-PROJEKT-

STRATEGIA ROZWOJU

POWIATU CHOJNICKIEGO

DO ROKU 2025

CHOJNICE, Marzec 2013 r.

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Spis treści WPROWADZENIE ...... 4 I. RAPORT O STANIE POWIATU CHOJNICKIEHGO ...... 9 1. CHARAKTERYSTYKA POWIATU CHOJNICKIEGO ...... 9 1.1 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POŁOŻENIA GEOGRAFICZNO - PRZESTRZENNEGO ...... 9 1.2 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 11 1.3 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ...... 15 1.4 STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ ...... 18 2. DEMOGRAFIA ...... 21 2.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH ...... 21 2.2. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY DEMOGRAFII POWIATU ...... 24 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 26 3.1 DROGI PUBLICZNE ...... 26 3.2 TRANSPORT PUBLICZNY ...... 27 3.3 ELEKTROENERGETYKA, GAZOWNICTWO, CIEPŁOWNICTWO ...... 29 3.4 BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE ...... 37 4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ...... 39 4.1 EDUKACJA I SZKOLNICTWO WYŻSZE ...... 39 4.2 KULTURA ...... 51 4.3 SPORT ...... 55 4.4 OCHRONA ZDROWIA ...... 57 4.5 POMOC SPOŁECZNA ...... 60 4.6. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ...... 61 4.7 ORGANIZACJE POZARZĄDOWE...... 62 5. OCHRONA PRZYRODY, KRAJOBRAZU I ŚRODOWISKA ...... 63 5.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 63 5.2 OCHRONA POWIETRZA ...... 76 5.3 OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 76 5.4 ZAGROŻENIA NADZWYCZAJNE ...... 77 6. GOSPODARKA I RYNEK PRACY ...... 77 6.1 PODMIOTY GOSPODARCZE ...... 77 6.2 CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FUNKCJI GOSPODARCZYCH W POWIECIE ...... 80 6.3 BEZROBOCIE I RYNEK PRACY ...... 82 7. ROLNICTWO ...... 88

2

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

7.1 WARUNKI AGROPRZYRODNICZE ...... 88 7.2. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 88 7.3 UWARUNOWANIA ROZWOJU ROLNICTWA ...... 88 7.4 LEŚNICTWO ...... 91 8. TURYSTYKA I REKREACJA ...... 92 8.1 OPIS TURYSTYCZNY POWIATU ...... 92 8.2. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA ...... 93 9. DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU POWIATU ...... 102 II. STRATEGIA ROZWOJU- CZĘŚĆ PROJEKCYJNA ...... 1078 10. GŁÓWNE PROBLEMY POWIATU I ANALIZA SWOT ...... 108 10.1 GŁÓWNE OBSZARY I PROBLEMY ROZWOJOWE POWIATU ...... 108 10.2 SYNTEZA WYNIKÓW ANALIZY SWOT ...... 109 11. UWARUNKOWANIA I CELE ROZWOJU ...... 113 11.1 CELE STRATEGII POWIATU DO 2025 ROKU ...... 113 11.2 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW STRATEGICZNYCH POWIATU CHOJNICKIEGO ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO ORAZ RAPORTEM POLSKA 2030 ...... 116 12. MISJA POWIATU CHOJNICKIEGO ...... 117 13. MIERNIKI, WSKAŹNIKI MONITORINGU STRATEGII ROZWOJU POWIATU ...... 118 14. LISTA PROGRAMÓW OPERACYJNYCH ...... 121 16. GŁÓWNE SUGEROWANE OBSZARY AKTYWNOŚCI, ZARZĄDZANIE STRATEGIĄ ROZWOJU 128 Spis Tabel ...... 132 Spis Rysunków ...... 133

3

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 WPROWADZENIE

Cel opracowania

Celem niniejszego opracowania jest sformułowanie „Strategii Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025”.

Strategia rozwoju powiatu to koncepcja systemowego działania, polegaj ąca na: formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zale żno ści od zmian zachodz ących w otoczeniu, okre ślaniu zasobów i środków niezb ędnych do realizacji tych celów oraz sposobów post ępowania zapewniaj ących optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia powiatowi korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Powiat chojnicki jest ju ż dzisiaj jednym z wyró żniaj ących si ę inicjatyw ą i osi ągni ęciami powiatów w województwie pomorskim. W celu systematycznej poprawy warunków życia w powiecie chojnickim i sprostania wyzwaniom przyszło ści, niezb ędna jest kontynuacja szybkiego rozwoju powiatu. Dla sprostania tym wymogom i oczekiwaniom społeczno ści lokalnej niezb ędnym stało si ę opracowanie nowej strategii rozwoju powiatu. Poprzednia strategia powiatu obejmuj ąca lata 2002 – 2010 nie opisywała wszystkich obszarów (Ekorozwoju), a ponadto, w zwi ązku z akcesj ą do Unii Europejskiej straciła swoj ą aktualno ść . Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju powiatu wymaga planowania strategicznego, które ł ączy problematyk ę społeczn ą, ekologiczn ą, gospodarcz ą i przestrzenn ą. Strategia rozwoju powinna by ć podstawowym dokumentem decyzyjnym, kierunkuj ącym działalno ść organów samorz ądu terytorialnego w dłu ższych okresach czasu. Niniejsza strategia b ędzie podstaw ą aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz opracowania programów operacyjnych, przedsi ęwzi ęć rozwojowych i planów inwestycyjnych, w tym corocznych bud żetów powiatu. Planowanie strategiczne nale ży rozumie ć jako świadomy, systematyczny i ukierunkowany na przyszło ść proces ci ągłego przygotowania i podejmowania decyzji dotycz ących przyszłego poziomu rozwoju danego obszaru oraz koordynacj ę

4

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 i integracj ę działa ń podejmowanych na rzecz realizacji uzgodnionych i przyj ętych celów, zada ń i strategii. „Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025” jest dokumentem otwartym i powinna by ć uzupełniana o nowe tre ści, pomysły i sposoby rozwi ązywania problemów. Uchwalenie jej nie zamyka prac, lecz otwiera kolejn ą faz ę polegaj ącą na wdra żaniu i aktualizacji programów operacyjnych oraz na weryfikacji i aktualizacji celów i priorytetów rozwoju. Niniejsza strategia została opracowana w oparciu o zasady rozwoju zrównowa żonego zawarte w podstawowych aktach prawnych Rzeczypospolitej Polskiej, w Konstytucji RP, a tak że m. in. w Ustawie z dnia 27 marca 2003 roku - o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jest to jeden z najbardziej istotnych aktów prawnych wykorzystuj ących poj ęcie zrównowa żonego rozwoju. Ustawa ta odnosi si ę nie tylko do kwestii zwi ązanych z ochron ą środowiska i gospodark ą przestrzenn ą, ale zawiera równie ż zapisy odnosz ące si ę do działalno ści gospodarczej i społecznej. Poj ęcie zrównowa żonego rozwoju wyst ępuje tu przede wszystkim jako odniesienie do zakresu regulacji ustawowej i jako podstawa działa ń z zakresu planowania oraz zagospodarowania przestrzennego. Najistotniejszy jest zapis art. 47, w którym stwierdza si ę, i ż koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju ma uwzgl ędnia ć zasady zrównowa żonego rozwoju, które maj ą by ć okre ślone w oparciu o przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania. Takie okre ślenie zrównowa żonego rozwoju, w którym wskazane s ą jego cz ęś ci składowe (elementy przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne), jest to żsame z koncepcj ą zrównowa żonego rozwoju w prawie mi ędzynarodowym.

Zakres opracowania

a) wst ęp; b) ogólna charakterystyka powiatu, w tym charakterystyka geograficzno– historyczna, przyrodnicza i kulturowa (demografia, infrastruktura techniczna, problematyka społeczna, ochrona przyrody, krajobrazu i środowiska, gospodarka i rynek pracy, rolnictwo, turystyka, gospodarka finansowa); c) diagnoza istniej ącego potencjału – analiza SWOT; d) misja i wizja powiatu; e) cele strategiczne rozwoju z podziałem na długo i krótkookresowe;

5

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

f) propozycje przedsi ęwzi ęć dla realizacji celów strategicznych; g) badanie zgodno ści celów strategicznych powiatu ze strategiami rozwoju województwa i kraju oraz innymi dokumentami strategicznymi; h) organizacja realizacji strategii.

Podstawa opracowania

Niniejsze opracowanie powstało na podstawie wyników prac seminarium diagnostyczno – projektowego nt. „Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025”, które odbyło si ę w dniu 9 pa ździernika 2012 roku w Chojnicach oraz na podstawie informacji statystycznych GUS oraz uzyskanych w Starostwie Powiatowym. Uczestnikami wspomnianego seminarium byli przedstawiciele Zarz ądu i Rady Powiatu Chojnickiego, przedstawiciele gmin, przedsiębiorstw, organizacji i instytucji oraz miejscowych środowisk gospodarczych, społecznych, kulturalnych i opiniotwórczych powiatu (zgrupowani w Zespole ds. opracowania „Strategii Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025). W niniejszym dokumencie, uwzgl ędniono równie ż wszystkie udost ępnione wykonawcy przez Zarz ąd Powiatu opracowania analityczne, programowe, planistyczne, projektowe, sprawozdawcze i promocyjne dotycz ące powiatu jako cało ści, poszczególnych gmin, a tak że szczegółowych obszarów funkcjonowania powiatu. W opracowaniu korzystano równie ż z dokumentów zewn ętrznych, dotycz ących województwa pomorskiego oraz całego kraju. W śród nich nale ży wymieni ć nast ępuj ące: • Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego zgodnie z zało żeniami Agendy 21 - 2002, • Strategia Rozwoju Miasta Chojnice na lata 2012 – 2020, • Strategia Rozwoju Gminy Czersk, • Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Brusy do roku 2020, • Strategia Ekorozwoju Gminy Konarzyny zgodnie z zało żeniami Agendy 21, • Strategia Ekorozwoju Gminy Chojnice, • Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego – 2020, • Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011, • Rocznik Statystyczny Województw 2011,

6

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

• Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, • Koncepcja zrównowa żonej polityki miejskiej województwa pomorskiego, • Strategia rozwoju turystyki w województwie pomorskim 2004 – 2013, • Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 – 2014 , • Strategia rozwoju turystyki województwa pomorskiego na lata 2004 – 2013, • Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2010, • Program rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa województwa pomorskiego na lata 2005 – 2013, • Program małej retencji województwa pomorskiego do roku 2025, • Program Zdrowie dla Pomorzan 2005 – 2013 – Wieloletni Program Rozwoju Systemu Zdrowia Województwa Pomorskiego, • Strategia polityki społecznej województwa pomorskiego do roku 2013, • Regionalna strategia rozwoju transportu w województwie pomorskim na lata 2007 – 2020, • Studium strategicznego rozwoju lotnisk na terenie województwa pomorskiego do roku 2025, • Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla terenu województwa pomorskiego, • Polska 2025 – Długookresowa strategia trwałego i zrównowa żonego rozwoju, • Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego – Polska 2000 – 2010, • Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, • Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015, • Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2010 – 2020, • Krajowa strategia zatrudnienia w Polsce na lata 2007 – 2013, • Narodowa strategia wzrostu zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich 2011, • Narodowa Strategia Spójno ści . 2007 – 2013, • Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013, • Strategia rozwoju turystyki w Polsce na lata 2008 – 2014 , • Marketingowa strategia Polski 2012 – 2020, • Strategia rozwoju transportu do 2020 r., • Wyprzedzi ć zmianę – partnerstwo lokalne dla rozwoju gospodarczego powiatu chojnickiego. Maciej Dzier żanowski,

7

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

• Strategia Rozwoju Miasta Chojnice 2002 – 2014.

Zakres opracowania i metodologia wykonania

Niniejsz ą strategi ę opracowano na podstawie informacji zawartych w analitycznym zestawieniu charakterystyki powiatu chojnickiego (podstawowe informacje o powiecie) oraz wyników prac zespołów roboczych na seminarium diagnostyczno– projektowym. W ramach seminarium zrealizowano pełn ą technologi ę planowania strategicznego z wykorzystaniem analizy SWOT. Najpierw okre ślono główne problemy/wyzwania stoj ące przed powiatem do 2025 roku, nast ępnie przeprowadzono analiz ę SWOT i na bazie wyników tej analizy sformułowano cele strategiczne, cele średniookresowe oraz programy operacyjne dla poszczególnych celów. Strategi ę sformułowano przy zastosowaniu podej ścia ekspercko – partycypacyjnego, zalecanego przez środowiska naukowe. Projekt dokumentu ko ńcowego poddany został szczegółowej weryfikacji przez władze powiatu a nast ępnie przedstawiony Zespołowi ds. opracowania „Strategii Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025” oraz Radzie Powiatu do zatwierdzenia. Budowanie strategii to proces, w którym uczestniczą zarówno przedstawiciele samorz ądu jak i mieszka ńcy, zainteresowani rozwojem swojego powiatu. Strategia jest budowana wspólnie pocz ąwszy od nakre ślenia wizji rozwoju, poprzez ocen ę stanu wyj ściowego, wybór celów i sposobów ich realizacji, a ż po wdra żanie przyj ętych koncepcji. Zapisanie tego procesu w postaci dokumentu umo żliwia stał ą ocen ę post ępów i korygowanie bł ędów przez wszystkich jego uczestników. Proces budowania i wdra żania strategii nie ma charakteru liniowego. Jest to cykl zamkni ęty, w którym nakre ślone cele realizuj ą si ę poprzez działania, a po upływie lat doj ście do stanu docelowego umo żliwia rozpocz ęcie kolejnego cyklu planowania.

8

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 I. RAPORT O STANIE POWIATU CHOJNICKIEHGO

1. CHARAKTERYSTYKA POWIATU CHOJNICKIEGO

1.1 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POŁOŻENIA GEOGRAFICZNO - PRZESTRZENNEGO

Powiat chojnicki le ży na pograniczu nast ępuj ących regionów kulturowo- etnograficznych: Kaszuby, Bory Tucholskie, Krajna (w tym praktycznie dotyczy to cz ęś ci, która nale żała do Kosznajderii) i Kociewie. Historycznie, region ten nale ży do Pomorza, a Chojnice nazywano od wieków „ Bram ą Pomorza” .

Rysunek 1. Regiony etnograficzne 1850-1950

Zał ączona mapka pochodzi z publikacji Tajemnice codzienno ści. Kultura ludowa i jej pogranicza od Kujaw do Bałtyku (1850-1950). Na terenie powiatu chojnickiego zachowały si ę tak że elementy dziedzictwa kultury materialnej plemion Gotów oraz zabytki z okresu średniowiecza i z pó źniejszych okresów. Stolic ą powiatu s ą Chojnice, które były warownym grodem ju ż w XI/XII w . Powiat chojnicki jest dobrze skomunikowany – przez Chojnice i Czersk przechodzi droga krajowa nr 22, która ł ączy Berlin z Kaliningradem. Dogodne

9

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 poł ączenie Chojnic z Gda ńskiem zapewniaj ą tak że droga wojewódzka nr 235 do Ko ścierzyny i dalej krajowa nr 20 do Żukowa i Gdyni.

Poło żenie geograficzne

Powiat chojnicki jest jednym ze średniej wielko ści powiatów w województwie pomorskim. Ludno ść powiatu wynosi 95,9 tys. mieszka ńców (stan na koniec 2011 r.). Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 136.421 ha, w tym u żytki rolne razem wynosz ą 51.704 ha, co stanowi 37,9%, lasy i grunty le śne zajmuj ą 71.621 ha, co stanowi 52,5%, grunty zabudowane zajmuj ą 3.956 ha co stanowi 2,9%, grunty pod wodami zajmuj ą 6.275 ha co stanowi 4,6%, nieu żytki zajmuj ą 2.456 ha co stanowi 1,8% oraz pozostałe grunty 409 ha, co stanowi 0,3 % ogólnej powierzchni powiatu. W skład administracyjny powiatu wchodzi miasto Chojnice, gminy miejsko- wiejskie Brusy i Czersk oraz gminy wiejskie Chojnice i Konarzyny. Powiat chojnicki zajmuje obszar 136.421 ha, a w tym:

Tabela 1. Użytki powiatu chojnickiego

Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Udział procentowy Użytki rolne 51.704 37,9 Lasy i grunty le śne 71.621 52,5 Grunty zabudowane 3.956 2,9 Grunty pod wodami 6.275 4,6 Nieu żytki 2.456 1,8 Pozostałe 409 0,3 Ogółem 136.421 100,0 % Źródło: dane Starostwa Powiatowego w Chojnicach

Rysunek 2. Struktura powierzchni powiatu chojnickiego

Źródło: dane Starostwa Powiatowego w Chojnicach

10

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Tabela 2. Statystyka powiatu chojnickiego (dane z ko ńca 2011 r.)

Miasto Gmina Gmina Powiat Wyszczególnienie Gmina Brusy Gmina Czersk Chojnice Chojnice Konarzyny Chojnicki

Powierzchnia w km² 21 400 380 458 105 1.364 Ludno ść ogółem 40.357 14.047 21.551 17.696 2.290 95.941 Gęsto ść zaludnienia 1.897 34 55 38 21 69 osoby/km² Współczynnik feminizacji 109 100 101 99 99 104 Przyrost naturalny na 1000 3,9 6,4 2,8 8,9 4,8 4,9 ludno ści Saldo migracji na 1000 osób b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. -0,3 Stopa bezrobocia b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 19,2 Struktura edukacji: - uczniowie szkół podst. 2696 1060 1534 1200 163 - - gimnazjów 1781 601 847 474 121 - -zasadniczych szkół - - - - - 1292 zawodowych - liceów ogólnokształc ących - - - - - 1869 - szkół dla dorosłych - - - - - 778 Zarejestrowane podmioty 4.001 1.133 1.826 1.136 121 8.217 gospodarcze

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011

1.2 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Powiat chojnicki jest obszarem urozmaiconym pod wzgl ędem rze źby terenu i budowy geologicznej. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski wg opracowania J. Kondrackiego „Geografia Polski – Mezoregiony fizyczno- geograficzne”, obszar powiatu chojnickiego le ży we wschodniej cz ęś ci makroregionu Pojezierza Południowo-Pomorskiego oraz na granicy trzech mezoregionów: Bory Tucholskie, Równina Charzykowska i Pojezierze Krajeńskie. Rze źba terenu, gleby, wody oraz krajobraz powiatu s ą pochodzenia polodowcowego. Ze wzgl ędu na obj ęcie prawn ą ochron ą du żej powierzchni powiatu, brak jest na tym terenie inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na powierzchni ę i rze źbę terenu. Na terenie powiatu chojnickiego wyst ępuj ą udokumentowane zło ża kopalin naturalnych – kruszywa naturalnego (piasków i żwirów). Zasoby bilansowe tych złó ż świadcz ą jednak o niewielkim ich znaczeniu dla celów przemysłowych. Nieznaczne wydobycie, na potrzeby lokalne, udokumentowano na trzech zło żach (w tym jedno okresowo). Na terenie powiatu wyst ępuj ą zło ża kredy jeziornej, we wschodniej częś ci gminy Brusy, w okolicach jezior Głuchego Du żego i Małego oraz w rejonie jeziora Laska. Nie s ą to jednak obszary umo żliwiaj ące eksploatacje surowca. Jako perspektywiczne dla powiatu uznano zło ża piasku i żwiru poło żone w gminie Konarzyny, w okolicach wsi: Zielona Huta, Zielona Chocina i Jaranty.

11

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Na terenie powiatu chojnickiego zasoby wód podziemnych o znaczeniu użytkowym wyst ępuj ą głównie w utworach czwartorz ędowych. W mniejszym stopniu wykorzystywane s ą wody pochodzenia trzeciorz ędowego. Wody poziomu trzeciorz ędowego wyst ępuj ą w piaskach wodono śnych z nakładem nieprzepuszczalnych iłów lub słabo przepuszczalnych glin morenowych, na gł ęboko ści od 60 do 100 m. Poziom ten zasilany jest w drodze przes ączania z nadległych poziomów. Na terenie powiatu znajduj ą si ę dwa główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP). Granice wyst ępowania GZWP okre śla rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 2006 roku w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporz ądkowania zbiorników wód podziemnych do wła ściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 126, poz. 878, ze zmianami z 2010 r. Dz. U. Nr 130 poz. 874). Zgodnie z tym rozporz ądzeniem granice GZWP na terenie powiatu znajduj ą si ę w jego północno-wschodniej i południowej cz ęś ci.

Wody powierzchniowe Zgodnie z podziałem zlewniowym, obszar powiatu chojnickiego poło żony jest w dorzeczu Wisły w zlewniach bilansowych II rz ędu: • Zlewnia rzeki Brdy • Zlewnia rzeki Wdy Wi ększo ść obszaru powiatu nale ży do zlewni bilansowej rzeki Brdy w jej środkowym odcinku. Do zlewni rzeki Wdy nale ży północny fragment gminy Czersk oraz wschodni gminy Brusy. Obydwie zlewnie s ą charakterystyczne pod wzgl ędem zasobno ści w liczne jeziora przepływowe. Pod wzgl ędem zasobno ści w wody powierzchniowe, powiat chojnicki zaliczy ć nale ży do obszarów o du żej zasobno ści. Sie ć wód powierzchniowych na omawianym terenie jest stosunkowo dobrze rozwini ęta. Wyst ępuj ą tu zarówno wody płyn ące, sztuczne i naturalne akweny, jak i tereny podmokłe. W stosunku do całkowitej powierzchni powiatu, wody zajmuj ą około 4,6 % ogólnej powierzchni. Do najwa żniejszych cieków wodnych nale ży zaliczy ć rzeki: Brd ę i Wd ę. Do naturalnych cieków wodnych w granicach powiatu należą : - rzeka Chocina, uj ście do j. Karsi ńskiego w zlewni rzeki Brdy, - Czerska Struga, uj ście do rzeki Brdy,

12

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

- rzeka Niechwaszcz, uj ście do rzeki Wdy, - rzeka Zbrzyca, uj ście do jeziora Witoczno w zlewni rzeki Brdy, - rzeka Kłonecznica, uj ście do rzeki Zbrzycy, - rzeka Młosina, uj ście do rzeki Zbrzycy, - rzeka Parzenica, uj ście do rzeki Niechwaszcz, - rzeka Korzenica, uj ście do Parzenicy, - Struga Jarcewska, uj ście do jeziora Charzykowskiego, - Struga Siedmiu Jezior, uj ście do jeziora Charzykowskiego w zlewni rzeki Brdy, - Kulawa, uj ście do rzeki Zbrzycy, - Orla Struga, uj ście do jeziora Ł ąckiego w zlewni rzeki Brdy, - Struga Czerwonka, uj ście do jeziora Charzykowskiego w zlewni rzeki Brdy, - Klaskawska Struga, uj ście do Czerskiej Strugi, - Rów Czernicki, uj ście do jeziora Dybrzk w zlewni rzeki Brdy, Ponadto w charakterystyce zlewni wód powierzchniowych na terenie powiatu, w gminie Czersk, wyst ępuj ą kanały: - Wielki Kanał Brdy, - Kanał Wdy, - Kanał Niechwaszczy. Pozostałe cieki wodne stanowi ą mniejsze rzeczki, kanały oraz rowy melioracyjne. Obszar powiatu chojnickiego nale ży równie ż do terenów zasobnych w wody powierzchniowe zgromadzone w zbiornikach wodnych. Na omawianym terenie znajduje si ę szereg jezior typu morenowego i wytopiskowego. S ą to zbiorniki przepływowe oraz nie przepływowe. Sporz ądzony wykaz jezior powiatu wskazuje na istnienie na tym terenie około 138 jezior o powierzchni powy żej 1 ha. Do najwi ększych jezior na terenie powiatu nale żą : 1 ) J. Charzykowskie, gmina Chojnice, (1368,8 ha i gł ęboko ść do 30,5m); – II klasa czysto ści, 2) J. Karsi ńskie, gmina Chojnice, (pow. 678,9 ha i gł ęboko ść do 27,1 m) jezioro przepływowe, - cz ęść wschodnia - III klasa czysto ści, cz ęść zachodnia II klasa, 3) J. Kruszy ńskie, gmina Brusy (461,3 ha), II klasa czysto ści, 4) J. Somi ńskie, gmina Brusy (433,1 ha), II klasa czysto ści, 5) J. Ostrowite – Józefowo (obszar PNBT), gmina Chojnice, (272,3 ha, gł ęboko ść do 43 m) – I klasa czysto ści,

13

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

6) J. Dybrzk, gmina Brusy, (216,5 ha); jezioro przepływowe, II klasa czysto ści, 7) J. Trzemeszno, gmina Brusy (184,2 ha), III klasa 8) J. Śpierewnik, gmina Chojnice, (pow. 138,9 ha i gł ęboko ść do 14m) jezioro odpływowe, III klasa czysto ści, 9) J. Sk ąpe, gmina Brusy (132,2 ha), przepływowe, II klasa czysto ści, 10) J. Ł ąckie, gmina Brusy (126,7 ha), przepływowe, II klasa czysto ści, 11) Zbiornik w Mylofie, gmina Czersk (120,0 ha), 12) J. Witoczno, gmina Chojnice, (pow. 101,2 ha, głęboko ść do 6,8m), przepływowe, II klasa czysto ści, 13) J. Pł ęsno, gmina Brusy (94,8 ha), II klasa, 14) J. Głuche Du że, gmina Brusy, (86,5 ha), II klasa 15) J. Śluza, gmina Chojnice, (pow. 76,1 ha i gł ęboko ść do 6m), jezioro odpływowe, II klasa czysto ści, 16) J. Nierostowo, gmina Konarzyny (69,36 ha), III klasa, 17) J. Młosino Wielkie, gmina Brusy (66 ha), 18) J. Milachowo, gmina Brusy (64,7 ha), III klasa, 19) J. Kosobudno, gmina Brusy (58,5 ha), II klasa, 20) J. Parzyn, gmina Brusy (52,9 ha), II klasa, 21) J. Jele ń 48,2 ha (obszar PNBT), 22) J. Pł ęsno 46,04 ha (obszar PNBT), 23) J. Gardliczno, gmina Brusy (44,5 ha), I klasa, 24) J. Le śno Górne, gmina Brusy (44,2 ha), 25) J. Wysokie, gmina Chojnice, (pow. 42,0 ha i gł ęboko ść do 19 m), II klasa czysto ści, 26) J. Wieckie, gmina Czersk (40 ha), 27) J. Ostrowite, gmina Czersk (40 ha), 28) J. Le śno Dolne, gmina Brusy (39,5 ha), 29) J. Warszyn, gmina Brusy (35,2 ha), 30) J. Żychce, gmina Konarzyny (30,08 ha, 31) J. Zmarłe, gmina Brusy (29,6 ha), II klasa, 32) J. Nied źwied ź, gmina Chojnice (pow.28,4 ja i gł ęboko ść do 8,3m) I klasa czysto ści, 33) J. Wielkie Krzywce 28,36 ha (PNBT), 34) J. Zielone Du że, gmina Konarzyny (23,67 ha),

14

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

35) J. Głuche Małe, gmina Brusy (22,5 ha), II klasa, 36) J. Świdno, gmina Czersk (18,5 ha), 37) J. Wegner, gmina Chojnice (pow. 8,5 ha, gł ęboko ść do 3,5 m), przepływowe,– poza klasowe, 38) J. Ostrowite k/Lichnów. Cz ęść jezior na terenie powiatu chojnickiego to zagubione w śród lasów oligotroficzne (ubogie w zwi ązki pokarmowe) jeziora lobeliowe o krystalicznie czystej wodzie (np.: Głuche, Nierybno, Gacno Wielkie i Gacno Małe). Ponadto, na terenie powiatu wyst ępuj ą małe jeziorka dystroficzne o wodzie obfituj ącej w zwi ązki humusowe, rozsiane w śród bagien i torfowisk. Klasy czysto ści jezior według portalu www.powiat.chojnice.pl

Klimat Warunki klimatyczne panuj ące na terenie powiatu nale żą do umiarkowanych i w du żej mierze uwarunkowane s ą wpływami mas powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego, o przewadze wiatrów zachodnich. Charakterystyczn ą cech ą klimatu tego regionu jest długa zima, co zwi ązane jest z topnieniem pokrywy śniegowej i lodowej zalegaj ącej na licznych jeziorach. Ze wzgl ędu na du ży udział zbiorników wodnych i lasów, na terenie powiatu tworzy si ę mikroklimat, stwarzaj ący dogodne warunki dla rozwoju ro ślin. Pod wzgl ędem aerosanitarnym, powiat chojnicki ma stosunkowo dobre warunki, wynikaj ące z du żych obszarów le śnych oraz małego stopnia uprzemysłowienia. Według analiz zdecydowanie wy ższy poziom zanieczyszczenia powietrza wyst ępuje w sezonie grzewczym, przy czym najwi ększe zró żnicowanie wyst ępuje w miastach, gdzie ogrzewanie jest prowadzone przez lokalne kotłownie i indywidualne paleniska w ęglowe.

1.3 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

DZIEJE HISTORYCZNE ( na podstawie www.powiatchojnice.pl oraz www.miastochojnice.pl)

Historia Chojnic rozpoczyna si ę ju ż w średniowieczu. W oparciu o badania archeologiczne mo żna stwierdzi ć, że w XI - XII w. istniała tu ju ż osada. W źródłach pisanych nazwa Chojnice pojawiła si ę po raz pierwszy w 1275 r., w dokumencie

15

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 wystawionym przez ksi ęcia pomorskiego Mestwina II. Na pocz ątku XIV w. Krzy żacy opanowali Pomorze Gda ńskie i od nich około 1320 roku, Chojnice otrzymały prawo miejskie. Miasto zostało w tym czasie silnie ufortyfikowane (fragmenty murów obronnych i baszty zachowały si ę do dnia dzisiejszego). Le żało na szlaku z Brandenburgii do stolicy Zakonu Krzy żackiego oraz na skrzy żowaniu dróg handlowych, co sprzyjało rozwojowi gospodarczemu - na przełomie XIV/ XV w. zorganizowały si ę liczne cechy rzemie ślnicze. W 1440 r. Chojnice przyst ąpiły do Zwi ązku Pruskiego. 18 wrze śnia 1454 r. pod Chojnicami rozegrała si ę pierwsza bitwa wojny polsko - krzy żackiej. W starciu z zaci ęż nymi wojskami Krzy żaków, dowodzona przez króla Kazimierza Jagiello ńczyka armia polsko-pruska poniosła kl ęsk ę. Trzyna ście lat pó źniej, 28 wrze śnia 1466 r. po długotrwałym obl ęż eniu wojska polskie zdobyły Chojnice, otwieraj ąc drog ę do zawarcia II Pokoju Toru ńskiego. Po zako ńczeniu wojny król potwierdził Chojnicom wszystkie posiadane przywileje oraz utworzył starostwo grodowe, pó źniej miasto przeszło pod władz ę starostów człuchowskich. Pod opiek ą Rzeczypospolitej, w łonie Prus Królewskich, nast ąpiły dwa wieki pomy ślno ści w dziejach Chojnic. Były najwi ększym miastem w powiecie człuchowskim, w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa pomorskiego. Stabilno ść gospodarcz ą zapewniało dobrze rozwini ęte rzemiosło, szczególnie liczne zakłady produkcji płótna i sukna, do których półprodukty dostarczali kooperanci z okolicznych miasteczek. Chojnice były te ż tradycyjnym o środkiem handlu zbo żem. Dwa razy do roku w tutejszym ratuszu odbywały si ę posiedzenia s ądu ziemskiego pod przewodnictwem wojewody. Wysoki poziom reprezentowało szkolnictwo (szkoła istniała od poł. XIV w.); młodzie ż chojnicka licznie udawała si ę na studia w uniwersytetach niemieckich. W 1555 r. Rada Miejska oficjalnie przyj ęła wyznanie lutera ńskie, wraz z ni ą wi ększo ść mieszka ńców. Z inicjatywy ks. Jana Dor ęgowskiego przybyli do Chojnic jezuici, którzy prowadzili działalno ść misyjn ą i edukacyjn ą w zało żonej w 1623 r. szkole, pó źniej kolegium; w XVIII w. wybudowali barokowy kościół (obecnie p.w. Zwiastowania NMP) oraz istniej ący do dzi ś gmach szkolny. W okresie spokojnej egzystencji rozkwitało życie kulturalne, m.in. na kilka lat przed śmierci ą osiadł w Chojnicach wybitny malarz śląsko-gda ński Herman Han (zm. 1628). Okres pomy ślno ści przerwał najazd Szwedów; w latach 1655 - 60 miasto było kilkakrotnie atakowane przez wroga, trawione po żarami. Dalsze nieszcz ęś cia przyniósł wiek XVIII - grabie że obcych wojsk podczas wojny północnej i siedmioletniej, nawroty

16

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 epidemii cholery, wielkie po żary w latach 1733 i 1742 dokonały dzieła upadku. Miasto odbudowało si ę jednak ogromnym wysiłkiem mieszka ńców, w czym zasługa m.in. wybitnego burmistrza Izaaka G. Goedtkego. Do dzisiejszego dnia przetrwały niektóre budynki z tamtego wieku. W wyniku pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej Chojnice znalazły si ę na terenach zagarni ętych przez Prusy. Władz ę nad miastem przej ęli urz ędnicy pruscy. Chojnice stały si ę stolic ą powiatu, który obejmował południow ą cz ęść Pomorza Nadwi śla ńskiego, w skład którego wchodziły pó źniejsze powiaty: tucholski, człuchowski i świecki. Starostwo nazywało si ę wówczas landratur ą, a starosta landratem. Kompetencje landratów rozci ągały si ę na obszary wiejskie oprócz domen królewskich, które podlegały urz ędom domenalnym utworzonym w 1773 r. Domeny królewskie powstały z wcze śniejszych królewszczyzn i przej ętych dóbr ko ścielnych. Jednak ju ż w 1815 roku, zgodnie z rozporz ądzeniem landrat obejmował nadzór nad wszystkimi miejscowo ściami w danym powiecie. Zwi ększono te ż liczb ę powiatów, a tym samym zmniejszono ich obszar. Od powiatu chojnickiego odł ączono odr ębne ju ż powiaty: świecki i człuchowski. Wydzielono te ż nowopowstały powiat tucholski i w takim kształcie powiat chojnicki przetrwał do ko ńca rz ądów pruskich. Po wycofaniu si ę wojsk niemieckich z regionu chojnickiego pełni ę władz w powiecie obj ęli Polacy. Niezwykle wa żnym dla przyszło ści powiatu była praca starostów, nominowanych przez ministra spraw wewn ętrznych na wniosek wojewody. Działalno ść samorz ądu terytorialnego, którego władzami był Sejmik i Wydział Powiatowy kierowany przez starost ę miała du że znaczenie. W świadomo ści mieszka ńców ówczesnego powiatu najbardziej zapisał si ę pierwszy starosta, szambelan, ziemianin z Wielkich Chełmów, Stanisław Sikorski. Był on człowiekiem zasłu żonym, pracowitym i skromnym. Nowe władze powiatu d ąż yły do repolonizacji regionu, która miała na celu łatwiejsze przechodzenie firm z r ąk niemieckich w r ęce Polaków. Takie działania w bardzo krótkim czasie doprowadziły do migracji ludno ści z ró żnych zak ątków Pomorza na teren powiatu chojnickiego. W ówczesnych czasach region wyró żniał si ę stabilno ści ą i wysok ą jako ści ą władzy, która dodatkowo miała poparcie społeczne. Po II wojnie światowej starostwo mie ściło si ę w dwóch domach prywatnych. Starost ą został Tadeusz Rze śniowiecki. W opinii wielu osób zaprowadził on ład, zadbał o mienie publiczne i miał na uwadze potrzeby bytowe mieszka ńców. Na stanowisku starosty pozostał do czasu reformy władz terenowych w czerwcu 1950 r. Zgodnie ze spisem ludno ści sporz ądzonym przez starostwo w powiecie chojnickim

17

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 mieszkało 65 894 osób, co oznaczało zmniejszenie liczby ludno ści od 1939 r. o ponad 17 tys. ludzi. Miasto i powiat chojnicki w 1945 r. przył ączono do województwa pomorskiego, które niebawem przekształcono na woj. bydgoskie, z siedzib ą w Bydgoszczy. W tym momencie region został odł ączony od etnicznego obszaru pomorskiego, z którym był zł ączony nie tylko kulturowo, ale i historycznie. Społeczno ść chojnicka podtrzymywała zwi ązki z Kujawami, a przewa żaj ąca cz ęść Kaszub rozwijała si ę osobnym trybem w województwie gda ńskim. Prowadzone były starania przez nowopowstałe Zrzeszenie Kaszubskie o zmian ę przynale żno ści administracyjnej. Inicjatywa ta nie uzyskała wsparcia ze strony władz powiatu, w skład której wchodziły osoby z ró żnych regionów oraz władz wojewódzkich w Bydgoszczy. Problem przydziału administracyjnego powiatu chojnickiego wrócił czterdzie ści lat pó źniej, gdzie Rada Miejska Chojnic wyraziła wol ę poł ączenia wszystkich Kaszubów w jednym województwie. W 1998 roku utworzono ponownie w Polsce powiaty i nowe województwa zgodnie z podj ętą reform ą samorz ądow ą. Ju ż na samym pocz ątku pojawił si ę problem z przynale żno ści ą terytorialn ą powiatu chojnickiego. Mieszka ńcy przyszłego powiatu, którzy przez ponad 50 lat kontaktów administracyjnych i gospodarczych ści śle byli zwi ązani z Bydgoszcz ą, opowiadała si ę za przynale żno ści ą do województwa kujawsko-pomorskiego. Przed podj ęciem ostatecznej decyzji na forum parlamentu, Rada Miejska w Chojnicach, znaczn ą wi ększo ści ą głosów opowiedziała si ę za przył ączeniem powiatu chojnickiego do nowoutworzonego województwa pomorskiego. Parlament przy głosowaniu wzi ął pod uwag ę racje historyczne i kulturowe i postanowił, że nowo powstały powiat b ędzie stanowi ć integraln ą część województwa pomorskiego. 1-go stycznia 1999 r. powstał powiat chojnicki, który obejmuje pi ęć gmin: Brusy, Konarzyny, Czersk, gmina wiejska Chojnice oraz gmina miejska Chojnice.

