Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ na lata 2009-2016

Zał ącznik do uchwały nr XXIX/272/09 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 29 stycznia 2009 r.

Spis tre ści

Wst ęp …………………………………………………………………………...……………. 1

I. Charakterystyka sołectwa ………………………………………………………………. 1

1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści…………………………..………………… 1 2. Historia ……………………………………………………………………………….. 2 3. Przestrzenna struktura miejscowo ści....…………………...……………………….…. 3

II. Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści ………………………….5

1. Zasoby przyrodnicze …….…….…………………………………………………..…. 5 2. Dziedzictwo kulturowe ……….………………………………………..……..……….7 3. Obiekty i tereny ……………….…………………………………………...……...... 9 4. Infrastruktura społeczna ……………………………………………………………...10 5. Infrastruktura techniczna ……………………………………………………………..12 6. Gospodarka i rolnictwo ………………………………………………………………12 7. Kapitał społeczny i ludzki ……………………………………………………………13

III. Ocena mocnych i słabych stron sołectwa .…………………………………………….14

IV. Opis planowanych zada ń na lata 2009-2016…………………………………………..16

V. Podsumowanie …………………………………………………………………………...19

Wst ęp

„Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ” stanowi opracowanie konkretyzuj ące wspóln ą dla mieszka ńców, zrównowa Ŝon ą wizj ę sołectwa oraz kierunków jego rozwoju na lata 2009- 2016. W „Planie” zostały wskazane zadania, które s ą do potrzebne i realne do zrealizowania na terenie sołectwa, uwzgl ędniaj ąc jego specyfik ę i zdiagnozowane potrzeby. Tym samym, „Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ” staje si ę dokumentem strategicznym dla sołectwa, stanowi ącym jednocze śnie jedno z podstawowych narz ędzi, które s ą niezb ędne lokalnej społeczno ści do ubiegania si ę o dotacje ze środków UE na rozwój swojej wsi. Wypracowanie takiego planu jest mo Ŝliwe tylko w wyniku aktywnego współdziałania mieszka ńców, którzy najpełniej potrafi ą okre śli ć potrzeby swojej społeczno ści. St ąd niniejszy „Plan” jest efektem otwartej dyskusji mieszka ńców, prowadzonej w formie spotka ń, dzi ęki czemu prace nad powstaniem Planu spełniły tak Ŝe funkcj ę integruj ącą i aktywizuj ącą lokaln ą społeczno ść . Nale Ŝy podkre śli ć, i Ŝ w pracach nad opracowaniem „Planu” brali udział nie tylko stali mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ, ale tak Ŝe letnicy. Nale Ŝy przy tym mie ć nadziej ę, i Ŝ Grupa Robocza stanie si ę zal ąŜ kiem grupy d ąŜą cej do utworzenia w sołectwie lokalnego stowarzyszenia, skupiaj ącego najbardziej aktywnych mieszka ńców sołectwa. Wypracowuj ąc docelow ą wizj ę sołectwa, Grupa Robocza okre śliła koncepcj ę nowoczesnego, przyszło ściowego sołectwa, b ędącego odzwierciedleniem potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców. Uznano, i Ŝ racjonalne gospodarowanie bogatymi zasobami środowiska naturalnego oraz dziedzictwa kulturowego, a tak Ŝe wła ściwe zagospodarowanie przestrzeni publicznej gwarantuje mo Ŝliwo ść optymalnej realizacji wszystkich funkcji.

I. Charakterystyka sołectwa 1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści Sołectwo Krzy Ŝ poło Ŝone jest w południowej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie chojnickim, 6 km na północny-zachód od Czerska. Siedzib ą sołectwa jest wie ś borowiacka Krzy Ŝ (53°47'29'' N, 17°51'23'' E). Sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 4295 hektarów (42,95 km 2). W jego skład wchodzi wie ś sołecka Krzy Ŝ oraz osady borowiackie: Nie Ŝurawa, Sienica i Stodółki i osady z pogranicza kaszubsko-borowiackiego: Kłodnia (kasz. Kłodniô) , Bielawy i . S ą to niewielkie wsie, o charakterze zwartym, wielodro Ŝnym i typowo śródle śnym. Poło Ŝone s ą w śródle śnych enklawach, otoczonych drzewostanem sosnowym. Sołectwo nale Ŝy do terenów słabo zaludnionych. W chwili sporz ądzania niniejszego Planu (grudzie ń 2008/stycze ń 2009) na terenie sołectwa zamieszkiwało 677 mieszka ńców. W poszczególnych miejscowo ściach liczba stałych mieszka ńców wynosi: Bielawy – 53, Kłodnia – 91, Krzy Ŝ – 263, Kwieki – 81, Nie Ŝurawa -40, Sienica - 67 oraz Stodółki – 82. Gęsto ść zaludnienia w sołectwie wynosi 15,76 osoby/km 2 i jest du Ŝo ni Ŝsza ni Ŝ średnia g ęsto ść zaludnienia dla terenów wiejskich w skali Polski, która wynosi 51/km 2. Słabe zaludnienie sołectwa Krzy Ŝ jest konsekwencj ą faktu, i Ŝ sołectwa zajmuje do ść du Ŝe obszar w zdecydowanej wi ększo ści zalesiony, a wi ęc powierzchnia gruntów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkalna jest do ść ograniczona. St ąd zabudowa mieszkalna koncentruje si ę przede wszystkim na kilku śródle śnych enklawach.

