PRIS 75c

Rhif 347

Mawrth Y TINCER 2012 PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, MELINDWR, TIRYMYNACH, TREFEURIG A’R BORTH Lansio Cynllun Amddiffyn

Dydd Iau Mawrth 8fed fe lansiodd yn lle’r hen amddiffynfeydd pren, John Griffiths, Gweinidog yr adeiladu amddiffynfa/rîff i syrffwyr, Amgylchedd, gynllun amddiffyn adeiladu dau forglawdd a dau argor rhag llifogydd yn y Borth, a mewnforio miloedd o dunelli Ceredigion fydd yn amddiffyn 420 o gerrig mân a’i ychwanegu at o dai a busnesau a Lein Arfordir argloddiau o gerrig mân naturiol. y Cambrian rhag llifogydd. Mae’r Ariannwyd y cynllun gan cynllun newydd wedi defnyddio Lywodraeth Cymru (£7.5m), Cronfa creigiau rîff i amddiffyn yr ardal yn Datblygu Rhanbarthol Ewrop well gan roi hwb i’r gyrchfan hon (£5.49m) a Chyngor Sir Ceredigion sydd eisoes yn boblogaidd iawn (£0.16m). Wrth siarad yn y lansiad, gyda syrffwyr. dywedodd y Gweinidog: Mae i’r Borth hanes o lifogydd “Mae’r cynllun amddiffyn rhag arfordirol a gallai storm drom llifogydd hwn wedi rhoi cyfle i ni Mark Williams, AS, Y Cynghorydd Catherine Hughes, Cadeirydd Cyngor Sir gael effeithiau dinistriol ar y wella amgylchedd ac amwynderau’r Ceredigion, John Griffiths AC Gweinidog yr Amgylchedd a Datblygu Cynaliadwy, pentref a’i hanes cyfoethog. Roedd ardal. Trwy addasu’r rîff i wella’r Mick Newman o gwmni Royal Haskoning, y Cynghorydd Ray Quant, Aelod y gwaith adeiladu’n cynnwys amodau syrffio, mae’r cynllun Cabinet Priffyrdd, Eiddo a Gwaith; a Dirprwy Arweinydd, Jimmy Burns o gwmni adeiladu amddiffynfeydd newydd wedi rhoi hwb gwirioneddol Bam Nuttall, Elin Jones AC a Huw Morgan, Cyfarwyddwr Priffyrdd, Eiddo a i’r diwydiant twristiaeth ac i’r Gwaith. Lluniau: Cyngor Sir Ceredigion economi leol hefyd. Bydd hyn o Y cynllunwyr oedd Royal ddiddordeb arbennig i’r syrffwyr ac am y camau syml y gall pobl blaenoriaethu’n buddsoddiad er Haskoning, gyda’r prif waith brwd sy’n ymweld â’r Borth bob eu cymryd i wneud yn sicr bod mwyn lleihau’r risg i gymunedau adeiladu yn cael ei wneud blwyddyn. eu cartrefi’n gallu gwrthsefyll bregus.” gan BAM Nuttall Ltd, ac yn “Yn ogystal â lleihau’r risg o llifogydd yn well. Mae’r Mae buddsoddi mewn rheoli’r cael ei oruchwylio gan dîm lifogydd yn yr ardal a chefnogi preswylwyr wedi cael eu hannog i perygl o lifogydd ac erydu rheoli prosiect o Atkins, Royal safleoedd twristiaeth lleol, bydd gofrestru gyda gwasanaeth Llinell arfordirol ar draws Cymru yn elfen Haskoning a Chyngor Sir y cynllun hwn o fudd i gymuned Rybuddion Llifogydd Asiantaeth bwysig o’r Rhaglen Lywodraethu Ceredigion. y Borth hefyd. Mae’n dysgu’r yr Amgylchedd. Ni allwn roi ar gyfer creu lleoedd cynaliadwy i gymuned am beryglon llifogydd stop ar lifogydd ac mae’n rhaid bobl Cymru fyw ynddynt. i gymunedau arfordirol barhau i Bu’r Cynghorydd Ray Quant, yr fod yn wyliadwrus gan ei bod yn aelod lleol dros y Borth, yn cymryd debygol y byddwn yn gweld mwy o rhan yn y cynllun o’r dechrau. lifogydd yn y dyfodol. Dywedodd: “Mae cymuned y Borth “Blaenoriaethau Llywodraeth wedi croesawu’r prosiect a gall Cymru yw lleihau canlyniadau Cyngor Sir Ceredigion fod yn falch llifogydd, codi ymwybyddiaeth o ohono; bydd yn diogelu’r Borth yn lifogydd ac ymateb yn effeithiol y dyfodol agos ac yn caniatàu amser i lifogydd a blaenoriaethu’n i’r gymuned addasu a chynllunio buddsoddiadau. ar gyfer dŵr y môr yn codi yn y “Mae’r Borth yn enghraifft dyfodol. Mae’r cynllun wedi mynd wych o ardal lle rydym wedi rhagddo yn hwylus gyda chymorth llawn trigolion y Borth a’r ardal ehangach.” Bu angen cyfanswm o 300,000 tunnell o ddefnydd ar gyfer y Am fwy o luniau o’r gwaith adeiladu gyda’r mwyafrif prosiect gweler http://www. llethol yn dod o chwareli lleol. borthcommunity.info

Ymlacio ar ôl y seremoni. 2 Y TINCER MAWRTH 2012 Y TINCER - un o bapurau bro Ceredigion | Sefydlwyd Medi 1977 ISSN 0963-925X | Rhif 347 | Mawrth 2012

SWYDDOGION DYDDIADUR Y TINCER GOLYGYDD - Ceris Gruffudd Y DYDDIAD OLAF Y BYDD GOHEBWYR LLEOL YN DERBYN DEUNYDD AR Rhos Helyg, 23 Maesyrefail Penrhyn-coch % 828017 GYFER Y RHIFYN NESAF FYDD EBRILL 12 ac EBRILL 13 I’R GOLYGYDD. [email protected] DYDDIAD CYHOEDDI EBRILL 26. Sylwer ar y dyddiad hwyrach oherwydd y Pasg.

TEIPYDD - Iona Bailey MAWRTH 16 Nos Wener ‘Lluniau Llachar’ – EBRILL 19 Nos Iau Ffair Fwyd a Chrefftau Cymreig CYSODYDD - Dylunio GraffEG % 832980 gwneud y gorau o’ch camera digidol, Iestyn yng Ngwesty’r Plu, Aberaeron wedi ei threfnu gan Hughes, Cymdeithas Lenyddol Y Garn yn festri’r Fforwm Ieuenctid Urdd Gobaith Cymru o 4yp tan 8yh. CADEIRYDD - Elin Hefin, Ynyswen, Stryd Fawr, Garn am 7.30 Y Borth % 871334 EBRILL 20-21 Nos Wener a Dydd Sadwrn IS-GADEIRYDD - Bethan Bebb, Penpistyll, MAWRTH 24 Nos Sadwrn Swper Gŵyl Ddewi Eisteddfod Gadeiriol Penrhyn-coch Cwmbrwyno. Goginan % 880228 Cymdeithas y Penrhyn; yng Ngwesty’r Marine, Nos Wener 5.30; Dydd Sadwrn 12.30 a 6.30 Aberystwyth; gwraig wadd: Caryl Parry Jones. EBRILL 27 Nos Wener Noson Goffi Clwb Crefft YSGRIFENNYDD - Anwen Pierce Enwau i Ceris Gruffudd (828 017) Rhoshelyg@ 46 Bryncastell, Bow Street % 828337 Genau’r-glyn am 7.00. btinternet.com TRYSORYDD - Hedydd Cunningham, Tyddyn- MEHEFIN 9 Nos Sadwrn Noson o ganu gwlad MAWRTH 25 Dydd Sul Cofiwch droi y cloc ymlaen Pen-y-Gaer, Llandre, Aberystwyth SY24 5NX gyda John ac Alun a Wil Tân yn Llety Parc, % 820652 [email protected] awr! Aberystwyth o 8.00-11.30. Tocynnau: £10 Elw i Apêl HYSBYSEBION - Rhodri Morgan, Maes Mieri MAWRTH 31 Prynhawn Sadwrn Cylch Meithrin Nyrs Ceredigion, Sefydliad Prydeinig y Galon. Llandre, % 828 729 [email protected] Rhydypennau yn trefnu Helfa Wyau Pasg ar gaeau 24 MEDI Nos Lun Plaid Cymru Rhydypennau. Pantyperan, Llandre am 2.00 a phrynhawn coffi LLUNIAU - Peter Henley Noson yng nghwmni Dr Eurfyl ap Gwilym. Croeso gyda stondinau amrywiol yn Neuadd Rhydypennau Dôleglur, Bow Street % 828173 cynnes i ffrindiau ac aelodau o ganghennau eraill. o 2.30 ymlaen. TASG Y TINCER - Anwen Pierce Neuadd Rhydypennau, 7.30pm

TREFNYDD GWERTHIANT A THREFNYDD CYFEILLION Y TINCER - Bryn Roberts 4 Brynmeillion, Bow Street % 828136 Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir gan y Lolfa, Tal-y-bont. CYFEILLION Y TINCER GOHEBYDDION LLEOL Nid yw’r Pwyllgor o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw farn a fynegir yn y papur hwn. Dylid Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer Mis Chwefror 2012 ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd lleol neu Mrs Beti Daniel, Glyn Rheidol % 880 691 i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr neu ddatganiad i’r £25 (Rhif 271) Rachel Annie-May James, wasg i’r Golygydd. Y BORTH Hendy, Pen-banc, Penrhyn-coch Elin Hefin, Ynyswen, Stryd Fawr £15 (Rhif 126) Gweneira Marshall, 1 Bro [email protected] Telerau hysbysebu Gerddan, Penrhyn-coch Tudalen lawn (35 x 22 cm) £100 BOW STREET £10 (Rhif 6) Noa Rowland, Aberystwyth Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro % 828 102 Hanner tudalen £60 Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn % 820908 Chwarter tudalen £30 Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau Anwen Pierce, 46 Bryncastell % 828 337 neu hysbyseb bach ca. 5 x 8 cm £6 y rhifyn - £40 o’r tîm dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre, pnawn Mercher y 15fed o Chwefror. CAPEL BANGOR/PEN-LLWYN y flwyddyn (10 rhifyn - misol o Fedi i Fehefin); Mrs Aeronwy Lewis, Rheidol Banc mwy na 6 mis + £4 y mis , llai na 6 mis - £6 y mis. Os ydych chi am fod yn Gyfaill cysylltwch Blaengeuffordd % 880 645 Cysyllter â Rhodri Morgan os am hysbysebu. â’r Trefnydd - Bethan Bebb, Penpistyll, CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Cwmbrwyno, Goginan. % 880 228 Eirian Hughes, Lluest Fach % 880 335; Elwyna Davies, Tyncwm % 880 275; Dai Evans, Fferm EISTEDDFODAU RHANBARTHOL Fronfraith, Comins-coch % 623 660 YR URDD CEREDIGION 2012 DÔL-Y-BONT Y Tincer ar dâp - Mae modd cael y Tincer ar Mrs Llinos Evans, Dôlwerdd % 871 615 17/03/12 gaset ar gyfer y rhai sydd â’r golwg yn pallu. DOLAU Eisteddfod Rhanbarth Cynradd Ceredigion - Cysylltwch â Rhiain Lewis, Glynllifon, Mrs Margaret Rees, Seintwar % 828 309 Pafiliwn Pontrhydfendigaid - 9.00yb 17 Heol Alun, Aberystwyth, SY23 3BB GOGINAN (% 612 984) Mrs Bethan Bebb, Penpistyll, 21/03/12 Eisteddfod Ddawns ac Aelwydydd Rhanbarth Cwmbrwyno % 880 228 Camera’r Tincer - Cofiwch am gamera digidol Pafiliwn Pontrhydfendigaid LLANDRE y Tincer – mae ar gael i unrhyw un yn yr ardal Dawns Cynradd 12.30yb Mrs Mair England, Pantyglyn, Llandre % 828693 fydd am ei fenthyg i dynnu llun ar gyfer y Dawns Uwchradd 3.30yp PENRHYN-COCH papur o gyngerdd, cinio neu ddigwyddiad a Aelwydydd 6.00yh Mairwen Jones, 7 Tan-y-berth % 820642 gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i cedwir gan TREFEURIG 23/03/12 Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro, Bow Street Mrs Edwina Davies, Darren Villa Eisteddfod Rhanbarth Uwchradd Ceredigion - (% 828102). Os byddwch am gael llun eich Pen-bont Rhydybeddau % 828 296 Pafiliwn Pontrhydfendigaid - 9.15yb noson goffi yn Y Tincer defnyddiwch y camera. Y TINCER MAWRTH 2012 3

Copi ar gael

Mae Pwyllgor y Tincer wedi derbyn copi 20 Mlynedd ’Nôl o ‘Darlun ystadegol o sefyllfa’r Gymraeg’ gan Hywel M. Jones, cyhoeddiad pwysig sydd newydd ei gyhoeddi gan Fwrdd yr Iaith. Os hoffech fenthyg y copi plis cysylltwch â’r ysgrifennydd. Gellir gweld copi hefyd ar y wefan http://www.byig- wlb.org.uk/Cymraeg/cyhoeddiadau/ Cyhoeddiadau/Darlun%20ystadegol%20 o%20sefyllfa%20y%20Gymraegf2.pdf

Annwyl Olygydd, Gan ei bydd hi eleni yn ddeugain mlynedd ers i ni i gyd gyfarfod gyntaf, rydw i’n ceisio cysylltu â chymaint â phosib o’r rhai oedd, fel fi, yn cychwyn yn y Coleg Normal ym Mangor ym Medi 1972. A’r rheswm yw ein bod yn trefnu Aduniad ym mis Medi eleni i ni gael un cyfle arall i fwynhau ein cwmni ein gilydd cyn i ni i gyd ymddeol! Bydd yr Aduniad yn cael ei gynnal ar nos Sadwrn, Medi 15fed, 2012 yn y Aelodau o bwyllgor ‘Gwylio Cartref’ sydd yn gofalu am y rhan ogleddol o Bow Street yn dewis man i osod yr Ganolfan Rheolaeth, sef hen ffreutur arwydd priodol, ger Ysgol Rhydypennau. O’r chwith i’r dde: Mrs Sheila Jones, Mrs Mari Carter, Mr Grifith Jones, y Coleg Normal, ar Ffordd y Coleg ym Mr Martin Allen, Mrs Ann Jones a Mrs Mary Thomas. Llun: Hugh Jones (O Dincer Mawrth 1992) Mangor. Bydd y pryd tri chwrs yn costio £25 ac mae’n bosib i nifer cyfyngedig archebu ystafell dros nos i aros yn hen adeilad Neuadd Eryri – sy’n dipyn mwy MADOG moethus erbyn heddiw. Rwy’n gofyn am flaendal o £10 erbyn Suliau Madog gwragedd o ogledd Ceredigion i weithio yn niwedd 30ain Mehefin 2012. Am fwy o fanylion 2.00 y bedwaredd ganrif ar bymtheg a degawdau cyntaf neu ffurflen gais, cysylltwch â mi yn Mawrth yr 20g. Cafodd rhai ohonynt waith gyda John y cyfeiriad uchod neu trwy e-bost ar 18 Bugail Richard Jenkins (yn wreiddiol o Fwlch Roser, [email protected]. 25 Aled Lewis Evans Elerch), ffermwr defaid llewyrchus yng Nghwm Edrychaf ymlaen at glywed gan lawer o Ebrill Anderson a Diamond. Un o’r rhai a aeth ato oedd hen ffrindiau. 1 Bugail William Griffiths a ymfudodd yn 1928 wedi iddo 8 Oedfa’r ofalaeth yn y Garn (Pasg) golli ei wraig gyntaf. Cawsom weld lluniau o’r Yn gywir iawn, 15 Bugail ardal, a’r hen dyddynod, a’r mynwentydd lle y 22 John Roberts claddwyd rhai o’r Cymry — ac roedd sawl llun da Rhiannon Thomas 29 Nicholas Bee o Arthur yn ei het cowboi ac o’i wyrion balch, Lleu Tŷ Croes, a Chaeo! Crymlyn, Cymdeithas Madog Abergwyngregyn, Llanfairfechan, Braf iawn oedd gweld cynifer o gyfeillion ym Gwynedd LL33 0LU Daeth tua hanner cant o bobl ynghyd i Gymdeithas Madog — gan gynnwys perthnasau i rai o’r ymfudwyr. Madog Nos Fawrth 14 Chwefror i fwynhau noson yng Llywyddwyd y noson gan Alwyn Hughes, Gellinebwen, nghwmni Iola Wyn, merch Arthur ac Eirian Hughes a darparwyd panaid a theisennau i’r dorf gan ferched y sydd erbyn hyn wedi symud o Dregerddan, Bow Street, Gelli a Gwar Cwm. ac ymgartrefu unwaith eto yn Lluest Fach. Mae llais ac wyneb Iola yn gyfarwydd iawn i wylwyr ac i wrandawyr Pen blwydd arbennig drwy Gymru gyfan, a hyfryd oedd ei chroesawu’n ôl i’r capel lle y magwyd hi, lle y priododd hi Iwan, a lle y bu Llongyfarchiadau a dymuniadau gorau i Mrs Eirlys cenedlaethau o’i theulu’n addoli. Reeve (gynt o Ysgubor Newydd) ar ddathlu ei phen blwydd yn 70 oed yn ystod mis Chwefror. Yn haf 2011 teithiodd Arthur ac Eirian, ac Iola a’r teulu i Oregon ar drywydd hanes William Griffiths, hen dad- Cydymdeimlad cu Iola (tad Mr Griffiths, Lluest Fach). Dyma oedd testun y sgwrs ym Madog, ac fe gafwyd cyflwyniad Cydymdeimlwn â Lyn a Dei Evans, “Deilyn” Cefn- ffraeth a diddorol yn olrhain eu pererindod i orllewin Llwyd ar farwolaeth modryb Lyn, sef Blodwen yr Unol Daleithiau. Ar ôl glanio yn San Francisco, Griffiths, Ysgubor Fach, Cwmystwyth. llogwyd modur Dodge oren i fynd â nhw i’r gogledd, i Harney County yn nhalaith Oregon, ac i dref fach Trist oedd clywed am farwolaeth Mrs Joan Charles, Burns. gweddw y diweddar Dr Allen Charles, rydym yn eu cofio’n byw am flynyddoedd ym Maes-yr-Onnen, Capel Dyma’r ardal fynyddig lle y daeth nifer o wflr a Dewi cyn symud yn ddiweddarach i Aberystwyth.