1.4 STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ

Zgodnie z ustaw ą z dnia 05 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym z zakresu:

‹ Edukacji publicznej ‹ Promocji i ochrony zdrowia

18

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

‹ Pomocy społecznej ‹ Wspierania rodziny i systemu pieczy zast ępczej ‹ Polityki prorodzinnej ‹ Wspierania osób niepełnosprawnych ‹ Utrzymania dróg ‹ Kultury i ochrony dóbr kultury ‹ Kultury fizycznej i turystyki ‹ Gospodarki nieruchomo ściami ‹ Geodezji i kartografii ‹ Budownictwa i nadzoru budowlanego ‹ Gospodarki wodnej ‹ Ochrony środowiska i przyrody ‹ Rolnictwa, le śnictwa i rybactwa śródl ądowego ‹ Porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego ‹ Ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpo żarowej i zapobiegania nadzwyczajnym zagro żeniom ‹ Przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy ‹ Ochrony praw konsumentów ‹ Utrzymania powiatowych obiektów i urz ądze ń u żyteczno ści publicznej ‹ Obronno ści ‹ Współpracy z organizacjami pozarz ądowymi ‹ Działalno ści w zakresie telekomunikacji

Powy ższe zadania s ą realizowane przez powołane, w wyników wyborów władze samorz ądowe, które przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco : ‹ Rada Powiatu – władza uchwałodawcza ‹ Zarz ąd Powiatu – władza wykonawcza ‹ Starostwo Powiatowe – urz ąd obsługuj ący administracyjnie mieszka ńców

Chojnice s ą siedzib ą administracji samorz ądowej powiatu chojnickiego.

19

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

GMINY NA TERENIE POWIATU CHOJNICKIEGO

Rysunek 3. Mapa gmin powiatu chojnickiego

Źródło: www.herweks.wikkii.com

HERB I FLAGA POWIATU CHOJNICKIEGO (na podstawie www.herweks.wikkii.com)

Herb powiatu chojnickiego podzielony jest na dwie cz ęś ci. W polu górnym – złotym, pokazuje wspi ętego czarnego gryfa o złotych szponach, w polu dolnym – bł ękitnym, wida ć czarn ą głow ę tura ze złotym kolcem w nozdrzach, o złotych rogach, z czerwonym kwiatem o złotej łodydze nad głow ą. Gryf czarny w polu złotym nawi ązuje do herbu Kaszub i Województwa Pomorskiego, czarna głowa tura pochodzi z godła siedziby powiatu - miasta Chojnice.

Rysunek 4. Herb powiatu chojnickiego

20

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 5. Flaga powiatu chojnickiego

Flaga powiatu chojnickiego to prostok ątny płat tkaniny o stosunku wysoko ści do długo ści jak 5:8, zło żony z trzech pasów barwnych uło żonych poziomo: żółtego, czarnego i bł ękitnego, o wzajemnym stosunku 3/7:1/7:3/7. Herb i flag ę ustanowiono na podstawie UCHWAŁY NR XVI/ 124/2000 RADY POWIATU CHOJNICKIEGO z dnia 19 czerwca 2000 r. w sprawie ustanowienia herbu i flagi powiatu chojnickiego.

2. DEMOGRAFIA

2.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH

Z danych demograficznych wynika, że 57,8% mieszka ńców powiatu mieszka w miastach, a 42,2% to mieszka ńcy wsi (stan na koniec 2011 r.). Obszar ten jest wi ęc stosunkowo mniej zurbanizowany ni ż województwo pomorskie jako cało ść (około 65% mieszka ńców województwa jest mieszka ńcami miast). Struktura ludno ści powiatu charakteryzuje si ę niewielk ą przewag ą kobiet (50,8%), widoczna jest tu ró żnica pomiędzy o środkami miejskimi a wiejskimi. Dominacja kobiet wyst ępuje na obszarach miejskich, na obszarach wiejskich dominują m ęż czy źni. Na uwag ę zasługuj ą tak że procesy suburbanizacyjne – wielu mieszka ńców miasta Chojnice przeprowadzało si ę w granice gminy wiejskiej Chojnice. Liczba ludno ści powiatu wynosi 95.941 osób (stan na 31.XII.2011 rok), co stanowi około 4,2% mieszka ńców województwa pomorskiego. W ci ągu ostatnich 6 lat przybyło ok. 4,2% mieszka ńców powiatu (ok. 4 tysi ęcy osób). Przyrost ten wynikał z przyrostu naturalnego. Powy ższe dane opisano na podstawie „Analizy potencjału gospodarczego powiatu chojnickiego” wykonanego przez IBnGR w 2011 r.

21

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Tabela 3. Ludno ść powiatu chojnickiego w latach 2005-2011

Rok Stan ludno ści Przyr ost naturalny

Osoby Na 1000 osób 2005 92 151 399 4,33 2006 92 447 394 4,26 2007 92 775 346 3,73 2008 93 337 546 5,85 2009 93 771 458 4,88 2010 93 847 464 4,94 2011 95 941 466 4,86 Źródło: dane GUS

Tabela 4. Ludno ść według płci i miejsca zamieszkania w powiecie chojnickim (stan na 31.12.2010 r.)

Wyszczególnienie Ogółem Męż czy źni Kobiety [M] [K] Powiat chojnicki w 2010 r. 93.847 46.060 47.787 M. Chojnice 39.919 19.078 20.841 M. Brusy 4.825 2.367 2.458 Gm. Brusy 8.713 4.391 4.322 M. Czersk 9.673 4.760 4.913 Gm.Czersk 11.247 5.666 5.581 Gm. Chojnice 17.228 8.670 8.558 Gm. Konarzyny 2.242 1.128 1.114 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku

Tabela 5. Charakterystyka ludno ści powiatu na tle województwa w 2010 i 2011r.

Powiat Powiat Woj. WYSZCZEGÓLNIENIE chojnicki chojnicki pomorskie 2010 2011 2010 Gęstość zaludnienia osoby/km² 69 70 122

Współczynnik feminizacji 104 103 106

Urodzenia na 1000 ludno ści 13,2 12,2 12,0

Zgony na 1000 ludno ści 8,2 7,3 8,7

Przyrost naturalny na 1000 osób 4,9 4,9 3,4

Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 22,7% 22,3% 20,1%

Ludno ść w wieku produkcyjnym 63,4% 63,4% 64,4%

22

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 13,9% 14,3% 15,5%

Saldo migracji na 1000 ludno ści -0,3 -0,7 1,2

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Porównanie liczby ludno ści wykazuje:

‹ wzgl ędn ą stabilizacj ę liczebno ści młodzie ży w grupie wiekowej 15 – 18 lat ‹ korzystny układ grup wiekowych mieszka ńców z przewag ą osób w wieku produkcyjnym i ze zmniejszaj ącym si ę odsetkiem osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym ‹ systematycznie zwi ększaj ącą si ę liczb ę osób w wieku poprodukcyjnym ‹ stał ą dynamik ę przyrostu ludno ści w gminach powiatu.

Gęsto ść zaludnienia wynosi 70 osób/ km 2 i jest znacznie ni ższa ni ż średnia gęsto ść na terenie województwa pomorskiego, która kształtuje si ę na poziomie 122 osób/ km 2. Na terenie powiatu wyst ępuje natomiast znaczny, dodatni przyrost naturalny + 4,9 w 2011 roku, który jest wyższy od bilansu wojewódzkiego wynosz ącego + 1,5 . 63,4% ludno ści powiatu to osoby w wieku produkcyjnym [w skali województwa wska źnik ten to 64,4%]. Powiat chojnicki cechuje wysoki odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym: 22,3% oraz niski współczynnik ludno ści w wieku poprodukcyjnym: 14,3%.

Tabela 6. Ludno ść w powiecie chojnickim w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w rozbiciu na kategorie w 2011 r.

Wiek Ogółem Przedprodukcyjny (razem) 21.276 Produkcyjny (razem) 59.505 Poprodukcyjny (razem) 13.066 Źródło: GUS w Gda ńsku.

23

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 6. Obci ąż enie społeczne – liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadaj ąca na jedna osob ę w wieku produkcyjnym

Źródło: GUS Gda ńsk

Wska źnik obci ąż enia społecznego w powiecie chojnickim jest ni ższy ni ż w województwie oraz w kraju. Struktura demograficzna powiatu wydaje si ę wskazywa ć na wyst ępowanie na jego obszarze powszechnego procesu „starzenia si ę społecze ństwa”, jednak że powiat wypada pod tym wzgl ędem raczej pozytywnie na tle zarówno województwa, jak i kraju. Ma on wy ższy udział w strukturze ludno ści osób w wieku przedprodukcyjnym (22,3% w odniesieniu do 20,1% dla województwa i 18,0 dla kraju) i ni ższy udział w produkcyjnym (63,4 do 64,4 zarówno dla województwa, jak i kraju), a tak że poprodukcyjnym (14,3 do odpowiednio: 15,5% i 16,5%) [Dane na koniec 2010r.]. W 2010 współczynnik wskazuj ący na ilo ść osób w wieku poprodukcyjnym przypadaj ący na liczb ę osób w wieku przedprodukcyjnym wynosił dla Polski 90,3; województwa pomorskiego 77,1; a powiatu chojnickiego 61,4. Analiza dynamiki wzrostu tego współczynnika w latach 2004-2010 pozwala wysnu ć wniosek, i ż negatywne trendy demograficzne w powiecie zachodz ą wolniej ni ż w innych obszarach Polski (wzrost warto ści współczynnika dla powiatu o 20,9% w odniesieniu do 25% dla województwa pomorskiego i 24,9% dla Polski). Dane według „Analizy potencjału gospodarczego powiatu chojnickiego” wykonanego przez IBnGR w 2011r.

2.2. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY DEMOGRAFII POWIATU

Społecze ństwo powiatu chojnickiego jest stosunkowo młode i dynamiczne. Przyrost naturalny [na 1000 ludno ści] wynosi 4,9 (za 2010 r.) przy współczynniku: 3,4 w województwie pomorskim. Przyrosty naturalne w poszczególnych gminach wahaj ą si ę od +1,2 w Czersku do +8,9 w Mie ście Brusy i Gminie Chojnice .

24

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Tabela 7. Przyrost naturalny w gminach powiatu chojnickiego w 2010 roku

Urodzenia żywe Zgony Przyrost Wyszczególnienie (w liczbach (w liczbach naturalny bezwzgl ędnych) bezwzgl ędnych) (na 1000 ludno ści) Powiat chojnicki w 2011r. 1239 775 4,9 M. Chojnice 499 344 3,9 M. Brusy 79 36 8,9 Gm. Brusy 135 91 6,4 M. Czersk 99 87 1,2 Gm. Czersk 137 97 2,8 Gm. Chojnice 261 108 8,9 Gm. Konarzyny 29 18 4,8 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Rysunek 7. Przyrost naturalny w powiatach o ściennych (stan na 31.12.2010 r.)

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Czynnikiem powoduj ącym wzrost liczby mieszka ńców w powiecie chojnickim jest tak że migracja z innych terenów. Powiat chojnicki od kilku lat wykazuje ujemne saldo migracji.

Tabela 8. Migracja i przyrost naturalny w latach 2001 – 2010

Przyrost naturalny Mał żeństwa Lata Liczba ludno ści Saldo migracji na 1000 os. -1% 2001 91 300 3,5 516

-0,3% 2009 93 411 4,9 654

2010 93 847 -0,3% 4,9 598

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Z powy ższego zestawienia wynika, że od 2001 roku wzrosła liczba ludno ści powiatu, zmalała natomiast liczba osób migruj ąca na teren powiatu. Przyrost

25

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 naturalny waha si ę od +3,5 do +4,9 na 1000 mieszka ńców. Liczba zawieranych mał żeństw utrzymuje si ę na podobnym poziomie.

3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Powiat chojnicki poło żony jest na granicy dwóch województw: pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Podstawow ą osi ą komunikacyjn ą jest droga krajowa nr 22 Berlin – Kaliningrad, przebiegaj ąca od południowego- zachodu na północny-wschód powiatu. Jest to droga o charakterze tranzytowym, jak równie ż lokalnym, poniewa ż łączy ze sob ą dwa najwi ększe o środki miejskie: Chojnice i Czersk. Ponadto układ komunikacyjny powiatu tworzy sie ć dróg wojewódzkich, promieni ście skupiaj ących si ę w Chojnicach. Drogi wojewódzkie ł ącz ą miasto Chojnice z miastami Ko ścierzyna, Tuchola, Sępólno Kraje ńskie, Bytów. Dodatkowo drogi wojewódzkie ł ącz ą Czersk z Tuchol ą i Brusy z Konarzynkami. Sie ć dróg wojewódzkich uzupełniana jest przez drogi powiatowe i gminne, które maj ą znaczenie regionalne lub lokalne i ł ącz ą ze sob ą poszczególne miejscowo ści i gminy. Chojnice poło żone s ą około 122 kilometrów od głównej aglomeracji regionu, czyli Trójmiasta (co przekłada si ę wg analiz na średnio 112 minut podró ży samochodem osobowym i najszybciej 128 minut koleją) oraz 90 kilometrów od Bydgoszczy, co oznacza 82 min jazdy samochodem. Powiat chojnicki jest raczej korzystnie usytuowany na mapie komunikacyjnej kraju z uwagi na blisko ść autostrady A1, ł ącz ącej docelowo północ (od Rusocina pod Gda ńskiem) z południem kraju (granica polsko-czeska w Gorzyczkach). Obecnie przejezdny jest odcinek z Rusocina do Torunia (150,6 km). Odległo ść z Chojnic do najbli ższego w ęzła „Nowe Marzy” pod Grudzi ądzem, umo żliwiaj ącego wjazd na autostrad ę, wynosi ok. 92 kilometry.

3.1 DROGI PUBLICZNE

W roku 2010 długo ść dróg publicznych o twardej nawierzchni na terenie powiatu chojnickiego wynosiła odpowiednio: • drogi powiatowe - 314 km • drogi gminne - 208 km • wojewódzkie – 120 km • krajowe – 37 km

26

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

W sumie długo ść dróg publicznych o nawierzchni twardej wynosiła 679 km. Sie ć drogowa powiatu obejmuje 1 658 km. Długo ść dróg gminnych o twardej nawierzchni zwi ększa si ę corocznie.

Zarejestrowane pojazdy

Ilo ść zarejestrowanych pojazdów na obszarze powiatu chojnickiego:

• pojazdów ci ęż arowych - 5995 • pojazdów osobowych - 42020

3.2 TRANSPORT PUBLICZNY

Poł ączenia kolejowe

Na obszarze powiatu istniej ą dwa w ęzły komunikacyjne kolejowe (Chojnice i Czersk), funkcjonuje stosunkowo sprawny dojazd komunikacj ą kolejow ą do głównego węzła komunikacyjnego w Tczewie oraz do w ęzła w Ko ścierzynie. Problemem jest poł ączenie kolejowe do Słupska.

Rysunek 8. Linie kolejowe eksploatowane w województwie pomorskim w 2010r.

Źródło: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

27

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Obecnie (stan na 31 grudnia 2012 r.) na linii:

Chojnice – Szczecinek kursuje 6 poci ągów, Chojnice - Piła kursuje 8 poci ągów, Chojnice - Tczew kursuje 20 poci ągów, Chojnice - Bydgoszcz kursuje 11 poci ągów, Chojnice - Ko ścierzyna kursuje 8 poci ągów, Czersk – Ko ścierzyna – poci ągi obecnie nie kursuj ą Czersk – Laskowice Pom. – kursuje 12 poci ągów Łąg – Ko ścierzyna – poci ągi obecnie nie kursuj ą.

Liczba ta jednak zmienia si ę i najgorzej przedstawiaj ą si ę poł ączenia z kierunkiem północnym np. wiosn ą 2013 r. do Tczewa pozostało ju ż 13 połącze ń, do Ko ścierzyny 5, wzrosła natomiast liczba poł ącze ń do Szczecinka 10, do Piły i Laskowic liczba poł ącze ń pozostała taka sama. Na terenie powiatu chojnickiego w ostatnich latach spada liczba pasa żerów kolei na wszystkich trasach oprócz kierunku na Tczew, co zagra ża egzystencji pozostałych poł ącze ń kolejowych.

Poł ączenia autobusowe

Poł ączenia autobusowe realizowane s ą zarówno przez przewo źników publicznych (PKS i MZK) jak i przez przewo źników prywatnych. Podstawowym systemem komunikacji zbiorowej jest układ tras autobusowych obsługuj ących poł ączenia z okolicznymi miastami jak i w ramach powiatu realizowane przez przewo źnika PKS i MZK. Ponadto rozwija si ę prywatny transport autobusowy, niestety bardzo cz ęsto brakuje informacji o jego rozkładach jazdy i przystankach.

28

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 9. Intensywno ść poł ącze ń autobusowych w województwie pomorskim (stan na lipiec 2009 r.)

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego

Najwi ększa intensywno ść poł ącze ń autobusowych wyst ępuje na linii Chojnice – Człuchów (liczba waha si ę od 31 do 60 poł ącze ń na dob ę). Znaczne nasycenie poł ączeniami nast ępuje na linii Chojnice – Tuchola (od 16 do 30 poł ącze ń na dob ę). Ponadto wa żnymi kierunkami poł ącze ń autobusowych s ą kierunki z Chojnic na Bytów, Ko ścierzyn ę, Starogard Gda ński, Miastko, Brusy oraz Tuchol ę. Mankamentem transportu autobusowego jest ci ągle zbyt niska ilo ść poł ącze ń w godzinach szczytu , a tak że brak regionalnych regulacji i monitoringu tych poł ącze ń. Pozytywnym elementem jest szybki przyrost prywatnych przewo źników.

3.3 ELEKTROENERGETYKA, GAZOWNICTWO, CIEPŁOWNICTWO

ELEKTROENERGETYKA

Powiat chojnicki jest zaopatrywany w energi ę elektryczn ą liniami wysokiego napi ęcia. Na obszarze powiatu nie s ą zlokalizowane placówki wytwarzaj ące energi ę

29

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 elektryczn ą. Powiat Chojnicki obsługiwany jest w tym zakresie przez koncern ENEA, a cz ęś ciowo tak że ENERGA. W obr ębie Rejonu Energetycznego Chojnice jest pi ęć linii wysokiego napi ęcia 110kV: • linia 110 kV Chojnice, Przemysłowa Chojnice, Ko ścierska o długo ści 2929 mb; • linia 110 kV Tuchola - Chojnice o długo ści 14238 mb; • linia 110 kV S ępólno - Chojnice o długo ści 14711 mb; • linia 110 kV Czarna Woda - Czersk o długo ści 11324 mb; • linia 110 kV Chojnice - Brusy o długo ści 36358 mb; • linia 110 kV Brusy – Czersk o długości 16965 mb.

GAZOWNICTWO

Gaz ziemny transportowany jest sieci ą gazoci ągów przesyłowych PGNiG SA, w struktury którego wchodzi Pomorska Spółka Gazownicza w Gda ńsku. Sie ć przesyłowa i obiekty technologiczne systemu eksploatowane s ą przez 42 regionalne oddziały przesyłu. Na terenie powiatu chojnickiego jest to Regionalny Oddział Przesyłu w Bydgoszczy. Procent ludno ści korzystaj ącej z infrastruktury gazowej wynosił w 2010 r. 36,8%, co wskazuje na niezadowalaj ący stopie ń gazyfikacji powiatu. Dane w uj ęciu dynamicznym umieszczone w poni ższej tabeli wskazuj ą jednak że na stopniow ą popraw ę stanu infrastruktury gazowej.

Tabela 9. Wybrane wska źniki zwi ązane ze stanem gazyfikacji powiatu chojnickiego w latach 2006-2010

Źródło: GUS

CIEPŁOWNICTWO

Zaopatrzenie w ciepło w powiecie chojnickim realizuje si ę poprzez wykorzystanie gazu ziemnego z przesyłowej sieci gazowniczej oraz indywidualne piece w ęglowe. Najwi ększym obiektem energetycznym na terenie powiatu jest

30

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Miejski Zakład Energetyki Cieplnej w Chojnicach dysponuj ący kotłowni ą w ęglow ą o mocy 34,85 MWT. Głównymi obiektami energetycznymi w regionie s ą: • Rindipol S.A. w Chojnicach; • „Klose” Czerska Fabryka Mebli Sp. z o.o. w Czersku; • „Floors” Sp. z o.o. w Brusach; • Ciepłownia ze spalarni ą przy Szpitalu Specjalistycznym im. J.K. Łukowicza w Chojnicach; • Kotłownia Spółdzielni Mieszkaniowej „Kłos” w Nie żychowicach k./Chojnic; • Kotłownie osiedlowe w Czersku . W ogrzewaniu domów jednorodzinnych i gospodarstw na terenach wiejskich coraz cz ęś ciej wykorzystuje si ę drewno w ogrzewaniu budynków, np. na terenie Gminy Konarzyny ok. 65% budynków jest ogrzewanych drewnem i odpadami drewna.

WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Według wykładni ustawowej odnawialne źródła energii (OZE) to: „(...) źródło wykorzystuj ące w procesie przetwarzania energi ę wiatru, promieniowania słonecznego, geotermaln ą, fal, pr ądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energi ę pozyskiwan ą z biomasy, biogazu wysypiskowego, a tak że biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania”. Na terenie powiatu mo żliwe jest wykorzystywanie energii wiatrowej, promieniowania słonecznego, wodnej (wynikaj ącej ze spadku rzek), geotermalnej oraz biomasy i biogazu.

ENERGIA WIATROWA Cho ć obszar powiatu chojnickiego nale ży do obszarów korzystnych (tzw. klasy II według PSE SA) pod wzgl ędem mo żliwo ści przetwarzania energii wiatrowej, dot ąd nie prowadzono inwestycji skierowanych na rozwój tej formy energetyki. Utrudnieniem dla realizacji inwestycji tego typu na obszarze powiatu mo że by ć znaczna rozległo ść chronionego obszaru przyrodniczego. Pierwsza inicjatywa w tym kierunku została podj ęta dopiero w 2011 roku w gminie Chojnice, gdzie inwestycje realizowa ć b ędą dwie firmy – Gamesa Energia Polska oraz Nowa Energia. Pierwsza z nich ma zamiar wybudowa ć 8 elektrowni o mocy 4,5 MW ka żda, druga za ś kolejne osiem o mocy 2 MW ka żda. Ł ącznie wi ęc powsta ć mo że do 2013 roku 16 elektrowni o mocy 52 MW. Byłyby to pierwsze obiekty tego typu na obszarze powiatu.

31

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

ENERGIA WODNA Na terenie powiatu chojnickiego mamy do czynienia z bardzo dobrymi warunkami do wytwarzania energii wodnej, co jest pochodn ą mi ędzy innymi do ść du żych zasobów cieków wodnych znajduj ących si ę na obszarze powiatu, które zajmuj ą prawie 5% jego powierzchni. Obecnie na terenie powiatu funkcjonuje ł ącznie 12 obiektów, w tym dwie elektrownie wodne, cztery klasyfikowane jako małe elektrownie wodne oraz sze ść młynów. Ich ł ączna moc przekracza 900 KW. Elektrownie wodne w powiecie: • Lutomski Nowy Młyn w miejscowo ści Lutomski Nowy Młyn na rzece Czerska Struga o mocy 20KW; • Młyn Wodny w Młynku, miejscowo ść Młynek, nazwa rzeki Parzenica, moc 18KW; • Młyn Wodny w Wojtalu, miejscowo ść Wojtal, nazwa rzeki Wda; • Młyn Wodny w Rolbiku, miejscowo ść Rolbik, rzeka Zbrzyca, moc 25kW; • Elektrownia wodna w Kaszubie, rzeka Zbrzyca, moc 25kW; • Młyn Wodny w Czernicy, miejscowo ść Czernica, rzeka Rów Czernicki, moc 15KW; • Młyn Wodny w Zawadzie, miejscowo ść Zawada, rzeka Niechwaszcz, moc ok. 23 KW; • MEW zlokalizowane wzdłu ż lewego brzegu rzeki Brdy poni żej zapory w Mylofie, wykorzystuj ące zrzuty wód poprodukcyjnych z podchowalni pstr ąga w Mylofie do produkcji energii elektrycznej w czterech turbinach wodnych; • Elektrownia Wodna w Mylofie, miejscowo ść Mylof, rzeka Brda, moc 800 KW

ENERGIA SŁONECZNA Obszar powiatu chojnickiego charakteryzuje si ę bardzo dobrymi warunkami do wykorzystania energii słonecznej. Analizy wskazuj ą, że u średniona warto ść usłonecznienia wynosi 1575 godzin rocznie (494 godzin wiosn ą, 668 latem, 285 jesieni ą i 128 zim ą). Warto ść średniego dziennego usłonecznienia wynosi wi ęc 4,3 godziny. Na terenie powiatu te dogodne warunki nie s ą jednak wykorzystywane. Panele solarne s ą u żywane, podobnie jak energia geotermalna, do ogrzewania pojedynczych budynków.

32

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

ENERGIA GEOTERMALNA (WN ĘTRZA ZIEMI) Na obszarze powiatu chojnickiego znajduj ą si ę, cho ć umiarkowanie u żytecznie pod wzgl ędem pozyskiwania energii, źródła geotermalne. Źródła te s ą u żywane na terenie powiatu rzadko i odpowiednie pompy słu żą do ogrzewania pojedynczego budynku lub kompleksu budynków. Przykładem takiego zastosowania s ą m.in. instalacja pomp: na potrzeby Harcerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej i ogrzewania 5 domków letniskowych [Funka (gm. Chojnice)], na potrzeby O środka Szkolno-Wypoczynkowego Akademii Marynarki Wojennej „Cyranka” [Czernica (gm. Brusy)], Szkoły Podstawowej w Krzy żu (gm. Czersk).

BIOMASA I BIOGAZ Biomasa w postaci słomy zbo żowej lub specjalnych odmian upraw energetycznych mo że przyczyni ć si ę do poprawy sytuacji rolnictwa. Szczególnie, że znaczna cz ęść ro ślin energetycznych przyjmuje si ę tak że na dominuj ących w powiecie glebach V i VI klasy. Analizy wskazuj ą, że istnieje tak że pewien potencjał do zwi ększenia produkcji biomasy poprzez zasianie obecnych nieu żytków rolnych. Według „Programu rozwoju elektroenergetyki z uwzgl ędnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025 ”, teoretyczne zasoby drewna energetycznego z lasów województwa pomorskiego wynosz ą ok. 270 tys. ton. Najwi ększe zasoby znajduj ą si ę w powiatach: chojnickim, człuchowskim, bytowskim, wejherowskim, starogardzkim i ko ścierskim. Dodatkowo nale ży tu uwzgl ędni ć drewno uzyskane z utrzymania gminnych terenów zielonych i z utrzymania dróg, które wynosz ą rocznie ok. 11 tys. ton oraz cz ęść wyprodukowanej słomy, któr ą mo żna przeznaczy ć na cele energetyczne (346 tys. ton). Dane powy ższe dla powiatu chojnickiego wynosz ą odpowiednio: - drewno energetyczne – 31,2 tys. ton - drewno z terenów zielonych i dróg – 0,2 tys. ton - słoma – 20,2 tys. ton. Powiat chojnicki charakteryzuje si ę wi ęc dost ępno ści ą du żej ilo ści tzw. odpadów drzewnych – z lasów, sadów, miast i dróg, a tak że przetwórstwa drzewnego, które mo żna wykorzysta ć do produkcji energii. Wynika to z silnego zalesienia (nieomal 71 tysi ęcy hektarów lasów), a tak że rozwini ętego przemysłu przetwórstwa drzewnego. Ten rodzaj tradycyjnej biomasy jest najbardziej dost ępny i

33

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 najcz ęś ciej to on podlega przetwarzaniu na energi ę ciepln ą w lokalnych kotłowniach. W tym kontek ście do najwa żniejszych obiektów nale żą : − Kotłownia „Rindipol” S.A w Chojnicach – dawna kotłownia zakładowa Wytwórni Konstrukcji Stalowych „Mostostal” S.A., ogrzewa południowo- zachodnie dzielnice Chojnic (odpady drzewne i słoma); − Kotłownia na odpady drzewne „Floors” w Brusach, ogrzewa poblisk ą szkoł ę podstawow ą, gimnazjum i szkołę ponadgimnazjaln ą.

Obok tych dwóch zasadniczych „przetwórni” biomasy nale ży wymieni ć tak że inne obiekty, które wykorzystuj ą odpady drzewne: − Kocioł centralnego ogrzewania UNIWEX o mocy 300kW - PP-H „SPARMEBLE” – Pawłówko; Instalacja c.o. – PKP CARGO Sekcja Chojnice; − Kocioł c.o. PLESZEW o mocy 0,5 MWt – PW „RAMEX”, ul. Okr ęż na 4 – Pawłowo; − Kocioł c.o. UNIWEX o mocy 0,9 MWt - Fabryka Mebli S ĘKOWSKI, Czersk; − Kocioł parowy P2 o mocy 2,0 MW oraz 2 kotły E – 125 o mocy 2,0 MW ka żdy - „Klose” Czerska Fabryka Mebli Sp. z o.o.;

Powiat chojnicki charakteryzuje si ę niskimi mo żliwo ściami produkcji biogazu i metanu z odchodów pochodz ących z ferm zwierz ęcych (bydła, trzody chlewnej oraz drobiu), co jest zwi ązane ze stosunkowo du żym rozproszeniem hodowli w gospodarstwach rolnych powiatu. Potencjał energetyczny biogazu osi ąga 19873 GJ rocznie, co stanowi około 2% potencjalnej produkcji województwa pomorskiego. Na terenie powiatu nie funkcjonuje żadna biogazownia. Jednak w s ąsiednim powiecie człuchowskim wybudowane zostały (przez prywatnego inwestora – firm ę Poldanor) trzy biogazownie – w miejscowo ściach: Kujanki (gm. Człuchów), Płaszczyca (gm. Przechlewo), Koczała (gm. Koczała). Bior ąc pod uwag ę blisko ść przestrzenn ą – stanowi ą one potencjalne miejsca zbytu odchodów zwierz ęcych dla rolników z powiatu chojnickiego.

WARUNKI WODNO-KANALIZACYJNE Sie ć wodno-kanalizacyjna wskazuje poziom rozwoju cywilizacyjnego mieszka ńców ka żdego regionu, a wi ęc równie ż powiatu chojnickiego. W syntetyczny sposób dane takie zostały przedstawione w poni ższych tabelach i wykresach.

34

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Woda dostarczana jest do wi ększo ści gospodarstw domowych z miejskich i wiejskich wodoci ągów grupowych, zakładowych lub indywidualnych uj ęć zlokalizowanych na poszczególnych działkach.

