Gmina Czersk
Program Ochrony Środowiska
Gminy Czersk
Załącznik do uchwały nr XXV/286/05
Rady Miejskiej w Czersku z dnia 23 lutego 2005 roku
Czersk, lipiec 2004 – luty 2005
Opracował zespół autorski POMCERT Spis Treści: 1 WST ĘP ...... 3 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA DOKUMENTU ...... 4 1.2 CEL I ZAKRES PROGRAMU ...... 4 1.3 AKTUALNY STAN PRAWNY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA (31 MAJA 2004 R .)...... 5 2 CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY CZERSK ...... 8 2.1 INFORMACJE OGÓLNE ...... 9 2.2 POŁO śENIE ADMINISTRACYJNE ...... 9 2.3 POŁO śENIE FIZYCZNOGEOGRAFICZNE ...... 9 2.4 UKSZTAŁTOWANIE TERENU ...... 10 2.5 BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 12 2.6 SIE Ć HYDROGRAFICZNA ...... 13 2.7 WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 16 3 ZASOBY I STAN PRZYRODY ...... 18 3.1 SZATA RO ŚLINNA ...... 19 3.2 FORMY OCHRONY PRZYRODY...... 20 4 ZAGOSPODAROWANIE GMINY CZERSK...... 29 4.1 DEMOGRAFIA ...... 30 4.2 STRUKTURA U śYTKOWANIA TERENU ...... 30 4.3 DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ...... 30 4.4 INFRASTRUKTURA TECHNICZNO – IN śYNIERYJNA ...... 34 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA...... 42 5.1 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 43 5.2 WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE ...... 48 5.3 GOSPODARKA ODPADAMI ...... 57 5.4 GLEBY ...... 58 5.5 HAŁAS I WIBRACJE ...... 63 5.6 PROMIENIOWANIE ...... 66 5.7 INNE DZIAŁANIA WSPOMAGAJ ĄCE ...... 68 6 HARMONOGRAM REALIZACJI PO Ś...... 72 7 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PO Ś...... 74 8 MONITORING I OCENA WDRA śANIA PO Ś...... 79 9 BIBLIOGRAFIA ...... 81
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 2 z 84 1 WST ĘP
Rzeka Brda w Mylofie
Zapora Mylof
Zapora Mylof
Kanał Brdy ,Przetwórnia pstrąga
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 3 z 84 PODSTAWA OPRACOWANIA DOKUMENTU
Prawo Ochrony Środowiska z 27 kwietnia 2001 roku definiuje ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Programy ochrony środowiska powinny być zgodne z zasadami równowaŜonego rozwoju i słuŜyć realizacji celów gospodarczych i społecznych w harmonii z celami ochrony środowiska. Polityka ekologiczna państwa do 2011 roku oparta jest na następujących dokumentach: Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 , uchwalona przez Sejm RP 8 maja 2003 r. II. Polityka Ekologiczna Państwa , uchwalona przez Sejm RP w sierpniu 2001 r. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 2010, przyjęty przez Radę Ministrów 10 grudnia 2002 r. Sposób opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Czersk ( POŚGCz ) został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: Określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego; Określeniu celów i priorytetów ekologicznych (cele średniookresowe do 2011 r.); Określeniu konstruktywnych działań zmierzających do poprawy w zakresie ochrony środowiska w postaci zadań na lata 2004 2007; Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu łącznie z nakładami finansowymi; Określeniu zasad monitorowania efektów wdraŜania Programu POŚGCz został opracowany w zgodzie z odpowiednimi dokumentami wyŜszego rzędu, tzn. z Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 2010 (uchwalonym przez Sejmik Województwa Pomorskiego dnia 29 września, 2003 r. w Gdańsku). W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska jak teŜ cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji dla, odpowiednio, Województwa Pomorskiego i Powiatu Chojnickiego.
CEL I ZAKRES PROGRAMU
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk (POŚGCz) – jest dokumentem planowania strategicznego, wyraŜającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu gminy Czersk i określającym wynikające z niej działania. Program będzie wykorzystywany jako: główny instrument strategicznego zarządzania miastem i gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 4 z 84 i zawierania kontaktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budŜetu gminy Czersk oraz podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłuŜą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które słuŜyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w Programie powinna spowodować polepszenie warunków Ŝycia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Czersk. POŚGCz przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umoŜliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez róŜne podmioty i instytucje. NaleŜy oczekiwać, Ŝe poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
AKTUALNY STAN PRAWNY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA (31 MAJA 2004 R.)
ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U.04.92.880 z dnia 30 kwietnia 2004 r.) wraz z ostatnią zmianą z dnia 11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 03.80.717) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 233, poz. 1957, z 2003 r. Nr 46, poz. 392, Nr 80, poz. 717 i 721, Nr 162, poz. 1568, Nr 175, poz. 1693, Nr 190, poz. 1865 i Nr 217, poz. 2124 oraz 2004 r. Nr 19, poz. 177, Nr 49, poz. 464, Nr 70, poz. 631, Nr 91, poz. 875, Nr 92, poz. 880, Nr 96. poz. 959 i Nr 121, poz. 1263); wejście w Ŝycie z dniem 1 października 2001 r., ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z 2002 r. Nr 41, poz. 365, Nr 113, poz. 984 i Nr 199, poz. 1671, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 116, poz. 1208); wejście w Ŝycie z dniem 1 października 2001 r., ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z 2002 r. Nr 143, poz. 1196, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 i Nr 190, poz. 1865 oraz z 2004 r. Nr 49, poz. 464) tzw. ustawa wprowadzająca; wejście w Ŝycie z dniem 1 października 2001 r., ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 11, poz. 97 i Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2002 r.,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 5 z 84 ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 121, poz. 1263); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2002 r., ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2001 r. Nr 3, poz. 18, Nr 100, poz. 1085 i Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 135, poz. 1145 oraz z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 124, poz. 1152 oraz z 2004 r. Nr 70, poz. 632 i Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2002 r., ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 i Nr 154, poz. 1803, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 130, poz. 1112, Nr 233, poz. 1957 i Nr 238, poz. 2022, z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 165. poz. 1592, Nr 190, poz. 1865 i Nr 228, poz. 2259 oraz z 2004 r. Nr 92, poz. 880 i Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2002 r., ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, Nr 100, poz. 1085, Nr 123, poz. 1350 i Nr 125, poz. 1367, z 2002 r. Nr 135, poz. 1145 i Nr 142, poz. 1187 oraz z 2003 r. Nr 189, poz. 1852 oraz z 2004 r. Nr 11, poz. 94, Nr 96, poz. 959 i Nr 121, poz. 1263); wejście w Ŝycie z dniem 15 lutego 2002 r., ustawa z dnia 2 marca 2001 r. o postępowaniu z substancjami zuboŜającymi warstwę ozonową (Dz. U. Nr 52, poz. 537 i Nr 100, poz. 1085 oraz z 2003 r. Nr 2 56, poz. 497); wejście w Ŝycie z dniem 1 lipca 2002 r., traci moc z dniem 15 czerwca 2004 r., ustawa z dnia 10 maja 2002 r. o ratyfikacji Porozumienia między Wspólnotą Europejską a Rzeczpospolitą Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji (Dz. U. Nr 115, poz. 994); wejście w Ŝycie z dniem 8 sierpnia 2002 r., ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o ratyfikacji Poprawki do Konwencji Bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 135, poz. 1142); wejście w Ŝycie z dniem 12 września 2002 r., ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 80, poz. 718, Nr 130, poz. 1188, Nr 170, poz. 1652 i Nr 229, poz. 2275 oraz z 2004 r. Nr 70, poz. 631, Nr 92, poz. 881, Nr 93, poz. 896 i 899 oraz Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2003 r., ustawa z dnia 12 września 2002 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków (Dz. U. Nr 166, poz. 1361 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2003 r., ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1386); wejście w Ŝycie z dniem 12 września 2002 r.,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 6 z 84 ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2003 r., ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717) wejście w Ŝycie z dniem 11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94 i Nr 96, poz. 959); wejście w Ŝycie z dniem 1 maja 2004 r. ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz. 625); wejście w Ŝycie z dniem 1 maja 2004 r. ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 97, poz. 962); wejście w Ŝycie z dniem 16 maja 2004 r., ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zuboŜających warstwę ozonową (Dz. U. Nr 121, poz. 1263); wejście w Ŝycie z dniem 15 czerwca 2004 r.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 7 z 84 2 CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY CZERSK
Oczyszczalnia ścieków Rytel
Oczyszczalnia ścieków Rytel
Zapora Mylof
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 8 z 84 2.1 INFORMACJE OGÓLNE
Miasto Czersk posiada prawa miejskie od 1 lipca 1926 roku. Powierzchnia terenu miasta i gminy Czersk ogółem wynosi 380 km 2, w tym obszary wiejskie zajmują 370 km 2, a pozostałe 10 km 2, to obszary miejskie. Gmina zamieszkiwana jest przez 20806 osób (stan na dzień 31.12.2003 r.). Gmina Czersk posiada duŜe walory krajobrazowe, przyrodnicze i krajoznawcze. Mnogość lasów, jezior i rzek sprawia, Ŝe teren gminy jest bardzo atrakcyjny pod względem turystycznym.
2.2 POŁO śENIE ADMINISTRACYJNE
Gmina Czersk połoŜona jest w południowej części województwa pomorskiego w powiecie Chojnickim. Administracyjnie obejmuje miasto Czersk i 17 sołectw: Będźmierowice, Gotelp, Gutowiec, Klaskawa, KrzyŜ, Kurcze, Lipki, Łąg, Łąg Kolonia, Łubna, Mokre, Malachin, Odry, Rytel, Wieck, Zapędowo, Złotowo. Gmina Czersk graniczy z następującymi gminami: Brusy, Chojnice, Tuchola, Śliwice, Osieczna, Czarna Woda, Karsin, Kaliska. Miasto Czersk podzielone jest na 4 osiedla: Osiedle Nr 1 „Centrum”, Osiedle Nr 2 „Chojnickie”, Osiedle Nr 3 „Starogardzkie” i Osiedle Nr 4 „Tucholskie”.
2.3 POŁO śENIE FIZYCZNOGEOGRAFICZNE
Gmina Czersk leŜy na obszarze wydzielonej przez J. Kondrackiego (1994) podprowincji Pojezierza Południowopomorskiego w obrębie mezoregionu Bory Tucholskie. Niewielka część gminy na zachód od rzeki Suska Struga połoŜona jest na Pojezierzu Krajeńskim. Współrzędne geograficzne gminy Czersk wynoszą od 53 056’ do 53 041’ N oraz 17 0 40’ do 18 010’ E. Kształt gminy jest wydłuŜony z SW na NE. Północna granica gminy, na znacznej długości, ciągnie się wśród lasów, a na odcinku między miejscowościami Mniszek Bielawy granicę stanowi rzeka Niechwaszcz. Granica wschodnia, początkowo jest sztuczna, a następnie po przecięciu rzeki Wdy, ciągnie się wzdłuŜ jej prawobrzeŜnego dopływu, który płynie skrajem lasu. Granica południowa wyznaczona jest sztucznie wśród lasów, tylko na niewielkim odcinku jest granicą naturalną, którą stanowi Czerska Struga. Zachodnia granica opiera się o brzegi jez. Śpierewnik, a następnie przebiega sztucznie przez tereny leśne.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 9 z 84 2.4 UKSZTAŁTOWANIE TERENU
Obszar gminy Czersk usytuowany jest na południe od pasa wzgórz pojezierzy, na wysokości od 107 m n.p.m. do 155,3 m n.p.m. Deniwelacje terenu wahają się od 2,5 do 25 m. Obszar zajmują równiny sandrowe, na ich tle rysują się wzniesienia w postaci pagórków i wzgórz morenowych. Występują równieŜ formy wklęsłe zagłębienia wytopiskowe, rynny i doliny rzeczne. Środkowa i północna część opisywanego terenu ma najbardziej urozmaiconą rzeźbę, osiąga największe kulminacje w okolicach wsi: Gutowiec 155,3 m n.p.m., Malachin 137,6 m n.p.m., Mokre 136,4 m n.p.m., Odry 150,4 m n.p.m., Będźmierowice 139,9 m n.p.m., Łysa Góra osiąga wysokość 140,3 m n.p.m. Wzniesienia układają się z południowego zachodu na północny wschód. Teren obniŜa się ku północnemu zachodowi, zgodnie z kierunkiem odpływu wód Brdy oraz w kierunku wschodnim do doliny Wdy, osiągając wysokość poniŜej 120 m n.p.m.
Rycina 1. Ukształtowanie terenu ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 10 z 84 Na urozmaicenie rzeźby powierzchni sandrowych wpływają liczne zagłębienia po martwym lodzie, formy erozyjne i rynny wypełnione torfami. ObniŜenia wytopiskowe o nieregularnych kształtach zajmują znaczne powierzchnie w okolicach miejscowości: Kwieki, Łąg, Łąg Kolonia, Łąg Lipki, Łubna, Malachin, Mokre, Złotowo, Czersk. ObniŜenia te usytuowane są między wzniesieniami. Rynny są formami podłuŜnymi, głęboko wciętymi w sandr, mają na ogół strome zbocza, do 30 0 nachylenia, wypełniają je jeziora mające przewaŜnie kierunek północno południowy. NaleŜy do nich rynna jez.: Wieck, Skrzynki, Ostrowite, Świdno. Formy erozyjne tworzą wąskie doliny, głęboko wcięte w sandr i są wykorzystywane przez większe lub mniejsze cieki wodne lub jeziora przepływowe. Jedną z największych form erozyjnych wykorzystuje Brda, która wcina się w sandr na głębokość 5 10 m, zbocza doliny są strome. Północna część obszaru jest przecięta głęboką do 10 m, o stromych zboczach, doliną Wdy. Mniejsze doliny wykorzystuje równieŜ lewobrzeŜny dopływ Brdy Czerska Struga i rzeka Niechwaszcz.
Rycina 2. Rze źba terenu ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 11 z 84 2.5 BUDOWA GEOLOGICZNA
W przeszłości geologicznej obszar gminy Czersk podlegał licznym przemianom. Gmina leŜy w jednostce geologicznej zwanej niecką brzeŜną. Z SE na NW, na linii Szczecinek Bydgoszcz Toruń Włocławek Łowicz przebiega przełom tektoniczny (zwany bruzdą środkowoeuropejską) rozdzielający platformę prekambryjską. Na zachód od linii tektonicznej skały prekambryjskie zapadają się na głębokość 10000 m, a po stronie wschodniej, gdzie leŜy gmina Czersk, podłoŜe prekambryjskie leŜy wyŜej i sięga 6000 m, ku wschodowi podnosi się do 5000 m. Najbardziej wykształcone formy makro i mikrorzeźby na terenie gminy pochodzą z okresu trzecio i czwartorzędu.
Rycina 3. Litologia utworów powierzchniowych i typy gleb ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 12 z 84 Utwory trzeciorzędowe, przede wszystkim mioceńskie, występujące na obszarze gminy Czersk, zalegają płytko pod utworami wodnolodowcowymi. Między miejscowościami Męcikał i Czersk miocen leŜy na wysokości 50 m n.p.m. i opada w kierunku północno wschodnim, na osi Łąg Karsin Wiele leŜy na głębokości 25 m n.p.m. Cały obszar gminy leŜy w zasięgu ostatniego zlodowacenia. Utwory lodowcowe wykształcone są w postaci piasków i glin zwałowych, które pokrywają piaski sandrowe o róŜnej grubości 2 3 5 10 i więcej metrów. Miejscami utwory lodowcowe wystają spod piasków akumulacji wodnolodowcowej, np. w okolicach Będźmierowic, Łęga, Łubnej, Czerska i Złotowa. Zagłębienia i rynny jeziorne powstały po wytopieniu się brył martwego lodu przykrytego piaskami wodnolodowcowymi. Utwory najmłodsze holoceńskie zalegają głównie w obniŜeniach wytopiskowych, rynnach i dolinach rzek, w postaci piasków i mad rzecznych oraz torfów o miąŜszości kilku metrów.
