Plan odnowy miejscowo ści

Zap ędowo

2009-2016

Zał ącznik do uchwały nr XXX/292/09 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 26 lutego 2009 r. SPIS TRE ŚCI

strona Wst ęp 3 I. Charakterystyka miejscowo ści 5 1 Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści. 5 2 Historia 7 3 Przestrzenna struktura miejscowo ści. 8 II Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści. 9

1 Zasoby przyrodnicze 9 2 Dziedzictwo kulturowe. 11 3 Obiekty i tereny. 11 4 Infrastruktura społeczna. 12 5 Infrastruktura techniczna. 15 6 Gospodarka i rolnictwo. 15 7 Kapitał społeczny i ludzki. 15 III Ocena mocnych i słabych stron miejscowo ści. 16 IV Opis planowanych zada ń na lata 2009 - 2016 18

2 Wst ęp.

Rada Sołecka przyj ęła, Ŝe racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska naturalnego i wła ściwe zagospodarowanie przestrzenne sołectwa warunkuje mo Ŝliwo ść realizacji wszystkich funkcji (mieszkaniowej i turystycznej), ł ącznie z malej ącą funkcj ą rolnictwa. Mo Ŝliwo ści ekonomicznego rozwoju wsi wi ąŜ emy z tworzeniem warunków do dywersyfikacji źródeł dochodów zarówno rodzin rolniczych jak i pozarolniczych. Rolnicy - szczególnie ci, którzy nie s ą i nie b ędą w stanie utrzyma ć si ę z dochodów ze swych niewielkich gospodarstw - powinni by ć wspierani w wysiłkach na rzecz dywersyfikacji źródeł dochodów, przez podejmowanie dodatkowej działalno ści zarobkowej w obr ębie własnego gospodarstwa i poza nim. Mo Ŝe to by ć produkcja specjalnych surowców rolniczych do przetwórstwa lub le śnictwo czy przetwórstwo drewna, a tak Ŝe dodatkowa praca na wsi, ale poza rolnictwem. Z tym ostatnim ł ącz ą si ę przede wszystkim usługi turystyczne świadczone na bazie gospodarstw rolnych (szczególnie agroturystyka), dla rozwoju których w sołectwie Zap ędowo istniej ą szczególnie sprzyjaj ące warunki przyrodnicze predysponuj ące teren do uprawiania turystyki aktywnej. Rozwój turystyki powinien tak Ŝe sprzyja ć działaniom na rzecz ochrony i wzbogacania lokalnego krajobrazu i lokalnych tradycji kulturowych, jako podstawy atrakcji turystycznej lokalnego środowiska. Zakładamy, Ŝe harmonijny rozwój gospodarki, kultury i środowiska społecznego i kulturowego sołectwa wymaga nowoczesnej infrastruktury, przede wszystkim w postaci sieci kanalizacyjno-wodoci ągowej, rozbudowy infrastruktury turystycznej i społecznej, zapewniaj ącej mieszka ńcom – dostosowan ą do ich potrzeb - ofert ę zaj ęć kulturalnych i rekreacyjnych, oraz polepszenia zagospodarowania przestrzeni publicznej.

Przyj ęte zało Ŝenia stanowi ą o ś konstrukcyjn ą programu odnowy skupiaj ącego si ę na trzech zadaniach: 1. Rozwój turystyki wiejskiej i agroturystyki, jako głównego elementu koniecznej dywersyfikacji źródeł dochodów mieszka ńców sołectwa Zap ędowo; 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego jako wa Ŝnego ogniwa wzmacniania atrakcyjno ści sołectwa (produkt turystyczny) oraz odbudowy to Ŝsamo ści kulturowej jej mieszka ńców; 3. Wzmacnianie infrastruktury społecznej oraz intensyfikacja działa ń, słu Ŝą cych integracji i rozwojowi lokalnej społeczno ści

3

Za podstawowe narz ędzie realizacji przedło Ŝonego planu odnowy uznali śmy polepszanie oferty turystycznej, jako stymulatora integruj ącego działania zwi ązane z realizacj ą planu odnowy, a tak Ŝe działaj ącego na rzecz wzmocnienia kapitału społecznego niezb ędnego do powodzenia procesu odnowy.