[email protected] 4 Y TINCER MAWRTH 2012

LLANDRE Sefydliad y Merched Penodiad Merched y Wawr Genau’r-glyn Genau’r-glyn Llongyfarchiadau i’r yn dathlu 30 mlynedd Ar yr 8fed o Ragfyr aethom ar Athro Andrew Evans, Llys Berw, wibdaith i ymweld â’r Plasty a benodwyd yn Gyfarwyddwr y yn Abaty Cwm-hir ym Mhowys. Sefydliad Mathemateg a Ffiseg yn Adeiladwyd y plasty rhestredig Gradd y Brifysgol. Cafodd yr Athro Evans II* ym 1814, enghraifft o adeiladwaith ei addysgu yn Ysgol Ramadeg y Adfywiad Gothig Fictoraidd wedi Gwendraeth a Phrifysgol Caerdydd ei leoli o fewn 12 erw o dir. Cafwyd lle y derbyniodd radd dosbarth coffi a mins peis cyn dechrau’r daith cyntaf mewn Ffiseg a doethuriaeth o 52 stafell, pob un wedi eu haddurno o dan arolygaeth yr Athro R.H. yn naws y Nadolig. Gwelsom Williams FRS. Fe’i penodwyd i enghreifftiau da o nenfydau Rococo, ddarlithyddiaeth yn Aberystwyth yn 24 o lefydd tân gothig a ffenestri 1997, yn uwch ddarlithydd yn 2002 ac gwydr lliw, llechi llawr Minton yna i gadair mewn ffiseg deunyddiau Hollis, crochenwaith bendigedig, yn 2006 celfi o Indonesia, llestri gwydr, lliain Mae’n arbenigo mewn deunyddiau a gwaith plastr addurnol pwysig. sydd yn seiliedig ar garbon Oherwydd y tywydd garw methwyd (moleciwlau organig a diemwnt) a’u ag ymweld â’r gerddi, ond daeth y nodweddion wrth ddefnyddio golau, Marian Jenkins, Llywydd presennol, a Mary Thomas, y Llywydd 30 mlynedd diwrnod i ben gyda phryd o fwyd a electronau, pelydr x ac ymbelydredd yn ôl, gyda’r gacen a wnaethpwyd yn arbennig i’r achlysur gan yr Is-lywydd, chyfarfod byr yng Ngwesty’r Blueboy, syncrotron. Ar hyn o bryd mae’r Gwenda James. Llangurig cyn dychwelyd i Landre. Athro Evans yn cadeirio consortiwm Croesawyd ni gan ein llywydd i y Deyrnas Gyfunol sydd yn gyfarfod cyntaf o’r flwyddyn newydd datblygu cyfleuster pelydr x meddal ar Ionawr 11eg. Ar ôl cyfarfod newydd yn Diamond Light Source, cyffredinol, cafwyd noson o yoga mae’n gadeirydd Pwyllgor Llywio ysgafn yng ngofal Leslie Wheatley. Fforwm Optoelectroneg Cymru, Dangoswyd i ni’r pwysigrwydd a chyd-gyfarwyddwr y Ganolfan o hyblygrwydd ac anadlu cywir. Uwch Ddyfeisiadau a Deunyddiau Mwynhawyd y noson gan yr aelodau Gweithredol. gan ddarganfod fod ymarfer ysgafn yn hwyl. Hefyd ym mis Ionawr cafwyd trip i Ganolfan y Celfyddydau Aberystwyth i wylio’r pantomeim blynyddol. Cynhyrchiad Y Wardens eleni oedd ‘The Magical Adventures of Robin Hood’. Perfformiad clodwiw, gwisgoedd arbennig a digon o hwyl i’r Y gŵr a’r wraig wadd, Alan Wyn ac Ann Jones, yn mwynhau yng nghwmni y gynulleidfa. Llywydd, Marian Jenkins, a’r Trysorydd, Mary Thomas. Ym mis Chwefror cafwyd sgwrs gan y Parchg Ian White. Dangosodd Merched y Wawr, Llanfihangel ei gasgliad diddorol a gwerthfawr o Diwrnod Arbennig Genau’r-glyn gardiau post o bob cwr o’r byd. Wedi yn agos i bum mlynedd Yn ein cyfarfod fis Chwefror o ymchwilio, cynllunio a cyfunwyd dau achlysur. chodi arian mae Llwybr Llên Llanfihangel Genau’r-glyn Yn ogystal a dathlu Dydd Gŵyl Ddewi ar fin cael ei gwblhau. Mae’r mi fu aelodau’r gangen hefyd yn dathlu Llwybr, sy’n ddathliad parhaol 30 mlynedd ers sefydlu’r gangen. o draddodiad barddol yr Brynhawn Sadwrn, 25 Chwefror ardal, eisoes wedi creu diddordeb aeth rhyw 20 ohonom i ‘r Maes, yng yn lleol a thu hwnt. Mae’n cynnig Nghapel Bangor i gael pryd ardderchog profiad unigryw i fwynhau o fwyd. Ein Gwesteion oedd Ann ac 15 o gerddi yn naws hudolus y Alan Wyn Jones o’r Bow Street a braf goedwig. Cynhelir yr agoriad oedd cael eu croesawu i ymuno â ni swyddogol ar nos Iau Mai 17 wedi 30 mlynedd, gan mai Ann ac ac mae Archdderwydd Cymru, Alan oedd yng ngofal yr adloniant ar y Jim Parc Nest wedi derbyn noson gyntaf un ym Methlehem. gwahoddiad i fod yno i’w agor. Cawsom sgwrs ddifyr iawn gan Trefnir gweithgareddau i y ddau wrth sôn am y noson gyntaf gefnogi’r Agoriad yn ystod y a chael gwybod hynt a helynt y rhai penwythnos. Rhowch y dyddiad a fu’n cymryd rhan ar y noson. I yn eich dyddiadur. ddiwedd y cyfarfod torrwyd cacen, a oedd wedi ei gwneud yn arbennig Llwybr Llên Llanfihangel Genau’r-glyn i’r achlysur gan Gwenda James ein Y TINCER MAWRTH 2012 5

TREFEURIG

His-Lywydd, gan Mary Thomas, Llywydd cyntaf y gangen, a’r Llywydd presennol Marian Jenkins. Bu’n ddiwrnod arbennig i’r Gangen gan i ni gyrraedd adref i weld Cymru yn ennill y Goron Driphyg yn erbyn Lloegr! Cydymdeimlad

Cydymdeimlwn gydag Ann Prothoroe, Tynbedw, ar farwolaeth ei chwaer yng nghyfraith, Dawn Brindley, yn Y Borth.

Noson Goffi

Noson Goffi Clwb Crefft Genau’r-glyn. Nos Wener Ebrill 27 am 7.00 o’r gloch.

Cylch Meithrin Rhydypennau yn trefnu

HELFA WYAU PASG ar gaeau Pantyperan, Llandre Arweinydd yn ymddeol Dewch i’r cyfarfod i drafod dyfodol y gymuned – nos a Wener 16eg Mawrth am 7.30. PHRYNHAWN COFFI Dymuniadau gorau am ‘ymddeoliad’ hapus a gyda stondinau amrywiol yn haeddiannol i Angharad Fychan, Glanyrafon, Trefeurig. Rhedeg Marathon Neuadd Rhydypennau Mae Angharad wedi penderfynu rhoi’r gorau i arwain Dydd Sadwrn, 31 Mawrth Côr ABC, a hynny wedi cyfnod o dros 10 mlynedd yn Pob lwc ym Marathon Llundain i Tracy Butterworth 2pm yn Llandre ddi-dor. Mae’r côr wedi tyfu ac wedi datblygu o dan ei (gynt o Ben-bont Rhydybeddau) oddi wrth Lucy 2.30pm ymlaen yn y Neuadd gofal medrus ac ymroddgar, ac mae’r gwerthfawrogiad Thomson a’r teulu, Penrhyn-coch. Mae Tracy yn rhedeg Hwyl i’r plant a chyfle i gefnogi y a’r diolch sydd wedi ei fynegi gan bawb yn gwbl ym Marathon Llundain ac yn codi arian ar gyfer Teenage Cylch Meithrin lleol. ddiffuant. Cancer Trust Unit (TCT) Caerdydd oherwydd mae’r uned TCT Caerdydd wedi bod yn trin Lucy ers mis Cais i’r Loteri Gorffennaf diwethaf. Dyma wefan - os ydych chi eisiau Treftadaeth Llandre helpu Tracy i godi’r arian http://uk.virginmoneygiving. Yn drist nid oedd y cais i’r Loteri yn un llwyddiannus. com/TRACYBUTTERWORTH RHAGLEN 2012 29 Mawrth Chwilota’r Tywi - ymchwiliad gan gymuned i’w hanes - Alice Pyper 26 Ebrill Hanes Bwstryd a’i chyffiniau - Yr Athro Harold Carter 17 Mai Lansiad y Llwybr Llên - Yr Archdderwydd Jim Parc Nest 27 Medi Y Bwthyn Cymreig - arferion adeiladu’r tlodion gwledig - Eurwyn Williams 25 Hydref Agweddau ar Hanes Cymru - Sïon Jobbins 29 Tachwedd CCB ac arddangosfa

Cynhelir cyfarfodydd fel arfer yn Ysgoldy Bethlehem, Llandre nos Iau olaf y mis, gan gychwyn am 7.30 yh Aelodau (£5 tanysgrifiad) - mynediad am ddim. £2 y cyfarfod i bawb arall Ysgrifennydd: Roger Haggar. Ffôn: 01970 820314

6 Y TINCER MAWRTH 2012

PENRHYN-COCH

Suliau Horeb hytrach na chyfansoddi i bwrpas cystadleuaeth. Gweler http://www.trefeurig.org/ Clywsom am awduron eraill cymdeithasau-horeb.php oedd yn gyd-ddisgyblion a hi yn Mawrth yr ysgol ac am awduron eraill o 18 2.30 Oedfa bregethu Gweinidog Ardudwy a Meirionnydd. Roedd 25 10.30 Oedfa bregethu Huw Roderick ei chyn-ddarlithydd yn Ngholeg y Ebrill Normal - Rhiannon Davies Jones - yn 1 2.30 Oedfa gymun Gweinidog cymryd diddordeb yn ei nofel nesaf 8 10.30 Oedfa fore Sul y Pasg - un hanesyddol ar deulu Nannau. Gweinidog Eglurodd wrthym am y gwahaniaeth 15 2.30 Oedfa bregethu Gweinidog oedd yna wrth ysgrifennu nofel 22 10.30 Oedfa bregethu Gweinidog hanesyddol yn hytrach na un gyfredol 29 10.30 Oedfa bregethu Gweinidog fel Y Graig (Y Lolfa, 2010) - sy’n nofel am ddyfodol fferm a ffordd o fyw sydd Cinio Cymunedol yn diflannu o gefn gwlad Cymru. Penrhyn-coch Er ei bod hi a’i theulu yn byw yn Plant Cylch Meithrin Trefeurig yn dathlu Dydd Gŵyl Ddewi. Llanuwchllyn ers blynyddoedd , ei Bydd y Clwb yn cyfarfod yn Neuadd yr ardal enedigol sy’n ysbrydoliaeth i’w Eglwys dyddiau Mercher 28 Mawrth, 11 cherddi ac yno yr aiff i gael testunau a 25 Ebrill. Cysylltwch â Egryn Evans y cerddi yn y gyfrol. Clywsom am 828 987 am fwy o fanylion neu i fwcio y gwahaniaeth rhwng cefn gwlad eich cinio. Gymraeg Ardudwy a’r dref Seisnig - Bermo - gan ofyn a ddylem ni Gwellhad buan ddangos ac agor llygaid rhai o’r trigolion i’r cyfoeth diwylliant a Dymunwn wellhad buan i Mona hanes sydd yna o’u cwmpas. Cafwyd Edwards, Hafod, sydd wedi bod yn cyfle i holi yr awdur ar y diwedd -ac cael triniaeth yn Ysbyty Treforys yn roedd un neu ddau o’r gynulleidfa a ddiweddar. diddordeb arbennig yn yr ardal dan sylw. Cymdeithas y Penrhyn, Yn ddiweddar cyhoeddwyd cyfrol Penrhyn-coch gan siaradwr fu yn y Gymdeithas cyn y Nadolig. Ymddangosodd Yr Erlid - Cafwyd noson hwylus yng nghwmni hanes Kate Bosse-Griffiths a’i theulu Pwyllgor Cylch Meithrin Trefeurig yn derbyn siec o’r ROAB (Royal Antediluvian yr awdures Haf Llywelyn nos Fercher yn yr Almaen a Chymru adeg yr Ail Order of Buffaloes) yn y noson Cawl a Chân ddiweddar a gynhaliodd y Cylch yng Chwefror 22ain. Bu yn siarad am ei Ryfel Byd gan Heini Gruffudd o wasg Nghlwb Pêl-droed Penrhyn-coch.. magwraeth yng Nghwm Nantcol, y Lolfa. Ardudwy a’r dylanwadau a fu arni Ceir adolygiad o’r Y Graig ar o gael ei magu mewn ardal wledig, dudalen 13. golwg dros y cyfnod o 1992 hyd at y Elfyn Griffiths, gynt o Nant Seilo. glos ar fferm deuluol. Roedd y presennol, a dilyn hynt a helynt y Blaid Un o gymeriadau hoffus iawn oedd cefndir a roddodd yn gwneud i ni Dymuniadau gorau yn etholiadau San Steffan a’r Cynulliad “George” fel yr adnabuwyd ef yn lleol. werthfawrogi y cerddi a ddarllenodd Cenedlaethol yn ystod y blynyddoedd wedyn o’r gyfrol - Llwybrau Pob lwc ym Marathon Llundain hynny. Cafwyd llwyddiannau mawr a â Connie Evans a’r teulu ar golli (Cyhoeddiadau Barddas, 2009). i Tracy Butterworth (gynt o chafwyd siomiannau hefyd. Ceisiodd cyfnither yn ddiweddar, sef Brenda Clywsom fel y bu iddi ddechrau Ben-bont Rhydybeddau) oddi y siaradwr ddyfalu beth oedd y Cox o Drefechan ond gynt o Ben-bont barddoni fel aelod o dîm Talwrn wrth Lucy Thomson a’r teulu, rhesymau dros y naill a’r llall, a hynny Rhydybeddau. y Beirdd ond iddi gilio o’r Talwrn, Penrhyn-coch. Mae Tracy yn rhedeg mewn dull difyr ac agos atoch. Wedyn dros dro, er mwyn datblygu arddull ym Marathon Llundain ac yn codi fe gaed trafod ar y mater, a thrafod â Jackie a Gwyn James, a’r merched a llunio cerddi o’i dewis ei hun yn arian ar gyfer Teenage Cancer Trust sut y gallai’r Blaid symud ymlaen orau Rosie, Jenny a Sian, 26 Glan Ceulan, Unit (TCT) Caerdydd oherwydd yn y sir o’r man y mae ynddi ar hyn o ar farwolaeth mam Jackie - Margaret mae’r uned TCT Caerdydd wedi bryd. Yn naturiol fe arweiniodd hynny Meredith - yn ddiweddar. Roedd Mrs bod yn trin Lucy ers mis Gorffennaf ymlaen at drafod yr etholiad presennol Meredith yn frodor o’r Borth. diwethaf. Dyma wefan - os ydych am arweinyddiaeth genedlaethol y chi eisiau helpu Tracy i godi’r arian Blaid, a’r tebyg yw y bydd canlyniad ac â Nia Hafsia ac Emyr Jenkins http://uk.virginmoneygiving.com/ yr etholiad hwnnw ar fin dod yn a’u teuluoedd, ar golli eu mam, sef TRACYBUTTERWORTH hysbys pan ymddengys y rhifyn hwn Menna Jenkins, Maesaleg. Hefyd ag o’r Tincer. Diolch yn fawr iawn i’r Irfon a Wadad Williams, Cae Mawr. Cangen Bro Dafydd Plaid Cadeirydd am noson ddiddorol iawn. Cynhaliwyd yr angladd yn Horeb Cymru ddydd Sadwrn Mawrth 3ydd dan Cydymdeimlad ofal ei gweinidog y Parchg Judith Cyfarfu’r gangen yn Festri Horeb nos Morris yn cael ei chynorthwyo gan y Lun 27 Chwefror, a daeth criw da Cydymdeimlwn yn ddwys iawn â Mr Parchedigion J.E. Wynne Davies ac ynghyd. Cawsom sgwrs ddifyr iawn a Mrs Harries, 18 Ger-y-llan, a’r teulu Adrian Williams. Gwasanaethwyd gan Gadeirydd y gangen, Dr Owen ar golli chwaer Mrs Carris Harries, sef wrth yr organ gan Ceris Gruffudd. Roberts, Bwlch y Dderwen, Pen-bont Mrs Bethan Utley, Ger-y-llan. Traddodwyd y deyrnged gan y Parchg Rhydybeddau, ar etholiadau diweddar Peter M. Thomas a cheir crynodeb yng Ngheredigion. Fe wnaeth fwrw â theulu a chysylltiadau’r diweddar isod. Cafwyd gair gan Emyr – yn Y TINCER MAWRTH 2012 7