2.6 SIE Ć HYDROGRAFICZNA
Gmina Czersk leŜy w dorzeczu Wisły. Wschodnia i północno wschodnia część gminy naleŜy do dorzecza drugiego stopnia rzeki Wdy, zaś centralna i zachodnia w dorzeczu drugiego stopnia rzeki Brdy. Część terenów obejmuje zlewnie III rzędu rzek: Wielkiego Kanału Brdy, Raciąskiej Strugi (z Suską Strugą), Czerskiej Strugi (z Klaskawską Strugą) i Niechwaszczy. Przez obszar gminy przepływają cztery rzeki (Brda, jej dopływ Czerska Struga, Wda i jej dopływ Niechwaszcz), oraz kanały nawadniające (Wielki Kanał Brdy, Kanał Wdy, Kanał Niechwaszcz) z siecią rowów nawadniających (o łącznej długości ok. 340 km). Wda ma swoje źródło na Pojezierzu Kaszubskim, charakteryzuje się duŜym spadkiem, jej długość wynosi 168 km, powierzchnia zlewni 2318 km 2, średni przepływ 17 m 3/s. Większość obszaru gminy odwadnia rzeka Brda i jej dopływ Czerska Struga. Brda wypływa z Jez. Smołowskiego, jej długość wynosi 217 km, powierzchnia zlewni 4588 km 2, średni przepływ 31 m 3/s. RóŜnice poziomu rzek w stosunku do otaczającego terenu: Brda 12 ÷ 19 m, Wda 10 ÷ 12 m, Niechwaszcz 7 ÷ 8 m.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 13 z 84 Rycina 4. Hydrografia terenu ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego). Na obszarze gminy występują jeziora typu morenowego i wytopiskowego. Jeziora są małe i najczęściej przepływowe, do największych naleŜą jeziora: Wieckie (40 ha, średnia głębokość 2,9 m, pojemność 1177 tys. m 3), Ostrowite (40 ha, pojemność 1591 tys. m 3) i Świdno (18,5 ha). Pozostałe jeziora w gminie nie zajmują duŜych powierzchni, często połoŜone są wśród lasów, w mniej lub bardziej zabagnionych zagłębieniach. Jeziora o powierzchni powyŜej 1 ha: Mętne (13,5 ha), Skrzynki Małe (10,3 ha, średnia głębokość 3,2 m, pojemność 328 tys. m 3), Niedźwiadki (8 ha), Trzebomierz (7,2 ha), Białe Błoto (6,2 ha). Stawy hodowlane, w północnej części gminy zajmują 24 ha. Naturalne i sztuczne zbiorniki wodne na obszarze gminy (19 sztuk) zajmują powierzchnię 309 ha. Do największych sztucznych zbiorników naleŜy zbiornik retencyjny w Mylofie (120,0 ha) wybudowany w latach 1846 48, z zaporą o wysokości spiętrzenia 10 m,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 14 z 84 związany z systemem rowów nawadniających tzw. Łąki Czerskie, z Wielkim Kanałem Brdy. Wody podziemne gminy zalegają w utworach sandrowych, a ich zasoby i wydajność uzaleŜnione są od grubości warstwy wodonośnej i ilości opadów. Głębokość poziomu wodonośnego waha się od 2 do 5 m p.p.t. i jest powiązana z poziomem wody w jeziorach i rzekach przepływających przez sandr. W dolinach i obniŜeniach woda zalega płycej, od 0 do 1,5 m, w obrębie krawędzi występują wysięki wód. Wody występujące płytko mogą być zanieczyszczone chemicznie i bakteriologicznie. Na terenie gminy Czersk zlokalizowana jest część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych – GZWP 121. Jest to zbiornik międzymorenowy, czwartorzędowy o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych – 50 tys. m 3/d, o klasie czystości 1b (wody wysokiej jakości, nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadające normom do picia i celów gospodarczych).
Rycina 5. Główny Zbiornik Wód Podziemnych na terenie gminy Czersk ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 15 z 84 2.7 WARUNKI KLIMATYCZNE
Gmina Czersk naleŜy do klimatycznej dzielnicy pomorskiej i przez znaczną część roku jest pod wpływem atlantyckich mas powietrza. Gmina Czersk znajduje się na obszarze określonym jako chłodny. Panujące tu warunki klimatyczne pozwalają na określenie panującego bioklimatu jako „dosyć silnie pobudzającego”. Takie cechy klimatu skłaniają do aktywnych form turystyki. Charakterystyczna jest długa jesień, dłuŜsza od wiosny o ok. 10 dni, co moŜna tłumaczyć utratą ciepła na topnienie pokrywy lodowej z jezior oraz dłuŜej zalegającą pokrywą śnieŜną. Okres wegetacyjny jest krótki i trwa ok. 205 210 dni. Najbardziej pochmurnym miesiącem jest listopad (21 dni z zachmurzeniem całkowitym lub zbliŜonym do całkowitego). Najmniejsze zachmurzenie występuje we wrześniu i marcu. Dni z mgłą jest duŜo, przy czym mgły koncentrują się głównie w sąsiedztwie akwenów, podmokłych łąk, bagien itp. Lokalne warunki klimatyczne w poszczególnych fragmentach gminy są zróŜnicowane zarówno pod względem nawietrzania jak równieŜ termiki i wilgotności. RóŜnice te są szczególnie wyraźne przy wyŜowych typach pogody. Przedstawione warunki klimatyczne są zmodyfikowane ukształtowaniem powierzchni, ekspozycją zboczy, głębokością zalegania poziomu wód gruntowych oraz lesistością terenu. Większą część powierzchni gminy Czersk zajmują lasy, które łagodzą amplitudy temperatur, zmniejszają prędkość wiatru i wzbogacają powietrze w substancje lotne, korzystne dla zdrowia człowieka. Wyraźnie niekorzystne warunki klimatu lokalnego występują na polanach śródleśnych oraz w zagłębieniach i terenach podmokłych, gdzie tworzą się mgły i występują inwersje termiczne (a więc nad ranem i nocą jest tu chłodniej), dłuŜej trwają i częściej występują przymrozki. Warunki klimatu lokalnego są najbardziej zróŜnicowane w bezleśnej części obszaru, o urozmaiconej rzeźbie, ze zboczami o róŜnej wystawie i nachyleniu, jednak na ogół przewaŜa tu korzystny klimat lokalny.
2.7.1 Temperatura Roczne temperatury wynoszą 6,5 7,0°C. Lato jest dość chłodne i krótkie, trwa bowiem średnio 60 80 dni, natomiast zima jest stosunkowo długa i trwa 90 dni. Dni z temperaturą minimalna niŜszą od 0°C, (tzw. dni chłodnych) jest tu średnio 123, dni mroźnych (temp. maksymalna poniŜej 0°C) jest 44, dni b. mroźnych (temp. maksymalna niŜsza lub równa 10°C) jest ok. 2 dni w roku. Dni gorących (temp. maksymalna równa lub większa od 25°C) jest tu średnio 22 w roku. Obszar gminy Czersk naleŜy do chłodniejszych rejonów Polski. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,9°C.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 16 z 84 2.7.2 Opady Opady roczne wzrastają w kierunku północno zachodnim od ok. 525 mm w rejonie Tucholi, poprzez ok. 600 650 mm. Maksimum opadów występuje w miesiącach letnich (VII VIII), i zimowych (XII I) minimum natomiast występuje wiosną (III IV) i jesienią. W okresie wegetacyjnym (IV IX) średni opad wynosi ok. 320 380 mm.
2.7.3 Wiatry Zdecydowaną przewagę mają wiatry z zachodniego wycinka horyzontu, a więc pd. zach., zachodnie i pn. zach.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 17 z 84 3 ZASOBY I STAN PRZYRODY
Rzeka Brda Mylof
Kanał Brdy w Mylofie
Kąpielisko w Mylofie (Brda)
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 18 z 84 Problematyka ochrony przyrody regulowana jest ustawą z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880). Zgodnie z art. 2 tej ustawy ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowaŜonym uŜytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i jej składników, a zwłaszcza: dziko występujących roślin lub zwierząt i grzybów, roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, zwierząt prowadzących wędrowny tryb Ŝycia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagroŜonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, tworów przyrody Ŝywej i nieoŜywionej oraz kopalnych szczątków przyrody nieoŜywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt, krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach, zadrzewień. Celem ochrony przyrody jest m.in. utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, zachowanie bioróŜnorodności, ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz edukacja ekologiczna.
3.1 SZATA RO ŚLINNA
Obszar gminy Czersk leŜy w krainie (wyróŜnionej przez Czubińskiego) lasów mieszanych i sosnowych z udziałem buka. Kraina ta rozpościera się na południowym skłonie Pomorza, poza pomorskim wałem moreny czołowej. Jest ona usłana licznymi polami sandrów oraz poprzeplatana róŜnej wielkości wyspami i półwyspami moreny dennej. Te ostatnie są potencjalnymi siedliskami lasów mieszanych liściastych a niekiedy buczyn. Obszary leśne wchodzą w skład wyróŜnionej przez Mroczkiewicza Wielkopolsko Pomorskiej krainy lasoborów świeŜych z domieszką dębu, buka i jodły. Do kurczenia się szaty leśnej omawianego tu obszaru przyczyniło się osadnictwo (a w szczególności przemysł tartaczny i drzewny, produkcja potaŜu i smoły, wypalanie węgla) oraz wojny, w szczególności zaś rabunkowa gospodarka prowadzona tu przez Prusaków po pierwszym rozbiorze Polski (1772 r.). Dopiero na przełomie XIX i XX wieku zaczęto na wielką skalę zalesianie nieuŜytków. DuŜa lesistość gminy, wynosząca 64,1%, podnosi w ogromnej mierze walory krajobrazowe i rekreacyjne. Są to głównie drzewostany sosnowe pochodzące z nasadzeń, przewaŜnie lasy w średnich klasach wieku.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 19 z 84 Bór świeŜy towarzyszy zwykle akwenom, bądź występuje wyspowo wewnątrz borów suchych, które stanowią teŜ zwykle zalesienia słabych gruntów porolnych. Bór mieszany świeŜy tworzą drzewostany sosnow e z domieszką iglastych. Na obszarze gminy udział waŜniejszych typów siedliskowych kształtuje się następująco: bór świeŜy ok. 48%, bór suchy ok. 40%, bór mieszany świeŜy ok. 4,6%, las mieszany ok. 3,7%, las świeŜy 1 2%. Pozostałe typy siedliskowe, a więc bór wilgotny, bór bagienny, bór mieszany wilgotny i ols jesionowy zajmują średnio od 0,6 do 0,2% powierzchni leśnych.
3.2 FORMY OCHRONY PRZYRODY
Skuteczna ochrona przyrody wymaga określonych form, które w szczególności mają zapewnić moŜliwość zwiększonej ingerencji państwa w obszary objęte ochroną i moŜliwość zastosowania instrumentów administracyjnych i prawnych. W ustawie o ochronie przyrody zdefiniowane są określone formy ochrony przyrody, których analiza na terenie Gminy Czersk przestawiona jest poniŜej:
Rycina 6. Formy Ochrony Przyrody ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 20 z 84 3.2.1 Natura 2000 Natura 2000 to sieć obszarów chronionych, wyznaczonych na terenie państw Unii Europejskiej. Obszary te utworzono według wspólnych zasad, określonych w dwóch aktach prawnych, ustanowionych w 1979 i 1992 roku przez Komisję Europejską, mianowicie w Dyrektywie Ptasiej i Dyrektywie Siedliskowej. Głównym załoŜeniem funkcjonowania systemu NATURA 2000 jest „ochrona przez zachowanie form uŜytkowania ziemi sprzyjającym chronionym wartościom”. Obszar Natura 2000 moŜe obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody, do których naleŜą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uŜytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. „Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt, ze wskazaniem typów siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu priorytetowym, wymagające ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, a takŜe kryteria i sposoby wyboru reprezentatywnej liczby i powierzchni siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin i siedlisk zwierząt do ochrony w formie obszarów Natura 2000, mając na uwadze zachowanie szczególnie cennych i zagroŜonych składników róŜnorodności biologicznej”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Na terenie gminy Czersk występuje obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) pod nazwą „ Wielki Sandr Brdy”.
3.2.2 Parki Narodowe „Park narodowy obejmuje obszar wyróŜniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niŜ 1 000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe”. (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Na terenie miasta i gminy Czersk nie występuje obszar, który objęty jest granicami parku narodowego.
3.2.3 Parki krajobrazowe „Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównowaŜonego rozwoju. Na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym moŜe być wyznaczona otulina”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Obszar gminy o powierzchni 10 590 ha stanowi część Tucholskiego Parku Krajobrazowego (28,63%) ze strefą ochronną o powierzchni 3 330 ha (20,88%). Tucholski Park Krajobrazowy leŜy między Tucholą a Czerskiem. Teren, na którym jest połoŜony został ukształtowany przez lodowiec skandynawski. Urozmaiceniem tego młodoglacjalnego krajobrazu są liczne rozcięcia erozyjne w postaci dolin i rynien, którymi płyną pośród malowniczego krajobrazu rzeki i strumienie. Ponad 86% powierzchni Parku stanowią lasy, głównie sosnowe z domieszką buka, grabu, dębu bezszypułkowego i lokalnie cisu. We florze spotkać moŜna gatunki
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 21 z 84 atlantyckie (kłoć wiechrzchowata, rosiczka pośrednia), przyśródziemnomorskie (jarząb brekinia). Na terenie Parku bogata jest flora porostów (ok.300 gatunków). W faunie występuje jeleń, sarna, dzik, a z ptactwa łabędź kormoran, perkoz dwuczuby, bocian czarny, kukułka, kruk i jastrząb. Najcenniejsze powierzchnie i obiekty przyrodnicze wyłączono z działalności gospodarczej i objęto róŜnymi formami ochrony. Na terenie Tucholskiego Parku Krajobrazowego istnieje osiem prawnie uznanych rezerwatów przyrody, z których dwa połoŜone są w granicach administracyjnych gminy Czersk. „Ustronie” – utworzony dla ochrony fragmentu lasu mieszanego o charakterze naturalnym z okazami jarzębu brekinii. „Cisy nad Czerską Strugą” – utworzony dla zachowania stanowiska cisa pospolitego. Poza tym na terenie Parku i otuliny istnieje ponad 160 uŜytków ekologicznych a ochroną objęto równieŜ 288 drzew, 6 grup głazów narzutowych, 5 stanowisk roślinnych oraz 1 stanowisko ptaków jako pomniki przyrody.
3.2.4 Obszary chronionego krajobrazu „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróŜniający się krajobraz o zróŜnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na moŜliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Na terenie gminy Czersk utworzono Chojnicko – Tucholski Obszar Chronionego Krajobrazu, który obejmuje część południową i południowo zachodnią Nadleśnictwa Czersk o powierzchni 8 888 ha, (tj. 62% całego nadleśnictwa). Obszar ten obejmuje leśnictwa Czersk i NieŜurawa oraz część leśnictwa Malachin o łącznej powierzchni 1 243 ha, natomiast w obrębie Giełdoń leśnictwa Płecno, Ostrowy, Okręglik oraz część leśnictw Olszyny, Giełdoń i Spierwia o powierzchni 7 645 ha. Północny Obszar Chronionego Krajobrazu został powołany na mocy Rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991 r. Obejmuje część północno wschodnią Nadleśnictwa Czersk o powierzchni 1,265 ha. Jednym z podstawowych zadań utworzonego obszaru jest ochrona wód rzeki Niechwaszcz. Na terenie podobszaru znajduje się rezerwat przyrody "Kręgi Kamienne" w Odrach.
3.2.5 Rezerwaty przyrody „Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a takŜe siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieoŜywionej, wyróŜniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody moŜe być wyznaczona otulina”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Na terenie miasta i gminy Czersk znajdują się cztery rezerwaty o łącznej powierzchni 97 ha:
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 22 z 84 Jezioro Mętne (53,28 ha), obejmuje swym zasięgiem trudno dostępne torfowisko otaczające zanikające jezioro. Cennym gatunkiem rosnącym na terenie rezerwatu jest brzoza niska ( Betula humilis ), która rośnie w towarzystwie roślin torfowiskowych. Rezerwat archeologiczno florystyczny, Kręgi Kamienne (16,91 ha), utworzony w 1958 roku. Kręgi Kamienne są dziełem gockich przybyszów, którzy wybudowali je dla grzebania zwłok niespalonych. Ludność miejscowa wykorzystała cmentarzysko grzebiąc, w jego obrębie, starym zwyczajem zwłoki spalone. Pod względem przyrodniczym ochronie podlega zespół złoŜony z około 50 gatunków ciekawych i rzadkich mchów i porostów. Rezerwat leśny Ustronie (9,64 ha) , utworzony w 1958 roku, utworzony dla zachowania lasu grondowego z udziałem brekinii ( Sorbus torminalis ), a takŜe sosny, dębu, buka i grabu. Rezerwat leśny Cisy nad Czerską Strugą (17,19 ha) stanowi jeden kompleks leśny, obejmujący stanowiska cisa pospolitego ( Taxus baccata L. ), pochodzące z samosiewów i nasadzeń sztucznych z XIX wieku. Jest to największe w Polsce naturalne stanowisko cisa. Utworzony został w 1982 roku, wśród drzewostanów mieszanych (sosna, dąb, lipa, jawor, klon, brzoza, jesion, olcha) rośnie tu na piaszczystych glebach ok. cztery tysiące kilkusetletnich okazów cisów.
