POLDERMUSEUM HEERHUGOWAARD STICHTING “DEN HUYGEN DIJCK” Het doel van de Stichting is het verzamelen, bewaren en tentoonstellen van cultuur-historische voorwerpen die betrekking hebben op de polder Heerhugowaard en deze toegankelijk te maken voor het publiek. Het museum zelf werd ondergebracht in het poldergemaal. HEERHUGOWAARD POLDERMUSEUM DE STICHTING

De Stichting “Den Huygen Dijck” werd in 1979 opgericht als beheerder van het Poldermuseum Heerhugowaard. De polder vierde in dat jaar haar 350- INLEIDING jarig bestaan en ging bestuurlijk op in het grotere geheel van de polder Grootgeestmerambacht.

In 1994 werd het gehele gebouw onder de Stichting gebracht en als museum ingericht. Het museum wordt geheel bedreven door vrijwilligers.

De Stichting “Den Huygen Dijck” is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI)

2 VERDWENEN ARCHITECTUUR

In de vorige eeuw stonden er in onze polder een paar fraaie historische panden. Het besef dat het om panden ging met monumentale waarde was niet aanwezig in het gemeentebestuur van die tijd. Vernieuwing, daar draaide het om en dus ging de sloophamer er over.

“Zo stond in de bocht van de Middenweg een kruiskerk in neoromaanse stijl met toren en spits”

3 BEZOEK

Het Poldermuseum is gevestigd in het oude poldergemaal aan de Huygendijk 17 en is bereikbaar:

• met de fiets vanuit het Park van Luna via de rotonde op de Huygendijk.~

• met de bus uitstappen bij de halte Groot & Slot (tien minuten lopen),

• met de auto via de rotonde op de Huygendijk. (ruime parkeergelegenheid is aanwezig)

Openingstijden 2016

16 april - 13 november

Elke zondag en 1e woensdag van de maand 13:30 - 16:30

Oók op afspraak: tel: 072-5715750 Rolstoeltoegankelijk en invalidetoilet

Prijzen

• Volwassenen: € 2, Kinderen: € 1 • Vrienden van museum gratis • Museumkaart niet geldig

4 DE “GROTE WAERT”

Bijna vierhonderd jaar (!) is deze binnenzee een belangrijke vaarroute geweest voor de boeren om hun producten naar de vee- en kaasmarkten in Hoorn en Alkmaar te brengen.

5 Een korte impressie over het ontstaan en bemalen van de polder. Het leven in de polder en wie was toch Heer Hugo? HISTORIE ONTSTAAN VAN DE POLDER

Om het ontstaan van de polder Heerhugowaard in een goed dwergvinvis rond, waarvan een bot is gevonden. Dit bot is te historisch perspectief te zetten, moeten wij ver teruggaan in de tijd. bewonderen in het Poldermuseum!

Het “Hollands Noorderkwartier” heeft een zeer jonge geschiedenis De mens vestigde zich op de veengronden en en is gevormd na de laatste ijstijd, 10000 jaar geleden. Door de ging het ontginnen (brandstof en goede stijging van de zeespiegel vormden zich strandwallen, waarachter bouwgrond) met als gevolg inklinking en dus de binnenzee verzoette door aanvoer van rivierwater; er vormde bodemdaling; het land kwam onder de zich hoogveen. zeespiegel te liggen! Een bewijs van bewoning is de urn uit 1200, eveneens te zien Door het “Gat van Bergen” bouwde de Noordzee de kleigronden in het museum. Het water is een probleem; het van West-Friesland op, later door veenmos overwoekerd. Rond het Noorderkwartier dreigt verloren te gaan. jaar 2000 v. Chr. zwom dan ook, in het huidige Heerhugowaard, een

7 Terpen en dijken zijn een voorwaarde voor bewoning. Het is een Zo’n 400 jaar is het meer De Waert een belangrijk vaargebied voor drassig gebied met vele meren en plassen. de boeren om hun waren naar de markten van Hoorn en Alkmaar te brengen.In 1620 wordt het idee geboren de Waert droog te leggen Vanuit Alkmaar wordt op een doorwaadbare plats een “dijk” en in 1625 op 4 april wordt het Octrooi verleend door de Staten van aangelegd naar het hoger gelegen vissersdorpje Oterleek, de Holland. Huygendijk! Gelukkig, want bij de stormvloed van 1248 ontstaat de “Grote- of Zuider Waert”. De Huygendijk behoedt het Een kopie, met de namen van de investeerders is te zien in het Noorderkwartier voor tweedeling. museum. Het grote werk kon beginnen: een ringdijk aanleggen, een ringvaart graven, molens bouwen…..,,47 molens stonden er in 1634 bij de drooglegging!

Het uitgeven van de kavels vond plaats in Alkmaar, zie het kavelboekje en de originele kopergravures van de kavelkaart uit 1631 van Anthonis Metius bevinden zich in het museum..

Het waterpeil van de polder varieert tussen – 2,5 m NAP in de Noord tot –3,9 m NAP bij het gemaal/museum.

De West-Friese Omringdijk wordt voltooid en beschermt het binnenliggende land tegen de Noordzee.

Echter dit blijkt later een nadeel; de zee brengt geen vruchtbaar slib en dus is de grond van de polder zeer onvruchtbaar. Maar dat weet men dan nog niet.

8 HET LEVEN IN DE POLDER

Het kan beslist geen pretje geweest zijn om te wonen en te werken droogvallen, middels een graafmachine achter op een platbodem! in de pas drooggevallen polder, zo rond 1631.Wij kunnen ons Helaas was deze techniek nog niet bekend ten tijde van onze nauwelijks voorstellen hoe het geweest moet zijn om op de drassige drooglegging en was men aangewezen op het handwerk. grond een bestaan op te bouwen.Op de zg. “druiplanden”, het oude Ook de molenbouw ging verder om ook binnen de polder de land dat binnen de ringdijk kwam te liggen, zoals bijvoorbeeld ondermolens te plaatsen en op die manier het water beter weg te Butterhuizen, stonden een vijftal stolphuizen, evenzo was er kunnen pompen naar de ringvaart. Het “land”werd vooral gebruikt bebouwing bij Oterleek en Veenhuizen. Het ging vaak om houten als grasland en dus veeteelt en het bleek al snel dat de grond zeer huizen, soms met een stenen gevel en zelfs een schoorsteen. slecht was. De “Grote Waerdt” had immers bijna 400 jaar binnen de Na het droogvallen moesten echter de vaarten en kavelsloten Westfriese Omringdijk gelegen en de Noordzee had geen gegraven worden, wegen of paden aangelegd en bebouwing mogelijkheid het vruchtbare slib aan te voeren zoals in de Beemster! mogelijk gemaakt worden. De kavels waren danwel op kaart De aanleg van een nieuw dorp was niet in de inpolderingsplannen aangegeven, maar de werkelijkheid was toch nog anders. Veel opgenomen, wel waren er bruggetjes over de ringvaart naar de loonarbeiders kwamen uit Brabant of Friesland en gingen na het omliggende dorpen gelegd en de bewoners gingen dan ook “ter werken in de polder Heerhugowaard verder door in de Schermer kerke” in de omliggende gemeenten, over de kerkepaden. Tot ver in toen dit meer drooggelegd was. Het waren zeker harde tijden, zowel de tweede helft van de 19e eeuw heeft het geduurd voor voor de enkele bewoners als de werkers, weinig geld en weinig Heerhugowaard een eigen kerk had! vertier. Vooral over deze eerste 100 jaar is niet veel bekend, juist de Bij de droogmakerijen van later tijd, zoals de Noordoostpolder of moeilijkste tijd met armoede en slechte opbrengst van de grond. De Flevopolder werden de vaarten en sloten gegraven vóór het geldschieters overwogen de polder maar weer onder water te laten

9 lopen, dat was goedkoper dan al de kosten aan de 47 molens en de De grotere welvaart brengt grote sociale veranderingen met zich molenaars. De “Cost ging voor de Baet” mee, groei van het aantal inwoners, betere huisvesting en vooral het verenigingsleven neemt toe. In 1807 telde Heerhugowaard slechts Bebouwing is er langs de Middelweg en andere hoofdwegen in de 630 inwoners, in 1900 ongeveer 3000 ( nu in 2008 meer dan polder, maar geen grote Buitenplaatsen en Herenboerderijen zoals 50000 !). in de Beemster, nee, simpele stolpjes en arbeiderswoninkjes. In het Poldermuseum zijn een aantal aspecten te zien van het vaak Honderden jaren verandert er weinig in de polder, een leeg harde leven in deze polder, landbouwgereedschappen, een polderlandschap met in de 18e eeuw nauwelijks 800 inwoners! prachtig opengewerkt model van een stolpboerderij en vele Maar ook toen al had het polderbestuur te maken met sociale kostbaarheden behorende bij de kleding van de boeren en voorzieningen voor bejaarde molenaars, weduwen en wezen. De boerinnen. oplossing was vaak een zg. drie generatiewoning, hoe klein ook. Men was toen nog met weinig tevreden! De grootste metamorfose heeft de polder ondergaan na 1965 toen de eerste nieuwbouw ontstond, afwijkend van de lintbebouwing, Tot de kunstmest kwam! In de 2e helft van de 19e eeuw telt snel groeide de gemeente en veranderde het levenspatroon van zijn Heerhugowaard 141 woningen! De bossen die men heeft inwoners, van agrariër naar ondernemer en forens. Zelfs het aangelegd om de grond te verbeteren verdwijnen en men gaat “vierkant” in de Stad van de Zon heeft zich gedraaid ten opzichte allengs over op tuinbouw. De welvaart stijgt. In 1866 wordt de van het verkavelingspatroon, maar wat zal Heer Hugo van dit alles Middenweg voor het eerst bestraat met klinkermoppen, dit vooral op vinden en wie was hij eigenlijk? aanraden van kooplui in Alkmaar. De boeren in de Waard dreigden met hun waren naar Hoorn te gaan vanwege de onbegaanbare Middenweg, een weg die toch niet voor niets in de richting van de markten in Alkmaar lag.

