T.C. Süleyman Demġrel Ünġversġtesġ Sosyal Bġlġmler Enstġtüsü Arkeolojġ Anabġlġm Dali Isparta Ġlġ Keçġborlu Ġl
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ARKEOLOJĠ ANABĠLĠM DALI ISPARTA ĠLĠ KEÇĠBORLU ĠLÇESĠ ve ÇEVRESĠ KAYA MEZARLARI Serdar BERBER 1130231004 YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DANIġMAN Yrd. Doç. Dr. Mehmet KAġKA ISPARTA – 2015 2 3 ÖNSÖZ Lisans tezimin konusu olan „Roma Dönemi TaĢ Ocakları IĢığında Tymandos TaĢ Ocağı Örneği‟nin incelenmesinden sonra insanların taĢa nasıl hükmettikleri konusundaki düĢüncelerimin karĢılığını bulmuĢ oldum. Bu noktada kutsal kabul ettiğim taĢ olgusunun daha farklı olarak nasıl kullanılmıĢ olabileceği sorusu aklıma gelmiĢken ölü kültünde taĢın yerinin ne olduğu sorusunu cevaplama çabasına giriĢtim. 20. yüzyıldaki çalıĢma ve araĢtırmaları inceleyerek ilgimi çeken Keçiborlu ve çevresindeki kaya mezarlarını belgelemek, sınıflandırmak ve mezar tiplerini belirlemek amacıyla gerçekleĢtirdiğim çalıĢmamda birçok kiĢi ve kuruma Ģükran borçluyum. Bu tez çalıĢması Süleyman Demirel Üniversitesi (BAP) Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından 3892-YL1-14 no‟lu proje olarak desteklenmiĢ, ayrıca (AKMED) Akdeniz medeniyetleri AraĢtırma Enstitüsü, Ankara Ġngiliz AraĢtırma Enstitüsü, Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi, Süleyman Demirel Üniversitesi kütüphanelerinde hazırlanmıĢ zamanla filizlenip bu hale gelmiĢtir. DanıĢman Hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet KaĢka, çalıĢmamın en baĢından beri büyük bir titizlik, özveri ve ciddiyetle beni çalıĢmaya teĢvik etmiĢ, tezin tüm aĢamalarında benimle yakından ilgilenerek yönlendirici olmuĢ, hep yardımcı olmuĢtur. Kendi çalıĢma disiplinini bana da aĢılayan Sayın hocama en içten teĢekkürlerimi sunuyorum. Kaya mezarları çalıĢmam konusunda beni destekleyen ve her zaman bildiklerini, gördüklerini, düĢüncelerini benimle paylaĢma nezaketi gösteren, Sayın Ġlhan Güceren‟e teĢekkürü borç bilirim. Tez çalıĢmamın her aĢamasında manevi destek ve yardımlarını gördüğüm Vedat Kartalcık ve Umut Alpaslan‟a, bölgede çalıĢmalar yapan ve bildiklerini her fırsatta paylaĢan, kaynakça konusunda yardımları ve özgün fikirleriyle destek olan Yrd. Doç. Dr. F. Eray Dökü‟ye, fikir ve yorumlarıyla çalıĢmamı destekleyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Fikret Özcan‟a, desteğini hep hissettiğim hocam; Doç. Dr. Erhan Öztepe‟ye, Yrd. Doç Dr. Hüseyin Metin‟e, ingilizce çeviriler için Sezer Seçer‟e, kaya mezarlarının çizimlerde ayrıca emek sarf eden genç mimar adayı Medyagül AkkuĢ‟a teĢekkürü borç bilirim. Burada ismini söylemediğim kurum ve kiĢilere, son olarak, inanılması güç enerji veren, zor zamanlarımda hep yanımda olan Anadolu Kadını‟na müteĢekkirim. iii …“Bütün hissiyatı ve varlığıyla Kaygılarımda yaşayan Yalnız dağların Efendisi “Eşkıya”ya Sonsuz Şükran ve Minnet Dileklerimle”… Serdar BERBER Alexandria Troas - 2014 iv ĠÇĠNDEKĠLER ĠÇĠNDEKĠLER ................................................................................................. v ÖZET ............................................................................................................... ix SUMMARY ..................................................................................................... x KISALTMALAR ........................................................................................... xi BĠRĠNCĠ BÖLÜM ............................................................................................ 1 1.GĠRĠġ ............................................................................................................ 1 1.1. Konunun Tanımı ve Önemi ................................................................ 2 1.2. Amaç ve Yöntem .................................................................................. 4 ĠKĠNCĠ BÖLÜM .............................................................................................. 7 2. PĠSĠDĠA BÖLGESĠ .................................................................................... 7 2.1.Coğrafyası .............................................................................................. 7 2.2. Sınırları ................................................................................................. 8 2.3. AraĢtırma Tarihi .................................................................................. 9 2.4. Kazı ve AraĢtırmalar ......................................................................... 14 2.5. Tarihi .................................................................................................. 17 2.5.1. Prehistorik Dönemden Hellenistik Döneme Kadar Pisidia ..... 17 2.5.2. Hellenistik Dönemde Pisidia ...................................................... 20 2.5.3. Roma Döneminde Pisidia ........................................................... 21 v ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ........................................................................................ 