Uitgave van de Vereniging tegen de Kw TF tci-i vereniging tot evaluatie van alternatiev en tot bestrijding van kwakzalverij actieblad december 2001 jaargang 112 tegen de kwakzalverij nummer 6 13 oktober 2001 Naar aanleiding van de affaire Mille­ cam is het bestuur vele malen door de pers benaderd. Gezien alle ophef die er toch al over was heeft het be­ Jaarvergadering stuur zich in deze terughoudend op­ gesteld. Uit het jaarverslag van de penning­ De jaarvergadering werd geopend Het bestuur heeft een oproep ge­ meester bleek dat de Vereniging er door de voorzitter Cees Renckens, daan in het Actieblad, voor leden financieel redelijk voorstaat. Door die haar bij haar werkzaamheden groei van het aantal leden zijn de in­ die de 31 aanwezigen (leden en willen ondersteunen. Er hebben komsten uit contributies gestegen. bestuur) welkom heette en daarna zich 15 leden aangemeld. Er is op 27 Eén derde van de baten zijn donaties, allereerst het woord gaf aan de sept. j.1. een bijeenkomst geweest waaruit een drietal concrete zaken secretaris, Frits van Dam, voor zijn zijn voortgekomen: jaarverslag. Een werkgroep onder leiding van Cees van der Smagt, en verder be­ e secretaris stelde dat dit staande uit de leden Jan Kuitert, het eerste jaarverslag sinds Joop v.d. Berge, Peter ter Haar en D acht jaar is, dat niet onder bestuurslid Peter Siegel, zal zich be­ de verantwoordelijkheid valt van zighouden met het inhoudelijk op­ Harry de Vries die van 1993 tot 2001 krikken van de web site. secretaris van het bestuur was. Hij Twee leden hebben zich aangebo­ heeft het secretariaat goed achterge­ den de redacteur van het Actieblad laten. De VtdK heeft nu een betaal­ bij te staan: Henk Vroomans en Paul de kracht (mevr. Chin-A-Kwie) in van Raalte. dienst die de secretaris bijstaat met Rob Koene heeft aangeboden de bijhouden van de ledenlijst en het wetenschappelijke literatuur syste­ voeren van correspondentie. Het In­ matisch te scannen en na te gaan tegraal Kanker Centrum Amster- hoe een onderwijsprogramma ge­ dam(IKA) heeft tegen een geringe stalte kan krijgen. vergoeding de salaris-administratie De VtdK stelt nog steeds pogingen op zich genomen. Het bestuur is het in het werk om een bijzondere leer­ IKA daar zeer dankbaar voor. stoel 'Alternatieve Behandelwijzen' Sinds de vorige jaarvergadering is in het leven te roepen. De pogingen het bestuur 7 maal bijeen geweest. bij de faculteit psychologie van de Het Actieblad kwam 6 maal uit. De Universiteit van Amsterdam zijn tot VtdK is verder gegroeid van 1165 nu toe helaas op niets uitgelopen. Hans Harms, penningmeester naar 1285 leden. Er speelden dit jaar twee grote af­ faires: Houtsmuller en Numico. Een waarvan het grootste deel geschon­ gerenommeerd advocaat is de haal­ ken door één lid, ter dekking van de Jaarvergadering 1 û baarheid van een bodemprocedure kosten van het hoger beroep Hout­ • tegen Houtsmuller nog aan het ex­ smuller vs de VdtK. Wat de kosten O ploreren. Ook Numico is nog niet aangaat: veel hangt af van het al of • Een korte terugblik 2 van ons af. De Geneeskundige In­ niet doorgaan van een bodemproce­ De zelfgekozen dood van Millecam z spectie bekijkt momenteel het kwak- dure tegen Houtsmuller. Alleen al het Alternatieve opvattingen en middel Memoformule en het risico onderzoeken van de mogelijkheid voor de volksgezondheid van een brengt al aanzienlijke kosten met 'patients delay' van de ingrediënten: huperazine. zich mee. Ook de thans operationele Overheidsbeleid De VtdK heeft het afgelopen jaar secretariële ondersteuning brengt goed geboerd in de pers; er is geen een stijging van de kosten met zich De artsen van Millecam radio- of TV-rubriek of geen krant mee. Een verhoging van de contribu­ Jomanda geweest waar niet een of verschei­ tie in de nabije toekomst is daardoor Valse hoop en valse voorlichting dene leden van de Vereniging om waarschijnlijk noodzakelijk. commentaar is gevraagd. De kascommissiê heeft de boek­ Naar aanleiding van de affaire rond houding in orde bevonden. Het • "1 got enough this morning" de makrobioot Nelissen is door mi­ commissielid prof. Treffers trad af. nister Borst een poging gedaan de De nieuwe kascommissiê bestaat nu • Bedankt wet BIG aan te scherpen. Ook de af­ uit de heer Eijkman en dr. A. Ver­ faire Millecam heeft gealarmeerd in meulen. • De kwakzalver i dit opzicht de overheid gealarmeerd. vervolg op pagina 2

DECEMBER 2001, JAARGANG ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ

Frits van dam, secretaris Kees van der Smagt, webmaster

Het bestuurslid C. van der Smagt overnemen van meer informatie uit de eindredactie van het Actieblad bracht verslag uit van de vernieuw­ relevante buitenlandse sites ( m.n. voert wordt bedankt voor al zijn in­ de website. Dank zij de inspannin­ Quackwatch). Voorts zal de gehele spanningen. gen van de leden Lars Prakken en tekst van het Actieblad op de site De bestuursleden dr. A.P.M. Van Stacey Trooster voldoet de website geplaatst worden. Het bestuur is Dam en P. Siegel traden volgens nu aan de eisen van deze tijd. Door Van der Smagt zeer dankbaar voor rooster af en werden (herkiesbaar Van der Smagt en aantal actieve le­ alle inspanningen die hij zich reeds zijnde) met algemene stemmen op­ den zal begonnen worden met het heeft getroost. Ook Jan Geerling die nieuw benoemd. •

Een korte terugblik Gerard Reve. De Blijde boodschap.