diolch i bobl y Penrhyn am ymweld mor ffyddlon â’i fam yn ystod y blynyddoedd diwethaf, a gan Tirion am ei mam-gu. Derbyniwyd rhoddion er cof tuag ar Gapel Horeb d/o y Cyfarwyddwr Angladd, D.J. Evans.

Teyrnged Mrs Menna Jenkins, Maesaleg

Deng mlynedd union yn ôl cynhaliwyd arwyl Dr David Jenkins, Cyn-lyfrgellydd Cenedlaethol, ysgrifennydd ymroddgar eglwys Horeb a gŵr a gerddodd yn drwm mewn llawer cylch gan eu hydreiddio a’i ddylanwad a’i weledigaeth. Ar brynhawn Sadwrn, 3ydd Fawrth daeth cynulleidfa luosog ynghyd i ffarwelio a’i briod hoff Mrs Menna Jenkins. Ma’na ystrydeb sy’n datgan: “ Fod wrth gefn pob gŵr llwyddiannus - wraig dda a rhinweddol” ond yn hanes Menna Jenkins roedd hynny’n ffaith ac er mai Glenys Morgan o Ferched y Wawr gyda Emyr Pugh-Evans, arweinydd y Côr, a Judith Morris, hyfforddwraig y parti llefaru, yn yn y cefndir ac yn y cartref ac ymhlith cyflwyno £130 i Lisa Hughes Evans tuag at Ambiwlans Awyr Cymru, gwobrau Eisteddfod Penrhyn-coch y llynedd, a gyfrannwyd ei theulu a’i chydnabod yr amlygwyd y gan aelodau y Côr Cymysg a Pharti Llefaru Penrhyn-coch. mawredd a’r daioni hwnnw yn bennaf, bu ei chefnogaeth, ei chonsyrn a’i chariad yn ddiwyro a’i bywyd yn un a fel nyrs. Wedi iddi gofrestru fel SRN, a chyda’r blynyddoedd dyfnhawyd a glân bob amser. Fe gofiwn am ei brydferthodd fywydau cynifer. dychwelodd gartef i nyrsio yn Ysbyty y boddhad hwnnw gyda dyfodiad chymwynasau tawel a’i charedigrwydd Fe’i ganed ar Fedi 3ydd, 1921 yn Aberystwyth yn Ffordd y Gogledd. eu hwyrion a’u hwyresau - Trystan, mawr, ei chonsyrn a’i gofal, ei nhŷ ei nain ym mhentre’ glofaol Parhaodd i nyrsio trwy gydol y rhyfel Dafydd, Gruffydd, Tirion, Manon dycnwch a’i ffyddlondeb. Bu’n ddygn Hopkinstown ger Pontypridd - yn tan 1948 pan briododd â David Jenkins a Tomos. Hwy a gafodd y fraint o yn casglu dros y blynyddoedd i waith y ferch i’r Parchg Owen Evans Williams ei chariad cyntaf a phartner oes. Gŵr adnabod Menna Jenkins orau fel mam BMS ac yn gefnogol i fywyd y pentref a’i briod Morfydd. Roedd Owen o Flaenclydach yn y Rhondda oedd gariadus a gofalus ac fel mam-gu a’r capel. Diolchwn i Dduw amdani ac Williams newydd gychwyn ar ei David Jenkins ond a symudodd ym annwyl a chonsyrniol. Roedd hi’n am y fraint o’i hadnabod. weinidogaeth yn Horeb, Penrhyn-coch, 1924 i fyw at ei fam-gu yn y Garth a’i meddwl y byd o’i theulu, yn gofidio “Da lodes dda a ffyddlon, dos i ond fel yr oedd yr arferiad ar y pryd, Anti Lisa ym Mrogynin-Fawr. Dod amdanynt, ond yn eu caru’n fawr a mewn i lawenydd dy Arglwydd.” mi fyddai mamau ifanc yn mynd yn yma i dreulio’r haf oedd y bwriad hwythau yn eu tro yn ei charu hithau. Peter M. Thomas ôl at ei mamau ei hunain ar gyfer geni gwreiddiol er mwyn atgyfnerthu yn Estynnwn iddynt o’n cydymdeimlad plant. Dwy flynedd yn ddiweddarach dilyn cyfnod o afiechyd, ond aros bu dwys a diffuant yn eu colled a boed Diolch ganwyd ei brawd Irfon. ei hanes, a dod yn un o drigolion y fro iddynt brofi o gysur a thangnefedd Cafodd ei haddysg gynnar yn nodedig hon. Duw yn eich colled. Dymuna teulu y ddiweddar Menna ysgol y Penrhyn cyn symud i Ysgol Wedi priodi defnyddiodd Menna ei Pan ddeuthum yn weinidog i Horeb Jenkins ddiolch am bob arwydd o Ramadeg Ardwyn yn Aberystwyth. doniau i ofalu a nyrsio aelodau’r teulu yn 1985, roedd aelwyd Maesaleg gyda’r gydymdeimlad a charedigrwydd a Rhoes ei bryd ar nyrsio ac ar ddiwedd yn eu tro gan ddwyn iddynt ymgeledd mwyaf croesawgar a’i deiliaid gyda’r ddangoswyd tuag atynt yn ystod eu haf 1939, gyda hithau’n ddeunaw oed a chysur ar derfyn oes. mwyaf selog yn yr oedfaon a dyna fel profedigaeth. a’r Ail Ryfel Byd newydd dorri allan, Ar ddiwedd y pumdegau fe ddaeth y bu trwy gydol fy ngweinidogaeth trodd Menna i gyfeiriad Bangor ac i Nia ac Emyr i’r aelwyd gan ddwyn yma , Rwy’n cofio sylwi droeon fel yr Merched y Wawr Ysbyty y C&A i dderbyn hyfforddiant llawenydd a dedwyddwch i’w rhan oedd agoriad y drws yn y clo o’r tu fas Penrhyn-coch fel petai’n cadarnhau fod yna ddrws agored a chroeso yn eich disgwyl. Nos Iau y 9fed o Chwefror fe “Dewch yn rhydd a rhwydd” fyddai’r groesawyd pawb i’r cyfarfod gan cyfarchiad yn gyson, ac fe ddeuthum ein Llywydd, Judith Morris, ac ar ôl i fel llawer un arall, i’w hanwylo trafod tipyn o fusnes y gangen fe aed a’u hedmygu’n fawr a hwythau ymlaen gyda’r noson. A dyma i chwi yn eu tro yn gefnogol a hael ac yn noson! Fe groesawodd ein Llywydd werthfawrogol o arlwy’r oedfaon. ein gŵr gwadd a’i gydweithwyr, sef Roedd yna wres ym mhersonoliaeth Huw “Ffash” Rees, oedd wedi dod hawddgar Menna Jenkins a sglein ar ei i roi “Makeover” i un o aelodau chymeriad. Merched y Wawr Penrhyn-coch. Yn y pethau cyffredin y gwelwyd Roedd cynrychiolaeth o dair ei mawredd. Gwraig y ffedog yn ei cangen arall ac un Clwb Gwawr pharodrwydd i weini a gwasanaethu, yn bresennol, canghennau Wyre, bu’n sgubo’r lloriau a polisio’r corau, Mynach, Rhydypennau a Chlwb yn torchi llewyse i baratoi te ar y festri Gwawr Aberystwyth. Roedd y lle yn ac yn rhoi blodau’n gyson i harddu’r llawn. Roedd camerâu “Wedi Tri” cysegr. Ei hosgo a’i diwyg yn ddestlus yno, ond yn anffodus gan fod “wedi 8 Y TINCER MAWRTH 2012

(parhad)... PENRHYN-COCH Cyngor Cymuned Tirymynach

Cyfarfu’r Cyngor uchod ar nos bobl wedi mynychu cyfarfodydd Iau 23 Chwefror yn Neuadd i fynegi barn yn erbyn cau i lawr Rhydypennau o dan lywyddiaeth y adrannau o Ysbyty Bron-glais yn Cyng. Heulwen Morgan. Mae llygod ddiweddar. Bydd y Cyngor hwn mawr yn poeni trigolion ystâd yn parhau i gefnogi pob ymdrech Maes Ceiro ers tro bellach. Daeth bosibl. Penderfynwyd gadael mater pibydd brith Cyngor Ceredigion cais Llety Ceiro am drwydded allan o dan brotest braidd, gan fod gwirodydd i Gyngor Genau’r-glyn. rhaid talu £30 i’r adran os nad yw’r Dywedodd y Cynghorydd Paul llygoden mewn tŷ. Ni wyddys eto Hinge bod parc gwyliau Glan-y-môr beth fu canlyniad ei ymweliad ond wedi gorfod tynnu “decking” i deallir fod parchus glerc y Cyngor lawr oherwydd iddynt ymestyn hwn wedi llwyddo i ddal un, a bod ormod dros y ffiniau. Bu hefyd yn gŵr o waelod y stad wedi difa un edrych ar broblem dŵr ym mhen arall. Anogir y Cyngor Sir i ddelio ucha’r Dolau, a dywedodd fod y â phroblem y tir segur ger yr afon Cyngor wedi agor yr hen gwteri gan fod hwn yn lle delfrydol i fagu erbyn hyn. Rhoes adroddiad hefyd llygod. Mae sôn hefyd bod trigolion am y cyfarfod yn pennu treth y Mairwen gyda swyddogion y gangen - Wendy Reynolds a Judith Morris Maes Ceiro yn awyddus i ddatblygu Cynghorau a’r Heddlu a gymerodd y fangre yn leiniau gerddi. Bu sôn le y diwrnod hynny. tri” wedi dod i ben ni ymddangosodd trwy e-bost o Rhoshelyg@btinternet. am hyn o’r blaen, pan ddangoswyd CYNLLUNIO. Mae’r cais am y noson ar y sgrin, ond ta waith am com neu oddi wrth yr Ysgrifennydd, diddordeb gan arddwyr o ardal godi 6 annedd ar dir Clos Corwen, hynny, cafwyd noson wych ac fel y Mairwen Jones, 7 Tan-y-berth, Tal-y-bont. Llangorwen wedi ei wrthod gan ferch lwcus, roedd Mairwen Jones Penrhyn-coch, Ceredigion SY23 3XH Mae baw cŵn eto yn rhemp ar y yr Adran Gynllunio. Daeth un cais wedi troi o fod yn hen wraig i fod yn (01970) 82064 llwybrau yn Bow Street. Adroddwyd newydd gerbron, sef estyniad Ladi go iawn. Ac yn well fyth cafodd fod rhywrai yn cerdded eu cŵn i ymestyn y gegin bresennol ar gadw’r holl ddillad. Diolchwyd i Huw Urdd Gwragedd Sant Ioan wedi hanner nos ar hyd y ffordd Fferm Bryncarnedd, nid oedd gan a’i griw am eu gwaith arbennig ac fe Penrhyn-coch fawr yn gyson gan adael y carthion y Cyngor unrhyw sylw i wneud ar ddiolchodd pob cangen a oedd yn yn y man a’r lle. Mae hyn yn ddifrifol y cais. bresennol hefyd am gael ymuno â Ar nos Lun y 5ed o Fawrth, cawsom o anghyfrifol gan fod plant yn Adroddiad yr Awdit. Yr unig ni, ac i Huw am ei waith diflino. Mi gwmni’r Parchedig Ronald Williams. cerdded y llwybrau i’r ysgol yn y sylw ganddynt oedd y dylid codi’r ddiolchodd Mairwen hefyd i Huw Testun ei ddarlith oedd ‘Gwellianwr bore. Mae pethau yn symud ymlaen yswiriant a hynny rhag ofn i’r Clerc drwy ddarllen pennill oedd wedi ei a Rhamantydd’, hanes bywyd a i geisio gweithredu Is-ddeddf i atal ddianc! gyfansoddi yn arbennig gogyfer y gwaith William Alexander Maddocks cŵn yng Nghae Chwarae y Piod. Daeth cais gan Cyngor Sir noson. Ac i roi cap ar y cwbl hefyd, fe (1773-1828), Tan yr Allt, Porthmadog. Adroddwyd bod y gwaith o Ceredigion am gael gosod arwydd gyhoeddodd Huw mae Mairwen oedd Adeiladydd ‘y Cob’ ym Mhorthmadog. uwchraddio rhan o ystâd Maes ar dir yn Llangorwen yn dynodi wedi ennill cystadleuaeth gwneud Diolchwyd iddo gan y llywydd am Afallon wedi cychwyn a bydd yn faint o ddamweiniau sydd wedi Limrig yn Y Tincer a chyflwynwyd gytuno ar fyr rybudd i’n diddanu debygol o fynd ymlaen i wyneb yr digwydd ar y ffordd. Dywedwyd tocyn lyfrau o £20 i Mairwen. Cyn haf. fod mwy o angen un ar y ffordd mynd tua thre fe dynnwyd y raffl ac Ffarwelio â’r Rheithor Bydd Taith y Ffagl Olympaidd yn fawr o Aberystwyth i’r gogledd lle fe gymerodd pawb at fwyta’r bwffe cyrraedd Aberystwyth tua 5pm ar mae damweiniau yn digwydd yn oedd wedi ei baratoi gan ferched Nos Sadwrn, Chwefror 25ain, Sul 27 Mai a bydd yna ddigwyddiad ddyddiol bron. Penrhyn-coch. Roedd pawb wedi cynhaliwyd noson gymdeithasol yn yn mynd ymlaen yn y dref i’w Mae parcio ar y ffordd i mewn mwynhau yn fawr iawn. Neuadd yr Eglwys i drosglwyddo’r chroesawu. Bore wedyn, sef Llun i Gartref Tregerddan yn achosi dysteb a thalu teyrnged i’r Parchg John 28 Mai, bydd yn pasio drwy Bow problemau, mynegwyd y pryder Llongyfarchiadau Livingstone am ei waith yn y plwyf yn Street rhwng 8.30 a 9.00 o’r gloch, hwn mewn llythyr oddi wrth ystod y deng mlynedd a aeth heibio. a thebyg bydd tyrfa o blant ysgol ysgrifennydd Cyfeillion Tregerddan. Llongyfarchiadau i Elen Pen-cwm am Mae’r Parchg Livingstone yn ymddeol (ac oedolion) yn gwylio ar ochr y Y mae’r Cynghorydd Hinge yn delio gael y wobr gyntaf yng nghystadleuaeth o’r weinidogaeth ac fel ficer eglwysi ffordd. Bydd y drafnidiaeth foreol â’r mater ar hyn o bryd. Sgript orau Pantomeim yng Elerch, Penrhyn-coch a Chapel Bangor. ar stop! Bydd y cyfarfod nesaf ar 29 nghystadleuaeth y Ffermwyr Ifanc. Yn ôl dymuniad y ficer, noson Da oedd deall bod cymaint o Mawrth 2012. anffurfiol a drefnwyd; cyfle i Eisteddfod Gadeiriol gymdeithasu dros swper. Cyn gwledda Penrhyn-coch canwyd cân i gyfarch y ficer a’i wraig 20/21 Ebrill 2012 gan blant ysgol Sul yr Eglwys a RHODRI JONES chyn cyflwyno siec gan wardeiniaid Brici a chontractiwr Gawn ni ddiolch o flaen llaw i chi Elerch rhoddwyd gair byr o ddiolch adeiladu sydd yn gefnogol i’r Eisteddfod bob a gwerthfawrogiad o’i waith a’i blwyddyn. Mae yna wahoddiad i bawb gyfeillgarwch gan gynrychiolwyr i ddod atom eleni eto, prun ai dod i o’r tair eglwys, Capel Horeb, Clwb 07815 121 238 gystadlu neu i’r gynulleidfa. Fe fydd Ymddeolwyr, Y Parchedig Ronald Gwaith cerrig yna groeso cynnes i chi i gyd. Mae’n Williams ac Ysgol Myfenydd. Adeiladu o’r newydd hanfodol i ni gadw ein heisteddfodau i Hoffai swyddogion yr eglwys ddiolch fynd a chadw’r hen iaith yn gryf. Dewch yn fawr iawn i bawb - yn fudiadau ac Estyniadau Patios yn llu! unigolion a gyfranodd tuag at y dysteb Waliau gardd Rhaglenni ar gael ar wefan plwyf ac i ferched y tair eglwys am y wledd a Llandre Bow Street Trefeurig http://www.trefeurig.org/ , baratowyd. Y TINCER MAWRTH 2012 9