3.2.6 Pomniki przyrody “Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieoŜywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróŜniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) W gminie znajduje się 35 pomników przyrody: Wojewoda Bydgoski Rozporządzeniem nr 11/91 z dn. 1.07.1991 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego [Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 15, poz. 120 z dnia 30.07.1991 r. z późn. zm.] objął ochroną następujące obiekty: A. Na terenie gminy Czersk: 1) 3 świerki pospolite o obw. w pierśnicy 395, 330 i 252 cm, 3 lipy drobnolistne 520, 310 i 305 cm, 2 dęby szypułkowe 376 i 310 cm, daglezja zielona 220 cm, lipa drobnolistna 6 wierzchołkowa 538 cm w parku dworskim w miejsc. Brda, dz. ew. 148, własn. prywatna. 2) 2 modrzewie europejskie 325 i 250 cm, w parku przy drodze Czersk Karsin w miejsc. Mokre, dz. ew. 310/4, własn. Parafia Rzymsko Katolicka Mokre, 3) dąb szypułkowy 341 cm, Zapędowo, własn. pryw. Zapędowo nr 10, 4) wierzba biała 532 cm, przy drodze, Zapędowo, własn. Skarbu Państwa, 5) stanowisko lęgowe czapli siwej i kruka, Zapędowo, oddz. 389a leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 23 z 84 6) dąb szypułkowy 360 cm, oddz. 61b leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel, 7) dąb szypułkowy 330 cm, daglezja zielona 212 cm, jesion wyniosły 312 cm, buk zwyczajny 300 cm, 2 jarząby brekinie 175 i 142 cm, Ŝywotnik olbrzymi 208 cm, Ŝywotnik zachodni 117 cm, oraz świerk pospolity 255 cm, w parku wiejskim w miejsc. Cis, dz. ew. 149 LP, w oddz. 149m leśn. Czersk, obr. Czersk, Nadl. Czersk, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 8) dąb szypułkowy 355 cm, w oddz. 61c leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel, 9) jodła pospolita 270 cm, 3 lipy drobnolistne 500, 380 i 310 cm, w parku dworskim w miejsc. Kłodnia dz. ew. 6, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 10) buk zwyczajny 303 cm, oraz świerk pospolity 262 cm, w parku dworskim w miejsc. Kłodnia dz. ew. 269/2 LP, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 11) 2 dęby szypułkowe 370 i 345 cm, w oddz. 26g leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 12) dąb szypułkowy 358 cm, oddz. 47b leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, Nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 13) dąb szypułkowy 395 cm, oddz. 66a leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 14) 2 dęby szypułkowe 350 i 340 cm, 4 cisy pospolite 104, 103, 86 i 59 cm, cis pospolity dwuwierzchołkowy 61 i 56 cm, oraz jarząb brekinia 140 cm, oddz. 86h leśn. Juńcza, obr. Czersk, nadl. Czersk, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 15) dąb szypułkowy 450 cm, oddz. 22h leśn. Giełdoń, obr. Giełdoń, nadl. Czersk, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 16) dąb szypułkowy 320 cm, oddz. 46c leśn. Ustronie, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 17) dąb szypułkowy 340 cm, oddz. 66 leśn. Ustronie, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 18) 2 dęby szypułkowe 301 i 295 cm, 2 wiązy górskie 305 i 231 cm, oddz. 33b leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 19) dąb szypułkowy 332 cm, przy drodze w oddz. 33d leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 20) cis pospolity 132 cm, buk zwyczajny 225 cm, w oddz. 33f leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 21) dąb szypułkowy 365 cm, osada leśna w oddz. 33i leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 22) lipa drobnolistna 303 cm, w parku wiejskim w miejsc. Uboga dz. ew. 203 LP, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 23) sosna zwyczajna dwuwierzchołkowa 169/160 cm, oraz sosna zwyczajna trójwierzchołkowa 210/223/184 cm, w miejsc. Konigort, przy Wielkim Kanale Brdy dz. ew. 893/2, obr. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Zakładu Hodowli Pstrąga w Mylofie (nr 1239),
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 24 z 84 24) 3 cisy pospolite 31, 29 i 27 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1335), 25) daglezja zielona 220 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. cis pospolity 132 cm, buk zwyczajny 225 cm, w oddz. 33f leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 26) dąb szypułkowy 365 cm, osada leśna w oddz. 33i leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda, 27) lipa drobnolistna 303 cm, w parku wiejskim w miejsc. Uboga dz. ew. 203 LP, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 28) sosna zwyczajna dwuwierzchołkowa 169/160 cm, oraz sosna zwyczajna trójwierzchołkowa 210/223/184 cm, w miejsc. Konigort, przy Wielkim Kanale Brdy dz. ew. 893/2, obr. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Zakładu Hodowli Pstrąga w Mylofie (nr 1239), 29) 3 cisy pospolite 31, 29 i 27 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1335), 30) daglezja zielona 220 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. 2 dęby szypułkowe zwane „Dębami błotnymi” 300 i 300 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 30, obr. Ostrowite, oddz. 30a leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1337), 31) stanowisko wawrzynka wilczełyko o pow. 1,00 ha, w miejsc. Dąbki dz. ew. 30 obr. Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1338), 32) 23 jodły pospolite od 80 do 190 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 48, obr. Ostrowite, oddz. 48j leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1339); B. na terenie miasta Czersk: 1) lipa drobnolistna o obw. w pierśnicy 405 cm, w parku, dz. ew. 288, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk, 2) 1 lipa drobnolistna 370 cm, ul. Chojnicka dz. ew. 379/1, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (nr 1233), 3) dąb szypułkowy 325 cm, ul. Kolejowa 12, własn. komunalna Gminy Czersk, (nr 1234), 4) 3 dęby szypułkowe 300, 280 i 250 cm, 2 jesiony wyniosłe 337 i 278 cm, 4 klony zwyczajne 330, 310, 300 i 281 cm, wokół kościoła dz. ew. 1181, w/b Parafia Rzymsko Katolicka w Czersku (nr 1235), 5) dąb szypułkowy 296 cm, na cmentarzu przy ul. Królowej Jadwigi, w/b Parafia Rzymsko Katolicka w Czersku (nr 1236), 6) 2 dęby szypułkowe 273 i 258 cm, przy ul. Królowej Jadwigi, własn. komunalna Gminy Czersk, (nr 1237), 7) cis pospolity 100 cm, ul. Szkolna 6, dz. ew. 1302, własn. prywatna (nr 1238).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 25 z 84 3.2.7 UŜytki ekologiczne “UŜytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania róŜnorodności biologicznej naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieuŜytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnaŜania lub miejsca sezonowego przebywania”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) Ogólna powierzchnia uŜytków ekologicznych na terenie miasta i gminy Czersk wynosi ok. 69 ha. Stosownie do Rozporządzenia Nr 346/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 30.12.1994r. w sprawie uznania za uŜytki ekologiczne tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego [Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 1/95, poz. 3] uznane zostały niŜej wymienione obiekty za uŜytki ekologiczne w gminie Czersk: 1) Zabagnione pastwisko 1,28 ha, Gotelp, obr. Wieck dz. 28/2LP, oddz. 28a,b, leśn. Odry, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 2) Bagno 0,28 ha, Gutowiec, obr. Rytel dz. 79/1LP, oddz. 79c leśn. Jeziorko, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 3) Bagno 1,02 ha, Klocek, obr. Zapędowo cz. dz. 334/3 LP, oddz. 334d leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 4) Bagno 1,57 ha, Klocek, obr. Zapędowo cz. dz. 335/2 i 336/4 LP, oddz. 335f oraz 336l leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 5) Bagno 0,57 ha, Klonia, obr. Klonia cz. dz. 24 LP R, oddz. 24a leśn. Mylof, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 6) Bagno 3,82 ha, Klonia, obr. Rytel dz. 54 LP R, oddz. 54f leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 7) Bagno 2,37 ha, Kłodawa, obr. Klonia cz. dz. 35 LP R, oddz. 35c leśn. Mylof, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 8) Zabagnione pastwisko śródleśne 1,86 ha, KrzyŜ, obr. KrzyŜ cz. dz. 166 LP, oddz. 166g leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 9) Zabagniona łąka śródleśna 1,83 ha, KrzyŜ, obr. KrzyŜ cz. dz. 169/1 LP, oddz. 169h leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 10) Bagno 0,90 ha, Lutom, obr. Lutom dz. 159 LP, oraz 160 LP, oddz. 159c i 160b leśn. Jakubowo, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 11) Bagno 5,84 ha, Lutom, obr. Zapędowo dz. 277/1 LP, oddz. 277g leśn. Jaty, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 12) Bagno 0,48 ha, Lutom, obr. Rytel dz. 249/1 LP, oddz. 249a leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 13) Zakrzaczone pastwisko 0,46 ha, Lutom, obr. Zapędowo dz. 301/2 LP, oddz. 301c leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 26 z 84 14) Bagno 0,42 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 301/2 LP, oddz. 301h leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 15) Bagno 0,30 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 302/2 LP, oddz. 302f leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 16) Bagno 0,28 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 311 LP, oddz. 311d leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 17) Bagno 1,25 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 313/1 LP, oddz. 313d leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 18) Bagno 1,43 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 206 LP, oddz. 206c leśn. Młynki, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 19) Bagno 2,83 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 255 LP, oddz. 255h leśn. śukowo, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 20) Bagno 0,42 ha, Nadolna Karczma, obr. Lutom cz. dz. 368/1 LP, oddz. 368f leśn. śukowo, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 21) Zabagniona i zakrzaczona łąka śródleśna 2,00 ha, Olszyny, obr. Rytel cz. dz. 188 LP, oddz. 188h leśn. Giełdoń, obr. Giełdoń, Nadl. Czersk, 22) Zakrzaczone pastwisko 0,25 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 61 LP, oddz. 61a leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 23) Zakrzaczone pastwisko 0,95 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 61 LP, oddz. 61d, 24) leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 25) Bagno 0,32 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 62 LP, oddz. 62f leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 26) Bagno 0,35 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 64 LP, oddz. 64d leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 27) Bagno 0,22 ha, Zapędowo, obr. Zapędowo cz. dz. 339 LP, oddz. 339k leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 28) Bagno 1,09 ha, Zapędowo, obr. Lutom cz. dz. 341/1 LP, oddz. 341g leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 29) Bagno otoczone zarośniętym pastwiskiem 8,45 ha, Zapędowo, obr. Zapędowo cz. dz. 383/1 LP, oddz. 383d,g,h,i leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel, 30) Łąka 0,53 ha, Wojtal Odry, dz. 14/2LP, oddz. nr 14c leśn. Odry, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 31) Zabagniona łąka 1,29 ha, obr. KrzyŜ dz. 175/3LP, oddz. 175c leśn. Czersk, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 32) Pastwisko 0,85 ha, obr. KrzyŜ dz. 158LP, oddz. 158h leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 33) Zabagnione pastwisko 0,46 ha, obr. KrzyŜ dz. 169/1LP, oddz. 169b leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 27 z 84 34) Pastwisko śródleśne 0,44 ha, obr. Klonia dz. 80LP, oddz. 80Aj leśn. Śpierwia, obr. Giełdon, Nadl. Czersk, 35) Zabagniona łąka śródleśna 0,51 ha, obr. KrzyŜ dz. 515/6, oddz. 515/6 leśn. Czersk, obr. Czersk, Nadl. Czersk, 36) Bagno 1,35 ha, m. Struga, obr. Ostrowie dz. 1 LP, oddz. 1d leśn. Ustronie, obr. TwaroŜnica, Nadl. Woziwoda, 37) Zespół bagien okresowo zalewanych wodą część z 20,47 ha (część na terenie gm. Tuchola), m. Łosiny, obr. Łosiny dz. 59 LP LP, oddz. 59a,f,g leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, Nadl. Woziwoda, 38) Bagno 4,80 ha, m. Łosiny, obr. Ostrowite dz. 68 LP, oddz. 68f leśn. Dąbki, obr. TwaroŜnica, Nadl. Woziwoda, 39) Zarastające bagno 3,81 ha, m. Łosiny, obr. Ostrowite dz. 71 LP, oddz. 71d leśn. Lipce, obr. TwaroŜnica, Nadl. Woziwoda;
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 28 z 84 4 ZAGOSPODAROWANIE GMINY CZERSK
Oczyszczalnia ścieków Czersk
Oczyszczalnia scieków Mylof
Komora osadu przy oczyszczalni
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 29 z 84
4.1 DEMOGRAFIA
Gmina zamieszkiwana jest przez 20 806 osób (stan na dzień 31.12.2003 r.), w tym obszary wiejskie zamieszkuje 11 221, a miasto 9 585 osób. Gęstość zaludnienia gminy ogółem wynosi 53 os./km 2 (142 os./km 2 pow. bezleśnej), w tym na wsi 29 os./km 2, (82 os./km 2 pow. bezleśnej) a w mieście 920 os./km 2
4.2 STRUKTURA U śYTKOWANIA TERENU
Powierzchnia miasta i gminy Czersk wynosi 380 km 2. W uŜytkowaniu terenu największy odsetek zajmują: lasy i grunty leśne – 64,1% uŜytki rolne 29,8% w tym: grunty orne (7 478 ha) – 66,01% łąki (2 275 ha) – 20,09% pastwiska (935 ha) – 8,26% sady (86 ha) – 0,76% grunty pod stawami, rowami i grunty rolne zabudowane (556 ha) – 4,92% inne grunty – 6,1% (Ź ródło – obliczenia własne gminy na podstawie zbiorczego rocznego wykazu gruntów na dzień 1.01.2004 r. wykonanego przez Wydział Geodezji i Nieruchomości Starostwa Powiatowego w Chojnicach)
4.3 DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA
4.3.1 Przemysł Na terenie gminy Czersk zarejestrowanych jest w systemie REGON 1536 jednostek gospodarczych. Wyraźnie zarysowuje się specjalizacja Czerska w zakresie działalności produkcyjnej, szczególnie w przemyśle meblarskim i drzewnym. Drugą specjalizacją Czerska jest świadczenie usług w zakresie turystyki, w szczególności hotelarstwa, gastronomii, usług niematerialnych oraz handlu.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 30 z 84 Największe zakłady pracy na terenie miasta i gminy Czersk to: • „KLOSE” Czerska Fabryka Mebli – zatrudniająca ok. 500 osób • Spółdzielnia Inwalidów „Równość” (produkcja obuwia) – zatrudniająca ok. 340 osób • Przedsiębiorstwo „Meblostyl” S.C.
4.3.2 Le śnictwo Lasy zajmują 64,1 % powierzchni gminy. Na jednego mieszkańca przypada średnio 1,17 ha lasu. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi 54 lata. 88,8% powierzchni lasów jest własnością Skarbu Państwa. 27% powierzchni lasów prywatnych zajmują tereny o powierzchni powyŜej 35 ha na jedno indywidualne gospodarstwo rolne. Średnia zasobność na 1ha lasu wynosi 161 m 3. Dominującym gatunkiem jest sosna ( Pinus sylvestris ). PrzewaŜającym typem lasu jest suboceaniczny bór świeŜy. Mniejsze obszary zajmuje śródlądowy bór suchy i subborealny bór mieszany. Prawie nie występują grądy zbiorowiska leśne terenów umiarkowanie wilgotnych z przewagą drzew liściastych. Rzadkością są łęgi olszowe i jesionowo olszowe. Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym dla Borów Tucholskich jest bór bagienny ( Vaccinio uliginosi Pinetum, Kleist 1929) występujący na niewielkich terenach o wysokim poziomie wód, w bezodpływowych obniŜeniach i wokół jezior otoczonych ubogimi drzewostanami sosnowymi. Obszar leśny gminy uznawany jest za stosunkowo bezpieczny połoŜony poza znacznymi źródłami zagroŜeń antropogenicznych, zaliczany do obszarów o stosunkowo duŜej naturalności wielkoprzestrzennych struktur przyrodniczych. Obszar o łącznej powierzchni 129,22 ha w sołectwie Odry, podlegający nadleśnictwu Kaliska w sąsiedztwie granicy z gminą Kaliska, obejmuje drzewostany uszkodzone przez przemysł. Lasy gminy Czersk zarządzane są przez następujące nadleśnictwa: Nadleśnictwo Czersk obejmuje wsie: Odry, Olszyny, Klonia, Wieck, Mokre, Gotelp, Malachin, Łubna, Złotowo, KrzyŜ, Kamienna Góra, Kwieki, Łąg Kolonia, Bielawy. Nadleśnictwo Rytel obejmuje wsie: Rytel i Zapędowo. Nadleśnictwo Woziwoda obejmuje wsie: Łąg, Łąg Lipki, Ostrowite, Klaskawa, Łukowo, Będźmierowice, Kurcze, Dąbki. Nadleśnictwo Kaliska obejmuje część wsi: Wojtal, Wieck, Zawada, Nowe Prusy. Gmina naleŜy do rejonu hodowlanego „Bory Tucholskie”. Gospodarka łowiecka prowadzona jest w 9 obwodach łowieckich: „Bór”, „Lis”, „Sokół”, „Bóbr”, „Wydra”,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 31 z 84 „Knieja”, „Słonko” i w obwodzie Polskiego Związku Łowieckiego im. Dr. J. Łukowicza, obejmujących łącznie 18,368 ha lasu i 10,426 ha pól.
4.3.3 Rolnictwo Główne obszary zagospodarowane rolniczo znajdują się w granicach sołectw Będźmierowice, Łubna, Łąg, Łąg Kolonia, Lipki, Gotelp, Malachin a w nieznacznym stopniu sołectw Rytel, Zapędowo, Mokre, KrzyŜ i Kurcze. Pozostałe sołectwa (Odry, Wieck, Gutowiec), jak równieŜ większa część sołectw Rytel, Zapędowo i KrzyŜ to głównie obszary leśne. W mieście Czersk jedynie grunty na południowych i północnych rubieŜach miasta uŜytkowane są rolniczo. W strukturze uŜytków rolnych grunty orne zajmują 66,01 %, łąki 20,09 %, pastwiska 8,26 %. Tylko 0,76 % powierzchni uŜytków rolnych zajmują sady. Warunki glebowe do produkcji rolnej są stosunkowo trudne. Około 64 % uŜytków rolnych stanowią grunty klasy bonitacyjnej V i VI. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gminy jest bardzo niski i wynosi 47,2. W strukturze zasiewów największa powierzchnia (ok. 73 %) przeznaczona jest na uprawę zbóŜ, a wśród zbóŜ około 74% stanowi Ŝyto. Oprócz zbóŜ znacząca powierzchnia upraw przeznaczona jest na uprawę ziemniaków tj. około 12 % powierzchni zasiewów. Struktura zasiewów jest skutkiem ograniczonych moŜliwości wyboru roślin uprawnych ze względu na jakość gleb i warunki klimatyczne. W gospodarstwach prowadzących typowo rolniczą działalność największą część dochodów uzyskuje się najczęściej z działu produkcji zwierzęcej. W produkcji zwierzęcej bardzo waŜną pozycję zajmuje hodowla bydła, w tym głównie produkcja mleka. Związane jest to ze stosunkowo wysokim udziałem w strukturze uŜytków rolnych trwałych uŜytków zielonych 29,47 %. DuŜa grupa rolników, szczególnie nie posiadająca łąk i pastwisk zajmuje się chowem trzody chlewnej. Ta gałąź produkcji zwierzęcej jest bardzo rozpowszechniona w gminie Czersk.