Onder deze titel sprak de twee onderwerpen doornemen. Ten Ik zat met kloppend hart voor de voorzitter zijn jaarrede uit die eerste wil ik u deelgenoot maken kleurentelevisie, van de talrijke reacties, die vorig na­ En dacht: 'Zijne Heiligheid hieronder integraal staat afgedrukt. jaar loskwamen op onze bekendma­ Zal toch wel gewag maken king van de toptwintig van de Van het toenemend verval der zeden?' eachte leden van de VtdK. Grootste Kwakzalvers van de 20ste En ja hoor, nauwlijks was hij begonnen, Mij is nu al voor de dertien­ Eeuw en daarna aan de hand van de of ik hoorde al: G de maal het grote genoegen casus-Millecam een aantal branden­ Decadentia, immorale, multi phyl ti corti rocci; beschoren mij tot de ledenvergade­ de kwesties en actuele problemen Influenza filmi i cinema bestiale ring van onze VtdK te mogen rich­ aanstippen. Contra sacrissima matrimoniacale ten. U verwacht van mij ongetwijfeld Naast de verwachte verontwaardig­ Criminal atheistarum rerum novarum, wederom harde woorden over de de reacties op Moermans uitverkie­ (et cum spiritu tuo), cortomo: onverminderd voortwoekerende zing uit de kring zijner aanhangers, nix aan de handa. kwakzalverij in al haar gedaanten. zoals die van voorzitter Spinnewijn Helaas is daar inderdaad nog altijd van de Moermanvereniging ('Er sta­ Het was jammer, dat het zo kort duurde. alle aanleiding toe. Ook voor ver­ pelen zich steeds meer bewijzen op. Maar toen het uit was, was er fijne muziek ontwaardiging over de halfzachte Moerman was een man die intuitief van het leger. houding van de vele fellowtravelers veel aanvoelde'. En: 'In de reguliere Ik vind dit leven al geweldig. der alternatieve geneeskunde is er medische wereld wordt ook hier en En straks ook nog nog voldoende reden. U ontvangt daar met voedingssupplementen ge­ Het eeuwig leven in de Hemel. ook deze maal weer van mij - in de­ werkt'; PZC, 2 nov. 2000), kwam de Je vraagt je wel eens af: ze korte terugblik op de actualiteit - meest teleurstellende van het Konin­ 'Waar hebben wij het aan verdiend?' hetgeen de 'beminde gelovigen' gin Wilhelmina Fonds, Dit liet bij steevast verhopen van een toe­ monde van woordvoerder Karel van (Eigen Huis, 1979) spraak van de paus en die hoopvol­ Koppen (NHD, 17 okt. 2000) weten le verwachting is nooit beter ver­ weinig waardering te hebben voor woord is dan door de'-sehrijver, aan de keuze van de nummer 1. 'Je mans claim kanker ermee te kunnen wie op 11 november 2001 de Prijs loopt het risico dat een patiënt tegen genezen volgens het KWF nooit be­ der Nederlandse letteren zal worden de behandelend arts niet meer durft wezen is. Bijval voor de verkiezing uitgereikt: (zie kader) te zeggen, dat hij ook zijn heil zoekt tot nummer 1 kwam van de rustend in het alternatieve circuit' Ook stelde geneeskundig inspecteur S. Lelie, Ik wil mij in geen enkel opzicht me­ Van Koppen dat het KWF 'net als die Moerman persoonlijk had leren ten met het Heilig Officie, maar het Moerman het belang van goede voe­ kennen: hij noemde hem (PZC, 2 zal mij ook deze dertiende maal ding onder de aaadacht brengt'. Het nov. 2000) een 'eigenaardige man', weinig moeite kosten om u niet te­ KWF meent gevallen van kanker te die 'hele sterke medisch-ethische leur te stellen en wil vandaag met u kunnen voorkomen, terwijl Moer- defecten vertoonde'. ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ

Samuels heeft geen aanhangers zen effectief was, maar dat zijn pa­ De Overveense tandarts Neelissen meer, wel meldde een rustend huis­ tiënten desniettemin tevreden wa­ beschouwde zijn uitverkiezing tot arts, van wie een zijner patiënten ren, was er bijval van Smalhout. In nummer 16 als een onderscheiding destijds door Samuels werd behan­ dezelfde column, waarin hij ook en feliciteerde zich zelf (Volkskrant, deld, ons zijn ervaring met hem uit nog Jomanda verdedigde, noemde 21 okt. 2000) ermee. Eén correctie 1948. Samuels had bij een vrouw hij (sterk overdreven) Van der wenste hij te maken: niet alle maar (ten onrechte) de diagnose maag­ Schaar 'ruim 25 jaar geleden een van slechts zeer veel kwalen komen kanker gesteld (door middel van Nederlands bekendste hartchirur­ voort uit het gebit. 'spectroscopisch' onderzoek van gen, tot hij ten gevolge van een Er was nog één briefschrijver, die een huidplooi) en behandelde haar weerzinwekkende intrige uit zijn zich verontwaardigd toonde over met kostbare injecties. Op een ver­ vak werd gewerkt. Zo werd hij ge­ het opnemen van 'een erudiet man zoek om inlichtingen reageerde hij dwongen een alternatieve praktijk te als dr. Rama Polderman' in een lijst niet en de vrouw bleek later slechts - beginnen. Maar gezien de zorgvul­ waarop ook Jomanda voorkwam. pernicieuze anémie te hebben. Ons- digheid waarmee hij werkt gaat het Een apotheker uit het midden des werd nog een fraaie brochure uit te ver hem een 'kwakzalver' te noe­ lands wilde weten of zijn veronder­ april 1955 