26 3. KEÇĠBORLU ĠLÇESĠ ............................................................................. 26 3.1. Tarihi .................................................................................................. 26 3.2. Coğrafyası ........................................................................................... 28 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM .................................................................................. 29 4. KAYA MEZARLARININ KÖKENĠ ..................................................... 29 BEġĠNCĠ BÖLÜM ......................................................................................... 34 5. ETKĠLEġĠM BÖLGELERĠ .................................................................... 34 5.1. Urartu ................................................................................................. 34 5.2. Phrygia ................................................................................................ 36 5.3. Lydia ................................................................................................... 38 5.4. Lykia ................................................................................................... 39 5.5. Paphlagonia ........................................................................................ 39 5.6. Lykaonia ............................................................................................. 40 5.7. Isauria ................................................................................................. 40 ALTINCI BÖLÜM ........................................................................................ 42 6. KEÇĠBORLU ĠLÇESĠ ve ÇEVRESĠ KAYA MEZARLARI ............... 42 6.1. Ġncesu Kaya Mezarı ........................................................................... 42 6.2. AydoğmuĢ Kaya Mezarları ............................................................... 44 6.2.1. AYD. I no’lu Kaya Mezarı ......................................................... 44 6.2.2. AYD. II no’lu Kaya Mezarı ....................................................... 45 vi 6.2.3. AYD. III no’lu Kaya Mezarı ...................................................... 46 6.3. Kaplanlı Kaya Mezarı ....................................................................... 47 6.4. Çukurören Kaya Mezarı ................................................................... 48 6.5. Kılıç-Ovacık YerAltı Oda Mezarları ............................................... 49 YEDĠNCĠ BÖLÜM ........................................................................................ 52 7. KAYA MEZARLARININ MĠMARĠ DEĞERLENDĠRMESĠ ............ 52 7.1. Mezarların DıĢ GörünüĢleri .............................................................. 53 7.1.1. Cepheler ....................................................................................... 53 7.1.2. Kapı pervazları ve giriĢler ......................................................... 54 7.1.3. Sunu çukurları ............................................................................ 54 7.2. Mezarların Ġç GörünüĢleri ................................................................ 55 7.2.1. Mezar boĢluğu-zemini ................................................................ 55 7.2.2. Ölü yatakları (klineler) ............................................................... 56 7.2.3.Merdivenler-basamaklar ............................................................. 58 7.2.4. Mezar odası niĢleri ...................................................................... 58 7.2.5. Ölü gömme Ģekli .......................................................................... 59 SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM ..................................................................................... 61 8. KEÇĠBORLU DIġINDAKĠ BENZER KAYA MEZARLARI ............. 61 8.1. Gönen-Kırbağlar Kaya Mezarı ........................................................ 61 8.2. Atabey-Harmanören Kaya Mezarı .................................................. 61 8.3. Uluborlu-Ġnhisar Kaya Mezarı ......................................................... 61 vii 8.4. Senirkent-Büyükkabaca Ayderesi Kaya Mezarı ............................ 62 8.5. Yalvaç-Kumdanlı Kaya Mezarı ........................................................ 62 8.6. Koçtepe-Ġncirlikaya Kaya Mezarları ............................................... 62 DOKUZUNCU BÖLÜM ............................................................................... 64 9. KEÇĠBORLU ĠLÇESĠNDEKĠ DĠĞER MEZAR TĠPLERĠ ................ 64 9.1. Oygu-Tekne Mezar ............................................................................ 64 9.2. Lahit .................................................................................................... 64 9.3. Ostotek ................................................................................................ 65 9.4. Yeraltı Oda Mezarlar .......................................................................