4.3.4 Hodowla ryb Gospodarka rybacka związana jest z chowem i hodowlą pstrąga w zbiornikach zaporowych w miejscowości Mylof oraz w Wojtalu a takŜe w Wiecku, Gotelpiu i UroŜy. Zgodnie z decyzjami pozwoleń wodno prawnych w w/w miejscowościach odprowadzanie wód wykorzystywanych do hodowli pstrąga jest ściśle określone w myśl obowiązujących przepisów w ilościach równych ich poborowi pod warunkiem
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 32 z 84 nie przekroczenia przyrostu stęŜeń zanieczyszczeń (w stosunku do jakości wody ujmowanej).
4.3.5 Turystyka Potencjał turystyczno rekreacyjny obszaru gminy posiada dwa główne obszary zasobne w atrakcyjne oferty przyrodniczo krajobrazowe: Obszar obejmujący część Tucholskiego Parku Krajobrazowego w granicach gminy wraz z jego otuliną i z Chojnicko Tucholskim obszarem Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich, z centrum we wsi Rytel. Obszar ten związany jest z doliną rzeki Brdy i duŜymi kompleksami leśnymi poprzecinanymi malowniczymi terenami łąk o urozmaiconej rzeźbie terenu wzdłuŜ rzeki. Obszar w dolinie rzeki Wdy i sąsiednich cieków i jezior w północno wschodniej części gminy z geometrycznym centrum we wsi Wojtal. Malowniczy krajobraz z przewagą lasów, rzek Wdy i Niechwaszcz, ze znacznymi róŜnicami wysokości, czystym powietrzem, z dala od aglomeracji przemysłowych, z zamierającą gospodarką rolną, którą zastępują jedynie pensjonaty i indywidualna zabudowa letniskowa stanowią o wartościach turystycznych gminy. Przez teren gminy przebiegają liczne szlaki turystyczne: Szlaki wodne: „Brda”, „Wda” („Czarna Woda”), „Czerska Struga”. Szlaki piesze: Przez teren gminy prowadzi pięć szlaków pieszych, z których dwa (Ŝółty „Kasztelański” i zielony „Wielki Kanał Brdy”) mają początek w Rytlu pozostałe zaczynają się i kończą na terenie sąsiednich gmin (Brdy” niebieski, „Kręgów Kamiennych” zielony, „Partyzantów AK” niebieski długości ok. 100 km) Trasa wędrówkowa „Przez Bory Tucholskie” (piesza lub rowerowa, 14 dniowa) oparta o sieć schronisk młodzieŜowych Polskiego Towarzystwa Schronisk MłodzieŜowych. Trasa zaczyna się w Tucholi biegnie przez Czersk, Leśno, Męcikał, Chojnice, Sępólno Kraj., Obodowo, Koronowo, a kończy się w Bydgoszczy.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 33 z 84 4.4 INFRASTRUKTURA TECHNICZNO – IN śYNIERYJNA
4.4.1 Energia cieplna Zaspokajanie potrzeb cieplnych odbiorców na terenie miasta i gminy Czersk odbywa się obecnie w oparciu o: Lokalne systemy ciepłownicze eksploatowane przez: a. Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Czersku (kotłownia o mocy 2,24 MW opalana gazem ziemnym lub olejem opałowym, znajdująca się przy ul. Gen. Maczka), b. Administrację Zasobów Komunalnych (kotłownia przy ul. Przytorowej o mocy 1,44 MW opalana gazem ziemnym lub olejem opałowym), c. Kotłownie lokalne opalane węglem, gazem ziemnym, olejem oraz biomasą, z których największą stanowi kotłownia o mocy 630 kW pracująca w oparciu o gaz ziemny, znajduje się na terenie Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Czersku). Kotłownie zlokalizowane na terenie zakładów produkcyjnych miasta i gminy (węglowe, gazowe, olejowe oraz opalane biomasą). Największe źródło ciepła zlokalizowane jest na terenie Czerskiej Fabryki Mebli „KLOSE”, dysponującej kotłownią zakładową o łącznej mocy zainstalowanej 6MW (pracująca w oparciu o kotły opalane biomasą), Indywidualne źródła i urządzenia grzewcze na paliwa stałe (węgiel, odpady drzewne, drewno), gaz ziemny, olej opałowy oraz elektryczne urządzenia grzewcze; a takŜe 1 geotermalne źródło grzewcze, Na terenie miasta i gminy Czersk grupę największą pod względem udziału w strukturze mocy zainstalowanej stanowią źródła na biomasę (drewno, odpady z drewna). Ich udział w strukturze mocy zainstalowanej wynosi ok. 56% (30 kotłów o łącznej mocy cieplnej 14,62 MW). Kotłownie na biomasę pokrywają ok. 50% potrzeb cieplnych odbiorców zasilanych z kotłowni zlokalizowanych na terenie miasta i gminy. Drugą pozycje pod względem wielkości mocy zainstalowanej zajmują kotłownie opalane gazem ziemnym (35 kotłów o łącznej mocy zainstalowanej ok. 7,39 MW). Wkład źródeł na paliwa gazowe w strukturę mocy zainstalowanej kształtuje się na poziomie ok. 28%. Kotłownie pokrywają ok. 31% potrzeb cieplnych odbiorców objętych dostawą energii cieplnej z kotłowni na terenie miasta i gminy. Największą grupę pod względem ilości eksploatowanych źródeł stanowią kotły węglowe (łącznie 40 szt. o sumarycznej mocy cieplnej ok. 3,34 MW), jednakŜe udział źródeł węglowych w strukturze mocy zainstalowanej miasta i gminy kształtuje się na poziomie jedynie 13%. Źródła węglowe zaspokajają ok. 15% sumarycznych potrzeb cieplnych odbiorców miasta i gminy objętych dostawą cieplną z kotłowni.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 34 z 84 Źródła na paliwa olejowe charakteryzują się udziałem w strukturze mocy zainstalowanej na terenie miasta i gminy na poziomie ok. 2% (9 kotłów o łącznej mocy 626 kW) i pokrywają 3% potrzeb cieplnych odbiorów. Udział źródeł elektrycznych w strukturze mocy zainstalowanej oraz w pokryciu potrzeb cieplnych analizowanych odbiorców jest znikomy i kształtuje się na poziomie poniŜej 0,1% (Wykres 1).
olej 2% węgiel elektryczno ść 13% 0%
biomasa gaz ziemny 57% 28%
Wykres 1. Udział paliw w strukturze mocy zainstalowanej. Z powyŜszej analizy wynika, Ŝe na terenie miasta i gminy Czersk ilościowo dominują kotłownie węglowe, jednakŜe największy udział w strukturze mocy zainstalowanej mają źródła na biomasę oraz zasilanie gazem ziemnym (łącznie 84% sumarycznej mocy zainstalowanej na terenie miasta i gminy), które pokrywają 81% zapotrzebowania na ciepło grupy odbiorców miasta i gminy objętych dostawą energii cieplnej z większych kotłowni. Gaz sieciowy dostępny jest tylko w mieście Czersk. Zaopatrywanie w gaz odbywa się z wykorzystaniem stacji redukcyjno pomiarowej I 0 o przepustowości 1600 m3/h połoŜonej w zachodniej części miasta. Stacja zasilana jest z gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy 150 mm. Na terenie miasta zlokalizowane są równieŜ dwie stacje redukcyjno pomiarowe II 0 o przepustowości 2000 m 3/h kaŜda. Długość sieci wynosi około 22 km. W najbliŜszym okresie ze względów głównie ekonomicznych nie przewiduje się gazyfikacji całej gminy, a jedynie zapewnienie dostawy gazu do 100 % mieszkańców w mieście Czersk.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 35 z 84 4.4.2 Energia elektryczna Dostawcą energii elektrycznej dla terenu miasta i gminy Czersk jest Grupa Energetyczna ENEA, Oddział Bydgoszcz, Rejon Energetyczny Chojnice. W skład systemu elektroenergetycznego (SEE) miasta i gminy Czersk wchodzą: Główny Punkt Zasilania (GPZ), sieci wysokiego napięcia (WN), średniego napięcia 15 kV (SN) i niskiego napięcia 0,4 kV (NN), stacje transformatorowe 15 kV / 0,4 kV, oraz małe elektrownie wodne w Zawadzie na rzece Niechwaszcz i w Wojtalu na rzece Wda. Energia elektryczna dla miasta i gminy Czersk dostarczana jest z: GPZ 110/15 kV w Czersku, o mocy zainstalowanej 1 x 16 MVA (zasila miasto oraz wschodnią i środkową część gminy) GPZ 110/15 kV w Chojnicach, o mocy transformatorów 2 x 16 MVA (zasila zachodnie obszary gminy) Przez teren miasta i gminy, przebiegają następujące linie wysokich napięć (110 kV): linia 110 kV relacji GPZ Czarna Woda GPZ Czersk, przebiegająca przez środkową część gminy oraz przez północno zachodnią część miasta, linia 110 kV relacji GPZ Chojnice Kościerska GPZ Brusy, przebiegająca przez zachodnią część gminy. Długość wszystkich linii wysokiego napięcia 110 kV, przebiegających przez teren miasta i gminy wynosi ok. 24 kilometry. Sieć średniego napięcia składa się z 12 linii wyprowadzonych z GPZ Czersk. Linie zasilają odbiorców komunalno – bytowych, przemysłowych oraz ujęcia wody. Pięć linii jest wyprowadzonych w kierunku miasta. Linie elektroenergetyczne średniego napięcia zostały wykonane jako napowietrzne i kablowe. Sieć kablowa zlokalizowana jest głównie w centrum miasta oraz na obszarze gęstej zabudowy. Na pozostałych terenach dominuje sieć napowietrzna. Na terenie gminy znajduje się 181 stacji transformatorowych. Na terenie miasta eksploatowanych jest 49 stacji (w tym 9 abonenckich), natomiast na terenach wiejskich 132 stacje. Stacje wyposaŜone są w transformatory rzędu 20 – 630 kVA. Ponadto, na terenie gminy we wsi Mylof istnieją dwie małe elektrownie wodne na rzece Brdzie, które współpracują z siecią średnich napięć: „Zapora” o mocy elektrycznej 1 MW Zakład Hodowli Pstrąga o mocy elektrycznej 62 kW Według pozyskanych informacji, na terenie gminy nie istnieją Ŝadne inne źródła energii zaliczane do źródeł energii odnawialnych, takich jak np. elektrownie wiatrowe, słoneczne, geotermalne, itp.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 36 z 84 4.4.3 Zaopatrzenie w wod ę Głównym źródłem wody pitnej dla miasta i gminy Czersk są cztery ujęcia wód podziemnych, których wydajność przedstawia się następująco: Czersk – ul. Leśna wydajność łącznie z 2 studni 196 m 3/h pobór wody z utworów o głębokości 95,0 i 98,0 m., z ujęcia tego wodę otrzymuje miasto i poprowadzony jest wodociąg w kierunku północnym (do wsi Malachin, Mokre i Łubna) i południowym (Ostrowite, Kurcze, Dąbki); Łąg wydajność 75 m 3/h pobór wody z utworów o głębokości 71,0 i 147,0 m, z ujęcia tego wodę otrzymują wsie: Łąg, Lipki, Kęsza, Złe Mięso, Wądoły, Szałamaje, Zawada, Stare Prusy, Łąg Kolonia, Klonowice, Przyjaźnia, Kamionka, Gotelp i Pustki; Odry wydajność 40 m 3/h pobór wody z utworów o głębokości 41,0 m, z ujęcia tego wodę otrzymują wsie: Odry, Wojtal, Wieck; Rytel wydajność 41,0 m 3/h pobór wody z utworów o głębokości 76,0 m, z ujęcia tego wodę otrzymują wieś Rytel, trwa budowa sieci na terenie sołectwa Gutowiec; Na terenie gminy woda ujmowana jest równieŜ z ujęć lokalnych: Mylof (Zapora) ujęcie Ośrodka Hodowli Pstrąga o wydajności 33,0 i 60,0 m3/h; Kamionka ujęcie o wydajności 10,0 m 3/h
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 37 z 84 Rycina 7. Istniej ący system wodoci ągowy.
Istniejący sys tem wodociągowy
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 38 z 84 Woda dostarczana jest do odbiorców układem sieci wodociągu miejskiego a takŜe układem wodociągów grupowych, wiejskich, zakładowych i ujęć indywidualnych zlokalizowanych na poszczególnych działkach. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 219,6 km, z czego: sieć rozdzielcza stanowi 162,9 km, a przyłącza wodociągowe 56,7 km. Miasto zwodociągowane jest w 82,3 %, a gmina w 55 %. Nie planuje się korzystania z Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP 121) do zaopatrzenia gminy w wodę pitną.
4.4.4 Odbiór i oczyszczanie ścieków W gminie Czersk eksploatuje się trzy oczyszczalnie ścieków: . w Czersku, przy ul. Kilińskiego (eksploatowana przez ZUK Sp. z o.o. w Czersku) jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczna. Część biologiczną stanowi zblokowany reaktor typu BIOOXYBLOK (Bx18/28) pracujący w oparciu o metodę biologicznego oczyszczania ścieków osadem czynnym z przedłuŜonym napowietrzaniem. Oczyszczalnia powstała w 1995 roku. Jej przepustowość określona aktualnym pozwoleniem wodno prawnym wynosi: Q śrd.= 1200 m 3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Czerska Struga. Zgodnie z decyzją z września 2004 r., oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno prawne na odprowadzanie oczyszczonych ścieków. . w Rytlu, przy ul. Jatowskiej to oczyszczalnia typu ARBF (Automatyczny Reaktor Biologiczny Flygta), pracujący w oparciu o metody biologiczno chemiczne (osad czynny oraz chemiczne strącanie przy zastosowaniu koagulantu PIX). Obiekt powstał w 2002 roku. Wydajność oczyszczalni wynosi: Qśrd= 260 m 3/d poza sezonem turystycznym, Qśrd= 460 m 3/d w sezonie turystycznym. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Wielki Kanał Brdy. Zgodnie z decyzją OS.6223/14/03 (czerwiec 2003), oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno prawne na odprowadzanie oczyszczonych ścieków. . w Mylofie lokalna mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków. Właścicielem oczyszczalni jest wspólnota mieszkańców w Mylofie. Wydajność oczyszczalni wynosi: Qśrd=20,4 m 3/d, Qmaxd=40,0 m 3/d. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Brda. Zgodnie z decyzją OS.6223/42/02, oczyszczalnia posiada pozwolenie na odprowadzanie ścieków do rzeki Brdy.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 39 z 84 Tabela 1. Maksymalne dopuszczalne st ęŜ enia zanieczyszcze ń w ściekach oczyszczonych. Czersk Rytel Mylof Wska źnik Jednostka RLM 10 000 - 14 999 RLM < 2 000 RLM < 2000 BZT5 [mg O2/l] 25 40 25 ChZT [mg O2/l] 125 150 150 Zawiesina ogólna [mg/l] 35 50 30 Azot ogólny [mg N/l] 15 30 30 Fosfor ogólny [mg P/l] 2 5 5 Ogólny w ęgiel [mgC/l] b.d b.d. 40 organiczny (OWO) Azot amonowy [mgNNH4/l] b.d. b.d. 6 Azot azotanowy [MgNNO3/l] b.d. b.d. 30
4.4.5 Telekomunikacja Obszar miasta i gminy obsługiwany jest przez pięć central telefonicznych operatora Telekomunikacji Polskiej S.A. Centrale te zlokalizowane są w Czersku (centrala miejska) i trzy centrale wiejskie w Rytlu, KrzyŜu, Gotelpiu, które swym zasięgiem obejmują abonentów zamieszkałych na terenie miasta Czerska i całej gminy. Ponadto na terenie gminy działa drugi operator sieci El Net. Stacja bazowa tego operatora zlokalizowana została w Łęgu, która swym zasięgiem obejmuje miejscowości połoŜone w promieniu 5 kilometrów od tej stacji. Miasto Czersk nie jest objęte telefonizacją operatora El Netu. Istnieją równieŜ trzy stacje sieci komórkowej: PTK Centertel PTC ERA PLUS GSM
4.4.6 Drogi i transport Podstawowy układ drogowy w gminie tworzą: jedna droga krajowa, jedna droga wojewódzka i 29 dróg powiatowych. Układ ten uzupełniony jest siecią 29 dróg gminnych. Droga krajowa nr 22 łączy przejście graniczne w Kostrzynie z Malborkiem i Elblągiem. Na terenie gminy biegnie ona przez miejscowości Rytel – Gutowiec – Czersk – Będźmierowice – Łąg. Długość dróg zamiejskich o utwardzonej powierzchni wynosi ogółem 131 km, w tym drogi gminne w granicy miasta – 23 km. Obsługę komunikacyjną ludności gminy zapewniają trzy rodzaje transportu: kolejowy, autobusowy i indywidualny samochodowy. Przez teren gminy przebiegają linie kolejowe: Chojnice – Czersk – Tczew
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 40 z 84 Bydgoszcz – Kościerzyna – Gdynia Laskowice – Czersk – Bąk
Rycina 8. Infrastruktura komunikacyjna ( źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 41 z 84 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
Wielki Kanał Brdy, Mylof
Komora napowietrzania, Czersk
Ścieki oczyszczone, Mylof
Ścieki surowe, Mylof
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 42 z 84 5.1 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
Zanieczyszczenia powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe obecne w powietrzu, ale nie będące jego naturalnymi składnikami, lub teŜ substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Do zanieczyszczeń powietrza naleŜą: 1)gazy i pary związków chemicznych, np. tlenki węgla, siarki i azotu. 2)cząstki stałe nieorganiczne i organiczne (pyły), np. popiół lotny, sadza, pyły z produkcji cementu, pyły metalurgiczne, związki ołowiu, miedzi, chromu, kadmu i innych metali cięŜkich; 3)mikroorganizmy wirusy, bakterie i grzyby, 4)kropelki cieczy, np. kwasów, zasad, rozpuszczalników.