Inwestowanie w popraw ę oferty rekreacyjnej i turystycznej stworzy warunki do bezpiecznego wypoczynku oraz uatrakcyjni pobyt turystów.

4 I. Charakterystyka miejscowo ści.

1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści.

Sołectwo poło Ŝone jest na południu Województwa Pomorskiego, w powiecie chojnickim, na południowym-zachodzie Gminy . Terytorium sołectwa obejmuje obszar 2.037 ha pomi ędzy rzek ą Brd ą i Wielkim Kanałem Brdy i Czersk ą Strug ą. W skład sołectwa wchodz ą miejscowo ści: Zap ędowo, Nowy Młyn, , Lutom, Lutomski Most, Brda, , , , śukowo zamieszkałe ł ącznie przez 430 stałych mieszka ńców, z których 204 (47,4%) mieszka w Zap ędowie.

Zap ędowo

Województwo Pomorskie – podział administracyjny

5 Zap ędowo

Gmina Czersk

Zap ędowo

Sołectwo Zap ędowo 6 2. Historia. Pierwsze wzmianki o wsi notuje si ę z roku 1375, kiedy to mistrz krzy Ŝacki Winrich v. Kniprode nadał braciom Stancen i Swentosławowi 20 włók nad Brd ą na prawie chełmi ńskim. Za panowania królów polskich wie ś była własno ści ą szlacheck ą, w tym w 1648 r. Balcera Zapendowskiego. W połowie 60-tych XX w. wybudowano tutaj szkoł ę, która istnieje do dzisiaj.

Drewniany budynek z ko ńca XIX w.

Drewniany dom kryty strzech ą, Zap ędowo

7

3. Przestrzenna struktura miejscowo ści. Zap ędowo jest wsi ą sołeck ą charakteryzuj ącą si ę zwart ą zabudow ą, poło Ŝon ą w śród lasów, ok. 1,5 km na północ od rzeki Brdy, ok. 2,5 km na południe od Wielkiego Kanału Brdy, 1,5 km na zachód od Czerskiej Strugi, która w pobliŜu Zap ędowa uchodzi do Brdy. Centrum wsi stanowi ą: świetlica wiejska, kaplica i OSP.

Zap ędowo – tereny sołectwa rozci ągaj ą si ę wzdłu Ŝ Brdy i Wielkiego Kanału

8 II. Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści.

1. Zasoby przyrodnicze Cały teren sołectwa poło Ŝony jest na terenie Tucholskiego Parku Krajobrazowego. Ok. 70% powierzchni sołectwa stanowi ą lasy.

Zapędowo

Park Krajobrazowy „Bory Tucholskie”

9 W okolicznych lasach wyst ępuje wiele gatunków chronionych ptaków (głównie gatunków wodno-błotnych), które dodatkowo podnosz ą walory przyrodnicze tych obszarów.

Przez teren sołectwa przepływaj ą trzy cieki wodne: - rzeka Brda - zaliczana do najpi ękniejszych szlaków wodnych w Polsce, jest lewym dopływem Wisy. Niezwykle urozmaicony, kr ęty bieg rzeki, rozległe lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda, liczne boczne szlaki, od lat ści ągaj ą na Brd ę licznych turystów wodnych. - Wielki Kanał Brdy – wybudowany w latach 1842-1847, o długo ści 21 km, rozpoczynaj ący si ę we wsi Zapora (), a ko ńcz ący we wsi Barłogi (), we wsi Fojutowo Wielki Kanał Brdy krzy Ŝuje si ę z Czersk ą Strug ą (płyn ąca dołem). Skrzy Ŝowanie cieków umo Ŝliwia akwedukt - unikalny zabytek architektury hydrotechnicznej, wzorowany na antycznych rzymskich. Budowla ma 75 m długo ści, co czyni z niej najdłu Ŝszy taki obiekt w Polsce. - Czerska Struga - płyn ący przez Bory Tucholskie lewy dopływ Brdy, we wsi Fojutowo (gmina Tuchola) krzy Ŝuje si ę z Wielkim Kanałem Brdy.