PEN-LLWYN / CAPEL BANGOR

Adferiad buan

Dymuniadau da i Mr Alun Jenkins, Tegfan, sydd wedi bod yn anhwylus yn ddiweddar.

Cwrdd Gweddi Byd Eang y Chwiorydd

Cynhaliwyd y cwrdd gweddi uchod yn festri capel Pen-llwyn, Nos Wener Mawrth yr 2il. Paratowyd rhaglen yr oedfa gan Chwiorydd Cristnogol Malaysia, a’r thema oedd “ Boed i Gyfiawnder Lwyddo.” Yr arweinydd oedd Mrs Heulwen Lewis, a chymerwyd rhan gan aelodau o gapeli Pen-llwyn, Goginan, Llwyn-y- groes ac Eglwys Bangor. Mrs Cynthia Evans oedd wrth yr organ a’r wraig Rhai o blant Cylch Meithrin Pen-llwyn a’i staff yn mwynhau dathliadau Dydd Gŵyl Ddewi. Dewch i gwrdd a’n wâdd oedd y Parchg Judith Morris , a cefnogi ni yn ein Helfa Wyau blynyddol, i’w gynnal yn Ysgol Ponterwyd, 25ain o Mawrth, 3-5yp. Croeso i bawb. chafwyd ganddi anerchiad bwrpasol iawn.

Pen blwydd Arbennig arian a rhoddodd fraslun o’r fenter “Yak Trak” roedd yn mynd i gymryd Llongyfarchiadau Mr Gwyn Edwards, rhan ynddi yn ystod mis Mawrth. Hyfrydle, ar y pen blwydd arbennig. Diolchodd Andrea i bawb am bob Nid ydych yn edrych ddiwrnod dros cymorth i wneud y sioe yn llwyddiant y trigain! Dymunwn i chi lawer pen y llynedd gan ddiolch i Eifion blwydd eto i ddod. Thomas, Tyncwm, am fod yn lywydd am y flwyddyn. Edrychwn ymlaen yn Cinio Sioe Capel Bangor awr tuag at Sioe 2012.

Cynhaliwyd y cinio eleni yng Nghlwb Trên Bach y Rheidol Golff Capel Bangor gyda bron i 90 o bobl yn bresennol. Croesawodd Gwelwyd erthygl Saesneg yn Rhif 7 Owain Glyndwr, yn gadael Llanbadarn am Bontarfynach, ar Awst Andrea Jones ein Cadeiryddes ddiweddar gan Peter Johnson yn 28ain 1959, pryd oedd yna orsaf sefyll, ar ddymuniad, yn unig. pawb yn gynnes i fwynhau y noson. Narrow Gauge News yn dweud fod Cafwyd pryd o fwyd blasus iawn gorsafoedd trên bach y Rheidol yn hadfer, gan Gronfa Grant Cynhorthwy Rheidol Falls a Rhiwfron. Roedd ac yna trosglwyddwyd arian y raffl, dychwelyd. Mae yna grant cymorthwy Ewropeaidd, o dan raglen “Action y ddwy gyntaf yn wreiddiol gyda sef £160 i Cefin Evans, Rhiwarthen, ar gyfer adferiad o bump o orsafoedd Stations” Dyffryn Rheidol. llochesau cysgod a swyddfeydd ar gyfer elusen Ambiwlans Awyr cyfryngol Dyffryn Rheidol. Mae Y gorsafoedd o dan sylw yw Capel wedi eu hadeiladu o bren a haearn. Cymru. Diolchodd Cefin am yr adeiladau y gorsafoedd i gael eu Bangor, Aber-ffrwd, Nantyronnen, Roedd y lleill yn llochesau aros, yn unig. Pan oedd y gwreiddiol yn gweiddi allan am adnewyddiad, dymchwelwyd hwynt gan y ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Rheilffordd Brydeinig. Y swyddfa Urdd y Benywod Cofion docynnau ym Mhontarfynach oedd yr unig un i oroesi, a chafodd eu Dathlwyd Gŵyl Ddewi eleni eto gyda noson o Gawl ‘Rydym fel ardal yn cofio yn arbennig am Hywel Ellis, rhestru gan CADW ym 1988. a Chân yng Nghanolfan Statkraft. Paratowyd y cawl Hywelfan, sydd ar hyn o bryd yn Ysbyty y Waun yng Gobaith y Rheilffordd yw fod gan Nancy Evans, Gwen Morgan a Norma Stephens. Nghaerdydd. Dymuniadau gorau a chofion cynnes hyrwyddiad y gorsafoedd yn mynd i Ar ôl i bawb fwyta cawsom wledd o adloniant gan a gobeithio y byddi yn darllen y Tincer yn ôl yng annog teithwyr i ddisgyn o’r trennau Sophie Rudge o Bow Street. Disgybl yn Ysgol Pen-glais Nghwmrheidol. i ymchwilio afon Dyffryn Rheidol, yw Sophie ond mae wedi ennill enw mawr iddi hi ei ac i symbylu twristiaeth y sir. Mae hun ym myd y canu a chwarae y Delyn. Mwynhaodd Gwellhad buan angen gwirfoddolwyr i fabwysiadu y pawb yr adloniant yma yn fawr iawn, a diolch i Nancy gorsafoedd er mwyn datblygu gerddi Evans am ei drefnu. Pleser mawr hefyd oedd croesawu Dymuniadau gorau am wellhad buan i Barry Matthews, o’u hamgylch. Margaret Fitches atom i dderbyn siec o £300 ar ran Y Gamlyn, ar ôl ei lawdriniaeth ar ei benglin yn Yn 2010 cafodd trên bach y marchogaeth i’r anabl. Rhoddodd Margaret fraslun ddiweddar. Rheidol grant o £300,000 o’r o’r gwaith mae hi yn ei wneud gyda y plant anabl Cynulliad tuag at gost gweithdy yma i lawr yng Nghanolfan Marchogaeth Rheidol bob Cydymdeimlad peirianyddiaeth yn Aberystwyth. prynhawn Gwener ac mi ‘roedd yn ddiolchgar iawn Ar ôl bron 25 o flynyddoedd am yr arian. Codwyd yr arian yma drwy ganu carolau o Estynnwn ein cydymdeimlad â John ac Elizabeth o wasanaeth, bydd yr injan a amgylch yr ardal cyn y Nadolig.Diolchodd Beti Daniel i Lewis, Dolgamlyn, ar golli perthnasau yn ystod y mis adeiladwyd yn 1938, Rhif 4149 yn bawb am eu haelioni ac am bob cymorth i wneud noson yma eto. Collodd John ei fodryb, sef Blodwen Griffiths, dychwelyd yn hwyrach eleni, wedi ei Gŵyl Ddewi yn un arbennig. Cwmystwyth ac Elizabeth berthynas yn Llanidloes. hatgyweirio yn helaeth. 10 Y TINCER MAWRTH 2012

BOW STREET

Suliau Mawrth - Ebrill 2012 Ffash” a’i griw o Wedi 3. Mi ddysgwyd llawer ei bod yn amser chwaraeon y Mudiad. Pob hwyl i’r am golur a gwisgoedd a chyflwyno rhaglenni!! cystadleuwyr. Garn 10 a 5 Yr uchafbwynt oedd gweld Mairwen Jones ar ei www.capelygarn.org newydd wedd ar ôl triniaeth gan y criw. Syfrdanol Cymdeithas Lenyddol y Garn Mawrth oedd y sylw. Ond nid dyna ddiwedd y noson, i 18 Bugail orffen cafwyd paned a gwledd o ddanteithion Nos Wener, 17 Chwefror, roedd y cyfarfod dan ofal 25 Aled Lewis Evans wedi ei baratoi ar ein cyfer. Noson fendigedig, Eleri Roberts, Comins-coch. Yn gwmni iddi roedd Ebrill Diolch Penrhyn-coch. Trefor Pugh a’r tair chwaer ddawnus o Landdeiniol, 1 Richard Lewis (yn Noddfa) Alwen, Enfys a Glesni. Cafwyd gwledd o ganu Beti Griffiths Nos Lun y 13eg cawsom gwmni Wynne Melville ganddynt, yn unawdau a deuawdau, ac ambell 8 Oedfa’r ofalaeth (Pasg) Jones a ddaeth a rhai o’i beintiadau hyfryd i’w adroddiad hefyd – o’r dwys i’r digrif – noson werth 15 Bugail dangos. Cawsom bach o hanes ei gefndir celf yn chweil yn wir. 22 John Roberts gyntaf ac fel bu i’w fam baentio hefyd. Y llun 29 Nicholas Bee cyntaf oedd peintiad o’r tŷ drws nesaf ac yna Ysgol Sul y Garn cyfres o luniau bythynod. Rhedai thema drwy ei Noddfa beintiadau, a hanes diddorol tu ôl iddynt. Mae Y tymor hwn mae plant yr ysgol Sul, dan arweiniad 1 Oedfa am 10.00 Oedfa Undebol yr ganddo ryw brosiect ar y gweill o hyd, fel creu Mrs Janet Roberts a Mrs Rhian Jones-Steele, Ofalaeth. Y Garn yn Noddfa. llwybr cerdd Genau’r-glyn. Noson ddifyr tu hwnt. wedi bod yn dilyn gwerslyfrau newydd Cyngor yr 8 Oedfaon Undebol Sul y Pasg ym Diolchwyd iddo gan ein llywydd. I orffen y noson Ysgolion Sul ar y thema ‘Stori Duw’, ac wedi derbyn Methel, Tal-y-bont am 10.00 a 2.00. Y Parchg. cafwyd paned wedi ei pharatoi gan Brenda a copi yr un o’r Beibl Gweithgaredd. Rydyn ni hefyd Peter Thomas. Linda ac enillwyd y raffl gan Mair Lewis. wedi croesawu dwy aelod newydd i’r ysgol Sul, sef 15 Oedfa am 10.00. Gweinidog. Cymundeb. Megan a Lleucu. Ond y peth pwysicaf sydd wedi 22 Oedfa am 5.00. Mr Arwyn Pierce. Cawsom wahoddiad arall nos Lun yr 20fed i digwydd yn ystod yr wythnosau diwethaf hyn ydi 29 Oedfa am 10.00. Gweinidog. ymuno â changen Aberystwyth i ddathlu gŵyl ein bod ysgolion Sul y Garn a’r Noddfa wedi dod at ei Nawddsant. Noson benigamp o adloniant gan ddau gilydd ar dri achlysur i gynnal ysgol Sul ar y cyd. Merched y Wawr Rhydypennau berson ifanc a thalentog dros ben, sef Nest Jenkins, Mae’r arbrawf eisoes yn profi’n llwyddiannus, ac a ganodd y delyn a llefaru ac Evan Miles Williams a mae’n braf gweld nifer dda o blant a’u rhieni’n Bu mis Chwefror yn fis pleserus iawn. I ganodd. Ffantastig. I orffen y noson cafwyd paned a cefnogi’r cydweithio hwn. Gobeithio y bydd yn ddechrau, ar y 9fed, cawsom wahoddiad gan llond plât o fwydydd hyfryd. Diolch Aberystwyth. mynd o nerth i nerth yn y dyfodol – croeso i gangen Penrhyn-coch i ymuno â hwy i weld “Huw Bydd mis Mawrth yn brysur i rai o’n haelodau gan unrhyw blentyn ymuno! Y TINCER MAWRTH 2012 11