De infrastructuur verbeterde en daarmee de levensstandaard van de bewoners. De bebouwing was nog altijd een zg. lintbebouwing ( Heerhugowaard werd zelfs als zodanig als voorbeeld genoemd in de Bos Atlas) vooral langs de Middenweg, een patroon dat zich tot in de helft van de vorige eeuw wist te handhaven.

De stoom deed zijn intrede met de aanleg van de spoorlijn Alkmaar- den Helder door de polder, hoewel het station de naam droeg Broek op Langedijk- Heerhugowaard. 10 BEMALING

De bemaling van de Waerdt met 47 Noord Hollandse “Dikkoppen” meter. Dus er waren dan 3 molens achter elkaar nodig, de z.g. Zo’n 250 jaar werd het landschap in Noord Holland gedomineerd molengang, om het water uit door honderden zoniet duizenden de windmolens! Niet alleen voor poldersloten in de 3,90 m hoger het drooghouden van de vele droogmakerijen zoals de Zijpe,de liggende ringsloot (de boezem) in te Beemster, de Heerhugowaard, de Schermer, de Wormer en vele malen. In 1631 stonden er in totaal 47 kleinere polders, maar daar kwamen ook de industriële windmolens poldermolens te draaien. Waarvan er bij vooral in de Zaanstreek en Amsterdam. 24 draaiden in de eerder genoemde Daarbij was vooral de uitvinding van de krukas, waardoor de molengang van 3 molens. draaiende beweging werd omgezet in een op- en neergaande en Na de droogmaking in 1631 moesten men dus kon zagen, van groot belang. deze aanwezige poldermolens wel Voor de waterhuishouding werd ook in de Waerdt de bekende blijven draaien om het drooggevallen achtkantige bovenkruier gebruikt. De molens werden niet van één land in de Waerdt ook droog te houden. En te bedenken dat iedere molenmaker betrokken, er was grote concurrentie tussen de molen gemiddeld eens per zeven jaar in onderhoud genomen molenmakers zoals bijv.: Jan Jansz Vijselaar, Gerrit Reiniersz, Jan moest worden. Het gehele molenonderhoud viel onder de Claesz Nieng, de Edammer Adriaen Jacobs Schoorl, en sinds 1850 verantwoording van het polderbestuur evenals de dijken, kaden, in Heerhugowaard Jan Poland en Zonen. wegen en sloten. De kavels (de landerijen) waren alle in eigendom van de boerenbedrijven en die moesten droog en bereikbaar zijn De poldermolens werden voorzien van een scheprad met een waarvoor het polderbestuur verantwoordelijk was. De landeigenaren middellijn van ongeveer 6 meter en een opvoerhoogte van 1 á 1,5

11 werden echter wel verplicht om molengeld aan het Polderbestuur af de molen woonde. Zijn verantwoording was groot en hij was 24 uur te dragen. per dag en zeven dagen in de week in touw om het polderwater op peil te houden en daarbij ook het klein onderhoud aan de molen uit te voeren. De molenaar van zo’n poldermolen moest rond komen van weinig en werd als er iets mankeerde aan de molen bij het polderbestuur geroepen om zich te verantwoorden en als het echt tegen zat zelfs ontslagen.

In het jaar 1803 kwam Pieter Raat als polderbaas in dienst van de polder. Hij zorgde vanaf dit moment tot zijn pensioen in 1845 voor een grote technische ommezwaai bij de molens. Onder zijn enthousiaste leiding is er in de jaren die volgden het scheprad vervangen door de vijzel. Een vijzel kan het water over een grotere hoogte transporteren dan het al eerdergenoemde scheprad. Door zijn toedoen verdween er één molen van de drie molens uit iedere molengang.

Na de komst van het stoomgemaal aan de Huygendijck in 1877 is er van al die poldermolens niet één meer overgebleven. In de polder Heerhugowaard staan zelf geen molens meer, maar de strijkmolens bij Rustenburg, Oudorp en aan de Hoornsevaart herinneren ons nog wel aan die tijd. Deze strijkmolens hebben tot september 1941 de De molenaar stond vaak tussen twee vuren, als bij slecht weer de Raaksmaatboezen,waar ook de ringsloot van de Heerhugowaard boezem het water niet meer kon verwerken en de seinmolen het deel van uitmaakt,op peil gehouden. Het zijn nog de stille getuigen “stop”sein had gegeven met vlag of lantaren, om voor een paar van welleer. De elektrische bemaling van nu krijgt toch weer een centjes toch nog door te malen om de boeren tevreden te houden! deel van de energie bij een windmolen vandaan, de moderne Was de molen voor de polder een duur en noodzakelijk kwaad, de windturbine. Een moderne windturbine kan zoveel vermogen molenaarsgezinnen waren ook een zware last. De taak van leveren dat die in staat is om vier gemalen van energie te voorzien molenaar is nooit een onvervulbare vacature geweest, er was altijd zoals die nu achter het Poldermuseum aan de Huigendijk staat wel een geschikte persoon te vinden. De molenaar was in dienst van de polder en was vaak een arme arbeider die met zijn gezin in

12 HEER HUGO

WIE WAS DIE MAN?

“Heer Hugo zal altijd een mysterie blijven, maar zijn naam leeft al bijna 800 jaar voort,”

13 Heer Hugo men daar toen een “dijk” aangelegd op het Of zou het Hugo II van Akersloot zijn wad: de Huygendijk! geweest, of misschien ene Hugo van Met wie kunnen wij beter beginnen dan met Elkerslote? Wie van de drie….; het zal altijd Heer Hugo, van wie de naam in velerlei Op de kaart uit 1288 in het museum staat een mysterie blijven, zolang er geen duidelijk variatie’s, ook heden nog in het “den Huygendyck” vermeld, weliswaar is dit bewijsmateriaal gevonden wordt. maatschappelijk leven van, ja…, niet de huidige Huigendijk, die is tijdens de Heerhugowaard is te vinden. drooglegging aangelegd, maar de In het Octrooi van 1625 (de vergunning van Hij is niet de gemakkelijkste “Heer” om mee tegenwoordige Slingerdijk, aan de andere de Staten van Holland om de Grote- of te beginnen, er is weinig bekend van hem en kant van de ringvaart. Zuider Waert droog te leggen) wordt voor het er zijn verschillende verhalen over zijn eerst gesproken over de Heer-Huyge-Waert, Heer Huygen moet dus het voortouw bestaan in omloop. Als dan ook kenners van dus bijna 400 jaar later. Heer Hugo heeft dus genomen hebben om, waarschijnlijk met de Heerhugowaardse geschiedenis, er ook wel zijn sporen achtergelaten, zijn dijk heeft hulp van de monniken uit Egmont, deze dijk niet uitkomen wie nu precies de echte Hugo het mogelijk gemaakt de Grote- of Zuyder aan te leggen en als beloning werd de dijk is, dan zullen ook wij moeten blijven gissen. Waert droog te leggen! naar hem genoemd. Heer Hugo zal altijd een mysterie blijven, maar zijn naam leeft al bijna 800 jaar voort, ook in het Poldermuseum, ja… aan de Maar wie was hij, deze Heer Huygen? Huygendijk! Was het Heer Huig (Hugo) van Assendelft, Wij beginnen ons verhaal rond het jaar 1200, door de Graaf aangesteld als Baljuw van het als de graven van Holland, vanuit Scorel en Hoogwouder en Oterleeker Ambacht? Hij Egmont, via Alkmaar hun blik laten vallen op was tevens “kastelein”, slotvoogd van West-Friesland. Tussen Oudorp en Oterleek kasteel Radboud in Medemblik en bezat veel ligt een soort waddengebied, het grond in West-Friesland. Hij had er dus alle Occenvorth, dat bij laag water de enige belang bij om de “Grote Waert” in bedwang toegangsweg naar West-Friesland is. In te houden. Wij weten verder niet veel van 1248 vindt de grote dijkdoorbraak plaats bij hem, alleen dat hij in 1296 sneuvelde bij een Valkenoogh, waarbij de Grote Waert gevecht met de West-Friezen, in hetzelfde gevormd wordt. Om te voorkomen dat de jaar trouwens dat Floris V door de edelen Noordzee doordringt tot de Schermeer en N- werd vermoord! Holland in twee stukken zou verdelen, heeft

14 In het Poldermuseum is de archiefkast van Pas in de Franse tijd kwam de naam Hugo” en zelfs een wijn “de “Heer Hugo” wijn het Polderbestuur te zien uit 1631, waarop, Heerhugowaard algemeen in gebruik, ook , geproduceerd in Akersloot! door de schrijnwerker, de naam HEER als naam van de Gemeente en de Polder. Zou het dus toch Heer Hugo II van Akersloot HVYGEN WAERT is aangebracht, Maar zijn naam leeft voort, ook nu, wat denkt zijn geweest? Hij moest eens weten hoe zijn duidelijker kan het niet. u van: de Hugo Girls, de Hugo Boys, de naam nu over de gehele wereld gaat als Heer Hugo Bulls (de darters van “t Waertje), naamgever voor de Stad van de Kansen! het Verzorgingshuis Hugo Oord, de scholengemeenschap Huigenwaard, Hugofloor, de Huigenhoekring, er is een bloem naar hem genoemd de fuchsia “Heer

Zijn naam is hierdoor voor altijd aan de polder verbonden. Ook op de kavelkaart uit 1631, waarvan de originele kopergravure van Anthonius Metius in het Poldermuseum te zien is, wordt dan ook gesproken van de polder HEER-HUYGHEN-WAERT.