Uj ście Czerskiej Strugi do Brdy na granicy sołectwa Zap ędowo

10 Jezioro Suszek – jezioro poło Ŝone na zachodnim kra ńcu sołectwa (ok. 7 km zachód od Zap ędowa), we wsi Suszek ma swoj ą siedzib ę Stacja przyrodnicza Uniwersytetu Łódzkiego "Suszek". 200-letni d ąb we wsi Zap ędowo – pomnik przyrody.

2. Dziedzictwo kulturowe. Miejsce pochówku ewangelickiego, czynne do 1939 r. , otoczone „Ostoj ą przyrody” – miejscem wyst ępowania unikatowej ro ślinno ści. Ostoj ą opiekuj ą si ę uczniowie z pobliskiej szkoły. Cz ęść cmentarna wymaga uporz ądkowania i ogrodzenia.

„Ostoja przyrody”, dawne miejsce pochówku ewangelickiego w Zap ędowie,

Krzy Ŝ przydro Ŝny w Zap ędowie – od 1947 r. miejsce spotka ń modlitewnych mieszka ńców.

3. Obiekty i tereny. Szlaki turystyczne: − szlak Brdy - Brda uwa Ŝana jest za najpi ękniejszy szlak kajakowy w Polsce i Europie. Niezwykle urozmaicony, kr ęty bieg rzeki, rozległe lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda i liczne boczne szlaki od lat ści ągaj ą na ni ą wielu kajakarzy. Rzeka dost ępna jest dla kajaków na długo ści 233 km

11 − szlak Wielkiego Kanału Brdy – szlak alternatywny dla pewnego odcinka Brdy, na trasie ciekawe zabytki techniki - trzy akwedukty w miejscach, gdzie Kanał prowadzi ponad płyn ącymi dołem ciekami oraz ró Ŝne urz ądzenia nawadniaj ące − szlak nr BY 6001 – szlak z Chojnic do Bydgoszczy przez Drzewicz, Klosnowo,

- Zap ędowo – Goł ąbek - Tuchola – Szumi ąca . Ście Ŝka hydrologiczna nad jeziorem Suszek - trasa wycieczki przyrodniczej, zapoznaj ąca zwiedzaj ącego z hydrofaun ą siedlisk słodkowodnych.

Jezioro Suszek – stanowisko 4 hydrologicznej ście Ŝki dydaktycznej

Stacja meteorologiczna - w Zap ędowie z uwagi na specyficzny mikroklimat prowadzone s ą od 1947 r. systematyczne pomiary warunków meteorologicznych. Stacj ę rozbudowano w 2004 r. i obecnie jest ona jednym z nowocze śniejszych punktów b ędących pod nadzorem słupskiego oddziału Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

4. Infrastruktura społeczna. Świetlica – budynek wybudowano w latach 1958-1961, obecnie działa tutaj filia Ośrodka Kultury w Rytlu, gdzie odbywaj ą si ę – dostosowane do posiadanej infrastruktury – regularne zaj ęcia dla dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych. Ponad 50-letni obiekt wymaga jednak pilnego remontu – budynek jest niedogrzany, nieocieplony, panuje tu wilgo ć i zagrzybienie, pop ękane ściany i sufity, zaciekający dach z płyt azbestowych – wszystko to sprawia, Ŝe uŜytkownicy obiektu, w wi ększo ści dzieci czuj ą wysoki dyskomfort. Świetlica wymaga tak Ŝe doposa Ŝenia (w szczególno ści w stoliki i krzesła, a tak Ŝe w stanowiska komputerowe), co umo Ŝliwi zorganizowanie ró Ŝnego typu nowych zaj ęć dla mieszka ńców. Warto doda ć, i Ŝ