toegestuurd van de Stich­ men'. Aldus Smalhout, die - naar hij stelling dat de teringgenezer Eilers ting tot erkenning en bevordering ons later vertelde - sinds zijn pen­ familie was van de door hem ver­ van de Samuels-therapie. Voorzitter sionering periodiek met Van der foeide minister van Volksgezond­ was A.M. Boissevain-Van Lennep, Schaar had samengewerkt. Samen heid mevr. E. Borst-Eilers juist was. die zich in grote verontwaardiging pasten zij o.a. therapie met zgn. an- Wij moesten hem teleurstellen. beklaagde over het uit zijn ambt zet­ ti-neoplasmines toe: een uiterst om­ Op radio Friesland gaf ik commen­ ten van Samuels, 'een man die zo streden uitvinding van de Ameri­ taar op uitspraken van twee ex-pa­ velen het leven had gered'. Men zou - kaanse charlatan Stanislav Burzynski tiënten van Veeman: een aanhanger zich tot hare majesteit gaan wenden. M.D., die vooral zou werken tegen en een teleurgestelde. Tenslotte ontving ik een brief uit hersentumoren. Eén patiënt, een 75- Een toelichting op de verkiezing Aruba, waar de Nederlandse arts J. jarige man met vage klachten, was gaf ik ook voor de SBS, een Austra­ Samuels mij liet weten de laatste tijd over zijn behandeling kennelijk niet lische radiozender voor Nederlands­ door zijn collega's argwanend te zo tevreden, want deze liet ons we­ talige immigranten, die via de We­ worden behandeld. De naam Sa-, ten zijn tweede afspraak met Van reldomroep op de hoogte waren ge­ muels had in de plaatselijke krant de komen van onze gedenkwaardige Amigoe gestaan en hij, hoewel geen bekendmaking. familie, leed daar ernstig onder. Kritiek van algemene aard Kritiek van algemene aard kwam Mevrouw Sickesz blijkt over een vi­ kwam er van een er van een briefschrijver, die consta­ tale aanhang te beschikken. Talrijke briefschrijver, teerde dat de vijf hoogst genoteer­ tevreden ex-patiënten bleken plots'1 den gemiddeld de gezegende leef­ over mijn adres te beschikken, want die constateerde dat tijd van 90 jaar hebben bereikt en maandenlang werd ik bestookt met", de vijf hoogst genoteerden vroeg zich af of er toch geen ver­ oncontroleerbare ziektegeschiede­ gemiddeld dè gezegende band met 'anders leven' zou kunnen nissen, steevast tot een goed eind leeftijd van 90 jaar nebben bestaan. Ons lijkt een andere verkla­ gebracht door mevrouw Sickesz. bereikt en vroeg zich af ring waarschijnlijker: een langer le­ Sickesz wendde zich ook persoonlijk of er toch geen verband ven biedt meer kansen op een lang­ tot ons en eiste verontschuldigingen: met 'anders leven' duriger carrière, op het maken van die eis liet ze varen toen ik erop zou kunnen bestaan. meer fouten, meer veroordelingen, wees, dat zij niet van kwade trouw meer publikaties, schoolvorming en­ werd beschuldigd, maar veeleer van zovoorts. Op deze wijze zijn langle- het toepassen van nutteloze therapie. der Schaar maar te hebben afgezegd vende genezers in het voordeel ge­ Verschillende publikaties - alleen uit na kennisneming van de lijst. Hij komen en zijn de te vroeg overlede­ alternatieve blaadjes - mocht ik van had toch al enig wantrouwen, want nen eerder uit de boot gevallen. haar ontvangen, m.n. over de nek- na het eerste bezoek was de reke­ Gedetailleerde en scherpe kritiek wervels en de grote psychiatrische ning al opgelopen tot fl. 1500,- (rö verscheen in de Skepter van decem­ stoornissen, alsmede over de bodem- foto fl. 150,-, consult fl. 550,-, apo­ ber 2000 waar de antroposofisch arts uitputting en zijn risico's voor onze theek Mierlo Hout fl. 550,- en bloed­ dr. H.S. Verbrugh onder de titel 'Een gezondheid. Maar haar meest in­ onderzoek in Weert fl. 250,-). kwakzalversrace' een pleidooi hield vloedrijke fan en ex-patiënt bleek Houtsmuller liet na de uitspraak in voor de benoeming tot nummer 1 professor Smalhout, eertijds anesthe­ hoger beroep in enkele kranten van van Jan Pieter de Kok, een antropo- sist en thans Telegraaf-columnist. zich horen. Zo schreef hij in De sofoïde genezer, die enige tijd ge­ Volgens Smalhout (De Telegraaf, 11 Volkskrant te hopen, dat de VtdK zo vangenisstraf na avonturen als iatro- nov. 2000) had Mayta Sickesz 'uiterst sportief zou zijn hem nu ook uit de soof opliep. Voorts verdedigde Ver­ interessante waarnemingen gedaan" toptwintig te schrappen. Een aan­ brugh Moerman ('geen kwakzalver, inzake afwijkende wervelstanden bij hanger van Houtsmuller, een me­ maar slachtoffer van zijn eigen idee- leesblindheid, migraine, depressies vrouw uit Zuid-Holland, diende een fixe') en Sickesz, over wiens thera­ en schizofrenie.' In een TV-debat klacht tegen mij in bij het tuchtcol­ pie toch maar een proefschrift en lo­ over zijn column met ondergeteken­ lege, omdat Houtsmuller in het vende artikelen in de reguliere me­ de vertelde hij dat hij gezien had hoe Volkskrant-verslag zonder titulatuur dische pers waren verschenen. Siekesz op een bijeenkomst van de was vermeld. De klacht werd niet- Tenslotte horen volgens