowe oraz zmieniająca się sytuacja polityczna wymagają stałego monitoringu, aby odpowiednio pobudzać i wykorzystywać pojawia- jące się możliwości rozwojowe. W tym zakresie ważną rolę odgrywa systematyczna obserwacja tego procesu, by skutecznie aktywizować potencjał, zwłaszcza układów krajowych, regionalnych i lokalnych. W zmieniających się uwarunkowaniach znacznie zwiększają się rola i możliwości działania władz samorządowych, które – w określo- nym stopniu – mogą wykorzystać zmieniające się uwarunkowania do generowania możliwości rozwoju działalności gospodarczej, przyciągania zewnętrznych kapitałów rozwojowych oraz wdrażania nowych rozwiązań, wynikających z postępu cywilizacyj- nego. Istotne znaczenie w tym zakresie mają zasoby intelektualne i stopień wykorzy- stania kapitału ludzkiego i społecznego, którymi dysponują jednostki samorządu tery- torialnego. Należy nadmienić, że poszczególne zjawiska mają niekiedy odmienne możli- wości kształtowania się i poziom ich rozwoju jest inny w różnych układach przestrzen- nych, stąd poznanie ich, obok walorów teoriopoznawczych, może mieć także znacznie aplikacyjne i służyć racjonalnemu zarządzaniu w strukturach regionalnych i lokalnych. i lokalnych.W nurcie zarysowanej problematyki znajdują się prace zawarte w niniejszym to- mie. Dotyczą one głównie wybranej problematyki kształtowania struktur regionalnych W procesach rozwoju podstawowe znaczenie ma jakość kapitału ludzkiego, któ- ry w znacznym stopniu wynika ze zmiany pokoleniowej. Wpłynęły na to współczesne warunki życia, które wydłużyły jego trwanie i zmieniły koegzystencję pokoleń. W kon- sekwencji na rynku pracy uwidaczniają się dwie grupy, pokolenie starsze i młodsze. Na tym tle w pracy dokonano identyfikacji różnic pokoleniowych zasobów pracy i ich zróżnicowania przestrzennego w skali powiatów w latach 2003–2016. Wskazano na możliwości wykorzystania efektu synergicznego poprzez tworzenie zespołów mię- dzypokoleniowych i niwelowanie negatywnych skutków różnorodności pokoleniowej (H. Godlewska-Majkowska, J. Lipiec). Działalność gospodarcza dokonuje się w zmieniających się uwarunkowaniach wy- nikających z wykorzystywania reguł nasilającego się postępu cywilizacyjnego, co od- nosi się także do kształtowania małych i średnich firm oraz zarządzania nimi. Na przy- kładzie województwa wielkopolskiego wskazano, że ważną rolę w tym zakresie od- grywają uwarunkowania i możliwości aktywności innowacyjnej, szczególnie w okresie przejścia do czwartej rewolucji przemysłowej. Za najważniejsze czynniki stymulujące aktywność innowacyjną uznano prowadzenie własnych prac badawczo-rozwojowych oraz współpracę z instytutami naukowo-badawczymi i instytucjami otoczenia biznesu 4 Wprowadzenie (H. Mizgajska, Ł. Wściubiak). Szczególną rolę odgrywają także nowoczesne usługi biz- nesowe. Wywierają one znaczny wpływ na możliwości rozwoju innowacyjnych pod- miotów gospodarczych na terenie województwa zachodniopomorskiego (K. Łobacz, J. Klimek, P. Niedzielski). Współcześnie w podstawowym stopniu za rozwój gospodar- czy odpowiadają innowacje i prace badawczo-rozwojowe, które wpływają na wzrost wartości produkcji przemysłowej i mogą niwelować zapóźnienia w rozwoju układów przestrzennych (A. Świadek, M. Szajt). Duże możliwości rozwoju i przemian społeczno- -gospodarczych układów lokalnych stwarzają procesy inwestycyjne. Wskazuje na to za- rysowana problematyka rozwoju infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej, sportowej, zdrowotnej i mieszkaniowej oraz rozwój działalności podmiotów gospodarczych na obszarze gminy miejsko-wiejskiej Uniejów (K. Kulawiak, T. Rachwał, K. Smętkiewicz). Ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy układów przestrzennych jest marketing terytorialny, dotyczący zwłaszcza wskazywania w układach lokalnych atrakcyjnych terenów na nowe inwestycje (N. Derlukiewicz, A. Mempel-Śnieżyk, T. Pi- lewicz, M. Zdon-Korzeniowska). Podstawowy wpływ na kierunki i tempo procesu rozwoju gospodarki mają świa- towe centra gospodarcze. Wskazuje na to stopień odporności funkcji kontrolno-zarząd- czych na sytuację kryzysową miast Stanów Zjednoczonych. Wskazano, że w większości dominujących miast amerykańskich spadła liczba siedzib zarządów, ale jednocześnie wzrosła ich odporność na kryzys (P. Raźniak, S. Dorocki, A. Winiarczyk-Raźniak). Po- dobny mechanizm zasad zarządzania oraz zmian funkcji kontrolno-zarządczej omó- wiono w miastach europejskich. W przestrzeni europejskiej zauważono przesunięcie środka ciężkości tych funkcji w kierunku wschodnim oraz spadek znaczenia w tym za- kresie ośrodków brytyjskich i niemieckich (S. Dorocki, P. Raźniak, A. Winiarczyk-Raź-