12 świetlica posiada do ść obszern ą scen ę, co – w przypadku zakupu nagło śnienia i o świetlenia - umo Ŝliwi tak Ŝe organizowanie tu wyst ępów artystycznych, muzycznych, przedstawie ń dla dzieci itd. Doposa Ŝenie świetlicy jest konieczne równie Ŝ ze wzgl ędu na fakt, i Ŝ przy świetlicy wiejskiej pr ęŜ nie działa Koło Gospody ń Wiejskich w Zap ędowie, które jest laureatem wielu konkursów kulinarnych w gminie i regionie chojnickim. Świetlica wiejska pełni tak Ŝe funkcj ę miejsca spotka ń i zebra ń mieszka ńców. Jest ona prawdziwym sercem wsi, poło Ŝonym w jej centrum, tu Ŝ przy remizie OSP i sklepie spo Ŝywczym. Świetlica wiejska pełni ąca rol ę centrum społeczno-kulturalnego jest dla Zap ędowa instytucj ą szczególnie wa Ŝną, jako Ŝe wie ś le Ŝy w sporym oddaleniu i izolacji od miast zapewniaj ących ofert ę kulturaln ą i jest zdana sama na siebie.

Świetlica w Zap ędowie

Świetlica w Zap ędowie OSP – jednostka została zało Ŝona w 1903 r., obecnie zrzesza 18 stra Ŝaków

OSP w Zap ędowie

13 Szkoła – wybudowana w czynie społecznym w połowie lat 60-tych XX w., obecnie uczy si ę tutaj 20 dzieci w oddziałach O, I, II i III, stary budynek szkoły z XIX w.

Szkoła w Zap ędowie

Ko ściół filialny wybudowany w czynie społecznym w latach 1980-82.

Ko ściół w Zap ędowie.

14 5. Infrastruktura techniczna. We wsi Zap ędowo, jak i w całym sołectwie nie ma sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej. Mieszka ńcy korzystaj ą z własnych uj ęć wody, a ścieki odprowadzaj ą do bezodpływowych zbiorników opró Ŝnianych przez prywatne przedsi ębiorstwo posiadaj ące stosowne pozwolenia i odwo Ŝone do oczyszczani ścieków w Rytlu, natomiast odpady stałe odbierane s ą regularnie przez Zakład Usług Komunalnych w Czersku.

6. Gospodarka i rolnictwo. Na terenie sołectwa zarejestrowanych jest 9 osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą (w tym 5 w Zap ędowie): sklep – 1, obróbka drewna – 3, usługi budowlane - 1, inne - 4 Na terenie sołectwa Zap ędowo znajduje si ę 99 gospodarstwa rolne, z czego 53 we wsi Zap ędowo, 82% ogólnej powierzchni gospodarstw w sołectwie to grunty orne, 11% to u Ŝytki zielone, 7% - inne.

7. Kapitał społeczny i ludzki. W sołectwie działa kilka organizacji społecznych: - nieformalne: Koło Gospody ń Wiejskich, Rada Rodziców, Rada Sołecka, Rada Parafialna - zarejestrowanych: Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Zap ędowie Liderem i głównym organizatorem Ŝycia społecznego w sołectwie jest Sołtys i Rada Sołecka.

15 III. Ocena mocnych i słabych stron miejscowo ści. Mocne strony Słabe strony 1. Walory turystyczne – pi ękna 1. Słabo rozwini ęta baza turystyczna, mało okolica, czyste powietrze, lasy, miejsc noclegowych, rzeki, jezioro 2. Słaba infrastruktura – boczne drogi w złym 2. Dobre warunki do prowadzenia stanie, brak gminnej sieci wodoci ągowej i okołorolniczych dziedzin takich kanalizacyjnej, brak miejsc parkingowych

SFERA jak : turystyka wiejska, rolnictwo 3. Oddalenie od du Ŝych o środków (du Ŝa ekologiczne, zbieractwo runa odległo ść do o środków przemysłowych