Rys.1 Poło Ŝenie sołectwa Krzy Ŝ w skali gminy

2. Historia Tereny sołectwa Krzy Ŝ – mimo, Ŝe poło Ŝone na uboczu i otoczone bezkresnymi lasami Borów Tucholskich – mog ą poszczyci ć si ę bogat ą tradycj ą oraz pi ękn ą kart ą historii i patriotyzmu. Ju Ŝ sama nazwa wsi sołeckiej – „Krzy Ŝ” - jest źródłem wielu legend i opowie ści. Wg nich, przed wiekami pewien tutejszy kłusownik-rozbójnik zgładził stra Ŝnika okolicznych lasów królewskich. Wyrzuty sumienia nie pozwalały mu jednak Ŝyć w spokoju, dlatego jako zado ść uczynienie i przejaw skruchy postawił drewniany krzy Ŝ tu Ŝ przy drodze do wsi. I od tego wydarzenia wie ś wzi ęła swoj ą nazw ę, która przetrwała kolejne wieki. Pierwsze ślady bytno ści człowieka na omawianym terenie pochodz ą ju Ŝ z epoki Ŝelaza, kiedy to wykształciła si ę w regionie jedna z lokalnych grup kultury łu Ŝyckiej – grupa kaszubska. Świadcz ą o tym m.in. dobrze zachowane groby skrzynkowe odkryte w okolicach Kłodni. Dla rozwoju Krzy Ŝa i okolicznych wsi szczególne znaczenie miał wiek XIX, kiedy to tutejsze wło ści nale Ŝały do rodziny Kli ńskich, wła ścicieli dworu w Kłodni. Rodzina Kli ńskich zapisała si ę w kronikach jako wybitni patrioci i działacze niepodległo ściowi, gorliwi obro ńcy polsko ści na tutejszych ziemiach. Kli ńscy byli Ŝarliwymi i aktywnymi propagatorami narodowych zrywów wyzwole ńczych, dlatego w sposób aktywny wsparli m.in. powstanie listopadowe i styczniowe. Jeden z braci Kli ńskich – Aleksander, ucze ń gimnazjum chojnickiego był jednym z członków tajnej organizacji uczniowskiej „Polonia” i uczestniczył w walkach na terenie Królestwa Kongresowego w 1931 r. Na pocz ątku XX wieku (1906 r.) Kli ńscy byli współorganizatorami petycji skierowanej do władz pruskich w sprawie nauczania religii w szkołach w j ęzyku polskim. W 1899 r. w Krzy Ŝu powstała szkoła. W 1928 r. ucz ęszczało do niej 95 uczniów z okolicznych wiosek. W czasie okupacji w szkole w Krzy Ŝu prowadzony był komplet tajnego nauczania. Zorganizowała go nauczycielka Stuck. Natomiast w okolicznych lasach ( okolice Kwiek) w czasie II wojny światowej działała grupa partyzancka Jana Knutha („ śubr”) – TOW „Gryf Pomorski”. Partyzanci zbudowali w lasach 86 bunkrów. Wspierani byli aktywnie przez okoliczn ą ludno ść , jak cho ćby przez Józefa Ciemi ńskiego z Bielaw, który za pomoc partyzantom został rozstrzelany wraz z 5-osobowa rodzin ą. Nale Ŝy doda ć, i Ŝ okoliczne lasy były miejscem ka źni wielu obywateli polskich, pomordowanych w walce z hitlerowskim naje źdźcą. Po zako ńczeniu wojny ich groby zostały ekshumowane i przeniesione na wspólny cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego przy ul.Dworcowej. Do wyzwolenia Krzy Ŝa doszło 23 lutego 1945 r., kiedy to do wsi wkroczyła 49 armia Radziecka. Polegli wówczas Ŝołnierze zostali pochowani na cmentarzu zbiorczym w Czersku. Po wojnie Krzy Ŝ, Kłodnia i Kwieki rozbudowały si ę. W Krzy Ŝu kontynuowano działalno ść szkoły, powstała tak Ŝe filia Miejsko-Gminnej biblioteki. Istniała ona do lat 90-tych, a nast ępnie zbiory biblioteczne zostały przeniesione do miejscowej szkoły. W latach 80-tych we wsi wybudowano kaplic ę pw. św. Krzy Ŝa. Powstała tak Ŝe niewielka remiza OSP.

3. Przestrzenna struktura miejscowo ści. Tereny sołectwa Krzy Ŝ charakteryzuj ą si ę pagórkowato ści ą i wysokim stopniem lesisto ści. W okolicach Kwiek znajduj ą si ę obni Ŝenia wytopiskowe o do ść nieregularnych kształtach. Wyst ępuj ą tu tak Ŝe specyficzne dla tej okolicy liczne zagł ębienia o zatorfionym i zabagnionym charakterze, które poro śni ęte s ą do ść rzadkim lasem. Na wschód od Kwiek znajduj ą si ę jedne z najwi ększych w regionie tereny bagienne. Tereny wokół wsi były od wieków eksplorowane pod wzgl ędem wydobycia torfu, czego skutki przetrwały do dziś (cz ęś ciowo zdewastowany teren). Z kolei dla enklaw śródle śnych charakterystyczny jest niwowy układ pól poci ętych na pasy. Przez teren sołectwa przepływaj ą dwie rzeki: na północnych kra ńcach płynie rzeka Niechwaszcz, za ś w centralnej cz ęś ci sołectwa - . Bierze ona swój pocz ątek nieopodal wsi Kwieki, a źródła tej rzeki znajduj ą si ę w zabagnionej niecce po środku lasów. Sołectwo Krzy Ŝ rozci ąga si ę na powierzchni 4295 hektarów, obejmuj ąc znaczny obszar gminy Czersk na północny zachód od miasta Czersk. Teren sołectwa – w jego południowej cz ęś ci - przeci ęty jest drog ą krajow ą nr 22 (tzw.”berlink ą”) oraz lini ą kolejow ą Tczew - , za ś w północnej cz ęś ci - drog ą powiatow ą Czersk-Brusy.

Fot. 1. Charakterystyczny układ pól w okolicach Kłodni i Kwiek Wsie nale Ŝą ce do sołectwa Krzy Ŝ maj ą podobny charakter. S ą to zwarte, wielodro Ŝne osady, poło Ŝone na śródle śnych polanach. Na obrze Ŝach wsi znajduj ą si ę pola uprawne. Charakterystycznym elementem sołectwa s ą stare, przydro Ŝne kapliczki w ka Ŝdej wsi. Stodółki, Krzy Ŝ, Kwieki oraz Kłodnia tworz ą do ść zwart ą enklaw ę i pozostaj ą w blisko ści. Na północnych kra ńcach sołectwa, w pewnym odosobnieniu le Ŝy za ś wie ś Bielawy.

Fot. 2. Sołectwo Krzy Ŝ z lotu ptaka Wie ś sołecka Krzy Ŝ poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci sołectwa. Prowadzi do niej asfaltowa droga – zjazd z drogi krajowej nr 22. Zabudowa wsi jest skoncentrowana wzdłu Ŝ drogi asfaltowej. Tu mieszcz ą si ę m.in. plac zabaw, boisko, szkoła podstawowa z zapleczem, remiza OSP oraz dwa sklepy. W niewielkim oddaleniu od drogi znajduje si ę za ś kaplica pw. św.Krzy Ŝa.

Fot. 3. Układ wsi sołeckiej Krzy Ŝ Na terenie sołectwa znajduje si ę kilka przystanków PKS, zlokalizowanych przy głównych drogach dojazdowych tj. w Krzy Ŝu (centrum wsi), Nie Ŝurawie, Stodółki, Bielawy oraz przy drodze krajowej nr 22. Niestety, istotnym mankamentem w tej kwestii jest brak stosownego transportu zbiorowego, dostosowanego do potrzeb mieszka ńców. Obecnie zorganizowany jest tylko jeden kurs autobusowy. Natomiast w sezonie letnim (wakacje) kurs ten jest zawieszony, co w istotny sposób utrudnia dost ępno ść tych terenów zarówno dla mieszka ńców, jak i dla turystów. Celowe byłoby zwi ększenie ilo ści kursów na trasie Czersk – Chojnice ze zjazdem na Krzy Ŝ oraz wznowienie kursów letnich PKS w kierunku Krzy Ŝa.

II. Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści

1. Zasoby przyrodnicze Pod wzgl ędem administracji le śnej Sołectwo Krzy Ŝ le Ŝy na terenie administrowanym przez Nadle śnictwo Czersk, obr ęb Czersk, le śnictwa: Nie Ŝurawa, Czersk, (okolice Bielaw) oraz Płecno. Tereny te charakteryzuj ą si ę bardzo wysok ą lesisto ści ą, si ęgaj ącą ponad 50%.

KRZYŻ

Rycina 1. Sołectwo Krzy Ŝ na tle podziału administarcyjnego Nadle śnictwa Czersk

Według regionalizacji przyrodniczo-le śnej (Trampler T. i inni, 1990) tereny le śne Sołectwa nale Ŝą do Krainy III Wielkopolsko-Pomorskiej, dzielnicy Borów Tucholskich, mezoregionu Borów Tucholskich. Na terenie sołectwa wyst ępuj ą siedliska do ść urozmaicone – w północnej cz ęś ci sołectwa (okolice Bielaw) spotka ć mo Ŝna siedliska bagienne i olsowe, za ś w cz ęś ci środkowej i południowej (Kwieki, Sienica, Krzy Ŝ) – siedliska borowe (bory świe Ŝe, mieszane oraz bory suche). W składzie gatunkowym drzewostanów dominuje sosna i brzoza. Specyficzna ro ślinno ść wyst ępuje na terenach bagiennych (dawne torfowiska w okolicach Kwiek), gdzie zinwentaryzowano m.in. widłaki i bagno zwyczajne. Ze wzgl ędu na rozbudowan ą sie ć cieków wodnych na terenie sołectwa charakterystycznym elementem tutejszej fauny jest liczna populacja bobra. Obecnie bobry intensywnie eksploruj ą zarówno Niechwaszcz, jak i Czersk ą Strug ę, powoduj ąc liczne starty dla rolników. Na terenie lasów sołectwa Krzy Ŝ znale źć mo Ŝna liczne ślady i pozostało ści po miejscach pracy z czasów II wojny św. – m.in. betonow ą drog ę do dawnej fabryki amunicji.

Fot. 4. Typowy sosnowy drzewostan sołectwa Krzy Ŝ W drzewostanach sołectwa nie brak równie Ŝ innych miejsc szczególnych pod wzgl ędem historyczno-przyrodniczym, jak np. dawny park przy dworku Kli ńskich w Kłodni, gdzie znajduje si ę kilka pi ęknych okazów starych drzew. Cz ęść z nich została obj ęta ochron ą i otrzymała status pomnika przyrody, jak m.in. dwie lipy drobnolistne, jodła pospolita oraz świerk zwyczajny. Inne formy ochrony wyst ępuj ące na terenie sołectwa to u Ŝytki ekologiczne na terenie Nie Ŝurawy.

Fot. 5. Pomnik przyrody w parku dworskim w Kłodni – lipa drobnolistna Ciekawym obiektem przyrodniczym jest tak Ŝe niewielki drzewostan tu Ŝ przy wje ździe do Krzy Ŝa, gdzie rosn ą min. cenne okazy starych drzew obcego pochodzenia z rodziny akacjowatych i orzechowatych. Wskazuje to niew ątpliwie na istnienie w tym miejscu dawnego siedliska. Lasy sołectwa Krzy Ŝ (tereny nale Ŝą ce do le śnictwa Płecno) znajduj ą si ę pod stałym monitoringiem biologicznym, który wskazuje na dobr ą kondycj ę drzewostanów. Cało ść obszarów sołectwa obj ęta jest zasi ęgiem Obszaru Natura 2000. Na terenie sołectwa mie ści si ę ście Ŝka dydaktyczna oraz izba przyrodnicza przy le śniczówce Czersk.

2. Dziedzictwo kulturowe Dwór w Kłodni Najcenniejszym budynkiem pod wzgl ędem historycznym jest dawny dwór Rodziny Kli ńskich w miejscowo ści Kłodnia. Mie ści si ę on na obrze Ŝach wsi, na niewielkim wzgórzu, w otoczeniu starego parku. Do dworu – od strony wsi – prowadzi malownicza aleja obsadzona starymi świerkami. Obecnie budynek stanowi własno ść prywatn ą.

Fot. 6. Dwór w Kłodni

Krzy Ŝe i kapliczki przydro Ŝne Specyficznym elementem krajobrazu sołectwa Krzy Ŝ s ą liczne krzy Ŝe przydro Ŝne i kapliczki. Wynika to z faktu, i Ŝ Krzy Ŝ nale Ŝy do do ść odległej parafii Czersk. Na terenie sołectwa nie ma ko ścioła parafialnego, znajduje si ę tu tylko kaplica, w której nabo Ŝeństwa odbywaj ą si ę do ść sporadycznie, a odprawiane s ą przez duchownych z Czerska. Na co dzie ń mieszka ńcy sołectwa zbieraj ą si ę wi ęc na wspóln ą modlitw ę wła śnie przy przydro Ŝnych „Bo Ŝych M ękach”, w szczególno ści odprawiane s ą tu nabo Ŝeństwa „majowe” oraz ró Ŝaniec św. Przydro Ŝne krzy Ŝe i kapliczki znajduj ą si ę w: Nie Ŝurawie, Sienicy, Krzy Ŝu, Kwiekach, Kłodni i Bielawach. O ile historia krzy Ŝa w Nie Ŝurawie nie jest znana, o tyle ciekawa jest historia krzy Ŝa w Sienicy. Pierwszy postawiony krzy Ŝ (data nieznana) został bowiem ści ęty i spalony przez Rosjan w II wojnie światowej. W 1960 roku z inicjatywy p. Miszewskiego postawiono drugi krzy Ŝ fundowany przez mieszka ńców wsi. Po świecenie krzy Ŝa odbyło si ę potajemnie, nieoficjalnie. Przez bardzo długi czas krzy Ŝem opiekował si ę p. śychski, pó źniej p. Meger. Informacj ę o dacie postawienia i fundatorach zakopano w butelce pod krzy Ŝem.

Fot. 7. Kaplica w Krzy Ŝu Kolejna kapliczka – w Krzy Ŝu - powstała w 1934 r. z inicjatywy ówczesnego dyrektora szkoły p. Blaszka i nauczycielki p. Karwat. Prace budowlane wykonał murarz p. Do ńczyk. Fundatorami byli sami mieszka ńcy wsi, którzy sprawowali tak Ŝe piecz ę nad wystrojem kapliczki. Obecnie miejscem tym opiekuje si ę młodzie Ŝ ze Szkoły Podstawowej w Krzy Ŝu. Szczególnie ciekawa jest historia kapliczki przydro Ŝnej w Kłodni, której pomysłodawc ą i fundatorem był nie Ŝyj ący ju Ŝ Ignacy Kli ński, były wła ściciel dworku szlacheckiego w Kłodni, wielki społecznik. Kapliczka powstała tu Ŝ po II wojnie św. (1946r.) w miejscu zniszczonej przez Niemców poprzedniej kapliczki.