Tabela 10. Stan zwodociągowania poszczególnych gmin powiatu chojnickiego w roku 2010

podł ączenie do budynków gmina sie ć wodoci ągowa w km mieszkalnych Chojnice (gmina miejska) 895,2 2 808 Brusy 187,1 3 449 Czersk 261,9 5 509 Chojnice (gmina wiejska) 344,3 2 708 Konarzyny 53,4 421 Razem 1 741,9 14 895 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS w Gda ńsku

Rysunek 100. Długo ść sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej w powiecie chojnickim

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

35

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Tabela 11. Stan skanalizowania poszczególnych gmin powiatu chojnickiego w roku 2010

podł ączenie do budynków gmina sie ć kanalizacyjna w km mieszkalnych Chojnice (gmina miejska) 86,1 2 790 Brusy 105,4 2 645 Czersk 165,7 4 096 Chojnice (gmina wiejska) 142,5 2 601 Konarzyny 35,4 343 Razem 535,1 12 475 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS w Gda ńsku

Długo ść sieci wodoci ągowej w powiecie wynosiła 1.741,9 kilometrów (stan na 2010 rok). Zapotrzebowanie na wod ę w powiecie jest realizowane przez pi ęć firm wodoci ągowych, ulokowanych w ka żdej gminie, korzystaj ących z uj ęć komunalnych: Zakład Usług Komunalnych Sp. z o. o. Czersk (84%); Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Chojnicach (98%); Zakład Gospodarki Komunalnej w Brusach (93%); Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Konarzynach (od 01.07.2013 r.) Miejskie Wodoci ągi Sp. z o.o. w Chojnicach (100%). Dobowe zu życie wody wynosi 9109 m 3, przy czym ok. 13,3% zu życia (1211 m3/doba) pochłaniaj ą cele przemysłowe. Stopie ń skanalizowania obszaru powiatu chojnickiego wynosi ok. 75%. Długo ść sieci kanalizacyjnej w powiecie wynosiła 535,1 kilometrów (stan na 2010 rok). W ostatnich latach odnotowano znaczny przyrost długo ści sieci kanalizacyjnej. Zwi ększył si ę tak że procent ludno ści korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków – z 64% w roku 2001 do 83,4% za rok 2009. Na terenie powiatu funkcjonuje obecnie 7 komunalnych oczyszczalni ścieków, w których stosuje si ę oczyszczanie biologiczne i chemiczne, zlokalizowane w: Chojnicach, Swornegaciach, Konarzynach (do likwidacji w 2013 r.), Zielonej Hucie; Brusach, Czersku i w Rytlu. Wyst ępuj ą równie ż mniejsze oczyszczalnie jak np. Mylof. Oprócz oczyszczalni komunalnych istnieje jeszcze pi ęć przemysłowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu: Okr ęgowa Spółdzielnia Mleczarska w Chojnicach, odbiornik – Struga Jarcewska;

36

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Gospodarstwo rolne Ciechocin, mechaniczna, odbiornik – rów melioracyjny w zlewni Strugi Ciechoci ńskiej; Gospodarstwo rolne Ostrowite, mechaniczno-biologiczna, odbiornik – rów melioracyjny w zlewni jez. Piastoszyn; Gospodarstwo rolne Silno – mechaniczno-biologiczna, odbiornik – Struga Ciechoci ńska; Gorzelnia w Jeziorkach– mechaniczne, odbiorniki: Suska Struga, rów melioracyjny w zlewni Suskiej Strugi i Strugi Jarcewskiej. Wyst ępuj ą problemy z sieci ą wod.-kan. w miejscowo ści Charzykowy- najwi ększej miejscowo ści wypoczynkowej w gminie Chojnice. Wyst ępuje tu konieczno ść budowy oczyszczalni ścieków i jest to inwestycja o szacunkowej warto ść ca. 30 milionów zł. Stosowane jest oczyszczanie biologiczne i chemiczne w 7 komunalnych oczyszczalniach ścieków. Ilo ść ścieków przemysłowych i komunalnych produkowana na terenie powiatu wynosi 2 708 355,20 m³/rok, z tego ścieki oczyszczone stanowi ą 100%.

3.4 BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE

Sytuacja mieszkaniowa ludno ści powiatu chojnickiego kształtowała si ę w 2011 roku nast ępuj ąco: • Liczba mieszka ń– 26908 • Liczba izb wynosi – 111090 • Powierzchnia u żytkowa w mieszkaniach – 2085,4 m2 • Wska źnik liczby mieszka ńców na mieszkanie – 3,49 • Wska źnik liczby osób na izb ę wynosi – 0,84 • Wska źnik liczby m 2 powierzchni u żytkowej wynosi – 77,5 m2/mieszkanie; 22,2 m2/ osob ę

37

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 11. Sytuacja mieszkaniowa ludno ści w powiecie chojnickim

Źródło: GUS

Przeci ętna liczba osób w 1 mieszkaniu w powiecie chojnickim jest wy ższa od średniej dla województwa (2,89) i wynosi 3,49. Przeci ętna powierzchnia jednego mieszkania w województwie (69,7m 2) jest mniejsza ni ż w powiecie chojnickim, która wynosi 77,5m2. Mieszkaniowa powierzchnia u żytkowa na jedn ą osob ę w województwie (24,1m²) jest wy ższa od średniej w powiecie chojnickim, która wynosi 22,2m 2.

Rysunek 112. Porównanie infrastruktury mieszkaniowej powiatu chojnickiego z sąsiednimi powiatami na koniec 2010 roku

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011

38

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Z podanego powy żej zestawienia wynika, że powiat chojnicki posiada zbli żon ą infrastruktur ę mieszkaniow ą w porównaniu do s ąsiednich powiatów, a ich powierzchnia u żytkowa na jedną osob ę utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Równie ż niska, a wi ęc korzystna jest średnia liczba osób mieszkaj ących w jednym mieszkaniu.

4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

4.1 EDUKACJA I SZKOLNICTWO WYŻSZE

Od 1 stycznia 1999 roku Powiat Chojnicki jest organem prowadz ącym dla cz ęś ci publicznych placówek o światowych zlokalizowanych na terenie powiatu.

Zadania Powiatu:

‹ zakładanie i prowadzenie publicznych szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówek oświatowo - wychowawczych, placówek kształcenia ustawicznego i placówek kształcenia praktycznego, poradni psychologiczno - pedagogicznych i specjalnych ośrodków szkolno – wychowawczych, ‹ zapewnianie kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach, ‹ zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, ‹ wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zada ń inwestycyjnych w tym zakresie, ‹ zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoły lub placówki, ‹ wyposa żenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprz ęt niezb ędny do pełnej realizacji programów nauczania, wychowania i innych zadań

Powiat mo że zakłada ć i prowadzi ć szkoły i placówki, których prowadzenie nie nale ży do jego zada ń własnych. Według danych Kuratorium O światy (delegatura w Ko ścierzynie) z dnia 31.03.2012 r. sytuacja edukacyjna w powiecie chojnickim przedstawia si ę następuj ąco:

39

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Szkolnictwo ponadgimnazjalne: W powiecie chojnickim znajduje si ę ł ącznie 14 zespołów szkół i placówek oświatowych, w tym 5 liceów ogólnokształc ących, 3 licea uzupełniaj ące, 6 techników, 8 zasadniczych szkół zawodowych (w tym 2 zasadnicze szkoły zawodowe Specjalne) i 2 szkoły przysposabiaj ące do pracy. W powiecie chojnickim nie wyst ępuj ą szkoły licealne specjalne.

Rysunek 123. Szkoły ponadgimnazjalne w powiecie chojnickim

Źródło: Kuratorium O światy w Gda ńsku

Na terenie powiatu funkcjonuje Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, prowadz ące kształcenie dorosłych oraz realizuj ące zadania w zakresie praktycznej nauki zawodu. Centrum prowadzi kształcenie w bran ży: mechanicznej, elektrycznej, elektronicznej, budowlanej, krawieckiej, stolarskiej oraz w innych, wynikaj ących z zapotrzebowania rynku. O środek prowadzi praktyki, kursy doszkalaj ące (uzupełniaj ące) oraz kwalifikacyjne kursy zawodowe dla młodzieży i dorosłych. Poni żej znajduje si ę szczegółowy wykaz szkół i placówek, prowadzonych przez powiat chojnicki, z uwzgl ędnieniem ich oferty kształcenia:

ZESPÓŁ SZKÓŁ SPECJALNYCH W CZERSKU,

40

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

ZESPÓŁ SZKÓŁ SPECJALNYCH W CHOJNICACH,

ZESPÓŁ SZKÓŁ W CHOJNICACH, a w tym: ●Liceum Ogólnokształc ące im. Filomatów Chojnickich, ●Technikum im. Stefana Bieszka,

ZESPÓŁ SZKÓŁ LICEALNYCH W CZERSKU, a w tym: ●Liceum Ogólnokształc ące im. Wincentego Pola ●Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNZJALNYCH W BRUSACH, a w tym: ●Kaszubskie Liceum Ogólnokształc ące Patronat naukowy nad KLO sprawuje Uniwersytet Gda ński oraz Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Kazimierza Sikorskiego ●Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące ●Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH NR 1 IM TOW „GRYF POMORSKI” W CHOJNICACH, a w tym: ●Technikum nr 1, ●I Liceum Ogólnokształc ące, ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1.

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH NR 2 IM. ŚW. JÓZEFA PATRONA RZEMIE ŚLNIKÓW W CHOJNICACH , a w tym: ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa, ●Technikum nr 4, ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna.

II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁC ĄCE IM. GEN. WŁADYSŁAWA ANDERSA W CHOJNICACH

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W MALACHINIE, a w tym:

41

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

●Technikum, ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa, ●Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna .

TECHNIKUM NR 2 W CHOJNICACH,

CENTRUM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO I USTAWICZNEGO W CHOJNICACH, a w tym: ● Liceum Ogólnokształc ące, ● Technikum Uzupełniaj ące, ● Szkoła Policealna dla Dorosłych ● Centrum Kształcenia Praktycznego.

TECHNIKUM NR 3 IM. BOHATERÓW SZAR ŻY POD KROJANTAMI W CHOJNICACH

WOJEWÓDZKI ZESPÓŁ SZKÓŁ POLICEALNYCH W CHOJNICACH (prowadzony przez Marszałka Województwa Pomorskiego)

Szkoły niepubliczne W powiecie chojnickim znajduje si ę ł ącznie 10 szkół niepublicznych, w tym 5 liceów ogólnokształc ących, 2 licea uzupełniaj ące i 3 szkoły policealne:

• Katolickie Liceum Ogólnokształc ące im. Romualda Traugutta w Chojnicach • Czerska Szkoła Realna Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych w Malachinie • Chojnicka Szkoła Realna Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych w Chojnicach • Prestige Liceum Ogólnokształc ące w Czersku • Liceum Ogólnokształcące Dla Dorosłych w Łęgu • Chojnicka Szkoła Realna Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące • Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych w Łęgu • Policealna Szkoła Zawodowa przy Szkole Biznesu w Chojnicach • Czerska Szkoła Realna Policealne Studium Zawodowe w Malachinie • Policealne Studium Farmaceutyczne w Chojnicach

42

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 134. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych w powiecie chojnickim

Źródło: Kuratorium O światy w Gda ńsku

Powiat chojnicki oferuje zró żnicowan ą ofert ę kształcenia zawodowego. Dodatkowo w ramach projektu systemowego, prowadzonego przez Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego pt. „Pomorskie – dobry kurs na edukacj ę. Szkolnictwo zawodowe w regionie a wyzwania rynku pracy” maj ącego na celu podniesienie atrakcyjno ści i jako ści szkolnictwa zawodowego w województwie, uczniowie szkół zawodowych w powiecie maj ą mo żliwo ść uczestniczenia w dodatkowych kursach doszkalania zawodowego, obejmujących m.in. nauk ę j ęzyka obcego zawodowego, zaj ęcia praktyczne w nowoczesnych przedsi ębiorstwach i instytucjach oraz z przedsi ębiorczo ści i doradztwa zawodowego. 25% beneficjentów projektu edukuje si ę na kursach: nauka jazdy samochodem, spawania, wizażu i wielu innych. W ramach projektu szkoły prowadz ące kształcenie zawodowe maj ą wzbogacan ą baz ę dydaktyczn ą na kwot ę 400,5 tys. złotych. Projekt jest realizowany w latach 2012-2014. Dane dotycz ące średnich liczebno ści klas w liceach ogólnokształc ących wskazuj ą równie ż na zmniejszanie si ę liczby uczniów, przy czym mo żna zauwa żyć, że wielko ść klas w powiecie chojnickim obecnie jest wysoka i odbiega od średniej dla kraju oraz województwa. W powiecie chojnickim wszystkie szkoły wyposa żone są w komputery z dost ępem do Internetu (do u żytku uczniów). Udział takich placówek w skali kraju wynosi 78,6%. W całym województwie pomorskim odsetek jest niewiele ni ższy

43

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

(77,3%). Wskazuje to na wystarczaj ący stopie ń komputeryzacji placówek. Wniosek ten potwierdza tak że analiza liczby uczniów przypadaj ących na jeden komputer w szkołach. Bior ąc pod uwag ę komputeryzacj ę placówek kształcenia zawodowego nale ży zauwa żyć, że liczba uczniów przypadaj ących na 1 komputer z dost ępem do Internetu stale spada. Badanie przepływów uczniów do liceów na terenie powiatu wykazało, że na jego terenie mamy do czynienia z dwoma obszarami funkcjonalnymi – chojnickim i czerskim. Do obszaru chojnickiego przynale ży gmina miejska i wiejska Chojnice oraz gminy: Konarzyny i Brusy. Mieszka ńcy tych obszarów ucz ęszczaj ący do liceów ogólnokształc ących korzystaj ą w wi ększo ści przypadków ze szkół poło żonych na terenie miasta Chojnice. Do Chojnic doje żdżaj ą tak że mieszka ńcy o ściennych powiatów – ko ścierskiego oraz sępole ńskiego i tucholskiego, poło żonych na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Do obszaru czerskiego przynale żą mieszka ńcy gminy i miasta Czersk, a tak że o ścienne gminy poło żone poza granicami powiatu: gmina Karsin (powiat ko ścierski) oraz Osieczna i Czarna Woda (powiat starogardzki). Do placówek na terenie Czerska doje żdżaj ą równie ż mieszka ńcy wspomnianego powy żej powiatu tucholskiego.

Rysunek 145. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół w powiecie chojnickim w roku szkolnym 2010/2011

System edukacji/ liczba uczniów

10000

5000 2700 6696 3781 1869 1292 0 1764 592 778

Liczba uczniów 2011

Źródło: GUS Gdańsk

W świetle dost ępnych danych, jako ść edukacji ponadgimnazjalnej mo żna zmierzy ć analizuj ąc wyniki standaryzowanych testów maturalnych. Odnosi si ę to

44

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 jedynie do nast ępuj ących typów szkół wyst ępuj ących na terenie powiatu chojnickiego: liceów ogólnokształc ących, liceów profilowanych oraz techników. Niestety powa żne braki danych w opracowaniach wyników Okr ęgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gda ńsku z poprzednich lat, uniemo żliwiaj ą pogł ębion ą analiz ę jako ści edukacji w powiecie chojnickim.

Tabela 2. Liczba zdaj ących i zdawalno ść egzaminu maturalnego w powiecie chojnickim

2011 LO LP T LU TU razem Przyst ąpiło 662 13 396 20 0 1091 Powiat Zdało 562 3 246 1 - 812 chojnicki Zdało w % 84,89 23,08 62,12 5,00 - 74,43 Źródło: Okr ęgowa Komisja Egzaminacyjna w Gda ńsku

Dane przedstawione w powy ższej analizie dotycz ą wyników z arkuszy podstawowych dla j ęzyka polskiego, matematyki oraz j ęzyka angielskiego w roku 2011. Zbyt mała populacja zdaj ących w szkołach dla dorosłych w poszczególnych powiatach nie uprawnia do wnioskowania statystycznego. Ogólna zdawalno ść egzaminu maturalnego w powiecie chojnickim wyniosła ok. 74,43% (licz ąc uczniów, którzy przyst ąpili do wszystkich przedmiotów obowi ązkowych), co dało 14 miejsce wśród pomorskich powiatów. Poni ższy wykres obrazuje średnie wyniki dla egzaminu maturalnego z języka polskiego. Średni krajowy wynik egzaminu z j ęzyka polskiego wyniósł 54%, średnia dla całego województwa była natomiast o 1% ni ższa. Wynik powiatu chojnickiego (54,54%) plasuje wi ęc placówki z regionu w strefie wyników powy żej średnich – zarówno dla województwa, jak i kraju. Najwy ższe wska źniki nauczania w skali województwa odnotowano w mieście powiatowym Gdynia (88,42%), a najni ższe w powiecie sztumskim (jedynie 67,04%). Wynik analizy danych Edukacyjnej Warto ści Dodanej dla arkuszy z j ęzyka polskiego klasyfikuje powiat chojnicki jako powiat wymagaj ący pomocy. Oznacza to, że niskim wynikom egzaminu maturalnego w placówkach powiatu nie towarzyszy warto ść dodana, czyli placówki nie poprawiaj ą dodatkowo wyników swoich podopiecznych. W całym województwie pomorskim jeszcze jedynie dwa powiaty zostały w ten sposób sklasyfikowane – sąsiednie powiaty: bytowski oraz ko ścierski. Ponad połowa powiatów to jednostki sklasyfikowane jako „powiaty sukcesu”.

45

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

W przypadku danych z cz ęś ci matematycznej powiat chojnicki klasyfikowany jest jako jednostka z niewykorzystanym potencjałem. Oznacza to, że mimo wysokich wyników maturalnych placówki w regionie nie wytwarzaj ą warto ści dodanej, dodatkowo pogarszaj ąc potencjał uczniów. Podobnie sklasyfikowano jeszcze jedynie dwie jednostki samorz ądowe – miasto Gda ńsk oraz powiat kwidzy ński.

Rysunek 156. Średnie wyniki dla egzaminu maturalnego z j ęzyka polskiego w województwie pomorskim w 2011 r.

Źródło: Okr ęgowa Komisja Egzaminacyjna w Gda ńsku

Na terenie Chojnic mie ści si ę tak że infrastruktura szkolenia kadry pedagogicznej i wsparcia procesu dydaktycznego. Obok Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej i filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej, siedzib ę na terenie miasta maj ą tak że dwie placówki doskonalenia zawodowego nauczycieli – publiczny Samorz ądowy O środek Doskonalenia i Doradztwa w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego oraz niepubliczny O środek Kształcenia Kadr przy Szkole Biznesu BZDZ. W ramach szkolnictwa policealnego w 2010 roku kształciło si ę 662 uczniów, a dalsze 263 stanowili absolwenci tych szkół. System szkolnictwa policealnego (szkół policealnych i pomaturalnych dla młodzie ży i dorosłych) na terenie powiatu chojnickiego prze żywa strukturalny kryzys. Do takiego wniosku prowadzi obserwowalny w latach 2005-2010 spadek ilo ści uczniów o 49%, a tak że zamkni ęcie

46

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 w tym okresie trzech placówek edukacyjnych. Mo żliwe, że cz ęś ciowym wyja śnieniem dla tych zmian jest rozwój szkolnictwa wy ższego na obszarze powiatu, w tym zało żenie w 2004 roku Pomorskiej Wy ższej Szkoły Humanistycznej „Pomerania”, a tak że Wydziału Zamiejscowego Sopockiej Szkoły Wy ższej. Przy takiej interpretacji rozwój szkolnictwa wy ższego ujawnił alternatyw ę dla szkolnictwa policealnego i doprowadził do odpływu uczniów z omawianego sektora. Uj ęcie porównawcze sieci szkolnictwa policealnego powiatów wchodz ących w skład województwa pomorskiego pozwala wysnu ć wniosek, że ten segment szkolnictwa jest na terenie powiatu wzgl ędnie dobrze rozwini ęty. Pod wzgl ędem współczynnika uczniów szkół policealnych przypadaj ących na 10.000 mieszka ńców, powiat chojnicki zajmuje 6. miejsce w województwie pomorskim. Nale ży jednocze śnie zauwa żyć, że proces zmniejszania si ę liczby uczniów szkół policealnych wyst ępuje w nieomal wszystkich – poza Słupskiem, Gda ńskiem, Gdyni ą oraz powiatem starogardzkim – obszarach województwa pomorskiego. Powiat chojnicki charakteryzuje si ę raczej słabo rozbudowan ą sieci ą placówek kształcenia ustawicznego. Okazuje si ę, że na 10.000 mieszka ńców powiatu przypada jedynie 1,8 placówki. Szczegółowa analiza tego obszaru jest w tym przypadku niemo żliwa, ze wzgl ędu na brak szczegółowych informacji na temat liczebno ści wszystkich grup ucz ących si ę w tych że placówkach.

Szkolnictwo Wy ższe:

W województwie pomorskim w 2010 roku istniało 29 szkół wy ższych i 17 wydziałów/placówek zamiejscowych. W miastach powiatowych, cz ęsto znajduj ą si ę tak że placówki zamiejscowe b ądź punkty informacyjno-konsultacyjne przeznaczone dla mieszka ńców, którzy chc ą podnie ść swoje kwalifikacje zawodowe w pobliżu swego miejsca zamieszkania. Pojedyncze szkoły wy ższe znajduj ą si ę w Wejherowie, Starogardzie Gda ńskim i Chojnicach. Wydziały zamiejscowe (gdzie odbywa si ę pełnoprawny proces dydaktyczny) znajduj ą si ę za ś w nast ępuj ących miastach powiatowych: Malborku, Człuchowie, Bytowie, Kartuzach, Chojnicach i L ęborku. Młodzie ż powiatu chojnickiego najcz ęś ciej korzysta z oferty edukacyjnej takich miast akademickich, jak: Gda ńsk, Gdynia. Sopot, Słupsk, Pozna ń i Bydgoszcz oraz oferty szkół wy ższych w Chojnicach.

47

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Na terenie powiatu funkcjonuj ą dwie uczelnie wy ższe: • Powszechna Wy ższa Szkoła Humanistyczna POMERANIA w Chojnicach, • Wydział zamiejscowy Sopockiej Szkoły Wy ższej w Chojnicach,

Oferta dydaktyczna tych placówek jest ograniczona do studiów zawodowych (I stopnia), a w przypadku kierunków technicznych, proces dydaktyczny realizowany jest tylko cz ęś ciowo na terenie placówki mieszcz ącej si ę w Chojnicach.

Powszechna Wy ższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania” w Chojnicach, któr ą zało żono w 2004 roku, prowadzi studia podyplomowe oraz zawodowe w trybie niestacjonarne na nast ępuj ących kierunkach: 1. Administracja (licencjackie) 2. Pedagogika (licencjackie) 3. Bezpiecze ństwo wewn ętrzne (licencjackie) Od nowego roku akademickiego w 2013 r. Uczelnia kształci ć b ędzie studentów równie ż w zakresie studiów magisterskich (II stopnia).

PWSH „Pomerania” współpracuje z lokalnymi instytucjami, zarówno z podmiotami publicznymi (tj. Powiatowy Urz ąd Pracy), jak i organizacjami pozarz ądowymi (Fundacja Fuhrmanna). Szkoła ta podj ęła tak że współprac ę z innymi placówkami edukacyjnymi – Zespołem Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Chojnicach, Uniwersytetem Trzeciego Wieku oraz Wy ższ ą Szkoł ą Gospodarki w Bydgoszczy. Posiada Wydział Zamiejscowy w Ko ścierzynie. PWSH nie jest ujmowana w rankingu najlepszych szkół niepublicznych kształc ących na poziomie licencjackim tworzonym przez miesięcznik „Perspektywy”. W ogólnopolskim rankingu ukazuj ącym presti ż uczelni w śród pracodawców, w 2009 roku zaj ęła 240 pozycj ę (z 242 uj ętych w rankingu).

Sopocka Szkoła Wy ższa – Wydział Zamiejscowy w Chojnicach, który utworzono w 2006 roku, prowadzi studia podyplomowe oraz zawodowe w trybie niestacjonarnym na nast ępuj ących kierunkach: 1. Zarz ądzanie i In żynieria Produkcji (in żynierskie) 2. Ekonomia (licencjackie) 3. Europeistyka (licencjackie)

48

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Dane zbierane przez GUS wskazuj ą, że w PWSH (wliczaj ąc w to tak że studentów ucz ących si ę w Wydziale Zamiejscowym w Ko ścierzynie), w roku akademickim 2010/2011 studiowało ł ącznie 608 osób (389 na pedagogice, a 219 na administracji i bezpiecze ństwie wewn ętrznym). W ostatnich latach wyst ępuje pewien spadek zainteresowania ofert ą tej uczelni. Należy podkre śli ć, że SSW zaj ęło 8 (z 50) pozycj ę w ogólnopolskim rankingu Szkół Wy ższych kształc ących na poziomie licencjackim w rankingu miesi ęcznika „Perspektywy” w roku 2011 (cho ć jeszcze w 2009 roku zajmowała w analogicznym rankingu 50 lokat ę). Pozycja ta nie przekłada si ę jednak na presti ż uczelni w śród pracodawców, którego pomiar przeprowadzony w 2009 roku wskazuje na 201 (z 242) lokat ę szkoły w Polsce.

Ośrodek Kształcenia Podyplomowego Gnie źnie ńskiej Szkoły Wy ższej „Millenium” w Chojnicach swoj ą ofert ę kieruje głównie do środowiska pedagogicznego. Nale ży podkre śli ć, że szkoła ta w rankingu szkół wyższych kształc ących na poziomie licencjackim tworzonym przez miesięcznik „Perspektywy” w roku 2011 zajmuje 17 (z 50) pozycj ę, gdzie jeszcze w 2009 roku zajmowała 51 lokat ę. Fragment tego rozdziału dotycz ący szkolnictwa ponadgimnazjalnego i wy ższego opracowano na podstawie „Analizy potencjału gospodarczego powiatu chojnickiego” wykonanego przez IBnGR w 2011 r.

4.2 KULTURA

Naturalnym centrum kulturalnym powiatu jest miasto Chojnice, gdzie działa Muzeum Historyczno-Etnograficzne (z filiami w Silnie i Odrach) oraz Chojnicki Dom Kultury. Ponadto, na terenie powiatu działaj ą miejskie i gminne o środki i domy kultury. Cz ęść z nich zlokalizowana jest w najatrakcyjniejszych turystycznie rejonach powiatu, tj.: w Swornegaciach, gdzie obok Wiejskiego Domu Kultury istnieje Kino Letnie, w Charzykowach, gdzie zlokalizowano amfiteatr, oraz w Rytlu i w Ł ęgu (gmina Czersk), gdzie mie ści si ę O środek Kultury. Istnieje równie ż Gminny O środek Kultury w Konarzynach oraz o środek kultury w Le śnie. Pozostałe centra usług kulturalnych stanowi ą o środki miejskie Brusy i Czersk. W Czersku znajduje si ę

51

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Ośrodek Kultury, a w Brusach Centrum Kultury i Biblioteka im. Jana Karnowskiego, które dysponuje tak że sal ą widowiskow ą. Ośrodki miejskie wspomagane s ą przez wiejskie domy kultury i świetlice, których liczba jest szczególnie du ża w gminie Brusy. Działa tu 15 domów kultury i świetlic oraz 3 filie biblioteczne: w M ęcikale, Le śnie i Małych Chełmach. Na terenie powiatu chojnickiego znajduje si ę 11 bibliotek oraz 11 punktów bibliotecznych. Na terenie Gminy Chojnice znajduje si ę wiele obiektów i terenów o warto ści zabytkowej i historycznej. Wi ększo ść z drewnianych kaszubskich chałup, które zachowały si ę tutaj po II wojnie światowej rozebrano lub przeniesiono do parku etnograficznego we Wdzydzach Kiszewskich. Do dnia dzisiejszego pozostały chałupy we wsiach: Choci ński Młyn, Dor ęgowice, Kłodawa, Moszczenica, Nowa Cerkiew, Silno, Sław ęcin, Swornegacie, Konarzyny i Nierostowo. W wi ększo ści datowane s ą one na XIX w. Jedna z chałup w miejscowo ści Silno (maj ąca zwi ązki z kosznajderi ą) została zaadoptowana na punkt informacji turystycznej gminy Chojnice. Obiekty zabytkowe wyst ępuj ą liczniej na terenach sprzyjaj ących osadnictwu, czyli bardziej żyznych obszarach południowej cz ęś ci gminy i w centralnej cz ęś ci gminy w rejonie miasta Chojnice.

WYKAZ ZABYTKÓW POWIATU CHOJNICKIEGO Na terenie powiatu wyst ępuj ą obiekty murowane o walorach zabytkowych, zarówno sakralne jak i świeckie, a tak że zabytki drewniane, mi ędzy innymi ko ścioły, budynki mieszkalne o cechach budownictwa regionalnego oraz przemysłowe. Poni żej przedstawiono ich rozmieszczenie w formie opisowej wraz z krótk ą charakterystyk ą. CHOJNICE KO ŚCIÓŁ p.w. Ści ęcia Św. Jana , gotycki, ceglany, wznoszony od 2. ćw. XIV w. do ok. 1360 r., barokizowany w latach 1733 i 1751-61, regotyzowany w 1890 i 1924 r., odbudowany po 1945 r.; halowy z neogotyckim sklepieniem i wtopion ą wie żą frontow ą, nadbudowan ą na przełomie XV/XVI w. ZESPÓŁ POJEZUICKI barokowy: KO ŚCIÓŁ p.w. Zwiastowania Naj świ ętszej Marii Panny, zbudowany w latach 1733- 44, arch. Jan Zelner; dwuprz ęsłowa hala emporowa, z dwuwie żow ą fasad ą. We wn ętrzu polichromia barokowa, wykonane w 1742 r. przez Franciszka Häflicha. KOLEGIUM od północy, zbudowane w latach 1744-55, przebudowane na pocz ątku XIX w.; zło żone z dwóch pi ętrowych skrzydeł. Aula od wschodu, neorenesansowa, z

52

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 1863 r. Dawny ZESPÓŁ KLASZTORNY poaugustia ński, barokowy, zbudowany w latach 1786-94: KO ŚCIÓŁ, przebudowany w latach 1822-23 i 1957; pierwotnie zapewne jednonawowy, z wie żą frontow ą. KLASZTOR od strony północnej całkowicie przebudowany. RATUSZ neogotycki, zbudowany w latach 1902-04; pi ętrowy, na rzucie litery L, z ryzalitem środkowym, zwie ńczonym monumentalnym, trójk ątnym szczytem ze sterczynami. STAROSTWO , styl eklektyczny, zbudowane w latach 1891-92, arch. Ende i Bockman, rozbudowane w 1914 r.; pi ętrowe o zło żonej bryle, na rzucie litery L. ZABUDOWA MIEJSKA : domy murowane z ko ńca XVIII i 1. poł. XIX w., pó źnobarokowe i klasycystyczne, zachowane m.in. przy Rynku i ul. 31 Stycznia; kamienice z 2. poł. XIX i pocz ątku XX w., w ró żnych stylach, zachowane m.in. przy pl. Jagiello ńskim, ul. Ko ściuszki i Mickiewicza. MURY MIEJSKIE , gotyckie, z kamienia łamanego i cegły, zbudowane ok. poł. XIV w., wielokrotnie remontowane, rozbierane od ok. 1838 r. Zachowane fragmenty, z dziewi ęcioma prostok ątnymi basztami i bram ą Człuchowsk ą, sze ściokondygnacjow ą. W basztach i bramie Muzeum Historyczno-Etnograficzne. BRUSY KO ŚCIÓŁ pw. Wszystkich Świ ętych w Brusach . Monumentalna świ ątynia zbudowana w latach 1876-1879, zaprojektowany w stylu neoroma ńskim przez Adolfa Dankerta z Brandenburga, posiada trójnawow ą budow ę. Kaszubskie domy mieszkalne w Brusach (6 szt.) zachowane w bardzo dobrym stanie, zamieszkałe, z przełomu XIX i XX w., Zespół młyna wraz z domem młynarza w Czernicy – XIX w., CIECHOCIN KO ŚCIÓŁ konstrukcji szachulcowej, zapewne zbudowany w 2. poł. XVII w., przebudowany w 1877 r.; jednonawowy, z wtopion ą wie żą frontow ą. CHOCI ŃSKI MŁYN Budynki przemysłowe we wsi: budynek przemysłowy (młyn), Krojanty Neogotycki budynek gospodarczy z 1884 r., folwark z XIX w. CZARTOŁOMIE DWÓR Kreischów, klasycystyczny, z ko ńca XVIII w., przebudowany pod koniec XIX w.; parterowy, z pi ętrowym ryzalitem środkowym zwie ńczonym trójk ątnym naczółkiem.

53

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 CZERSK KO ŚCIÓŁ neogotycki, zbudowany w latach 1910-13, arch. Fryderyk Oskar Hossfeld; hala transeptowa z wie żą przy północnym ramieniu transeptu. KONARZYNKI DWÓR z ok. poł. XIX w., cz ęś ciowo przebudowany na pocz ątku XX w.; parterowy. KONARZYNY KO ŚCIÓŁ barokowy, zbudowany w latach 1731-44; jednonawowy z wieżą wtopion ą w fasad ę, wewn ątrz strop odeskowany i bogato polichromowany. KOSOBUDY KO ŚCIÓŁ zbudowany w 1871 r.. Ko ściół murowany, jednonawowy. Strop drewniany, prezbiterium jednoprz ęsłowe, zamkni ęte, pi ęcioboczne. Boczne ołtarze – matki Bo żej, wieczna lampka w kształcie winogron z tabernakulum, 4 witra że. W ko ściele znajduj ą si ę pó źnobarokowe organy zbudowane w 1800 r. wie ża 34 m zwie ńczona pi ęcioma krzy żami. Pastorówka w Kosobudach z przełomu XIX i XX w LE ŚNO KO ŚCIÓŁ drewniany o konstrukcji zr ębowej, zbudowany w ok. 1650 r., wielokrotnie remontowany; z wn ętrzem rozdzielonym dwoma rz ędami słupów i ostrosłupow ą wie żą frontow ą, kryt ą gontem, z o śmioboczn ą izbic ą. Chata kaszubska z pocz. XX w., dawny dwór w Le śnie z I poł. XIX w. Organistówka z IX w. Grobowiec rodziny Cietrzew-Sikorskich z IX w. ŁĄG KO ŚCIÓŁ neogotycki, zbudowany w latach 1885-87, arch. Otto i Zeuner; jednonawowy z wie żą frontow ą. MOSZCZENICA KO ŚCIÓŁ w tradycji gotyckiej, zapewne zbudowany w XVI w., odbudowany po 1803 r.; jednonawowy z niską, drewnian ą dzwonnic ą od frontu ODRY KO ŚCIÓŁ zbudowany w latach 1931-33, arch. Stefan Cybichowski. Rezerwat archeologiczno - przyrodniczy "Kr ęgi Kamienne", powstałe zapewne w I-II w. n.e. Dziesi ęć kr ęgów kamiennych i dwadzie ścia kurhanów. OGORZELINY KO ŚCIÓŁ pierwotnie gotycki, zbudowany ok. poł. XIV w., przebudowany w XVIII w. i 1893 r.; salowy, z wtopion ą wie żą frontow ą, 1973.