Verbrugh patiëntenvereniging voor schizofre- ontvankelijk verklaard. natuurartsen, homeopa ten en antro­ nen en hun familieleden binnen en­ Van Jomanda werd niets verno­ posofische artsen niet in het rijtje, kele tellen door aftasten van de nek- men. Slechts de onvermijdelijke pro­ omdat hun levensstijl- en voedings­ wervels kon vertellen wie er familie fessor Smalhout nam het voor haar adviezen vaak zo goed zouden wer­ was en wie patiënt! op: in tegenstelling tot veel dokters ken. Voor details uit de kritiek van Ook voor Van der Schaar, die zelf doen geeft zij mensen 'wat hoop en Verbrugh, recent benoemd tot voor­ tegenover het Eindhovens Dagblad liefdevolle aandacht'. Over Jomanda zitter van het Johan Borgman Fonds, toegaf dat zijn therapie niet bewe­ later meer. vervolg op pagina 4 ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ

en mijn naschrift verwijs ik naar het rechtspraak, politiek, erkende we­ in zijn huis op. Twee dagen voor betreffende nummer. tenschappelijke verenigingen en Re­ haar overlijden werd zij opgenomen clame Code Commissie en Consu­ in het Nijmeegse Radboudzieken- Tot zover in kort bestek enkele re­ mentenbond. huis. acties op de lijst. Het is daarnaast Enkele dagen na haar dood be­ met zeer veel genoegen dat ik u kan weert Jomanda tegen over NOVA, meedelen, dat de toptwintig, aange­ • De zelfgekozen dood dat het met Sylvia goed gaat en dat vuld met de binnengekomen reac­ van Millecam • zij van gene zijde doorkreeg dat er ties binnenkort in druk zal verschij­ Hoewel wij wel op vragen van jour­ bij haar inderdaad geen sprake zou nen in de prachtige serie Skeptische nalisten ter zake zijn ingegaan zijn geweest van borstkanker. In Notities van de stichting Skepsis, uit­ {HP/De Tijd, Parool, GPD-pers, De antwoord op kamervragen stelde gaven onder redactie van dr. J.W. Telegraaf) en indringend spraken minister Borst, dat de Inspectie deze Nienhuys. Alle leden van de VtdK met en in radio- en TV-programma's uitspraken van de Tielse hysterica zullen ervan een gratis exemplaar (Van Dam trad op in Rondom Tien zou moeten onderzoeken en zich ontvangen en op deze wijze is de over dit onderwerp, Timmerman in bovendien in de toekomst actiever blijvende nagedachtenis van al die NOVA) heeft het .bestuur gemeend met niet-reguliere genezers moet curieuze kwakzalvers of hoe je ze zich in de zaak-Millecam in de me­ gaan bemoeien. tegenwoordig van de rechter ook dia aanvankelijk terughoudend te Wat kunnen wij nu van deze tragi­ moet noemen, verzekerd. moeten opstellen. De tragische en sche, maar gelukkig zeldzame casus wellicht onnodige dood van deze leren? Dat zijn m.i. diverse punten. Het is mij tijdens mijn functioneren populaire actrice en tv-persoonlijk- als voorzitter van de VtdK en door heid laat echter in een notendop 'close watching' van de kwakzalverij zeer veel aspecten zien van de he­ • Alternatieve opvattingen en in ons land steeds duidelijker ge­ dendaagse kwakzalverij en ik wil 'patients delay' • worden, dat het aanvallen en kritise­ daarvan hier met u een analyse Over de schadelijkheid van AG heb­ ren van kwakzalvers natuurlijk on­ trachten te maken. Het verhaal is u ben weinigen in ons land zo helder verminderd noodzakelijk is, maar bekend: Sylvia Millecam ontdekte bij en geserreerd geschreven als ons constateer tegelijkertijd dat er onder zichzelf een knobbeltje in de borst bestuurslid Van der Smagt (MC, 21 hen maar weinigen zijn, die ons ge­ en op het moment dat zij daarvoor okt. 1988) en hij noemde vier grote lijk geven en hun praktijken staken. voor het eerst een regulier arts raad­ gevaren: pleegde bleek er sprake -van een al • Een adequate therapie kan te vergevorderd proces ('locally ad­ laat worden ingesteld vanced breastcancef), dat eerst che­ • Medicalisering en somatische motherapeutisch voorbehandeld fixatie zou moeten worden, om daarna • Aanpraten van absurditeiten operatief verwijderd te worden. Mil- • Valse hoop en/of schuldgevoelens lecam 'geloofde' deze diagnose, ge­ baseerd op histologisch bewijs, niet Toegevoegd kunnen daarbij worden en zocht second opinion in het AVL, de financiële schade die niet onder­ waar men de eerder gestelde diag­ schat mag worden en het verlies aan nose bevestigde. Millecam begon intellectuele status van de universi­ daarna aan een tocht langs vele al­ taire geneeskunde, voor zover de al­ ternatieve therapeuten, die haar vol­ ternatieve therapie wordt geboden gens insiders vele tonnen heeft ge­ door artsen. De casus-Millecam past kost. Met vrienden, die vraagtekens ook in het kader van een ander risi­ plaatsten bij haar keuze, verbrak zij co van het geloof in alternatieve ge­ het contact. Zo kwam zij allereerst in neeswijzen, n.1. het feit dat veel 'ge­ aanraking met de 'orthomoleculair lovigen' vóór zij contact maken met oncoloog' Broekhuyse, werkzaam in arts of kwakzalver kostbare tijd laten Haarzuilens en tevens producent passeren, hetgeen