5.1.1 Analiza problemów Źródłami zanieczyszczeń powietrza moŜe być działalność człowieka lub naturalne procesy zachodzące w przyrodzie. Zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy powodowane są przez lokalne systemy zaopatrzenia w ciepło, szczególnie na obszarach zwartej zabudowy zarówno miejskiej jak i wiejskiej. Głównym źródłem zanieczyszczeń na terenie gminy są: procesy spalania paliw w paleniskach domowych (niska emisja) kotłownie znajdujące się w zakładach produkcyjnych na terenie miasta i gminy: o Czerska Fabryka Mebli „Klose” o Meblostyl S.C. o Spółdzielnia Inwalidów „Równość” o ASMET o Zakłady Przemysłu Drzewnego (przy ul. Królowej Jadwigi) o Piekarnia (przy ul. Batorego) o Zakład karny o Zakłady Przemysłu Drzewnego w Rytlu komunikacja samochodowa (emisja komunikacyjna).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 43 z 84 Tabela 2. Stan zanieczyszcze ń atmosfery w mie ście i gminie Czersk w 2003 roku (st ęŜ enia średnioroczne w g/m3) źródło: (WIO Ś, 2003). Zanieczyszczenie Jednostka Miasto Czersk Gmina Czersk pył zawieszony PM 10 [ g/m3] 25 10 dwutlenek siarki [ g/m3] 9 4 dwutlenek azotu [ g/m3] 13 6 tlenek w ęgla [ g/m3] 400 100
5.1.2 Działania na rzecz poprawy Jedną z metod zmniejszenia zanieczyszczeń pochodzących z ciepłownictwa komunalnego jest wyeliminowanie węgla lub spalanie go w ekologicznie bezpieczny sposób. MoŜna to uzyskać przez rozwój sieci ciepłowniczych lub przez zastosowanie czystych nośników energii (gaz, olej opałowy, biomasa). Rozwiązaniem atrakcyjnym dla indywidualnych gospodarstw domowych i ogrzewnictwa komunalnego, dającym natychmiastowe efekty, jest wprowadzenie do uŜytku paliw ekologicznych. Paliwa takie, wyprodukowane na bazie biomasy (paliwa odnawialnego), mogą być stosowane bezpośrednio w istniejących piecach kaflowych, piecach kuchennych, indywidualnych i zbiorowych systemach ogrzewania. Ekologiczna efektywność tych paliw jest określona przez zmniejszenie wykorzystania paliw nieodnawialnych (kopalnych) takich jak węgiel lub ropa. Do poprawy aktualnego stanu powietrza atmosferycznego przyczynią się następujące działania: A1. Program ograniczenia emisji zanieczyszczeń z gospodarstw domowych A2. Program ograniczenia emisji z kotłowni przemysłowych A3. Program ograniczenia emisji komunikacyjnych
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 44 z 84 A1. Program ograniczenia emisji zanieczyszczeń z gospodarstw domowych
Cel ogólny Poprawa jakości powietrza w gminie poprzez ograniczenie niskiej emisji
Działania i 1) Edukacja mieszkańców dotycząca spalania odpadów terminy realizacji stałych – realizacja do końca 2007 r. 2) Informowanie mieszkańców nt. oszczędnego zuŜycia energii cieplnej – realizacja do końca 2007 r. 3) Rozbudowa sieci gazowej – realizacja 2005 2007.
Mierzalne efekty Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza spowodowanego przez indywidualne źródła energii, szczególnie w sezonie grzewczym.
Koszty i źródła Dwie akcje edukacyjne 1) i 2) zostaną zrealizowane w ramach finansowania Centrum Ochrony Środowiska w Czersku (punkt F3) PrzybliŜone koszty szacunkowe rozbudowy sieci gazowej to ok. 300.000 zł w latach 2005 2007, które mają pochodzić ze środków własnych oraz Funduszy Strukturalnych.
Problemy Realizacja rozbudowy sieci gazowniczej powinna być skoordynowana z innymi działaniami w ramach modernizacji lub rozbudowy infrastruktury, np. dróg.
Odpowiedzialność Przeprowadzenie zadań edukacyjnych jest odpowiedzialnością Burmistrza Czerska. Za realizację rozbudowy sieci gazowniczej odpowiadać będą właściciele sieci gazowniczej.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 45 z 84 A2. Program ograniczenia emisji z kotłowni przemysłowych
Cel ogólny Poprawa jakości powietrza w gminie poprzez ograniczenie emisji przemysłowej
Działania i 1) Wprowadzenie nowoczesnych technik spalania paliw, terminy realizacji realizacja do końca 2007 r. 2) Modernizacja przestarzałych kotłowni – realizacja do 2007. 3) Poprawa jakości stosowanego paliwa lub zmiana paliwa na bardziej ekologiczne – realizacja ciągła (do 2007 r.) 4) Zachęcanie zakładów do samokontroli poprzez wprowadzenie systemów zarządzania środowiskowego (np. ISO 14 000, EMAS), realizacja w 2006 r.
Mierzalne efekty Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza spowodowanego przez indywidualne źródła energii, szczególnie w sezonie grzewczym.
Koszty i źródła W obecnej fazie przygotowania tego programu, niemoŜliwe finansowania jest oszacowanie kosztów jego realizacji, gdyŜ zaleŜeć one będą od zainteresowania przedsiębiorców, jak teŜ moŜliwości uzyskania dotacji na te działania. Przewiduje sie znaczącą rolę Centrum Ochrony Środowiska (F3) w inspirowaniu i wspomaganiu opisanych działań.
Problemy PowyŜsze działania nie mogą być zrealizowane w formie scentralizowanego programu, gdyŜ wymagają zainteresowania i zrozumienia przez właścicieli indywidualnych przedsiębiorstw. NaleŜy liczyć się z faktem, Ŝe proces podnoszenia świadomości oraz przekonywania do realizacji tych działań będzie procesem długofalowym. MoŜna się spodziewać, Ŝe proces ten podobny będzie w swym charakterze do programu SAPARD, w którym rolnicy z Czerska wykazali duŜą inicjatywę i umiejętność pozyskiwania funduszy. Doświadczenia SAPARD owe powinny być przeniesione na grunt przedsiębiorców przemysłowych.
Odpowiedzialność Za realizację tego programu odpowiedzialne będzie (potencjalne) Centrum Ochrony Środowiska w Czersku
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 46 z 84 A3. Program ograniczenia emisji komunikacyjnych
Cel ogólny Poprawa jakości powietrza w gminie poprzez ograniczenie emisji komunikacyjnej
Działania 1) Poprawa kontroli pojazdów pod kątem dotrzymania wymaganych poziomów stęŜeń zanieczyszczeń w spalinach poprzez zakup nowoczesnych instrumentów diagnostycznych i edukację właścicieli warsztatów samochodowych, realizacja – do końca 2006 r. 2) Wspomaganie systemów komunikacji zbiorowej (autobusy, pociągi), realizacja – do końca 2007 r. 3) Budowa infrastruktury dla ruchu rowerowego
Mierzalne efekty Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Koszty i źródła 1) 200.000 zł – Fundusze Strukturalne; finansowania 2) głównie działania edukacyjne (COŚ w Czersku); 3) 310 000 zł, śr. własne, śr. budŜetowe W sumie: ok. 510.000 zł
Problemy Poprawa kontroli emisji z pojazdów mechanicznych moŜliwa jest jedynie jako długotrwała akcja, dlatego olbrzymią rolę odgrywać będzie zaangaŜowanie COŚ w Czersku. Szczególnie trudne moŜe być dotarcie do licznych i rozproszonych warsztatów samochodowych. Program wspierania komunikacji zbiorowej jest niezmiernie trudnym zadaniem, gdyŜ obecnie obserwuje się redukcję autobusów i pociągów ze względu na ich nieefektywność ekonomiczną. W przypadku infrastruktury ścieŜek rowerowych naleŜy koniecznie zwrócić uwagę na infrastrukturę towarzyszącą, tzn. parkingi, stojaki, itp., które umoŜliwiają bezpieczne i wygodne korzystanie z komunikacji rowerowej.
Odpowiedzialność Za realizację tych zadań odpowiedzialny jest Burmistrz Czerska
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 47 z 84 5.2 WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE
Głównym źródłem zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę są wody podziemne, zalegające w płytkich warstwach geologicznych. Prawie cała ilość pobieranych wód wraca do wód powierzchniowych w postaci wód zuŜytych, obciąŜonych róŜnymi substancjami mineralnymi i organicznymi. Ładunki zanieczyszczeń wprowadzane do wód powierzchniowych płynących, przyczyniają się do problemów przy dalszym ich uŜytkowaniu. Oprócz zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego, przemysłowego (najczęściej odprowadzane do odbiorników w postaci zrzutów punktowych) dodatkowym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych jest sektor rolniczy. Jednym z celów Programu Ochrony Środowiska jest stopniowe eliminowanie zagroŜenia zanieczyszczenia wód, aŜ do czasu radykalnego rozwiązania problemu tj. pełnego skanalizowania gminy, modernizacji istniejącej oczyszczalni w Czersku, budowy nowych oczyszczalni (w tym i przydomowych), ograniczenia zanieczyszczeń przemysłowych i redukcji zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego.
5.2.1 Analiza problemów Głównymi miejscowymi zanieczyszczeniami wód w gminie Czersk są: tereny zabudowane, nieskanalizowane (Łąg, Lipki, Złe Mięso, Malachin, Odry, Gotelp, Nowe Prusy, Wojtal, Stare Prusy, Łubna, Mokre, Będzimirowice, KrzyŜ, Zapędowo, Mylof i Klonia), których nie włączono do systemu kolektorów sanitarnych doprowadzających ścieki do komunalnej oczyszczalni ścieków w Czersku lub Rytlu. zrzut ścieków z oczyszczalni w Czersku. zrzut wód poprodukcyjnych z Zakładów Hodowli Pstrąga w Zaporze Mylof, w Mylofie, w Wojtalu i ze stawów pstrągowych w UroŜy.
Tereny nieskanalizowane
Jedną z przyczyn niskiego skanalizowania gminy jest zbyt duŜe obciąŜenie nakładami finansowymi na budowę sieci kanalizacyjnych do posesji oddalonych od oczyszczalni. Inna przyczyna jest związana z niekorzystnymi rzędnymi terenu względem poziomu oczyszczalni (występuje wówczas konieczność budowy przepompowni). Dlatego, w uzasadnionych przypadkach, tzn. tam, gdzie doprowadzenie kanalizacji jest trudne technicznie naleŜy promować budowę oczyszczalni przydomowych. Sprawa braku doprowadzonej kanalizacji sanitarnej do analizowanych posesji nie ma istotnego znaczenia, w przypadku, gdy posesje te posiadają szczelne zbiorniki
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 48 z 84 bezodpływowe słuŜące do gromadzenia nieczystości, które regularnie wywoŜone są do oczyszczalni ścieków. Dlatego naleŜy zintensyfikować kontrole szczelności zbiorników bezodpływowych, zawartych umów na wywóz nieczystości ciekłych oraz realizacji tych umów. NiezaleŜnie od problemu braku sieci kanalizacyjnej i zbyt małej ilości oczyszczonych ścieków w stosunku do ilości pobranej wody, osobną kwestią jest stan techniczny i technologiczny oczyszczalni ścieków, a co za tym idzie jakość oczyszczonych ścieków.
Zanieczyszczenie Czerskiej Strugi
Na podstawie badań rzeki Czerskiej Strugi przeprowadzonych w październiku 1991 roku, powyŜej miasta Czersk, przez Wojewódzki Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska, średnie wartości stęŜeń wskaźników zanieczyszczeń wody rzecznej mieściły się w granicach dopuszczalnych klasy I, jednakŜe wody odbiornika zaliczały się wtedy do III klasy czystości ze względu na podwyŜszone stęŜenia związków fosforu. Przewidywano, Ŝe w wyniku wprowadzenia do odbiornika ścieków oczyszczonych nastąpi wzrost w/w składników zanieczyszczeń do wartości zakładanych, co spowodowałoby, Ŝe Czerska Struga byłaby pozaklasowa ze względu na fosfor. W porównaniu z przewidywanymi wartościami wskaźników w 1991 r. nastąpił wzrost (z wyjątkiem fosforu) wszystkich wskaźników, nie spowodowało to jednak obniŜenia klasy czystości wody w Czerskiej Strudze. Utrzymuje się ona nadal na poziomie trzeciej klasy. (Dane z Monitoringu Czerskiej Strugi przeprowadzone przez Danutę Węsierską). Tabela 3. St ęŜ enia zanieczyszcze ń w Czerskiej Strudze przed i po budowie oczyszczalni. Wska źnik Jednostka Czerska Struga Czerska Struga 1991 zakładane st ęŜ enia BZT5 [mg O2/l] 1,3 12,6 ChZT [mg O2/l] 22 28 Zawiesina ogólna [mg/l] 6 8 Azot ogólny [mg N/l] Fosfor ogólny [mg P/l] 0,91 0,5 Ogólny w ęgiel organiczny [mgC/l]
Azot amonowy [mgN NH4 /l] 0,23 0,48
Azot azotanowy [MgN NO3 /l]
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 49 z 84 Oczyszczalnie ścieków mogą odprowadzać do środowiska ścieki o stęŜeniach określonych w pozwoleniach wodno prawnych (patrz Tabela 1, str. 35). Analiza efektywności oczyszczalni ścieków pokazuje, Ŝe nowo wybudowana oczyszczalnia ścieków w Rytlu spełnia wszelkie wymogi związane z pozwoleniem na odprowadzanie ścieków (Tabela 1, Tabela 4). Tabela 4. Stopie ń oczyszczania ścieków, oczyszczalnia ścieków w Rytlu. Wska źnik Jednostka 24.09.2003 15.01.2004 BZT5 dop. [mg O2/l] 420 300 BZT5 odp. [mg O2/l] 13 24 Redukcja BZT5 [%] 97 92 ChZT dop. [mg O2/l] 565 457 ChZT odp. [mg O2/l] 57 41 Redukcja ChZT [%] 90 91 Zawiesina ogólna dop. [mg/l] 274 212 Zawiesina ogólna odp. [mg/l] 8 20 Redukcja zawiesiny [%] 97 91 JednakŜe oczyszczalnia w Czersku wykazuje istotne przekroczenia zawartości azotu w odprowadzanych ściekach (Tabela 1, Tabela 5). W związku z tym konieczna jest modernizacja tej oczyszczalni celem uzyskania lepszej redukcji związków biogennych.
Tabela 5. Stopie ń oczyszczania ścieków, oczyszczalnia ścieków w Czersku (tłustym drukiem zaznaczono parametry, których warto ści zostały przekroczone). Wska źnik Jednostka 21.10.2003 15.01.2004 15.04.2004 BZT5 dop. [mg O2/l] 305 750 380 BZT5 odp. [mg O2/l] 27 18 20 Redukcja BZT5 [%] 91 98 95 ChZT dop. [mg O2/l] 1074 1242 982 ChZT odp. [mg O2/l] 74 62 35 Redukcja ChZT [%] 93 95 96 Zawiesina ogólna dop. [mg/l] 406 348 386 Zawiesina ogólna odp. [mg/l] 26 12 12 Redukcja zawiesiny [%] 94 97 97 Azot ogólny dop. [mg N/l] 170 130 160 Azot ogóln odp. [mg N/l] 55 60 50 Redukcja azotu ogólnego [%] 68 54 69 Fosfor ogólny dop [mg P/l] 17 18,75 15,5 Fosfor ogólny odp [mg P/l] 3,75 1,96 0,95 Redukcja fosforu ogólnego [%] 78 90 94
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 50 z 84 Wody deszczowe
Oddzielną kwestią jest sprawa utrzymania, modernizacji i budowy nowych sieci kanalizacyjnych dla wód deszczowych oraz problem oczyszczenia zebranych wód opadowych, przed ich odprowadzeniem do odbiornika. Gmina w swoich planach inwestycyjnych uznaje sprawę odbioru i oczyszczenia wytworzonych ścieków komunalnych i dostarczenia wody za priorytetową. Niemniej w sporządzonym na szczeblu gminy programie budowy sieci kanalizacyjnych naleŜy zwrócić szczególną uwagę na problem budowy sieci kanalizacyjnej dla wód opadowych oraz oczyszczania wód opadowych przed ich odprowadzeniem do odbiornika.
Zanieczyszczenia pochodz ące z hodowli ryb.