54

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 DWÓR o cechach klasycystycznych, z 2. ćw. XIX w.; parterowy, z wystawk ą na osi i drewnianym gankiem OSTROWITE KO ŚCIÓŁ gotycki, kamienno-ceglany, zbudowany ok. 1402 r., z prezbiterium rozbudowanym na przełomie XV/XVI w.; jednonawowy z pot ęż ną wie żą frontow ą nadbudowan ą w latach 1652-53. RYTEL KO ŚCIÓŁ neobarokowy, zbudowany w latach 1909-11, arch. Fritz Kunst; na rzucie krzy ża łaci ńskiego, z wie żą frontow ą. Silno Gorzelnia. WIELKIE CHEŁMY PAŁAC Sikorskich, neogotycki, zbudowany w 2. poł. XIX w.; pi ętrowy opi ęty sze ściobocznymi szkarpami wie życzkowymi ZBENINY DWÓR o cechach klasycystycznych, zbudowany w 1857 r., rozbudowany w 1926 r., dla Chrzanowskich; parterowy z pi ętrow ą cz ęś ci ą środkow ą poprzedzon ą portykiem, kryty wysokim mansardowym dachem. ŻABNO DWÓR o cechach klasycystycznych, zbudowany w 1859 r., dla Gustava Raschke; parterowy z pi ętrowym ryzalitem środkowym o trzech oknach zamkni ętych półkoli ście. Z powyższego zestawienia wynika, że powiat chojnicki posiada wiele dóbr kultury o najwy ższych walorach poznawczych

4.3 SPORT

Na terenie powiatu chojnickiego wi ększo ść obiektów sportowych takich jak boiska, sale gimnastyczne zwi ązanych jest z placówkami o światowymi. Powy ższe obiekty stanowi ą zaplecze do uprawiania sportów masowych (przez organizacje sportowe i prosportowe) w całym roku kalendarzowym. W mie ście Brusy sw ą siedzib ę ma klub piłkarski: Miejski Ludowy Klub Sportowy Tęcza Brusy. Aktualnie wyst ępuje w Klasie A (grupa Gda ńsk III). Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą cztery kluby piłkarskie (Perła Czyczkowy działaj ąca

55

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 przy Stowarzyszeniu Rozwoju Wsi Czyczkowy „Zaboracy”, Grom Le śno działaj ące przy Stowarzyszeniu „Ziemia Zaborska” w Le śnie, Klub Sportowy Temis-Brda Wielkie Chełmy oraz Klub Sportowy Orkan Huta), wyst ępuj ące w Klasie B. Dodatkowo w Brusach przy Kaszubskim Liceum Ogólnokształc ącym działa Uczniowski Klub Sportowy „Gryf”, Salezja ńska Organizacja Sportowa SALOS przy Parafii p.w. Wszystkich Świ ętych w Brusach, Miejskie Koło Obrony Kraju oraz Klub Sportowy Psich Zaprz ęgów „Szara Wilczyca” i Stowarzyszenie Miło śników Terenówek Ekipa 4x4. Działa w Brusach tak że Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „Ty i ja”. Na terenie Gminy Brusy działaj ą: Stowarzyszenie Sportowo-Kulturalne Wsi Zalesie, Stowarzyszenie „Kosobudy”, WKS „Brda” M ęcikał, KS „Novi” Orlik, KS „Sokół” Lubnia, KS „Speed” Główczewice, Towarzystwo W ędkarskie „D ąbrówka” w Męcikale”. Kluby i koła prowadz ą szkolenia w takich dyscyplinach jak: piłka no żna, piłka ręczna, siatkówka, lekkoatletyka, tenis stołowy, unihokej, narciarstwo, wspinaczki skałkowej, strzelectwo z broni pneumatycznej. W Czersku działa Miejski Ludowy Klub Sportowy Borowiak, Rada Miejsko Gminna Zrzeszenia Ludowych Zespołów Sportowych z oddziałami w Krzy żu, Ł ęgu, Odrach, Rytlu i Zap ędowie , ogólnodost ępna jest równie ż hala sportowa. Ponadto działaj ą tu: Uczniowski Klub Sportowy „Nr 1 ″, Uczniowski Klub Sportowy „Lolek”, Uczniowski Klub Sportowy „Brda” Rytel, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „Pol”, Mi ędzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy „Razem”. W Konarzynach funkcjonuje Uczniowski Klub Sportowy Zespołu Szkół Publicznych w Konarzynach. Na terenie gminy Chojnice działaj ą: Gminny Szkolny Zwi ązek Sportowy w Chojnicach, Uczniowskie Kluby Sportowe w: Swornegaciach, Charzykowach, Nie żychowicach, Ogorzelinach, Lichnowach i Pawłowie, a ponadto Szkolne Koła Sportowe w: Kłodawie, Nowej Cerkwi, Silnie, Ostrowitem i Sław ęcinie. Kluby i koła prowadz ą szkolenia w takich dyscyplinach jak: piłka no żna, koszykówka, piłka r ęczna, siatkówka, żeglarstwo, lekkoatletyka, tenis stołowy, unihokej, strzelectwo z broni pneumatycznej. Na terenie gminy w miejscowo ści Charzykowy zlokalizowane s ą: Chojnicki Klub Żeglarski i Ludowy Klub Sportowy Charzykowy (sekcja żeglarska i bojerowa). Charzykowy zaliczaj ą si ę do kolebki żeglarstwa polskiego – pierwszy zarejestrowany klub żeglarski powstał w roku 1920.

56

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Wiele klubów sportowych działa na terenie Miasta Chojnice. Poni żej wymieniamy je z zaznaczeniem dyscyplin sportowych, które prowadz ą: KS Boxing Team CHOJNICE – boks, UKS Ósemka Chojnice – boks, siatkówka, tenis stołowy, szachy, cheerleading, Red Devils Chojnice, Holiday Chojnice – futsal, Chojniczanka Chojnice, Florian Chojnice – lekkoatletyka, Chojniczanka Chojnice, Kolejarz Chojnice – piłka nożna, UKS Rugby Tur Chojnice – rugby, Chojnicki Klub Żeglarski – żeglarstwo. Na terenie powiatu chojnickiego zinwentaryzowano 50 klubów sportowych działaj ących w formie stowarzysze ń, których statuty nie przewiduj ą prowadzenia działalno ści gospodarczej. Ponadto wyst ępuje tu 25 uczniowskich klubów sportowych. Łącznie doliczono si ę na terenie powiatu chojnickiego 75 klubów sportowych, co świadczy o znacznej i ponadprzeci ętnej aktywno ści lokalnych społeczno ści i władz samorz ądowych.

4.4 OCHRONA ZDROWIA

Instytucje ochrony zdrowia Na terenie powiatu chojnickiego w mie ście Chojnice znajduje si ę Szpital Specjalistyczny im. J.K. Łukowicza przy ulicy Le śnej. Stan na 2010 r. to 380 łó żek (wraz z tymi dla noworodków), 50 lekarzy . W powiecie chojnickim funkcjonuj ą 23 apteki i 5 punktów aptecznych, 33 przychodnie zdrowia i hospicja oraz 2 schroniska dla bezdomnych.

Tabela 13. Ochrona zdrowia w powiecie chojnickim

Gmina/miasto Stan w 2001 roku Stan w 2010 roku Ró żnica Liczba łó żek 337 380 +43 Liczba łó żek na 37,1 44,1 +7 10 tys. ludno ści Liczba aptek 20 28 +8 Liczba ludno ści 4577 4448 -129 na 1 aptek ę

57

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Liczba miejsc w 43 49 +6 żłobkach

Źródło: GUS Gda ńsk

Rysunek 167. Ochrona zdrowia w powiecie chojnickim

400 380 337 200 44,1 28 4,448 49 37,1 20 4,577 43 Rok 2001 0 Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba łóżek łóżek na 10 aptek ludności na miejsc w tys. 1 aptekę żłobkach ludności (tys.)

Rok 2001 Rok 2010

Źródło: GUS Gda ńsk

W okresie ostatnich 9 lat zwi ększyła si ę liczba łó żek szpitalnych w powiecie chojnickim, a tak że liczba aptek oraz liczba miejsc w żłobkach. Analiza zapadalno ści na niektóre z chorób na terenie powiatu chojnickiego w 2011 i 2012 roku według Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gda ńsku wskazuje, że: • zapadalno ść na płonic ę jest wysoka (w przedziale od 51 do 134 przypadków na 100.000 mieszka ńców), • zapadalno ść na osp ę wietrzn ą jest bardzo niska ( do 400 przypadków na 100.000 mieszka ńców), • zapadalno ść na borelioz ę jest bardzo niska (do 5 przypadków na 100.000 mieszka ńców), • zapadalno ść na ró życzk ę jest wysoka (w przedziale od 10 do 29 przypadków na 100.000 mieszka ńców), • zapadalno ść na WZW B (wirusowe zapalenie w ątroby typu B) - w roku 2011 nie zanotowano żadnego przypadku, • w roku 2011 zapadalno ść na chorob ę meningokokow ą zarejestrowan ą w powiecie chojnickim na poziomie 2,13 przypadków, • nie zanotowano zatru ć typu Salmonella spp. jako czynnik etiologiczny w ogniskach zatru ć zbiorowych.

58

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Hospicja na obszarze powiatu chojnickiego. 1. "PROMEDICA" Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą - Zakład podstawowej i ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, siedziba – Chojnice, ul. Ko ścierska 9. Zakres usług: hospicjum domowe. 2. Zakład Opieki Zdrowotnej "Medicor", Hospicjum Zwiastowania Naj świ ętszej Marii Panny, siedziba – Chojnice, ul. Strzelecka 89. Zakres usług: hospicjum stacjonarne, hospicjum domowe, poradnia medycyny paliatywnej. Przy hospicjum działa Fundacja Palium. 3. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, przychodnia lekarska "NOVA", siedziba – Chojnice, ul. Drzymały 33. Zakres usług: hospicjum domowe.

Wykaz zakładów opieki zdrowotnej na terenie powiatu chojnickiego Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej (NZOZ) "ESKULAP w Chojnicach, Przychodnia podstawowej opieki zdrowotnej w Chojnicach, Rejonowa Przychodnia Lekarska w Chojnicach, Poradnia Centralna w Chojnicach, NZOZ "AMICA MEDICA w Chojnicach, NZOZ Przychodnia Lekarska "NOVA" w Chojnicach, NZOZ "RE - MED" w Konarzynach, NZOZ "MEDICUS" w Czersku, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Czersku, NZOZ "Medyk" w Ł ęgu, Przychodnia Rodzinna Thielemann i Wspólnicy Sp. j.w Brusach, NZOZ Przychodnia Sp. z o. o. w Brusach, NZOZ BRUSMED w Brusach, Indywidualna Praktyka Lekarska (stomatologia) w Brusach ( dwa gabinety), NZOZ Ars Medicaw Brusach, Punkty lekarskie w Lichnowach, Swornegaciach, Nowej Cerkwi, Wiejskie O środki Zdrowia w Rytlu, Silnie, Charzykowach, Ogorzelinach i Le śnie.

59

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 4.5 POMOC SPOŁECZNA

W powiecie chojnickim wyst ępuj ą nast ępuj ące placówki pomocy społecznej podległe Powiatowi: - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chojnicach, - Placówka rodzinna „Przysta ń” w Czersku, - Dom Pomocy Społecznej. W Domu Pomocy Społecznej w Chojnicach znajduj ą si ę pokoje mieszkalne jedno-, dwu- i trzyosobowe oraz: pokój go ścinny, sala rehabilitacyjna, pracownia fryzjerska, pracownia wikliniarska, pracownia komputerowa, pracownia stolarska, pracownia rze źbiarska, pokój muzykoterapii, pracownia ceramiczna, pracownia plastyczna, pracownia tkacka, pracownia poznawania regionu, pracownia krawiecka, pracownia witra żu, biblioteka, gabinety piel ęgniarskie, gabinety opiekunek, kapliczka, k ąciki telewizyjne, kawiarnia. W grudniu 2006 roku, po spełnieniu wymaganych standardów, Dom Pomocy Społecznej w Chojnicach otrzymał zgodnie z decyzj ą Wojewody Pomorskiego nr 24 / 2006 z dnia 29 listopada 2006 r. bezterminowe zezwolenie na prowadzenie DPS dla 104 osób przewlekle psychicznie chorych, Stan opieki społecznej mo żna mierzy ć kilkoma wska źnikami. Jednym z nich jest liczba miejsc w domach opieki społecznej w powiecie, które w latach 2001 i 2009 wynosiły odpowiednio 94 i 118. Zaznaczy ć nale ży tak że, że w omawianym okresie wybudowano Dom Pomocy Społecznej w Chojnicach.

Tabela 14. Stan opieki społecznej w powiecie chojnickim

Stan w 2011roku Liczba łó żek na 10 tys. ludno ści 38,8 Liczba aptek 21 Liczba ludno ści na 1 aptek ę 4469 Zakłady opieki zdrowotnej 33 Praktyki lekarskie 20 Żłobk i i oddziały żłobkowe placówki/miejsca/ 1/53/76 dzieci przebywaj ące (w ci ągu roku) Domy i zakłady pomocy społecznej 2/120/120 ogółem/miejsca/mieszka ńcy Źródło: GUS

60

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Na obszarze powiatu chojnickiego prowadzone jest schronisko dla bezdomnych męż czyzn w Chojnicach (12 miejsc noclegowych), Dom Matki „Dar Życia” dla samotnych matek (10 miejsc) oraz jadłodajnia prowadzona przez CARITAS Diecezji Pelpli ńskiej.

4.6. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

POLICJA Policja w powiecie chojnickim działa w rozbudowanej strukturze z kierownictwem w postaci komendanta i jego zast ępcy. Ponadto w skład struktury wchodz ą: Wydział Kryminalny, Wydział Prewencji, Referat Ruchu Drogowego, Rewir Dzielnicowych, Stanowisko ds. Prasowo-Informacyjnych, Rewir Dzielnicowych w Charzykowach, Posterunek Policji w Brusach, Komisariat Policji w Czersku.

Tabela 15. Przest ępstwa stwierdzone w wybranych powiatach województwa pomorskiego w 2010 r.

Liczba Ilo ść Wska źnik Powiat wypadków przest ępstw wykrywalno ści drogowych bytowski 3985 93,1 107 chojnicki 2505 77,4 103 człuchowski 1184 75,4 54 lęborski 2083 60,6 50 ko ścierski 1476 73,7 131

Źródło: GUS

Powiat chojnicki na tle powiatów s ąsiednich wyró żnia si ę stosunkowo wysoka liczb ą przest ępstw, nisk ą wykrywalno ści ą przest ępstw oraz znaczn ą liczb ą wypadków drogowych.

61

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 STRA Ż MIEJSKA W powiecie chojnickim funkcjonuje Stra ż Miejska w Gminie Miejskiej Chojnice i Gminie Czersk. W Chojnicach stra ż Miejska działa w składzie: Komendant, Zast ępca i 19 stra żników. Miasto zostało podzielone na 10 rewirów, które pokrywaj ą si ę terytorialnie z podziałem na Samorz ądy Mieszka ńców Osiedli. W Czersku Stra ż Miejska składa si ę z Komendanta i 4 stra żników.

STRA Ż PO ŻARNA W centrum powiatu, w mie ście Chojnice znajduje si ę Powiatowa Komenda Stra ży Po żarnej. Jej działania wspiera Ochotnicza Stra ż Po żarna, która na terenie powiatu chojnickiego posiada 49 jednostek. Poni ższa tabela przedstawia wybrane działania stra ży po żarnej w powiecie chojnickim oraz pobliskich powiatach w 2010 r.

Tabela 16 . Zarejestrowana działalno ść stra ży po żarnej w 2010 r.

wyjazdy do Obiekty Wypadki Powiat Po żary ogółem fałszywych mieszkalne z lud źmi alarmów bytowski 196 76 35 110 chojnicki 209 48 55 267 człuchowski 210 53 32 140 lęborski 419 65 17 101 ko ścierski 217 63 25 265

Źródło: GUS

Powiat chojnicki na tle s ąsiednich powiatów charakteryzuje si ę średni ą liczb ą po żarów z niskim udziałem po żarów obiektów mieszkalnych. Natomiast zanotowano tu najwi ększ ą liczb ę wyjazdów do fałszywych alarmów oraz najwi ększa liczb ę wypadków z udziałem ludzi.

4.7 ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

Miernikiem aktywno ści społeczno ści lokalnych jest liczba i jako ść pracy organizacji pozarz ądowych. Obecnie zinwentaryzowano ł ącznie a ż 236 takich organizacji na terenie powiatu chojnickiego. Rada Powiatu przyjmuje corocznie,

62

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 uchwał ę o zasadach współpracy z tymi organizacjami. Dla porównania podajemy statystyk ę organizacji pozarz ądowych dla powiatów s ąsiednich.

Tabela 17. Organizacje pozarz ądowe powiatu chojnickiego i powiatów sąsiednich

Liczba organizacji na Powiat Liczba organizacji 10.000 mieszka ńców bytowski 181 24,04 człuchowski 137 24,11 chojnicki 229 24,84 lęborski 144 22,60 ko ścierski 148 21,92

Źródło: program Gmina Manager 2009

Z powy ższego zestawienia wynika, że zgodnie z danymi za 2009 rok w powiecie chojnickim funkcjonowało najwi ęcej organizacji pozarz ądowych spo śród powiatów s ąsiednich. Przekłada si ę to na wysok ą ocen ę poziomu budowy tzw. społecze ństwa obywatelskiego na poziomie powiatu.

5. OCHRONA PRZYRODY, KRAJOBRAZU I ŚRODOWISKA

5.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Lasy obecnie pokrywaj ą ponad połow ę powierzchni powiatu. Wi ększo ść lasów nale ży do Skarbu Pa ństwa i administrowana jest przez Regionalne Dyrekcje Lasów Pa ństwowych, około 15% stanowi ą lasy prywatne, 5% powierzchni le śnej stanowi własno ść Parku Narodowego "Bory Tucholskie ". Znaczne powierzchnie lasów obj ęte są ró żnymi formami ochrony przyrody, co tylko w przypadku niektórych rezerwatów przyrody, które zostały wył ączone z gospodarki le śnej, ogranicza ich funkcje gospodarcze. Dobre warunki do rozwoju rolnictwa wyst ępuj ą w południowej cz ęś ci gminy Chojnice, oraz na terenie gmin Brusy, Czersk i Konarzyny. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych na obszarze powiatu chojnickiego wynosi 80.159 ha i zgodnie z poni ższym rysunkiem jest to najwi ększy obszar spo śród otaczaj ących powiatów .

63

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 178. Porównanie powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych prawem chronionych powiatu chojnickiego z s ąsiednimi powiatami na koniec 2010 roku.

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011

Ochrona krajobrazu ł ączy si ę z bezpo średnimi celami społecznymi. Tylko dzi ęki racjonalnej eksploatacji zasobów przyrody mo żliwe jest zachowanie warunków otoczenia (czyste powietrze i woda, niezdewastowany krajobraz), a to doprowadzi do stworzenia atrakcyjnych warunków do wypoczynku w udost ępnianym obszarze.

Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie” Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie został utworzony decyzj ą obraduj ącej w Pary żu w dniach 31 maja - 4 czerwca 2010 r. Mi ędzynarodowej Rady Koordynacyjnej programu Człowiek i Biosfera. Rezerwat Biosfery jest to wyznaczony obszar zawieraj ący cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwat ten powstał by promowa ć i demonstrowa ć zrównowa żony zwi ązek człowieka z biosferą. Rezerwaty maj ą na celu ochron ę ró żnorodno ści biologicznej i umo żliwienie lepszej obserwacji zmian ekologicznych w skali całej planety. Pełni ą trzy zasadnicze funkcje: − ochronn ą, polegaj ącą na przyczynianiu si ę do ochrony krajobrazów, ekosystemów, zró żnicowania gatunkowego i genetycznego, − rozwojow ą poprzez sprzyjanie formom rozwoju gospodarczego i ludzkiego, które uzna ć mo żna za społeczno-kulturowo i ekologicznie zrównowa żone, − funkcj ę wspierania logistycznego poprzez edukacj ę ekologiczn ą, a tak że szkolenia, badania i monitoring w odniesieniu do lokalnych, regionalnych, narodowych i globalnych zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą i zrównowa żonym rozwojem.

64

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie” jest 10 rezerwatem utworzonym w Polsce i najwi ększym tego typu obiektem w Polsce. Ł ączna powierzchnia jego trzech stref (rdzenna, buforowa i tranzytowa) wynosi 3195 km². Wyst ępuje tu wiele naturalnych ekosystemów wodnych, torfowiskowych i le śnych, z których najwarto ściowsze tworz ą jedn ą ze stref rezerwatu, a mianowicie stref ę rdzenn ą.

Stref ę rdzenn ą tworzy: Park Narodowy “Bory Tucholskie” oraz 27 nast ępuj ących rezerwatów: Dolina Rzeki Brdy, Bagna nad St ąż ką, Źródła St ąż ki, Jezioro Piaseczno, Brz ęki im. Zygmunta Czubi ńskiego, Miedzno, Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, Jezioro Laska, M ętne, Bór Chrobotkowy, Bagno Stawek, Jezioro Ciche, Jezioro Małe Łowne, Piecki, Cisy nad Czersk ą Strug ą, Kr ęgi Kamienne, Jezioro Zdr ęczno, Krwawe Doły, Dury, Jeziorka Kozie, Nawionek, Ustronie, Bagno Grzybna, Jelenia Góra, Martwe, Dolina Kulawy, Moczadło. Łączna powierzchnia strefy rdzennej wynosi 193,24 km². Stref ę buforow ą tworz ą głównie cztery parki krajobrazowe, z wył ączeniem powierzchni wyst ępuj ących w nich rezerwatów przyrody, które stanowi stref ę rdzenn ą. Parki krajobrazowe to: 1. Wdzydzki Park Krajobrazowy 2. Tucholski Park Krajobrazowy 3. Zaborski Park Krajobrazowy 4. Wdecki Park Krajobrazowy W skład strefy buforowej wchodz ą powierzchnie le śne i ł ąkowe wokół 6 rezerwatów przyrody poło żone poza obszarami parków krajobrazowych. Stref ę tranzytow ą tworz ą te obszary 22 gmin (13 z województwa kujawsko – pomorskiego i 9 z województwa pomorskiego) i jednego miasta (Tuchola w województwie kujawsko-pomorskim), które nie wchodz ą w skład parku narodowego i parków krajobrazowych. Wśród nich znajduj ą si ę obszary nast ępuj ących gmin: Bukowiec, Cekcyn, Drzycim, Gostycyn, Je żewo, K ęsowo, Lniano, Lubiewo, Osie, Śliwice, Świekatowo, Tuchola i Warlubie (woj. kujawsko – pomorskie) oraz Brusy, Chojnice, Czersk, Dziemiany, Karsin, Konarzyny, Ko ścierzyna, Lipusz, Stara Kiszewa (woj. pomorskie). Powierzchnia strefy tranzytowej wynosi 206 864,57 ha.

PARK NARODOWY „BORY TUCHOLSKIE” Główn ą form ą ochrony na terenie powiatu jest Park Narodowy „Bory Tucholskie”, który powstał dnia 1 lipca 1996 r. na mocy Rozporz ądzenia Rady

65

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Ministrów z dnia 14 maja 1996 roku (Dz.U. 1996 nr 64 poz. 305) zmienione rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 1999 roku (Dz.U. Nr 53, poz.555). Łączna powierzchnia Parku Narodowego „Bory Tucholskie" (wg stanu na dzie ń 31 grudnia 2007 r.) wynosi 4.613,43 ha. Otulina Parku zajmuje natomiast powierzchni ę1 2.980,52 ha. Zarówno teren Parku jak i jego otuliny poło żony jest w granicach dwóch gmin: Chojnice i Brusy. Jednym z zało żeń jest powi ększenie granic Parku o tereny poło żone we wschodnim s ąsiedztwie (jeziora: Moczydło, Długie, Sosnówek, Żabionek). Dla ochrony przyrody Parku wa żne jest równie ż wł ączenie w granice specyficznych enklaw wydzielonych z terenu Parku (np. zachodni brzeg jeziora Skrzynka). Obszar parku wyró żnia si ę charakterystycznym elementem krajobrazu sandrowego jakim s ą rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Dominuj ą tu równiny sandrowe, urozmaicone poprzez liczne wzniesienia, rynny i wytopiska. Park jest najwi ększym skupiskiem wydm śródl ądowych w Borach Tucholskich. Na tym terenie, pod wzgl ędem u żytkowania gruntów blisko 85% powierzchni stanowi ą siedliska borowe (bór suchy) oraz bagienne. Po obszarze le śnym , dominuj ącą form ą przestrzenn ą tego terenu s ą wody powierzchniowe. W granicach Parku znajduje si ę 21 jezior, o ró żnej morfometrii i pochodzeniu. S ą to zarówno jeziora rynnowe jak i wytopiskowe. Cenny element przyrodniczy stanowi ą bagna oraz jeziora lobeliowe (8 jezior: Wielkie i Małe Gacno, Nierybno, Głuche, Wielkie Krzywce, Małe Krzywce, Kocioł i prywatne jezioro Łyska). Ł ączna powierzchnia wód wynosi 532,47 ha, co stanowi 11,54 % powierzchni Parku. Na obszarze Parku zachowała si ę specyficzna flora naczyniowa zło żona z wielu gatunków ro ślin, które w bardziej zagospodarowanych i uprzemysłowionych obszarach ju ż wygin ęły. Najwi ększ ą grup ę gatunków rzadkich dostosowanych do skrajnych warunków siedliskowych panuj ących w Parku, tworz ą ro śliny siedlisk ubogich - oligotroficznych, a wi ęc te, którym najbardziej zagra ża eutrofizacja nasilona przez działalno ść człowieka. Zatem s ą to zarówno gatunki borowe i wrzosowiskowe, ro śliny torfowisk i czystych jezior poło żonych na jałowym mineralnym podło żu, z dala od zakładów przemysłowych. We florze parku stwierdzono wyst ępowanie wielu gatunków reliktowych z okresu glacjału i pierwszych okresów polodowcowych. S ą to np. trzcinnik prosty, turzyca strunowa, skalnica torfowiskowa, gwiazdnica grubolistna, fiołek torfowy, żurawina drobnolistkowa, zimoziół północny, gr ąż el drobny. Z reliktów

66

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 postglacjalnych na uwag ę zasługuj ą: wyblin jednolistny, nasi ęź rzał pospolity i grzybienie północne. Ich obecno ść w parku sygnalizuje wysoki stopie ń naturalno ści szaty ro ślinnej. Na pewno podnosi to przyrodnicz ą rang ę tego obszaru. Flor ę parku wzbogacaj ą równie ż gatunki borealno - atlantyckie. Na szczególn ą uwag ę zasługuje grupa ro ślin spotykanych w czystych jeziorach lobeliowych, a nale żą tu: lobelia jeziorna, poryblin jeziorny, wywłócznik skr ętolistny, elisma wodna. W parku znalazło zabezpieczenie wiele gatunków obj ętych ochron ą, jak chocia żby widłaki i rosiczki. Szczegółowe zasady organizacji i wykonywania ochrony przyrody na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” zawarto w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dn. 15 grudnia 2008 r. w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla Parku Narodowego „Bory Tucholskie” (Dz. U. Nr 230, poz.1545).

Obszary Chronionego Krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu jest to przestrzenna forma ochrony przyrody maj ąca na celu zapewnienie równowagi ekologicznej wzgl ędnie nie zaburzonych systemów przyrodniczych danego obszaru, które pełnią rol ę otulinow ą lub łącznikow ą. W granicach Powiatu Chojnickiego znajduj ą si ę fragmenty czterech Obszarów Chronionego Krajobrazu (OChK): Chojnicko – Tucholski Obszar Chronionego Krajobrazu – został powołany na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991r. Aktualnie obszar ten funkcjonuje w granicach ustalonych w Rozporz ądzeniu Nr 201/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 28 czerwca 1993r. Obszar poło żony w gminach Chojnice, Czersk i Brusy obejmuje cz ęść centraln ą i południow ą powiatu, stanowi ąc ekologiczny pomost pomi ędzy Tucholskim a Zaborskim Parkiem Krajobrazowym. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 15783.81 ha i w cało ści znajduje si ę w granicach powiatu. Obszar Chronionego Krajobrazu Fragment Borów Tucholskich – Powołany w 1994 roku Rozporz ądzeniem Wojewody Gda ńskiego (Dziennik Urz ędowy Woj. Gda ńskiego z dn. 25.11.94r, Nr 27, poz.139) w celu zachowania warto ści przyrodniczych, historycznych i krajobrazowych. Całkowita powierzchnia OChK zajmuje 66833.39 ha, z czego w granicach powiatu chojnickiego znajduje si ę fragment w zachodniej cz ęś ci powiatu (gm. Konarzyny).

67

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Obszar Chronionego Krajobrazu Okolice Jezior Kr ępsko i Szczytno – obszar poło żony w północno-zachodniej cz ęś ci powiatu w gminie Konarzyny. Powołany w 1981 roku uchwał ą Nr X/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku (Dziennik Urz ędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku z dn.18.12.81r, Nr9, poz.23) o powierzchni 13830.82 ha w celu zachowania walorów środowiska geograficzno- przyrodniczego. Północny Obszar Chronionego Krajobrazu z podobszarami "cz ęść wschodnia" i „cz ęść zachodnia” został powołany na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991 r. Aktualnie obszar ten funkcjonuje w granicach ustalonych w Rozporz ądzeniu Nr 201/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1993r. na terenie powiatu chojnickiego w gminie Brusy (cz ęść zachodnia) i Czersk (cz ęść wschodnia). Jednym z podstawowych zada ń utworzonego obszaru jest ochrona wód rzeki Niechwaszcz. Na terenie podobszaru wschodniego znajduje si ę rezerwat przyrody "Kr ęgi Kamienne" w Odrach. Północny OChK zajmuje powierzchni ę 9 516,85 ha (z czego 4 266 ha cz ęść wschodnia i 5 250,84 ha cz ęść zachodnia), natomiast w granicach powiatu chojnickiego znajduje si ę ok. 7 800 ha tego OChK (3 800 ha w cz ęś ci wschodniej oraz 4.000 w cz ęś ci zachodniej). Pogl ądow ą lokalizacj ę Obszarów Chronionego Krajobrazu w granicach Powiatu Chojnickiego przedstawia poni ższa mapka:

Rysunek 189. Pogl ądowa lokalizacja Obszarów Chronionego Krajobrazu w granicach Powiatu Chojnickiego

Źródło: PO Ś województwa pomorskiego

68

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Pomniki przyrody Na terenie powiatu chojnickiego statutem pomnika przyrody zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr. 92, poz. 880) obj ęto 221 obiektów, w tym: Pojedyncze drzewa 114 Grupy drzew 71 Aleje 5 Głazy narzutowe 4 Inne 27

Użytki ekologiczne Są to według tekstu ustawy "zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk". Mog ą to by ć k ępy drzew, śródpolne i śródle śne "oczka wodne", bagna i torfowiska, skarpy itp. U żytki ekologiczne uwzgl ędniane s ą w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz uwidaczniane w ewidencji gruntów. Na obszarze powiatu chojnickiego t ą form ą ochrony obj ęto 184 obszary o ł ącznej powierzchni 401,79 ha.

Parki Krajobrazowe W granicach powiatu chojnickiego znajduj ą si ę dwa Parki Krajobrazowe: ‹ Zaborski Park Krajobrazowy; ‹ Tucholski Park Krajobrazowy.

ZABORSKI PARK KRAJOBRAZOWY (www.zaborypark.eco.pl)

Zaborski Park Krajobrazowy powstał w 1990 roku, ale jego podstawy prawne okre ślono Rozporz ądzeniem Wojewody Bydgoskiego z dnia 31 sierpnia 1998 roku. Celem powołania ZPK jest zachowanie unikalnego środowiska przyrodniczego, swoistych cech krajobrazu oraz warto ści kulturowych charakterystycznych dla regionów Borów Tucholskich. Park poło żony jest w północno-zachodniej cz ęś ci Borów Tucholskich, na Równinie Charzykowskiej, na południowo-zachodnim skraju województwa pomorskiego. Z tego obszaru został wyodr ębniony teren Parku Narodowego Borów Tucholskich. ZPK stanowi wi ęc niejako otulin ę Parku Narodowego.

69

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Łączna powierzchnia ZPK zajmuje 34.026 ha. W jego granicach znajduj ą si ę grunty administrowane przez gminy Chojnice i Brusy, a na terenach le śnych gospodaruj ą Nadle śnictwa Rytel i Przymuszewo. Obszar ten charakteryzuje si ę znaczn ą lesisto ści ą (71%), a urozmaicaj ą go liczne jeziora i rzeki (13,1%). Pozostał ą cz ęść stanowi ą grunty orne (6,8%), u żytki zielone (4,8%) i nieu żytki (4,3%). W krajobrazie Parku, w śród zbiorowisk le śnych, dominuj ą bory sosnowe. Spotyka si ę suboceaniczny bór świe ży, bór chrobotkowy oraz bór wrzosowy. Na obrze żu jezior dystroficznych spotka ć mo żna zachowane w stanie naturalnym bory bagienne. W obni żeniach terenowych wyst ępuje bór trz ęslicowy oraz fragmenty brzeziny bagiennej. Na glebach wytworzonych glin morenowych w południowej, zachodniej i centralnej cz ęś ci Parku zachowały si ę w naturalnym stanie lasy typu gr ądowego z bogatym runem. Ciekawym elementem flory Parku s ą zbiorowiska ro ślinno ści torfowiskowej. Torfowiska te posiadaj ą specyficzny urok i są cz ęstym elementem krajobrazu Parku. W tych miejscach cz ęsto obserwujemy gatunki reliktowe oraz chronione. Na uwag ę zasługuje grupa reliktów polodowcowych, nale żą do nich: turzyca strunowa, ba żyna czarna, skalnica torfowiskowa, fiołek torfowy, żurawina drobnoowockowa, zimoziół północny, oraz reliktowe mszaki (mchy, wątrobowce), np. sierpowiec błyszcz ący - ochrona ścisła. Z ro ślin chronionych wyst ępuje 6 gatunków widłaków: go żdzisty, jałowcowaty, spłaszczony, cyprysowaty, torfowy i wroniec. Dalsze gatunki chronione w ZPK to m.in.: żłobik koralowy, kruszczyk rdzawoczerwony, lipiennik Loesela, listera jajowata (storczyki). Do rzadkich nale żą ro śliny wodne wyst ępuj ące w bardzo czystych jeziorach lobeliowych: stroiczka wodna, poryblin jeziorny, brze życa jednokwiatowa, wywłócznik skr ętolistny, je żogłówka pokrewna, elisma wodna. Równie ż spotykamy kolejne cenne gatunki: kło ć wiechowat ą, turzyc ę dwupienn ą, rdestnic ę długolistn ą, grzybienie północne, gr ąż ele żółte i drobne, osok ę aloesowat ą, żabi ściek pływaj ący, pływacz pospolity, toje ść bukietow ą oraz ponikło błotne. Fauna Zaborskiego Parku Krajobrazowego jest reprezentowana przez wiele gatunków zwierz ąt bezkr ęgowych i kr ęgowych. Jednak dokładna liczba gatunków żyj ących na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego nie jest znana. Ichtiofauna liczy ok. 31 gatunków. Z płazów wyst ępuj ą tu: kumak nizinny, traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona. Na terenie ZPK do ść licznie wyst ępuj ą ptaki, reprezentowane zarówno przez gatunki l ęgowe jak i niel ęgowe. Natomiast do najcenniejszych ssaków żyj ących na terenie ZPK nale żą nietoperze, bobry i wydry.