Fot. 8-10. Kapliczki przydro Ŝne w: Kłodni, Krzy Ŝu oraz w Kwiekach.

Z kolei kaplica przydro Ŝna w Kwiekach została zbudowana w 1973 r. na środku wsi, w miejscu zniszczonego krzy Ŝa. Jest to jedna z najpi ękniejszych kapliczek sołectwa, odznacza si ę misternymi okienkami i przepi ęknym ołtarzykiem. Druga kaplica przydro Ŝna w Kwiekach to murowana kaplica przydro Ŝna z pocz ątku lat 70-tych XX w., na polu p.Narlocha. Powstała ona w miejscu, gdzie niegdy ś w szczerym polu stał krzy Ŝ, który został zbudowany w czasie okupacji. Równie Ŝ Bielawy maj ą swoj ą kapliczk ę, która została wybudowana w 1959 r. z inicjatywy matki p. Jana Ł ąckiego. Kobieta pragn ęła modli ć si ę blisko domu, a jej syn marzenie to spełnił wystawiaj ąc okazała kapliczk ę, która przetrwała po dzi ś dzie ń. Obecnie kaplic ą opiekuj ą si ę pa ństwo Sabiniarz. Dokonuj ąc inwentaryzacji zasobów historycznych sołectwa nale Ŝy tak Ŝe wskaza ć na istnienie tutaj kilku starych drewnianych domów o typowo borowiackim charakterze. Zabudowania takie znajduj ą si ę m.in. w Krzy Ŝu (na obrze Ŝach wsi w kierunku Kwiek) oraz w Kwiekach.

Fot. 11. Stara zabudowa borowiacka w Krzy Ŝu

3. Obiekty i tereny Na terenie sołectwa Krzy Ŝ, na obrze Ŝach wsi sołeckiej znajduje si ę ogólnie dost ępne boisko do gry w piłk ę no Ŝną oraz plac zabaw. Boisko ( naturalna murawa, dwie bramki) wytyczone jest na prywatnej posesji, grzeczno ściowo udost ępnionej na ten cel przez mieszka ńca wsi. Podobnie plac zabaw. Oba obiekty nie s ą ogrodzone, wymagaj ą renowacji urz ądze ń, a przede wszystkim ogrodzenia terenu. Brak ogrodzenia wpływa negatywnie na bezpiecze ństwo u Ŝytkuj ących plac dzieci ( oba obiekty umiejscowione s ą bezpo średnio przy drodze asfaltowej prowadz ącej do wsi) oraz ułatwia huliga ńskie wybryki polegaj ące na niszczeniu urz ądze ń i za śmiecaniu terenu. Celowym wydaje si ę znalezienie nowej lokalizacji na plac zabaw i boisko, na terenie nale Ŝą cym do gminy Czersk, co b ędzie gwarantem bezproblemowego u Ŝytkowania obiektów w przyszło ści i zach ęci społeczno ść do inwestowania w te obiekty (ogrodzenia, zało Ŝenia piaskownicy, zakupu nowych urz ądze ń na plac zabaw). Za jedn ą z lepszych lokalizacji uwa Ŝa si ę plac vis a vis świetlicy wiejskiej, w bezpo średnim s ąsiedztwie szkoły. Działka ta mogłaby zosta ć wydzier Ŝawiona przez gmin ę na plac zabaw, konieczne jest jednak wcze śniejsze uporz ądkowanie stanu prawnego tej nieruchomo ści, który w chwili obecnej pozostaje nieuregulowany. Ponadto w centrum wsi, za budynkiem remizy znajduje si ę zbiornik ppo Ŝ. Teren jest obecnie ogrodzony i oznakowany tablicami zakazuj ącym wst ępu osobom nieupowa Ŝnionym.

Fot. 12. Plac zabaw Fot. 13. Zbiornik ppo Ŝ. w Krzy Ŝu

Drugi ze zbiorników ppo Ŝ. znajduje si ę we wsi Kwieki. Tam równie Ŝ – w s ąsiedztwie zbiornika - mie ści si ę niewielki plac gminny, wykorzystywany przez miejscow ą młodzie Ŝ do spotka ń i pikników. Plac nie posiada Ŝadnej stosownej infrastruktury (ławeczki, stoły, zadaszenia, kosze na śmieci itd.). Celowe byłoby zagospodarowanie tego miejsca. Na terenie sołectwa znajduje si ę tak Ŝe gminne wysypisko śmieci w Nie Ŝurawie.

4. Infrastruktura społeczna

W centrum wsi sołeckiej Krzy Ŝ znajduje si ę kompleks miejscowej publicznej szkoły podstawowej. Składaj ą si ę na niego dwa budynki oraz niewielkie betonowe boisko do gry w koszykówk ę. Głównym budynkiem szkolnym jest zbudowany współcze śnie obszerny, pi ętrowy budynek, w którym prowadzone s ą zaj ęcia dydaktyczne. W placówce uczy si ę 45 uczniów w 6 oddziałach szkolnych. Znajduje si ę tutaj 6 sal lekcyjnych, w których funkcjonuje łącznie 17 stanowisk komputerowych oraz biblioteka.

Fot.14. Szkoła Podstawowa w Krzy Ŝu

W bezpo średnim s ąsiedztwie szkoły znajduje si ę budynek „starej szkoły”. Jest to obiekt zbudowany w 1899 r., z czerwonej cegły, w typowo „pruskim” stylu. Obecnie na parterze budynku znajduje si ę niewielka sala gimnastyczna, za ś na pi ętrze – „zerówka” oraz sala lekcyjna. Warto wspomnie ć, i Ŝ szkoła w Krzy Ŝu cieszy si ę długoletni ą, bo ponad 100 letni ą – histori ą.

Fot. 15. „Stara szkoła” w Krzy Ŝu Fot 16. „Stara szkoła” w Kwiekach

Kolejny, szkolny budynek znajduje si ę we wsi Kwieki. Jest to obiekt pochodz ący z pocz ątku XX wieku, z czerwonej cegły, cz ęś ciowo rozebrany. Obecnie znajduje si ę w nim prywatne mieszkanie. „Stara szkoła” mie ści si ę tu Ŝ przy wje ździe do wsi od strony Krzy Ŝa, po lewej stronie. Przed szkoł ą ro śnie stary, stuletni świerk. W centrum Krzy Ŝa znajduje si ę tak Ŝe remiza OSP. Jest to niewielki budynek, w którym mie ści si ę gara Ŝ na stra Ŝacki wóz bojowy zbiornik oraz pomieszczenie, w którym funkcjonuje obecnie sklep spo Ŝywczy. Na fasadzie budynku, w szklanej gablotce znajduje si ę współczesna figurka św.Floriana.