Zakład Hodowli Pstrąga w Zaporze Mylof odprowadza wody poprodukcyjne do rzeki Brdy zgodnie z pozwoleniem (Decyzja OS.6223/25/ brak nr /03). Hodowla pstrąga w Wiecku odprowadza wody poprodukcyjne do rzeki Wdy zgodnie z pozwoleniem (Decyzja OŚ X 6210/5152/74/98). Zakład pstrąga w Nowych Prusach (Gotelp) odprowadza wody poprodukcyjne do rzeki Niechwaszcz na podstawie Decyzji ROŚ OŚ X 6210/1855/67/95. Dane z Zakładu Hodowli Pstrąga w miejscowości UroŜa nie są znane. Tabela 6. Dopuszczalna warto ść przyrostu st ęŜ eń w zakładach hodowli ryb w stosunku do warto ści rzeczywistych. Wska źnik Brda Wda Niechwaszcz Kanał Wdy Jednostka Norma * Mylof Wieck Gotelp Uro Ŝa BZT5 [mg O2/l] 6 3,75 1,9 b.d. 3 ChZT [mg O2/l] 15 15,56 1,7 b.d 7 Zawiesina ogólna [mg/l] 12 2,43 0,25 b.d 6 Azot ogólny [mg N/l] 3 0,68 0,5 b.d 1 Fosfor ogólny [mg P/l] 0,3 0,06 0,15 b.d 0,1 *Na podstawie Załącznika nr 9 do Rozp. MŚ z dnia 8 lipca 2004 r., (Dz. U. Nr 168, poz. 1763) Jak wynika z powyŜszej tabeli, wszystkie parametry dotyczące przyrostu danych zanieczyszczeń są przekroczone w przypadku Zapory Mylof. Nieco lepiej wygląda sytuacja Zakładów w Wiecku. Jedynym zakładem, który spełnia wymogi określone w „Załączniku..” jest Zakład w Nowych Prusach.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 51 z 84 5.2.2 Działania na rzecz poprawy B1. Budowa nowej i modernizacja istniejącej sieci wodociągowo kanalizacyjnej. Planowane jest pełne skanalizowanie wszystkich wsi o zwartej zabudowie, w tym miejscowości Łąg, Lipki, Złe Mięso, Malachin, Odry, Gotelp, Nowe Prusy, Wojtal, Stare Prusy, Łubna, Mokre, KrzyŜ, Zapędowo, Mylof i Klonia. B2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków dla obszarów o zabudowie rozproszonej Dla zabudowy rozproszonej, gdzie nieopłacalna ekonomicznie jest budowa sieci kanalizacyjnej planuje się wsparcie lokalnych (indywidualnych i grupowych) systemów gromadzenia i oczyszczania ścieków. Wsparcie to będzie obejmowało rozpoznanie istniejących na rynku i sprawdzonych, w warunkach północnej Polski, projektów oczyszczalni przydomowych, ich propagowanie wśród mieszkańców wsi. Jednak przede wszystkim gmina planuje opracowanie programu odprowadzania i oczyszczania ścieków dla obszarów o zabudowie rozproszonej, który to program oprócz rozwiązań w sferze technicznej będzie obejmował analizę moŜliwości finansowego udziału gminy w realizacji indywidualnych i grupowych systemów oczyszczania ścieków. B3. Analiza wpływu hodowli ryb łososiowatych na zanieczyszczenie wód. Gmina Czersk jest znanym obszarem produkcji ryb łososiowatych. Hodowle ryb powodują zaniepokojenie społeczności lokalnych dotyczące potencjalnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Niejasności z tym związane powodują liczne konflikty społeczne. Celem rozwiązania tych niejasności proponuje się wykonanie szczegółowych badań, które zakończyłyby się praktycznym programem rozwiązania zidentyfikowanych problemów. B4. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Czersku. Istniejąca oczyszczalnia ścieków w Czersku oparta jest o starą, nieefektywną technologię oczyszczania ścieków, która nie pozwala na odpowiednie oczyszczanie ścieków, zwłaszcza pod względem odprowadzania związków azotu. Ponadto, utrzymanie oczyszczalni pochłania wysokie koszty, głównie związane z zapotrzebowaniem na energię elektryczną. W związku z tym, w Czersku zaakceptowana została potrzeba modernizacji oczyszczalni ścieków. Dodatkowym zadaniem związanym z poprawą funkcjonowania oczyszczalni ścieków jest zagospodarowanie osadów nadmiernych, które mogą być zagospodarowane na terenie planowanej kompostowni, na składowisku w NieŜurawie. Bardziej szczegółowy opis tego zadania zawarty jest w „Planie Gospodarki Odpadami Gminy Czersk” (Zadanie C5).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 52 z 84 B1. Budowa nowej i modernizacja istniejącej sieci wodociągowo kanalizacyjnej.
Cel ogólny Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych poprzez budowę nowej i modernizację istniejącej sieci
Działania i 1. Zadania wodociągowe – 2004/2007 termin realizacji a) Budowa wodociągu Rytel Gutowiec Kurkowo – 2004 r. zrealizowane b) Budowa wodociągu Ostrowite Kurcze Dąbki – 2004 r. zrealizowane c) Budowa wodociągu Czersk sołectwo KrzyŜ – 2007 d) Budowa wodociągu w Czersku, ul. Łosińska – 2005 e) Budowa wodociągu Rytel –Zapędowo – od 2007 r. 2. Zadania kanalizacyjne – 2004/2007 a) Budowa kanalizacji Rytel Gutowiec Kurkowo – 2004 r. zrealizowane b) Budowa kanalizacji Ostrowite – Kurcze Dąbki – 2004 r. zrealizowane c) Budowa kanalizacji Czersk sołectwo KrzyŜ – 2007 d) Budowa kanalizacji Czersk – Łąg Lipki – 2006 e) Budowa kanalizacji Czersk Malachin Mokre – 2007 f) Budowa kanalizacji w Czersku, ul. Łosińska – 2005 g) Budowa kanalizacji Rytel – Zapędowo – od 2007 r. h) budowa kanalizacji Czersk – Gotelp – od 2007 r.
Mierzalne Efekty Większy dostęp do wodociągów i kanalizacji w gminie, Poprawa jakości wód i gleb
Koszty i Łączny koszt – ok. 25 mln. zł Finansowanie Źródła finansowania: Środki własne, WFOŚiGW, NFOŚiGW, Ekofundusz, Fundusze Strukturalne i przedakcesyjne (SAPARD)
Problemy Zakłada się dofinansowanie ze środków zewnętrznych
Odpowiedzialność Odpowiedzialność za budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej spoczywa na Burmistrzu Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 53 z 84 B2. Przydomowe oczyszczanie ścieków dla obszarów o zabudowie rozproszonej. Cel ogólny Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych poprzez budowę przydomowych oczyszczalni ścieków
Działania i termin 1) Przeprowadzenie analizy ekonomicznej celem identyfikacji realizacji obszarów gminy, w których budowa systemu kanalizacji jest szczególnie niekorzystna – realizacja do lipca 2005 r. 2) Opracowanie systemu tworzenia przydomowych oczyszczalni ścieków w gminie poprzez pomoc techniczną, finansową, doradczą – realizacja do końca 2005 r.
Mierzalne efekty 1) Raport pokazujący, które tereny gminy powinny być objęte programem pomocy budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. 2) System pomocy mieszkańcom zainteresowanym realizacją przydomowych oczyszczalni ścieków. 3) Ochrona wód powierzchniowych i gruntowych przed zanieczyszczeniami.
Koszty i 1) 15.000 zł Środki własne, WFOŚiGW Finansowanie 2) 200.000 zł – Fundusze Strukturalne W sumie: 215.000 zł
Problemy Największym problemem będzie uzyskanie akceptacji dla zaproponowanego programu wśród przedstawicieli władzy, dla których kanalizacja i centralne oczyszczalnie ścieków są jedynym akceptowalnym środkiem rozwiązania problemów związanych z oczyszczaniem ścieków.
Odpowiedzialność Odpowiedzialność za realizację tego zadania naleŜy do Burmistrza Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 54 z 84 B3. Analiza wpływu hodowli ryb łososiowatych na zanieczyszczenie wód.
Cel ogólny Identyfikacja i redukcja zanieczyszczeń w rejonach hodowli ryb łososiowatych.
Działania i 1. Przeprowadzenie rocznych badań nad wpływem hodowli ryb termin realizacji łososiowatych na jakość wód powierzchniowych (styczeń 2005 do sierpnia 2006) 2. Identyfikacja innych źródeł zanieczyszczeń wód w rejonie hodowli ryb. 3. Zaproponowanie działań mających na celu poprawę efektywności hodowli ryb i redukcję ich wpływu na środowisko (sierpień 2005 – grudzień 2006) 4. Pomoc prywatnym hodowcom w przygotowaniu wniosków do Funduszy Strukturalnych, związanych ze wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstw (np. SPO WKP: Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw) lub poprawą wskaźników ekologicznych.
Mierzalne Efekty 1. Raport oddziaływania na środowisko hodowli ryb łososiowatych w gminie Czersk. 2. Raport na temat potencjalnych innych źródeł zanieczyszczeń. 3. Program redukcji wpływu hodowli ryb na środowisko wraz z wnioskiem do Funduszy Strukturalnych.
Koszty i 20.000 zł Finansowanie działań 1 i 2 odbyłoby się przy Finansowanie pomocy środków własnych hodowców przy wsparciu z WFOŚiGW. 2.000 zł działanie 3 odbyłoby się przy współpracy z nowo powstałym Centrum Ochrony Środowiska w Czersku (środki własne). W sumie: 22.000 zł
Problemy Działanie to nie wiąŜe się z konkretnymi problemami w trakcie realizacji, gdyŜ ma na celu obiektywne wykazanie, co jest prawdziwym źródłem zanieczyszczeń Kanału Brdy i innych rzek, na bazie których prowadzone są hodowle ryb. Problemem moŜe być niesłuszne przekonanie, które wywodzi się z poprzednich dekad, w których hodowle ryb miały znaczący wpływ na jakość rzek.
Odpowiedzialność Za realizację zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 55 z 84 B4. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Czersku.
Cel ogólny Poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez modernizację istniejącej oczyszczalni ścieków w Czersku.
Działania i 1. Wykonanie projektu – rok 2005. termin realizacji 2. Realizacja inwestycji odbyłaby się w latach 2006 2007.
Mierzalne Efekty 1. Poprawa jakości wody w Czerskiej Strudze – odbiornika oczyszczonych ścieków 2. UmoŜliwienie utrzymania parametrów technicznych oczyszczanych ścieków, szczególnie azotu ogólnego, którego stęŜenie obecnie jest często przekraczane w stosunku do normy, z powodu niewydolności istniejącej oczyszczalni ścieków. 3. MoŜliwość zwiększenia wydajności oczyszczalni i podłączenia do niej nowo kanalizowanych obszarów
Koszty i Przewiduje się, Ŝe modernizacja oczyszczalni pochłonie ok. Finansowanie 10 000 000 zł, z czego ze środków własnych pochodzić będzie ok. 1 000 000 zł, a ze środków zewnętrznych ok. 9 000 000 zł.
Problemy Aby zrealizować tę inwestycję wymagane jest przygotowanie dokumentacji technicznej do przetargu w jak najszybszym terminie, do końca 2004 roku. Związane jest to z wysokimi kosztami ww. zadania.
Odpowiedzialność Odpowiedzialność za realizację zadania ponosi Burmistrz Czerska, wspólnie z właścicielem obiektu ZUK, Sp. z o.o.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 56 z 84 5.3 GOSPODARKA ODPADAMI
5.3.1 Analiza problemów Gospodarka odpadami komunalnymi jest jednym z największych zagroŜeń dla stanu powierzchni ziemi. Szczegółowa analiza gospodarki odpadami ujęta jest w Planie Gospodarki Odpadami. Zidentyfikowane zostały następujące problemy: Składowisko w NieŜurawie wymagające modernizacji Nieczynne składowiska w Czersku, Rytlu i Mokrym Znaczna część mieszkańców gminy nieobjęta zorganizowaną zbiórką odpadów Niewielki stopień zagospodarowania odpadów biodegradowalnych Niski stopień odzysku szczególnych rodzajów odpadów
5.3.2 Działania na rzecz poprawy W celu realizacji zamierzeń Planu Gospodarki Odpadami planuje się w latach 2004 2007 wykonanie następujących przedsięwzięć: C1. Modernizacja istniejącego składowiska w NieŜurawie C2. Program rekultywacji nieczynnych składowisk w gminie C3. Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców gminy C4. Objęcie selektywną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców gminy C5. Odzysk i zagospodarowanie odpadów biodegradowalnych C6. Odzysk i zagospodarowanie szczególnych kategorii odpadów Szczegółowy harmonogram i szacunkowe koszty przedstawione są w Planie Gospodarki Odpadami.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 57 z 84 5.4 GLEBY
Gmina Czersk jest stosunkowo jednolita pod względem glebowym. Na terenie gminy dominują przylegające do moren czołowych równiny piasków fluwioglacjalnych. Gleby piaszczyste, najczęściej piaski luźne, stanowią dominujący element glebowy w gminie. WzdłuŜ doliny Brdy rozwija się dość szeroki pas piasków sandrowych, obejmujący zlewnię Czerskiej Strugi i RaciąŜskiej Strugi. W części północnej gminy dominują piaski luźne, niekiedy gliniaste, jakkolwiek w części środkowej nie brak równieŜ utworów zwięźlejszych, tj. glin lekkich i średnich, a takŜe piasków naglinowych. Wyjątkowo jednolita jest pod tym względem część zlewni Brdy Górnej, znajdująca się w obrębie gminy Czersk. Nieco mniej jednolicie przedstawia się zlewnia Wielkiego Kanału Brdy, w której udział piasków luźnych i piasków słabo gliniastych jest prawie równy. W zlewni Wdy i Niechwaszczy przewaŜają piaski luźne i piaski słabo gliniaste. Stosunkowo duŜo, głównie w zlewni Niechwaszczy jest gleb organicznych, przewaŜnie torfowo murszowych. W zlewni RaciąŜskiej Strugi zaznacza się nieduŜa przewaga piasków słabo gliniastych w stosunku do piasków luźnych.
Warunki glebowe na gruntach ornych
Według danych Urzędu Miejskiego w Czersku, stanowiących podstawę naliczania podatku rolnego, na ponad 7400 ha gruntów ornych gleby klas bonitacyjnych III i IV obejmuje około 1770 ha, tj. około 24% gruntów ornych. Gleby klas III – V stanowią przeciętnie około 57% powierzchni gruntów ornych gminy. Gleby słabe i bardzo słabe (klasy V i VI) stanowią ponad 3/4 gruntów ornych gminy Czersk. Prawie 1/3 powierzchni gruntów ornych stanowią gleby klasy VI, w tym około 6% to gleby formalnie uznane jako nadające się pod zalesienie (klasa VI RZ). W sołectwach: Łąg, Łąg Kolonia, Łubna gleby klas III i IV stanowią ponad połowę gruntów ornych, gdy tymczasem w sołectwie Wieck nie ma gleb lepszych, niŜ V klasy. W 8 sołectwach gleby klas V i VI stanowią ponad 90% gruntów ornych. Przeciętny wskaźnik bonitacji gleb na gruntach ornych w gminie Czersk wynosi 0,60. Najlepszymi gruntami ornymi dysponuje obszar sołectw na płn. wschód od linii Czersk – Łąg, Łąg Kolonia i Łubna, a najsłabsze grunty orne, o wskaźniku bonitacji <50, znajdują się w sołectwach Wieck, Gutowiec i Klaskawa.
Jako ść gleb na trwałych u Ŝytkach zielonych
Trwałe uŜytki zielone, w odróŜnieniu od gruntów ornych, korzystnie usytuowane w ekosystemach gminy Czersk są połoŜone w około 60% na glebach klas III i IV. Klasy VI zajmują niecałe 10% gleb pod trwałymi uŜytkami zielonymi. Najlepsze gleby pod trwałymi uŜytkami zielonymi występują w sołectwie Łubna, a najsłabsze w sołectwach Zapędowo i Wieck. Potencjał produkcyjny trwałych uŜytków zielonych jest wykorzystywany w małym stopniu. Przyczyną tego jest bardzo zły stan urządzeń melioracyjnych. Zaniedbania
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 58 z 84 w tym zakresie występują na ciekach zaliczanych do urządzeń melioracji podstawowej, jako teŜ na ciekach zaliczanych do urządzeń melioracji szczegółowej. Prawie wszystkie cieki są obecnie zdekapitalizowane ze względu na długie lata eksploatacji, połoŜenie na gruntach organicznych i kłopoty finansowe. Szansą na zmianę sytuacji jest odbudowa całego systemu melioracyjnego wokół określonych zlewni i wykonywanie bieŜących, racjonalnych zabiegów pielęgnacyjnych.
5.4.1 Analiza problemów Powinno ograniczać się rolnicze wykorzystanie gleb o klasie bonitacyjnej (V i VI). Brak zagospodarowania gleb nieprzydatnych rolniczo.
5.4.2 Działania na rzecz poprawy D1. Gospodarcze lub turystyczne zagospodarowanie gleb nieprzydatnych rolniczo. D2. Systematyczne zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo. D3. Ochrona walorów przyrodniczych przestrzeni rolniczej.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 59 z 84 D1. Gospodarcze lub turystyczne zagospodarowanie gleb nieprzydatnych rolniczo.
Cel ogólny Lepsze wykorzystanie gleby poprzez gospodarcze lub turystyczne zagospodarowanie gruntów nieprzydatnych rolniczo.