70

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu Zaborskiego Parku Krajobrazowego s ą jeziora. Liczba jezior powy żej 1 ha powierzchni w granicach ZPK wynosi 47. S ą to akweny o zró żnicowanej powierzchni, gł ęboko ści i linii brzegowej. Najwi ększe z nich to jezioro Charzykowskie (21 pod wzgl ędem powierzchni jezioro w Polsce).

TUCHOLSKI PARK KRAJOBRAZOWY (www.tuchpark.tuchola.pl)

Tucholski Park Krajobrazowy został powołany na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy w 1985 roku. Na terenie powiatu chojnickiego znajduje si ę 11.323 ha terenu Parku oraz 3.887 ha otuliny. Tucholski Park Krajobrazowy znajduje si ę w granicach gmin: Chojnice (połudnowo-wschodnia cz ęść gminy) oraz Czersk (południowa cz ęść gminy). Ponad 86% powierzchni Parku stanowi ą lasy, w których gatunkiem panuj ącym jest sosna. Zwarty kompleks borów sosnowych o du żej powierzchni oraz brak ośrodków przemysłowych wpływa na wytworzenie specyficznego klimatu o wła ściwo ściach leczniczych. Obszar Tucholskiego Parku Krajobrazowego, tak jak całych Borów Tucholskich, obejmuj ący w wi ększo ści jałowe piaski, cechuje si ę specyficzn ą flor ą naczyniow ą zło żon ą z wielu rzadkich gatunków ro ślin. Na czerwonej li ście ro ślin naczyniowych zagro żonych w Polsce znajduje si ę około 100 gatunków z obszaru Parku. Z gatunków podlegaj ących ochronie prawnej, stwierdzono na terenie Parku 43 gatunki podlegaj ące ochronie całkowitej i 16 cz ęś ciowej. Zró żnicowanie siedlisk Tucholskiego Parku Krajobrazowego - od żyznych lasów ł ęgowych do ubogich, kserotermicznych stoków rynien jeziornych i rzecznych sprawia, że ró żnorodno ść wyst ępuj ących tutaj gatunków zwierz ąt jest znaczna. Na obszarze Parku stwierdzono wyst ępowanie 49 gatunków ssaków. Z rz ędu owado żernych stwierdzono 5 gatunków: je ża wschodniego, kreta, ryjówki oraz rz ęsorki. Bogat ą w gatunki grup ę stanowi ą nietoperze - stwierdzono wyst ępowanie 10 gatunków. Najliczniejszym w gatunki rz ędem ssaków s ą gryzonie - 16 gatunków. Poza tym spotka ć tu mo żna m.in.: lisa, borsuka, jenota, kun ę le śną i domow ą, tchórza, gronostaja, łasic ę łask ę, wydr ę, bobra, dziki, sarny, jelenie i rzadziej łosie. Liczn ą grup ę stanowi ą równie ż ptaki. Stwierdzono l ęgi 134 gatunków i regularne pojawianie si ę na przelotach ponad 20. Do najcenniejszych, spo śród których kilka umieszczonych zostało w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt, nale żą :

71

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 bocian czarny, b ąk, bielik, puchacz, żuraw, kropiatka i derkacz. Teren, na którym poło żony jest Tucholski Park Krajobrazowy w niewielkim stopniu uległ zurbanizowaniu i uprzemysłowieniu. Podstawowym zagro żeniem dla środowiska przyrodniczego jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych, dlatego problem zachowania ich czysto ści jest jedynym z głównych kierunków działa ń ochronnych. W śród przepływaj ących rzek najwi ększ ą i niew ątpliwie najatrakcyjniejsz ą jest Brda. Podstawowym problemem obni żaj ącym jako ść jej wód jest gospodarka wodno-ściekowa z Zakładu Hodowli Pstr ąga w Mylofie i Bielskiej Strudze. Istnienie tych obiektów jest uzale żnione od dopływu czystej wody Brd ą. Natomiast poni żej zakładów rzeka zostaje obci ąż ona pierwiastkami biogennymi z tych hodowli. Zanieczyszczenie wód Brdy powoduj ą tak że ścieki komunalne spuszczane do jej zlewni z okolicznych wsi i miasteczek. Do zachowania równowagi ekosystemów jeziornych w dużej mierze przyczynia si ę rolnictwo. Tucholski Park Krajobrazowy na tle pozostałych Parków w Borach Tucholskich wyró żnia si ę wzgl ędnie du żym udziałem terenów u żytkowanych rolniczo. Stosowane przez rolników nawozy mineralne zostaj ą wypłukane do zbiorników wodnych powoduj ąc nasilenie procesów ich eutrofizacji. Do wymienionych, podstawowych zagro żeń przyrody Tucholskiego Parku Krajobrazowego nale ży doda ć równie ż szeroko poj ętą turystyk ę. Naturalne d ąż enie do odpoczynku w otoczeniu wód i lasów bywa cz ęsto sprzeczne z zasadami poszanowania i zachowania si ę wobec otaczaj ącej przyrody.

Rezerwaty przyrody

Na terenie powiatu chojnickiego zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody powołano 10 rezerwatów przyrody, których zestawienie znajduje si ę w poni ższej tabeli. Tabela 18. Rezerwaty przyrody

Nazwa Lokalizacja Powierzchnia [ha] Typ rezerwatu Bagno Stawek 1) gm. Brusy 40,80 torfowiskowy Bór Chrobotkowy gm. Brusy 41,50 florystyczny Cisy nad Czersk ą Strug ą 2) gm. Czersk 17,19 le śny Jezioro Laska 1) gm. Brusy 70,40 faunistyczny Kr ęgi Kamienne gm. Czersk 16,91 florystyczny Małe Łowne 1) gm. Chojnice 37,83 torfowiskowy Mętne gm. Czersk 53,28 torfowiskowy

72

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Nawionek 1) gm. Brusy 10,67 wodny Piecki 1) gm. Brusy 19,42 torfowiskowy Dolina Kulawy gm. Brusy 88,26 torfowiskowy Moczadło gm. Brusy 26,17 wodny Ustronie gm. Czersk 9,64 le śny Źródło: www.zaborypark.eco.pl

Poło żenie rezerwatów w granicach: 1) Zaborskiego Parku Krajobrazowego; 2) Tucholskiego Parku Krajobrazowego

Tabela 9. Ilo ść i powierzchnia u żytków ekologicznych w poszczególnych gminach powiatu chojnickiego

Gmina Ilo ść u żytków Powierzchnia [ha] Brusy 37 156,99 Chojnice – gm. wiejska 109 176,09 Chojnice – gm. miejska brak Brak Czersk 38 68,71 Konarzyny Brak danych Brak danych Źródło: Starostwo Powiatowe w Chojnicach

Wi ększo ść u żytków ekologicznych stanowi ą bagna. Do innych u żytków zakwalifikowano cenne pod wzgl ędem przyrodniczym pastwiska, ł ąki oraz jeziora (w tym 6 jezior lobeliowych: Żabionek, Długie, Sosnówek, Babionek Du ży i Czarne).

Obszary NATURA 2000 Zgodnie z tekstem ustawy NATURA 2000 to spójna Europejska Sie ć Ekologiczna obejmuj ąca: - specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych, siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, - obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków.

]

73

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 190. Obszary NATURA 2000

Źródło: Natura 2000

Na li ście obszarów ptasich i siedliskowych opublikowanej przez Ministerstwo Środowiska znajduj ą si ę dwa obszary specjalnej ochrony OSO „Wielki Sandr Brdy” (PLB 220001) oraz Bory Tucholskie (PLB220009), a tak że sze ść specjalnych obszarów ochrony SOO „Sandr Brdy” (PLH 220026), Młosina-Lubnia (PLH220077), Dolina Brdy i Chociny (PLH220058), M ętne (PLH220061), Nowa Brda (PLH 220078) oraz Ostoja Zapce ńska (PLH 220057).

Tabela 101. Specjalne Obszary Ochrony (siedliskowe)

Pow. ogółem Nazwa obszaru Kod obszaru Gmina pow. woj[ha] Brusy, Chojnice, Konarzyny, Sandr Brdy PLH220026 6878,86 pozostałe pow. bytowski.

74

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Brusy, Młosina-Lubnia PLH220077 2469,5 pozostałe pow. ko ścierski Doliny Brdy i Chociny PLH220058 1455,8 Chojnice Mętne PLH220061 523,7 Brusy, Czersk Konarzyny, Chojnice, pozostałe Nowa Brda PLH220078 10 020,9 pow. bytowski, człuchowski Brusy, pozostałe Ostoja Zapce ńska PLH220057 3804,9 pow. bytowski Źródło: NATURA 2000

Tabela 21. Obszary Specjalnej Ochrony (ptasie)

Pow. ogółem Nazwa obszaru Kod obszaru Gmina pow. woj[ha]

Wielki Sandr Brdy PLB220001 37 106,25 Chojnice, Brusy, Konarzyny - pozostałe pow. bytowski. Brusy, Chojnice, Czersk, 325076,2 Bory Tucholskie PLB220009 pozostałe pow. ko ścierski, 215037,00 bytowski, starogardzki, woj. kujawsko-pomorskie. Źródło: NATURA 2000

ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Zagro żenia lasów wi ążą si ę z oddziaływaniem czynników naturalnych [gradacje owadów, infekcje grzybowe, szkody wyrz ądzone przez zwierzyn ę płow ą, warunki pogodowe, itp.],oraz antropogenicznych [zanieczyszczenia wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych, po żary]. Do szczególnych zagro żeń nale żą po żary. Szacuje si ę, że ich najcz ęstszymi przyczynami s ą podpalenia [około 47%] oraz nieostro żno ść w obchodzeniu si ę z ogniem [około 46%]. Ponadto niekorzystnym jest wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia. Podstawowymi źródłami zanieczyszczenia wód powierzchniowych są wi ększe skupiska ludno ści, odprowadzaj ące ścieki systemami kanalizacyjnymi. Du że znaczenie maj ą równie ż spływy powierzchniowe pochodzenia rolniczego zawieraj ące zwi ązki biogenne, środki ochrony ro ślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Problemem jest tak że odprowadzanie do rzek nieoczyszczonych wód opadowych z terenów zakładów, ci ągów komunikacyjnych i miast .

75

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 5.2 OCHRONA POWIETRZA

Powietrze atmosferyczne oprócz wód powierzchniowych jest najbardziej wra żliwym na zanieczyszczenia komponentem środowiska, a jednocze śnie bezpo średnio decyduj ącym o warunkach życia człowieka, zwierz ąt i ro ślin. O stanie powietrza decyduj ą zanieczyszczenia z lokalnych emitorów oraz zanieczyszczenia płyn ące ze środków transportowych . Do tych pierwszych nale żą kotłownie zakładowe i osiedlowe oraz zakłady przemysłowe. Zanieczyszczenia z tych obiektów powoduj ą zwi ększenie obecno ści w powietrzu SO 2, NO i pyłu opadaj ącego. Przy silnej koncentracji zabudowy pewien wpływ na pogorszenie si ę stanu sanitarnego atmosfery ma brak zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszka ńców w energi ę ciepln ą. Wzrost zanieczyszczenia notuje si ę w okresie grzewczym.

Rysunek 201. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych na obszarze powiatu chojnickiego w porównaniu do s ąsiednich powiatów

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011

Emisja zanieczyszcze ń gazowych w powiecie chojnickim wynosiła w 2010 roku 385 ton i jest to powy żej średniej dla okolicznych powiatów. W zakresie emisji pyłowych dla powiatu chojnickiego emisja wynosiła 20 ton w 2010 roku i jest najni ższa spo śród okolicznych powiatów.

5.3 OCHRONA PRZED HAŁASEM

Gwałtowny, skokowy przyrost liczby środków transportu przy minimalnym wzro ście długo ści i jako ści dróg spowodował du ży wzrost uci ąż liwo ści hałasu.

76

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Nat ęż enie hałasu d źwi ęku w powiecie stanowi zagro żenia dla mieszka ńców jedynie w obszarze przyległym do dróg, szczególnie krajowych i wojewódzkich. Hałas przemysłowy zwi ązany jest głównie z niekorzystn ą lokalizacj ą i emisj ą d źwi ęku ze stolarni, warsztatów samochodowych, hurtowni, lokali rozrywkowych.

5.4 ZAGROŻENIA NADZWYCZAJNE

Na omawianym obszarze mog ą wyst ępowa ć zagro żenia nadzwyczajne mog ą w obszarze przewozu ładunków niebezpiecznych szlakami kolejowymi lub poprzez transport kołowy oraz zagro żenia powodziami. Wielo ść kolizyjnych przejazdów kolejowych na skrzy żowaniu z drogami komunikacyjnymi powoduje zagro żenie powstawania wypadków zbiorowych komunikacyjnych.

6. GOSPODARKA I RYNEK PRACY

6.1 PODMIOTY GOSPODARCZE

Tabela 22. Podmioty gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego według zatrudnienia

Wielko ść 31.12.2006 31.12.2007 31.12.2008 31.12.2009 31.12.2010 31.12.2011 zatrudnienia ogółem 7.069 7.292 7.623 7.843 8.217 8.100 0 -9 6.632 6.858 7.173 7.363 7.747 7.656 10 – 49 357 358 370 397 390 368 50 – 249 70 71 70 73 70 68 >250 10 10 10 10 10 8 Źródło Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

77

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 212. Liczba podmiotów gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego w latach 2006 - 2011

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Powy ższe tabele obrazuj ą stałą tendencj ę wzrostu liczby podmiotów gospodarczych na terenie powiatu chojnickiego w latach 2006 – 2010. W latach tych najwi ększy przyrost liczby podmiotów gosp. dokonywał si ę w obszarze firm zatrudniaj ących od 0 do 9 osób, a wi ęc w obszarze mikroprzedsi ębiorstw. W roku 2011 nast ąpiło zmniejszenie liczby podmiotów gospodarczych o 117 jednostek.

Tabela 113. Pracuj ący w powiecie chojnickim w latach 2000-2010

Według stanu na dzie ń Ogółem w rolnictwie w przemy śle w usługach

31.12.2000 r. 17.129 527 8.059 4.426 31.12.2001 r. 16.850 399 7.610 4.712 31.12.2002 r. 16.954 380 7.371 5.059 31.12.2003 r. 16.550 323 7.533 4.590 31.12.2004 r. 17.001 4.435* 7.488 4.883 31.12.2005 r. 21.845 4.514* 8.032 4.904 31.12.2006 r. 23.021 4.450* 8.908 9.663 31.12.2007 r. 22.805 4.438* 8.721 9.646 31.12.2008 r. 22.992 4.471* 8.491 10.030 31.12.2009 r. 22.907 4.445* 8.454 10.008 31.12.2010 r. 25.280 5.543* 9.017 10.720 * zatrudnieni w rolnictwie razem z rolnictwem indywidualnym Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS – www.stat.gov.pl

Tabela 124. Podmioty gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego według działów gospodarki

Stan na Dział gospodarki Udział procentowy 31.12.2010 r. Rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo 355 4,32 Przemysł 1.016 12,36 Budownictwo 1.194 14,53

78

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Handel i naprawy 2.209 26,88 Hotele i restauracje 242 2,95 Transport, ł ączno ść , gosp. magazyn. 483 5,88 Działalno ść finansowa i bezp. 208 2,53 Obsługa nieruchomo ści i firm 347 4,22 Pozostałe 2.081 25,33 Ogółem 8.217 100,00 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku 2011 r.

Tabela 135. Zmiany ilo ściowe podmiotów gospodarczych powiatu chojnickiego w roku 2011

Liczba Liczba Ogółem stan na dzie ń ko ńcz ących nowopowstałych 31.12.2011 r. działalno ść Miasto 183 485 3.854 Chojnice Gmina 149 126 1.213 Chojnice Czersk 165 178 1.759 Brusy 114 80 1.142 Konarzyny 14 9 132 Razem 625 878 8.100 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku 2011 r. * bez grudnia – z uwagi na zmiany systemu ewidencjonowania działalno ści gospodarczej

W 2011 roku w mie ście Chojnice i w gminie Czersk liczba przedsi ębiorstw, które zako ńczyły działalno ść była wi ększa ni ż liczba nowopowstałych. W pozostałych gminach w 2011 roku wi ęcej przedsi ębiorstw powstało ni ż zostało zlikwidowanych.

Tabela 146. Podmioty gospodarcze z terenu powiatu chojnickiego zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własnościowych i gmin w latach 2009-2010 (stan na 31 XII)

Rok 2009 Rok 2010 Sektor Sektor Sektor Sektor Ogółem Ogółem publiczny prywatny publiczny prywatny Miasto 3.850 97 3.753 4.001 99 3.902 Chojnice Miasto i Gmina 1.107 25 1.082 1.133 25 1.108 Brusy Miasto i Gmina 1.743 76 1.667 1.826 78 1.748 Czersk Gmina 1.031 24 1.007 1.136 23 1.113 Chojnice Gmina 112 8 104 121 9 112

79

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Konarzyny Powiat 7.843 230 7.613 8.217 234 7.983 chojnicki Źródło: Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku 2011 r.

Rysunek 223. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie chojnickim i w powiatach o ściennych zarejestrowane w systemie REGON w latach 2008 – 2011

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Powiat chojnicki spo śród o ściennych powiatów posiada drug ą co do wielko ści liczb ę podmiotów gospodarczych. W roku 2011 zmniejszyła si ę tu liczba podmiotów gospodarczych o 117. Podobna sytuacja miała miejsce w innych pokazanych na wykresie powiatach, oprócz powiatu ko ścierskiego, gdzie liczba podmiotów gospodarczych zwi ększyła si ę o 71 jednostek. Podana powy żej tabela wskazuje na systematyczny, do roku 2010, wzrost ilo ściowy podmiotów gospodarczych w latach 2008 – 2011.

6.2 CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FUNKCJI GOSPODARCZYCH W POWIECIE

Stolic ą administracyjn ą i gospodarcz ą powiatu jest Miasto Chojnice, w którym w 2011 roku znalazło swoj ą siedzib ę 47,6% wszystkich przedsi ębiorstw powiatu chojnickiego. Drugim pod wzgl ędem liczby podmiotów gospodarczych jest Czersk, a nast ępnie gmina Chojnice i Brusy . Zdecydowana wi ększo ść firm działaj ących na terenie powiatu to mikroprzedsi ębiorstwa. Najwi ęcej firm, bo prawie 27%, to przedsi ębiorstwa z obszaru usług i napraw. Znaczna liczba przedsi ębiorstw to firmy budowlane (14,53%) oraz z obszaru produkcji przemysłowej (12,36%).

Powiat chojnicki charakteryzuje si ę wysokimi walorami dla rozwoju turystyki,

80

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 które wynikaj ą przede wszystkim z bardzo korzystnych uwarunkowa ń przyrodniczych. Znacznym atutem powiatu jest dobrze zachowana regionalna kultura kaszubska z wpływami kociewskimi oraz cenne zabytki kultury materialnej. Biznes turystyczny koncentruje si ę w miejscowo ściach poło żonych nad najwi ększymi jeziorami oraz wzdłu ż korytarzy transportowych powiatu. Główne funkcje turystyczne terenu powiatu to: wypoczynek, turystyka wodna i kulturowo - przyrodnicza. Trzy miasta: Chojnice, Czersk i Brusy, poło żone s ą na osi głównych korytarzy transportowych powiatu o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Dla turystyki wodnej podstawowe znaczenie, oprócz jezior, posiadaj ą tak że szlaki wodne rzeki Brdy i Wdy.

Główne czynniki wpływaj ące na funkcje gospodarcze powiatu: ‹ dominacja sektora MSP, przemysłu oraz usług, handlu i gastronomii, ‹ mo żliwo ść rozwoju rekreacji, turystyki, agroturystyki, produkcji nieuci ąż liwej dla środowiska, logistyki i spedycji oraz bran ży finansowo-ksi ęgowej ‹ istniej ą atrakcyjne tereny pod zabudowę mieszkaniow ą ‹ niewiele zakładów pracy b ędących w dobrej kondycji finansowej deklaruje ch ęć rozwoju działalno ści i tworzenia nowych miejsc pracy, ‹ zdecydowana wi ększo ść podmiotów gospodarczych to zakłady osób fizycznych, ‹ powiat wykazuje korzystne poło żenie komunikacyjne i geograficzne, ‹ wyst ępuj ą braki w infrastrukturze technicznej (wodoci ągi, kanalizacja, drogi itp.) ‹‹‹ kierunki zawodowego kształcenia młodzie ży nie s ą dostosowane do potrzeb lokalnego rynku pracy.

Rysunek 234. Przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenie w powiecie chojnickim i w powiatach o ściennych

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2011

81

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

W wykazie przeci ętnego miesi ęcznego wynagrodzenia w 2010 roku powiat chojnicki plasuje si ę w śród powiatów o najni ższych przeci ętnych wynagrodzeniach brutto w podmiotach gospodarczych, w których liczba pracuj ących przekracza 9 osób. We wszystkich omawianych powiatach poziom średniego miesi ęcznego wynagrodzenia brutto mocno odbiega od średniej województwa pomorskiego.

6.3 BEZROBOCIE I RYNEK PRACY

Problem bezrobocia jest obecnie podstawowym problemem zarówno gospodarczym jak i społecznym. Liczba bezrobotnych w kraju oscylowała na koniec 2011 roku wokół 12,5%.

Tabela 157. Liczba bezrobotnych w powiecie chojnickim z podziałem na gminy(dane z 31 grudnia 2011 r.)

Liczba bezrobotnych Gmina XII 2010 XII 2011 ró żnica m. Chojnice 2779 2969 190 m. i g . Brusy 946 1080 134 m. i g. Czersk 1783 1856 73 g. Chojnice 1387 1487 100 g. Konarzyny 144 162 18 Ogółem 7039 7554 515 Źródło: dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Chojnicach

Liczba bezrobotnych w powiecie chojnickim na koniec 2011 r. wzrosła z 7.039 w ko ńcu 2010 roku do 7.554 osób. Ponadto zarejestrowano znaczny spadek – o ponad 51% - liczby wolnych miejsc pracy zgłaszanych do urz ędu pracy (2010 rok – 4.044 wolnych miejsc pracy, 2011 – 2.085 wolnych miejsc pracy). Innym istotnym problemem wyst ępuj ącym na rynku pracy było ograniczenie środków Funduszu Pracy na działania aktywizacyjne bezrobotnych, a mianowicie na aktywizacj ę osób bezrobotnych wydatkowano o 58,3% środków z funduszu pracy mniej ni ż w roku poprzednim (2011 rok - 8.916,50 tys. zł, 2010 rok - 21.408,6 tys. zł).

82

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 245. Kształtowanie si ę liczby bezrobotnych w poszczególnych miesi ącach 2011 roku w powiecie chojnickim

Źródło: dane PUP Chojnice

Powy ższy wykres pokazuje prawidłowo ść zwi ększania si ę liczby bezrobotnych w miesi ącach zimowych i zmniejszanie si ę liczby bezrobotnych wraz z rozpocz ęciem sezonu budowlanego.

Napływ bezrobotnych oznacza liczb ę osób nowo zarejestrowanych w powiatowym urz ędzie pracy w ci ągu roku. W okresie stycze ń – grudzie ń 2011 roku, w PUP Chojnice zarejestrowało si ę 8.811 osób bezrobotnych (o 1.124 osoby mniej ni ż w 2010 roku). Z tej liczby 1.571 osób (17,8%) zarejestrowało si ę po raz pierwszy.

Tabela 168. Napływ bezrobotnych w 2011 r.

Zarejestrowani w miesi ącach Wyszczególnienie I III VI IX XII 2011 2011 2011 2011 2011 2011

Zarejestrowani bezrobotni 1114 586 604 910 962 8.811 w tym kobiety 4.282 Źródło: dane PUP Chojnice

83

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 256. Napływ bezrobotnych w powiecie chojnickim w latach 2010 – 2011

Źródło: dane PUP Chojnice

Z powy ższej tabeli wynika, że miesi ącami najwi ększego napływu bezrobotnych w 2011 roku były: stycze ń i grudzie ń, kiedy to w Powiatowym Urz ędzie Pracy w Chojnicach ł ącznie zarejestrowano odpowiednio: 1.114 i 962 osoby.

Odpływ bezrobotnych — oznacza liczb ę osób, które w ci ągu roku zostały wykre ślone z ewidencji urz ędu pracy. W okresie stycze ń-grudzie ń 2011 roku wył ączono z ewidencji 8.296 osób (o 1.276 osób mniej ni ż w 2010 roku). Wi ększa liczba rejestracji ni ż wył ącze ń z ewidencji spowodowała, że bezrobocie na terenie powiatu chojnickiego w 2011 roku wzrosło o 515 osób w stosunku do roku 2010 (w analogicznym okresie roku ubiegłego bezrobocie wzrosło o 363 osoby). W omawianym okresie, 5 najcz ęstszych przyczyn wył ącze ń z ewidencji bezrobotnych stanowiły: podj ęcia pracy - 3.992 osoby (w 2010 roku 4.335 osób). W 2011 roku osoby, które podj ęły prac ę stanowiły 48,1% ogółu wył ączonych (w 2010 roku wska źnik ten wyniósł 45,3%). W 2011 roku (w stosunku do roku poprzedniego) odnotowano wzrost liczby podj ęć pracy niesubsydiowanej (wzrost o 239, tj. 8,2%), przy jednoczesnym spadku podj ęć pracy subsydiowanej (spadek o 582, tj. 41,0% w stosunku do analogicznego okresu roku 2010),

84

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 niepotwierdzenie gotowo ści do pracy - od stycznia do grudnia 2011 roku status osoby bezrobotnej utraciło z tego powodu 2.908 osób, co stanowiło 35,1% ogółu wył ącze ń. Rok wcze śniej z tego powodu wył ączono 2978 osób, dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego – w 2011 roku 409 osób podj ęło decyzj ę o rezygnacji ze statusu bezrobotnego (w 2010 r. – 404 osoby) i tym samym zostały wykre ślone z ewidencji tut. urz ędu. Liczba ta stanowiła 4,9% ogółu wył ącze ń (w 2010 r. rezygnacje stanowiły 4,2% ogółu wył ącze ń), rozpocz ęcie sta żu – w 2011 roku z tego powodu wył ączono 237 osób, co stanowiło 2,9% ogółu wył ącze ń. Rok wcze śniej w okresie stycze ń-grudzie ń sta że podj ęło: 774 osób, co dawało 8,1% ogółu wył ącze ń, nabycie praw do świadczenia przedemerytalnego – w 2011 roku 107 osób bezrobotnych (1,3%) zostało wył ączonych z ewidencji w zwi ązku z nabyciem praw do świadczenia przedemerytalnego. Rok wcze śniej z tego powodu wył ączono z ewidencji 92 osoby, co dawało 1,0% ogółu wył ącze ń.

Tabela 179. Odpływ bezrobotnych w 2011

Zarejestrowani w miesi ącach Wyszczególnienie I III VI IX XII 2011 2011 2011 2011 2011 2011 Wyrejestrowani bezrobotni 517 687 894 679 593 8.296 w tym kobiety 3.876 Źródło: dane PUP Chojnice

Rysunek 267. Odpływ bezrobotnych w powiecie chojnickim w latach 2010-2011

Źródło: PUP Chojnic

85

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 278. Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim na tle wska źników województwa i kraju

Źródło: PUP Chojnice

Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim jest wy ższa ni ż średnia w województwie pomorskim i w Polsce. Taki poziom stopy bezrobocia w stosunku do poziomu województwa i kraju utrzymuje si ę ju ż od wielu lat.

Tabela 30. Bezrobotni w powiecie chojnickim według wieku poziomu wykształcenia i sta żu pracy na koniec roku 2011

Liczba Wyszczególnienie bezrobotnych 24 lata i mniej 2.041 25 – 34 2.126

35 – 44 1.385 Wiek 45 – 54 1.346 55 lat i wi ęcej 656 wy ższe 494 policealne i średnie zawodowe 1.521

średnie ogólnokształc ące 893

zasadnicze (zawodowe) 2.936 Wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne 1.710 podstawowe Bez sta żu 1.148 do 1 roku 854 1 – 5 2.046 5 – 10 1.197 Sta ż pracy 10 – 20 1.258 20 – 30 745 30 lat i wi ęcej 306 Ogółem 7.554 Źródło: PUP Chojnice

86

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Ciekawie kształtuje si ę analiza kategorii bezrobotnych w 2011 roku. Otó ż najwi ęcej bezrobotnych to osoby młode w wieku poni żej 35 lat, lecz zaznacza si ę tu pewne odst ępstwo od typowych danych, a mianowicie wi ęcej zanotowano bezrobotnych w wieku od 25 do 34 lat ni ż w wieku poni żej 25 lat życia. Najmniej bezrobotnych zanotowano w przedziale osób z wy ższym wykształceniem. Natomiast uwag ę przykuwa fakt znacznej liczby bezrobotnych z wykształceniem zawodowym zasadniczym i średnim oraz stosunkowo mała liczba osób bezrobotnych z wykształceniem ogólnokształc ącym, a wi ęc osób bez zawodów. W tym kontek ście nale ży przeanalizowa ć zgodno ść kierunków kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy. Pod wzgl ędem sta żu pracy najwi ększy odsetek bezrobotnych legitymuje si ę sta żem pracy od 1 roku do 5 lat. Zastanawiaj ąca jest podobnaliczba osób bezrobotnych legitymuj ąca si ę sta żem od 5 do 20 lat z liczb ą osób bezrobotnych bez sta żu. Niekorzystn ą cech ą bezrobocia w powiecie chojnickim jest dosy ć długi okres oczekiwania na prac ę. Udział bezrobotnych pozostaj ących bez pracy powyżej 12 miesi ęcy w ogólnej populacji bezrobotnych, na koniec 2011 wynosił 35,5%, co oznacza wzrost w stosunku do stanu na koniec 2010 roku o 6,0 punktów proc.

Rysunek 289. Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim i w powiatach ościennych w latach 2008 – 2011

Źródło: PUP Chojnice

Stopa bezrobocia na przestrzeni ostatnich czterech lat w powiecie chojnickim kształtowała si ę na poziomie średnim. Stopa bezrobocia była tu ni ższa ni ż w powiatach człuchowskim, starogardzkim i bytowskim, natomiast była wy ższa ni ż w

87

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 powiecie ko ścierskim oraz znacznie wy ższa ni ż średnia dla województwa pomorskiego.

7. ROLNICTWO

7.1 WARUNKI AGROPRZYRODNICZE

Cechy agroklimatu korzystne i średnio korzystne dla rozwoju rolnictwa:

‹ długa i ciepła jesie ń oraz chłodniejsze lato sprzyjaj ą plonowaniu ro ślin trawiastych, motylkowych, krzy żowych i krzewów jagodowych, ‹ wydłu żona jesie ń i łagodna zima oraz opó źniona i chłodna wiosna wymuszaj ą upraw ę ro ślin ozimych. Cechy agroklimatu mało korzystne dla rozwoju rolnictwa: ‹ opó źnione i chłodne wiosny, pó źne przymrozki wiosenne, a wczesne jesienne, ‹ częste wyst ępowanie wiatrów przesuszaj ących gleb ę, ‹ zwi ększone opady w okresie jesieni.

7.2. WARUNKI KLIMATYCZNE

Średnia roczna temperatura powietrza na terenie powiatu chojnickiego wynosi około 6,5 – 7,0 oC. Dni chłodnych, z temperatur ą minimaln ą poni żej 0 oC jest średnio 123, dni mro źnych z temperatur ą maksymaln ą poni żej 0 oC jest 44, a dni bardzo mro źnych z temperatur ą maksymaln ą poni żej –10 oC jest średnio około 2 w roku. Dni gor ących o temperaturze maksymalnej co najmniej 25 oC jest średnio 22 w roku. Roczne sumy opadów w powiecie wynosz ą około 600 – 650 mm. Maksimum opadów wyst ępuje w miesi ącach letnich i zimowych, minimum wiosn ą i jesieni ą. W okresie wegetacyjnym, średni opad wynosi około 320 – 380 mm. Zdecydowan ą przewag ę maj ą wiatry południowo-zachodnie i zachodnie.

