Traducións Xustificadas
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
REVISTA GALEGA DE TRADUCIÓN VICEVERSA Nº 12 (2006) SECRETARIO Alberto Álvarez Lugrís CONSELLO DE REDACCIÓN Valentín Arias López Teresa Caneda Cabrera Leandro García Bugarín Gonzalo Constenla Bergueiro Anxo Fernández Ocampo Xosé Mª Gómez Clemente Ana Luna Alonso Camino Noia Campos Antón Palacio Sánchez COMITÉ ASESOR José Bento, Lisboa Américo Ferrari, Xenebra Xesús Ferro Ruibal, Pontevedra Albert Rivas, Barcelona Antón Santamarina, Santiago Xabier Senín Fernández, Santiago Josu Zabaleta, Euskadi DESEÑO CAPA: Antón Pulido REDACCIÓN: Dto. de Filoloxía Galega e Latina da Universidade de Vigo 36310 Vigo - Galicia ISSN 1135-8920-12 IMPRESIÓN: Tórculo Artes Gráfi cas. Rúa de Álvaro Cunqueiro, 3 - baixo. 36205 Vigo. D. Legal: VG.371-2005 Este volume de VICEVERSA publícase cunha axuda da Dirección Xeral de Investigación, Desenvolvemento e Innovación da Xunta de Galicia SUMARIO TEORÍA E HISTORIA DA TRADUCIÓN ..................................... 7 BURGHARD BALTRUSCH. É todo tradución? Elemen- tos socioculturais, neurocientífi cos e meméticos para unha teoría holística da para/tradución (I) ................................... 9-38 PATRICK O’NEILL. Joyce noutras palabras: o Ulysses irlandés ................................................................................ 39-47 OLGA CASTRO VÁZQUEZ. Ideoloxías textuais e para- textuais nas traducións de Le deuxième sexe, de Simone de Beauvoir ......................................................................... 49-78 TERESA CANEDA CABRERA. Quen lle ten medo a James Joyce? Refl exións en torno á inminente tradución galega de Ulysses ................................................................ 79-91 INSTRUMENTA................................................................................ 93 SABELA FERNÁNDEZ SILVA E JUDIT FREIXA AYMERICH. Camiños denominativos cara a un mesmo concepto .............................................................................. 95-110 XOÁN MONTERO DOMÍNGUEZ. Achegas para a tra- dución de produtos destinados á dobraxe cara ao galego ... 111-120 XAVIER FRÍAS-CONDE. A transcrición dos arabismos en galego: unha proposta .................................................... 121-128 TRADUCIÓNS XUSTIFICADAS .................................................... 129 TOMÁS GONZÁLEZ AHOLA. Traducir do fi nlandés para o galego: O bosque dos raposos aforcados de Arto Paasilinna ............................................................................ 131-135 FERNANDO DE CASTRO. Herbario de Sándor Márai, ou de como non perder a vocación de tradutor ................... 137-141 MIGUEL PÉREZ ROMERO. Macbeth .............................. 143-150 EVA ALMAZÁN. Prezado señor Auster. Carta ao autor de The Brooklyn Follies da súa tradutora para o galego ..... 151-157 MERCEDES PACHECO VÁZQUEZ. Manhattan Trans- fer, o universo das sensacións ............................................. 159-161 CRÍTICAS E RECENSIÓNS ........................................................... 163 Poe tas irlandesas en galego: Pluriversos, de Manuela Pa- lacios González (ed.). VANESSA SILVA FERNÁNDEZ . 165-168 O verso conquistado. Estranxeira na súa patria: catro poetas galegos, de Carmen Blanco (ed.). ALBERTO ÁL- VAREZ LUGRÍS ................................................................ 169-172 INFORMACIÓNS ............................................................................. 173 Traducións ao galego no ano 2005. ANA LUNA ALONSO . 175-186 A Biblioteca Galega dos Clásicos Universais. ANA LUNA ALONSO ................................................................ 187-201 Lugrís Freire e a tradución. X. M. DASILVA ................... 203-207 VI Premio PLÁCIDO CASTRO de Tradución (2007) ...... 209 Instrucións para os autores .................................................. 211 Teoría e historia da tradución É todo tradución? – Elementos socioculturais, neurocientífi cos e meméticos para unha teoría holística da para/tradución (I). Burghard Baltrusch Joyce noutras palabras: o Ulysses irlandés. Patrick O’Neill Ideoloxías textuais e paratextuais nas traducións de Le deuxième sexe, de Simone de Beauvoir. Olga Castro Vázquez Quen lle ten medo a James Joyce? Refl exións en torno á inminente tradución galega do Ulysses Teresa Caneda Cabrera É TODO TRADUCIÓN? – ELEMENTOS SOCIOCULTURAIS, NEUROCIENTÍFICOS E MEMÉTICOS PARA UNHA TEORÍA HOLÍSTICA DA PARA/TRADUCIÓN (I) Burghard Baltrusch Universidade de Vigo) For me, then, it is within this open-ended nature-culture frame that all recognizable violence of the recognizably political within the general violence of culturing can be located í in an element of transcoding as well as translating. (Gayatri Spivak, 1999, p.20) A reapropriação tem sempre lugar. Como ela permanece inevitável, a aporia avança