Działania i 1) Wsparcie indywidualnych przedsiębiorców w termin realizacji gospodarczym lub turystycznym zagospodarowaniu gleb nieprzydatnych rolniczo – termin realizacji do 2007 r. (działania ciągłe). 2) Wspomaganie nowych przedsiębiorstw w pozyskiwaniu środków Unii Europejskiej na rozpoczynanie nowych inwestycji – termin realizacji do końca 2007 r.
Mierzalne Efekty Lepsze wykorzystanie gleb nieprzydatnych rolniczo.
Koszty i Działania opierały się będą na zaangaŜowaniu środków Finansowanie własnych indywidualnych przedsiębiorców, które wspomagane będą środkami z Funduszy Strukturalnych lub innych środków Europejskich.
Problemy Problemy związane z realizacją tego zadania dotyczą nieznanego zainteresowania indywidualnych przedsiębiorców rozwijaniem działalności gospodarczej lub turystycznej na zaproponowanych terenach, a takŜe brakiem planu zagospodarowania przestrzennego na znacznym obszarze gminy.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 60 z 84 D2. Systematyczne zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo.
Cel ogólny Lepsze wykorzystanie gleby poprzez zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo.
Działania i Realizacja Krajowego Programu Zwiększania Lesistości termin realizacji poprzez „Działanie 5 Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich pod nazwą – Zalesianie gruntów rolnych”. plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 2006 realizuje działania zaliczone do tzw. II. filaru Wspólnej Polityki Rolnej, współfinansowane z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, a takŜe z budŜetu krajowego
Mierzalne Efekty Zwiększenie lesistości gminy, Ograniczenie ryzyka erozji lub niewłaściwego wykorzystania ziemi.
Koszty i Programy zwiększania lesistości są zazwyczaj finansowane ze Finansowanie środków WFOŚiGW oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Problemy Generalnie, poziom lesistości gminy jest bardzo wysoki i trudno jest postulować zwiększanie tejŜe lesistości bez wyraźnych powodów. Dlatego waŜne jest, by zaproponowane zalesianie terenów ograniczało się do obszarów spełniających jeden z poniŜszych warunków: V lub VI klasa bonitacyjna gruntów, stoki o średnim nachyleniu powyŜej 15 %, okresowe zalewanie, stanowią zagroŜenie erozyjne.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 61 z 84 D3. Ochrona walorów przyrodniczych przestrzeni rolniczej.
Cel ogólny Zapewnienie właściwego wykorzystania przestrzeni rolniczej zapewniające ochronę walorów przyrodniczych.
Działania i Programy rolnośrodowiskowe przewidujące płacenie rolnikom termin realizacji za stosowanie określonych sposobów uŜytkowania gruntów lub dopuszczających rozwój łagodnych dla przyrody form gospodarki, np. ekoturystyki.
Mierzalne Efekty Ochrona przyrody na terenach wykorzystywanych rolniczo.
Koszty i Działania te będą finansowane ze środków Unii Europejskiej Finansowanie związanych ze wspieraniem Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.
Problemy Do tej pory nie są w pełni znane mechanizmy związane z planowaniem i realizacją programów rolno środowiskowych.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 62 z 84 5.5 HAŁAS I WIBRACJE
WyróŜnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: Hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych Hałas komunikacyjny pochodzący ze środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego Hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach uŜyteczności publicznej
5.5.1 Analiza problemów Na terenie gminy głównym źródłem hałasu jest hałas komunikacyjny wynikający z natęŜenia ruchu na drodze krajowej nr 22. Przyczyną emisji hałasu są takŜe drogi gminne, szczególnie we wtorki i piątki, dni targowe. Potencjalne zagroŜenie stanowi istniejący wariant dotyczący budowy obwodnicy, która równieŜ mogłaby stać się źródłem hałasu pochodzenia komunikacyjnego. Innym źródłem hałasu w gminie jest przemysł drzewny, który reprezentuje jedną z najbardziej hałaśliwych gałęzi przemysłowych. Wibracje nie stanowią problemu w gminie Czersk
5.5.2 Działania na rzecz poprawy E1. Ograniczenie hałasu komunikacyjnego E2. Ograniczenie hałasu przemysłowego
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 63 z 84 E1. Ograniczenie hałasu komunikacyjnego
Cel ogólny Zmniejszenie poziomu hałasu komunikacyjnego w gminie
Działania i 1) Poprawa stanu nawierzchni głównych tras termin realizacji komunikacyjnych – realizacja do 2007 r. (zadania ciągłe) 2) Poprawa stanu nawierzchni dróg gminnych – realizacja do 2007 r. a) Droga gminna Zawada – Wieck Wojtal – 2005/2007 b) Droga w Ostrowitem – 2006, c) Budowa i modernizacja ulic: Łąkowa, Podleśna, Al. 1000 lecia – 2006/2007, 3) Przebudowa ul. Kościuszki, Starogardzka, Chojnicka – 2006/2007 4) Obudowa głównych tras komunikacyjnych pasami zwartej zieleni – realizacja do 2007 r. 5) Zainstalowanie dźwiękoszczelnych okien w domach przy głównych drogach – realizacja do 2007 r. 6) Budowa ekranów dźwiękoszczelnych w miejscach zagroŜonych hałasem w przypadku realizacji budowy obwodnicy.
Mierzalne Efekty Zmniejszenie poziomu hałasu komunikacyjnego w gminie
Koszty i 1) i 3) 4) nieznane środki, gdyŜ część głównych dróg nie Finansowanie naleŜy do gminy. 2) Łączny koszt – ok. 8 mln zł – śr. własne, Fundusze Unijne 5) Środki własne indywidualnych mieszkańców. 6) Koszt 600 000 zł – śr. własne, Fundusze Unijne W sumie: ok. 8 600 000 zł znanych kosztów.
Problemy Część zadań niezaleŜna od władz gminy Czersk.
Odpowiedzialność Za realizację tych zadań odpowiedzialny jest Burmistrz Czerska oraz zarządcy dróg
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 64 z 84 E2. Ograniczenie hałasu przemysłowego
Cel ogólny Zmniejszenie poziomu hałasu przemysłowego w gminie.
Działania i 1) Identyfikacja zakładów przemysłowych przekraczających termin realizacji dozwolone normy emisji hałasu – realizacja 2005 r. 2) Pomoc w pozyskaniu środków oraz realizacja działań redukujących poziom emisji hałasu w tychŜe zakładach – realizacja 2006 2007 r.
Mierzalne Efekty Zmniejszenie poziomu hałasu przemysłowego w gminie.
Koszty i 1) Zadanie to powinno być zrealizowane w ramach Finansowanie powiatowego planu stworzenia map poziomu hałasu – środki PFOŚiGW 2) ok. 200.000 zł w zaleŜności od wyników pierwszego działania – zaangaŜowanie środków własnych, WFOŚiGW, Funduszy Strukturalnych W sumie: ok. 200.000 zł
Problemy W obecnej chwili nie istnieją Ŝadne badania poziomu hałasu w gminie, co uniemoŜliwia dokładniejszą analizę i planowanie. W związku z tym, Ŝe dominującą gałęzią jest przemysł drzewny, który charakteryzuje się zwiększonym ryzykiem przekraczania norm hałasu, przewiduje się konieczność zastosowanie działań, mających na celu redukcję hałasu w przyszłości. Uzyskać to będzie moŜna np. przy pomocy nowych technologii.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 65 z 84 5.6 PROMIENIOWANIE
ZłoŜone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje róŜne długości fal, począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aŜ do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego moŜna podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku uŜytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle i badaniach naukowych promieniowanie niejonizujące, występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp.
5.6.1 Analiza problemów Z raportu oddziaływań na środowisko wynika, Ŝe obszar o przekroczonym poziomie dopuszczalnym gęstości mocy pola elektromagnetycznego w otoczeniu stacji telefonii komórkowej występować będzie: w planowanej stacji PTK Centertel WOJTAL: o w odległości do 17,4 m od anten sektorowych K 739 655 na wysokości powyŜej 50,8 m n.p.t., azymuty: 50 0 o w odległości do 20,7 m od anten sektorowych K 739 623 na wysokości powyŜej 50,8 m n.p.t., azymuty: 180 0, 280 0 o w odległości do 20,2 m od anten radiolinii VHLP2 220 na wysokości powyŜej 50,4 m n.p.t., azymut: 193 0 dla istniejącej stacji PTC ERA Rytel/Czersk: o w odległości do 28,6 m od anten sektorowych K 730 376 na wysokości powyŜej 54,4 m n.p.t., azymuty: 80 0, 230 0, 350 0 o w odległości do 28,2 m od anten radiolinii UKY 210 06/SC11 na wysokości powyŜej 59,4 m n.p.t., azymut: 20 0, 112 0, 333 0 o w odległości do 59,6 m od anteny radiolinii UKY 210 07/SC14 na wysokości powyŜej 49,8 m n.p.t., azymut: 267 0 dla istniejącej stacji PLUS GSM Rytel/Czersk: o w odległości do 21,9 m od anten sektorowych K 739 650 na wysokości powyŜej 50,8 m n.p.t., azymuty: 20 0, 140 0, 260 0 o w odległości do 19,3 m od anteny radiolinii VHLP2 180 na wysokości powyŜej 50,7 m n.p.t., azymuty: 87 0
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 66 z 84 Uwzględniając wzajemne rozmieszczenie anten sektorowych telefonii komórkowej PTK Centertel i PLUS GSM ocenia się, Ŝe wypadkowe pola o wartościach gęstości mocy większych od 0,1 W/m 2 występują w otoczeniu tych anten, w maksymalnym zasięgu nie przekraczającym 28 m i na wysokości powyŜej 50 m n.p.t. W przypadku wszystkich anten nadawczych na wieŜy, pola elektromagnetyczne przekraczające wartość graniczną 0,1 W/m 2 występują w maksymalnej odległości 59,6 m i na wysokości powyŜej 49 m n.p.t. (Decyzja ŚR/Ś.II.6613/63 1/2004).
5.6.2 Działania na rzecz poprawy Nie proponuje się Ŝadnych działań specyficznych zmierzających do redukcji istniejącego promieniowania, gdyŜ jest to praktycznie niemoŜliwe. JednakŜe, proponuje się by, w przypadku wydawania pozwoleń na instalacje nowych stacji telefonicznych i komórkowych, zwrócić uwagę na rozmieszczenie anten sektorowych w bezpiecznym zasięgu oddziaływania i na odpowiedniej wysokości. Jednocześnie zalecane jest, aby w przypadku montaŜu nowych anten, wykorzystać istniejące konstrukcje masztowe lub obiekty budowlane.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 67 z 84 5.7 INNE DZIAŁANIA WSPOMAGAJ ĄCE
5.7.1 Analiza problemów Realizacja Programu Ochrony Środowiska wspomagana będzie dodatkowymi działaniami mającymi na celu podnoszenie świadomości i kwalifikacji mieszkańców gminy (zarówno indywidualnych osób jak teŜ przedsiębiorców i urzędników) oraz stworzenie mechanizmów korzystania ze środków pomocowych zarówno w kraju jak i za granicą.
5.7.2 Działania wspomagaj ące Zadania te zdefiniowano w postaci trzech programów przedstawionych poniŜej: F1. Podniesienie jakości usług komunalnych w gminie F2. Edukacja ekologiczna (formalna i nieformalna) F3. Stworzenie Centrum Ochrony Środowiska w Czersku
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 68 z 84 F1. Podniesienie jakości usług komunalnych
Cel ogólny Podniesienie poziomu jakości usług komunalnych świadczonych dla mieszkańców gminy
Działania i 1) Program twinningowy pomiędzy gminą Czersk a niemiecką termin realizacji gminą partnerską Boizenburg – realizacja 2005/2007r. 2) Szkolenia specjalistyczne dla pracowników Urzędu Miejskiego w ramach programów związanych z rozwojem zasobów ludzkich: informatyka, łączność i logistyka, planowanie, systemy oceny personelu i zarządzania kadrami, ochrona środowiska, itp. – realizacja do końca 2007 r. 3) Stworzenie programu wzrostu efektywności pracy i zarządzania w firmie ZUK Sp. z o.o., w ramach programów związanych ze wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstw – realizacja do końca 2007 r. 4) Rozwój strony domowej Urzędu Miejskiego – zwiększenie usług dostępnych przez Internet – realizacja do 2007 r.
Mierzalne Efekty Większe zadowolenie mieszkańców gminy z usług komunalnych
Koszty i 1) 200 000 zł – Środki własne, Fundusze Pomocowe Finansowanie 2) 200 000 zł – Środki własne, Fundusze Strukturalne 3) 300 000 zł – Środki własne, Fundusze Strukturalne 4) 200 000 zł – Środki własne, Fundusze Strukturalne W sumie: 900 000 zł
Problemy Realizacja tego zadania będzie wymagała połączenia róŜnych źródeł finansowania zewnętrznego i duŜych zdolności koordynacyjnych. Pomimo nieinwestycyjnego charakteru tego zadania, jest to jeden z najwaŜniejszych punktów zmierzających do skutecznej realizacji inwestycji w sektorze komunalnym, jak teŜ profesjonalnego zapewnienia usług.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 69 z 84 F2. Edukacja ekologiczna (formalna i nieformalna)
Cel ogólny Podniesienie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców przez wspieranie formalnych i nieformalnych systemów edukacji.
Działania i 1) Organizacja programu edukacji ekologicznej w szkołach na termin realizacji terenie gminy – realizacja do 2006 r. 2) Organizacja programu edukacji ekologicznej w przedszkolach – realizacja do 2006 r. 3) Przygotowanie systemu informacji ekologicznej dla wszystkich mieszkańców gminy (realizacja w ramach COŚ w Czersku) 4) Przygotowanie internetowego szkolenia ekologicznego dla mieszkańców gminy (realizacja w ramach COŚ w Czersku)
Mierzalne Efekty Podniesienie świadomości mieszkańców i zrozumienie działań zaproponowanych w ramach Programu Ochrony Środowiska Gminy Czersk
Koszty i 1) 100 000 zł Finansowanie 2) 50 000 zł 3) i 4) w ramach F3 Wszystkie zaproponowane działania finansowane będą ze środków własnych, WFOŚiGW, NFOŚiGW, Funduszy Strukturalnych oraz innych funduszy pomocowych. W sumie: 150 000 zł
Problemy Istotne jest nadanie rangi działaniom tzw. miękkim, tzn. nieinwestycyjnym, ale szkoleniowo edukacyjnym. Dlatego istotne jest zaangaŜowanie władz gminy w promocje i realizację poszczególnych działań.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 70 z 84 F3. Stworzenie Centrum Ochrony Środowiska w Czersku.
Cel ogólny Wspieranie mieszkańców gminy (zarówno indywidualnych osób jak teŜ przedsiębiorców i urzędników) w realizacji celów związanych z ochroną środowiska.
Działania i 1) Dopracowanie koncepcji i złoŜenie wniosku na stworzenie termin realizacji Centrum Ochrony Środowiska w Czersku (COŚ) – realizacja do końca 2005 r. 2) Organizacja COŚ w Czersku i rozpoczęcie realizacji działań statutowych polegających na szkoleniach, informowaniu i wspomaganiu pozyskiwania funduszy zewnętrznych na realizację działań w dziedzinie ochrony środowiska – do końca 2007 r.
Mierzalne Efekty Skuteczna realizacja celów zawartych w Programie Ochrony Środowiska Gminy Czersk.
Koszty i 1) 10 000 zł – środki własne Finansowanie 2) 200 000 zł – środki własne i Fundusze Strukturalne W sumie: 210 000 zł
Problemy Centrum Ochrony Środowiska w Czersku pomyślane jest jako niezaleŜna jednostka powołana przez władze gminy, ale działająca na podstawie statutu organizacji niezaleŜnej i pozarządowej. Istotne jest nadanie rangi i rozpowszechnienie informacji o celach działania COŚ w dziedzinie szkoleniowo edukacyjnej oraz doradczo usługowej. Jednocześnie, szczególnie waŜne jest zatrudnienie osób kompetentnych, kreatywnych, posiadających umiejętności organizacji pracy, komunikacji w językach obcych.
