De Correspondentie Van Raadpensionaris Johan De Witt
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
DOOR INEKE HUYSMAN ‘O, nu benijd ik u des te meer, mijnheer! Professor Van Schooten zal zeker een plek voor u hebben. Hij koestert zijn oud-studenten. Mij heeft hij ook al enige malen gevraagd.’ WETENSCHAP ‘Waarom neemt u de uitnodiging niet aan? ‘Zoals ik al zei: mijn vader zal het niet toestaan. Hij vindt de beoefening van wetenschap uitsluitend iets wat een homo universalis in zijn vrije tijd dient te beoefenen. Ik heb me erbij neer te leggen dat hij me een bestuurlijk ambt zal toewijzen. Het doet me deugd dat u die De correspondentie van druk niet hebt. Wat vindt uw vader van uw besluit, mijnheer De Witt?’ Johan kucht. ‘Ik heb het hem nog niet verteld. Eerst kwam zijn arrestatie in de zomer en toen zijn volledige degradatie. Hij zit als raadpensionaris Johan de Witt ambteloos burger thuis in Dordrecht en lijdt zeer onder alle tegenslag. Als ik hem nu zou meedelen dat ik voor een wetenschappelijke carrière kies, zou het weleens zijn dood kunnen betekenen. Daarom wil ik eerst (1625-1672) mijn verhandeling over de grondbeginselen van kromme lijnen publiceren. Als een soort meesterproef. Wanneer het werk aanslaat, zal mijn vader begrijpen dat er een toekomst voor mij is weggelegd in de Overzicht van verzendplaatsen van brieven aan Johan de Witt. Nu wiskunde. Dan zal hij wel akkoord gaan, vermoed ik. Hij zal wel het grootste gedeelte van de diplomatieke correspondentie aan De moeten: voor mij is een ambtelijke loopbaan uitgesloten. Nu mijn Wat er met de raadpensionaris en zijn broer is Witt digitaal bij elkaar staat, blijkt pas hoe goed geïnformeerd de vader uit de gratie is geraakt is het niet meer mogelijk dat pad te raadpensionaris moet zijn geweest over werkelijk alles wat zich bewandelen. [Jean-Marc van Tol, Musch (Soest 2018) p. 403] gebeurd, is verschrikkelijk. […] Het was natuurlijk internationaal voor en achter de schermen afspeelde. Hoe anders is het gelopen? Maar als het aan Johan de Witt had onvoorzichtig van de raadpensionaris om zich op gelegen, dan had hij zich dus liever op de wiskunde toegelegd. Zijn CORRESPONDENTIE liefde voor dit vak ontstond toen hij met zijn broer Cornelis klaarlichte dag aan een woedende menigte bloot te Johan de Witt schreef en ontving als raadpensionaris bijzonder veel wiskundeles bij hoogleraar Frans van Schooten junior volgde aan de brieven. Zijn briefwisseling is zeer veelzijdig en bestaat onder meer uit Universiteit van Leiden, tegelijk met Constantijn en Christiaan, de twee stellen, maar ik heb medelijden met hem, want hij brieven van belangrijke staatslieden, buitenlandse ambtsdragers, zonen van Constantijn Huygens. Daar maakte Johan ook kennis met legeraanvoerders, wetenschappers, kunstenaars, familieleden en Johannes Hudde, met wie hij later zou corresponderen over lijfrentes. heeft niets gedaan wat de dood verdient. Dat schreef talloze verzoeken om een recommandatie. Verreweg de meeste brieven zijn geschreven in de periode 1653-1672, terwijl een kleiner deel uit Christiaan Huygens - vrij vertaald uit het Frans [IH] - de periode vóór 1653 dateert. Op 23 augustus 1672, drie dagen na de moord op de gebroeders De Witt, werd in de vergadering van de Staten aan zijn broer Lodewijk naar aanleiding van de brute van Holland besloten dat ‘... alle de voorschreve Stucken ende Papieren uyt den Sterfhuyse, ende uyt handen van