in de literatuur van een eigen geneesmiddelenlijn. bekend staat als 'patients delay'. In Cees Renckens, voorzitter Deze basis-arts stelde dat er geen een belangwekkend Amerikaans on­ kanker maar slechts een bacteriële derzoek over het 'patients delay' bij Houtsmuller is in dit opzicht een infectie in het spel was en dat zij er 500 borstkankerpatiënten (Lannin halve uitzondering: hij gaf ons geen binnen zes weken weer bovenop e.a., JAMA, Influence of socioecono­ gelijk, maar stopte wel met praktise­ zou zijn. Toen dat niet hielp was er mic and cultural factors on racial ren. Het gebrek aan eerbied voor contact met Jomanda, diverse ande­ differences in late-stage presentation wetenschappelijke feiten en het re helderzienden (sommigen stude­ of breast cancer, 1998,279:1801-7) minachten voor de regels van de rend voor natuurgeneeskundige zo­ bleken vrouwen die geloofden in de kunst (bij alternatieve artsen) is zo als mej. O. Tompot) een kliniek in werkzaamheid van alternatieve be­ algemeen en zo persistent, dat ik er Zwitserland waar men magneetveld­ handelwijzen, zoals kmiden, drogis- - meer dan ooit - voor pleit om therapie met het PAP IMI apparaat tenmiddelen, chiropractie, en waar­ naast het aanvallen van kwakzalvers toepaste, de als alternatief arts werk­ schijnlijk de belangrijkste factor, onze energie te 'richten op poten­ zame internist dr; H.F. Dankmeijer, gebed en vertrouwen in God, sub­ tieel wél corrigeerbare partijen. Par­ de zouttherapeut en voormalig stantieel later hun arts te raadple­ tijen ook die aanspreekbaar zijn op brandwondenbehandelaar Kees gen. hun verantwoordelijkheid, hun in­ Boegem, masseuö, en in de laatste tellectuele en maatschappelijke sta­ fase van haar ziekte bij de arts-acu­ tus en die op ondubbelzinnige wijze puncturist Koonem uit Millingen aan • Overheidsbeleid • de prestaties van de gewone ge­ de Rijn, die o.a. homeopathie en In het voorjaar kwam minister Borst neeskunde erkennen. In dit opzicht magneetveldtherapie toepaste. Deze met een voorstel om de wet BIG op valt te denken aan het overtuigen en basis-arts nam Millecam gedurende enkele onderdelen aan te scherpen, activeren van bijv. Inspectie, tucht­ de laatste maanden van haar ziekte waarbij m.n. het OM eerder preven- ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ tief zou mogen ingrijpen. Hoewel het ministerie: laat ze toch zo veel gaf geen onderscheid meer te kun­ het nog de vraag is of deze wetswij­ mogelijk in hun onreine sop gaarko­ nen maken tussen een patiënte en ziging de eindstreep zal halen (de ken, die kwakzalvers (applaus)! een persoonlijke vriendin, was ooit Raad van State zou bezwaren heb­ medewerker van de psychopaat ben geuit tegen het aantasten van de Blokker. Oudere lezers van het Ac­ rechtspositie van de alternatieve ge­ • De artsen van Millecam • tieblad herinneren zich deze naam nezers: ja, u hoort het goed, dames Uit recente persberichten valt op te wellicht nog; Hij stichtte (.Actieblad en heren!) , zal ook daarna weinig maken, dat de.'Haarzuilense arts september '88) in Arnhem de Stich­ veranderen. Het strafrecht - en ik Broekhuyse inmiddels in overspan­ ting Vrije Universiteit voor Progres­ sluit mij hier aan bij de kritische nen toestand zijn praktijken heeft sieve Geneeskunde, waaraan behal­ woorden van gezondheidsjurist Le- gestaakt. Ook stond in de kranten ve de leek Blokker en de arts gemaate (in het tijdschrift Sociaal vermeld dat hij eerder zes maanden Abeling ook basis-arts Koonen ver­ Recht van 2001-7/8; 208-11) - heeft geschorst was door het medische bonden was. De VtdK onthulde des­ in het algemeen een voorkeur voor tuchtcollege wegens ernstige blun­ tijds dat deze Blokker geen medi­ het beoordelen van casuïstiek door ders. De man paste acupunctLiur, sche kwalificaties had, hoewel hij de tuchtrechter, bijv. aangekaart homeopathie, enzymtherapie, ortho- zich homeopaat en electro-acupunc­ door de Inspectie (IGZ) en ziet het moleculaire geneeskunde, bioreso- turist en nutritional strafrecht als ultimum refugium. De nantietherapie, chelatietherapie en doctor noemde, minister zou er beter aan doen om niettoxische tumortherapie toe. Wij maar een carrière als Enkele dagen na de bevelsbevoegdheid van de IGZ vragen ons in gemoede af of het beenhouwer, leeu­ haar dood beweert (nu beperkt tot de beroepsbeoefe­ tuchtcollege niet had kunnen inzien wentemmer en bor­ Jomanda tegen over naren met een in de wet BIG gere­ dat wij hier te maken moeten heb­ deelhouder achter NOVA, dat het met geld vak) ook uit te breiden tot de ben met een oncorrigeerbaar dys- de rug had. Koonen Sylvia goed gaat en niet bij de wet BIG geregelde kwak­ functionerend arts, die beter levens­ ging verder op het dat zij van gene zijde zalvers, die je zou kunnen aandui­ lang uit zijn beroep gezet zou moe­ alternatieve pad en den als de 'ongeregelde scharrel- ten worden gezet. Ook de internist laat zich - hij is ba­ doorkreeg