Fot. 17. Remiza OSP w Krzy Ŝu Fot.18. Świetlica wiejska w Krzy Ŝu

Ponadto, przy głównej ulicy Krzy Ŝa mie ści si ę budynek świetlicy wiejskiej („du Ŝa” sala oraz niewielkie pomieszczenie socjalne). W sezonie odbywaj ą si ę tu spotkania mieszka ńców, dyskoteki oraz zaj ęcia dla dzieci. Niestety, poza sezonem u Ŝytkowanie budynku nie jest mo Ŝliwe, ze wzgl ędu na brak stosownego ogrzewania. W budynku mie ści si ę bowiem tylko niewielki kominek, który przy ujemnej temperaturze na zewn ątrz nie jest w stanie ogrza ć pomieszczenia. Kolejnym mankamentem świetlicy jest brak sanitariatów (drewniane „sławojki” znajduj ą si ę na podwórku) oraz kuchni. Wszystko to sprawia, i Ŝ mimo dogodnej lokalizacji budynek nie mo Ŝe wła ściwie pełni ć swoich funkcji i jest wykorzystywany jedynie w ograniczonym zakresie. Równie Ŝ samo wyposa Ŝenie świetlicy jest do ść skromne: znajduj ą si ę tu stare krzesła i stoliki oraz nowozakupiony stół tenisowy. 5. Infrastruktura techniczna W Krzy Ŝu, cz ęś ci Stodółek i Kłodni jest sie ć wodoci ągowa. Z kolei mieszka ńcy Kwieków, Nie Ŝurawy, cz ęś ci Stodółek i Kłodni (za dworem), Sienicy i Bielaw nie s ą podł ączeni do wodoci ągu. Jest to najwi ększym i najbardziej uci ąŜ liwym dla mieszka ńców mankamentem pod wzgl ędem infrastruktury technicznej. Uci ąŜ liwo ść wynika przede wszystkim z faktu, i Ŝ prywatne studnie gł ębinowe w sołectwie od kilku lat nieustannie wysychaj ą. Coraz cz ęstszym zjawiskiem jest tu brak wody. Mieszka ńcy próbuj ą radzi ć sobie z problemem kopi ąc nowe studnie, co jest zadaniem o tyle trudnym, i Ŝ nie mo Ŝna znale źć wody nawet na gł ęboko ści 27-30 m. W ostatnim czasie (rok 2008) w Kwiekach wyschły kolejne 3 studnie, w zwi ązku z obni Ŝaniem si ę wód gruntowych. Jedynym ratunkiem dla gospodarzy jest pomoc s ąsiedzka. W sołectwie nie ma równie Ŝ sieci kanalizacyjnej. Nieczysto ści wywo Ŝone s ą z przydomowych, cz ęsto nieszczelnych zbiorników przez stosowne firmy do oczyszczalni w Czersku. Natomiast odpady stałe wywo Ŝone s ą na znajduj ące si ę na terenie sołectwa wysypisko śmieci w Nie Ŝurawie. Ponadto w Krzy Ŝu znajduje si ę sie ć elektryczna i o świetlenie uliczne. Centrala telefoniczna mie ści si ę pobliskim Gutowcu. Brak jest natomiast ł ączno ści komórkowej – Ŝaden z operatorów telefonii komórkowej nie posiada tu wła ściwego zasi ęgu, co równie Ŝ znacznie utrudnia Ŝycie mieszka ńcom, izoluj ąc ich od „ świata”.

6. Gospodarka i rolnictwo Na terenie sołectwa (Bielawy) znajduj ą si ę zaledwie trzy du Ŝe gospodarstwa rolne, specjalizuj ące si ę w hodowli bydła mlecznego. Inni rolnicy prowadz ą gospodarstwa w bardzo ograniczonym zakresie, prowadz ąc produkcj ę roln ą jedynie na swoje potrzeby. Ponadto na terenie sołectwa prowadzi działalno ść kilka podmiotów gospodarczych, w nast ępuj ących bran Ŝach: stolarstwo (zakład stolarski p.R.Ossowskiego) , przerób drewna (tartak p.A.Durajewskiego), agroturystyka (p.Jasnoch, Kłodnia) oraz handel detaliczny (sklepy spo Ŝywcze).

Fot. 19. Kłodnia, agroturystyka „Zajazd u Bodzia” 7. Kapitał społeczny i ludzki Sołectwo Krzy Ŝ charakteryzuje si ę deficytem pozarz ądowych organizacji społecznych – formalnych i nieformalnych. W ostatnim czasie zebrała si ę grupa aktywnych mieszka ńców sołectwa, skupiona wokół środowiska szkolnego, która planuje w najbli Ŝszym czasie utworzenie lokalnego stowarzyszenia. W chwili obecnej rol ę lidera społecznego w sołectwie pełni Sołtys i Rada Sołecka oraz OSP. Organizuj ą oni m.in. letni festyn. W Ŝyciu kulturalnym szczególn ą aktywno ści ą odznacza si ę środowisko szkolne, które jest organizatorem wielu imprez dla lokalnej społeczno ści, m.in. Świ ęto Pieczonego Ziemniaka, Świ ęto Szkoły, Dzie ń Seniora, Gwiazdor w szkole i Jasełka, Wigilia dla Bezdomnych i Samotnych, Szale ństwa Zimy, Topienie Marzanny, Świ ęto Rodziny, Dzie ń Dziecka, itp. Kultywowane są równie Ŝ uroczysto ści regionalne i rocznice pa ństwowe. We wszystkich uroczysto ściach zawsze zaanga Ŝowani s ą rodzice. W szkole funkcjonuje te Ŝ m.in. Kółko Regionalne, kółko artystyczne „Mądre pomysły - sprawne r ęce", Kółko Misyjne oraz dru Ŝyna harcerska.

Fot.20 Dzie ń Seniora w Krzy Ŝu Fot.21 Dzie ń Rodziny w Krzy Ŝu Du Ŝą aktywno ści ą na forum wsi odznacza si ę równie Ŝ szkolne koło PCK, które zajmuje si ę m.in. zbiórkami odzie Ŝy dla dzieci z domu dziecka w Wierzchowie Człuchowskim, pomaganiem osobom starszym i chorym, dokarmianiem zwierzyny zim ą. Wkład w Ŝycie sołectwa ma równie Ŝ szkolny samorząd uczniowski, który od lat prowadzi szkoln ą kronik ę, dokumentuj ąc tym samym Ŝycie mieszka ńców sołectwa. Szkoła otrzymuje te Ŝ dary z Holandii, które trafiaj ą do najbiedniejszych rodzin.

Fot.22 Dary z Holandii w szkole w Krzy Ŝu Fot.23 Świ ęto Latawca III. Ocena mocnych i słabych stron sołectwa.