7.3 UWARUNOWANIA ROZWOJU ROLNICTWA

Na obszarze powiatu chojnickiego wyst ępuj ą stosunkowo niedu że obszary przystosowane do uprawiania rolnictwa. Całkowita powierzchnia u żytków rolnych wynosi ok. 52 000 ha, czyli 37,9 % powierzchni powiatu. Przestrzenne poło żenie użytków rolnych na terenie powiatu chojnickiego tworzy cztery zwarte obszary: południowa cz ęść gminy Chojnice, rejon gminy Brusy, rejon gminy Czersk i rejon

88

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Konarzyn. Obszary te s ą izolowane zwartymi kompleksami le śnymi. Najlepsze warunki glebowe dla produkcji ro ślinnej znajduj ą si ę w południowej cz ęś ci gminy Chojnice, gdzie wyst ępuj ą gleby III i IV klasy, a odsetek trwałych u żytków zielonych wynosi tutaj około 10%. Pozostały obszar zajmuj ą grunty orne. Na pozostałych terenach rolniczych dominuj ą grunty klasy V i VI. Tereny te charakteryzuj ą si ę rozdrobnion ą struktur ą własno ściow ą. Obszary te zawieraj ą znaczny odsetek użytków rolnych w postaci trwałych u żytków zielonych. W północnym rejonie Konarzyn odsetek trwałych u żytków zielonych wynosi 35%, w rejonie Brus – 30%, a w rejonie Czerska - 32%. Z przytoczonych danych wynika, że najlepsze warunki dla rozwoju rolnictwa wysokotowarowego wraz z mo żliwo ści ą wprowadzenia upraw ro ślinnych wielko łanowych, wyst ępuj ą w południowej cz ęś ci gminy Chojnice. Na pozostałych obszarach rolnych powiatu chojnickiego, tj. w rejonie Konarzyn, Brus i Czerska wyst ępuj ą niekorzystne warunki dla upraw ro ślinnych. Znaczny odsetek trwałych u żytków zielonych sprawia, że tereny te s ą predysponowane do rozwoju hodowli zwierz ęcych, a w tym szczególnie bydła mlecznego. Na terenie powiatu znajduje si ę około 4.000 gospodarstw rolnych, średnie gospodarstwo użytkuje 15 ha gruntów rolnych, ponadto znaczna liczba gospodarstw posiada tak że grunty le śne. W poszczególnych gminach tworz ących powiat chojnicki zró żnicowany jest wska źnik średniej wielko ści gospodarstwa rolnego, który wynosi: − w gminie Brusy – 13 ha ( w tym 9,9 ha u żytków rolnych), − w gminie Konarzyny – 11,11 ha, − w gminie Czersk – 11,23 ha (w tym 8 ha u żytków rolnych). Na terenie powiatu chojnickiego wyst ępuj ą korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego. W roku 2008 funkcjonowało 15 gospodarstw ekologicznych o ł ącznej powierzchni 107,7 ha. S ą to gospodarstwa z certyfikatem: bydła mi ęsnego, owiec ras rodzimych, sadownicze, produkcji mieszanej owoców i warzyw oraz produkcji jaj.

89

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 290. Struktura u żytków rolnych na obszarze powiatu chojnickiego

Źródło: dane Starostwa Powiatowego w Chojnicach

- grunty orne – 80,5% - sady – 0,3% - łąki i pastwiska – 19,2%.

Z danych w uj ęciu gminnym wynika, że w gminie Brusy, gminie Czersk oraz gminie Konarzyny dominuj ą grunty le śne. W gminie Chojnice mamy do czynienia z dominacj ą u żytków rolnych. Zró żnicowania te wynikaj ą z wcze śniej wskazanej wy ższej jako ści gleb ni ż w pozostałej cz ęś ci powiatu. Obecnie lasy na terenie powiatu chojnickiego stanowi ą 52,5% gruntów czyli 71.621 ha. Najwi ększe kompleksy le śne znajduj ą si ę w centralnej, północnej i wschodniej cz ęś ci powiatu. Około 15,7% ogólnej powierzchni lasów, stanowi ą lasy prywatne, gdzie powiat posiada kompetencje i obowi ązki w zakresie przygotowywania uproszczonych planów urz ądzania lasu i kontroli gospodarki le śnej. Pozyskanie drewna na terenie lasów prywatnych wyniosło 16 455 m 3 w 2010 roku . Istotnym elementem sektora rolnego na terenie powiatu chojnickiego jest rybactwo śródl ądowe. Tereny powiatu chojnickiego cechuj ą si ę du żą liczb ą czystych jezior i rzek, co zapewnia dobre warunki dla prowadzenia gospodarki rybackiej. Hoduje si ę tutaj szeroki asortyment ryb słodkowodnych, a w tym: pstr ąga, którego powiat chojnicki jest jednym z najwi ększych producentów w kraju, sieji, sielawy (jeziora Charzykowskie i Pł ęsno), leszcza, szczupaka i lina, sandacza (jeziora Kruszy ńskie i Somi ńskie) w ęgorza i okonia. Ponadto, jedno z jezior Trzemeszno - jest intensywnie zarybiane karpiem. Hodowla pstr ąga prowadzona jest przede wszystkim w rzekach Brda i Wda.

90

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Niektóre jeziora s ą udost ępniane dla w ędkarzy, cz ęść z nich jest dzier żawiona przez lokalne koła w ędkarskie prowadz ące własn ą gospodark ę zarybiania i odłowu. Koła w ędkarskie dzier żawi ą m.in.: Jezioro Wielkie Zielone i Małe Zielone, Bublik, Życheckie oraz jezioro Lichnowskie. Gospodarstwo Rybackie Charzykowy sp. z o.o. jest najwi ększym przedsi ębiorstwem na terenie powiatu i jest uprawnione do prowadzenia rybactwa na wi ększo ści jezior, które dzier żawi od Agencji Rolnej Skarbu Pa ństwa.

7.4 LEŚNICTWO

Najwi ększe kompleksy le śne znajduj ą si ę w centralnej, północnej i wschodniej cz ęś ci powiatu. W drzewostanach na terenie powiatu chojnickiego dominuje sosna, co jest wynikiem prowadzenia sztucznych nasadze ń tego gatunku datowanych ju ż na XIX w. Wprowadzenie monokultur sosnowych zmniejszyło odporno ść lasów na szkodniki oraz po żar, m.in. doprowadziło to do rozprzestrzenienia si ę na znacznych połaciach le śnych szkodników lasu. Lasy Borów Tucholskich osłabiane s ą przez zanieczyszczenia gazowe, głównie zwi ązki siarki i azotu pochodz ące z odległych, zurbanizowanych rejonów Polski i Europy Zachodniej. Obecnie dominuj ą drzewostany sosnowe w wieku około 50 lat. W wi ększo ści s ą to lasy nale żą ce do Skarbu Pa ństwa administrowane przez Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych w Toruniu, Szczecinku i Gda ńsku. Administracyjnie lasy nale żą do nadle śnictw: Rytel, Przymuszewo, Osusznica, Czersk, Lutówko, Woziwoda i Kaliska . Około 15,6% ogólnej powierzchni lasów, stanowi ą lasy prywatne, gdzie powiat posiada kompetencje i obowi ązki w zakresie przygotowywania uproszczonych planów urz ądzania lasu i kontroli gospodarki le śnej. Pozyskanie drewna na terenie lasów prywatnych wyniosło 9.198 m 3 w 1999 roku. Odłogowanie gruntów rolnych niskiej jako ści stwarza potencjał dla przestrzennego rozwoju zbiorowisk le śnych. W chwili obecnej jednak brak wyznaczonej i zatwierdzonej granicy polno-le śnej (żadna gmina jej nie posiada), co w rzeczywisto ści uniemo żliwia zwi ększaniu powierzchni le śnej, gdy ż wła ściciele takich gruntów nie mog ą otrzyma ć dotacji nawet na sadzonki, nie mówi ąc o innych formach pomocy. Na cz ęś ci lasów na terenie powiatu chojnickiego ustanowiono Le śny Kompleks Promocyjny Bory Tucholskie, w Nadle śnictwie Tuchola i w Nadle śnictwie Woziwoda. W Le śnych Kompleksach Promocyjnych nacisk w gospodarce le śnej

91

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 poło żony jest na jej ekologizacj ę, przede wszystkim wprowadzanie wi ększej ilo ści gatunków li ściastych wzmacniaj ących sosnow ą monokultur ę i rozwój społecznych, w tym dydaktycznych funkcji lasów. Ustanowienie na terenach le śnych form ochrony przyrody jak i le śnych kompleksów promocyjnych powoduje, że nast ępuje w tych lasach rozwój funkcji dydaktycznych i rekreacyjnych, które szczegółowo zostan ą opisane w cz ęś ci diagnozy Strategii dot. turystyki. Lasy, oprócz pozyskiwania drewna, pełnienia funkcji rekreacyjnych i dydaktycznych, pełni ą tak że inne funkcje gospodarcze, z których najistotniejsze dla przyszłego rozwoju gospodarczego powiatu to pozyskiwanie runa i łowiectwo.

8. TURYSTYKA I REKREACJA

8.1 OPIS TURYSTYCZNY POWIATU

Powiat chojnicki cechuje si ę wysokimi walorami dla rozwoju turystyki wynikaj ącymi przede wszystkim z uwarunkowa ń przyrodniczych. Dodatkowym walorem s ą zachowane w du żym stopniu kultura regionalna oraz wiele cennych zabytków kultury materialnej. Ruch turystyczny koncentruje si ę raczej w centrum powiatu, którego o ś stanowi ą jeziora Charzykowskie i Karsi ńskie. Wokół jezior Charzykowskiego i Karsi ńskiego zlokalizowane s ą najwa żniejsze miejscowo ści turystyczne powiatu tj. Charzykowy, Swornegacie i Małe Swornegacie. Ponadto wa żnymi miejscowo ściami turystycznymi s ą M ęcikał, Drzewicz i Le śno w gminie Brusy oraz Rytel, Ostrowite i Odry w gminie Czersk. Główne funkcje turystyczne powiatu to funkcja wypoczynkowa i krajoznawcza. Dwa wa żniejsze centra ruchu turystycznego na terenie powiatu to Chojnice i Czersk, które poło żone s ą w osi transportowej powiatu – wzdłu ż drogi krajowej, oraz trasie mi ędzynarodowej na osi zachód wschód. Słab ą stron ą turystyki w powiecie chojnickim jest zbyt du ża odległo ść od du żych miast (Trójmiasto, Bydgoszcz, Piła, Słupsk) i niekorzystne poł ączenia autobusowe i kolejowe , co niekorzystnie wpływa na rozwój turystyki weekendowej. Bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki kwalifikowanej, dzi ęki wyst ępowaniu licznych dolin rzecznych, skutkuj ą intensywnym rozwojem turystyki wodnej. Rzeka Brda i Wda maj ą statut szlaków kajakowych o znaczeniu mi ędzynarodowym. Jeziora

92

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Charzykowskie i Karsi ńskie maj ą znaczne walory dla rozwoju żeglarstwa. Nale ży doda ć, że oprócz walorów naturalnych istotne znaczenie odgrywa tradycja żeglarska na tych jeziorach, która datowana jest na pocz ątki XX w.

Tabela 181. Baza turystyki w powiecie chojnickim w 2010 r.

Ilo ść Miejsca Miejsca Nocuj ący Udzielo Korzystaj ący obiektów noclegowe noclegowe tury ści ne z noclegów noclegowych ogółem całoroczne zagraniczni noclegi

33 2.191 1.311 34.327 1.876 109.510 Źródło : dane GUS Gda ńsk

Z powy ższego zestawienia wynika że na terenie powiatu wyst ępuje niewystarczaj ąca liczba obiektów noclegowych oraz liczba miejsc noclegowych. Średnio turysta przebywa na terenie powiatu około 3 dni.

8.2. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA

Infrastruktura turystyczna na obszarze powiatu wyst ępuje w bogatej i zró żnicowanej formie. Licznie występuj ą tu wypo życzalnie sprz ętu wodnego, kąpieliska, przystanie wodne, pola biwakowe. Nie brak tu tak że znacznej liczby obiektów noclegowych, restauracji i sezonowych punktów gastronomicznych. Baza noclegowa na terenie powiatu ma charakter głównie sezonowy. Jej jako ść nie nad ąż a za rosn ącymi wymaganiami turystów, a jej potencjał jest zbyt mały. Wyst ępuje znaczna koncentracja ruchu turystycznego na niewielkim obszarze w rejonie Jezior Charzykowskiego i Karsi ńskiego w bezpo średnim s ąsiedztwie Parku Narodowego Bory Tucholskie. Przez powiat chojnicki przebiegaj ą n/w oznakowane szlaki turystyczne: Szlaki piesze: · szlak zielony – BY 2061: Szlak „Strugi Siedmiu Jezior”: Chojnice – Jarcewo – Klosnowo – Dębowa Góra – Małe Swornegacie – Chojniczki – Charzykowy (46 km), · szlak czerwony – BY 2016c: „Szlak Kaszubski im. Juliana Rydzkowskiego”: Chojnice – Chojniczki – Bachorze – Stara Piła – Męcikał – Giełdon - Wiele (51 km), · szlak niebieski – BY 2059n, „Szlak Zbrzycy”: Swornegacie – Zbrzyca – Kłonecznica – Laska – Widno – Rolbik – Kaszuba – Leśno – Orlik – Lamk (33 km) przebiegaj ący dalej do Wdzydz Kiszewskich,

93

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 · szlak zielony – BY2056: Brusy – Zalesie – Le śno – Parzyn – Kruszyn – Kubianowo – Laska – Pł ęsno – Drzewicz (41 km), · szlak żółty – im. Józefa Bruskiego: Charzykowy – Wolno ść – Babilon – J. Du że Łowne – Charzykowy - o długo ści 27 km, · szlak niebieski – BY 202n, „Szlak Brdy”: Konarzyny – Małe Swornegacie – Swornegacie - Drzewicz – Męcikał – Mylof – Rytel, szlak przebiega dalej do Bydgoszczy, · szlak niebieski „Partyzantów AK”: Szlachta – Dąbki – Twaro żnica – Fojutowo – Czersk Świecki, · szlak zielony „Wielkiego Kanału Brdy”: Rytel - Lutom – Legb ąd, · szlak żółty „Kasztela ński”: Rytel – Loty ń – Wysoka, szlak dochodzi do Gostycyna.

Szlaki wodne: Brda – dost ępna do spływów kajakowych na długo ści 233 km, szlak zaczyna si ę od Jeziora Gł ębokiego i wiedzie przez jeziora Szczytno, Kr ępsko, Ko ńskie, Charzykowskie, Długie, Karsi ńskie, Witoczno, Małoł ąckie, Dybrzk, dalej przez Tucholski Park Krajobrazowy do Zalewu Koronowskiego i Bydgoszczy, Wielki Kanał Brdy – szlak alternatywny dla odcinka rzeki Brdy, malowniczy, na trasie ciekawe zabytki techniki - trzy akwedukty w miejscach, gdzie kanał prowadzi ponad płyn ącymi dołem ciekami oraz urz ądzenia nawadniaj ące. Kanał został zbudowany w 1849 roku w celu nawadniania lokalnych ł ąk. Odcinek dost ępny dla kajaków: Mylof – Rytel – Fojutowo – Legb ąd – Barłogi – Jezioro Białe – Jezioro Duk - Zielonka (30,5 km) Szlak wodny rzeki Wdy bierze swój pocz ątek na Równinie Charzykowskiej. Rzeka przepływa w swoim górnym biegu przez wiele jezior, a w tym przez jeziora Wdzydze, Gołu ń, Radolne, Słupinko i Jelenie. W jej dorzeczu utworzono parki krajobrazowe Wdzydzki i Wdecki. Brzegi rzeki Wdy s ą przewa żnie pokryte lasami, dosy ć wysokie, a miejscami urwiste. Podstawowy szlak kajakowy to: Lipusz – Wdzydze Tucholskie – Czarna Woda – Odry – Tle ń – Świecie (ł ącznie 175 km). Zbrzyca – długo ść 45 km – rozpoczyna si ę na Jeziorze Sarnowiczym Wielkim, prowadzi przez jeziora: Dywa ńskie, Somi ńskie, Kruszy ńskie, Parzyn, Miłachowo, Laska, Ksi ęż e, Parszczenica i ł ączy si ę z Brd ą w Jeziorze Witoczno. Chocina z miejscowo ści Zielona Chocina do Swornegaci. Szlak Charzykowski z Charzyków wzdłu ż brzegów jeziora do Małych Swornegaci, gdzie ł ączy si ę ze Szlakiem Brdy.

94

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Trasy rowerowe znakowane Trasa czarna po Borach Tucholskich - długo ść 113 km – Tuchola – Raci ąż – Lutom – Woziwoda – Czersk – Odry – Karsin – Wiele – Le śno – Czapiewice – Drzewicz – PN Bory Tucholskie – Bachorze – Chojnice lub alternatywnie ze wsi Le śno przez Kaszub ę – Rolbik – Lask ę – Śluz ę – Swornegacie – Choci ński Młyn do Bachorza Trasa niebieska – długo ść 166 km – Bydgoszcz – Tuchola – Woziwoda – Lutom – Rytel – Mylof – Klosnowo – Drzewicz – Swornegacie – Choci ński Młyn – Bachorze – Charzykowy – Chojnice.

Naszyjnik Północy "Greenway - Naszyjnik Północy" to szlak rowerowy o długo ści 870 km, prowadz ący przez tereny Środkowego i Wschodniego Pomorza. Szlak przebiega przez pojezierze Drawskie, Bytowskie i Kraje ńskie. Główne miejscowo ści na trasie szlaku, to: Debrzno - Złotów - Jastrowie - Okonek - Borne Sulinowo - Czaplinek - Kalisz Pomorski - Drawsko Pomorskie - Połczyn Zdrój - Barwice - Szczecinek - Bobolice - Polanów - Biały Bór - Człuchów - Chojnice - Brusy - Karsin, Czersk - Tuchola - Kamie ń Kraje ński - Debrzno. Szlak obejmuje swoim zasi ęgiem obszar 4 województw i przebiega przez 30 gmin.

Kaszubska Marszruta W 2012 r. rozpocz ęto prace nad budow ą tras rowerowych w regionie Kaszub w ramach rozwoju oferty turystycznej regionu powiatu chojnickiego. Ście żki rowerowe maj ą za zadanie popraw ę bezpiecze ństwa rowerowego ruchu turystycznego. Przedmiotem projektu „Budowa tras rowerowych i infrastruktury turystycznej w powiecie chojnickim w ramach programu Kaszubska Marszruta” jest utworzenie 156,37 km poł ączonych i oznakowanych tras rowerowych obejmuj ących swym zasi ęgiem terytorium wszystkich gmin powiatu (poza miastem Chojnice): Gminy Czersk, Gminy Chojnice, Gminy Brusy, Gminy Konarzyny. W ramach projektu zaplanowano: ‹ zbudowanie oraz znakowanie 49,91 km nowych tras rowerowych; ‹ oznakowanie 106,46 km tras rowerowych; ‹ wybudowanie małej infrastruktury: 10 punktów odpoczynkowych obejmuj ących m.in. wiat ę dla rowerzystów, kosz na śmieci oraz stojak rowerowych;

95

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 ‹ usytuowanie 39 tablic informacyjnych dwustronnych zawieraj ących map ę przebiegu tras rowerowych oraz informacj ę o atrakcjach przyrodniczych i turystycznych okolicy; ‹ zbudowanie 5 kładek na terenach le śnych dla rowerzystów nad jarami i potokami; ‹ przebudow ę mostu pieszo – rowerowego na Brdzie w Babilonie; ‹ budow ę 2 przej ść dla płazów. Partnerami Powiatu Chojnickiego w realizacji projektu s ą ponadto: Nadle śnictwo Przymuszewo, Park Narodowy „Bory Tucholskie” i Nadle śnictwo Rytel. Całkowita warto ść projektu – 21 138 705,83 zł. Warto ść dofinansowania (47,29%) – 9 840 051,52 zł Inn ą form ą infrastruktury turystycznej s ą liczne kąpieliska i miejsca wykorzystywane do k ąpieli na terenie powiatu chojnickiego. Mo żna wymieni ć tu obiekty: nad jeziorami Ostrowite w gminie Czersk i gminie Chojnice, cztery obiekty nad Jeziorem Charzykowskim oraz Nied źwied ź w Chojniczkach, Łowne w Babilonie, Karsi ńskie w Swornegaciach, Dybrzyk i Kosobudno w Czernicy, a tak że miejsce do kąpieli nad Wielkim Kanałem Brdy w Rytlu.

Rysunek 301. Baza noclegowa turystyki w podobnych powiatach w 2010 r .

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Powiat chojnicki znajduje si ę w śród powiatów o średniej liczbie miejsc noclegowych i udzielonych noclegów. Docelowym modelem jest powiat l ęborski, który posiada prawie 4-krotnie wi ęcej miejsc noclegowych. W porównaniu do bezpo średnich s ąsiadów (powiatów) posiada podobn ą baz ę noclegow ą jak powiaty człuchowski i chojnicki i prawie dwukrotnie mniejszą ni ż powiat ko ścierski.

96

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 312. Korzystaj ący z noclegów na terenie s ąsiednich powiatów

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Ilo ść korzystaj ących z noclegów na terenie powiatu chojnickiego jest na poziomie średnim w porównaniu z s ąsiednimi powiatami. Mimo mniejszej liczby miejsc noclegowych w powiecie kartuskim udzielono noclegów wi ększej liczbie turystów.

Rysunek 323. Zestawienie udzielonych noclegów na terenie s ąsiednich powiatów

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Mimo mniejszej liczby turystów korzystaj ących z noclegów w powiecie chojnickim, w stosunku do powiatu kartuskiego, udzielono w nim wi ęcej noclegów, a wi ęc w wi ększym stopniu te miejsca noclegowe zostały wykorzystane.

97

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 334. Średni poziom wykorzystania miejsca noclegowego na terenie sąsiednich powiatów

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Powiat chojnicki znajduje si ę w śród powiatów o średnim poziomie wykorzystania miejsc noclegowych. Przeci ętnie ka żde miejsce noclegowe było wynaj ęte przez prawie 50 dni w roku. Sytuacj ę tak ą mo żna zinterpretowa ć w ten sposób, że podstawowe wykorzystanie miejsc noclegowych ma miejsce w sezonie letnim (lipiec i sierpie ń) niezale żnie od poło żenia danego powiatu i niezale żnie od liczby miejsc noclegowych.

Rysunek 345. Średni czas pobytu turysty korzystaj ącego z noclegów na terenie powiatu (dni)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Średni czas pobytu turysty na terenie powiatu l ęborskiego (6,18 dnia) jest dwukrotnie wy ższy ni ż czas pobytu na terenie powiatu chojnickiego (3,19 dnia). Powiat chojnicki posiada jeden z najkrótszych czasookresów pobytu turysty w śród sąsiednich powiatów.

98

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Tabela 192. Podmioty gospodarcze sektora turystycznego w 2011 roku w poszczególnych gminach

Organizacja Gmina Zakwaterowanie Wy żywienie turystyki Miasto Chojnice 13 71 7 Gmina Brusy 9 17 0 Gmina Chojnice 17 36 3 Gmina Czersk 10 44 1 Gmina 3 4 0 Konarzyny Razem 52 172 11 Źródło: IBnGR Gda ńsk

Struktura elementów sektora turystycznego w powiecie chojnickim wskazuje na dominacj ę sektora usług gastronomicznych (78,6% ogółu podmiotów). Zakwaterowanie (16,7%) oraz działalno ść organizatorów turystyki (4,7%) stanowi działalno ść jedynie 1/5 wszystkich przedsi ębiorstw wchodz ących w skład sektora turystycznego. Brak danych o prywatnych kwaterach oferowanych dla turystów. Główna koncentracja podmiotów turystycznych wyst ępuje na obszarze miasta Chojnice i gminy Chojnice oraz na terenie gminy Czersk. Na terenie powiatu chojnickiego realizuje si ę wiele działa ń, a w tym działa ń inwestycyjnych, w oparciu o wsparcie finansowe Unii Europejskiej. Poni żej przedstawiono niektóre z nich: 1) Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej powiatu chojnickiego poprzez budow ę mostu zwodzonego w miejscowo ści Małe Swornegacie w ramach programu Kaszubska Marszruta. 2) Budowa i oznakowanie 160 km tras rowerowych i infrastruktury turystycznej w powiecie chojnickim w ramach programu Kaszubska Marszruta. 3) Jezuici bez Jezuitów - etap II restauracji obiektów dziedzictwa kulturowego w Chojnicach. 4) Zintegrowany System Informacji Turystycznej – Budowa Centrum Informacji Turystycznej – Bramy Kaszubskiego Pier ścienia wraz z kampani ą promocyjn ą przy współpracy z Chojnicami i Czerskiem. 5) Zintegrowany System Informacji Turystycznej Województwa Pomorskiego (dotyczy lokalizacji tzw. infomatów na terenie województwa i systemu informacji cyfrowej wraz z portalem internetowym - koordynowanych w Bramie Wy żynnej w Gda ńsku).

99

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 6) Odbudowa małej infrastruktury turystycznej w miejscowo ści Loty ń gm. Chojnice poprzez remont ście żki spacerowo-dydaktycznej. 7) Rewitalizacja historycznego układu przestrzennego wsi M ęcikał sposobem na wzrost atrakcyjno ści turystycznej i popraw ę bezpiecze ństwa miejscowo ści. 8) Zagospodarowanie turystyczne rezerwatu archeologiczno-przyrodniczego Kr ęgi Kamienne w Odrach. 9) Zagospodarowanie terenów zieleni w Czersku poprzez odnow ę i rewitalizacj ę trzech parków przy Alei 1000-lecia, ul. Chojnickiej i 21 lutego. 10) Borowiackie szlaki – kompleksowa redukcja presji turystycznej w Rezerwacie Biosfery Bory Tucholskie - wspólnie z Czerskiem i Brusami. 11) Zagospodarowanie turystyczne Wielkiego Kanału Brdy na terenie Gminy Czersk. 12) Zagospodarowanie terenu nad jeziorem Ostrowite w gm. Czersk (Centrum Rekreacji - kąpielisko z pełn ą infrastruktur ą i przystani ą wodn ą). 13) Zagospodarowanie miejsca wypoczynku nad Jeziorem Kiełpinek w gm. Konarzyny.

Na atrakcyjno ść turystyczn ą regionu składaj ą si ę równie ż cykliczne imprezy organizowane na terenie powiatu. Powiat chojnicki oferuje szerok ą ofert ę imprez o charakterze sportowo-rekreacyjnym, turystycznym, kulturalnym, folklorystycznym (festyny) oraz artystycznym. Poni żej wykaz wybranych cyklicznych imprez odbywaj ących si ę na terenie powiatu: a) Mi ędzynarodowy Festiwal Folkloru „Dni kultury kaszubskiej” – Brusy, Wiele, Chojnice, Ko ścierzyna. b) Przegl ąd Piosenki Żeglarskiej – Charzykowy. c) Chojnicki Zlot Samochodów Terenowych – Chojnice, Charzykowy. d) Chojnicka Noc Poetów – Chojnice. e) Ogólnopolski Bieg Tura – Chojnice, Człuchów. f) Dni Chojnic – Chojnice. g) Pieczenie Chleba - Widno , gm. Brusy. h) Festyn Archeologiczny - Le śno, gm. Brusy. i) Letnie Igrzyska Pla żowe - Czernica, gm. Brusy. j) Rajd Rowerowy z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja – Brusy. k) Świ ęto Pstr ąga w Wojtalu.

100

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 l) Majówka z laczkiem w Czersku. m) Dni Rytla. n) Łęskie Kapusniaki. o) Festyn Gocki w Odrach.

Chojnicki Klaster Turystyczny Na terenie powiatu chojnickiego powstała inicjatywa utworzenia klastra turystycznego pod nazw ą „Chojnicki Klaster Turystyczny", który otrzymał dofinansowanie projektu pn. „Wsparcie organizacji Klastra Turystycznego w Subregionie Południowym” w wysoko ści 99 750,- zł w ramach konkursu 1.5.2 ogłoszonego przez Agencj ę Rozwoju Pomorza S.A. w Gda ńsku. Uzgodniono główne obszary działania klastra: 1. Współpraca pomi ędzy poszczególnymi podmiotami gospodarczymi oraz pomi ędzy nimi, a ich otoczeniem publicznym, wymiana informacji pomi ędzy wszystkimi zainteresowanymi instytucjami, a tak że koordynacja prowadzonych działa ń.2. Wspólna działalno ść promocyjno-informacyjna (w tym budowa i zarz ądzanie odpowiedni ą infrastruktur ą – stronami internetowymi czy te ż punktami informacji turystycznej), w tym stworzenie strategii takiej działalno ści oraz okre ślenie jej „lokomotyw”. Działalno ść ta powinna polega ć tak że na wspólnej reprezentacji interesów – aplikacji o środki unijne lub udziału w targach itp. 3. Podwy ższanie kwalifikacji osób wchodz ących w skład inicjatywy klastrowej oraz stworzenie dla nich systemu wsparcia w obszarze doradztwa prawno-ksi ęgowego.

Za promocj ę powiatu chojnickiego odpowiada spółka: „Promocja Regionu

Chojnickiego” umiejscowiona w Chojnicach na Starym Rynku. Spółka powstała z inicjatywy trzech samorz ądów tj. Miasta Chojnice, Powiatu Chojnickiego oraz Gminy Chojnice. Do spółki przyst ąpiła te ż Gmina Konarzyny. Misj ą spółki jest partnerska współpraca gmin i powiatu w zakresie skutecznej promocji: gospodarczej, turystycznej, kulturalnej i sportowej. Promocją w gminie Brusy zajmuje się Chata Kaszubska w Brusach Jaglie.

101

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 9. DOCHODY I WYDATKI BUD ŻETU POWIATU

Rysunek 356. Dochody i wydatki bud żetu powiatu chojnickiego w 2010 r.

Źródło: GUS Gda ńsk

Źródło: GUS Gda ńsk

102

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 367. Dochody i wydatki bud żetów powiatów i miast na prawach powiatu na 1 mieszka ńca

Źródło: GUS Gda ńsk

Na tle innych powiatów województwa pomorskiego, dochody powiatu chojnickiego w przeliczeniu na jednego mieszka ńca wynosiły w 2010 r. 924 zł i s ą na poziomie ni ższym ni ż średnia dla województwa – 2263 zł.

Tabela 203. Dochody bud żetów gmin w 2010 r. według rodzajów w tys. zł

Dochody Subwencje Gmina/miasto Ogółem Dotacje własne ogólne Miasto Chojnice 112.009 51.732 33.761 26.516 Gmina Brusy 44.055 11.371 9.191 23.493 Gmina Czersk 63.946 20.603 19.166 24.177 Gmina Chojnice 46.583 15.106 12.504 18.928 Gmina Konarzyny 8.712 3.477 1.912 3.323

Suma gmin powiatu 275.260 102.289 76.534 96.437

Woj. pomorskie 4.244.341 1.900.602 1.025.816 1.317.923 Źródło: Opracowanie własne

Dochody bud żetu powiatu chojnickiego – plan na 2012 r.

Ustalono planowane dochody bud żetu powiatu na rok 2012 w kwocie 92.950.000 zł, w tym: 1) dochody bie żą ce w kwocie 84.753.789 zł, 2) dochody maj ątkowe w kwocie 8.196.211 zł, Na dochody składaj ą si ę mi ędzy innymi: • dochód powiatu z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (10,25%) - 11 483 872 zł

103

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 • dochód powiatu z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych (1,4%) - 150 000 zł • kwota subwencji ogólnej dla powiatu - 55 366 678 zł w tym: - subwencja wyrównawcza - 7 349 249 zł - subwencja równowa żą ca - 1 714 293 zł - subwencja o światowa - 46 303 136 zł • dotacje celowe otrzymane z bud żetu pa ństwa na zadania z zakresu administracji rz ądowej • oraz inne zadania zlecone ustawami realizowane przez powiat - 8 142 180 zł

Tabela 214. Wydatki bud żetu powiatu chojnickiego – plan na 2012 r. w tys. zł

Le śni Bezp. Kultura i Gospodark Edukac ctwo, Gospod Działaln publi Adminis Oświata ochrona a Ochron yjna Polityka łowie Turys arka ość czne i tracja Ró żne i dziedzictw komunalna Kultura Ogółem a opieka społecz ctwo i tyka mieszka usługow ochro publiczn rozlicze wychow a i ochrona fizyczna zdrowia wychow na rolnic niowa a na p- a nia fin. anie narodowe środowisk awcza two po ż. go a

94.800 337,5 772,0 1.233,3 1.405,0 3.686 8.559,5 4.150,0 43.680,0 3.539,2 2.510,6 11.814,7 1.340,0 350,0 285,0

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Tabela 225. Wydatki bud żetów gmin w 2010 r. według działów w tys. zł

Gospodarka Kultura i Gospodarka Oświata i Kultura Administracj Ochrona Polityka komunalna i ochrona Gmina/miasto Ogółem mieszkaniow wychowa fizyczna i a publiczna zdrowia społeczna ochrona dziedzictwa a nie sport środowiska narodowego

Miasto 119110 1751 9787 39170 1132 22780 16649 3710 3427 Chojnice

Gmina Brusy 49076 434 4031 18206 256 8456 2037 952 1328

Gmina Czersk 71277 1701 4019 19489 349 17220 5817 2026 466

Gmina 53009 507 4100 15828 239 10064 5034 3350 535 Chojnice

Gmina 9010 9 1008 2732 34 1532 339 501 21 Konarzyny

Suma gmin 301482 4402 22945 95425 2010 60052 29876 10539 5777 powiatu

Woj. 467218 152107 401696 1539288 30363 833224 314303 173384 154532 pomorskie 4 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Wydatki powiatu chojnickiego w przeliczeniu na jednego mieszka ńca w 2010 r. wynosiły 1.105 zł, co plasuje si ę na poziomie ni ższym ni ż średnia województwa (2447 zł).

104

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Rysunek 378. Wykonanie dochodów i wydatków bud żetu powiatu chojnickiego w latach 2005 – 2011 w mln zł

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego

Analiza dochodów i wydatków bud żetu powiatu chojnickiego w latach 2005 – 2011 pozwala zauwa żyć, że w latach 2005 – 2008 bud żet powiatu był zrównowa żony. W latach 2009 i 2010 wyst ąpiła przewaga wydatków nad dochodami i powiat zadłu żył si ę na kwot ę ponad 20 mln zł. Ta nierównowaga w dochodach i wydatkach została tak że powtórzona w bud żecie roku 2011. Przyczyn ą takiej sytuacji jest zaci ągni ęcie zobowi ąza ń z tytułu realizacji projektów inwestycyjnych realizowanych przez powiat chojnicki.

Istotnym elementem analiz jest redystrybucja środków finansowych pochodz ących z innych źródeł na dofinansowanie zada ń własnych powiatu. Poni żej przedstawiono tabel ę porównuj ącą uzyskane środki w roku 2011 w powiecie chojnickim i w powiatach o ściennych.

Rysunek 39. Środki (w tys. zł.)na dofinansowanie własnych zada ń powiatu chojnickiego i powiatów o ściennych za 2011 r.

1400 1305 1200 1000 800 600 441 400 200 87 39 40 0 bytowski chojnicki człuchowski lęborski ko ścierski kartuski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

105

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

Z powy ższego wykresu wynika, że najwi ęcej środków uzyskały Starostwa Powiatowe w Człuchowie i Kartuzach, a średnie środki przypadły w udziale Starostwom w Bytowie i Chojnicach.

Rysunek 40. Absorpcja środków finansowych Unii Europejskiej w ramach dotacji na projekty w województwie pomorskim na koniec 2012 r. w zł.