dat er bij biggetjes'. H.F. Dankmeijer, net als Houtsmul­ sis-arts - door zijn haar inderdaad geen De IGZ stelde ter zake tegenover ler voorheen diabetoloog (wat is er vrouw tegenover de sprake zou zijn De Telegraaf (15 september) dat zij toch met diabetologen?), en al lang Weekend ook nog geweest van nu een 'vooronderzoek' instelt naar en onomkeerbaar alternatief werk­ eens betitelen als borstkanker. het handelen van de Tielse hysterica zaam, was betrokken bij de 'behan­ 'regulier huisarts Jomanda en dat bij gebleken deling' van Millecam en in een met een bredere blik': liegen kun schadelijke effecten van haar uit­ Rondom Tien-uitzending vertelden nen ze wel, die alternatieven! spraken de zaak in handen van het ooggetuigen hoe er in aanwezigheid OM gegeven zal worden. Hoofdin­ van een zeer nerveuze Millecam in specteur Kingma stelde echter direct 'multidisciplinair overleg' tussen Jo­ • Jomanda • dat er geen sprake zou kunnen zfjn manda, een helderziend natuurge- Aan deze aalgladde en volgens Piet van 'systematisch toezicht' op de neeskundige, zouttherapeut Kees Borst zeer intelligente vrouw (dat 'ongeregelde scharrelbiggetjes' (mijn Boegem en Dankmeijer werd gede­ moeten we dus maar aannemen!) woorden), omdat dat acceptatie als libereerd over de juiste aanpak van maak ik het liefst zo weinig mogelijk een vorm van zorg zou zijn, hetgeen een 'aderontsteking', waaraan Mille­ woorden vuil. De enige aanraking hij niet wil. Prima en volkomen be­ cam leed. Jomanda's ruggespraak die ik met haar zou wensen is, om grijpelijk, maar hoe dan aan te kij­ met hoger sferen gaf daarbij - ook met Multaltuli te spreken (toen over ken tegen het door VWS krachtig voor Dankmeijer - de doorslag. Er is Busken Huet) via 'de punt van mijn gesteunde en betaalde Organisatie tuchtrechtelijke jurisprudentie over laars'! Toch kan ik het niet nalaten u Kwaliteitszorg Alternatieve Behan­ het samenwerken van artsen met de namen van personen en instan­ delwijzen (OKAB) en uitgevoerd evidente kwakzalvers. Ook Dank­ ties te noemen, die haar ooit serieus door NIVEL, CBO en Consumenten­ meijer lijkt mij derhalve een gerede namen of zelfs verdedigden. Hoog bond? Dat impliceert m.i. te veel er­ kandidaat voor tuchtrechtelijke aan­ op de lijst staat professor Smalhout, kenning en werkt natuurlijk status­ dacht. Ik heb ook het bestuur van die haar prestaties bewondert en die verhogend. Dat geldt a fortiori als Me Nederlandse Internisten Vereniging, mij dringend aanried om 'toch eens Consumentenbond blijft aandringen, waarvan Dankmeijer lid is, geatten­ een keer te gaan kijken bij haar ses­ zoals zij deed in de Consumenten­ deerd op diens dysfunctioneren. De sies', een idee dat mij fysiek onpas­ gids van december 1999, bij de ver­ Millingse arts Koonen, lid van de selijk maakt. Hij betitelde haar in zekeraars om de rapportcijfers van NAAV en men laat hem niet vallen, Het Zwarte Schaap als 'mevrouw Jo­ de Consumentenbond te gaan han­ is ook van alle 'markten thuis: hij manda' en kritiseerde mij wegens teren als criterium om tot vergoe­ doet naast acupunctuur ook homeo­ haar opname in de Toptwintig ding over te gaan! In de brochure pathie en magneetveldtherapie. Hij Kwakzalvers van de 20ste Eeuw. De Balans (met een verslag van de is er opnieuw een voorbeeld van dat Ook Dankmeijer en - naar verluidt - OKAB-activiteiten, 2000) stelde een lidmaatschap van kwakzalversclubs een antroposofisch internist uit de vertegenwoordiger van Zorgverze­ geen enkele kwaliteitsgarantie in­ voormalige Zeylmanskliniek zijn keraars Nederland dat er bij een houdt, zelfs niet als de Consumen­ mensen, die haar niet alleen serieus 'transparante, klantgerichte en toets­ tenbond goede cijfers zou geven, nemen, maar zelfs regelmatig met bare behandeling' gesprekken over voeg ik daar graag aan toe. Lidmaat­ haar samenwerken. De Nijmeegse opname in aanvullende verzekerin­ schap van NAAV, VHAN etc. bete­ universiteit organiseerde ooit een gen mogelijk zouden moeten zijn. kent voor de patiënt even veel kans studium generale over het Tielse De IGZ is tegen erkenning en VWS op schade en nutteloze therapie als fenomeen. Ik nam daaraan deel, ter­ subsidieert kwaliteitsbeleid: wie dit bij de geïsoleerd werkende kwak­ wijl Jomanda werd verdedigd door begrijpt mag het zeggen. 'Laat de zalvende arts. Koonen, die zich te­ o.a. Van der Schaar. De RK bis­ ene hand niet weten wat de ander genover het Gelders Dagblad gede­ schoppen weigerden iemand af te doet': soms een prima idee, maar het tailleerd uitliet oyer Millecams keu­ vaardigen, een verstandige keuze lijkt ons hier minder geslaagd. Wij zen en daarmee lustig spotte met het dunkt mij. Op mijn kritiek op Jo- steunen de inspectie hier eerder dan beroepsgeheim en er later blijk van vervolg op pagina 6 ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ

manda, die ik bij die gelegenheid af­ De omgang met ongeneeslijke zijn beste dagen. Ik geloof daar niets schilderde als een commerciële zieken en het bespreken van slecht van, hoewel er aan de bestrijding geld- en aandachtsbeluste bedrieg­ nieuws behoren tot de moeilijkste, der kwakzalverij gemakkelijk even ster, kwam later in het vakblad De maar ook vaak meest bevredigende veel woorden gewijd zouden kun­ Journalist kritiek van John Jansen taken van de medicus. Waar gene­ nen worden als aan de verbreiding van Galen, die mijn visie 'gebor­ zing niet meer geboden kan wor­ van de wereldrevolutie. Het slagen neerd' noemde. den, wordt een groot beroep ge­ van het een of het ander is gelukkig daan op de menselijke kwaliteiten niet afhankelijk van de lengte van van de arts. Het is een grote kunst toespraken, dus de val van het com­ • Valse hoop en te taxeren wat de patiënt kan en wil munisme heeft voor de afloop van valse voorlichting • verdragen en vaak zal niet alles in­ onze strijd natuurlijk geen enkele Een citaat uit de werken van Houts­ eens verteld moeten worden. Maar voorspellende waarde. Ik dank u muller: 'Valse hoop bestaat niet, om­ het absoluut ontkennen van de fei­ voor uw aandacht. • dat hoop gericht is op een positieve ten of het regelrecht liegen over uitkomst, waardoor de immunologi­ een ernstige prognose, zoals dat C.N.M. Renckens sche weerstand van de patiënt sterk kennelijk tegenover Millecam ge­ wordt gestimuleerd.' De New York- beurde, dat zijn zaken die de kwak­ se chirurg en 'mind-body quack' zalver kenmerken: zij hebben met Bernie Siegel, recent ontdekt door goede geneeskunde niets van dr. P. Leguit, stelde eens dat je aan doen. Dat de prognose van derge­ Symposium: een kankerpatiënt die statistisch 1% lijke gefopte patiënten beter is dan Vervuiling of Verrijking? op genezing heeft moet vertellen dat die van de groep die normaal hij 10% Heeft, waarna zijn immuun- wordt behandeld is nimmer aange­ In aansluiting aan de jaarvergadering werd apparaat er wel eens voor zou kun­ toond! onder grote belangstelling (meer dan 100 aan­ nen zorgen dat 30, 40 of 50% over­ wezigen, waarvan sommigen zelfs moesten leeft! En de ANTTT-arts Moolen- Ik moet afsluiten. De tijd dringt en staan) het symposium over alternatieve of burgh stelde in zijn voorwoord van ik moet oppassen niet opnieuw complementaire behandelwijzen in het me­ Simonton's boek De kracht die in je kwetsbaar te worden voor het goed­ disch en verpleegkundig onderwijs gehouden, schuilt, dat 'negatieve levensbe­ aardige verwijt (van een VtdK-lid uit onder de titel 'Vervuiling of verrijking?'. schouwingen en waardebepalingen Beverwijk), dat mij laatst via via ter In het eerstvolgende nummer van het Actie­ een mens net zo grondig kunnen af­ ore kwam alsdat mijn toespraken blad zal een uitvoerig verslag van dit sympo­ breken als slecht samengestelde qua duur volledig te vergelijken sium worden afgedrukt. • voedselpakketten'. zouden zijn met die van Breznjev in

Marco de Vries na een bezoek aan de vioolpedagoge haar in herinnering terug te gaan naar haar kindertijd. Kan het zijn, Helen Dowling in Londen: vroeg ik, dat eerlijk zijn toen een le­ vensgroot risico voor je zou hebben betekend? Mijn hemel riep ze uit, je hebt gelijk, dat was zo. ..." Kort "I got enough | daarna nam ik afscheid van haar. We omarmden en huilden samen. Terug in zijn auto merkte Peter op dat ik vergeten was een honorarium this morning" voor het consult te vragen. Zou hij dat voor mij doen? , "No Peter", zei ik, "I got enough this morning". Toen ik haar Londense appartement Het Helen Dowling jaarverslag over jaar 2000 van het verliet, zo gaat Marco de Vries ver­ Instituut (HDI) is een wat HDI doet Marco de Vries uit de doe­ der, was ik echter zo onder de in­ ken hoe het instituut aan zijn naam druk van haar, dat ik bij de voordeur vreemde eend in de kwam. Hij beschrijft hoe hij door besloot dat, als ik ooit een eigen in­ bijt in de Nederlandse een bevriend cardioloog, Peter stituut zou oprichten, ik het haar Gezondheidszorg. Nixon, bij Helen Dowling in consult naam zou geven. Een jaar later was werd geroepen in juni 1987. "Bin­ het zo ver en werd het Helen Dow­ nen enkele minuten waren Helen en ling Instituut opgericht, met als doel et HDI werd in 1988 door ik diep in gesprek en was ik de he­ onderzoek te verrichten naar de re­ Marco de Vries, toen werk­ le omgeving vergeten. Ze vroeg mij latie tussen medische en psychologi­ H zaam als patholoog-ana­ uitgebreid uit over mijn werk, toen sche factoren die een rol spelen bij toom in de Daniel Den Hoedkliniek onderzoek naar spontane regressie het ontstaan en beloop van kanker. opgericht. Het instituut is vernoemd van kanker en het begin van de Het HDI was oorspronkelijk ge­ naar Helen Dowling, een Ameri­ Phase II studie over de invloed van lieerd aan de Erasmus Universiteit kaanse vioolpedagoge die volgens psychologische begeleiding van het maar deze gaf niet thuis, toen het de website van het HDI, tijdens haar verloop van kanker. HDI