S F E Mocne strony Słabe strony 1. Atrakcyjne poło Ŝenie turystyczne 1. Brak odpowiedniej infrastruktury tech. (brak przemysłu, czyste powietrze, wody i (m.in. brak wodoci ągu, kanalizacji, brak lasy, wysoka lesisto ść (ponad 50%) rzeka zasi ęgu operatorów komórkowych, zły stan Niechwaszcz i Czerska Struga, liczne dróg, brak przej ścia dla pieszych, chodników) pomniki przyrody, cisza i spokój, oddalenie 2. Mała dost ępno ść komunikacyjna sołectwa od o środków miejskich, brak jednak jeziora, (jeden kurs PKS, brak transportu zbiorowego w innego akwenu do k ąpieli) okresie letnim), utrudniony dost ęp mieszka ńców do miasta (pracy, o środków 2. Dostateczna ilo ść miejsc parkingowych zdrowia itd.) ( m.in. plac przed kaplic ą) 3. Brak miejsca spotka ń mieszka ńców (brak ławeczek, wiat i innych miejsc 3. Agroturyzm i miejsca noclegowe – odpoczynku dla turystów i mieszka ńców) istnieje infrastruktura dla turystów; 4. Nieodpowiedni stan świetlicy wiejskiej – dodatkowo szkoła udost ępnia w sezonie bez zaplecza sanitarnego i kuchni ogranicza budynek dla wi ększych grup wykorzystywanie obiektu na potrzeby zorganizowanych np. dla wakacyjnych grup społeczno ści, uniemo Ŝliwia organizowanie rekolekcyjnych (z Bydgoszczy, z Niemiec) i imprez, uroczysto ści itd) innych 5. Brak wła ściwego zaplecza rekreacyjno- sportowego dla dzieci i młodzie Ŝy w ogólnie 4. Doskonałe warunki do okołorolniczej dost ępnym, publicznym i bezpiecznym miejscu działalno ści typu zbieractwo i przetwórstwo (boisko i plac zabaw na prywatnym gruncie na runa le śnego, przerób drewna, zakłady usług obrze Ŝach wsi, nieogrodzone, urz ądzenia le śnych, produkt regionalny wymagaj ące renowacji) 6. Niekorzystne warunki do działalno ści rolniczej (słabe ziemie VI klasy i pozaklasowe) 7. Wysokie bezrobocie – brak lokalnych pracodawców, utrudniony dojazd do pracy poza wsi ą 1. Solidarno ść społecze ństwa, pomoc 1. Brak formalnych i nieformalnych sąsiedzka, identyfikowanie si ę z sytuacj ą organizacji pozarz ądowych i grup działania , współmieszka ńców (pomoc w dost ępie do nieliczne inicjatywy oddolne na rzecz lokalnej wody) społeczno ści itd. – poza środowiskiem szkolnym, OSP i Rad ę Sołeck ą 2. Młode społecze ństwo” – du Ŝy udział 2. Brak jakiejkolwiek oferty aktywizacji i dzieci i młodzie Ŝy w strukturze lokalnej zagospodarowania wolnego czasu dla pewnych społeczno ści, społeczno ść rozwojowa grup mieszka ńców: • dzieci i młodzie Ŝy – poza czasem 3. Mentalno ść typowo pomorska: szkolnym ( np. świetlica młodzie Ŝowa, (gospodarno ść , pracowito ść , patriotyzm klub) lokalny – zadbane gospodarstwa i posesje, • kobiet (np. KGW, koła zainteresowa ń – brak nieu Ŝytków le Ŝą cych ugorem – hafciarstwo, makrama itd) zagospodarowanie wszelkich gruntów • seniorów ( np. Klub Seniora, PZEiR) ornych i zielonych itd.) 3. Brak gminnych nieruchomo ści na terenie

SFERA SPOŁECZNA SPOŁECZNA SFERA Krzy Ŝa (działki) z przeznaczeniem na miejsca 4. Rosn ąca świadomo ść i potrzeby zmian, uŜyteczno ści publicznej (np. plac zabaw) ch ęć aktywnego działania na rzecz swojej 4. Marazm i stagnacja, spowodowana wsi (wysoka frekwencja na imprezach ubo Ŝeniem społeczno ści, potrzeba dalszego organizowanych przez Rad ę Sołeck ą, OSP i aktywizowania i mobilizowania mieszka ńców szkoł ę świadczy o popycie mieszka ńców na ofert ę kulturalno-oświatow ą, ch ęć utworzenia lokalnego stowarzyszenia) SZANSE ZAGRO śENIA 1. Mo Ŝliwo ść pozyskiwania środków z 1. Brak technicznej mo Ŝliwo ści zewn ętrznych źródeł finansowania prowadzenia działalno ści ró Ŝnego typu – EKON SFERA SFERA OMICZ (fundusze strukturalne, fundacje, konkursy, bariery techniczne wynikaj ące z braku stowarzyszenia, granty instytucji itd.), a podstawowej infrastruktury technicznej tak Ŝe inne korzy ści płyn ące z integracji z UE (wodoci ąg, kanalizacja, zasi ęg telefonii (np. wymiana młodzie Ŝy, promocja kultury i kom.) rzemiosła) 2. Popyt na agroturyzm i czynny 2. Trudno ści w sprawnym pozyskiwaniu odpoczynek na łonie przyrody - środków unijnych na potrzeby wsi takie jak: wykorzystanie walorów przyrodniczych skomplikowane procedury, ostre kryteria itd., (lasy, rzeki, czyste powietrze). Ponadto a zwłaszcza brak środków na wnoszenie popyt letników i turystów na rolnictwo i wkładu własnego; produkty ekologiczne, w tym na naturalne dary runa le śnego z czystych i nieska Ŝonych 3. Deprecjacja sektora rolnego w terenów oraz wyroby regionalne. gospodarce, co sprawia, i Ŝ standard Ŝycia 3. Zjawisko „ucieczki z miast” tj moda na mieszka ńców – z reguły rolników – obni Ŝa osiedlanie si ę za miastem, na łonie si ę; przyrody; 4. Promocja przedsi ębiorczo ści , zwłaszcza 4. Niekorzystna sytuacja gospodarcza pomoc mikro, małym i średnim regionu i kraju – kryzys ekonomiczny przedsi ębiorstwom w rozwoju firmy oraz (wysoka inflacja, zastój gospodarczy, pomoc w utworzeniu własnej firmy; dekoniunktura na lokalnym rynku usług, korzystne warunki dla podejmowania niekorzystne relacje cenowe, zbyt działalno ści na obszarze gminy Czersk (ulgi i restrykcyjne przepisy) preferencje) – konieczno ść szkole ń i warsztatów aktywizuj ących mieszka ńców 5. Rosn ące bezrobocie mieszka ńców