de Erfgenamen van den moord op de gebroeders de Witt; een gebeurtenis die ghemelten Heere De Wit, naer praeallable behoorlijcke condoleantie, overgenomen sullen werden’. Dankzij die afschuwelijke gebeurtenis en nog steeds in het collectieve geheugen van ons land de directe inbeslagname van de papieren nalatenschap van Johan de Witt beschikt het Nationaal Archief nu nog over een vrijwel compleet gegrift staat. Daarmee kwam ook een einde aan de archief met de documenten van de raadpensionaris. Alles bij elkaar beslaan deze stukken 37,4 meter planken in de magazijnen van het relatie die Christiaan vanaf zijn studiejaren met Nationaal Archief. Een globale schatting leert dat het totale aantal brieven ongeveer 35.000 stuks zal bedragen. Hierbij zijn de brieven Johan de Witt had onderhouden, en met wie hij zijn aan de Staten van Holland en de brieven die zich in andere archieven bevinden niet meegerekend. passie voor wiskunde deelde. Johan de Witt, Jean-Marc van Tol 2019 Van alle brieven van en aan De Witt is maar vijftien procent eerder in druk uitgegeven. Het project ‘Correspondentie van Johan de Witt Johan de Witt werd geboren op 24 september 1625 te Dordrecht als online’ maakt nu een inhaalslag door de volledige correspondentie van zoon van Jacob de Witt en Anna van den Corput. Met zijn broer Cornelis De Witt digitaal toegankelijk te maken. Zevenduizend veelal volgde Johan onderwijs op de Latijnse school in Dordrecht, studeerde diplomatieke brieven zijn inmiddels online raadpleegbaar, en hij vervolgens rechten in Leiden en promoveerde hij in Frankrijk. Hij momenteel wordt gewerkt aan de ontsluiting van de brieven van vestigde zich in 1647 als advocaat in Den Haag, werd in 1650 particuliere personen. Het project wordt uitgevoerd namens het pensionaris van Dordrecht en in 1653 raadpensionaris van Holland. Als Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (Huygens ING) in raadpensionaris was hij de hoogste ambtenaar van het gewest Holland, samenwerking met het Nationaal Archief en Early Modern Letters Online voorzitter van de Hollandse Staten en lid van de Hollandse afvaardiging (EMLO) van Oxford University. De brieven worden ontsloten door een in de Staten-Generaal, waar hij optrad als woordvoerder. Johan de Witt team van gastonderzoekers, vrijwilligers en stagiaires, dat iedere was verantwoordelijk voor zowel het binnenlandse als buitenlandse vrijdag op het Nationaal Archief te vinden is. beleid en was zo bijna twintig jaar lang een van de meest invloedrijke Christiaan Huygens, Gerard Edelinck naar Jacques-Antoine Friquet figuren in de Republiek. Johan trouwde met Wendela Bicker (1635- WISKUNDE de Vauroze 1687-1688, Rijksmuseum Amsterdam 1668) en kreeg in totaal acht kinderen, waarvan er drie jong stierven. Wat zijn úw plannen, mijnheer De Witt? Dr. I. Huysman is onderzoeker bij het Huygens Instituut voor Johan voelt zich overvallen. Zal hij vertellen van zijn diepste wens? Terwijl Christiaan Huygens zich wel kon wijden aan de wetenschap, Nederlandse Geschiedenis. Kan hij de jonge [Christiaan] Huygens in vertrouwen nemen? Hij besluit werd Johans tijd al snel opgeslokt door regeringszaken. Toch bleven ze van wel. contact met elkaar houden. Toen Johan zijn werk Elementa Curvarum ‘Eerlijk gezegd hoop ik dat professor Van Schooten mij een positie wil Linearum over de meetkundige afleiding van verschillende kegelsneden geven aan de Nederduytsche Mathematicque. De professor heeft laten in 1659 gereed had, vroeg hij Christiaan de inhoud te controleren doorschemeren dat ik er wel terecht kan. Ik wil me het komende jaar voordat het werk naar de drukker ging. Op zijn beurt was Johan erg volledig op de wiskunde gaan toeleggen.’ geïnteresseerd in Christiaans experimenten met het slingeruurwerk. de actuaris december 2019 de actuaris december 2019 40 wetenschap wetenschap 41 DOOR FRANK THOOFT Op 7 februari 1664 schreef hij Christiaan dat hij verheugd was te vernemen '... dat Uw Ed.ls horologiën door preuve op zee genomen goede hope overlaeten om op groote voyagen tot het vinden van de lengte Oost- ofte Westwaerts te connen dienen'. Christiaan hielp Johan ACTUARIS dan weer met de zeeziekte waaraan hij hevig leed als hij meevoer op de vloot: hij ontwierp speciaal voor hem een slaapcabine die niet meedeinde op zee. Met zijn De Waerdye van lyf-rente naer proportie van los-rente (1671) ANDERS zou Johan een wiskundige basis leggen voor de berekening van levensverzekeringen, door de hoogte van de rente te koppelen aan de levensverwachting. Johan gebruikte hiervoor de kansberekening die vijftien jaar eerder voor het eerst was beschreven door Christiaan Huygens. In zijn correspondentie met Johannes Hudde vroeg De Witt hem daarover vele malen advies. Lijfrenten, samen met losrenten ook wel renten met eeuwig interest genoemd, waren belangrijke pijlers voor de bekostiging van de Staatsschuld. De schrijvende actuaris: Robert Kroon Herbert Rowen, de Witt’s biograaf, noemde De Witt een Een kast vol fantasyboeken is het decor dat Robert The Timekeeper Chronicles doet qua setting en ingewikkeld in elkaar ‘unphilosophical Cartesian’, omdat hij zich niet wilde inspannen voor verweven verhaallijnen denken aan het beroemde epos Game of de publicatie van de correspondentie tussen zijn achterneef Andreas Kroon AAG, actuaris bij Triple A, inspireerde tot het Thrones. De elementen aarde, water, vuur en lucht geven het daarbij Colvius met René Descartes. Hij stuurde Colvius dan ook zijn de sfeer van Avatar: The Last Airbender mee. En toch is het weer een correspondentie retour. Hoewel er in de uitgegeven correspondentie schrijven van zijn eigen fantasyboek: The heel ander verhaal. Robert bedacht het tijdens zijn lange ritten van en van Descartes brieven van en aan Colvius voorkomen, zullen we nooit naar klanten en vond het op een gegeven moment tijd dat hij het weten of er nog meer brieven waren en of De Witt dus verantwoordelijk Timekeeper Chronicles. En daar blijft het niet bij: moest gaan uitschrijven. is voor het ontbreken daarvan. Robert heeft de vervolgdelen al in zijn hoofd zitten. Met behulp van enkele vrienden die als kritische testgroep fungeerden TENSLOTTE leverde hij elke twee weken een hoofdstuk aan, zodat zij feedback Dat Johan de Witt behalve een van de grootste staatsmannen uit de konden geven. “Op deze manier kreeg het verhaal steeds meer vorm. Nederlandse geschiedenis ook een excellent wiskundige was, is niet Mijn oorspronkelijke plot bleef overigens grotendeels overeind, maar algemeen bekend. Behalve met Christiaan Huygens, Johannes Hudde onderdelen of wendingen paste ik aan op grond van de feedback. En ik en Andreas Colvius, correspondeerde De Witt vaker over wiskundige had een stok achter de deur om elke twee weken een hoofdstuk te vraagstukken, zo heeft hij ook met Frans van Schooten en Nicolaas schrijven.” Heinsius veel brieven gewisseld.