Y BORTH

Dydd Gweddi Byd-Eang y Chwiorydd Clwb Henoed Y Borth

Yng Nghapel Noddfa y cynhaliwyd y cyfarfod Mae’r tri mis diwethaf wedi bod yn rhai prysur gweddi eleni, prynhawn dydd Gwener, Mawrth iawn. Cawsom barti Nadolig, Cinio Nadolig yn yr 2il. Llety Parc yn cael ei ddilyn gan adloniant gan blant Llwyn yr Eos. Ym mis Ionawr aethom i’r Croesawodd Mrs Mair Lewis y chwiorydd o’r tair Pantomeim a chawsom de parti arall yn Ionawr. eglwys o’r ardal oedd yn uno i gynnal y cyfarfod, a Ar hyn o bryd, rydym yn edrych ymlaen at gael diolchodd i bawb a gymerodd ran. ymweliad gan ein ffrindiau o Ysgol Craig yr Wylfa. Mae staff a disgyblion ysgol Craig yr Capel y Garn Wylfa yn edrych ar ein holau yn arbennig o dda Arweinydd: Mrs Shan Hayward. Mrs Margaret gan ddarparu cinio i ni unwaith y mis. Ar ôl y Rees, Mrs Meinir Roberts, Mrs Gwenan Clark cinio byddwn yn cael sgwrs neu adloniant gan y Llinos Evans (Ysgrifennydd), a John Hughes Price, Mrs Meinir Hughes, Mrs Mary Thomas, plant. Diolch i Wendy, y gogyddes, hefyd am ein (Llywydd) Cymdeithas Gymraeg y Borth gyda Mrs Elina Davies a Mrs Bethan Jones. bwydo. Gwilym ac Ann Fychan, y gwesteion yn y Cinio Cadeirydd y Clwb am 2012 yw Betty a Gŵyl Ddewi. Eglwys Llanfihangel Genau’r-glyn medrwch gysylltu â hi ar 871135 neu efo Par, ein Arweinydd: Mrs Elizabeth Collins. Mrs Susan hysgrifenyddes ar 822111, os dymunwch gael mwy Jenkins, Mrs Glenys Evans, Mrs Angela Wise, o wybodaeth am ein Clwb. Cymdeithas Gymraeg Y Borth Mrs Susan Jones, Mrs Doreen Haggar, Mrs Carol Jenkins. Ysgol Sul Sant Matthew Buom yng Nghlwb Golff y Borth nos Wener yr ail o Fawrth yn dathlu Dydd Gŵyl Ddewi. Capel Noddfa Cafodd plant yr Ysgol Sul amser prysur dros Cawsom bryd hyfryd o fwyd i gychwyn ac yna Arweinydd: Mrs Mair Lewis. Mrs Beryl Bowen, gyfnod y Nadolig a’r flwyddyn newydd rhwng estynodd ein Llywydd, John M. Hughes, groeso Mrs Gwyneth Hunkin, Mrs Elizabeth Wyn, Mrs perfformio Drama’r Geni, y Gwasanaeth Carolau arbennig i’r Gŵr a’r Wraig Wadd – sef Ann a Diana Jones. ac yna y Cristingl yn Ionawr. Bydd yr arian sydd Gwilym Fychan o Abercegir. Bu’r ddau wrthi yn sôn ym mlychau Cristingl y plant yn cael ei gyfrif ar ôl am wahanol bethau sydd wedi ei chyffwrdd ac yn Traddodwyd yr anerchiad gyda neges bwrpasol ar y Pasg a’i gyflwyno i blant llai ffodus na ni. darllen dipyn o’i barddoniaeth i ni. Noson ddifyr y testun gosodedig “Boed i gyfiawnder lwyddo” , Mae 5 o ieuenctid yr Ysgol Sul wedi ymuno â iawn yn wir. gan Mrs Mair Lewis, wedi ei gyfieithu i’r Gymraeg dosbarth paratoi gogyfer a’u Confformasiwn a Ni fydd mwy o gyfarfodydd o’r Gymdeithas yn gan Mrs Nan Lewis, Peniel, Caerfyrddin, a diolch byddant yn cael ei Confformio mewn gwasanaeth ystod y tymor – felly pawb i gadw dyddiad y trip (20 iddi am ei gwaith campus ar hyd y blynyddoedd. arbennig o dan ofal yr Esgob Wyn ym mis Mai – Mehefin) yn rhydd! pob bendith arnynt. Paratowyd y gwasanaeth gan Chwiorydd Os gwyddoch am unrhyw blentyn a fyddai’n hoffi Priodas ruddem Cristnogol Malaysia. Mae’r testun yn adleisio ymuno â’r Ysgol Sul, cysylltwch â Joy ar 871649 consyrn y gwragedd am y dyddiau presennol, fod – mi fydd yna groeso mawr iddynt. Rydym yn Llongyfarchiadau mawr a dymuniadau gorau i gweithredoedd anghyfiawn yn bodoli hyd y dydd cyfarfod ar fore Sul am 11.15 yn y Den y tu ôl i’r Maldwyn a Susan Williams, 38 Heol Aberwennol, ar heddiw yno, yn enwedig ymhlith y gwragedd, a Eglwys. ddathlu eu priodas ruddem yn ystod mis Chwefror. gofynnant am drugaredd a chyfiawnder.

Mrs Eryl Evans oedd wrth yr organ a gwnaed y casgliad gan Mrs Lynn Phillips a Ms Elizabeth Wyn. Gosodwyd y capel yn brydferth iawn gyda blodau, ffrwythau a chanhwyllau wedi eu cynnau a baner gan Ms Elizabeth Wyn. Gwnaed casgliad o £48.79 at waith y mudiad a llenyddiaeth Cristnogol a £4.40 (at gludiad y taflenni gan Noddfa). Wedi’r oedfa, derbyniwyd pawb i’r festri am gwpanaid o de a thamaid blasus i’w fwyta a chymdeithasu â’i gilydd. Diolch i chwiorydd Noddfa.

Diolch

Fe hoffai Mrs Kitty Evans, Tan y Foel, Y Lôn Groes, ddiolch o galon am y llu cardiau, anrhegion a galwadau ffon a dderbyniodd ar achlysur dathlu ei phen blwydd yn 80 oed yn ddiweddar. Fe werthfawrogwyd y cyfan yn fawr iawn.

Pen blwydd Hapus

Y mae un o adar bach y Gwanwyn wedi datgelu y bydd Mrs Gwenda Edwards, 3 Tregerddan, yn dathlu ei phen-blwydd yn 70 oed ar y 27in o Fawrth. Yr ydym yn dymuno pen blwydd hapus iawn iddi 12 Y TINCER MAWRTH 2012

TACSI EDDIE Helo o Ohio a dydd Gŵyl Ddewi hapus! TACSI AR GYFER POB ACHLYSUR, A CHAR ADDAS O SAFON UCHEL I’R ANABL. Mae’r amser wedi hedfan ers i mi BYSUS MINI AR GAEL HEFYD adael Cymru fach a cyn i mi droi FFONIWCH: mhen, roedd hi’n Fawrth y 1af! Ers i mi gyrraedd, roeddwn yn gweithio ar CONNIE AR 828 642 ddatblygu rhaglen ar gyfer Gwledd TINA AR 07790 961 226 Gŵyl Ddewi, Oak Hill; roedd rhaid i’r rhaglen gynnwys trefniadau arlwyaeth, adloniant a chanu-grŵp gyda arweinydd. Penderfynwyd yn y cyfarfodydd cyntaf y byddai perfformiad wedi’i seilio ar lun enwog Sidney Curnow Vosper, sef “Salem”, yn berffaith ar gyfer yr achlysur. Felly, fe es ati i ymchwilio’r testun ac fe sylweddolais fod yna lwyth i ddarganfod am un o luniau enwocaf Cymru yr ydym yn cymryd yn ganiatâol. Tra’n ysgrifennu’r sgript i’r perfformiad yma, cefais fy ysbrydoli gan Sioe Gerdd Steven Sondheim, sef “Sunday In The Ar y llwyfan tra’n perfformio “Salem” yn y Wledd Ŵyl Park With George”. Mae’r Sioe Gerdd yma’n trafod llun Ddewi; o’r chwith i’r dde: Lauren Holmes, Lisa Jones, sydd wrthi’n cael ei beintio ac fe ddaw cymeriadau’r llun Nathan Wood, Lucy Colley yn fyw wrth iddynt aros yn llonnydd i’r artist. Dyma oedd R.J.Edwards sail fy sgript i; gan greu personoliaethau i’r cymeriadau a Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings welwyd yn y llun, roeddwn yn medru creu perfformiad of Central Ohio. Roedd y cyfarfod yma yn un llawn o Penrhyn-coch deinamig, llawn naratif - caneuon a barddoniaeth. Fe seminarau ar Gymru ac ar Ddewi Sant ei hun yn ogystal Contractiwr, masnachwr ddefnyddiais un o ganeuon Endaf Emlyn, “Salem Yn Y â sut mae’r diwrnod yma’n cael ei ddathlu nôl yng gwair a gwellt Wlad”, gyda’i ganiatâd a’i fendith ef ar ôl i mi anfon ebost Nghymru. Roeddwn i yn rhan o un o’r seminarau, “Little Arbenigwr ar ailhadu ato yn gofyn am y geiriau. Hefyd, fe wnes i gynnwys cerdd Cardiganshire”, a gafodd ei gyflwyno gan Jeanne Jones- Cyflenwi a gwasgaru calch, T.Rowland Hughes, “Salem”, yn y Gymraeg a’r Saesneg Jindra, Cyfarwyddwraig Canolfan Madog ym Mhrifysgol Rio slag a Fibrophos gan mai dim ond fi oedd yn medru’r iaith Gymraeg ac Grande. Fe wnes i hefyd ganu dwy bennill o “Gwahoddiad” Lori, turiwr a malwr roedd gweddill y cast yn hanu o ganol Ohio. Yn ogystal iddynt ac roedd hynna’n ddigon i doddi calonnau’r holl i’w llogi â threfnu’r adloniant, cefais fy ngofyn i arwain y canu Gymry-Americanaidd oedd yn yr ystafell. Fe ddywedodd Cyflenwi cerig mán ar ddiwedd y noson. Roedd hyn yn fraint i mi am nad llawer ohonynt i mi fy mod i’n eu hatgoffa o’u cyn-dadau wyf wedi cael fy ngofyn i wneud sut fath beth adre er i gyda’m acen gref o Sir Ceredigion ac yn wir, pan roeddwn 01970 820149 07980 687475 mi wybod fy mod i’n medru. Fe ganon ni ‘mond 4 emyn yn siarad yr iaith Gymraeg, roeddynt yn medru clywed bach, eto yn y Gymraeg a’r Saesneg, ond fe’i canwyd gan eu cyn-dadau yn siarad yr iaith hefyd. Beth wnaeth fy Gymry-Americanaidd yr ardal felly doedd dim angen i’w nghroen i wrido oedd canu’r anthem tra’n ymwybodol perswadio i ganu allan! Roedd y noson yma, a gynhaliwyd fod ein bechgyn rygbi wrthi’n ennill yn erbyn y Saeson yng ar Fawrth 3ydd, yn lwyddiant ac roedd canu’r anthem nghystadleuaeth Rygbi y 6 Gwlad. Mae’n beth anhygoel tra’n arwain yn deimlad bendigedig! canu’r anthem mewn ystafell llawn Cymry ... ym mhen Dathliad Gŵyl Ddewi arall mae’n rhaid i mi sôn amdano draw’r byd! Byth gofiadwy fydd hyn i mi, a dwi’n siwr y caf y yw’r Cinio a fynychais yng Nghlwb Gwledig Worthington, teimlad yma eto yn fy mhrofiad i yma yn Ohio. Columbus ar y 25ain o Chwefror gyda’r Welsh Society Lisa Jones

[email protected]

M THOMAS Iwan Jones Plymwr Lleol JONATHAN Penrhyn-coch Gwasanaethau Pensaerniol JAMES LEWIS Gosod gwres canolog Cynlluniau ar gyfer adeiladau newydd, Ystafelloedd ymolchi estyniadau ac addasiadau Saer Coed / Adeiladydd Cawodydd 01970 880652 Pob math o waith plymio Gellimanwydd, Talybont, 07773442260 ac hefyd gwaith nwy Ceredigion SY24 5HJ Prisiau rhesymol [email protected] Bronllys Capel Bangor 07968 728470 01970 832760 Aberystwyth 01970 820375 Y TINCER MAWRTH 2012 13