EKONOMICZNA le śnego. daj ących mo Ŝliwo ść zatrudnienia oraz od 3. Brak przemysłu (i problemów ośrodków edukacyjnych i kulturalnych) z tym zwi ązanych) 1. PręŜ ne Koło Gospody ń 1. Zły stan infrastruktury społecznej (50-letni Wiejskich, kultywuj ące lokalne budynek świetlicy wiejskiej wymagaj ący tradycje społeczne i regionalizm natychmiastowego remontu i doposa Ŝenia)

2. „Młode społecze ństwo” – du Ŝy 2. Brak odpowiedniego zaplecza technicznego odsetek młodzie Ŝy szkolnej dla Koła Gospody ń Wiejskich (brak 3. Nadwy Ŝka siły roboczej odpowiednio wyposa Ŝonej kuchni) 4. Mentalno ść pomorska: 3. Mała aktywno ść społeczna niektórych grup SFERA (gospodarno ść , patriotyzm mieszka ńców SPOŁECZNA lokalny, przywi ązanie do tradycji, 4. Słaba integracja społeczna pracowito ść ) 5. Bezrobocie 5. Świadomo ść potrzeby zmian 6. Brak pełnej oferty kulturalno-rekreacyjnej, dostosowanej do potrzeb mieszka ńców

16 SZANSE ZAGRO śENIA 1. Dobra koniunktura; post ęp 1. Konkurencja gmin o ściennych (np. w technologiczny; komunikacyjny itp. turystyce i rolnictwie). 2. Poł ączenia komunikacyjne 2. Inflacja i zastój gospodarczy, korzystne, poło Ŝenie sołectwa w dekoniunktura zwłaszcza na lokalne atrakcyjnym przyrodniczo terenie w surowce i usługi ; niekorzystne relacje pobli Ŝu wa Ŝnych znanych szlaków cenowe turystycznych, ale równocze śnie 3. Sprzeda Ŝ surowców ( artykułów) mało

pewna izolacja i spokój. przetworzonych 3. Przetwarzanie produktów na 4. Malej ąca rola sektora rolnego w miejscu, poszerzanie si ę rynków gospodarce zbytu; 5. Zapó źnienie cywilizacyjne; negatywna

SFERA 4. Wzrost zapotrzebowania na usługi selekcja demograficzna (odpływ ludzi 5. Moda i popyt na rolnictwo przedsi ębiorczych, o wysokich

EKONOMICZNA ekologiczne kwalifikacjach itp.) 6. Coraz wi ększe i bardziej 6. Przepisy zbyt restryktywne ró Ŝnorodne potrzeby rynku lokalnego 7. Integracja z UE 8. Moda i popyt na wyroby tradycyjnego rzemiosła 9. Rozwój turystyki i popytu na ten typ turystyki i usług, które mo Ŝe oferowa ć sołectwo i wsi Zap ędowo 1. Pomorska gospodarno ść 1. Odpływ (migracja) młodych ludzi z 2. Wzrost poczucia odpowiedzialno ści gminy. za środowisko lokalne i jego otoczenie 2. Niedostateczne rozpoznanie dóbr kultury 3. Wzrastaj ąca stopniowo społeczna w regionie. otwarto ść i zdolno ść do zmian 3. Dysonans pomi ędzy to Ŝsamo ści ą społeczno ści lokalnych kulturow ą, a środowiskiem naturalnym i 4. Pozytywne zmiany świadomo ści aspiracjami cywilizacyjnymi : style i wzory społecznej Ŝycia oraz tryb Ŝycia mieszka ńców 5. Organizacja szkole ń, warsztatów, (negatywne skutki przemian kulturowych i powszechna edukacja społeczna tzw. post ępu)

SFERA 6. Aktywizacja środowiska lokalnego 4. Brak zrozumienia dla roli, funkcji i

SPOŁECZNA 7. Korzystne skutki post ępu znaczenia tradycji historyczno – kulturowej cywilizacyjno-kulturowego dla procesu transformacji ustrojowej i administracyjnej regionu i pa ństwa 5. Brak optymizmu – destrukcyjne nastroje społeczne i tendencje w kulturze 6. Niech ęć do działania (bierno ść władz i mieszka ńców)

