Plan Odnowy Miejscowości Na Lata 2009-2016
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ na lata 2009-2016 Zał ącznik do uchwały nr XXIX/272/09 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 29 stycznia 2009 r. Spis tre ści Wst ęp …………………………………………………………………………...……………. 1 I. Charakterystyka sołectwa ………………………………………………………………. 1 1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści…………………………..………………… 1 2. Historia ……………………………………………………………………………….. 2 3. Przestrzenna struktura miejscowo ści....…………………...……………………….…. 3 II. Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści ………………………….5 1. Zasoby przyrodnicze …….…….…………………………………………………..…. 5 2. Dziedzictwo kulturowe ……….………………………………………..……..……….7 3. Obiekty i tereny ……………….…………………………………………...……..........9 4. Infrastruktura społeczna ……………………………………………………………...10 5. Infrastruktura techniczna ……………………………………………………………..12 6. Gospodarka i rolnictwo ………………………………………………………………12 7. Kapitał społeczny i ludzki ……………………………………………………………13 III. Ocena mocnych i słabych stron sołectwa .…………………………………………….14 IV. Opis planowanych zada ń na lata 2009-2016…………………………………………..16 V. Podsumowanie …………………………………………………………………………...19 Wst ęp „Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ” stanowi opracowanie konkretyzuj ące wspóln ą dla mieszka ńców, zrównowa Ŝon ą wizj ę sołectwa oraz kierunków jego rozwoju na lata 2009- 2016. W „Planie” zostały wskazane zadania, które s ą do potrzebne i realne do zrealizowania na terenie sołectwa, uwzgl ędniaj ąc jego specyfik ę i zdiagnozowane potrzeby. Tym samym, „Plan odnowy miejscowo ści Krzy Ŝ” staje si ę dokumentem strategicznym dla sołectwa, stanowi ącym jednocze śnie jedno z podstawowych narz ędzi, które s ą niezb ędne lokalnej społeczno ści do ubiegania si ę o dotacje ze środków UE na rozwój swojej wsi. Wypracowanie takiego planu jest mo Ŝliwe tylko w wyniku aktywnego współdziałania mieszka ńców, którzy najpełniej potrafi ą okre śli ć potrzeby swojej społeczno ści. St ąd niniejszy „Plan” jest efektem otwartej dyskusji mieszka ńców, prowadzonej w formie spotka ń, dzi ęki czemu prace nad powstaniem Planu spełniły tak Ŝe funkcj ę integruj ącą i aktywizuj ącą lokaln ą społeczno ść . Nale Ŝy podkre śli ć, i Ŝ w pracach nad opracowaniem „Planu” brali udział nie tylko stali mieszka ńcy sołectwa Krzy Ŝ, ale tak Ŝe letnicy. Nale Ŝy przy tym mie ć nadziej ę, i Ŝ Grupa Robocza stanie si ę zal ąŜ kiem grupy d ąŜą cej do utworzenia w sołectwie lokalnego stowarzyszenia, skupiaj ącego najbardziej aktywnych mieszka ńców sołectwa. Wypracowuj ąc docelow ą wizj ę sołectwa, Grupa Robocza okre śliła koncepcj ę nowoczesnego, przyszło ściowego sołectwa, b ędącego odzwierciedleniem potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców. Uznano, i Ŝ racjonalne gospodarowanie bogatymi zasobami środowiska naturalnego oraz dziedzictwa kulturowego, a tak Ŝe wła ściwe zagospodarowanie przestrzeni publicznej gwarantuje mo Ŝliwo ść optymalnej realizacji wszystkich funkcji. I. Charakterystyka sołectwa 1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści Sołectwo Krzy Ŝ poło Ŝone jest w południowej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie chojnickim, 6 km na północny-zachód od Czerska. Siedzib ą sołectwa jest wie ś borowiacka Krzy Ŝ (53°47'29'' N, 17°51'23'' E). Sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 4295 hektarów (42,95 km 2). W jego skład wchodzi wie ś sołecka Krzy Ŝ oraz osady borowiackie: Nie Ŝurawa, Sienica