35000,00

30000,00

25000,00

20000,00 średnio na 1 mieszkańca 15000,00

10000,00

5000,00

0,00 b.d. - pucki Słupsk słupski Gdynia Gdańsk gdański lęborski kartuski tczewski sztumski chojnicki bytowski

Źródło: www.mapadotacji.gov.pl kościerski malborski kwidzyński Sopot Sopot człuchowski starogardzki wejherowski nowodworski

106

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 41. Absorpcja środków finansowych Unii Europejskiej w ramach dotacji na projekty w województwie pomorskim na koniec 2012 r. (liczba projektów)

1400

1200

1000

800 liczba zrealizowanych projektów 600

400

200

0 … b.d. - pucki Słupsk słupski Gdynia Gdańsk gdański lęborski kartuski tczewski sztumski chojnicki

Źródło: www.mapadotacji.gov.plbytowski kościerski malborski kwidzyński Sopot Sopot nowodwors człuchowski

starogardzki wejherowski Z powy ższego zestawienia wynika, że powiat chojnicki, pod wzgl ędem absorpcji środków finansowych Unii Europejskiej w ramach dotacji na projekty w województwie pomorskim na koniec 2012 r. w przeliczeniu na 1 mieszka ńca, lokuje się w śród powiatów o najni ższym wska źniku. Natomiast w śród powiatów ościennych, powiat chojnicki charakteryzuje si ę jednym z najwy ższych poziomów absorpcji środków UE w przeliczeniu na 1 mieszka ńca. Podobnie wygl ąda zestawienie liczby projektów, gdzie powiat chojnicki lokuje si ę w środku stawki powiatów. Jednocze śnie zauwa żyć nale ży, że powiaty chojnicki, człuchowski, bytowski, ko ścierski i starogardzki na tle pozostałych powiatów województwa pomorskiego zaabsorbowały najmniejsz ą pul ę środków Unii Europejskiej w przeliczeniu na 1 mieszka ńca.

107

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 STRATEGIA ROZWOJU- CZ ĘŚĆ PROJEKCYJNA

10. GŁÓWNE PROBLEMY POWIATU I ANALIZA SWOT

10.1 GŁÓWNE OBSZARY I PROBLEMY ROZWOJOWE POWIATU

Najwa żniejszym atutem powiatu chojnickiego s ą znaczne obszary przyrodnicze chronione prawem, charakteryzuj ące si ę wysok ą jako ści ą środowiska przyrodniczego (park narodowy, rezerwaty przyrody, obszary Natury 2000, parki krajobrazowe itp.) poło żenie w kompleksie Borów Tucholskich. Przekaz ten wzmocniony jest przez usytuowanie na obszarze powiatu Światowego Rezerwatu Biosfery. Dodatkowo powiat posiada znacz ące i wybitne walory turystyczne zwi ązane z licznie wyst ępuj ącymi jeziorami i rzekami. Mocn ą stron ą powiatu jest wysoka aktywno ść mieszka ńców, ich lokalny patriotyzm oraz jako ść działania władz samorz ądowych, wsparta dobrze rozwini ętym sektorem małych i średnich przedsi ębiorstw. Powiat chojnicki charakteryzuje si ę bogatym dziedzictwem kulturowym i licznymi zabytkami. Wa żnym atutem powiatu jest przynale żno ści powiatu do regionu kulturowego Kaszub. Promocja powiatu dokonuje si ę przy współpracy z jednostkami samorz ądu terytorialnego. Powiat posiada dodatni przyrost naturalny, a tak że dodatnie i wzrastaj ące saldo migracji. Główn ą słabo ści ą powiatu chojnickiego, najcz ęś ciej wymienian ą, s ą problemy komunikacji wewn ątrz-powiatowej (zła organizacja) jak i do Trójmiasta oraz brak obwodnic miejscowo ści le żą cych przy drodze krajowej nr 22 (oprócz obwodnicy Chojnic), a tak że niezadawalaj ący stan dróg wojewódzkich. Obserwuje si ę zbyt niskie wykorzystanie potencjału turystycznego powiatu, szczególnie poprzez niedostatecznie rozwini ętą infrastruktur ę turystyczn ą i braki promocji i sprzeda ży pakietów turystycznych. Widoczna jest ograniczona oferta jednostek kultury. Zaniedbania w sferze społecznej obserwuje si ę w działaniach wobec osób wykluczonych i niepełnosprawnych, niewystarczaj ącej profilaktyce zdrowotnej oraz rosn ącym bezrobociu. Powiat charakteryzuje si ę słabym, rozdrobnionym rolnictwem w cz ęś ci północnej oraz znaczn ą ró żnorodno ści ą kulturow ą mieszka ńców. Wiele do życzenia pozostawia stan infrastruktury technicznej, a w szczególno ści gospodarka ściekowa i odpadów stałych, gazyfikacja powiatu i ograniczony dost ęp do usług teleinformatycznych.

108

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Najistotniejsz ą szans ą rozwojow ą powiatu chojnickiego jest poło żenie wzdłu ż korytarza transportowego wschód – zachód oraz wybitne walory geograficzne obszaru Borów Tucholskich. Do pozytywnych elementów zaliczy ć nale ży blisko ść granicy morskiej pa ństwa i absorpcj ę środków UE. Dla mieszka ńców powiatu znaczn ą szans ą jest wykorzystanie trendu rozwoju funkcji turystycznych i rekreacyjnych mieszka ńców województwa pomorskiego. Wyst ępuj ą korzystne, dodatnie dla powiatu, trendy migracyjne. Swoj ą szans ę powiat znajduje tak że w procesie stawania si ę Chojnic regionalnym centrum gospodarczym subregionu. Cały region charakteryzuje si ę wysok ą atrakcyjno ści ą przyrodnicz ą, osadnicz ą, uzdrowiskow ą i rekreacyjn ą. Głównym zewn ętrznym zagro żeniem dla społeczno ści powiatu chojnickiego wydaje si ę by ć brak długofalowych przes ądze ń zwi ązanych z rozwojem sieci kolejowej i drogowej, ł ącz ącej powiat z s ąsiednimi o środkami miejskimi. Z terenu powiatu emigruj ą wykształceni, młodzi mieszka ńcy, natomiast niebezpiecznie wzrasta poziom bezrobocia w regionie. Zewn ętrznym zagro żeniem jest tak że niskie poczucie bezpiecze ństwa ludzi i mienia. Mieszka ńcy powiatu obawiaj ą si ę zahamowania wzrostu gospodarczego w Polsce i regionie, zwi ązanego tak że z ograniczeniami inwestycyjnymi zwi ązanymi z obszarami chronionej przyrody.

10.2 SYNTEZA WYNIKÓW ANALIZY SWOT

WEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU

ATUTY POWIATU

1. Obficie wyst ępuj ące obszary chronione i wysoka jako ść środowiska przyrodniczego – 18 2. Aktywne społecze ństwo – 10 3. Aktywne samorz ądy terytorialne - 7 4. Wysoki potencjał turystyczny – 7 5. Obecno ść atrakcyjnej infrastruktury turystycznej – 6 6. Poło żenie powiatu w korytarzu transportowym – 5 7. Obecno ść dobrze wyposa żonego szpitala powiatowego – 5 8. Zadowalaj ący poziom edukacji – 3 9. Obecno ść wielu zabytków – 3 10. Rozwijaj ąca si ę przedsi ębiorczo ść na terenie powiatu– 3 11. Intensywny rozwój funkcji żeglarskich – 3

109

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 12. Widoczna promocja powiatu – 2 13. Rozwini ęta infrastruktura techniczna w obszarze sieci drogowej, wodoci ągowej i kolejowej – 2 14. Obecno ść ogólnodost ępnej infrastruktury sportowej – 2 15. Dobrze działaj ący nadzór budowlany – 2 16. Istnienie aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego na obszarach miast – 1 17. Znaczna intensywno ść patriotyzmu lokalnego – 1 18. Dobrze rozwini ęte rolnictwo – 1 19. Wysoki potencjał powiatu dla rozwoju odnawialnych źródeł energii – 1

SŁABO ŚCI POWIATU 1. Niewystarczaj ąco rozwini ęta infrastruktura turystyczna (słaba baza noclegowa, brak bazy hotelowej przyjmuj ącej du że grupy konferencyjne, niedostatki infrastruktury na rzekach, zbyt mało ście żek rowerowych, konnych i innych, brak systemu porz ądkowania szlaków turystycznych, ograniczona oferta jednostek kultury) – 10, 2. Brak instrumentów wydłu żaj ących krótki sezon turystyczny – 10, 3. Niewystarczaj ąca promocja powiatu – 10, 4. Brak spójnej polityki wsparcia dla bran ży turystycznej (wysokie podatki – np. podatek od nieruchomo ści, brak skondensowanej bazy obiektów turystycznych, brak systemu sprzeda ży usług, nie istnieje wykreowany powiatowy produkt turystyczny) – 9 5. Niewystarczaj ące dochody powiatu, niedostatecznie sprawnie działaj ący E- URZ ĄD – 9 6. Niezadowalaj ąca polityka samorz ądowa wobec: osób niepełnosprawnych, osób ubogich MOPS/GOPS, rodzin wielodzietnych i niepełnych – 9 7. Brak pełnej oferty szpitala powiatowego w obszarze usług kardiologicznych - 9 8. Niewystarczaj ąca profilaktyka zdrowotna – 9 9. Wysoki poziom i rosn ące bezrobocie – 9 10. Niezadowalaj ąco rozwini ęta infrastruktura komunikacyjna (niedostateczny stan dróg powiatowych, utrudniony dost ęp do autostrad i dróg kluczowych, zły stan techniczny torowisk kolejowych, niski poziom rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii) – 8

110

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 11. Niewła ściwie zorganizowany transport publiczny - brak komunikacji publicznej popołudniami, zbyt długi czas dojazdu do Chojnic i do Trójmiasta – 8 12. Niski poziom bezpiecze ństwa na drogach – 8 13. Niezadowalaj ący poziom edukacji ponadgimnazjalnej – 8 14. Niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy – 8 15. Braki w wyposa żeniu i bazie edukacyjnej – 8 16. Zbyt niska jako ść kształcenia na uczelniach wy ższych w Chojnicach – 8 17. Ucieczka ludzi młodych z powiatu – 7 18. Bariery inwestycyjne wynikaj ące z ochrony przyrody – 7 19. Nieposzerzanie terenów obj ętych ochron ą – 7 20. Brak bada ń nad rozwojem gospodarki wodnej, zarybieniem, oddziaływaniem gatunków chronionych na środowisko – 7 21. Luki w systemie gospodarowania odpadami, w tym niebezpiecznymi – 7 22. Niedostatecznie rozwini ęta sie ć gazowa, kanalizacyjna, ograniczony dost ęp do usług teleinformatycznych np. Internet szerokopasmowy, ograniczony zasi ęg telefonii – 4 23. Niedostatki w obszarze edukacji społecze ństwa w zakresie zarz ądzania kryzysowego – 4 24. Niedostatek we współpracy pomi ędzy jednostkami terytorialnymi – 4 25. Brak przejrzysto ści w polityce gospodarowania nieruchomo ściami – 3 26. Niedostatek prewencji i wsparcia obywatela – słaba komunikacja z policj ą, niski poziom bezpiecze ństwa obywateli i ochrony mienia – 3 27. Niedostatek bazy dla sp ędzania wolnego czasu i uprawiania sportu przez młodzie ż i dorosłych a w tym niedostatek rozwijania umiej ętno ści i zainteresowa ń zwi ązanych z kultur ą i sportem – 2 28. Niska dbało ść o zabytki, dziedzictwo kulturowe – 2 29. Wyst ępuje trudno ść w scalaniu ró żnorodno ści kulturowej społecze ństwa – 2 30. Niedostatek współpracy mi ędzy powiatami np. współfinansowanie muzeum - 2 31. Brak współpracy przedsi ębiorców danych bran ż, np. klastry – 2 32. Brak kadry wysoko wykwalifikowanej dla środowiska gospodarczego powiatu - 2

111

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 ZEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU

SZANSE ROZWOJU POWIATU 1. Utrzymywanie si ę wsparcia finansowego Unii Europejskiej – 12 2. Wysoki trend zainteresowania turystyk ą – 11 3. Wysokie walory przyrodnicze całego regionu – 10 4. Korzystne poło żenie geograficzne regionu – 8 5. Wysoki trend rozwoju przedsi ębiorczo ści w województwie – 7 6. Wzrost zainteresowania kultur ą – 5 7. Rozwijaj ąca si ę współpraca z innymi powiatami – 3 8. Edukacja – 3 9. Istniej ące, rozwini ęte sieci handlowe – 2 10. Bogate zasoby naturalne – 2 11. Wzrastaj ący poziom promocji regionu – 2 12. Planowane szybkie poł ączenia drogowe i kolejowe z Trójmiastem – 2 13. Rozwój kontaktów mi ędzynarodowych – 1

ZAGRO ŻENIA ROZWOJU POWIATU 1. Brak nowoczesnych form promocji (niedostatecznie w stosunku do powiatów ościennych) – 14 2. Niekorzystne procesy demograficzne (migracja ludzi młodych) – 13 3. Osłabienie koniunktury gospodarczej w Polsce i UE (kryzys) – 12 4. Nadmierne oddalenie od du żych o środków miejskich – 10 5. Brak realnej perspektywy wybudowania obwodnic miast powiatu – 8 6. Przewidywane zmiany prawne niekorzystne dla samorz ądów terytorialnych – 8 7. Wy ższy poziom o światy w s ąsiednich powiatach – 6 8. Bariery inwestycyjne wynikaj ące z przepisów ochrony środowiska – 4 9. Zła infrastruktura drogowa na styku z innymi powiatami – 4 10. Wysokie bezrobocie w całym subregionie – 3 11. Zbyt niskie wykorzystanie środków unijnych – 3 12. Niedostateczna współpraca mi ędzypowiatowa – 3 13. Brak o środka dziennego szkolnictwa wy ższego – 2 14. Niskie dochody samorz ądów terytorialnych (wysokie zadłu żenie) – 2 15. Ograniczony dost ęp do usług wielkomiejskich, np. w obszarze kultury – 1 16. Mała liczba instytucji okołobiznesowych – 1

112

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 17. Pogarszaj ąca si ę dost ępno ść transportowa (kolejowa) powiatu - 1

11 . UWARUNKOWANIA I CELE ROZWOJU

11.1 CELE STRATEGII POWIATU DO 2025 ROKU

W oparciu o wnioski wypracowane na seminarium diagnostyczno - projektowym oraz w oparciu o dane statystyczne i zestawy informacji udost ępnione przez Starostwo Powiatowe w Chojnicach, mo żna sformułowa ć obecne i przyszło ściowe uwarunkowania rozwoju powiatu, które wymagaj ą koncentracji działa ń rozwojowych w nast ępuj ących obszarach:

I. Funkcja turystyczna

II. Centrum gospodarcze

III. Przestrze ń i środowisko przyrodnicze

IV. Społecze ństwo obywatelskie

V. Poziom życia mieszka ńców

W ramach ww. obszarów okre ślono nast ępuj ące cele strategiczne, a w ich ramach cele szczegółowe do osi ągni ęcia w perspektywie 2025 r.:

I. Zwi ększenie znaczenia funkcji turystycznej powiatu, poprzez:

1. Intensyfikacj ę celowej promocji powiatu z uwzgl ędnieniem jego walorów przyrodniczych, ze stworzeniem lokalnej marki powiatu chojnickiego. 2. Rozwój systemów zarz ądzania turystyk ą i sprzeda ży pakietów turystycznych w okresie poza sezonem turystycznym. 3. Rozwój infrastruktury turystycznej, infrastruktury kultury i atrakcji na obszarze powiatu. 4. Rozwój turystyki zdrowotnej (lecznictwo uzdrowiskowe i klimatyczne). 5. Likwidacj ę przeszkód rozwoju turystyki wodnej powiatu. 6. Stworzenie zaplecza noclegowego, przygotowanego na przyjmowanie grup kongresowych.

113

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 7. Promocj ę aktywnego sp ędzania czasu w powi ązaniu z wod ą. 8. Wspieranie agroturystyki na terenach wiejskich. 9. Dbało ść o stan i promocj ę lokalnego dziedzictwa kulturowego. 10. Wydłu żenie sezonu turystycznego poprzez stworzenie warunków i promowanie aktywnych form uprawiania turystyki (np. narciarstwo biegowe). 11. Wykorzystanie współpracy mi ędzynarodowej dla wsparcia rozwoju turystyki i usług zdrowotnych.

II. Ukierunkowanie rozwoju powiatu, jako ponadregionalnego centrum gospodarczego, poprzez:

1. Wykorzystanie dogodnego poło żenia komunikacyjnego i geograficznego powiatu dla rozwoju gospodarczego. 2. Popraw ę dost ępno ści komunikacyjnej i infrastruktury transportowej w relacji z sąsiednimi powiatami i Trójmiastem i wykorzystanie istniej ącej. 3. Promocj ę przedsi ębiorczo ści w śród mieszka ńców powiatu i tworzenie lokalnie atrakcyjnych miejsc pracy. 4. Stworzenie dogodnych warunków dla inwestorów. 5. Wspomaganie procesów zakładania i prowadzenia działalno ści gospodarczej. 6. Aktywizacj ę instytucji otoczenia biznesu oraz rozwój współpracy pomi ędzy przedsi ębiorcami. 7. Wspieranie procesu opracowania i aktualizacji planów zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu. 8. Upowszechnienie wiedzy o znaczeniu procedur inwestycyjnych wyst ępuj ących na obszarach chronionych przyrodniczo. 9. Ró żnicowanie działalno ści na obszarach wiejskich i infrastrukturze technicznej wsi. 10. Rozwój rolnictwa – w tym ekologicznego.

III. Ochrona środowiska przyrodniczego i przestrzennego powiatu chojnickiego, poprzez:

1. Ochron ę wysokich walorów przyrodniczych powiatu poprzez realizacj ę zintegrowanych programów ochrony walorów przyrodniczych z wykorzystaniem nowoczesnych technik promocji obszaru. 2. Ustawiczn ą edukacj ę ekologiczn ą obywateli. 3. Rozwój alternatywnych i systemowych źródeł energii.

114

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 4. Wspomaganie rozwoju rybactwa i przetwórstwa rybnego. 5. Koordynacj ę działa ń w obr ębie gospodarki odpadami stałymi na terenie powiatu. 6. Rozwój zwi ązków mi ędzygminnych dla przeciwdziałania zagro żeniom ekologicznym. 7. Zachowanie dziedzictwa i tradycji regionalnej przy kształtowaniu krajobrazu architektonicznego.

IV. Rozwój postaw aktywno ści, ustawicznej edukacji i podmiotowo ści obywateli powiatu, poprzez:

1. Promocj ę dziedzictwa kulturowego i historycznego powiatu oraz aktywno ści w obszarze kultury wśród mieszka ńców. 2. Stworzenie przyjaznych form komunikowania si ę samorz ądu z mieszka ńcami. 3. Rozwój edukacji dorosłych. 4. Podniesienie poziomu edukacji ponadgimnazjalnej, a szczególnie zawodowej i dopasowanie kształcenia do potrzeb biznesu w regionie. 5. Popraw ę bazy edukacyjnej i jej wyposa żenia poprzez wprowadzanie innowacyjnego modelu nauczania opartego na przyro ście kompetencji uczniów. 6. Wspieranie rozwoju szkolnictwa wy ższego. 7. Edukacj ę społecze ństwa w zakresie zarz ądzania kryzysowego. 8. Popraw ę dost ępno ści placówek publicznych dla osób niepełnosprawnych. 9. Zwi ększenie dost ępu do usług teleinformatycznych (Internet szerokopasmowy). 10. Kreowanie pozytywnego wizerunku powiatu w regionie i w śród mieszka ńców.

V. Podniesienie poziomu życia mieszka ńców powiatu, poprzez:

1. Zacie śnienie współpracy mi ędzypowiatowej i subregionalnej. 2. Zaktywizowanie samorz ądów gmin i powiatu do ści ślejszej współpracy, z okre śleniem jednolitych zasad i obszarów współpracy. 3. Zmniejszenie poziomu bezrobocia do co najmniej średniego w województwie pomorskim. 4. Przeciwdziałanie trendowi ucieczki ludzi wykształconych do okolicznych aglomeracji. 5. Przeciwdziałanie patologiom społecznym. 6. Rozwój infrastruktury rekreacyjno – sportowej dla zagospodarowania aktywno ści mieszka ńców.

115

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 7. Zwi ększenie bezpiecze ństwa obywateli i poziomu ochrony mienia. 8. Rozszerzenie zakresu funkcjonowania szpitala powiatowego. 9. Kreowanie współodpowiedzialno ści za własne zdrowie poprzez permanentn ą edukacj ę mieszka ńców. 10. Rozwój opieki dla osób starszych i obło żnie chorych

11.2 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW STRATEGICZNYCH POWIATU CHOJNICKIEGO ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO ORAZ RAPORTEM POLSKA 2030

Cel strategiczny nr 1

Zwi ększenie znaczenia funkcji turystycznej powiatu

Ten cel strategiczny strategii rozwoju powiatu odpowiada zapisom celu strategicznego SRWP „Nowoczesna gospodarka” , a w szczególno ści celowi operacyjnemu „Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna” . Cel ten odpowiada tak że zapisom pierwszego kluczowego wyzwania zawartego w raporcie POLSKA 2030 nazwanego „ Wzrost i konkurencyjno ść ”.

Cel strategiczny nr 2

Ukierunkowanie rozwoju powiatu, jako ponadregionalnego centrum gospodarczego

Ten cel strategiczny strategii rozwoju powiatu odpowiada zapisom celu strategicznego SRWP „Nowoczesna gospodarka” , a w szczególno ści celowi operacyjnemu „Wysoka efektywno ść przedsi ębiorstw”. Cel ten odpowiada tak że zapisom pierwszego kluczowego wyzwania zawartego w raporcie POLSKA 2030 nazwanego „ Wzrost i konkurencyjno ść ”.

Cel strategiczny nr 3

Ochrona środowiska przyrodniczego i przestrzennego powiatu chojnickiego

Ten cel strategiczny strategii rozwoju powiatu odpowiada zapisom celu strategicznego SRWP „Atrakcyjna przestrze ń”, a w szczególno ści celowi operacyjnemu „Dobry stan środowiska”.

116

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Cel ten odpowiada tak że zapisom pi ątego kluczowego wyzwania zawartego w raporcie POLSKA 2030 nazwanego „ Bezpiecze ństwo energetyczno-klimatyczne ”.

Cel strategiczny nr 4

Rozwój postaw aktywno ści, ustawicznej edukacji i podmiotowo ści obywateli powiatu

Ten cel strategiczny strategii rozwoju powiatu odpowiada zapisom celu strategicznego SRWP „Aktywni mieszka ńcy”, a w szczególno ści celowi operacyjnemu „Wysoki poziom kapitału społecznego”. Cel ten odpowiada tak że zapisom dziesi ątego kluczowego wyzwania zawartego w raporcie POLSKA 2030 nazwanego „ Wzrost kapitału ludzkiego ”.

Cel strategiczny nr 5

Podniesienie poziomu życia mieszka ńców powiatu

Ten cel strategiczny strategii rozwoju powiatu odpowiada zapisom celu strategicznego SRWP „Aktywni mieszka ńcy”, a w szczególno ści celowi operacyjnemu „Wysoki poziom zatrudnienia ” i „Lepszy dost ęp do usług zdrowotnych” .

Cel ten odpowiada tak że zapisom siódmego kluczowego wyzwania zawartego w raporcie POLSKA 2030 nazwanego „ Solidarno ść i spójno ść regionalna ”.

Podsumowuj ąc nale ży stwierdzi ć, że zapisy Strategii Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 w pełni odpowiadaj ą zapisom STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO oraz kluczowym wyzwaniom zawartym w raporcie „POLSKA 2030”

12. MISJA POWIATU CHOJNICKIEGO

W tym miejscu naszych rozwa żań warto przytoczy ć jedn ą z definicji misji, która autorom opracowania wydaje si ę by ć najbardziej trafna:

117

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Misja to zwi ęzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzgl ędniaj ące identyfikacj ę podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT.

Misj ą powiatu chojnickiego rozumianego jako wspólnota wszystkich osób zamieszkuj ących na jego terenie jest:

Powiat chojnicki – to wa żny dla Pomorza obszar rozwoju społeczno-gospodarczego i przyrodniczego, który przy pełnym wykorzystaniu jak że cennych walorów Borów Tucholskich, zapewnia zrównowa żony rozwój gospodarczy i turystyczny powiatu. Jest to powiat rozwijaj ący nowoczesne gał ęzie gospodarki, buduj ący dum ę swoich mieszka ńców z miejsca zamieszkania poprzez sprawne i uspołecznione rozwi ązywanie potrzeb bytowych, kulturowych i edukacyjnych.

13. MIERNIKI, WSKA ŹNIKI MONITORINGU STRATEGII ROZWOJU POWIATU

W celu ułatwienia nadzoru i kontroli nad realizacją strategii rozwoju powiatu chojnickiego proponujemy dla ka żdego celu strategicznego wprowadzenie zestawu kilku obiektywnych mierników pozwalaj ących skutecznie monitorowa ć post ępy w realizacji strategii rozwoju.

I. Zwi ększenie znaczenia funkcji turystycznej powiatu

Dla realizacji pierwszego celu strategicznego proponuje si ę zestaw mierników monitoringu wdra żania strategii rozwoju: • Liczba turystów odwiedzaj ących powiat, • Liczba miejsc noclegowych w powiecie, • Procent bud żetu powiatu i gmin przeznaczony na turystyk ę i promocj ę, • Liczba pakietów ofert turystycznych, • Łączna długo ść oznakowanych szlaków turystycznych (w tym wodnych) na terenie powiatu.

II. Ukierunkowanie rozwoju powiatu, jako ponadregionalnego centrum gospodarczego

118

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025

I tak dla drugiego celu strategicznego przytoczonego powy żej proponujemy nast ępuj ące wska źniki monitoringu: • Liczba podmiotów gospodarczych na terenie powiatu i ich dynamika wzrostu, • Średni czas dojazdu do i z Gda ńska, Bydgoszczy i Słupska, • Liczba przedsi ębiorców zrzeszona w samorz ądach gospodarczych, • Procent powierzchni powiatu obj ęty aktualnymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, • Średni czas oczekiwania na decyzje o pozwoleniu na budow ę i na decyzje środowiskowe.

III. Ochrona środowiska przyrodniczego i przestrzennego powiatu chojnickiego

Zestaw wska źników monitoringu wdra żania strategii rozwoju powiatu w obr ębie trzeciego celu strategicznego: • Powierzchnia powiatu prawem chroniona, • Zainstalowana moc urz ądze ń energetycznych na bazie odnawialnych źródeł energii i jej stosunek do cało ści zu żytej energii, • Poziom zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych na obszarze powiatu, • Stopie ń skanalizowania poszczególnych gmin w powiecie, • Jako ść wód w Jeziorze Charzykowskim oraz w rzekach Brdzie i Wdzie.

IV. Rozwój postaw aktywno ści, ustawicznej edukacji i podmiotowo ści obywateli powiatu

Monitoring czwartego celu strategicznego wymaga ustanowienia nast ępuj ących wska źników kontroli wdra żania: • Ilo ść organizacji pozarz ądowych na terenie powiatu, • Wysoko ść bud żetu powiatu przeznaczanego na kultur ę, • Zdawalno ść egzaminów maturalnych w szkołach powiatu, • Liczba spraw mo żliwa do załatwienia w systemie e-urz ędu w starostwie.

V. Podniesienie poziomu życia mieszka ńców powiatu do co najmniej średniego w województwie pomorskim

Dla pi ątego celu strategicznego przytoczonego powy żej proponujemy nast ępuj ące wska źniki monitoringu:

119

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 • Średnie miesi ęczne wynagrodzenie brutto w podmiotach gospodarczych, • Czas dojazdu transportem publicznym z np. Le śna do Chojnic, • Średni roczny wska źnik bezrobocia, • Wska źnik młodzie ży ponadgimnazjalnej ucz ącej si ę na terenie powiatu, • Roczna liczba przest ępstw przeciwko mieniu i życiu mieszka ńców na terenie powiatu i ich wykrywalno ść . W niniejszym opracowaniu nale ży zgodzi ć si ę z wynikami prac nad ewaluacj ą uprzednio obowi ązuj ącej strategii. Czytamy tam m.in., że: − rezultaty monitoringu realizacji strategii rozwoju powinny by ć wiedz ą ogólnodost ępn ą i w miar ę powszechn ą, − monitoring strategii powinien odbywa ć si ę w cyklach rocznych dla bie żą cego kontrolowania post ępu w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć (zada ń) zdefiniowanych w strategii, − realizacja celów średniookresowych powinna by ć monitorowana w cyklach dwuletnich, natomiast realizacja celów długookresowych powinna by ć monitorowana w cyklach czteroletnich.

Tabela 236. Okresy monitorowania strategii rozwoju

Czasookres Realizator Monitoring Uwagi monitoringu monitoringu Zadania Raz w roku Zarz ąd powiatu - Ewentualna Cele Co 2 lata Zarz ąd powiatu nowelizacja średniookresowe strategii Ewentualna Cele Co 4 lata Zarz ąd powiatu nowelizacja długookresowe strategii Źródło: opracowanie własne

− okre ślone w niniejszej strategii wska źniki monitoringu, zbierane corocznie, powinny by ć przedstawiane na specjalnym posiedzeniu Zarz ądu Powiatu, − wska źniki liczbowe monitoringu powinny by ć obudowane komentarzem wyja śniaj ącym uzyskane wyniki i przyczyny uzyskania b ądź nie spodziewanych rezultatów, rezultaty posiedzenia Zarz ądu Powiatu powinny nast ępnie by ć przedstawione i przeanalizowane na jednej z sesji Rady Powiatu,

120

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 − dobr ą praktyk ą, powinno by ć tak że przedstawianie przez Zarz ąd Powiatu corocznych zało żeń do bud żetu powiatu, które powinny wynika ć ze strategii rozwoju powiatu, − monitoring strategii powinien odbywa ć si ę na co najmniej dwóch płaszczyznach. Po pierwsze badane powinny by ć dane statystyczne (liczbowe), po drugie bada ć nale ży ocen ę społeczn ą stopnia realizacji strategii, − nowa strategia rozwoju, konsultowana społecznie w fazie jej opracowania, powinna by ć nieustannie promowana, wraz z pokazywaniem efektów systemowych działa ń rozwojowych, − narz ędzia promocji powinny by ć tak dobrane, by docierały do konkretnych adresatów, którzy zainteresowani s ą efektami działa ń zwi ązanych ze strategi ą, − promocja strategii powinna by ć tak że metod ą zwi ększenia stopnia to żsamo ści i integracji mieszka ńców oraz powi ązania emocjonalnego z rozwojem powiatu chojnickiego.