1. Aktywność mieszka ńców wsi i 1. Migracja zwłaszcza młodych ludzi do przywi ązanie do kultury i lokalnej miasta , w zwi ązku z poszukiwaniem pracy tradycji, wyra Ŝaj ące si ę m.in. w dbało ści o zasoby dziedzictwa kulturowego (kapliczki 2. Pesymizm i rozgoryczenie społeczno ści , i krzy Ŝe przydro Ŝne) wynikaj ące z braku pracy, izolacji komunikacyjnej sołectwa i codziennych 2. Zainteresowanie ludno ści napływowej trudno ści tj. braku wody czy kanalizacji, (letnicy, tury ści) Ŝyciem lokalnej niemo Ŝno ści korzystania z telefonii społeczno ści – wspieranie lokalnych komórkowej itd. inicjatyw, korzystanie z mo Ŝliwo ści zakupu wyrobów regionalnych, udział w imprezach kulturalnych

3. Promowanie idei liderów wiejskich i SFERA SPOŁECZNA SPOŁECZNA SFERA powszechna edukacja społeczna (kampanie społeczne, warsztaty, szkolenia), pokonuj ąca stereotypy i bariery oraz buduj ąca podwaliny świadomego społecze ństwa obywatelskiego, otwartego na potrzeby swego środowiska.

IV. Opis planowanych zada ń na lata 2009-2016

1. Przył ączenie do sieci wodoci ągowej pozostałej części sołectwa (Kwieki, Sienica, Bielawy, Nie Ŝurawa, cz ęść Stodółek, cz ęść Kłodni – za dworem) Opis zadania: Przył ączenie do sieci wodociagowej mieszka ńców okolicznych wiosek, korzystajacych z własnych uj ęć wody. Cel: poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupa odbiorców: mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji : 2009 – 2015 Koszt: 2 720 000 zł Źródło finansowania : PROW 2. Budowa sieci kanalizacyjnej w sołectwie Krzy Ŝ Opis zadania: Budowa kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej wraz z przepompowniami ścieków oraz przył ączami tłocznymi. W wyniku podł ączenia Krzy Ŝa do sieci kanalizacyjnej ścieki bytowo-gospodarcze zostan ą odprowadzone na miejsk ą oczyszczalni ę ścieków w Czersku poprzez istniej ący system kanalizacji grawitacyjnej. Cel: Ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego, poprawa jako ści zycia mieszka ńców Grupa odbiorców: mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt: 5 080 000 zł Źródło finansowania : PROW 3. Remont i przebudowa świetlicy wiejskiej w Krzy Ŝu Opis zadania : Remont i przebudowa budynku świetlicy wiejskiej, obejmuj ąca instalacj ę ogrzewania centralnego, budow ę zaplecza sanitarnego i kuchni oraz wyposa Ŝenie kuchni w niezb ędny sprz ęt AGD oraz zastaw ę. Cel: poprawa jako ści, zakresu i dost ępno ści lokalnej infrastruktury społecznej poprzez jej modernizacj ę i podniesienie poziomu wyposa Ŝenia. Grupa odbiorców: mieszka ńcy wsi i sołectwa Krzy Ŝ oraz tury ści Harmonogram realizacji : 2009 -2015 Koszt: 100 000 zł Źródło finansowania : PROW, RPO WP, środki własne 4. Utworzenie alternatywnej formy wychowania przedszkolnego w Krzy Ŝu Opis zadania : Realizacja zadania polega na utowrzeniu w szkole w Krzy Ŝu oddziału alternatywnej formy edukacji przedszkolnej, zapewniajacego ok.12 h zaj ęć w tygodniu, przez okres 2 lat (2009-2010). Cel: wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez zmniejszanie nierówno ści w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej Grupa odbiorców: dzieci w wieku 3-5 lat z terenu sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji: 2009-2010 Koszt : ok. 100 tys. zł/ uruchomienie zadania oraz jego finansowanie w latach 2009-2010 Źródło finansowania : EFS 5. Organizacja szkole ń, warsztatów oraz zaj ęć maj ących na celu aktywizacj ę i zagospodarowanie wolnego czasu dla poszczególnych grup mieszka ńców Opis zadania : Zagospodarowanie wolnego czasu ró Ŝnych grup mieszka ńców sołectwa Krzy Ŝ poprzez organizacj ę zaj ęć tematycznych i kół zainteresowa ń, w szczególno ści: dzieci i młodzie Ŝy (np. szkoła ta ńca, kurs karate), kobiet (np. hafciarstwo, makrama, Koło Gospody ń Wiejskich – zaj ęcia kulinarne, szkolenia z agroturystyki) itd) oraz seniorów (np. „wieczorki”, kurs komputerowy, zaj ęcia taneczne, muzyczne, zaj ęcia Czerskiego Uniwersytetu III Wieku). Cel: podniesienie aktywizacji spoołeczno ści lokalnej Grupa odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ i okolic Harmonogram realizacji : 2009-2015 Koszt : 15 000,00 zł/rocznie Źródło finansowania : RPO WP, PROW, środki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, LGD „Sandry Brdy” 6. Zagospodarowanie centrum Krzy Ŝa – budowa placu zabaw na działce gminnej Opis zadania : Budowa kompleksu rekreacyjnego dla dzieci z hu śtawkami, zje ŜdŜalniami i piaskownic ą, wyposa Ŝenie placu w niezb ędn ą infrastruktur ę (ławeczki, stoły, zadaszenia, kosze na śmieci) dla organizacji imprez sołeckich Cel: poprawa jako ści, zakresu i dostępno ści lokalnej infrastruktury społecznej poprzez jej modernizacj ę i podniesienie poziomu wyposa Ŝenia , rozwój sprawno ści fizycznej Grupa odbiorców: mieszka ńcy sołectwa i okolic, tury ści Harmonogram realizacji: 2009 - 2011 Koszt: 80 000,00 zł Źródło finansowania: RPO WP, PROW lub środki własne 7. Utwardzenie parkingu i placu przy kaplicy pw. Podwy Ŝszenia Krzy Ŝa Św. Opis zadania : Utwardzenie „klinu” - miejsca parkingowego przed miejscow ą kaplic ą Ŝwirem oraz wyło Ŝenie polbrukiem placu bezpo średnio przed kaplic ą Cel: poprawa estetyki wsi, poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Harmonogram realizacji : 2009-2015 Koszt: 50 000,00 zł Źródło finansowania : RPO WP, PROW, środki własne gminy 8. Remont wiaty przystankowej PKS w Bielawach Opis zadania : Budowa nowej wiaty przystankowej w miejsce zdewastowanego przystanku w Bielawach Cel: poprawa estetyki wsi oraz jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwai tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 5 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy i sołectwa 9. Powołanie i działalno ść lokalnych organizacji społecznych oraz nieformalnych grup m.in. lokalnego stowarzyszenia na rzecz społeczno ści sołectwa Krzy Ŝ, Koła Gospody ń Wiejskich, Klubu Seniora itd. oraz organizacja przez nie corocznego cyklu imprez dla mieszka ńców Opis zadania : Aktywizacja lokalnej społeczno ści przez utworzenie oraz wzmocnienie mo Ŝliwo ści działania grup/organizacji lokalnych róznych grup mieszka ńców. Cykl imprez obejmuje m.in. Dzie ń Stra Ŝaka, Dzie ń Seniora, Dzie ń Dziecka, Dzie ń Kobiet, Mikołajki Cel: aktywizacja i integracja społeczno ści lokalnych, poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców, Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ i okolic, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2016 Koszt : 15 000,00 zł/rocznie Źródło finansowania: RPO WP, LGD „Sandry Brdy”, inne 10. Ustawienie we wsi nowych tablic informacyjnych Opis zadania : Ustawienie w najcz ęś ciej ucz ęszczanych miejscach sołectwa ( w szczególno ści w Kłodni, Bielawach i Sienicy) kilku tablic informacyjnych na ogłoszenia Rady Sołeckiej i inne, w celu kontaktowania si ę z mieszka ńcami. Zapobiegnie to nieestetycznemu oklejaniu drzew, płotów i przystanków plakatami i ogłoszeniami. Cel: poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa i okolic, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 5 000 zł Źródło finansowania : bud Ŝet gminy, środki własne sołectwa, LGD „Sandry Brdy” 11.Renowacja kapliczki w Krzy Ŝu oraz w centrum Kwiek Opis zadania : Odrestaurowanie starych przydro Ŝnych kapliczek Cel: poprawa estetyki wsi, zachowanie dziedzictwa kulturowego Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa i okolic, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 5 000 zł Źródło finansowania : środki własne sołectwa, środki własne gminy 12. Remont boiska szkolnego do siatkówki/koszykówki Opis zadania : Remont betonowego boiska wewn ątrz kompleksu szkolnego. Obecny stan boiska (pop ękana nawierzchnia, wybrzuszenia) zagra Ŝaj ą bezpiecze ństwu uczniów. Celowa jest zmiana nawierzchni na mi ękk ą (np.poliureatonowa) Cel: poprawa bezpiecze ństwa uczniów, wyrównywanie szans edukacyjnych na terenach wiejskich poprzez wzbogacenie bazy sportowo-edukacyjnej, rozwój sprawno ści fizycznej dzieci i młodzie Ŝy Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa i okolic, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 100 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy, PROW, RPO WP 13. Zagospodarowanie terenów zielonych kompleksu szkolnego Opis zadania : Wyło Ŝenie kostk ą brukow ą alejek szkolnych pomi ędzy budynkami i przed wej ściem do szkoły oraz ustawienie drewnianych ławeczek Cel: poprawa bezpiecze ństwa uczniów, poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia Grupy odbiorców : uczniowie, mieszka ńcy sołectwa Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 80 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy 14. Budowa chodników w miejscowo ści Krzy Ŝ Opis zadania: Budowa chodnika z miejscowo ści Stodółki do szkoły drog ą „przy ko ściele”, dostosowanego dla potrzeb osób niepełnosprawnych (bezpieczne, obnizone zjazdy) oraz budowa chodnika dla dzieci ucz ęszczajacych do szkoły – na odcinku od posesji p.Ossowskiego do skrzy Ŝowania, przej ście dla pieszych ze świetlicy do szkoły Cel: poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia oraz bezpiecze ństwa mieszka ńców Grupy odbiorców : uczniowie, mieszka ńcy sołectwa Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 100 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy, PROW, PFRON 15. Instalacja dodatkowych punktów świetlnych oraz konserwacja istniej ących Opis zadania: Instalacja nowych punktów o świetlenia ulicznego: punkt przy drodze powiatowej ze Stodółek do Krzy Ŝa, na wysoko ści placu zabaw oraz punkt w Krzy Ŝu, przy drodze powiatowej na Kwieki, po lewej stronie przy ostatniej posesji, a tak Ŝe punkt przy dworku w Kłodni Cel: poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 30 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy, PROW 16. Remont dróg gruntowych na terenie sołectwa KrzyŜ Opis zadania: Zadanie obejmuje kilka etapów: przede wszystkim nale Ŝy utwardzi ć płytami YOMB drog ę na wsysypisko śmieci – od zjazdu z drogi powiatowej; konieczne jest tak Ŝe utwardzenie dróg: odcinek Krzy Ŝ-Mokre Skrzy Ŝowanie, Kłodnia-Kwieki (do drogi powiatowej), w Krzy Ŝu: od remizy do wysoko ści osady Górki oraz czytelne oznakowanie drogi powioatowej na zakr ęcie Krzy Ŝ-Kłodnia Cel: poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupy odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 100 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy 17. Wymiana dachu azbestowego na nowym budynku szkolnym oraz wymiana pokrycia dachowego na „starej szkole” w Krzy Ŝu Opis zadania: Wymiana pokrycia dachowego na budynku szkolnym Cel: poprawa bezpiecze ństwa uczniów, poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia Grupy odbiorców : uczniowie, mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 120 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy,WFO Ś (demonta Ŝ azbestu), RPO WP 18. Zagospodarowanie placu gminnego w Kwiekach Opis zadania: Ustawienie na placu przy zbiorniku ppo Ŝ. kilku ławeczek i stołów drewnianych Cel: poprawa bezpiecze ństwa uczniów, poprawa estetyki wsi i poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Grupy odbiorców : mieszka ńcy kwiek oraz sołectwa, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 - 2015 Koszt : 10 000 zł Źródło finansowania : środki własne gminy, PROW