15 HOOFDSTUK 3

PERSONEN Een overzicht van historisch betekenisvolle personen voor Heerhugowaard LEEGHWATER

"De grondlegger van de Droogmakerijen"

Jan Adriaenszoon De overgang van korenmolen naar een molen om water te Leeghwater, de grote verpompen, verliep via de koker- of wipmolen. Het probleem was legende uit de Rijp, geboren dat het koren boven in het molenhuis gebracht kon worden, maar in 1575 en gestorven in het water zich op grondniveau bevond en de aandrijving van het Amsterdam in 1650, is een scheprad dus van het wiekenkruis naar beneden gebracht moest van de beroemdste worden via de ‘koker’of de Koningspil. waterbouwkundigen van ons Leeghwater, een naam die hij trouwens pas op latere leeftijd, heel land. Mede dankzij hem, toepasselijk aan zijn naam toevoegde, was zeer geïnteresseerd in door het aanbrengen van de technische ontwikkelingen van de industriemolens. In 1592 vond vele technische Cornelis van Uitgheest de krukas uit en daarmee de verbeteringen aan de houtzaagmolen, met weer als gevolg dat Leeghwater hierna de windmolens, werd het oliemolen construeerde om olie uit zaden te persen. mogelijk de grote meren in Holland droog te maken. Men stond aan het begin van de ‘Gouden Eeuw’, de 17e, een eeuw waarin alles mogelijk scheen: oorlog voeren tegen Spanje; handel drijven op de Oostzee, met China, Japan en Oost-Indië; Antonie van Leeuwenhoek verbeterde de microscoop, uitgevonden trouwens door de Alkmaarder Cornelis Drebbel; Christiaan Huygens vond het Zijn betekenis bij de droogmaking van de ‘Grote Waert’ was slingeruurwerk uit en tussen 1608 en 1643 werd ongeveer 20.000 ha misschien niet zo groot; alleen bij de rekeningen uit 1629 is een stuk land op het water veroverd! Niet te vergeten de bloei van de gevonden, waaruit blijkt dat een zekere “Jan Aeriesz Laechwater” schilderkunst met Rembrandt als beroemdste opponent. Waarlijk f 193-18-0 ontving, voor bewezen diensten, maar indirect heeft zijn een tijd om bij stil te staan. constructie van de 8-kantige poldermolen, een bovenkruier of ‘hollandse dikkop’, met draaibare kap, er zeker toe bijgedragen. Leeghwater was in 1612 nauw betrokken bij de drooglegging van de Beemster als opzichter bij de bedijking en de bouw van de 26 17 molens..Ook bij de Schermer en de Wormer was hij betrokken en Chronycke ende Voorbereydinghe van de Afkomst ende ’t maakte berekeningen en kaarten. Vergrooten van de Dorpen van Graft ende Rijp”, waarvan de eerste druk verscheen in 1649 bij Dominicus van der Stichel, boekdrukker In het buitenland was hij een beroemd waterbouwkundige, in 1619 aan de Lauriersgracht in Amsterdam, de stad waar Leeghwater toen peilde hij de moerassen in Vlaanderen, in 1628 adviseerde hij bij het woonde. droogleggen van moerassen bij Bordeaux en in 1633 werkte hij in Sleeswijk-Holstein als landmeter en ingenieur, alwaar hij een sluis Nog geen jaar later, eind januari 1650 overleed hij op 75 jarige ontwierp. leeftijd in Amsterdam. Hoe gedenken wij deze geniale en veelzijdige man? In Alkmaar met de Leeghwaterbrug, maar in Maar Jan Adriaenszoon kon veel meer! In 1605 demonstreerde hij in Heerhugowaard ? Zonder zijn kennis hadden wij heden zeker geen den Haag voor Prins Maurits, in de Hofvijver, een soort duikersklok, “droge voeten” in onze Stad van de Kansen! waarmee hij lange tijd onder water bleef! De Prins was onder de indruk en verleende hem octrooi op zijn uitvinding.

Hij was een veelzijdig man, zo vervaardigde hij ook het uur- en speelwerk voor de Zuiderkerk en de Westertoren in Amsterdam! Voor het Raadhuis in zijn geboorte plaats de Rijp maakte hij in 1630 de tekeningen en het bestek. In de houten balans van de Waag staan de letters:”J.A.L.W.”

Zijn grote faam dankt hij echter vooral aan het in 1641 uitgegeven ”Haerlemmer-Meer-Boeck”, waarin hij een lans brak voor de drooglegging van dit enorme water. Hij dacht het meer met 160 molens te kunnen droogmalen en schatte de kosten op zo’n 4 miljoen gulden! Het boek trok veel aandacht en beleefde 13 herdrukken, de laatste in 1838.

Rond 1850 werd de Haarlemmermeer drooggemaakt, één van de drie stoomgemalen kreeg zijn naam: het Leeghwater gemaal aan de Kaag.

Wilt U meer weten over het leven van Leeghwater en van de dorpen Graft en de Rijp dan moet U zijn eigen boekje lezen: ”Een Kleyne 18 VAN FOREEST

“De initiatiefnemer tot de droog-legging van de Grote Waert”

van Foreest was, samen generaal en bestuurders van Alkmaar, Hoorn en Amsterdam om het met Jhr. Floris van octrooi te verkrijgen. Voor zover het water betrof was de Grote Waert Teylingen, de in handen van de Grafelijkheid van Holland, ‘Staatsdomein’dus, initiatiefnemer tot de maar de vele eilandjes en binnendijkse druiplanden waren in droog-legging van de handen van particulieren. Er moesten dan ook heel wat stukken Grote Waert. Het grote grond vergeven worden en bestuursfunctie’s toegezegd worden om meer was reeds het octrooi te verwerven. eeuwenlang een Op 4 april 1625 wordt het Octrooi verleend, waarbij aan Alkmaar probleem voor wat betreft vele concessies waren gedaan, de wegen en vaarten lopen in de de landafslag en de richting van Alkmaar, vergaderingen van het Polderbestuur moesten afwatering. in Alkmaar gehouden worden en een deel van het college van hoofd-ingelanden en heemraden moest uit Alkmaarse bedijkers In de 17e eeuw waren de bestaan.. Maar het werk kon beginnen! Hollandse patriciërs rijk en machtig, met durf en ondernemingszin. Er waren tevens veel boeren die emigreerden naar Duitsland, zodat men zich ging toeleggen op landaanwinning. De Zijpe, de Beemster en de Purmer werden Helaas heeft Floris van Teylingen, van 1620 Burgemeester van drooggelegd en waren een goede investering voor de ‘bedijkers’. Alkmaar, dit niet meegemaakt, hij overleed in 1624, zijn handtekening staat dan ook niet onder het octrooi, die van van Nanning en Floris, beiden bestuurders van Alkmaar, gaven de Foreest wel en is te zien op de kopie van het octrooi in het aanzet tot de droogmaking van de Heerhugowaard, het was dus Poldermuseum. een particulier initiatief en vergde veel lobbywerk bij de Staten-

19 Nanning van Foreest stamt uit een zeer oud adellijk geslacht, voor hij dus weinig of geen rendement van zijn investering gehad zal het eerst genoemd in 1250 in het Graafschap Holland. In de 14e hebben. eeuw verwierven zij al bestuursfunctie’s in Delft, Haarlem, Alkmaar Het is dan ook terecht dat er in een van de oudste wijken van en Hoorn. De bezittingen van de familie Foreest lagen rond Gouda, Heerhugowaard een belangrijke straat naar hem is genoemd, de het kasteel bij Koudekerk aan de Rijn. Zijn vader, ook Nanning van Foreeststraat van de Middenweg naar de West- tangent. geheten, werd geboren in 1529 in Alkmaar en was onder andere Ook van Teylingen is niet vergeten en met een straat en school pensionaris van Alkmaar. Hij speelde een belangrijke rol in de vernoemd. opstand tegen Spanje, vluchtte naar Oost-Friesland en keerde, net Wij moeten onze van Foreest echter niet verwisselen met een voor het Beleg, in 1572 terug naar Alkmaar en hield daarvan een andere beroemde telg uit hetzelfde geslacht nl. met zijn oom Pieter dagboek bij: ”een cort verhael van de strenghe belegheringhe ende van Foreest, ook wel Petrus Forestus genoemd en bekend als de aftreck der Spangiaerden van de stadt Alcmaer gheleghen in “Hollandse Hippocrates”een van de belangrijkste medici van Holland”, van 23 augustus tot 8 oktober 1572. Nederland, ook geboren in Alkmaar.

“Onze” Nanning is geboren in 1578 in Alkmaar, uit het huwelijk van zijn vader met Maria van Hattem. In 1607 trouwde hij in Alkmaar met Deze verrichtte de lijkschouwing en balseming van prins Willem van Machteld van Sonnevelt en kreeg vier kinderen: drie dochters en Oranje, die op 10 juli 1584 in Delft door Balthasar Gerards een zoon, die jong en ongehuwd zou overlijden. Zijn oudste dochter vermoordt werd. Jaarlijks word bij het Medisch Centrum Alkmaar de Anna trouwde met de Amsterdamse regent Pieter van Loon. van Foreestrede uitgesproken en prijs uitgedeeld. Ook hij is begraven in de Grote kerk te Alkmaar. Nanning van Foreest bekleedde belangrijke bestuurlijke functie’s in Het portret van Nanning van Foreest uit 1662 van Adriaen het waterbeheer, hij was toegevoegd ‘bedijker’van de Beemster, Hanneman hangt in het Stedelijk museum te Alkmaar. bedijker, penningmeester van1627 tot 1637en hoofd-ingeland van de Heerhugowaard van 1626 tot zijn dood in 1668.

In 1666 werd hij aangesteld als lid van de commissie ter educatie van prins Willem III van Oranje-Nassau, samen met Johan de Witt. Hij overleed in den Haag en werd op 6 december 1668 begraven in de Grote kerk te Alkmaar.