14. LISTA PROGRAMÓW OPERACYJNYCH

Cel strategiczny 1: Zwi ększenie znaczenia funkcji turystycznej powiatu

Lp. Cel średniookresowy Działanie Wykonawcy

1 2 3 4 1.Wypracowanie zasad współpracy 1.1 Intensyfikacja celowej promocji samorz ądów i przedsi ębiorców dla powiatu z uwzgl ędnieniem jego Powiat wspólnej promocji powiatu walorów przyrodniczych, ze 2.Przeprowadzenie konferencji stworzeniem lokalnej marki powiatu okre ślaj ącej potencjaln ą mark ę chojnickiego powiatu 1.Inspirowanie tworzenia systemów 1.2 Rozwój systemów zarz ądzania sprzeda ży pakietów turystycznych turystyk ą i sprzeda ży pakietów Powiat poza obszarem powiatu turystycznych szczególnie w 2.Szkolenie osób i firm w zakresie okresie poza sezonem letnim przewodnictwa turystycznego 1.3 Rozwój infrastruktury turystycznej, Uruchomienie eksperymentarium przy infrastruktury kultury i atrakcji na CEW, stworzenie wspólnie z gminami Powiat terenie powiatu tras narciarstwa biegowego w oparciu o „Kaszubsk ą Marszrut ę” Rozwój turystyki zdrowotnej Upublicznienie, w postaci 1.4 Powiat (lecznictwo uzdrowiskowe i wydawnictwa, walorów zdrowotnych

klimatyczne) Borów Tucholskich 1.5 Likwidacja przeszkód rozwoju Zadanie adresowane turystyki wodnej powiatu do RZGW i ZMiUW WP

121

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Stworzenie zaplecza noclegowego 1.6 Rekomendacja do przygotowanego na przyjmowanie gmin grup kongresowych 1.7 Promocja aktywnego sp ędzania Opracowanie i wydanie przewodnika Powiat czasu w powi ązaniu z wod ą turystycznego dla żeglarzy i kajakarzy 1.8 Wspieranie agroturystyki na Wykorzystanie istniej ących portali dla Powiat terenach wiejskich informacji i promocji powiatu 1.9 1.Opracowanie powiatowego Dbało ść o stan i promocj ę programu ochrony zabytków Powiat lokalnego dziedzictwa kulturowego 2.Zwi ększenie skali promocji i działa ń Muzeum Historyczno-Etnograficznego 1.10 1.Zawarcie umów z partnerami zagranicznymi dot. sprzeda ży Wykorzystanie współpracy pakietów turystycznych powiatu mi ędzynarodowej dla wsparcia chojnickiego Powiat rozwoju turystyki i usług 2.Zorganizowanie konferencji z zdrowotnych udziałem partnerów sąsiednich powiatów mi ędzynarodowych dot. scenariuszy rozwoju turystyki

Cel strategiczny 2: Ukierunkowanie rozwoju powiatu, jako ponadregionalnego centrum gospodarczego

Lp. Cel średniookresowy Cel operacyjny/działanie Wykonawcy 1 2 3 4 2.1 Wykorzystanie dogodnego Stworzenie wokół Chojnic silnego poło żenia komunikacyjnego i miejskiego obszaru funkcjonalnego, Rekomendacja geograficznego powiatu dla rozwoju umo żliwiaj ącego absorpcj ę znacz ących dla gmin gospodarczego środków w nowej perspektywie finansowej UE 2.2 Poprawa dost ępno ści Odnowa techniczna dróg powiatowych komunikacyjnej i infrastruktury a) 2410G Lubnia – Wiele - Karsin – Powiat transportowej w relacji z s ąsiednimi Czersk powiatami i Trójmiastem i b) 2512G Rzeczenica – Konarzyny wykorzystanie istniej ącej c) 2605G Czersk – Śliwice d) 2644G Chojnice – Ogorzeliny - Du ża Cerkwica e) 2645G Chojnice – Lichnowy – Sław ęcin – Pami ętowo f) 2610G Brusy – Czersk g) 2611G Wojtal – Odry – Czersk h) 2628G DW 235 –Krojanty - Nowa Cerkiew – DW 240

2.3 Promocja przedsi ębiorczo ści w śród Wprowadzenie do ka żdej ze szkół mieszka ńców powiatu i tworzenie ponadgimnazjalnych lekcji Powiat lokalnie atrakcyjnych miejsc pracy przedsi ębiorczo ści z udziałem PUP pracodawców 2.4 Stworzenie dogodnych warunków Gminy dla inwestorów rekomendacja 2.5 Wspomaganie procesów 1.Utworzenie lub wskazanie systemu zakładania i prowadzenia wspierania finansowego instytucji działalno ści gospodarczej otoczenia biznesu Powiat 2.Intensyfikacja działa ń PUP i CEW CEW, PUP 3.Utworzenie parku naukowo- technologicznego w Chojnicach 2.6 Aktywizacja instytucji otoczenia biznesu razem oraz rozwój Wsparcie grantowe i logistyczne dla Powiat współpracy pomi ędzy nowopowstaj ących organizacji biznesu przedsi ębiorcami

122

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 2.7 Wspieranie procesu opracowania i aktualizacji planów Gminy zagospodarowania przestrzennego rekomendacja gmin powiatu 2.8 Upowszechnienie wiedzy o Przeprowadzenie konferencji „Ekolodzy znaczeniu procedur inwestycyjnych kontra inwestorzy” dla uzyskania efektu Powiat wyst ępuj ących na obszarach edukacyjnego w śród inwestorów i chronionych przyrodniczo mieszka ńców Ró żnicowanie działalno ści na 2.9 Gminy obszarach wiejskich i rekomendacja infrastrukturze technicznej wsi. 2.10 Rozwój rolnictwa, w tym Gminy ekologicznego rekomendacja

Cel strategiczny 3: Ochrona środowiska przyrodniczego i przestrzennego powiatu chojnickiego

Lp. Cel średniookresowy Cel operacyjny/działanie Wykonawcy

1 2 3 4 3.1 Ochrona wysokich walorów przyrodniczych powiatu poprzez Gminy/ realizacj ę zintegrowanych rekomendacja Powi ększenie powierzchni obszarów programów ochrony walorów Województwo i chronionych przyrodniczych z wykorzystaniem RDO Ś, Min.

nowoczesnych technik promocji Środowiska obszaru

3.2 1.Konkursy ekologiczne w szkołach, Uniwersytecie III Wieku Zwi ększenie liczby zaj ęć 2. Powiat Ustawiczna edukacja ekologiczna pozaszkolnych i organizacja akcji Rekomendacje Gmin obywateli promuj ących postawy ekologiczne NGO 3.Modernizacja bazy dydaktycznej szkół

3.3 1.Wdro żenie lokalnego systemu zach ęt dla realizacji inwestycji OZE Powiat Promocja alternatywnych i 2.Wyposa żenie nowych lub rekomendacja systemowych źródeł energii remontowanych obiektów

użyteczno ści publicznej starostwa w zasilanie z OZE 3.4 1.Kontrola i wspomaganie zarybiania jezior i rzek na terenie powiatu z Wspomagania rozwoju rybactwa i uwzgl ędnieniem zasad Powiat przetwórstwa rybnego zrównowa żonego rozwoju 2.Wspomaganie hodowli ryb 3.Promocja konsumpcji lokalnych ryb 3.5 Koordynacja działa ń w obr ębie gospodarki odpadami stałymi na 1.Edukacja szkolna i dorosłych terenie powiatu poprzez rozwój 2.Promocja selekcji odpadów ZZO systemów zbiórki i utylizacji

dotycz ących odpadów niebezpiecznych 3.6 Rozwój zwi ązków mi ędzygminnych Zawarcie porozumienia zwi ązanego Powiat dla przeciwdziałania zagro żeniom z realizacj ą zało żeń Rezerwatu i rekomendacja dla ekologicznym Biosfery „Bory Tucholskie” gmin Zachowanie dziedzictwa i tradycji 3.7 Rekomendacja regionalnej przy kształtowaniu gminy krajobrazu architektonicznego

123

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Cel strategiczny 4: Rozwój postaw aktywno ści, ustawicznej edukacji i podmiotowo ści obywateli powiatu

Lp. Cel średniookresowy Cel operacyjny/działanie Wykonawcy

1 2 3 4 4.1 1.Zwi ększenie skali promocji i działa ń Muzeum Historyczno- Etnograficznego (rozbudowa) Promocja dziedzictwa kulturowego i 2.Wykorzystanie pracowników historycznego powiatu oraz muzeum jako prelegentów w Powiat/Gminy aktywno ści w obszarze kultury instytucjach NGO itp. wśród mieszka ńców 3.Rozwijanie oferty jednostek kultury i wspieranie organizacji działaj ących w obszarze kultury. 4.2 1.Wprowadzenie systemu „Drzwi otwarte” w starostwie dla kontaktu Stworzenie przyjaznych form dy żuruj ących specjalistów z komunikowania si ę samorz ądu z mieszka ńcami Powiat mieszka ńcami 2.Stworzenie interaktywnego portalu internetowego z dy żuruj ącymi przedstawicielami starostwa 4.3 1.Rozwój funkcji tzw. Uniwersytetów III Wieku 2.Rozwój placówek kształc ących dorosłych (przekwalifikowanie, uzupełniania wykształcenia) Powiat Rozwój edukacji dorosłych 3.Rozwój e’learningu 4.Przeprowadzanie cyklicznych warsztatów dokształcaj ących nauczycieli w oparciu o np. CEN w Gda ńsku 4.4 1.Dofinansowanie ofert przeszkole ń zawodowych przez PUP Chojnice 2.Analiza rzeczywistych potrzeb Podniesienie poziomu edukacji kształcenia zawodowego i zmiana ponadgimnazjalnej, a szczególnie kierunków kształcenia w szkołach Powiat zawodowej i dopasowanie zawodowych kształcenia do potrzeb biznesu w 3.Dokształcanie nauczycieli zawodu regionie 4.Opracowanie i wdro żenie innowacyjnej edukacji opieraj ącej si ę na wzro ście kompetencji uczniów 4.5 Analiza potrzeb i uzupełnienie wyposa żenia edukacyjnego szkół (pracownie, pomoce dydaktyczne, biblioteki multimadialne itp.) 2.Rozwój bazy edukacyjnej i sportowej a) Budowa sal sportowych Poprawa bazy edukacyjnej i jej (Chojnice – II LO – ul. wyposa żenia Świ ętopełka, ZSP - ul. Powiat Angowicka, T nr 2 – ul. Dworcowa, T nr 3 - ul. Sukienników, LO Czersk)

c) Modernizacja istniej ących budynków o światowych 4.6 1.Elastyczna oferta zgodna z Wspieranie rozwoju szkolnictwa zapotrzebowaniem rynku pracy Powiat wy ższego 2.Lobbing na rzecz kierunków kształcenia Edukacja społecze ństwa w zakresie 1. Organizacja seminariów w 4.7 Powiat zarz ądzania kryzysowego zakresie j/w wygłaszanych w

124

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 organizacjach pozarz ądowych 2.Wydanie bezpłatnego poradnika na temat post ępowania m.in. w sytuacjach kryzysowych 4.8 1.Analiza stanu budynków użyteczno ści publicznej powiatu pod Poprawa dost ępno ści placówek wzgl ędem dost ępno ści dla osób Powiat publicznych dla osób niepełnosprawnych PCPR/PFRON niepełnosprawnych 2.Dostosowanie ww. budynków do wymogów wynikaj ących z analizy 4.9 1.Wprowadzenie zakładki dla sektora NGO i gospodarczego na stronie Zwi ększenie dost ępu mieszka ńców internetowej starostwa powiatu do usług 2.Obj ęcie zasi ęgiem cyfrowego Powiat/Gminy teleinformatycznych (Internet Internetu całego powiatu szerokopasmowy) 3.Zwi ększenie zakresu spraw załatwianych przez e-urz ąd (szkoła, edukacja online) 4.10 1. Identyfikacja znanych osób pochodz ących z powiatu Kreowanie pozytywnego wizerunku chojnickiego Powiat powiatu w regionie i w śród 2.Mianowanie wybranych – mieszka ńców wybitnych postaci ambasadorami powiatu

Cel strategiczny 5 Podniesienie poziomu życia mieszka ńców powiatu chojnickiego

Lp. Cel średniookresowy Cel operacyjny/działanie Wykonawcy

1 2 3 4 Rekomendacja dla 5.1 Zacie śnienie współpracy gmin mi ędzypowiatowej i subregionalnej

1.Wspólne wyst ępowanie o 5.2. Zaktywizowanie samorz ądów gmin i dofinansowanie ze środków Unii powiatu do ści ślejszej współpracy, z Europejskiej itp. Powiat/Gminy okre śleniem jednolitych zasad i 2.Wspólne z gminami wykreowanie obszarów współpracy marki powiatu Zmniejszenie poziomu bezrobocia do Intensyfikacja pracy Powiatowego 5.3 Powiat co najmniej średniego w Urz ędu Pracy w Chojnicach

województwie pomorskim Przeciwdziałanie trendowi ucieczki 5.4 Umo żliwienie mieszka ńcom ludzi wykształconych do okolicznych Powiat/Gminy szybszego dojazdu do pracy aglomeracji 5.5 Wprowadzenie obowi ązkowych zaj ęć w szkołach ponadgimnazjalnych z Przeciwdziałanie patologiom Powiat zakresu przeciwdziałania społecznych nikonityzmowi, narkomanii i alkoholizmowi Rozwój infrastruktury rekreacyjno – 5.6 Rekomendacja dla sportowej dla zagospodarowania gmin aktywno ści mieszka ńców 5.7 1.Doposa żenie Powiatowej Stacji Sanitarno-epidemiologicznej Powiat Zwi ększenie bezpiecze ństwa 2.Rozwój systemu Rat. Med. w obywateli i poziomu ochrony mienia powiecie C P Ratunkowego 3.Remont siedziby KP Policji 5.8 Rozszerzenie zakresu Rozbudowa szpitala i tworzenie funkcjonowania szpitala nowych oddziałów, rozbudowa Powiat powiatowego kardiologii ,diabetologii i in. 5.9 Kreowanie współodpowiedzialno ści 1.Wprowadzenie edukacji zdrowotnej Powiat

125

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 za własne zdrowie poprzez do wszystkich szkół powiatowych permanentn ą edukacj ę mieszka ńców 2.Zamówienie cyklu referatów wygłaszanych w organizacjach pozarz ądowych i na Uniwersytetach III Wieku 3.Organizowanie cykliczne imprez na terenie powiatu o odpowiedzialno ści za własne zdrowie Rozwój opieki dla osób starszych i Wdro żenie systemów opieki 5.10 Powiat/Gminy obło żnie chorych domowej

15. Rekomendacje dla Województwa, Gmin i instytucji funkcjonuj ących na obszarze powiatu chojnickiego

W ramach listy działa ń realizuj ących poszczególne cele strategiczne wyodr ębniono szereg działa ń adresowanych do instytucji otoczenia powiatu chojnickiego i do samorz ądów gminnych powiatu.

Poni żej przedstawiamy list ę działa ń rekomendowanych jako działania gmin powiatu chojnickiego: 1. Uporz ądkowanie i oznakowanie istniej ących szlaków turystycznych. 2. Wytyczenie i oznakowanie szlaków konnych. 3. Rozbudowa systemu ście żek i szlaków rowerowych. 4. Utworzenie w oparciu o „Kaszubsk ą Marszrut ę” szlaków narciarstwa biegowego. 5. Stworzenie zach ęty podatkowej dla nowo-uruchamianych usług uzdrowiskowo- rekonwalescencyjnych. 6. Rozwijanie oferty jednostek kultury i wspieranie organizacji działaj ących w obszarze kultury . 7. Podj ęcie uchwały o kilkuletnim zwolnieniu z podatku od nieruchomo ści inwestorów lokuj ących tak ą inwestycj ę na obszarze powiatu. 8. Wdro żenie systemu wspierania klubów żeglarskich i ich inicjatyw (w ramach ngo), zwi ększenie puli środków dla realizacji celów jst. przez organizacje pozarz ądowe. 9. Ustawienie odpowiednich tablic informacyjnych przy głównych ci ągach komunikacyjnych (gospodarka). 10. Utworzenie gminnych specjalnych stref ekonomicznych. 11. Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 12. Wsparcie przemian jako ściowych gospodarstw rolnych. 13. Wsparcie rolnictwa zrównowa żonego/ekologicznego. 14. Utworzenie lub wskazanie systemu wspierania finansowego instytucji otoczenia biznesu. 15. Wsparcie dla istniej ącej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Topole”. 16. Utworzenie w Chojnicach Parku Naukowo-Technologicznego. 17. Budowa Chojnickiego Centrum Kultury Balturium. 18. Stworzenie oferty lokowania na terenie powiatu centrów finansowo-ksi ęgowych (przygotowanie terenów do budowy centrów; dla pracowników centrów atrakcyjne działki pod budow ę domów).

126

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 19. Podj ęcie uchwały o kilkuletnim zwolnieniu z podatku od nieruchomo ści inwestorów lokuj ących inwestycje budowy zapleczy noclegowych dla grup konferencyjnych na obszarze powiatu. 20. Wsparcie grantowe i logistyczne dla nowopowstających organizacji biznesu. 21. Opracowanie brakuj ących planów zagospodarowania przestrzennego. 22. Budowa kolektorów deszczowych. 23. Budowa kanalizacji sanitarnej na obszarach intensywnej zabudowy. 24. Rozbudowa sieci wodoci ągowej i gazowej. 25. Zawarcie porozumienia mi ędzygminnego zwi ązanego z realizacj ą zało żeń Rezerwatu Biosfery „Bory Tucholskie”. 26. Konkursy ekologiczne w szkołach gminnych. 27. Wpisanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów o obowi ązku stosowania elementów tradycyjnego budownictwa lokalnego. 28. Obj ęcie zasi ęgiem cyfrowego Internetu całego powiatu. 29. Opracowanie i wdro żenie na wszystkich poziomach nauczania – innowacyjnej. edukacji opartej na wzro ście kompetencji uczniów przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii komunikacyjno-informacyjnych (efektywna i innowacyjna edukacja). 30. Umocnienie działa ń Chojnicko – Człuchowski MOF. 31. Wspólne wyst ępowanie o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej itp. 32. Wspólne z gminami wykreowanie marki powiatu. 33. Wdro żenie programu zach ęt skierowanych do wykształconych mieszka ńców powiatu, podejmowania pracy na miejscu. 34. Umo żliwienie mieszka ńcom szybszego dojazdu do pracy. 35. Tworzenie zintegrowanego systemu transportowego (Park&Ride, Bike&Ride), budowa dworców autobusowych – rejony dworców Chojnice, Czersk, Brusy. 36. Przebudowa systemów drogowych w miastach i wi ększych wsiach, budowa ulic osiedlowych. 37. Rozwój pracy online. 38. Budowa obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz obiektów infrastruktury kultury. 39. Wprowadzenie mikro infrastruktury rekreacyjnej w obszary skoncentrowanej zabudowy mieszkaniowej w gminach. 40. Doposa żenie PSP i OSP.

Poni żej przedstawiamy list ę działa ń rekomendowanych jako działania Samorz ądu Województwa Pomorskiego: 1. Wspieranie systemu rozwoju infrastruktury turystycznej na rzekach powiatu 2. Utrzymanie i przywrócenie poł ącze ń kolejowych na terenie powiatu i rozszerzenie oferty przewozowej 3. Przebudowa dróg wojewódzkich: 240, 212 (wraz z budow ą obwodnicy zachodniej Chojnic), 235 (plus obwodnica Brus), 237, 236 4. Renaturyzacja jeziora Wegner

Poni żej przedstawiamy list ę działa ń rekomendowanych jako działania instytucji funkcjonuj ących na terenie powiatu chojnickiego : 1. Podniesienie mostów uniemo żliwiaj ących żeglug ę w Kamionce na Brdzie i mostu na uj ściu Zbrzycy do jeziora Witoczno – rekomendacja dla Regionalnego Zarz ądu

127

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Gospodarki Wodnej w Gda ńsku oraz Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Województwa Pomorskiego. 2. Udro żnienie szlaków żeglownych (rzeka Brda na odcinku J. Charzykowskie – J. Długie). 3. Wdro żenie koncepcji wsi – skansenu „CHOCI ŃSKI MŁYN”- wie ś kulturowa – rekomendacja dla Parku Narodowego „Bory Tucholskie”. 4. Przebudowa istniej ącej wie ży widokowej w Choci ńskim Młynie – rekomendacja dla Nadle śnictwa Przymuszewo. 5. Modernizacja linii kolejowych, przebudowa linii kolejowych (m.in. Chojnice - Tczew, Chojnice – Ko ścierzyna, Chojnice – Człuchów). Przebudowa dworców kolejowych (m.in. Chojnice, Czersk, Brusy) – rekomendacja dla Polskich Linii Kolejowych SA. 6. Przebudowa DK 22 wraz z budow ą obwodnicy Czerska – rekomendacja dla Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. 7. Opracowanie planów ochrony parków krajobrazowych – Parki Krajobrazowe na obszarze powiatu chojnickiego (Tucholski i Zaborski Park Krajobrazowy).

16. GŁÓWNE SUGEROWANE OBSZARY AKTYWNO ŚCI, ZARZ ĄDZANIE STRATEGI Ą ROZWOJU

Analiza strategiczna istniej ącego potencjału oraz analiza sytuacji zewn ętrznej powiatu chojnickiego wskazuje jednoznacznie na konieczno ść wzmocnienia niektórych obszarów funkcjonowania uwzgl ędniaj ące w wi ększym stopniu rozwój funkcji gospodarczej, a w tym turystycznych oraz funkcji zwi ązanych z kształtowaniem przestrzeni i środowiska przyrodniczego, a tak że wzmocnienie problematyki poziomu życia mieszka ńców i ich podmiotowo ści. Dziedziny te winny umocni ć poczucie dumy z bycia mieszka ńcem powiatu chojnickiego i okre śli ć nowy wizerunek powiatu. Z tym poj ęciem nieodł ącznie zwi ązana jest tzw. marka powiatu, któr ą nale ży wypracowa ć wspólnie bazuj ąc na tradycji regionu i jego walorach naturalnych. Innym obszarem znacznej aktywno ści powiatu powinno by ć umacnianie roli centrum gospodarczo – kulturowego i administracyjnego tej cz ęś ci Pomorza (subregionu). Bardzo wa żnym zestawem działa ń wydaje si ę by ć konieczno ść rozwoju funkcji gospodarczych miasta Chojnice, dalszy rozwój jego funkcji handlowo – usługowych, powołanie instytucji obsługi biznesu, oferowanie bogatej oferty imprez kulturalnych, a tak że serwowanie bogatego asortymentu usług o światowych, a w tym mo żliwo ści kształcenia na dobrej jako ści uczelniach wy ższych. Wzmocnieniem tej funkcji b ędzie tak że poprawa dost ępno ści komunikacyjnej Chojnic obszaru subregionu.

128

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Społeczno ść lokalna powinna tak że pami ęta ć o funkcji Chojnic jako centrum usług społeczno - administracyjnych i zdrowotnych. To tu, teraz i w przyszło ści, mieszka ńcy subregionu korzysta ć b ędą z maksymalnie szerokiej gamy usług, korzysta ć z lecznictwa szpitalnego, a tak że z bogatej oferty kulturowej. Nast ąpi powolne ukształtowanie si ę nowej to żsamo ści powiatu, którego społeczno ść cechowa ć b ędzie wysoki stopie ń identyfikacji z miejscem zamieszkania. Przekształcenia funkcjonalno – strukturalne powiatu chojnickiego wymagaj ą kompleksowych i konsekwentnych, wieloletnich działa ń. Wszystkie te działania powinny znajdowa ć oparcie w powiatowej polityce rozwoju zrównowa żonego. Zasady, na których powinna si ę opiera ć polityka w zakresie zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska okre ślono tak że w „Drugiej polityce ekologicznej pa ństwa” i zalicza si ę do nich: ‹ Zasad ę równego dost ępu do środowiska przyrodniczego, ‹ Zasad ę regionalizacji, ‹ Zasad ę uspołecznienia, ‹ Zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci”, ‹ Zasad ę prewencji, ‹ Zasad ę przezorno ści, ‹ Zasad ę BAT – stosowania najlepszych dost ępnych technik, ‹ Zasad ę sybsydiarno ści, ‹ Zasad ę skuteczno ści ekologicznej i ekonomicznej.

Nale ży przytoczy ć jedn ą z definicji rozwoju zrównowa żonego, która brzmi: „Rozwój zrównowa żony to rozwój społeczno – gospodarczy, w którym w celu zrównania szans dost ępu do środowiska poszczególnych obywateli lub grup obywateli – zarówno współczesnych jak i przyszłych pokole ń, nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych, społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych:

Chc ąc wdra żać wy żej wymienione zasady i programy lokalna społeczno ść b ędzie musiała w najbli ższej przyszło ści podj ąć wiele inicjatyw w obszarach:

129

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 1. Wspieranie przedsi ębiorczo ści. Rol ą powiatu jest wspieranie tworzenia nowych i wspieranie istniej ących podmiotów gospodarczych. Zadaniem samorz ądu jest wskazywanie inwestorom obszarów i mo żliwości inwestowania na terenie powiatu, w szczególno ści w takich dziedzinach jak np. obsługa ruchu turystycznego, przetwórstwo żywno ści, przemysł, handel i usługi itp. Nieodł ącznym elementem takich działa ń winno by ć pozyskanie inwestorów strategicznych. Powiat (najlepiej w porozumieniu z gminami) powinien poczyni ć wszelkie starania dla ści ągni ęcia ich na swój teren. W skład ww. działa ń wej ść powinno przygotowanie profesjonalnej oferty inwestycyjnej ze wskazaniem obszaru, uwarunkowa ń infrastrukturalnych i ulg inwestycyjnych oraz dynamiczna promocja oferty. Dla realizacji tych zada ń sugerujemy powołanie przy Staro ście Chojnickim Powiatowej Rady Biznesu, która skupia ć b ędzie grono opiniotwórczych przedsi ębiorców z terenu powiatu niekoniecznie tu zamieszkałych. Promocj ę inwestycyjn ą nale ży zorientowa ć pod konkretne grupy potencjalnych inwestorów. Wymaga to profesjonalnego podej ścia, kontaktów, konsekwentnego kreowania nowego wizerunku powiatu.

2. Rozwój infrastruktury turystycznej oraz utrzymanie stanu środowiska naturalnego Tury ści powinni chcie ć przyje żdżać do powiatu chojnickiego, a inwestorzy powinni chcie ć tu inwestowa ć. W śród warunków koniecznych nale ży wymieni ć uzyskanie poprawy infrastruktury turystycznej oraz wdro żenie systemów sprzeda ży pakietów turystycznych. Potrzebne s ą inwestycje w sie ć kanalizacyjn ą oraz estetyzacja miejscowo ści. Istniej ące atrakcje turystyczne nie posiadaj ą rangi krajowej ani regionalnej. Mo żna dzisiaj mówi ć jedynie o ich randze subregionalnej. Sytuacja ta wynika po cz ęś ci tak że z niedostatków promocji tych atrakcji i braku wyrazistej marki powiatu. Podstawowym walorem powiatu chojnickiego są jego zasoby przyrodnicze, lesisto ść oraz licznie wyst ępuj ące jeziora i rzeki. Tu wyst ępuj ą znakomite warunki dla rozwoju turystyki wodniackiej i turystyki ekologicznej. Realizacja rozwoju gospodarczego powiatu chojnickiego w obszarze turystyki wymaga skutecznej promocji oferty powiatu. Dotyczy to zwłaszcza promocji własnych atrakcji oraz produktów i pakietów turystycznych. Promocja i sprzeda ż pakietów

130

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 turystycznych wydaje si ę by ć podstawowym zadaniem dla powstaj ącego klastra turystycznego, co spowodowa ć powinno znaczne wydłu żenie sezonu turystycznego.

3. Aktywno ść obywatelska Źródłem sukcesu realizacyjnego niniejszej strategii rozwoju b ędzie aktywna postawa i podmiotowo ść mieszka ńców powiatu. T ę aktywno ść mo żna wyzwoli ć poprzez rozszerzanie partycypacji obywateli w podejmowaniu najwa żniejszych decyzji samorz ądów terytorialnych oraz stworzenie mo żliwo ści ustawicznej edukacji. Integracja społeczności lokalnej dokonuje si ę najcz ęś ciej w oparciu o żywe regionalizmy (tradycje regionalne) oraz dorobek kulturowy.

Wszystkie ww. czynniki składa ć si ę b ędą na podnoszenie poziomu życia obywateli, który nie zale ży jedynie od poziomu wynagrodze ń, ale tak że od poczucia: dobrej organizacji życia społecznego, przyjaznej dost ępno ści komunikacyjnej, stanu mieszkalnictwa, sprawnego zaopatrzenia w media, dost ępno ści pracy, minimalizacji patologii społecznych, wysokiego poczucia bezpieczeństwa, wysokiej jako ści usług bytowych i zdrowotnych. Te składniki spowoduj ą powstawanie i utrwalanie si ę poczucia dumy z bycia mieszka ńcem powiatu chojnickiego. Intensywno ść tego uczucia b ędzie okre ślała jednocze śnie sukces realizacyjny niniejszej strategii rozwoju.

4. Finansowanie Źródłami finansowania przedsi ęwzi ęć obj ętych strategi ą rozwoju powiatu chojnickiego b ędą: bud żet powiatu, dotacje zewn ętrzne oraz środki Unii Europejskiej, w tym fundusze strukturalne. Nie nale ży pomija ć tak że mo żliwo ści wynikaj ących z partnerstwa publiczno – prywatnego i porozumie ń podmiotów gospodarczych.

5. Organizacja realizacji strategii rozwoju powiatu chojnickiego Dla stwarzania odpowiedniego klimatu sprzyjaj ącego realizacji prac obj ętych strategi ą rozwoju powiatu oraz rozwijania koncepcji w niej zawartych, celowe jest powołanie Zespołu Monitoringu Strategii , składaj ącej si ę z osób odpowiedzialnych za kontrol ę wdra żania niniejszej strategii rozwoju. W skład takiego zespołu powinni wchodzi ć przedstawiciele Starostwa, Rady Powiatu, biznesu i organizacji pozarz ądowych.

131

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Spis Tabel

Tabela 1. U żytki powiatu chojnickiego ...... 10 Tabela 2. Statystyka powiatu chojnickiego (dane z ko ńca 2011 r.) ...... 11 Tabela 3. Ludno ść powiatu chojnickiego w latach 2005-2011 ...... 22 Tabela 4. Ludno ść według płci i miejsca zamieszkania w powiecie chojnickim (stan na 31.12.2010 r.) ...... 22 Tabela 5. Charakterystyka ludno ści powiatu na tle województwa w 2010 i 2011r. ... 22 Tabela 6. Ludno ść w powiecie chojnickim w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w rozbiciu na kategorie w 2011 r...... 23 Tabela 7. Przyrost naturalny w gminach powiatu chojnickiego w 2010 roku ...... 25 Tabela 8. Migracja i przyrost naturalny w latach 2001 – 2010 ...... 25 Tabela 9. Wybrane wska źniki zwi ązane ze stanem gazyfikacji powiatu chojnickiego w latach 2006-2010 ...... 30 Tabela 10. Stan zwodoci ągowania poszczególnych gmin powiatu chojnickiego w roku 2010...... 35 Tabela 11. Stan skanalizowania poszczególnych gmin powiatu chojnickiego w roku 2010...... 36 Tabela 12. Liczba zdaj ących i zdawalno ść egzaminu maturalnego w powiecie chojnickim ...... 45 Tabela 13. Ochrona zdrowia w powiecie chojnickim ...... 57 Tabela 14. Stan opieki społecznej w powiecie chojnickim ...... 60 Tabela 15. Przest ępstwa stwierdzone w wybranych powiatach Województwa Pomorskiego w 2010 r...... 61 Tabela 16. Zarejestrowana działalno ść stra ży po żarnej w 2010 r...... 62 Tabela 17. Organizacje pozarz ądowe powiatu chojnickiego i powiatów s ąsiednich . 63 Tabela 18. Rezerwaty przyrody ...... 72 Tabela 19. Ilo ść i powierzchnia u żytków ekologicznych w poszczególnych gminach powiatu chojnickiego ...... 73 Tabela 20. Specjalne Obszary Ochrony (siedliskowe) ...... 74 Tabela 21. Obszary Specjalnej Ochrony (ptasie) ...... 75 Tabela 22. Podmioty gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego według zatrudnienia ...... 77 Tabela 23. Pracuj ący w powiecie chojnickim w latach 2000-2010 ...... 78 Tabela 24. Podmioty gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego według działów gospodarki ...... 78 Tabela 25. Zmiany ilo ściowe podmiotów gospodarczych powiatu chojnickiego w roku 2011...... 79 Tabela 26. Podmioty gospodarcze z terenu powiatu chojnickiego zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych i gmin w latach 2009-2010 (stan na 31 XII) ...... 79 Tabela 27. Liczba bezrobotnych w powiecie chojnickim z podziałem na gminy(dane z 31 grudnia 2011 r.) ...... 82 Tabela 28. Napływ bezrobotnych w 2011 r...... 83 Tabela 29. Odpływ bezrobotnych w 2011 ...... 85 Tabela 30. Bezrobotni w powiecie chojnickim według wieku poziomu wykształcenia i sta żu pracy na koniec roku 2011 ...... 86 Tabela 31. Baza turystyki w powiecie chojnickim w 2010 r...... 93 Tabela 32. Podmioty gospodarcze sektora turystycznego w 2011 roku w poszczególnych gminach...... 99 Tabela 33. Dochody bud żetów gmin w 2010 r. według rodzajów w tys. zł...... 103

132

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Tabela 34. Wydatki bud żetu powiatu chojnickiego – plan na 2012 r. w tys. zł ...... 104 Tabela 35. Wydatki bud żetów gmin w 2010 r. według działów w tys. zł ...... 104 Tabela 36. Okresy monitorowania strategii rozwoju ...... 120

Spis Rysunków

Rysunek 1. Regiony etnograficzne 1850-1950 ...... 9 Rysunek 2. Struktura powierzchni powiatu chojnickiego ...... 10 Rysunek 4. Herb powiatu chojnickiego ...... 20 Rysunek 3. Mapa gmin powiatu chojnickiego ...... 20 Rysunek 5. Flaga powiatu chojnickiego ...... 21 Rysunek 6. Obci ąż enie społeczne – liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadaj ąca na jedna osob ę w wieku produkcyjnym ...... 24 Rysunek 7. Przyrost naturalny w powiatach o ściennych ...... 25 Rysunek 8. Linie kolejowe eksploatowane w województwie pomorskim w 2010r. .... 27 Rysunek 9. Intensywno ść poł ącze ń autobusowych w województwie pomorskim (stan na lipiec 2009 r.) ...... 29 Rysunek 10. Długo ść sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej w powiecie chojnickim ... 35 Rysunek 12. Porównanie infrastruktury mieszkaniowej powiatu chojnickiego z sąsiednimi powiatami na koniec 2010 roku ...... 38 Rysunek 13. Szkoły ponadgimnazjalne w powiecie chojnickim ...... 40 Rysunek 14. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych w powiecie chojnickim ...... 43 Rysunek 15. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół w powiecie chojnickim w roku szkolnym 2010/2011 ...... 44 Rysunek 16. Średnie wyniki dla egzaminu maturalnego z j ęzyka polskiego w województwie pomorskim w 2011 r...... 46 Rysunek 17. Ochrona zdrowia w powiecie chojnickim ...... 58 Rysunek 18. Porównanie powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych prawem chronionych powiatu chojnickiego z s ąsiednimi powiatami na koniec 2010 roku...... 64 Rysunek 19. Pogl ądowa lokalizacja Obszarów Chronionego Krajobrazu w granicach Powiatu Chojnickiego ...... 68 Rysunek 20. Obszary NATURA 2000 ...... 74 Rysunek 21. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych na obszarze powiatu chojnickiego w porównaniu do s ąsiednich powiatów ...... 76 Rysunek 22. Liczba podmiotów gospodarki narodowej na terenie powiatu chojnickiego w latach 2006 - 2011 ...... 78 Rysunek 23. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie chojnickim i w powiatach ościennych zarejestrowane w systemie REGON w latach 2008 – 2011 ...... 80 Rysunek 24. Przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenie w powiecie chojnickim i w powiatach o ściennych...... 81 Rysunek 25. Kształtowanie si ę liczby bezrobotnych w poszczególnych miesi ącach 2011 roku w powiecie chojnickim ...... 83 Rysunek 26. Napływ bezrobotnych w powiecie chojnickim w latach 2010 – 2011 ... 84 Rysunek 27. Odpływ bezrobotnych w powiecie chojnickim w latach 2010-2011 ...... 85 Rysunek 28. Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim na tle wska źników województwa i kraju ...... 86 Rysunek 29. Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim i w powiatach o ściennych w latach 2008 – 2011 ...... 87

133

Strategia Rozwoju Powiatu Chojnickiego do roku 2025 Rysunek 30. Struktura u żytków rolnych na obszarze powiatu chojnickiego ...... 90 Rysunek 31. Baza noclegowa turystyki w podobnych powiatach w 2010 r...... 96 Rysunek 32. Korzystaj ący z noclegów na terenie s ąsiednich powiatów ...... 97 Rysunek 33. Zestawienie udzielonych noclegów na terenie s ąsiednich powiatów ... 97 Rysunek 34. Średni poziom wykorzystania miejsca noclegowego na terenie sąsiednich powiatów ...... 98 Rysunek 35. Średni czas pobytu turysty korzystaj ącego z noclegów na terenie powiatu (dni) ...... 98 Rysunek 36. Dochody i wydatki bud żetu powiatu chojnickiego w 2010 r ...... 102 Rysunek 37. Dochody i wydatki bud żetów powiatów i miast na prawach powiatu na 1 mieszka ńca ...... 103 Rysunek 38. Wykonanie dochodów i wydatków bud żetu powiatu chojnickiego w latach 2005 – 2011 w mln zł ...... 105 Rysunek 39. Środki (w tys. zł.)na dofinansowanie własnych zada ń powiatu chojnickiego i powiatów o ściennych za 2011 r………………………………………...105 Rysunek 40. Absorpcja środków finansowych Unii Europejskiej w ramach dotacji na projekty w województwie pomorskim na koniec 2012 r. w zł………………………..106 Rysunek 41. Absorpcja środków finansowych Unii Europejskiej w ramach dotacji na projekty w województwie pomorskim na koniec 2012 r. (liczba projektów)..………107

134