COLOFN MRS JONES Adolygiadau

Gwneuthum beth y dydd o’r blaen dim gwybodaeth bersonol iawn yn Cawlach Gŵyl Ddewi na feddyliais erioed y buaswn yn ymddangos arni. Er enghraifft, y Casgliad o Straeon a Cherddi’n Dathlu’r Ŵyl ei wneud, ymuno â Facebook. Fy mae pawb sydd eisiau fy nghyfeiriad Gwasg Gomer 96t. £7.99 mhrif reswm am wneud oedd fy yn ei wybod felly nid wyf wedi angen am fedru cyfathrebu â phobl ychwanegu hwnnw.Yn yr un modd, Mae’r gyfrol hon yn lliwgar, yn wreiddiol, ac a hynny yn weddol sydyn a’m bod trwy ebost yr anfonaf unrhyw yn meddu ar ddiwyg ac ansawdd ardderchog. yn ymwybodol fod pobl bellach newydd cyfrinachol fai gennyf at y Dyma gasgliad o straeon, o bytiau hanesyddol, yn fwy tebygol o fod yn pori yn teuluoedd a chyfeillion. A roedd hi yn ac o gerddi, i gyd yn dathlu gŵyl ein Facebook nag yn agor eu hebyst. Ar hawdd iawn gwrthod cais y Nigerian nawddsant. Yn y llyfr ceir cyfraniadau gan ben hynny, dim ond i mi ofalu bod yn a fynnai fy nghyfarfod a hynny ar dros ddwsin o lenorion, gan gynnwys Gwyn ddwyiethog, gallaf anfon negeseuon frys. Synnwyr cyffredin ydi’r peth fel Thomas, Aneirin Karadog, Meinir Pierce Jones i’m teulu a’m teulu yng nghyfraith yr byddai Ifas y Tryc yn ei ddweud ond ac Eurgain Haf. un pryd. peth prin ydi hwnnw yn aml, wrth Mae cyfathrebu â phobl pan reswm. Cyfrol lawn amrywiaeth ydyw, sy’n cynnwys rhywbeth fydd yn sicr o fod at fedrwch chi gyfrif nifer y rhai Ond, er prinder synnwyr cyffredin, ddant pob plentyn. Mae ynddi gerddi syml, megis ‘Bara a Dŵr’, sy’n cynnwys fedrwch chi eu clywed a’u deall ar y ni fedraf ddeall paham fod pobl odl a chryn dipyn o ailadrodd fydd yn apelio at blant iau, ynghyd â cherddi ffôn ar un llaw yn bwysig yn enwedig yn cael eu hunain i drwbl gyda mwy soffistigedig megis yr englyn ‘Dewi Sant’ fydd yn cynnal diddordeb i greadur fel fi sydd yn treulio hyd at gwefannau fel hyn. Mae yn union yr plant hŷn. Ceir ynddi stori dylwyth teg – i’r plant iau unwaith yn rhagor, ond naw deg y cant o f’amser ar fy mhen un egwyddorion ag sydd yn rheoli bydd mwyafrif y straeon, a’r darnau hwy sy’n cynnwys manylion a ffeithiau fy hun. Ni wn am gyfuniad mwy diogelwch bob dydd ar waith yma, hanesyddol, yn cynnig her i blant hŷn a’r rhai mwy chwilfrydig. Cynigia’r marwol na swildod a byddardod i meddyliwch, os na fyddech chi yn gyfrol ddarnau y bydd modd eu defnyddio yn yr ysgol fel man cychwyn ar wneuud i bobl feddwl eich bod yn fodlon gwahodd rhywun i’ch tŷ yn gyfer prosiect neu destun gwers. anghymdeithasol. Fe wn y gall rhai y cnawd, pa reswm bynnag sydd ohonoch gydymdeimlo ond fe wn gennych dros hynny, pam ddylech Maria Royse sydd wedi darparu’r lluniau ar gyfer y llyfr, ac mae ei darluniau, hefyd fod rhai ohonoch yn meddwl chi wahodd rhwyun yn rhithiol ac er yn syml, yn hoffus ac yn gweddu’n arbennig i’r testun. Dyma waith fydd sut y gall rhywun sydd â digon o ymddiried ynddo? Ni cherddai neb yn sicr o fod yn gaffaeliad i’r dosbarth a’r aelwyd fel ei gilydd. wyneb i gymryd gwasanaethau fod at berson hollol ddiarth ar y stryd Janice Jones yn swil ond gwir y gair ac y mae a rhoi ei holl fanylion banc iddo, er esboniad rhag ofn i chi feddwl mod enghraifft, felly pam gwneud hynny i yn megalomaniac. Pan wyf fi yng ar y we? Cyn-gariadon yw maen Haf Llewelyn Y Graig Y Lolfa 160t. £6.95 ngofal gwasanaeth neu bwyllgor, trramgwydd eraill. Rwan, gallaf Caiff y llygad ei ddenu’n syth gan glawr y fi sydd yn arwain cyfeiriad y ddeall y chwilfrydedd sydd yn arwain trawiadol y nofel hon. Iona Jones a’i lluniodd, digwyddiad, nid wyf yn gorfod aros pobl i sbecian hynt a helynt hen a hi hefyd hefyd fu’n gyfrifol am y darluniau i neb siarad â mi a gallaf gymryd gariadon a chyfeillion ond ni fedraf yn Llwybrau, casgliad o gerddi gan yr awdures yn ganiatâol y byddaf yn gwybod dddeall y chwilfrydedd i ail gychwyn a gyhoeddwyd yn 2009. trywydd y sgwrs sydd yn help i’r perthynas â hwy.Wedi’r cyfan, petai’r diffyg clyw, wrth gwrs. A help arall berthynas yn gweithio, ni fyddai’r Fferm yw’r Graig, a dyfodol y fferm sy’n i hwnnw yw mai ar un person ar y ansoddair ‘hen’ yn addas ac, yn achos sbarduno digwyddiadau’r nofel hon. Yn ogystal tro yr wyf yn gorfod canolbwyntio y cyn-gariadon, pam creu loes a â dyfodol y Graig ei hun, gellir dadlau bod y ac y gallaf reoli y sŵn amgylchol gofid i’r teulu sydd gennych? Hawdd nofel yn trafod dyfodol ffordd o fyw sydd yn yn ogystal. Dyna paham sut yr wyf cynnau tân ar hen aelwyd yw’r hen prysur ddiflannu o gefn gwlad Cymru. yn medru gweithio â’r cyhoedd fel ddihareb, mi wn, ond dylai paham y llyfrgellydd cyhyd a nad ydynt yn bu i’r tân oeri a faint o flynyddoedd Mae bob pennod yn y llyfr yn dwyn enw un o’r sibrwd neu fwmblan, wrth reswm. sydd ers iddo ddiffodd yn ogystal a cymeriadau, felly mae’r stori’n cael ei hadrodd o sawl persbectif. Ar un llaw, Ond gall cynnal sgwrs mewn moesoldeb sylfaenol fod yn drech mae hon yn dechneg ddadlennol, sy’n dangos yn glir sut y mae digwyddiadau tyrfa fod yn anodd gan fod sawl nag unrhyw ysfa i ymgyrraedd am y yn ymddangos yn wahanol i wahanol bobl, ond gall hefyd fynd yn feichus, person yn y sgwrs ac na allaf fegin! gan ein bod yn profi nifer o ddigwyddiadau fwy nag unwaith wrth i’r nofel ganolbwyntio ar un person yn unig Fel y dywedodd fy nghhyfnither fynd rhagddi. nac ychwaith reoli sŵn o’m cwmpas.Y wrthyf mewn e-bost, hithau hefyd yn cwbl allaf i ei wneud mewn aml i barti newydd ar Facebook, peth i gyfrannu Mae cyfrinachau o’r gorffennol yn dod i anesmwytho aelodau teulu’r yw gwenu yn neis a chytuno â phawb yn sbarin iddo ond i’w ddefnyddio Graig, eu cymdogion a’u cydnabod. Effaith y cyfrinachau hyn, sy’n lledu gan obeithio’r nefoedd nad wyf wedi yn ffri i sbecian ar eraill yw mewn fel y cylchoedd a grëir gan garreg wedi ei thaflu i’r dŵr, a geir yma. cytuno i wneud rhywbeth. difrif...... Ond mi wn i un peth yn Mae’r cymeriadau yn hynod gredadwy, er bod rhai yn gymysgedd mwy Fe fyddai Meirion yn gwaredu deall bendant, ni ymunaf â Twitter er boddhaol o’r da a’r drwg na’i gilydd. Mae’r iaith yn naturiol ac yn raenus ac i mi ymuno â Facebook, yn wir nid fe osodwyd pwysau arnaf i wneud yn adlewyrchu dywediadau cefn gwlad, yn enwedig ym mhenodau Iori’r wyf yn siwr na fyddai wedi gwrthod gan fy chwaer yng nghyfraith er lles Weirglodd, a fu’n benteulu. Yn ogystal, mae’r cymeriadau amrywiol - teulu’r gadael i mi wneud er fe fyddai hynny meddwl y teulu...hynny yw, am wn Graig, pobl ddŵad yr ardal, a’r ymwelwyr - yn cynnig adlewyrchiad real o’r fro yn ddigwyddiad hanesyddol. Ond i, er mwyn i bawb wybod mod i yn yn yr oes sydd ohoni. Ac yn sicr, mae’r ardal, a’r disgrifiadau godidog ohoni, roedd ganddo amheuaeth ddwfn mynd a’r ci am dro a mod i wedi dod yn rhan annatod o’r nofel. o’r we cyn inni gael cyfrifiadur ag i yn ôl ar ôl y tro...digon disens ydi yntau ddechrau pori drosto ei hun Tweets aml un ond fe fyddai fy rhai i Plot digon ystrydebol a geir – y gorffennol yn dylanwadu ar bresennol y a gweld gwirionedd y ddadl fod y yn well na Mogadon. Fe gychwynnais cymeriadau. Ond mae dawn dweud Haf Llywelyn, a’r ymdeimlad sydd ganddi we mor foesol a diogel a’r person gadw dyddiadur y llynedd ond buan y at ei hardal yn disgleirio trwy’r gyfrol hon ac yn ei chodi uwchben y rhelyw. oedd yn ei defnyddio. A mae’r un sylweddolais mai yr unig amrywiaeth Janice Jones peth yn wir am wefannau megis ynddo o ddydd Llun i ddydd Facebook, rhaid gofalu nad oes Sul oedd y tywydd ! Adolygiadau oddi ar www.gwales.com, trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau Cymru. 14 Y TINCER MAWRTH 2012

GOLCHDY Ffarwelio â theulu Gwyddfor LLANBADARN - Enid ac Alun Jones wedi symud i Chwilog Roeddwn i ar fy ngwyliau yng Ngwlad Groeg ym mis CYTUNDEB GOLCHI Gorffennaf 2011 pan ganodd y ffôn a dod â’r newyddion GWASANAETH GOLCHI ysgytwol am ddamwain angheuol Gwion (y Dr Gwion DUFET MAWR Rhys). CITS CHWARAEON Y diwrnod wedi dychwelyd nôl i Gymru roeddwn yn eistedd mewn capel yn Chwilog ar gyfer angladd Gwion FFÔN: 01970 612 459 MOB: 07967 235 687 ac yn rhyw geisio dirnad y tristwch, y boen a’r golled GERAINT JAMES enbyd i wraig, plant, rhieni a brawd. Ymdrechu i rannu yn y brofedigaeth ac yna sylweddoli ar ôl i ni roi gweddillion Gwion ym mhridd Chwiliog bod yna ergyd arall wrth i Alun droi ata i a dweud “Yma fydda i ragor ti’n gweld…”. Parti Cydadrodd Nantafallen (a sefydlwyd gan Alun) Des i i adnabod Alun yn y chwedegau yn y Gwersyll yn ar ôl cymryd rhan yn seremoni agor y Babell Lên Llangrannog ac yntau yn brif ddyfeisydd fformiwla newydd yn Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r cyffiniau, arloesol oedd yn llwyddo i droi dysgwyr yn siaradwyr Machynlleth 1981. Cymraeg rhugl. Roedd y wyrth yn digwydd o flaen ein llygaid a’r brwfrydedd yn heintus. am ei waith rhyfeddol gyda Dysgwyr ac fel beirniad Yn fuan wedi i ni symud i’r ardal hon clywais bod eisteddfodau yn lleol ac yn genedlaethol. Byddai darllen Alun a’i wraig Enid yn awyddus i symud i fyw i ardal cv Alun erbyn hyn yn drawiadol gan iddo wneud ei Rhydypennau wedi iddo gael ei apwyntio i staff Ysgol farc fel athro, awdur, eisteddfodwr, hyfforddwr. Prif Penweddig. Daethom yn ffrindiau agos. Roeddem yn Arolygydd y Gymraeg (CBAC), darlithydd Prifysgol a cerdded yr un llwybrau a’n diddordebau yn debyg. Phrif Olygydd Y Lolfa. Nyrs oedd Enid wrth ei galwedigaeth ac enillodd ei Er i hyn i gyd fod yn gyfraniad sylweddol iawn i phlwyf yma fel nyrs ardal ac yna yn arbennig wrth weini ar fywyd cenedlaethol Cymru bu teulu Gwyddfor yr un gleifion oedd yn dioddef o salwch terfynol. mor weithgar yn lleol. Bu Alun yn Olygydd Y Tincer Gofal Traed Roedd Alun wedi dod yn enw cenedlaethol yn bennaf a bu’n cyfrannu’n gyson i gynnwys y papur dros y Aber blynyddoedd. Nawr, gydag Enid ac Alun yn sefydlu cartref newydd Ceiropodydd / Podiatrydd yn Chwilog byddwn yn gweld eu heisiau yng Nghapel cofrestredig H.P.C. Triniaeth ar ewinedd a chyrn y Garn, Yr Urdd, Y Blaid, Merched y Wawr, Cylchoedd Llawdriniaeth ar gasewinedd Cinio a bydd Clwb Rygbi Aber yn colli un o’i gefnogwyr Triniaeth / asesiad arbenigol ar ffyddlonaf. Byddwn hefyd yn gweld eu heisiau mewn draed diabetig Gwadnau ac asesiad cymaint o weithgareddau cymdeithasol yn yr ardal. biomecanyddol Mae’r rhod yn dal i droi ac mae ein colled ni yn ennill i TRINIAETH YN Y CARTREF Chwiliog. Yn ôl y sôn mae Alun wrthi eisoes yn hyfforddi AR GAEL ar gyfer Eisteddfodau’r Urdd yn Eryri. Cysylltwch gyda Shân Jones neu Richard Ellison Mewn cyfnod pan yw ein cymunedau yn wynebu ar 01970 617269 am newidiadau dirfawr yn gymdeithasol ac yn ieithyddol mae’r apwyntiad gwagle o golli teulu ymroddgar o argyhoeddiad cymaint yn fwy. Colli ynni, brwdfrydedd a theyrngarwch a wnaeth gymaint i wella ansawdd ein bywyd yn yr ardal hon. ytincer@ Rydym yn dymuno’n dda iddyn nhw yn Chwilog. Mae gennym atgofion da hefyd am Gwion a’i wên a’i barabl googlemail.com direidus. Wynne Melville Jones

yn anhygoel, ond er fy mhryderon, yn adrodd stori ymddangosiad Myfyrdod y Pasg ‘roedd y cwsmeriaid eraill yn y y Crist atgyfodedig tros fwrdd pizzeria fel petaent yn mwynhau’r bwyd, yno’n ddisymwth, yn Flynyddoedd yn ôl, ‘pan oeddwn un, i grwydro’r wlad, datrys cliwiau, holl firi! Ac yn sydyn, daeth y bwyd. bresenoldeb byw ynghanol bywyd, i’n weinidog yn Glasgow, un o gweithio allan ble ‘roedd y cliw nesaf A chofiaf gael pwn penelin yn fy yn trawsffurfio tristwch a phoen ‘nghyfrifoldebau oedd arwain i’w gael, ac ar ôl cwblhau eu papur ochr. “Wyt ti am ddweud Gras Bwyd?” ei ddisgyblion. Ni allaf ddarllen y grŵp pobl ifainc rhwng tua 16 a cwestiynau, dychwelyd i fwyty – A dyma floedd newydd, ar draws straeon hynny bellach heb feddwl 25 oed. ‘Roeddwn i’n ifanc fy hun, pizzeria, fel mae’n digwydd – yng y sŵn a’r hwyl. “Hei! Shhhhhh! Mae am y presenoldeb byw oedd i’w bryd hynny, ond “hed amser”; bu nghanol Glasgow. o am ddweud Gras Bwyd…” Ac fe gyfarfod mewn bwyty Eidalaidd i nifer o’r grŵp droi’n ddeugain Aeth un car ar goll yn llwyr, a ddisgynnodd y distawrwydd mwyaf yng nghanol Glasgow, un gwanwyn oed y llynedd! ‘Roeddynt yn griw gorfod agor yr “amlen ddirgel” oedd rhyfeddol, nid yn unig ar ein bwrdd ugain mlynedd yn ôl. Bendith Duw arbennig iawn; eu hagwedd oedd yn cynnwys enw’r bwyty, y byddent mawr ni, ond ar y bwyty i gyd. Annisgwyl y Pasg arnoch i gyd! “Hei – mi ‘rydan’ ni’n ‘cool’ [dyna wedi medru ei weithio allan pe Bu oediad o efallai ddau eiliad ar Y Parchg John Owain Jones air mawr diwedd yr 80au!] a ‘rydan’ baent wedi medru datrys y cliwiau’n ôl yr “Amen” – a ffrwydrodd y sŵn ni’n mynychu’r eglwys – felly mae llwyddiannus – a dyna ddiwedd ar eu allan eto! Mae’r Parchg John Owain Jones mynychu’r eglwys yn ‘cool’ hefyd!” siawns o ennill y wobr am gyrraedd Ond am eiliad, ‘roedd y bwyty yn weinidog gydag Eglwys Cofiaf un gyda’r nos, tuag adeg y gyntaf! Ond pan gyrhaeddont, gan hwnnw’n llawn o bresenoldeb Duw. Unedig yr Alban ar Ynys Bute ers Pasg, yn glir iawn. ‘Roeddwn wedi gynnwys Carolyn a mi, ‘roedd 22 I Gristnogion, dyna ystyr yr blwyddyn. Cyn hynny roedd yn trefnu “Helfa Drysor” traws-gwlad ohonom o gylch y bwrdd. Atgyfodiad. Y darganfyddiad o weinidog yn ninas Glasgow. Mae ar eu cyfer, a gadawodd y ceir, gyda ‘Roedd lefel y sŵn – y siarad, a’r Dduw lle na fyddech erioed wedi ei dad - John Ifor Jones - yn byw phedwar o bobl ifainc ym mhob chwerthin, a’r tynnu coes, a’r jocs - disgwyl ei gyfarfod. Mae Luc a Ioan ym Mhenrhyn-coch. Y TINCER MAWRTH 2012 15

DOLAU

Daeth cynulleidfa luosog ac Arglwyddi. Roedd hi’n noson arbennig amlddiwylliannol i wrando ar yr iawn a gwerthfawrogwyd y modd deniadol Arglwydd Elystan-Morgan yn annerch y trafodwyd pob mater oedd dan sylw. Cymdeithas Wleidyddiaeth Gymraeg Gyda’r Arglwydd Elystan-Morgan yn Aberystwyth ym Mhrif Neuadd yr y llun (chw-dde) mae Einion Dafydd, o Adran Gwleidyddiaeth Ryngwladol ar 10 Benrhyn-coch, a chadeirydd y noson, Dr Chwefror. Huw Williams, o Llandre, ill dau o Adran Rhannodd y siaradwr ei brofiadau yn Gwleidyddiaeth Ryngwladol Prifysgol Nhŷ’r Cyffredin a Thŷ’r Arglwyddi, Aberystwth. cyn trafod rhai o bynciau llosg y dydd, gan gynnwys dyfodol llywodraethiant Pen blwydd arbennig yng Nghymru yn dilyn Refferendwm 2011, y rhagolygon ar gyfer cynnal Pen blwydd hapus hwyr i Gaenor Hall, refferendwm ar fater annibyniaeth i’r Minafon, a ddathlodd ben blwydd Alban, a’r posibilrwydd o ddiwygio Tŷ’r arbennig ar Fawrth 8fed.