Wij mogen dus wel dankbaar zijn voor het vele werk dat van Foreest voor de polder en dus voor ons heeft gedaan, daarbij te bedenken dat de polder geen financieel succes was door de slechte grond en

20 BICKER

“Andries Bicker, burgemeester van Amsterdam, belegger in de Grote Waert en hoofd-ingeland in het Polderbestuur”

Onder het “Octrooi” uit 1625, de graanhandelaar en bierbrouwer en richtte in 1594 de Handels bouwvergunning voor de Compagnie van Verre op, de voorloper van de Verenigde drooglegging van de Grote Oostindische Compagnie waarvan hij ook bestuurder werd. Hij Waert en tevens het contract kreeg nog twee zonen Cornelis en Jacob. tussen de belanghebbenden, staan dertien handtekeningen De familie Bicker had een stevige greep op de wereldhandel en ook van Waardige Heren! Deze op het politieke toneel speelden zij een voorname rol in de Heren hadden zichzelf hiermee Republiek. Onze grote dichter Joost van den Vondel maakte een direct tot de eerste hoofd- sprekend gedicht over de familie: ingelanden van de nieuwe Zoo wyt als Bickers vlagh den grooten Oceaen polder gepromoveerd. De Beschaduwde, en doorsnee met ryck gelade schepen zwierige handschriften zijn in Die ’s weerelts gouden oegst in Hollants boezem slepen. het Poldermuseum te zien. In het huidige Heerhugowaard zijn het bekende straatnamen in de Heemradenwijk, zoals van Wassenaar, van Asperen, Basius, van De Gouden Eeuw is begonnen, handel en kunst bloeien als nooit Veen, Oudestein, van Wijngaerden, Bicker; de heren van het eerste tevoren, tegelijkertijd wordt de 80-jarige vrijheidsoorlog tegen het uur zijn niet vergeten! Spaanse bewind gevoerd en, zo wordt beweerd, leverden de Bickers schepen en zilver aan de Spanjaarden! Onze Andries Bicker, Heer van Engelenburg, werd ook koopman en Andries Bicker was misschien wel de meest flamboyante Heer uit dreef pelshandel op Rusland waarmee hij schatten verdienden. De het gezelschap, zeker één van de rijksten en meest invloedrijke Russen, toen nog in het bezit van Alaska, lieten de Indianen daar persoon in het land. Hij werd geboren in Amsterdam in het jaar 1586 voor hen jagen op beren en vossen, waarvan de pels gretig aftrek en gedoopt op 14 september van dat jaar. Zijn vader Gerrit, vond in Japan en Europa. getrouwd met Alyd Boelens was reeds een vermogend man, hij was

21 Maar zijn ambitie’s gingen verder en hij werd bewindhebber van de een duur huurleger op na te houden. VOC, gedeputeerde van de Staten-Generaal en Kolonel bij de Schutterij. In 1627 werd hij voor de eerste keer Burgemeester van Toen de prins met zijn leger in aantocht was om hem in Amsterdam Amsterdam. de les te lezen, werd dit ontdekt door de postbode op weg van hamburg naar Amsterdam! Deze waarschuwde de drost van Hij had toen dus al een deel van zijn vermogen “belegd” in de Muiden, Gerard Bicker, de zoon van Andries, die direct naar drooglegging van de Grote Waert, en was van1626 tot zijn dood in Amsterdam vertrok. Daar lieten Andries, inmiddels als Burgemeester 1653 hoofd-ingeland in het Polderbestuur. Waarschijnlijk heeft het opgevolgd door zijn broer Cornelis Bicker de bruggen ophalen, de Poldermuseum aan hem de prachtige Japanse en Chinese poorten sluiten en het geschut in stelling brengen! porceleinen borden te danken, welke door de VOC-schepen werden Dit was de mislukte aanslag op Amsterdam in 1650 en kostte zowel meegenomen. Andries als Cornelis hun politieke functie’s, als voorwaarde voor het toen gesloten verdrag. Het waren ook toen roerige tijden! In 1615 was Andries getrouwd met Trijn Jansdr. Tengnagel, zij was Andries Bicker stierf op 24 juni 1652, zijn vrouw Trijn op 12 oktober toen 20 jaar, hij 29. Zij kregen vijf kinderen, drie dochters en twee van hetzelfde jaar, beiden begraven in Amsterdam. zonen. In 1627 werd hij door de Staten-Generaal afgevaardigd naar Zweden en Polen, om tussen deze twee landen een vrede te Vondel heeft als “Byschrift op d’Afbeeldinge van den Heere bemiddelen en tegelijkertijd nieuwe handelscontracten voor de ANDRIES BICKER, Heere van ENGELEBURH,” onder andere deze handel in de Oostzee af te sluiten. Door zijn kennis van zaken en twee versregels geschreven: gematigdheid was hij daar uitstekend geschikt voor en werd in “ De stralen van de Kroon, die op stads wapen flickeren, 1643, samen met Jacob de Witt weer naar Zweden gezonden om Verworven door het gout van ’t eerlijk bloet der Bickeren!” tussen dit land en Denemarken te bemiddelen! De familie Bicker, een echte koopmans- en regenten familie had grote invloed, in 1646 bekleedde zeven leden van de familie politieke functie’s in het land.

Dat het rendement van zijn investering in de Heerhugowaard niet groot was, door de slechte grond, deerde hem waarschijnlijk niet zo, de familie was bijvoorbeeld ook betrokken bij de meer lucratieve turfwinning in Drenthe! Na de Vrede van Münster in 1648, waarbij een einde kwam aan de oorlog met Spanje, kwam hij in een heftig conflict met prins Willem II, omdat hij het zonde van het geld vond er

22 TROMP

“Admiraal en hoofd-ingeland”

Hoe kwam onze zeeheld te overlijden. Zijn weduwe hertrouwde twee jaar later met admiraal Admiraal Cornelis Tromp Cornelis Tromp, die zo eigenaar werd van de boerderij en in 1674 verzeild in de polder toetrad tot het polderbestuur als hoofd-ingeland. Zijn zwierige Heerhugowaard ? handtekening stond dan ook in 1690 voor akkoord onder de Bij de loting van de kavels op jaarrekening van het polderbestuur. 20 juni 1631 in Alkmaar was ook Voor Cornelis Tromp was het een verstandshuwelijk met de vier jaar Dieuwer Bicker aanwezig, de oudere en schatrijke kinderloze Margaretha. Hij was zojuist door de zuster van Andries Bicker, de Staten-Generaal op non-actief gesteld na een conflict met admiraal Burgemeester van Amsterdam. de Ruyter, onder wiens bevel hij deelnam aan de Tweedaagse Zij was getrouwd met Jan zeeslag (4-5 augustus 1666) tegen de Engelsen en Franse vloot. Jansz. van Helmond, maar Tromp versloeg de Britse achterhoede, maar had zich met zijn tijdens de loting was zij al eskader zover van de in het nauw gebrachte hoofdmacht van de weduwe, haar man was Ruyter verwijderd, tegen diens bevel in, dat hij die niet meer te hulp gestorven aan de pest die in kon komen. De Ruyter verweet hem daarom de nederlaag. Tromp 1625 heerste in Alkmaar en Amsterdam. Dieuwer verkreeg de kavels moest zijn opwachting maken op het vlaggeschip,“de Zeven E11 en E12, welke te zien zijn op de kavelkaart van 1631 van Provinciën”, en werd, in het bijzijn van een groot aantal Anthonis Metius en Baert Claesz. en waarvan de originele schepelingen door de Ruyter voor ‘schelm’ uitgescholden en van koperplaten in het poldermuseum getoond worden. zijn schip verwijderd. Hij verbood hem ooit nog een voet op de Deze percelen, elk groot “15 Morgens Suyver Landt” ( 1 morgen = “Zeven Provinciën”te zetten. Cornelis Tromp werd in Rotterdam 0,85 ha ) liggen aan de westzijde van de toenmalige “Hensbroecker gedoopt op 3 september 1629 en was de tweede zoon van onze Wegh”, ter hoogte van de Oterlekerweg. Haar zoon Jan van grote zeeheld “Bestevaer” Maarten Harpertsz. Tromp van wie hij het Helmond wordt in 1655 genoemd als eigenaar van een boerenstolp vak als zeeofficier leerde. In 1653 werd hij benoemd tot schout-bij- op de eerste kavel, tegenwoordig Jan Glijnisweg 25. nacht bij de Admiraliteit van Amsterdam na de zeeslagen bij Elba en Maar wat heeft onze Admiraal daarmee te maken? Wel, Jan was in Livorno 1644 getrouwd met Margaretha van Raephorst, maar kwam in 1665 23 Cornelis Tromp was in alles het tegenovergestelde van de Ruyter, vloot en werd door Christiaan V van als zoon van “Bestevaer” en telg uit een belangrijke regentenfamilie Denemarken verheven tot Graaf van stond hij aan de zijde van de Oranjegezinden en Willem III, Syllisborg! Bedenk dat hij in die tijd daarnaast was hij echter een eigengereid man, een opschepper, ook nog hoofd-ingeland van de drinkebroer en bedrieger. De Ruyter was een zoon van het volk, die polder Heer-Huyghen-Waert was! op eigen kracht een van de hoogste posities in de Republiek der Verenigde Nederlanden had bereikt, die van luitenant-admiraal- Pas op 6 februari 1679 werd hij generaal van de vloot.Hij was recht door zee, wars van elk eindelijk dan luitenant-admiraal- eerbetoon en een republikein die pal achter de raadspensionaris generaal van de Republiek, de Johan de Witt stond. Ruyter was in 1676 bij Syracuse gesneuveld. Na 5 jaar werd hij Tromp zal niet zo erg vaak op de boerderij aan de Hensbroecker opgevolgd door Cornelis Evertsen Wegh geweest zijn, Margaretha had een fraai landgoed in ’s- als opperbevelhebber. Margaretha Gravenland, waar Cornelis steeds steeds vaker zijn toevlucht in de stierf in 1690 en Cornelis Tromp zelf op 26 mei 1691, zijn lichaam en drank zocht. Constantijn Huygens dichtte over hem: Hij sitt op ’s- geest aangetast door drank en wroeging. Hij werd begraven in de Gravenland, die t’scheep veel wond’ren dee: Hij waer veel familiegrafkelder te Delft. dienstiger, dunckt mij, op ’s Graven Zee.