17 IV. Opis planowanych zada ń na lata 2009-2016

1. Remont i przebudowa budynku świetlicy w Zap ędowie Cel: poprawa infrastruktury społecznej Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa Zap ędowo, tury ści Harmonogram realizacji: 2009 Koszt: 500.000 zł Źródło finansowania: PROW, środki własne

2. Renowacja „Ostoi przyrody” (dawny cmentarz ewangelicki) Cel: ochrona przyrody, zachowanie dziedzictwa kulturowego Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa, turyści Harmonogram realizacji: 2010 Koszt: 8.000 zł Źródło finansowania: FWW, środki własne

3. Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej Cel: poprawa infrastruktury komunalnej, ochrona środowiska Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa, Harmonogram realizacji: 2010-2011 Koszt: 8.600.000 zł Źródło finansowania: RPO WP, środki własne

4. Budowa boiska sportowego i placu zabaw dla dzieci Cel: poprawa infrastruktury społecznej i turystycznej Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa, tury ści Harmonogram realizacji: 2011-2012 Koszt: 50.000 zł Źródło finansowania: Urz ąd Marszałkowski w Gda ńsku, środki własne

5. Całoroczny program aktywizacji seniorów (plan zaj ęć wg zainteresowa ń) Cel: aktywizacja społeczna seniorów Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa Harmonogram realizacji: 2009-2016

18 Koszt: 10.000 zł rocznie Źródło finansowania: Polsko-Ameryka ńska Fundacja Wolno ści , Towarzystwo Inicjatyw Twórczych, środki własne

6. Program wyszukiwania i kształcenia talentów artystycznych dzieci i młodzie Ŝy Cel: wzbogacenie oferty zaj ęć dla młodych ludzi Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa Harmonogram realizacji: 2009-2016 Koszt: 10.000 zł rocznie Źródło finansowania: Ministerstwo Kultury, środki własne

7. Roczny cykl imprez kulturalnych i rekreacyjnych (Dzie ń Dziecka, Do Ŝynki, Dzie ń Stra Ŝaka, koncerty ogólnodost ępne) Cel: wzbogacenie oferty kulturalnej Przeznaczenie (grupa odbiorców): mieszka ńcy sołectwa i miejscowo ści s ąsiednich, tury ści Harmonogram realizacji: 2009-2016 Koszt: 15.000 zł rocznie Źródło finansowania: Powiat Chojnicki, środki własne

8. Wytyczenie i oznakowanie tras pieszych i rowerowych Cel: wzbogacenie infrastruktury turystycznej Przeznaczenie (grupa odbiorców): tury ści, mieszka ńcy sołectwa, Harmonogram realizacji: 2012 Koszt: 20.000 zł Źródło finansowania: FWW, środki własne

9. Cykl popularno-naukowych spotka ń meteorologicznych Cel: wzbogacenie oferty sp ędzania wolnego czasu Przeznaczenie (grupa odbiorców): tury ści, mieszka ńcy sołectwa, Harmonogram realizacji: 2010-2016 Koszt: 5.000 zł rocznie Źródło finansowania: środki własne i zewn ętrzne

19

V. Informacje dotycz ące zespołu ds. opracowania Planu Odnowy miejscowo ści Zap ędowo Plan Odnowy miejscowo ści Zap ędowo został opracowany przez zespół w składzie: 1. Zbigniew Gierszewski – sołtys sołectwa Zap ędowo, 2. Halina Wika Czarnowska – kierownik O środka Kultury, mieszkanka wsi Zap ędowo 3. Ewa Ohnesorge – przewodnicz ąca Koła Gospody ń Wiejskich, mieszkanka sołectwa Zap ędowo 4. Halina Janowska – mieszkanka sołectwa Zap ędowo 5. Jan Gliszczy ński – Zast ępca Burmistrza Czerska 6. Barbara Papierowska – inspektor w Wydziale Rozwoju Społecznego Urz ędu Miejskiego w Czersku

20