i Stodółki i osady z pogranicza kaszubsko-borowiackiego: Kłodnia (kasz. Kłodniô) , Bielawy i Kwieki. S ą to niewielkie wsie, o charakterze zwartym, wielodro Ŝnym i typowo śródle śnym. Poło Ŝone s ą w śródle śnych enklawach, otoczonych drzewostanem sosnowym. Sołectwo nale Ŝy do terenów słabo zaludnionych. W chwili sporz ądzania niniejszego Planu (grudzie ń 2008/stycze ń 2009) na terenie sołectwa zamieszkiwało 677 mieszka ńców. W poszczególnych miejscowo ściach liczba stałych mieszka ńców wynosi: Bielawy – 53, Kłodnia – 91, Krzy Ŝ – 263, Kwieki – 81, Nie Ŝurawa -40, Sienica - 67 oraz Stodółki – 82. Gęsto ść zaludnienia w sołectwie wynosi 15,76 osoby/km 2 i jest du Ŝo ni Ŝsza ni Ŝ średnia g ęsto ść zaludnienia dla terenów wiejskich w skali Polski, która wynosi 51/km 2. Słabe zaludnienie sołectwa Krzy Ŝ jest konsekwencj ą faktu, i Ŝ sołectwa zajmuje do ść du Ŝe obszar w zdecydowanej wi ększo ści zalesiony, a wi ęc powierzchnia gruntów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkalna jest do ść ograniczona. St ąd zabudowa mieszkalna koncentruje si ę przede wszystkim na kilku śródle śnych enklawach. Rys.1 Poło Ŝenie sołectwa Krzy Ŝ w skali gminy Czersk 2. Historia Tereny sołectwa Krzy Ŝ – mimo, Ŝe poło Ŝone na uboczu i otoczone bezkresnymi lasami Borów Tucholskich – mog ą poszczyci ć si ę bogat ą tradycj ą oraz pi ękn ą kart ą historii i patriotyzmu. Ju Ŝ sama nazwa wsi sołeckiej – „Krzy Ŝ” - jest źródłem wielu legend i opowie ści. Wg nich, przed wiekami pewien tutejszy kłusownik-rozbójnik zgładził stra Ŝnika okolicznych lasów królewskich. Wyrzuty sumienia nie pozwalały mu jednak Ŝyć w spokoju, dlatego jako zado ść uczynienie i przejaw skruchy postawił drewniany krzy Ŝ tu Ŝ przy drodze do wsi. I od tego wydarzenia wie ś wzi ęła swoj ą nazw ę, która przetrwała kolejne wieki. Pierwsze ślady bytno ści człowieka na omawianym terenie pochodz ą ju Ŝ z epoki Ŝelaza, kiedy to wykształciła si ę w regionie jedna z lokalnych grup kultury łu Ŝyckiej – grupa kaszubska. Świadcz ą o tym m.in. dobrze zachowane groby skrzynkowe odkryte w okolicach Kłodni. Dla rozwoju Krzy Ŝa i okolicznych wsi szczególne znaczenie miał wiek XIX, kiedy to tutejsze wło ści nale Ŝały do rodziny Kli ńskich, wła ścicieli dworu w Kłodni. Rodzina Kli ńskich zapisała si ę w kronikach jako wybitni patrioci i działacze niepodległo ściowi, gorliwi obro ńcy polsko ści na tutejszych ziemiach. Kli ńscy byli Ŝarliwymi i aktywnymi propagatorami narodowych zrywów wyzwole ńczych, dlatego w sposób aktywny wsparli m.in. powstanie listopadowe i styczniowe. Jeden z braci Kli ńskich – Aleksander, ucze ń gimnazjum chojnickiego był jednym z członków tajnej organizacji uczniowskiej „Polonia” i uczestniczył w walkach na terenie Królestwa Kongresowego w 1931 r. Na pocz ątku XX wieku (1906 r.) Kli ńscy byli współorganizatorami petycji skierowanej do władz pruskich w sprawie nauczania religii w szkołach w j ęzyku polskim. W 1899 r. w Krzy Ŝu powstała szkoła. W 1928 r. ucz ęszczało do niej 95 uczniów z okolicznych wiosek. W czasie okupacji w szkole w Krzy Ŝu prowadzony był komplet tajnego nauczania. Zorganizowała go nauczycielka Stuck. Natomiast w okolicznych lasach ( okolice Kwiek) w czasie II wojny światowej działała grupa partyzancka Jana Knutha („ śubr”) – TOW „Gryf Pomorski”. Partyzanci zbudowali w lasach 86 bunkrów. Wspierani byli aktywnie przez okoliczn ą ludno ść , jak cho ćby przez Józefa Ciemi ńskiego z Bielaw, który za pomoc partyzantom