In 1672 keerde het tij, Lodewijk XIV van Frankrijk viel de Republiek De boerderij op Jan Glijnisweg 25 kreeg in 1905, na vele binnen, de gevangenis in ’s-Gravenhage werd in opdracht van omzwervingen, als eigenaar Cornelis de Moel, zijn kleinzoon Gerrit, Tromp bestormd en de gebroeders de Witt door het ‘gepeupel’ de huidige bewoner, trouwde met Margaretha, namen uit een gelyncht. roemrucht verleden! Door de nieuwbouw rondom de boerderij is er nu geen boerenbedrijf meer. Een verzoening met de Ruyter kwam tot stand door bemiddeling Cornelis Tromp was tot zijn dood hoofd-ingeland van de polder, van Stadhouder Willem III en diens belofte dat Tromp de Ruyter zou misschien wel de meest flamboyante en beroemdste, er is echter opvolgen als opperbevelhebber van de vloot na diens dood. geen straat, plein of school naar hem genoemd, een vergeten Ondanks zijn pro-Engelse instelling vocht Tromp tijdens de 3e “Waardig Heer” ? Engelse oorlog bij Schooneveld en Kijkduin onder de Ruyter tegen de Engelsen. Na de vrede van 1674 werd hij door de Engelse In de telefoongids van Heerhugowaard komt de naam Tromp 29 koning Karel II in de adelstand verheven! keer voor, dus heeft hij kennelijk meer zijn stempel op de bevolking Tromp werd in 1676 opperbevelhebber van de Deense vloot en gedrukt dan men zou denken! benoemd tot Ridder van de Witte Olifant. Hij versloeg de Zweedse

24 VAN BREDERODE

“Heer van Veenhuizen”

eilandjes Sappewerf, Paerdebos en Nessewerf, evenals de Berckmeer, waarin op 28 januari 1256 Graaf Willem III, te paard en gekleed in zwaar harnas, door het ijs zakte en door de Westfriezen vermoord werd.

Dit speelde zich allemaal af zo’n 325 jaar voor Reinout van Brederode in 1582 de Heerlijkheid Veenhuizen van zijn moeder erfde, hij was toen 15 jaar oud.. De familie Brederode wordt gerekend tot de belangrijkste adellijke geslachten in het oude gewest Holland en stamden weer af van die andere adellijke familie de van Teylingens.

Waarschijnlijk is een verre voorvader van Reinout, Willem van Brederode rond 1285 begonnen met de bouw van het kasteel Brederode aan de duinrand bij Santpoort, dat in 1573 door de Spanjaarden werd verwoest en waar nu nog de bekende ruïne van over is. Later had de familie zijn hoofdzetel in het kasteel Batenstein bij Vianen.

De oude naam van Veenhuizen, het dorpje in de noordoost hoek van Men gaat ervan uit dat Reinout in Haarlem geboren is, daar de polder Heerhugowaard, is Scorelveen en duidt op de woonden zijn ouders Lancelot van Brederode en Adriana Blois de veenverkaveling vanuit het dorp Scorel omstreeks de jaren 1200. Bij Treslong. Vader Lancelot moest, als velen, vluchten naar Oost de grote stormramp in 1248, waarbij het meer de Grote Waert Friesland en werd bevelhebber van de Watergeuzen; keerde in 1573 ontstond, waren de hoger gelegen veengronden van Veenhuizen terug naar Haarlem en werd na de overgave van de stad op bevel reeds “dedijkt” en zochten vele boeren daar een veilig heenkomen. van Don Frederik onthoofd. Moeder Adriana overleed in 1578, maar Wel ontstond de “Veenhuijser Waert” tussen het oude land en de Reinout begon in 1581, 14 jaar oud aan zijn rechtenstudie aan de

25 universiteit van Leiden. Hij was nog zeer jong, hoewel dat niet De Staten Generaal schenkt het echtpaar “eenen vergulden cop, ongewoon was in die tijd; in 1589 ging hij studeren in Doornik in de van de weerde van vierhonderd carolus gulden”. Zuidelijke Nederlanden en in 1590 liet hij zich inschrijven aan de Uit het huwelijk werden twee dochters geboren, Elisabeth Adriana beroemde universiteit van Padua in Noord-Italië. Hij is zelfs en Deliana, helaas overleed moeder al in 1601. gepromoveerd tot “doctor iuris”. In zijn studiejaren trad hij dus in de Reinout zou nog drie keer trouwen, de laatste keer op 29 mei 1630 rechten van zijn overleden moeder en werd heer van Veenhuizen. met Petronella van Hinojosa, in de grote kerk te den Haag. Wat hielden die rechten in? Zeer belangrijk was “hoge, midden en Inmiddels was Reinout ook vrijheer van Wesenberg, een plaats in lage jurisdictie” (rechtspraak), “het innen van tienden” (belasting), het huidige Estland, gemaakt door de Zweedse Koning Gustaaf, als “het wind- en maalrecht” en de “vangh van alle wilde vogelen en dank voor zijn bemiddeling tussen Zweden en Rusland. wilts visch”. Na de droogmaking van de “Grote Waert”, rond 1630, kwam Veel zullen de tienden niet hebben opgebracht in de arme Veenhuizen te liggen binnen de polder Heerhugowaard, de Heerlijkheid Veenhuizen, maar vooral door het recht van hoge Berckmeer werd eerst in 1636 ingepolderd. jurisdictie kon hij later, in 1602 opgenomen worden in de Toen hij op 7 januari 1633 stierf behoorde hij tot de rijkste burgers in Ridderschap van Holland en als zodanig aanwezig zijn bij de “s-Gravenhage en kreeg een staats-begrafenis in zijn heerlijkheid vergaderingen van de Staten van Holland in den Haag. Na zijn Veenhuizen. Zijn vrouw en kinderen richtten voor hem de graftombe rechtenstudie werkte hij eerst als gewoon raadslid en later, in 1602 op, die heden ten dage nog te bewonderen is in het kerkje aan de als President bij de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West- Kerkweg in Veenhuizen. Het is een van de weinige graftombes uit Friesland, het hoogste rechts college in de republiek, in den Haag. de eerste helft van de 17e eeuw en tevens de meest noordelijke! Hoewel hij een “huysinge” met landerijen bezat in Veenhuizen zal hij Er zijn maar weinig polders die kunnen pronken met een zo prachtig daar niet veel geweest zijn, juist daarom is het zo ongewoon dat hij monument binnen zijn ringvaart! Heerhugowaard zou dan ook trots aldaar begraven is, hoewel het zijn eerste heerlijkheid was. Later moeten zijn op Reinout van Veenhuizen! zou hij ook de heerlijkheden Spanbroek ende Spierdijk, Oosthuizen, Etersheim, Kwadijk en Hobrede verwerven. De afbeelding van de dode Reinout ( de gisant ) is vervaardigd van marmer afkomstig uit België, en rood geaderde witte albast uit het In 1594 vertoefd hij in Engeland in het gevolg van zijn oom Walraven Engelse Nottingham. Het in Latijn gestelde grafschrift aan het van Brederode, die als gezant daar heen word gezonden. voeteinde van de tombe zegt o.a.:”….hebben de weduwe Petronella Hij trouwt op 23 september 1597 met Geertruydt van d’Hinoissa en de diep bedroefde kinderen in 1633 Oldenbarnevelt, de oudste dochter van de beroemde "de graftombe laten bouwen als monument van genegenheid en Raadspensionaris Johan van Oldenbarneveldt, met “’t stocksken” dankbaarheid…..” en die in 1619 onthoofd werd.

26 Bijzondere details zijn dat Reinout met zijn De stichting “Tot Behoud van het Praalgraf Veenhuizen” wil zo hoofd op twee kussens ligt, geen harnas spoedig mogelijk het voorportaal van de kerk renoveren en aan heeft, nog een gepijpte plooikraag vergroten, zodat Reinout een ruimere en waardigere plaats kan draagt en daardoor kort haar heeft. Het is innemen. De bouwvergunning is reeds verstrekt, alleen het geld een zogenaamde “humanisten tombe” ontbreekt nog. gewijd aan een geleerde, vandaar dat zijn De stichting zal het rapport van drs Carla Rogge uit 1990, waarin rechterhand op een boek rust, zeer een gedetailleerde beschrijving wordt gegeven van het zeldzaam in de noordelijke Nederlanden en grafmonument, opnieuw in boekvorm uitbrengen, de opbrengst zal waarschijnlijk gemaakt door de zoon van bijdragen aan de renovatie. Ook het herbegraven van de beenderen de beroemde Hendrick de Keyser, Pieter. van de Brederodes in een waardig graf op de begraafplaats naast

de kerk zou een teken van eerbied zijn van de huidige bevolking In 1965 is het toenmalige kerkje en de aangebouwde kapel, waar de voor deze "Waardige Heer". graftombe een mooie plaats had, helaas gesloopt en vervangen door een modern kerkje, waar Reinout een plek kreeg in het voorportaal, omringd door de wapenschilden van zijn heerlijkheden.

In de grafkelder onder de gesloopte kapel liggen nog de beenderen van Reinout en meerdere familieleden van Brederode. Op de grafkelder is een boom geplant, die echter weinig leven uitstraalt.