Gymraeg a’r gynulleidfa’n ymuno i ganu’r emyn ‘O Cyrnol Peithyll Iachawdwr pechaduriaid’, eto yn Gymraeg. Cyfeirir at yr angladd ac angladdau eraill teulu Gogerddan O’r Cynulliad Ar ôl gweld y llythyrau diddorol am Gronfa y bu Enoch James yn gwasanaethu ynddyn nhw, Elin Jones AC Edward Lewis Pryse ochr yn ochr â’m herthygl gan y Parchedig John Evans, Abermeurig, yr yn rhifyn Ionawr rwy’n parhau â stori’r Cyrnol y hanesydd a’r bywgraffydd, yn ei gyfrol, Yr Ail Fyr- Rwy’n parhau yn bryderus iawn tro hwn. Beth bynnag a feddyliwn ni o’r weddi am Gofiant, - ‘Hanes 19 o Weinidogion Sir Aberteifi fod Bwrdd Iechyd Hywel Dda yn ei adferiad gan addolwyr Capel Dewi ym 1870, a fuont feirw oddi ar ddiwedd 1894 hyd ddiwedd mynd ymlaen â’r cynlluniau i gael bu fyw hyd fis Mai 1888. Mae hynny’n dwyn i gof 1907’: gwared ar wasanaethau o Ysbyty weddi’r Brenin Heseceia, gwael ei iechyd, yn gofyn “Dyn gwledig, garw ei ffordd ydoedd, ond yn Bron-glais er eu bod nhw’n i Dduw estyn ei einioes (2 Brenhinoedd 20 ), ac fe ŵr bonheddig yr un pryd, ac ym mhob modd honni eu bod dal yn y broses o ddigwyddodd hynny – ‘Ychwanegaf yn gymwynaswer ei genedl ymgynghori a ‘gwrando’ ar y bobl bymtheg mlynedd at dy oes’, oedd a’i wlad. Yr oedd parch mawr leol ynghylch eu cynlluniau. Yn ateb yr Arglwydd. Fe fu’n teyrnasu iddo yn nhŷ ei arglwydd tir yn ddiweddar, fe fynychais gyfarfod wedyn am bymtheng mlynedd Gogerddan tra bu fyw, er ei cyhoeddus yn Neuadd Goffa Penparcau i drafod cyn marw – ond fe fu’r Cyrnol fyw fod yn weinidog Ymneilltuol. Yr yr hyn fydd yn digwydd i wasanaethau iechyd am ddeunaw mlynedd! Ef oedd oedd yntau yn teimlo fod gan Gogledd Ceredigion a chanolbarth Cymru os bydd Arglwydd Raglaw’r sir o 1858 hyd wleidyddiaeth, gwyddoniaeth, a cynlluniau’r Bwrdd Iechyd yn cael eu gweithredu. ei farw, a’r A.S. o 1857 hyd nes chelfyddyd, lawer o ddylanwad Mae’n amlwg y cynlluniau o bwys mawr i iddo ymddeol ym 1868 gan ymroi i arno, yr hyn a wyddai teulu bobl Ceredigion, yn ogystal â’r rhai ddaeth o amaethu, hela a physgota. Gogerddan yn dda. Fel y cyfryw siroedd eraill i’r cyfarfod. Gwnaeth 550 o bobl Mae’r Cambrian News, wrth byddai yn cael ei gydnabod yn ddod i wrando ac i holi cwestiynau yn y cyfarfod adrodd am ei ymadawiad sydyn achlysurol ganddynt. A phan yn cyhoeddus ac fe gytunwyd i barhau â’r frwydr yn nodi’i fod yn hawlio bod yn Bedd Enoch Watkin James claddu eu meirw, rhaid oedd drwy gynnal gwrthdystiad o flaen y Senedd ym ddisgynydd uniongyrchol i Harri’r ym Mynwent y Garn ei gael ef i gymeryd rhan yn yr Mae Caerdydd. Byddaf i hefyd yn parhau i herio’r 7fed ac yn ei ddisgrifio fel ‘Grand addoliad ar y pryd. Pan fu farw Gweinidog Iechyd ar y newidiadau mae Bwrdd old bachelor autocrat’. Doedd e ddim yn hapus Mrs Fryer, mam Syr Pryse Pryse, rhaid oedd ei Iechyd Hywel Dda am eu cyflwyno i wasanaethau gyda’r Rhyfrydwyr ac yn gwrthwynebu mesur gael i wasanaethu wrth y tŷ yn y gladdedigaeth”. iechyd yr ardal. Hunanlywodraeth Gladstone. Gyda’i farw, meddir, Yn Lodge Park, Tre’r-ddôl ar 17 Tachwedd 1887, y Ychydig wythnosau yn ôl, roedd hi’n fraint daeth hen drefn credu fod gan ei dylwyth hawl digwyddodd hynny, a disgrifiwyd hi fel ‘Relic of cael cyflwyno tystysgrif a thorri’r rhuban ar gyfer (ddwyfol efallai) i lywodraethu i ben. Awgrymir nad late Pryse Loveden Pryse M P’. Roedd wedi ail gwasanaeth trafnidiaeth cymunedol newydd, sef oedd yn ddigon iach i fynd i hela yn Nanteos fore’i briodi gyda Henry Charles Fryer. y ‘Bws Bro Bach’. Mae hwn yn wasanaeth newydd farwolaeth a’i fod yn hytrach am fynd i bysgota Pe bai Enoch James yn fyw ym 1900 pan fu a fydd yn caniatáu i bobl hyn ddefnyddio un o’r i Lyn Rhosrhydd, oedd wyth milltir o’r Peithyll. farw Pryse Pryse, aer Gogerddan, a drigai yn ddau gerbyd sydd â chyfarpar i gludo cadeiriau Gwelodd mab John James, Abercwmdole e’n mynd Lodge Park, ar ôl iddo gael ei wenwyno gan olwyn, er mwyn mynd siopa, ymweld â’r doctor heibio ar ei geffyl am 10.30 ond erbyn 11 daethpwyd frathiad llwynog wrth hela, ac yntau’n ddeugain neu’r deintydd, neu i ymweld â theulu a ffrindiau. o hyd i’w gorff rhwng Pwllcenawon a Rhiwarthen oed, mae’n siŵr y byddid wedi danfon neges i Rwy’n gobeithio y bydd y gwasanaeth newydd yn Isaf gan ddwy ffrind o Drefechan, Mary Jones a Frynllys i ofyn iddo godi’r angladd o’r cartref. llwyddiant ac mae disgwyl iddo wneud gwahaniaeth Mary Reilly, a’r ceffyl yn ei ymyl ‘Clot’ oedd unig air Ond enw ei fab Richard yw’r cyntaf ymhlith mawr i fywydau pobl hyn yr ardal sy’n defnyddio esboniad y Dr Gilbertson, ei feddyg - yr un meddyg cludwyr yr arch ac fe’i cynorthwywyd gan y cadeiriau olwyn. a oedd gydag e ym 1870 adeg y weddi enwog. Parchedig William Morgan, Pwll-glas; Richard Yn olaf, roeddwn yn falch iawn i weld Urdd Yr hyn sy’n drawiadol ynglŷn ag angladd y Jenkins, Hen Hafod; J Bunce Morgan, Glanfred; Gobaith Cymru’n dathlu ei phen blwydd yn 90 oed Cyrnol yw mai nid offeiriad teulu Gogerddan J R James, Peithyll; R Thomas, Brysgaga; William yn ddiweddar. Ers yn blentyn, mae’r Urdd wedi oedd yn cynnal y gwasanaeth i 500 o bobl yn Jones, Penpompren; Thomas Thomas, Neuadd chwarae rôl sylweddol yn fy mywyd, ac mae gennyf Peithyll, cyn mynd i gladdfa’r Prysiaid ym mynwent yr Ynys; Edwards Nantsiriol; Hughes Dorglwyd atgofion melys iawn o gystadlu tra’r oeddwn yn Eglwys Llanbadarn Fawr, ond gweinidog mwyaf a Williams, Cynnull Mawr – Ymneilltuwyr i gyd iau. Mae’r Urdd wedi chwarae rôl hanfodol o fewn adnabyddus y Methodistiaid yng ngogledd mi gredaf. Roedd Enoch Watkin James yn hen Cymru dros y degawdau diwethaf ar sail hybu ein Ceredigion ar y pryd, Enoch Watkin James, dad-cu i’r cyfaill Elystan Morgan a gan iddo diwylliant, ein hiaith ac ein traddodiadau, ac rwyf yn Brynllys, y Borth. Diddorol hefyd oedd darllen ddweud pethau diddorol wrthyf amdano bydd gobeithio y bydd yn parhau i ysbrydoli Cymry ifanc mai yn Gymraeg y bu’n darllen a gweddïo ac raid sgrifennu rhagor am y gŵr amryddawn a’i am flynyddoedd i ddod. wedi mynd i Eglwys Llanbadarn Fawr canodd dylwyth. côr yr eglwys ‘O dangos im yr Arglwydd Nêr’, yn W.J.E. 16 Y TINCER MAWRTH 2012

YSGOL PEN-LLWYN

Pentre-bach Comins-coch. Gêm gartref oedd hon yn cael ei chwarae ar y ‘top pitch’ fel mae’n Fe fwynhaodd Dosbarth 1 drip i Bentre- cael ei adnabod gan y plant. Roedd bach ar ddiwrnod braf o wanwyn yn brynhawn gwlyb a niwlog ond er cynnar. Fe gafodd y bws dipyn o gwaethaf hyn fe gafwyd gêm i gynhesu’r drafferth ein cyrraedd gan fod lori yn galon. Roedd yna frwdfrydedd, taclo blocio’r heol am ychydig tua chyfeiriad caled ond teg a pasio celfydd i’w weld. Aberystwyth. Roedd yna dipyn o Ar ddiwedd y dydd Comins-coch oedd lawenydd ar wynebau’r plant felly wrth yn fuddugol ond fe gafwyd perfformiad iddynt ddechrau ar eu taith. Rhaid oedd arwrol gan fechgyn a merched Pen- bwyta’r tocyn ar y bws cyn cwrdd â rhai llwyn. Llongyfarchiadau i’r ddau dîm. o’u hoff gymeriadau. Pasio’r banana yn ei flaen! Picau ar y Maen Sut ddylen ni godi ymwybyddiaeth o “Mi fyddai’n waith caled fod yn Sali Mali,” meddai Evan wrth Owen ym Hyfryd oedd blasu rhai o’r picau ar y bythefnos fasnach deg? Wel cynnal ras Mhentre-bach. maen a baratowyd gan blant dosbarth gyfnewid sy’n cynnwys pob plentyn un gyda help Cathy ein cogyddes ar yn yr ysgol yn pasio banana anferth o Ddydd Gŵyl Ddewi. Ar fore’r ŵyl fe amgylch y safle i gyd wrth gwrs. Cyfle i gafwyd gwasanaeth lle y rhoddwyd cyfle chwerthin a chael hwyl tra’n parhau i godi i’r plant sy’n cystadlu yn Eisteddfod ymwybyddiaeth o’r modd y gallwn helpu yr Urdd i berfformio yn ogystal a rhoi safon byw cymunedoedd trwy brynu ffocws arbennig i fywyd Dewi. Yn eitemau masnach deg yn ein siopau lleol. ogystal rhoddwyd gwobrau i’r plant hynny a oedd wedi bod wrthi’n ddiwyd Perffeithio talentau yn gweithio ar ddarnau o waith ar gyfer y dydd arbennig. Fe fuom yn dysgu am Fe gafodd plant o flynyddoedd 2-6 gyfle hanes yr anthem yn gynharach yn yr i werthfawrogi talent offerynnwyr y wythnos a gorffennwyd y gwasanaeth Sir yn perfformio yn y Neuadd Fawr. trwy ei chanu’n arbennig. Cawl oedd ar Hoff ddarn y plant oedd cerddoriaeth y fwydlen canol dydd ac mi oedd yna o ‘Pirates of the Caribbean’ ond ddigon i fodloni Bendigeidfran! ‘Bohemian Rhapsody’ oedd hoff ddarn yr oedolion yno. Fe ofynnwyd o’r Pêl-droed llwyfan beth oedd ‘Bohemian Rhapsody’ yn Gymraeg? Ni ddaeth yna ateb synhwyrol fel ateb-oes gan rhywun Fe chwaraeodd y tîm pêl-droed ei Cathy wrthi’n helpu rhai o blant dosbarth 1 i goginio. gêm cyntaf y flwyddyn yma yn erbyn gynnig?

COFFI BOREUOL BYRBRYDAU POETH NEU OER CINIO TE PRYNHAWN CREFFTAU AC ANRHEGION

Ar agor saith niwrnod yr wythnos Mehefin, Gorffennaf, Awst a Medi (fel arall, ar gau ar ddydd Llun) Siop Treasures, Tlysau a gemwaith (yn cynnwys dylunwyr Cymreig), scarffiau a chyfwisgoedd priodasol. Gwasanaeth enwai tai ar lechen a llwyau caru. Deunyddiau gwnio, yn cynnwys offer DMC, Anchor, Heritage, Derwentwater ac eraill. Ffôn: 01970 820122 Huw yn ymdrechu’n galed a mwynhau’r ras gyfnewid. Y TINCER MAWRTH 2012 17

YSGOL RHYDYPENNAU

Eisteddfod Ysgol Ac ar ôl cystadlu brwd drwy’r dydd, roedd pwyntiau’r tri thŷ yn agos iawn; Er mwyn dathlu Dydd Gŵyl Ddewi ond Ystwyth a gariodd y dydd yn y pen a chynnal traddodiadau Cymreig, draw. Da iawn i bawb am ymdrechu cynhaliwyd Eisteddfod yr Ysgol. Ar mor galed i sicrhau Eisteddfod Ysgol ôl wythnosau o ymarfer a chwblhau lwyddiannus iawn eleni eto. Hoffai’r gwaith penodol ar gyfer cystadlaethau ysgol ddiolch i’r beirniaid profiadol am dosbarth, daeth yr amser i feirniadu eu doethineb yn ystod y dydd, sef Mrs ymdrechion y plant. Roedd hi’n Ann Evans a Mrs Luned Richards. ofynnol i bob unigolyn adrodd neu ganu neu chwarae darn offerynnol. Dylunio’r ‘Gadair’ Yn ychwanegol i hyn bu’r beirniaid yn dewis y goreuon o’r cystadlaethau Yn ôl y drefn cynhaliwyd cystadleuaeth dosbarth. Roedd pob tasg yn y ychwanegol er mwyn dylunio cadair gystadleuaeth yn ymwneud â Chymru. fach fel gwobr i enillydd ‘Y Gadair’. Shaun Jones-enillydd Y Gadair. Ac ar gyfer y brif gystadleuaeth sef Eleni cyfuniad o ddyluniadau Abbey ennill ‘Y Gadair’, bu blwyddyn 5 a 6 yn Sedgwick a Teleri Morgan oedd yn cyfansoddi cerddi ar y thema‘Fy Arwr fuddugol. Diolch i Mr Carwyn Lloyd i’. Roedd ansawdd y cerddi yn arbennig Jones am greu dyluniad mor effeithiol. o dda eleni, ond, ar ganiad y corn, Shaun Jones o flwyddyn 6 a gododd Twmpath o ganol y gynulleidfa i gipio’r Gadair. Llongyfarchiadau mawr i Shaun. Ar Fawrth y cyntaf, trefnwyd Twmpath Dyma’r gerdd fuddugol ar un o yn Neuadd y Pentref i ddathlu Dydd chwaraewyr pêl-droed Abertawe:- Gŵyl Ddewi. Cafwyd gwledd o ddawnsio gwerin, gwobrau, gwisg ‘Fy Arwr i’ ffansi, raffl, digon o fwyd a diod. Diolch i Erwyd Howells, Bryan Jones Y dorf yn galw amdano ymhen yr awr, a Chymdeithas Rhieni ac Athrawon yr gan fod y ‘Swans’ ddwy gôl i lawr. ysgol am drefnu noson wych a chodi Plant y Meithrin a’r Derbyn ar Ddydd Gŵyl Ddewi. Pawb yn tawelu. swm da o arian i goffre’r ysgol. Rhai yn diflasu. Oes unrhyw obaith nawr? Clwb Cant

Rhaid ymlacio a pheidio danto; Yn ystod y Twmpath cyhoeddwyd daw fy arwr arno i wibio; enillwyr fis Mawrth. Dyma’r canlyniad: cic gornel wych, 1af - £25 Andrea Whitney, 63, Bryn i’r rhwyd yn syth; Castell. fy arwr yn llwyddo i sgorio! 2il - £15 Anna van Son, Sŵn yr Wylan, Y Borth. Parhau mae’r ‘Swans’ i bwyso. 3ydd-£10 Jordan a Benjamin Jones, Pasio, canolbwyntio a ffugio. Maes Awelon, Pen y Garn. Gyda thacl arwrol a sgil anfarwol, Diwrnod y Llyfr mae fy arwr eto’n rhwydo! Y Beirniaid a’r capteniaid. Ar Ddiwrnod y Llyfr, daeth Angharad  munud i fynd dyma’r bychan o Siop Inc i’r ysgol er mwyn rhoi Am fwy o wybodaeth a llwyth o luniau: yn rhedeg a gwibio heibio’r cyfan; cyfle i’r plant weld, darllen a phrynu http://www.rhydypennau.ceredgion.sch.uk ergyd fel taran, amrywiaeth o lyfrau. Cafodd pob cipio Y Cwpan! plentyn docyn er mwyn derbyn Fy arwr, y gwyrthiol, Joe Allen! gostyngiad ym mhris unrhyw lyfr a brynwyd. Hoffai’r ysgol ddioch i CRONFA GOFFA’R FONESIG Tecwyn y Tractor Angharad am ei pharodrwydd i ymuno GRACE JAMES (Shaun Jones) â ni. Gwahoddir ceisiadau oddi wrth fudiadau neu gymdeithasau’r henoed am gymhorthdal o’r GWASANAETH gronfa uchod. Dylai’r gymdeithas fod o fewn GARDDIO ffiniau hen Gyngor Dosbarth Aberystwyth. Gellir cael ffurflenni cais oddi wrth yr ROBERT ysgrifennydd a dylid eu dychwelyd cyn 31 GRIFFITHS Mawrth 2012.