V. Podsumowanie W oparciu o specyfik ę wsi oraz zdiagnozowane potrzeby naszych mieszka ńców, odwołuj ąc si ę równie Ŝ do bogatej historii i tradycji tych ziem, powstała zrównowa Ŝona koncepcja nowoczesnego, przyszło ściowego sołectwa, b ędącego odzwierciedleniem potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców. Przedstawiona w niniejszym dokumencie wizja sołectwa Krzy Ŝ wraz z uszczegółowieniem kierunków jego rozwoju na lata 2009-2016, została wypracowana w grudniu 2008 r. – styczniu 2009 r. przez zespół roboczy w składzie: 1. Honorata Narloch – sołtys sołectwa Krzy Ŝ 2. Liliana Wyczk – dyrektor Szkoły Podstawowej w Krzy Ŝu 3. Jerzy Gawry ś – mieszkaniec 4. Beata Drywa – mieszkaniec 5. Szymon Laszczyszyn – mieszkaniec 6. Włodzimierz Krzoska – mieszkaniec 7. Wioletta Polaszek - mieszkaniec 8. Ewa Ackermann - mieszkaniec 9. Józef Kosecki – mieszkaniec 10. Franciszek Narloch – mieszkaniec 11. Zofia Skajewska – mieszkaniec 12.Magdalena Apostołowicz – Urz ąd Miejski w Czersku.