27 RAAT

“Polderbaas en vernieuwer”

De Pieter Raat Stichting heeft een belangrijke Rond 1800 wordt de polder nog steeds door 45 molens bemalen en plaats binnen de Heerhugowaardse men zoekt naarstig naar technische verbeteringen om de “polder uit samenleving met haar twee zorgcentra Hugo het water” te houden en de kosten daarvan omlaag te brengen. Er Oord en De Raatstede, als ook met de zijn allerlei ideeën en uitvindingen, zoals bijvoorbeeld de dagverzorging in de Stad van de Zon, tonnemolen (een vijzel in een koker) door Ferdinand van Obdam. maar wie was nou eigenlijk Pieter Raat ? Zelfs professor Lulofs uit Amsterdam neemt er proeven mee in Huigenwaard. Daarbij bleek dat 1 tonnemolen (met 3 tonnen) Hij werd geboren in 1775, in de nadagen hetzelfde werk deed als 3 schepradmolens! Er wordt zelfs zo’n van de Republiek der Verenigde molen gebouwd, op de plek van het huidige gemaal aan het eind Nederlanden, de Franse tijd brak aan met van de Oostertocht! Het bleek een mislukking te zijn en werd weer de Bataafse Republiek van 1795-1806, gesloopt. welke overging in het Koninkrijk Holland

onder Lodewijk Bonaparte, de broer van In 1803 wordt Pieter Raat aangesteld als timmerbaas van de polder. Napoleon. Hij is inmiddels getrouwd met Grietje Met, de zuster van Jan Met, de In Heerhugowaard had men de regenten in het hoefsmid die in de boerderij aan de Middenweg 49 woont. In 1829 polderbestuur naar huis gestuurd en de boeren namen zelf het koopt Pieter de boerderij Middenweg 63, genaamd boerderij bestuur over, Jan Kooyman werd dijkgraaf en Jacob Brammer de “Spoelwijk” en woont dan vlakbij zijn zwager. secretaris; andere tijden, andere namen! Pieter gaat bijna wetenschappelijk te werk en inventariseert niet alleen het molenbestand, ook de kwaliteit van de wegen, dijken en De polder verkeerde in een deplorabele toestand. Bij de inval van vaarten wordt nauwkeurig onderzocht en vastgelegd. de Engelsen en Russen in 1799 werd de polder onder water gezet, bruggen zijn vernield, paarden en wagens gevorderd, kortom veel Hij vergelijkt het aantal molens en de opbrengst daarvan in schade, de polder is bijna failliet en er is grote armoede onder de Heerhugowaard met die van andere polders, zoals van de ongeveer 850 inwoners. Beemster, de Purmer en de Schermer en komt tot de conclusie dat 28 de molens van onze polder economisch gezien slecht voor de dag de welvaart van de boeren. komen. In de Beemster bemaalt 1 molen 120 hectare land, in de Na zijn dood in 1853 gaat de boerderij aan de Middenweg over op Waard maar 95 ! Hij ging proeven nemen met de vijzel, eerst de zijn vrouw Grietje Met, die hertrouwd en in 1859 de boerderij staande, later met de schuine en liggende vijzel, terwijl ook het verkoopt aan haar zoon Klaas: “een huismanswoning genaamd hellende scheprad uitgeprobeerd werd. Door vervijzeling van de Spoelwijk, met erf,boomgaard en tuin”voor de somma van fl.11600. molens heeft hij het molenbestand in 1840 kunnen terugbrengen tot 34 molens, die gemiddeld 130 ha land bemaalden. Geen wonder In 1973 kocht de gemeente de boerderij in verband met dat het Polderbestuur ingenomen was met zijn knappe polderbaas, bouwplannen voor het nieuwe winkelcentrum Middenwaard, wiens advies tot ver buiten de eigen poldergrenzen werd gevraagd. Spoelwijk bleef voorlopig gespaard en verkocht aan Peter Slecht die er een meubelboerderij in begon. In 1987 betekende een brand het In 1825 stuurde Pieter Raat 9 molenmodellen naar een einde voor deze markante stolpboerderij. tentoonstelling in Haarlem; 3 schepradmolens en 6 met verschillende soorten vijzels.Hij wilde hiermee het voordeel van de vijzel aantonen, één type vijzel, met een diameter van 1 meter, had zelfs een opvoerhoogte van 3,5 meter!

In 1822 heeft men nog het plan gehad de Veenhuizermolen om te bouwen met een hellend scheprad, naar een idee van ene Eckhart uit Haarlem. Polderbaas Raat geloofde er niet in, bestudeerde zo’n Er is geen straat of plein naar Pieter Raat vernoemd in molen in de Eendrachtpolder en zijn oordeel is vernietigend en Heerhugowaard, maar terecht een Stichting, die de zorg draagt voor bespaart Heerhugowaard voor veel geld en een mislukking! de inwoners van de polder waaraan Pieter zo’n belangrijke bijdrage Door de inbreng van Pieter Raat verbetert de financiële toestand heeft geleverd. van de polder en daarmee van haar inwoners.

Hij was een geliefd en belangrijk persoon in de Heerhugowaard. In 1845 ging hij met pensioen, meer dan 40 jaar was hij in dienst van de polder en haalde haar uit het diepste punt van armoede en grote schulden. Hij zette Heerhugowaard als voorbeeld-polder op de kaart en kondigde zelfs het gebruik van stoom als aandrijving van de pompen al aan: hij was zijn tijd ver voorruit ! Door de vervijzeling was de waterbeheersing in de polder sterk verbeterd en daardoor

29 VAN LOON

“Anna van Loon, de vrouw van Hans van Loon”

De invloed van vrouwen op het Ook Hans van Loon, geboren in 1577, is koopman en drijft handel polderbestuur en daardoor in de op China en Japan, hij wordt in 1628 bewindhebber van de VOC en polder is in de archieven moeilijk woont op de Zeedijk in Amsterdam, toen één van de duurste straten te vinden, wij hebben zelfs tot van de stad en wordt, mede dankzij Anna een belangrijk man in 2002 moeten wachten op de Amsterdam. In 1615 signeert hij de oudst bewaard gebleven eerste vrouwelijke Dijkgraaf, drs. scheepsverzekering! Monique de Vries van het Door Nanning van Foreest wordt hij gevraagd mee te doen in het Hoogheemraadschap Hollands grote project, de drooglegging van de Waert. Dit heeft grote Noorderkwartier, waartoe de gevolgen voor de familie, niet alleen wordt van Loon hoofd-ingeland, polder Heerhugowaard thans van 1626 tot zijn dood in 1658, maar zij verwerven ook aanzienlijk behoort. veel grond in de Waard, ruim 80 hectare. Anna van Loon-Ruychaver heeft eveneens een belangrijke rol Anna schenkt haar man drie kinderen, waarvan er twee later als gespeeld in de begin jaren van de droogmaking en de polder. Zij is hoofd-ingeland in het polderbestuur van Heerhugowaard zullen geboren in 1573, als dochter van Alyd en Marten Ruychaver en zitten. De familie van Loon drukt zodoende een duidelijk stempel op trouwde in 1597 met Hans van Loon, op wiens naam het Octrooi de polder voor de droogmaking van de Waert stond en van wie de handtekening is te zien in het poldermuseum. Pieter Hansz. Van Loon was hoofd-ingeland van1669 tot hij bedankte in 1679, zijn broer Willem Nicolaes van Loon van 1676 tot Haar vader Marten was burgemeester van Haarlem en verdiende 1691 en mr.Johan van Loon van 1713 tot 1727. zijn fortuin als handelaar in buskruit. Door haar huwelijk bracht zij geld en macht binnen de familie van Loon, die oorspronkelijk uit De drooglegging was toch eigenlijk een groot familie-project, zoon Loon op Zand bij ’s-Hertogenbosch komt. De vader van Hans, Nicolaes van Loon was getrouwd met de dochter van de eerste Willem van Loon was een van de oprichters van de Vereenigde Dijkgraaf Adriaan van Veen, die weer getrouwd was met een zuster Oostindische Compagnie in 1602 en woonde toen al in Rotterdam. van Nanning van Foreest, Hilgonde of Helena. Haar naam wordt nog 30 genoemd in de papieren van de betalingen aan ingezetenen, zij “Stolpboerderijen in Heerhugowaard, deel 1, verkrijgbaar in de kreeg "voor de aanmaak van 9 groene kussens f 25-16-". boekhandel.

De derde zoon van Anna van Loon, Pieter was getrouwd met een Anna Ruychaver zal overigens niet dochter van Nanning van Foreest, Anna. vaak in Heerhugowaard geweest zijn, zij overleed in 1649, maar heeft Het was één grote familie aangelegenheid, de regenten en door haar huwelijk de familie van kooplieden zorgden goed voor elkaar, de teleurstelling was dan ook Loon naar Noord Holland en groot toen bleek dat de grond in de drooggevallen Waert zeer slecht Amsterdam gebracht, waardoor was en er slechts onkruid groeide. “de Cost gaet voor de Baet”, deze in de gelegenheid kwamen in moet men gedacht hebben, maar de kosten van de 47 molens en de droogmakerijen te investeren. molenaars drukt zwaar op het polderbestuur. De gedachte de Hans van Loon werd hierdoor naast polder weer onder water te zetten zal bij menigeen gespeeld koopman ook bestuurder evenals hebben. zijn zonen. De kavels die de van Loons bij loting verkregen, lagen grotendeels Hij werd tevens de stamvader van de Amsterdamse tak van de in het zuiden van de polder aan de Middelweg, o.a. kavel D3 (zie de familie van Loon, die in het begin van de 19e eeuw in de adelstand kavelkaart in het museum) waarop de boerderij De Kieft, werden verheven. In het familiewapen staan naast drie Middenweg 6, gebouwd werd, die tot 1733 in het bezit van de morenkoppen, wijzend op de VOC handel, ook drie molenijzers (zg. familie was. Voor de nieuwbouw kocht de gemeente de weilanden rijn) verwijzend naar de water-korenmolen in Loon op Zand, rond de boerderij, die nu als een baken van historie in de Stad van eigendom van de familie. de Zon ligt. In Amsterdam werd in 1671 aan de Keizersgracht 672 een statig Ook de boerderij “ het Druifje” aan de Middenweg 13 stond op de patriciërrshuis gebouwd met als eerste huurder de schilder kavel van Hans en Anna van Loon en werd gebouwd tussen 1680 Ferdinand Bol, een leerling van Rembrandt. Dit huis werd in 1884 en 1733. De boerderij maakte een bewogen geschiedenis door gekocht door Hendrik van Loon voor zijn zoon Willem, die in dat jaar welke helaas eindigt met de brand in 1968 waarbij “het Druifje” trouwt met Thora, de dochter van de Noorse Consul Egidius. Zij was verloren gaat. Het was een van de weinige stolpen in Dame du Palais van Koningin Wilhelmina en woonde tot haar dood Heerhugowaard met een ronde schoorsteen, een teken van rijkdom. in 1945 aan de Keizersgracht.In 2006 overlijdt de laatste mannelijke De gegevens over de bezittingen van de familie van Loon in telg uit het geslacht , Maurits van Loon, een directe afstammeling Heerhugowaard zijn ontleend uit het boek van Henk Komen van Anna en Hans van Loon.