Yr ysgrifennydd yw: Mary Jones Am bob math o waith Lleifior, 27 Glan Rheidol, Llanbadarn Fawr garddio ffoniwch Aberystwyth SY23 3GG (01970) 820924 % 01970 624408 18 Y TINCER MAWRTH 2012

YSGOL PENRHYN-COCH

Ysgol Iach Evans. Cafwyd rhagbrofion yn ystod y bore gyda 2 o bob llys yn symud Yn ddiweddar gwahoddwyd unigolion drwyddo i’r Eisteddfod yn y prynhawn. yn ymwneud ag Ysgolion Iach i sgwrsio Ar ddiwedd diwrnod hwyliog o gyda holl staff yr ysgol ynghyd â’r rhieni gystadlu, lle gwelwyd pob plentyn am faterion amrywiol. Croesawyd yr yn yr ysgol yn cymryd rhan unigol, Heddlu, Amy Jones a Marian Clarke Seilo a fu yn fuddugol. Enillwyd cadair o’r Awdurdod Addysg Lleol ynghyd â’r yr Eisteddfod gan Lowri Walther. nyrsys ysgol. Trafodwyd nifer o faterion Llongyfarchiadau i bawb am eu gwaith gan gynnwys diogelwch unigolion, caled ac i’n beirniaid a’n cyfeilyddes, addysg cyffuriau a materion iechyd a Heddwen Evans, am eu gwaith lles. Cafwyd sesiynau holi ac ateb. Bu’r arbennig. noson yn gyfle da i rieni i gwrdd ac i drafod unrhyw bryderon gyda phobl Cyngerdd y Morlan broffesiynol. Diolch i’r unigolion am eu parodrwydd i ddod atom ac i sgwrsio Ar noson Dydd Gŵyl Ddewi, bu côr yr Aelodau o Bwyllgor Plant Gwyrdd yr ysgol ar eu hymweliad â Chanolfan gyda’r rhieni a’r staff. ysgol wrthi yn diddanu yng nghanolfan Rheidol. y Morlan yn Aberystwyth. Fe’u gwelwyd Clirio Sbwriel yn canu nifer o ganeuon traddodiadol ynghyd â rhai o’u hoff ddarnau. Ar brynhawn braidd yn ddiflas, aeth Cynhaliwyd y noson i godi arian ar holl ddisgyblion yr ysgol i gasglu gyfer taith clwb nofio Aberystwyth i sbwriel o amgylch rhannau’r pentref. Saint Brieuc. Yn rhannu’r noson oedd Rhannwyd y disgyblion i grwpiau ac fe’u Ysgol Gymraeg Aberystwyth ynghyd gwelwyd yn casglu sbwriel o amgylch âg unigolion amrywiol. Cafwyd noson tir yr ysgol ynghyd âg ardal y Clwb hwyliog iawn a braf oedd gweld y Pêl-droed. Casglwyd llond wyth bag o disgyblion yn cael y cyfle i ddangos eu sbwriel amrywiol. doniau.

Hoci Cawl a Chân

Bu’r tîmau hoci’r yn cystadlu yn Fel rhan o noson Cawl a Chân yr Ysgol nhwrnament hoci “Activate” yn Feithrin, gwelwyd disgyblion y Cyfnod ddiweddar. Chwaraewyd nifer o gêmau Sylfaen wrthi yn diddanu. Bu criw da a llwyddodd un o’r tîmau i gyrraedd y ohonynt yn canu ac yn perfformio. Disgyblion blynyddoedd 1 a 2 ynghyd a’r staff a dreuliodd noson ym rownd gyn derfynol. Llongyfarchiadau Cafwyd llawer o hwyl a braf oedd eu Mhentre Bach. iddynt. Diolch i Miss Cory am eu gweld yn cael cyfle i berfformio o flaen hyfforddi. cynulleidfa. Diolch i’r Ysgol Feithrin am y cyfle i ddod atoch i ddiddanu. Celf a Chrefft yr Urdd Ymweliad â Chanolfan Rheidol Yn yr Eisteddfod Celf a Chrefft Rhanbarthol, llwyddwyd i ennill nifer Cafwyd nifer o’r Plant Gwyrdd y cyfle o wobrau eleni eto. Diolch i Mrs Evans i ymweld â Swyddfeydd Canolfan am ei holl waith cydlynnu ac i’r criw Rheidol i weld ac i arsylwi ar y modd y o rieni a ffrindiau brwd yr ysgol a mae nhw’n arbed egni trwy’r adeilad. ddaeth i weithio gyda’r disgyblion ar Rydyn ni yn ceisio gwneud yr un ôl ysgol ynghyd ag yn ystod gwyliau elfennau yn yr Ysgol trwy geisio torri i hanner tymor. Heb eu cefnogaeth ni lawr ar ein defnydd o unedau trydan. fyddai chwarter y disgyblion yn cael yr un cyfleoedd. Bydd y buddugwyr Pentre Bach yn symud ymlaen i Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd. Llwyddwyd i Cafodd Dosbarth Mrs Evans, Capteiniaid Seilo a Stewi gyda Mr a Mrs Eirian Evans a Mr Rhodri Evans, ennill 15 gwobr Gyntaf, 9 ail a 2 drydydd blwyddyn 1 a 2 y cyfle i fynd i aros Beirniaid ein Eisteddfod Ysgol mewn cystadlaethau megis, gwehyddu, dros nos ym Mhentre Bach! Ein thema dylunio a thechnoleg, tesctiliau, gwau, am y tymor yw Cartrefi felly roedd yn ffotograffiaeth creadigol 3D, ailgylchu a gyfle gwych i’r plant i gael y profiad GWASANAETH GWASANAETH nifer mwy. Diolch i’r holl rieni, ffrindiau o aros yng Nghwesty Pili Pala ac yn TEIPIO TEIPIO a pherthnasau i’r Ysgol a fuodd i mewn Nhŷ Pêl-droed Nicw Nacw. Cafwyd Cysylltwch â yn helpu ac yn cynorthwyo y plant. amser wrth ein bodd yng nghwmni CYSYLLTWCH Â Edrychwn ymlaen i weld y canlyniadau Bili Bom Bom lle ceisiwyd teithio yn ôl Mrs Glenwen Morgans MAIR ENGLAND cenedlaethol! yn ei beiriant amser! Cysgodd pawb Heulwen PANTYGLYN trwy’r nos, cawsom wersi coginio yng Penrhyn-coch LLANDRE Eisteddfod Ysgol Nghaffi Sali Mali a digon o amser i CEREDIGION Ffôn: 01970 828041 SY24 5BS chwarae yn rhydd ar draeth Sali Mali! Symudol: 07515494710 Ar y 1af o Fawrth, cynhaliwyd Diolch i’r holl staff am eu hamser Ebost: glenwen.morgans 01970 828693 Eisteddfod yr Ysgol. Ein beirniaid eleni ychwanegol hefyd, roedd yn brofiad @btopenworld.com [email protected] oedd Mr a Mrs Eirian Evans a Rhodri fythgofiadwy! Y TINCER MAWRTH 2012 19

YSGOL CRAIG YR WYLFA

Llongyfarchiadau Dyma Courtney Perkins yn gwneud rhai mesuriadau pwysig ar gyfer y Llongyfarchiadau mawr i Liliy Pryce, cynllun! blwyddyn 6 am ennill cystadleuaeth ‘dylunio logo diogelwch’ ar gyfer Dathlu cwmni Bam Nuttall. Cafodd y logo ei ddefnyddio ar gyfer creu posteri Cafwyd dathliad arbennig yn yr ysgol a sticeri swyddogol yn ogystal â bod ar Fawrth 1af gan ddathlu dydd ein ar y siacedi a welir yn y llun. Yn y llun Nawddsant, Dydd Gŵyl Ddewi Sant. (chwith i dde) Emyr Thomas, Bam Cafwyd gwasanaeth hyfryd yn y bore Nuttall, Lily Pryce a Ray Jones, Rheolwr gyda phlant yr ysgol a’r cylch meithrin safle Bam Nuttall. yn cymryd rhan, gan ganu caneuon, adrodd, darllen a derbyn tystysgrifau Cafodd tîm pêl-droed Ysgol Craig yr gwaith cartref. Fel rhan o’r dathlu, bu’r Wylfa gêm arbennig yn erbyn Ysgol plant yn canu gwaith newydd, The Cwm Padarn yn ddiweddar. Roedd hi’n People of Wales, gan y cyfansoddwr gêm gyffrous iawn gan ddiweddu yn lleol Mr Michael James, (organydd un gôl yr un. Llongyfarchiadau i’r ddau Eglwys St. Matthew). Diolch yn fawr dîm. Edrychwn ymlaen at gyfarfod â i Mr James am ei waith a hefyd am nhw unwaith eto yng nghystadleuaeth ganu’r piano i ni yn ein gwasanaeth. pêl-droed y cylch cyn hir. Diolch hefyd i holl rieni plant yr ysgol a’r cylch meithrin, ac i drigolion Pob Lwc / Croeso cymdeithas yr henoed am ddangos eu cefnogaeth. Diolch hefyd i aelodau’r Pob Lwc i Mrs Edwards sydd wedi GRhA am baratoi lluniaeth wedi’r cychwyn ar ei chyfnod mamolaeth. gwasanaeth. Dymunwn bob hwyl iddi a’i gŵr Barry, ac edrychwn ymlaen yn arw at Ar noswaith Mawrth y 1af, cafwyd Cawl glywed unrhyw newyddion! Croeso a Chân yn Neuadd Gymuned y Borth. cynnes i Mrs Ruth Lewis sydd wedi Diolch o galon i Mrs Ceri Williams cychwyn ar ei swydd fel athrawes a Mrs Dulcie James, cyn athrawon yn nosbarth y Cyfnod Sylfaen, dros yn Ysgol Craig yr Wylfa, am roi o’u gyfnod mamolaeth Mrs Edwards. Mawr hamser i gynnal y dawnsio gwerin. obeithiwn y bydd hi’n hapus iawn yn Cafwyd noswaith arbennig o hwyl a ein plith. dathlu. Diolch yn fawr iawn i Margaret Griffiths am baratoi’r cawl blasus ac i Pob Lwc Mrs Edwards! Gymdeithas Rhieni a ffrindiau’r ysgol am drefnu’r noson lwyddiannus. Diolch Mae plant yr ysgol wrthi’n cynllunio hefyd i Rachel Brynllys (Rachel’s Dairy) gwelliannau i ardal allanol yr ysgol. am ei rhodd garedig ar gyfer y raffl.

Dyma rai o ddisgyblion yr wythnos: (Chwith i dde) Eliza Williams, Joshua Williamson-Evans, Dylan Taylor a Skye Taylor. 20 Y TINCER MAWRTH 2012

TASG Y TINCER

Diolch i bawb fu’n lliwio’r llun o Dewi Sant y mis diwethaf. Gobeithio i chi fwynhau dathlu’r diwrnod pwysig ar Fawrth y 1af. Dyma’r enwau: Craig Edwards, 10 Pen-llwyn, Capel Bangor; Megan Lewis, Ystrad, Capel Bangor; Ianto Dafydd, Arosfa, Waunfawr, Caernarfon; Jessica Mai Evans, Talerddig, Nantyfallen, Bow Street; Griff, 11 Broncynfelin, Llangorwen. Diolch yn arbennig i ti Joshua, Cliff House, Y Borth am dy lun hyfryd o Dwynwen, o dasg mis Ionawr. Roedd pob un o’r lluniau’n ardderchog, ond ti, Jessica, sy’n Jessica Mai Evans cael y wobr y tro hwn. Da iawn, bawb, a llongyfarchiadau i ti, Hefyd, a wyddoch chi mai ar ôl gŵr Jessica! o Gymru y mae cloch Big Ben wedi Un digwyddiad pwysig sy’n ei henwi, sef Syr Benjamin Hall, dyn dod ar ddiwedd mis Mawrth bob pwysig o sir Fynwy yn ne ddwyrain blwyddyn yw newid pob cloc ac Cymru? Cafodd Syr Benjamin ei eni oriawr ymlaen un awr. Dyma pryd dros ddwy ganrif yn ôl. Mae rhai mae’r dydd yn ymestyn go iawn, yn dweud bod y gloch enfawr wedi a’r nosweithiau a’r boreau’n llawer cael ei henwi ar ei ôl am ei fod yn brafiach ac yn oleuach. Hwrê! ddyn tal a thrwm iawn, ond rhan o Mae’n waith anodd cofio newid swydd Syr Benjamin oedd gofalu pob un cloc – teledu, DVD, oriawr, am adeilad y Senedd yn Llundain, ffôn ac ati. Yr un y mae’n rhaid i gan gynnwys gosod cloch yn y mi gofio ei newid yw’r cloc larwm tŵr. Dychmygwch orfod symud wrth ymyl y gwely! bysedd y cloc anferth hwn wrth Un o’r clociau enwocaf ym i’r awr droi, a hynny ddwywaith y Mhrydain yw hwnnw ar dop Big flwyddyn! Ben yn Llundain. Ydech chi wedi Y mis hwn, wrth i ni gofio am ei weld? Mae’n siŵr bod bob un yr awr yn newid, beth am liwio’r ohonoch wedi clywed sŵn y cloc llun o Big Ben? Anfonwch eich yn taro ar y teledu a’r radio, gyda’r gwaith i’r cyfeiriad arferol, Tasg y ‘bong’ enwog! Ond a wyddoch chi Tincer, 46 Bryncastell, Bow Street, mai enw’r gloch yn y tŵr enwog Ceredigion SY24 5DE erbyn Ebrill yw Big Ben, ac nid y cloc ei hun? 1af. Mwynhewch eich gwyliau Pasg Mae hi’n pwyso dros 13.8 tunnell! a’r wyau siocled! Enw

Cyfeiriad

Ysgol

Oed Rhif ffôn

FFENESTRI IMEJ FFENESTRI PVCu, HEULFANNAU, Amrywiaeth eang o DRYSAU a.y.y.b. Am y GWASANETH, PRIS lyfrau, cardiau,cerddoriaeth a’r SAFON GORAU gan GWMNI LLEOL ac anrhegion Cymraeg. Sefydledig dros 30 mlynedd Croesawir archebion gan unigolion Edrychwch am y ac ysgolion Ty^ Twt 13 Stryd y Bont Rhif 347 | MAWRTH 2012 Cofrestrwyd gyda 01970 880330 Aberystwyth Marilyn a Ifor Jones 01970 626200