Odpowiedzialność Za realizację tego zadania odpowiedzialność ponosi Burmistrz Czerska
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 71 z 84 6 HARMONOGRAM REALIZACJI PO Ś
Oczyszczalnia ścieków, Czersk
Oczyszczalnia ścieków, Czersk
Zapora Mylof
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 72 z 84 2004 2005 2005 2006 2006 2007 2007 Zadania II poł. I poł. II poł. I poł. II poł. I poł. II poł. A1. Program ograniczenia emisji zanieczyszcze ń z gospodarstw domowych A2. Program ograniczenia emisji z kotłowni przemysłowych A3. Program ograniczenia emisji komunikacyjnych B1. Budowa nowej i modernizacja istniej ącej sieci wodoci ągowo-kanalizacyjnej. B2. Przydomowe oczyszczanie ścieków dla obszarów o zabudowie rozproszonej B3. Analiza wpływu hodowli ryb łososiowatych na zanieczyszczenie wód. B4. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Czersku. C1. Modernizacja istniej ącego składowiska w Nie Ŝurawie C2. Program rekultywacji nieczynnych składowisk w gminie C3. Obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców gminy C4. Obj ęcie selektywn ą zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców gminy C5. Odzysk i zagospodarowanie odpadów biodegradowalnych C6. Odzysk i zagospodarowanie szczególnych kategorii odpadów D1. Gospodarcze lub turystyczne zagospodarowanie nieu Ŝytków rolnych. D2. Systematyczne zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo. D3. Ochrona walorów przyrodniczych przestrzeni rolniczej. E1. Ograniczenie hałasu komunikacyjnego
E2. Ograniczenie hałasu przemysłowego
F1. Podniesienie jako ści usług komunalnych
F2. Edukacja ekologiczna (formalna i nieformalna) F3. Stworzenie Centrum Ochrony Środowiska w Czersku
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 73 z 84 7 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PO Ś
Oczyszczalnia ścieków, Mylof
Oczyszczalnia ścieków, Mylof
Rzeka Brda w Mylofie, Zapora
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 74 z 84 Podstawową formą finansowania ochrony środowiska w kraju są fundusze celowe, działające na czterech szczeblach administracji (Narodowy, Wojewódzki, Powiatowy i Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), banki oraz fundacja Ekofundusz. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczają środki zgromadzone z opłat za korzystanie ze środowiska na dofinansowanie przedsięwzięć poza oraz inwestycyjnych z zakresu ochrony środowiska w formach preferencyjnych poŜyczek i dotacji. Polskie banki, państwowe lub prywatne, oferują róŜnorodne kredyty na proekologiczne przedsięwzięcia. Szczególną rolę w tym sektorze odgrywa Bank Ochrony Środowiska, proponujący na taką działalność prywatnym i samorządowym inwestorom zróŜnicowane oferty w postaci preferencyjnych kredytów. Fundacja Ekofundusz dysponuje środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego zadłuŜenia zagranicznego na projekty proekologiczne udzielając pomocy finansowej w postaci preferencyjnych poŜyczek oraz dotacji (gdy inwestorem jest samorząd – dotacja moŜe dochodzić do 50% kosztów przedsięwzięcia). Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej stworzyło moŜliwości uzyskania finansowego wsparcia z europejskich środków pomocowych (ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności), – jako, Ŝe cały kraj kwalifikuje się do pomocy w ramach wspierania rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów słabiej rozwiniętych (z uwagi na niŜszy poziom rozwoju ekonomicznego wyraŜonego wskaźnikiem PKB). Fundusz Spójności moŜe być źródłem pomocy finansowej przeznaczonej dla samorządów (gmin lub związków gmin), które planować będą duŜe inwestycje w publiczną infrastrukturę z zakresu gospodarki wodno ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza, działań przeciwpowodziowych oraz rekultywacji terenów zdegradowanych. Minimalna wartość projektu, który moŜe być dofinansowany z tego źródła powinna wynosić 10 mln €; wysokość wsparcia ze strony FS moŜe być rzędu 85% kosztów. Zasadniczym źródłem finansowania inwestycji w sektorze ochrony środowiska dla jednostek samorządu terytorialnego (JST) moŜe być jeden z czterech funduszy strukturalnych Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF); Europejski Fundusz Społeczny (ang. ESF), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (ang. EAGGF), Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa (ang. FIFG) Fundusze strukturalne wdraŜane będą wyłącznie na poziomie krajowym. Działania typowo inwestycyjne w ochronie środowiska, które mogą być wspierane z funduszy strukturalnych, są zapisane w dwóch programach operacyjnych: 1. Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR), którego beneficjentami mogą być samorządy,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 75 z 84 2. Sektorowym Programie Operacyjnym „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw”, adresowanym do przedsiębiorstw (z wyłączeniem przedsiębiorstw komunalnych). Projekty z zakresu ochrony środowiska będą miały szansę uzyskać dofinansowanie w ramach trzech działań zawartych w dwóch priorytetach ZPORR: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słuŜącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów (Działanie 1.2. Infrastruktura ochrony środowiska) Rozwój lokalny (Działanie 3.1. Rozwój obszarów wiejskich i Działanie 3.2. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych). Działanie „Infrastruktura ochrony środowiska” jest zbieŜne z działaniem „Rozwój obszarów wiejskich” – róŜnica polega na obszarze działania i wielkości wspieranych inwestycji. W ramach działania „Infrastruktura ochrony środowiska” prowadzone będą większe inwestycje infrastrukturalne o znaczeniu regionalnym, słuŜące wzmacnianiu konkurencyjności regionów. Tabela 7. Szczegółowe rodzaje inwestycji w działaniu 1.2. „Infrastruktura ochrony środowiska” Poddziałanie Rodzaje kwalifikuj ących si ę projektów Zaopatrzenie w wod ę i Budowa/przebudowa sieci wodoci ągowych oczyszczanie ścieków Budowa/przebudowa sieci kanalizacyjnych Budowa/przebudowa stacji uzdatniania wody Budowa/przebudowa oczyszczalni ścieków Budowa zbiorników umo Ŝliwiaj ących pozyskanie wody pitnej Zagospodarowanie Organizacja i wdra Ŝanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu odpadów Wdra Ŝanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi/budowa sortowni, kompostowni, budowa nowych i rekultywacja starych składowisk, Poprawa jako ści Przebudowa/rozbudowa systemów ciepłowniczych, wyposa Ŝanie w powietrza instalacje ograniczaj ące emisje zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych do powietrza Przekształcenie istniej ących systemów ogrzewania /obiektów publicznych/ w systemy bardziej przyjazne dla środowiska – ograniczenie niskiej emisji Zapobieganie powodziom Regulacja cieków wodnych Tworzenie polderów Budowa/przebudowa wałów przeciwpowodziowych wraz z dojazdem Budowa/przebudowa małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych Wsparcie zarz ądzania Opracowanie baz danych dotycz ących lasów, jako ści gleb, wód, powietrza ochron ą środowiska Tworzenie systemów pomiaru zanieczyszcze ń powietrza w miastach oraz systemów informowania o poziomie zanieczyszcze ń Utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jako ści wód Tworzenie map terenów zalewowych Wykorzystanie Budowa/przebudowa infrastruktury słu Ŝą cej do produkcji i przesyłu energii odnawialnych źródeł odnawialnej/energia wiatrowa, wodna, ogniwa słoneczne, biomasa energii Omawiane działanie ma na celu ograniczenie ilości zanieczyszczeń kierowanych do powietrza, wód i gleb, poprawę stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, takŜe poprawę zarządzania środowiskiem. Na dofinansowanie mogą liczyć projekty, które będą polegały na budowie/przebudowie infrastruktury środowiska; inicjatywy,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 76 z 84 zmierzające do poprawy zarządzania środowiskiem i usprawnienia dostępu do informacji o środowisku. W ramach działania „Rozwój obszarów wiejskich” wspierane będą małe inwestycje z zakresu ochrony środowiska o oddziaływaniu lokalnym, realizowane na terenach wiejskich oraz w małych miastach (do 25 tys. mieszkańców). Jako priorytetowe uznane zostaną projekty powstające w gminach i powiatach o niskich dochodach na mieszkańca i wysokiej stopie bezrobocia/o dochodach w przeliczeniu na mieszkańca poniŜej 60% średniej wojewódzkiej oraz o stopie bezrobocia przekraczającej 150% średniej województwa/. Projekty kwalifikujące się do otrzymania wsparcia muszą mieć wpływ na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej i inwestycyjnej gminy/gmin oraz stworzenie warunków do wzrostu zatrudnienia. Projekty te powinny być spójne z innymi działaniami realizowanymi na obszarze gmin. Za najlepsze uznane zostaną takie, które najbardziej ekonomicznie będą wykorzystywać dostępne fundusze, przy uŜyciu najnowszych technologii przyjaznych dla środowiska, a tym samym pozwolą na zredukowanie kosztów operacyjnych i podniesienie sprawności funkcjonowania urządzeń infrastruktury technicznej.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 77 z 84 PoniŜej zestawiono rodzaje projektów w ramach omawianego działania, kwalifikujących się do uzyskania finansowego wsparcia w ramach ZPORR. Tabela 8. Szczegółowe rodzaje inwestycji w działaniu 3.1. „Rozwój obszarów wiejskich” Poddziałanie Rodzaje kwalifikuj ących si ę projektów Budowa lub modernizacja Sieci kanalizacyjne, w tym podł ączenie do sieci indywidualnych urz ądze ń do uŜytkowników odprowadzania i Oczyszczalnie ścieków oczyszczania ścieków Inne urz ądzenia do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesyłania ścieków Budowa lub modernizacja Sieci wodoci ągowe urz ądze ń zaopatrzenia w Uj ęcia wody z ochron ą uj ęć i źródeł wody pitnej wod ę Urz ądzenia słu Ŝą ce do gromadzenia, przechowywania i uzdatniania wody Budowa lub modernizacja Urz ądzenia zaopatrzenia w energi ę urz ądze ń zaopatrzenia w Lokalne systemy pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł energi ę Gminne systemy o świetlenia ulic Gospodarka odpadami Budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych stałymi Budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowa ń i nieu Ŝytych środków ochrony ro ślin Likwidacja dzikich wysypisk Kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym, obejmuj ące odbiór posegregowanych odpadów od mieszka ńców, odzyskiwanie surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych. Ogólnym celem powyŜszego działania jest przeciwdziałanie społecznej i ekonomicznej stagnacji obszarów wiejskich. MoŜliwość otrzymania dofinansowania ze środków ERDF moŜe mieć bezpośredni wpływ na zwiększenie poziomu inwestycji, a pośrednio stworzyć warunki do rozwoju działalności gospodarczej oraz poprawić warunki Ŝycia na obszarach o mniejszych perspektywach rozwojowych. Inwestycje w zakresie ochrony środowiska, realizowane w ramach tego działania, mają doprowadzić do wzrostu ilości gospodarstw domowych objętych systemem selektywnej zbiórki odpadów, wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zwiększenia poziomu zwodociągowania i skanalizowania obszarów. W rezultacie działania te powinny podnieść atrakcyjność inwestycyjna obszarów poprzez kompleksowe uzbrojenie terenów przewidzianych pod inwestycje oraz polepszenie jakości podstawowej infrastruktury społecznej.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 78 z 84 8 MONITORING I OCENA WDRA śANIA PO Ś
Oczyszczalnia ścieków, Czersk
Poletko osadowe, Czersk
Kwatera osadu, Rytel
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 79 z 84 Ocena efektywności wdraŜania przyjętych w Programie Ochrony Środowiska załoŜeń i działań oparta będzie na analizie poszczególnych wskaźników załączonych w tabeli poniŜej (Tabela 9). Tabela 9. Wska źniki efektywno ści wdra Ŝania PO Ś w Gminie Czersk. wska źnik Stan aktualny Stan w 2007 r. A1. Program ograniczenia emisji zanieczyszcze ń z gosp. domowych Spełnienie norm zanieczyszczenia powietrza nieznane spełnione A2. Program ograniczenia emisji z kotłowni przemysłowych Współpraca z zakładami celem ograniczenia emisji nieliczne 50% zakładów A3. Program ograniczenia emisji komunikacyjnych Redukcja zanieczyszcze ń PM 10 100% 75% B1. Budowa nowej i modernizacja istniej ącej sieci wod.-kan. Długo ść sieci kanalizacyjnej x km x + 20 km B2. Przydomowe oczyszczanie ścieków w obszarach zab. rozproszonej Ilo ść przydomowych oczyszczalni 5 35 B3. Wpływu hodowli ryb łososiowatych na zanieczyszczenie wód. Wiedza na temat oddziaływania na środowisko wątpliwa pełna B4. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Czersku. St ęŜ enie azotu w odprowadzanych ściekach pow. 50 mg/l wg normy dla RLM C. Gospodarka Odpadami Wska źniki szczegółowe przedstawione w GPGO D1. Gospodarcze lub turystyczne zagospodarowanie nieu Ŝytków. Ilo ść hektarów zagospodarowanych x x + 50 ha D2. Systematyczne zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo. Ilo ść hektarów zagospodarowanych x x + 150 ha D3. Ochrona walorów przyrodniczych przestrzeni rolniczej. Obszar obj ęty dotacjami 0 ha 50 ha E1. Ograniczenie hałasu komunikacyjnego Ilo ść miejsc o przekroczonej normie hałasu nieznana redukcja o 50% E2. Ograniczenie hałasu przemysłowego Ilo ść miejsc o przekroczonej normie hałasu nieznana redukcja o 50% F1. Podniesienie jako ści usług komunalnych Stopie ń zadowolenia mieszka ńców z usług 50% 80% F2. Edukacja ekologiczna (formalna i nieformalna) Udział mieszka ńców w działaniach akcyjnych nieznaczny ok. 1000 M F3. Stworzenie Centrum Ochrony Środowiska w Czersku Stopie ń znajomo ści systemu selektywnej zbiórki nieznany 75% - Dobry
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 80 z 84 9 BIBLIOGRAFIA
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 81 z 84 Literatura: MŚ, 2002. Poradnik: powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami, Warszawa 2002 WIOŚ, 2003. Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego według badań monitoringowych przeprowadzonych w 2002 roku, Biblioteka monitoringu środowiska, Gdańsk 2003 Załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r., w sprawie warunków, jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. (Dz. U. 02.212.1799 z dnia 16 grudnia 2002 r.) Załącznik nr 9 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r., w sprawie warunków, jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz. 1763) Internet (informacje dostępne w czerwcu 2004 roku): www.bip.kowala.pl/upload/PGO_WJ3.doc www.zuk czersk.ekb.pl/strony/branze.html Dokumentacja: Arcadis Ekokonrem, 2001. Strategia i program zrównowaŜonego rozwoju obszaru zlewni rzeki Wdy, Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o. , Wrocław 2001 ATR, 2001. Wpływ zrzutu ścieków oczyszczonych z oczyszczalni ścieków w Czersku na stan odbiornika. Monitoring Czerskiej Strugi, Akademia Techniczno Rolnicza, Czersk, wrzesień grudzień 2001 Ekoart, 2003. Program gospodarki odpadami Zakładu hodowli pstrąga w Zaporze Mylof Sp. z o.o., w miejscowości Mylof, "Ekoart" Bydgoszcz , Październik 2003 FPEG, 2003. Projekt załoŜeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta i gminy Czersk, Fundacja Poszanowania Energii w Gdańsku, Gdańsk 2003 Geomar, 2000. Operat wodno prawny dla eksploatacji mechaniczno biologicznej oczyszczalni ścieków w Czersku, Geomar S.C., Sopot, wrzesień 2000 GUS Gdańsk, 2004. Dane z Urzędu Statystycznego w Gdańsku, ul. Danusi 4, 80 434 Gdańsk, wywiad Labotest, 2003, Raporty z badań dla Zakładu Usług komunalnych w Czersku z 2003r., Labotest, Labotest, 2003. Raporty z badań dla miejskiej oczyszczalni ścieków w Czersku oraz Rytlu, Labotest
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 82 z 84 MŚ, 2003 Krajowy Program Ochrony Środowiska, Warszawa UMCz, 2000. Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego zgodnie z ZałoŜeniami Agendy 21, część pt. Strategia Ekorozwoju Miasta i Gminy Czersk, Warszawa, listopad 2001 UM, 2003. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2003 UmCz, 2000a. Strategia rozwoju Gminy Czersk do roku 2010, Czersk 2000 r. UmCz, 2000b. Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla miasta i gminy Czersk, Czersk 2000 UmCz, 2001 2004. Decyzje dotyczące wydawania pozwoleń wodno prawnych, Starostwo powiatowe w Chojnicach, lata 2001 2004 UmCz, 2002a. Dokumentacja hydrologiczna składowiska w NieŜurawie, Bydgoszcz, kwiecień 2002 UmCz, 2002b. Operat wodno prawny dla oczyszczalni ścieków typu ARBF dla wsi Rytel, Bydgoszcz 2002 UmCz, 2002c. Przegląd ekologiczny składowiska odpadów w NieŜurawie, 2002
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 83 z 84 Tabele: TABELA 1. MAKSYMALNE DOPUSZCZALNE ST Ęś ENIA ZANIECZYSZCZE Ń W ŚCIEKACH OCZYSZCZONYCH...... 40 TABELA 2. STAN ZANIECZYSZCZE Ń ATMOSFERY W MIE ŚCIE I GMINIE CZERSK W 2003 ROKU (ST Ęś ENIA ŚREDNIOROCZNE W ΜG/M3) ŹRÓDŁO: (WIOŚ, 2003)...... 44 TABELA 3. ST Ęś ENIA ZANIECZYSZCZE Ń W CZERSKIEJ STRUDZE PRZED I PO BUDOWIE OCZYSZCZALNI...... 49 TABELA 4. STOPIE Ń OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW, OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W RYTLU...... 50 TABELA 5. STOPIE Ń OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW, OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W CZERSKU (TŁUSTYM DRUKIEM ZAZNACZONO PARAMETRY, KTÓRYCH WARTO ŚCI ZOSTAŁY PRZEKROCZONE)...... 50 TABELA 6. DOPUSZCZALNA WARTO ŚĆ PRZYROSTU ST Ęś EŃ W ZAKŁADACH HODOWLI RYB W STOSUNKU DO WARTO ŚCI RZECZYWISTYCH...... 51 TABELA 7. SZCZEGÓŁOWE RODZAJE INWESTYCJI W DZIAŁANIU 1.2. „INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA” ...... 76 TABELA 8. SZCZEGÓŁOWE RODZAJE INWESTYCJI W DZIAŁANIU 3.1. „ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH” ...... 78 TABELA 9. WSKA ŹNIKI EFEKTYWNO ŚCI WDRA śANIA PO Ś W GMINIE CZERSK...... 80
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT Strona 84 z 84