31 Het Museum van Loon aan de Keizersgracht 672 toont de geschiedenis van de familie in de prachtige omgeving van een Amsterdams grachtenhuis uit de 17e eeuw. De collectie van het museum omvat naast meubels, zilver en porselein, vele geschilderde familieportretten, ook van Anna en Hans van Loon- Ruychaver.

Heerhugowaard eert de familie met de van Loonstraat, een zijstraatje van de Middenweg.

Voor meer informatie zie: www.museumvanloon.nl

32 DE BOER

“Dirk de Boer, burgemeester en dijkgraaf”

Het waren roerige tijden toen Dirk de In 1804 werd de Bataafse Republiek een Koninkrijk Holland onder Boer Fzn. op 2 april 1806 werd Lodewijk Napoleon, de broer van de keizer. Als Dirk de Boer 9 jaar geboren in Broek op Langedijk. oud is, in 1815, wordt Napoleon voorgoed verslagen bij Waterloo en wordt Willem I Koning der Nederlanden en keert de betrekkelijke In de laatste helft van de 18e eeuw “rust” terug. Dirk is de zoon van Fredrik en Trijntje de Boer, vader werden er veel oorlogen gevoerd Fredrik was landbouwer in Broek op Langedijk, maar was daar ook door de Republiek der Verenigde burgemeester. Hij trouwde op 29 april 1827 met Maartje Smit uit Nederlanden, met Engeland, Schermer, de dochter van Niesje en Jacob Smit. In dat zelfde jaar Pruisen en Frankrijk, dat ons land in kocht zijn vader, Fredrik de stolp op de Westerweg 18 op de 1794 weer binnenviel hetgeen Vlaerdingh in de polder Heerhugowaard. resulteerde in de val van de

Republiek. Het schiereiland de Vlaerdingh behoorde, voor de drooglegging, aan Langedijk, de ringvaart werd er doorheen gegraven en zo kwam een gedeelte als hoger gelegen “druipland” binnen de polder In 1799 landen de Engelsen en Russen in Noord-Holland om de te liggen, een aangewezen plek om er molens neer te zetten. Heden Fransen te verdrijven en wordt er zelfs gevochten op de Huygen ten dage ligt het ten westen van de Westerweg in de Dyck en staat de polder onder water! De schade is enorm aan vele Broekhornerpolder, de Broekerweg gaat er dwars doorheen en bruggen en doorgestoken dijken en wegen, de schulden liepen op wordt begrensd door de Broekerhoek en de oude Broeker- en de financiële toestand van de polder was zeer slecht. uitvalsweg. Een grote verandering in de Franse tijd was de scheiding tussen polder en gemeentebestuur. In 1795 werd dit officieel van kracht, doch dit gaf veel onenigheid en verwarring over de verdeling van de verplichtingen ten opzichte van de burgers.

33 Wie de hele geschiedenis van deze In zijn periode nam Heerhugowaard op zich om de bestrating en stolp en zijn bewoners wil lezen kan verhoging van de Middelweg “eeuwigdurend te blijven terecht in het boek van Henk Komen onderhouden”, waarvan acte! Ook de bestrating van de Basse- en “Stolpboerderijen in Rustenburgerweg werd uitgevoerd. Heerhugowaard”, hierin wordt vooral In zijn voorlaatste ambtsjaar 1865 kreeg Heerhugowaard een heus ook het leven van de bewoners spoorwegstation waar treinen naar Alkmaar, den Helder en Hoorn beschreven. stopten, hoewel de naam “Broek op Langedijk – Heerhugowaard” nog lange tijd de echte verhoudingen weergaf. Dirk de Boer was de eerste van drie generaties de Boer die op de Vlaerdingh “geboerd” hebben. Ook zijn zoon Jacob de Boer Dzn. en Zijn vrouw Maartje overleed in 1860, zij schonk hem acht kinderen, zijn kleinzoon Dirk Jzn. hebben aan de Westerweg 18 gewoond. waarvan er twee bij geboorte overleden. De zes kinderen werden Maar de familie de Boer had ook het bestuurdersbloed in zich. vernoemd naar zijn ouders, schoonouders en Maartje en Dirk zelf. In Vader Fredrik was Burgemeester van Broek op Langedijk en Dirk 1863 trouwde hij voor de tweede keer met Lijsbeth Kerkmeer. werd in 1843 de eerste boerenburgemeester en secretaris van In 1866 legde hij zijn functie als burgemeester neer, een jaar later Heerhugowaard, een duidelijk teken van de veranderende tijden. overleed hij in Heerhugowaard.

Zijn zoon Jacob de Boer trad in 1877 in het voetspoor van zijn vader De nieuwe staatsregeling van Thorbecke in 1848 bracht verandering en werd Dijkgraaf van de polder Heerhugowaard, tot zijn dood in in de samenstelling van het polderbestuur mogelijk, tot nu toe gold 1891. Twee kleinkinderen Cornelis Fzn. en Dirk Dzn.werden alle de oude regel dat in het college van Hoofdingelanden er steeds 2 twee Dijkgraaf, de eerste van de Eilandspolder, de tweede van uit Alkmaar, 2 uit Hoorn en 6 uit HHW moesten komen! Ook op Noord- en Zuidschermer! Cornelis werd ook Burgemeester van economisch gebied braken gunstiger tijden aan. Noord-en Zuidschermer en Dirk lid van de Provinciale Staten van In 1825 wordt het Noord-Hollands kanaal voltooid, in 1839 wordt de Noord Holland. eerste spoorweg aangelegd, het land begon in waarde te stijgen en de lasten konden lager gehouden worden. Het is duidelijk dat ook de nazaten van Dirk de Boer, evenals hij zelf,

een grote bestuurlijke en maatschappelijke stempel op Dirk de Boer vervulde een belangrijke dubbelfunctie toen hij in 1860 Heerhugowaard en de polders in Noord-Holland hebben gedrukt. ook Dijkgraaf werd, naast Burgemeester en secretaris van de Misschien dat er in de nieuwe wijk in de Broekhornerpolder een gemeente. Hij kon zodoende eventuele geschilpunten tussen straat genoemd kan worden naar onze eerste “burrie” Dirk de Boer? gemeente en polder zelf oplossen.

34 KLOMP

“Pietertje Klomp, eigenaresse van Houtzigt"

Over de directe invloed van De schoonste van allen was echter “Emma”, zij komt voor in het vrouwen op het besturen van de romantische verhaal en gedicht “de Vloek van de Heerhugowaard” polder zijn weinig gegevens en leefde ten tijde van Ridder Elckoo, de laatste afstammeling van bekend. Het waren toch vooral de Heer Hugo, die woonde op zijn slot aan de Middelweg. Zij wordt als mannen die het zware werk volgt beschreven: deden, alsook het besturen van Daar leefde in Heer Elckoo’s tijd de polder. Belangrijk voor het En onder zijn gebied voortbestaan van de polder was Een maagd aan deugd en schoonheid rijk, zeker de vroedvrouw, terwijl De bloem der Waard van haar’s gelijk natuurlijk de vrouwen thuis op de Was er in de omtrek niet. boerderij de zorg hadden voor de

kinderen en de dagelijkse pot op ’t Was Emma, schoon gelijk een nimf, tafel. En dat was gezien de grote Doch van onedel bloed armoede, zeker niet altijd Maar wat oneindig meerder zegt: makkelijk. Zij diende haren God oprecht,

Droeg de adel in ’t gemoed. In de rij van betalingen van het polderbestuur in de begin jaren komen enkele mooie vrouwennamen voor, zoals Maritgen Claesdr, Heer Elckoo wordt verliefd, edoch Emma is reeds verloofd met die voor haar man geld kwam halen, of Helena van Foreest, vrouw Maarten die haar niet zomaar opgeeft en dat met de dood moet van Adriaan van Veen, de eerste Dijkgraaf, die 25 florijnen kreeg bekopen! Elckoo duldt nu geen tegenspraak meer: voor het maken van 9 groene zitkussens! En wat te denken van Lammertgen Barentsdr of Petronella Jansdr.? Maar Emma gaf een weigerend woord Vertoornd sleept hij haar naar de kerker voort

35 En wierp haar in het duister neer slachtoffers onder de toeschouwers, die onder een boom schuilden, En ras was ook zij niet meer! kunt u lezen in het boek van Henk Komen: “Stolpboerderijen in Heerhugowaard”. Uiteraard verging het Heer Elckoo slecht, de vloek van

Heerhugowaard rustte op hem, hij stierf een pijnlijke dood en van Pietertje Klomp verpachtte de boerderij en kwam ieder jaar naar het slot, door hem als moordkuil ingericht, bleef geen steen Heerhugowaard om de pacht te innen. Zij werd met paard en wagen bewaard! van het station gehaald en in de mooie kamer met thee ontvangen, een waardige ontvangst! In 1924 pachtte Pieter Beers de boerderij Op zondag 25 januari 1891 werd dit verhaal als Drama in vijf en in 1946 zijn zoon Nanne, die de naam veranderde in bedrijven opgevoerd op een “Weldadigheids-Uitvoering, ten “Reigershof”, het bos was immers allang gekapt en verdwenen, in voordeele der armen van de gemeente Heerhugowaard”. 1958 kocht hij de boerderij. (toegang f 0,49, na afloop BAL) Het gehele epos kunt u lezen in het boek van J.J.Schilstra : “de Nu komt de tweede Waardige Dame van dit verhaal in beeld, de Heerhugowaard”. (1981) vrouw van Nanne, “onze” Alie Beers-Visser. Na het overlijden van Nanne in 1978 is zij, vanaf de start van het Poldermuseum in 1979 Een dame die zich in waardigheid met Emma kan meten is Pietertje tot haar overlijden in 2008, dus bijna 30 jaar, de grote stuwende Klomp, de kleindochter van Jan Klomp die Hoofdingeland was in kracht achter het museum en “de Vereniging van Vrienden” het polderbestuur van Heerhugowaard, van 1855 tot 1871. geweest. Voor haar vele maatschappelijke werk werd zij beloond

met een Koninklijke onderscheiding, voor het museum was zij van Jan kocht in 1848 voor f 13.000 de boerderij aan de onschatbare waarde, een regelaarster en onvermoeibaar in haar Rustenburgerweg nr.126, “Houtzigt”, zo genoemd vanwege het betrokkenheid.“Houtzigt”en “Reigershof”, Pietertje Klomp en Alie uitzicht op het grote bos tussen de Korteweg en de Jan Beers, één boerderij, twee Waardige Dames. Glijnisweg.Zijn zoon Arie erfde de boerderij en hij was getrouwd met

Pietertje van Eerden. Na Aries overlijden in 1903 werden Pietertje en Zoon Piet nam de boerderij in 1978 over en runt er nu samen met haar zoon Jan Ariesz. eigenaar van de boerderij, waarvan de zijn vrouw Joke een creativiteitscentrum voor kunstenaars, de geschiedenis trouwens teruggaat tot voor 1730! boerderij is nu bekend als “Artfarm”.

