1 Korekta merytoryczna: Wojciech Dembiński, Zbigniew Tucholski, Michał Zajfert

Korekta językowa: Karolina Kozera

Projekt okładki: Dariusz Romanowicz

Skład: Paweł Szewczyk

© for this edition by Andrzej Tajchert

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie, powielanie (łącznie z ksero- kopiowaniem), przenoszenie na inne nośniki bez pisemnej zgody Wydawcy będzie traktowane jako naruszenie praw au- torskich, łącznie z konsekwencjami przewidzianymi w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 24 z 23.02.1994 r., poz. 83). Wydanie 1 tej książki ukazało się nakładem Wydawnictwa Piątek Trzynastego

ISBN 978-83-61253-87-7

KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński 90-345 Łódź, ul. Księży Młyn 14 tel./faks 42 632 78 61, 42 630 71 17, tel. 602 34 98 02 infolinia: 604 600 800 (codziennie 8-22, także sms), gg. 4147954 www.ksiezy-mlyn.com.pl; e-mail: [email protected]

Łódź rok: 2013 2012 2011 2010 ostatnia Wydanie 2 rzut: 9 8 7 6 5 4 3 2 1 liczba

Druk i oprawa: Drukarnia na Księżym Młynie Printed in Poland

2 Spis treści

Wstęp ...... 5

Historia ...... 7 Linia ordynacka i rosyjska kolejka polowa ...... 7 Drugie życie kolejki – austriacka linia zaopatrzeniowa ...... 21 Lata międzywojenne ...... 27 II wojna światowa ...... 32 Okres powojenny ...... 34 Połączenie z koleją leśną Lipa – Biłgoraj ...... 36 Modernizacja i likwidacja ...... 38 Stan obecny ...... 41 Linia ...... 43 Dane ogólne ...... 43 Organizacja ...... 45 Zwierzyniec ...... 48 Szozdy ...... 55 Tereszpol ...... 56 Bukownica ...... 58 Hedwiżyn ...... 60 Rapy ...... 63 Biłgoraj ...... 64 Tabor ...... 68 Parowozy na tor 600 mm ...... 69 Parowozy na tor 750 mm ...... 77 Wagony motorowe ...... 81 Wagony osobowe ...... 82 Wagony towarowe i specjalne ...... 84 Ruch i przewozy ...... 87 Wypadki ...... 91 Rozkłady Jazdy ...... 93 Pracownicy ...... 97 Summary (Streszczenie w języku angielskim) ...... 115

3 Wstęp

Książka ta poświęcona jest nieistniejącym i nieco za- oraz dla zakładów przemysłowych Ordynacji Zamojskiej, pomnianym kolejom wąskotorowym Lubelszczyzny (zbu- nie wspominając o zapewnieniu pracy dla wielu dziesiątek, dowanym przez Ordynację Zamojską oraz Armię Rosyjską a nawet setek osób. Świadectwa ich istnienia są coraz rzad- w czasie I wojny światowej) i ich następczyni: austriackiej sze. Ostatni żyjący pracownicy są już w podeszłym wieku, kolejce zaopatrzeniowej, eksploatowanej przez PKP aż do ślady w terenie powoli zaciera czas. Nie najlepiej jest tak- roku 1971. że z archiwaliami – o ile dokumenty Ordynacji Zamojskiej Tak jak i w innych miejscach kraju, przez długie lata i austriackie z czasów I wojny światowej są bogate i za- z Biłgoraja w wielki świat wyjeżdżało się małymi wagona- bezpieczone w archiwach, o tyle dokumentacja PKP jest mi ciągniętymi przez równie małą lokomotywę. Przez dzie- szczątkowa i bardzo rozproszona, w zasadzie istnieje je- sięciolecia mieszkańcom okolic towarzyszył widok dymią- dynie w zbiorach prywatnych. Nie wszystkie sprawy uda- cego parowozu pokonującego zakosy koło Obroczy, wspi- ło mi się wyjaśnić – historia ta ma swoje „białe karty” i ta- nającego się mozolnie na wzgórza nieopodal Panasówki. jemnice. Czekają one nadal na swoich odkrywców. Dźwięk parowozowej gwizdawki odbijał się echem od la- Opisywane linie powiązane były historycznie i geogra- sów Puszczy Solskiej i roztoczańskich wzgórz, niósł się fi cznie. Gdyby nie istniała „Kolejka Podjazdowa Ordyna- wzdłuż rzeki Wieprz, gdy pociąg przejeżdżał przez drew- cji Zamojskiej”, rosyjska kolej polowa z czasów I wojny niany most. Wąskotorówki wpisały się w historię lokalną światowej zapewne miałaby inny przebieg i nie dotarła- – nie tylko w wymiarze sentymentalnym, ale także eko- by do Biłgoraja. Bez linii r