então uma linguagem impossível, ilegível, irrecebível. Uma tradução intraduzível. Ao mesmo tempo, esta tradução intraduzível, este novo idioma faz acontecer, produz acontecimentos na língua dada à qual é ainda preciso dar, por vezes acontecimentos não constatáveis: ilegíveis. Acontecimentos sempre prometidos mais do que dados. Messiânicos. Mas a promessa não é nada, não é um não-acontecimento. (Jacques Derrida, trad. por Fernanda Bernardo, 1996, p. 99) Todo son traducciones, todos somos traductores. (José Saramago, 2003) Resumo O presente estudo parte do concepto da para/tradución e da súa aplicabili- dade holística, explorando algunhas das súas potencialidades a partir dos enfo- ques sociocultural (identidades instituídas e instituíntes), neurocientífi co (neu- ronas espello), sociobiolóxico (memética) e fi losófi co (unicidade das linguas). Para asentar algunhas bases epistemolóxicas dunha posíbel teoría da para/tra- dución, relaciónanse determinados fenómenos e conceptualizacións a partir das perspectivas ideográfi ca e nomotética, tradicionalmente opostas: A idea de iden- tifi cacións tradutivas a operaren desde unha trama paratradutiva, a dialéctica das tradicións e traducións, estabelécese como principio da relatividade tradu- tiva. En analoxía cos procesamentos en rede neuronais, desenvólvese a hipótese dunha consciencia tradutiva na que as traducións e interpretacións Ŧe tamén universais como eu, suxeito, etc.Ŧ funcionan como versións de uso. Propóñense VICEVERSA 12 (2006) 9-38 9 as potencialidades da memética como escrita ou tradución desconstrutiva den- tro dunha concepción da evolución cultural como devir tradutivo. Palabras clave: Identifi cación tradutiva, neuronas espello, memética, unicidade das linguas, perspectiva ideográfi ca vs. nomotética, trama paratra- dutiva, dialéctica de tradicións/traducións, principio da relatividade tradutiva, consciencia tradutiva, tradución desconstrutiva, devir tradutivo. Abstract This paper starts from the concept of para/translation and its holistic applicability, exploring some of its potentialities from different perspectives: socio-cultural (instituted and instituting identities), neuroscientifi c (mirror neurons), socio-biological (memetics) and philosophical (unicity of langua- ges). In order to settle some episthemological premises for a would-be theory of para/translation, a relationship is established between certain phenomena and conceptualizations from the traditionally opposed ideographic and no- motetic perspectives: the idea of identifi cations through translation working from a translational thread —the dialectics of traditions and translations— is established as a principle of translation relativity. In analogy to neural net processing a hypothesis is proposed that a translation conscience exists in whi- ch translation and interpreting instances —together with universals such as I, subject, etc.— work as user versions. The potentialities of memetics as writing or deconstructive translation are proposed within a conception of cultural evo- lution as translation evolution. Keywords: Identifi cation through translation, mirror neurons, memetics, unicity of languages, ideographic perspective vs. nomotetic perspective, trans- lational thread, tradition/translation dialectics, principle of translation relativi- ty, translation conscience, deconstructive translation, translation evolution Propuxo Alexis Nouss (1995) considerarmos o cambio paradigmático na historia das ideas, que caracteriza as últimas décadas en Occidente, como un translative turn. Esta substitución (posmoderna) do linguistic turn de principios do século XX –o cal pretendía resolver practicamente todas as respostas a cues- tións de fondo a partir da análise da lingua– pola hipótese de que estas poden ser descritas como procesos tradutivos, non pretende ser unha anovada postura esen- cialista ou fundacional. Moi ao contrario, a idea de a propia cultura poder ser en- tendida como unha dinámica de tradución e interpretación1, parte dunha actitude desconstrutiva dos totalitarismos subxacentes a conceptos fundacionais como 1 O noso emprego do concepto interpretación sempre o entende ben como acto de tradución simultánea ou consecutiva, ben como acto hermenéutico en xeral. 10 periferia, centro, canon, autor ou autora, orixe, autenticidade, etc.2. Esta “escri- ta desconstrutiva” é o espazo de debate co “monolinguismo do outro” (Derrida, 1996, p. 91), ou sexa, coa metafísica que procuran impor os universais da lingua que empregamos, incluso pensándoa como nosa. Tal reavaliación da lingua e das cuestións de fondo en termos culturais xa fora preparada polo xurdimento dos cultural studies e, en consecuencia diso, do chamado cultural turn, até dentro da propia teoría da tradución (e.g. Bassnett e Lefevere, 1990). A maiores, o enfoque da para/tradución