Toen begon het drama van de blikseminslagen, eerst in 1915, Bronnen: waarbij de gehele boerderij afbrandde en later nog eens in 1950 “de Heerhugowaard”, van J.J.Schilstra toen een gedeelte van het staldeel verloren ging. “Stolpboerderijen in Heerhugowaard”, van Henk Komen Het hele dramatische verhaal hiervan, er waren zelfs twee dodelijke

36 VAN SLOOTEN

“Wiebe van Slooten, burgemeester en dijkgraaf"

Het is een bijzonder jaar, 1929, het 300-jarig bestaan van de polder Heerhugowaard of in ieder geval van het Polderbestuur. De polder viel pas in 1631 “droog” en van enige bewoning was pas enkele jaren later sprake.

Hier rechts het polderbestuur van 1929 ziet 24 “Waardige Heren” op de foto voor het Polderhuis, Liefhebber en Poland, de molenmaker van de Oostdijk. In het met in het midden de Dijkgraaf midden, recht boven de dijkgraaf , zonder hoofddeksel, staat de Wiebe van Slooten. opzichter Wijte, waarover later meer. Het polderbestuur bestaat uit een Wiebe was de zoon van Willem van Slooten uit Abbekerk en werd op Algemeen bestuur met de Hoofdingelanden (daarin gekozen 23 februari 1864 daar geboren. Zijn vader kocht in 1869 een landeigenaren en ingezetene van de polder), het dagelijks bestuur boerderij aan de Middenweg tussen nr. 29 en 31 in Heerhugowaard. bestaat uit een 6-tal Heemraden, gekozen uit de Hoofdingelanden, Willem had nog drie zonen en in 1902 kocht hij voor zijn zoon Jacob onder leiding van de Dijkgraaf. de “Frederika Hoeve” op Middenweg 38, vernoemd naar jonkvrouwe Er zijn heel wat bekende Heerhugowaardse namen terug te vinden Pieternella Johanna Frederika Vegelin van Claerbergen, (voorwaar op de foto, zoals op de onderste rij, tweede van links, met bolhoed, een waardige naam),de oudste dochter van de vorige eigenaar, die Appelman; rechts naast de dijkgraaf , de heemraden Kruijer, van trouwens in Amsterdam woonde. In 1962 is ook deze stolp helaas Langen, van Stralen en de penningmeester Kamp. Op de bovenste verbrand en niet herbouwd. rij oa. van links de hoofdingelanden Oudeman, Gootjes en Groen,

37 Vader Willem was ook één van de oprichters van de melkfabriek In 1935 komt het volgende strijdpunt in het polderbestuur: olie of “Vita Nova“(“Nieuw Leven”) aan de Middenweg. Wiebe trouwde in electriciteit voor de bemaling, het wordt olie. 1890 met Grietje Raat ( familie van Pieter Raat ?) en kreeg met haar Een jaar daarvoor heeft Wiebe van Slooten zich teruggetrokken uit drie kinderen, helaas overleed zij al in 1909. In 1911 werd Wiebe zijn openbare functie’s en wordt als Dijkgraaf opgevolgd door P. Burgemeester van Heerhugowaard en in 1917 tevens Dijkgraaf, Kostelijk. Dirk Wijnker wordt tijdelijk loco-burgemeester tot de komst waardoor hij in de voetsporen van burgemeester Dirk de Boer. van de nieuwe burgemeester Sutman Meyer. Wiebe betrekt een Onder het bewind van van Slooten vonden grote veranderingen rentenierswoning aan de Middenweg tegenover de hervormde plaats. In 1907 was reeds het nieuwe stoomgemaal in gebruik kerk.Hij was trouwens op 11 januari 1929 voor de tweede keer genomen (hier is nu het Poldermuseum gevestigd), waardoor de getrouwd met Hittje Jonker. Hij overleed op 76-jarige leeftijd in grondwaterstand beter te regelen was. Bergen.

Ook de intrede van de kunstmest had zijn uitwerking, met meer In het poldermuseum hangt een bijzonder fraai tegeltableau uit intensieve teelt van groenten en aardappelen. Men ging steeds 1928, voorstellende het wapen van Heerhugowaard, ooit eigendom meer over op de tuinbouw en als gevolg daarvan ging men zich van burgemeester Wiebe van Slooten en door zijn achter-achter toeleggen op vervoer over water, Heerhugowaard werd een kleinkinderen aan het museum in bruikleen afgestaan. “vaarpolder”, bruggen en sluizen werden gebouwd , sloten verruimd Ook het standaard werk van mr.J.Belonje, “de Heer-Hugowaard en natuurlijk de overhaal bij Broek op Langedijk om het grote hoogte (1629-1929) – een geschiedenis van den polder”, geschreven in verschil tussen de het water in de polder en de ringvaart (3,5 opdracht van het polderbestuur ter gelegenheid van zijn 300-jarig meter!) te overbruggen. bestaan, is te zien in het museum. Veel gegevens voor deze De woningbouwvereniging”Heerhugowaards belang” wordt in 1912 artikelen zijn ook hieraan ontleend. Even terug naar opzichter de opgericht en bouwt zijn eerste 16 woninkjes, waarmee de start is heer W.Wijte: hij heeft het fraaie houten model gemaakt van de gegeven voor Heerhugowaard-Dorp, het prille begin van de stoomketel, stoommachine en pomp dat in het museum te zien is. verstedelijking van de polder. Hij kreeg hiervoor in 1929 op de Landbouw-,Tuinbouw & Huisvlijt In 1915 wordt er vergunning verleend voor het plaatsen van palen tentoonstelling ter gelegenheid voor de electriciteitsvoorziening. Er zijn geen bezwaren tegen de van de Derde Eeuwfeest van de landschappelijke ontsiering, wel tegen de te verwachten polder de Gouden Medaille in de grasschade! Ook toen dus al milieubezwaren! In 1924 krijgt afdeling Kunstvoorwerpen. Het Heerhugowaard aansluiting op het waterleidingnet bijbehorende diploma hangt, met foto naast het model.

38 Hoek Vondellaan-Middenweg. Tegenover Middenweg 178 (café De Swan). Er staat nu een tankstation, naast de Vondellaan. Derde pand van links staat op de hoek Vondellaan-Middenweg. Pand uiterst rechts is Middenweg 179. Vervaardiger onbekend. Catalogusnummer: RAA003009251. Public Domain. HOOFDSTUK 4 BLIK IN VERLEDEN 1905

HET VOORMALIGE RAADHUIS VAN HEERHUGOWAARD AAN DE MIDDENWEG 191. INMIDDELS AFGEBROKEN.

Bron: Regionaal archief Alkmaar Vervaardiger onbekend Catalogusnummer: RAA003009260

40 Middenweg, zicht richting Van Veenweg, ter hoogte van ca. nr. Kruispunt Rustenburgerweg en Jan Glijnisweg ('t Kruis). Beide 224. Vervaardiger onbekend Datum: ca. 1910 panden bestaan nog. Vervaardiger onbekend. Datum: ca. 1915 Catalogusnummer: RAA003009263. Public Domain Catalogusnummer: RAA003009276, Public Domain

Station Heerhugowaard. Vervaardiger onbekend. Datum: ca. 1880 Treinhalte Middenweg (opgeheven). Vervaardiger onbekend. Catalogusnummer: RAA003009286. Public Domain. Datum: ca. 1915. Catalogusnummer: RAA003009270. Public Domain. VERANTWOORDING

Dit boekwerkje is bestemd voor een ieder die meer van de historische achtergrond wil weten van de polder Heerhugowaard. Het boekje kan daardoor een mooie aanleiding zijn om het museum eens te gaan bezoeken of juist achteraf een leuke aanvulling of herinnering zijn naar aanleiding van het bezoek.

Het boekje is gratis verkrijgbaar. Het ligt in de lijn der verwachting dat dit boekje in de toekomst een update zal krijgen door intensivering van de samenwerking met het poldermuseum. Wil je ons ook actueel volgen dan kan dat via onze website, Facebook of Twitter opties.

Coverfoto: Het Oude Niedorper Verlaat bij Heerhugowaard vanuit het oosten. Gezicht langs de Niedorperdijk ter hoogte van de brug. Rechts de herberg. Links, over het water, een aantal houten huizen. Op het water enkele bootjes en op de weg verscheidene koetsen. In het midden op de achtergrond twee molens. Regionaal archief Alkmaar. Catalogusnummer: FO1004955, Vervaardiger: C. Bok, datum: 1820

© 2016 Poldermuseum Heerhugowaard i.s.m DeRuiterBoeken

De teksten zijn meerendeels afkomstig van de website www.poldermuseumheerhugowaard.nl. De foto’s zijn deels van de website en van het regionaal archief Alkmaar. De public domain fotos zijn oa te vinden op hun Flickr account. xlii