został rozstrzelany wraz z 5-osobowa rodzin ą. Nale Ŝy doda ć, i Ŝ okoliczne lasy były miejscem ka źni wielu obywateli polskich, pomordowanych w walce z hitlerowskim naje źdźcą. Po zako ńczeniu wojny ich groby zostały ekshumowane i przeniesione na wspólny cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego przy ul.Dworcowej. Do wyzwolenia Krzy Ŝa doszło 23 lutego 1945 r., kiedy to do wsi wkroczyła 49 armia Radziecka. Polegli wówczas Ŝołnierze zostali pochowani na cmentarzu zbiorczym w Czersku. Po wojnie Krzy Ŝ, Kłodnia i Kwieki rozbudowały si ę. W Krzy Ŝu kontynuowano działalno ść szkoły, powstała tak Ŝe filia Miejsko-Gminnej biblioteki. Istniała ona do lat 90-tych, a nast ępnie zbiory biblioteczne zostały przeniesione do miejscowej szkoły. W latach 80-tych we wsi wybudowano kaplic ę pw. św. Krzy Ŝa. Powstała tak Ŝe niewielka remiza OSP. 3. Przestrzenna struktura miejscowo ści. Tereny sołectwa Krzy Ŝ charakteryzuj ą si ę pagórkowato ści ą i wysokim stopniem lesisto ści. W okolicach Kwiek znajduj ą si ę obni Ŝenia wytopiskowe o do ść nieregularnych kształtach. Wyst ępuj ą tu tak Ŝe specyficzne dla tej okolicy liczne zagł ębienia o zatorfionym i zabagnionym charakterze, które poro śni ęte s ą do ść rzadkim lasem. Na wschód od Kwiek znajduj ą si ę jedne z najwi ększych w regionie tereny bagienne. Tereny wokół wsi były od wieków eksplorowane pod wzgl ędem wydobycia torfu, czego skutki przetrwały do dziś (cz ęś ciowo zdewastowany teren). Z kolei dla enklaw śródle śnych charakterystyczny jest niwowy układ pól poci ętych na pasy. Przez teren sołectwa przepływaj ą dwie rzeki: na północnych kra ńcach płynie rzeka Niechwaszcz, za ś w centralnej cz ęś ci sołectwa - Czerska Struga. Bierze ona swój pocz ątek nieopodal wsi Kwieki, a źródła tej rzeki znajduj ą si ę w zabagnionej niecce po środku lasów. Sołectwo Krzy Ŝ rozci ąga si ę na powierzchni 4295 hektarów, obejmuj ąc znaczny obszar gminy Czersk na północny zachód od miasta Czersk. Teren sołectwa – w jego południowej cz ęś ci - przeci ęty jest drog ą krajow ą nr 22 (tzw.”berlink ą”) oraz lini ą kolejow ą Tczew - Chojnice , za ś w północnej cz ęś ci - drog ą powiatow ą Czersk-Brusy. Fot. 1. Charakterystyczny układ pól w okolicach Kłodni i Kwiek Wsie nale Ŝą ce do sołectwa Krzy Ŝ maj ą podobny charakter. S ą to zwarte, wielodro Ŝne osady, poło Ŝone na śródle śnych polanach. Na obrze Ŝach wsi znajduj ą si ę pola uprawne. Charakterystycznym elementem sołectwa s ą stare, przydro Ŝne kapliczki w ka Ŝdej wsi. Stodółki, Krzy Ŝ, Kwieki oraz Kłodnia tworz ą do ść zwart ą enklaw ę i pozostaj ą w blisko ści. Na północnych kra ńcach sołectwa, w pewnym odosobnieniu le Ŝy za ś wie ś Bielawy. Fot. 2. Sołectwo Krzy Ŝ z lotu ptaka Wie ś sołecka Krzy Ŝ poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci sołectwa. Prowadzi do niej asfaltowa droga – zjazd z drogi krajowej nr 22. Zabudowa wsi jest skoncentrowana wzdłu Ŝ drogi asfaltowej. Tu mieszcz ą si ę m.in. plac zabaw, boisko, szkoła podstawowa z zapleczem, remiza OSP oraz dwa sklepy. W niewielkim oddaleniu od drogi znajduje si ę za ś kaplica pw. św.Krzy Ŝa. Fot. 3. Układ wsi sołeckiej Krzy Ŝ Na terenie sołectwa znajduje si ę kilka przystanków PKS, zlokalizowanych przy głównych drogach dojazdowych tj. w Krzy Ŝu (centrum wsi), Nie Ŝurawie, Stodółki, Bielawy oraz przy drodze krajowej nr 22. Niestety, istotnym mankamentem w tej kwestii jest brak stosownego transportu zbiorowego, dostosowanego do potrzeb mieszka ńców.