van het ministerie van VWS op leven wijsheid, enthousiasme, be­ "Dus je hebt je hele leven alleen zoek moest gaan naar een vaste trouwbaarheid en vertrouwen uit­ maar viool gespeeld", vroeg ik partner. Ook een tocht langs andere straalde. Zij overleed aan kanker. enigszins retorisch. Ze pakte mijn universitaire instituten leverde niets Om voor mij en kennelijk ook voor hand en lachte. Daarna vertelde ze op en uiteindelijk nam het Diak in anderen, duistere redenen is zij zich schuldig te voelen over het feit Utrecht (een samenwerkingsver­ naamgever van het instituut van dat ze zo vaak niet eerlijk tegen an­ band tussen het Diakonessen Zie­ Marco de Vries geworden. In het dere mensen was geweest. Ik vroeg kenhuis en het Lorentz ziekenhuis)

DECEMBER 200 11 ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ het HDI onder haar vleugels. Daar doelstelling anders als volgt op z'n zullen de activiteiten van Piet Leguit, web site (www.wirehub.nl/hdi): chirurg in het Diak en leerling van "De belangrijkste vraag die we bin­ Bedankt de 'Heer der Onsterfelijkheid', Dee­ nen het onderzoek stellen is: welke Sophie Josephus Jitta (p/a Spui­ pak Chopra , wel debet aan zijn ge­ effecten heeft psychosociale bege­ straat 134, 1012 VB Amsterdam) weest. Cees Renckens heeft nog on­ leiding van patiënten met kanker? wil graag iedereen die haar langs in het Actieblad zijn visie op Daarbij richten we ons op psycholo­ 'kwakberichten' opstuurt hartelijk deze wonderlijke dokter gegeven. gische én lichamelijke effecten. Bij bedanken. Tot de trouwste inzen­ psychologische uitkomsten gaat het ders behoren mevr. Prins uit Zee­ Opzienbarende onderzoeken onder andere om het beter leren land en dokter Visser uit Almelo, Een aantal jaren geleden was onder­ omgaan met de ziekte en de gevol­ maar ook degenen die sporadisch zoek naar het verband tussen de­ gen van de ziekte. 'Beter' betekent: iets opsturen worden zeer ge­ pressie en persoonlijkheidsfactoren op een manier die bij de persoon waardeerd. Er wordt altijd beke­ en het beloop van kanker een'rede- past en zodanig dat men niet meer ken of de inzendingen iets bruik­ lijk gerespecteerd onderzoeksthema, door de ziekte wordt overweldigd; baars voor het actieblad opleve­ dat echter niets opgeleverd heeft en ruimte creëren voor iemand om ren en de schrijnende gevallen nu is losgelaten. Het HDI gaf daar weer zaken aan te pakken die voor worden naar het bestuur getuurd. een heel eigen invulling aan. Zo was haar of hem van persoonlijk belang Nogmaals iedereen hartelijk dank. ik midden jaren negentig aanwezig zijn. We gebruiken daarvoor ook bij een lezing van Marco de Vries wel de term 'verbetering van de die daar een vrouw beschreef die bij kwaliteit van leven' We onderzoe­ hem kwam voor advies. De Vries ken niet alleen of deze psychologi­ beschrijft hoe deze vrouw op de sche uitkomsten optreden, maar ook stoel tegen over hem ging zitten, of door deze vorm van begeleiding met haar voeten opgetrokken op de het ziekteproces zélf wordt beïn­ En blijf sturen svp. spijlen van de stoel. Hij had direct vloed. Het Helen Dowling Instituut door wat er aan de hand was: "Ze is daarmee één van de weinige on­ had een cervixcarcinoom, wat an­ derzoekscentra die effecten onder­ ders, ze maakte geen contact met de zoekt op zowel psychosociaal als li­ aarde". Nu kan je daar je schouders chamelijk gebied.'Er zijn studies ver­ Vereniging tegen de Kwakzalverij nog over ophalen, iedereen draait richt - in het buitenland, maar ook z Opgericht 1 januari 1881 wel eens door. Maar het was'geen door het HDI - die aanwijzingen O Correspondentie- Harmoniehof 7 toevalstreffer. Renckens beschrijft in hebben opgeleverd voor lichamelij­ adres 1071 TC Amsterdam "Kwakzalvers op Kaliloog", dat in ke effecten. Als gevolg van psycho­ o tel: 020-6739479, werk: 020-5122482 1998 in Medisch Contact, een op­ sociale begeleiding trad verlenging u e-mail: [email protected], Bestuur zienbarend artikel werd gepubli­ van de levensduur bij kanker op. Er Voorzitter C.N.M. Renckens, ceerd. In dit artikel werd op'basis zijn echter ook studies die géén ef­ vrouwenarts, Hoorn van een onderzoek onder 22 vrou­ fect op overleving toonden. Deze Secretaris prof. dr. F.S.A.M. van Dam wen geconstateerd dat bij vrouwen vraagstelling is derhalve een (be­ klinisch psycholoog, Amsterdam Penningmeester LH. Harms, met een wat meer afwijkende baar- langrijke) onderzoeksvraag voor het dierenarts, Hardenberg moederhalsuitstrijk dan bij vrouwen Instituut, maar is nooit het doel van Leden P.M. Siegel, met een licht afwijkende uitstrijk, de begeleiding". psychiater, Amsterdam sprake was van meer stressvolle le­ Vager en met meer slagen om de dr. A.P.M, van Dam, medisch adviseur venservaringen, en minder sociale arm kan het niet. Het is dan ook niet Den Haag steun. Stressmanagementcursussen verbazenwekkend dat 15 jaar onder­ mr. Th. Douma, zouden kunnen helpen het im­ zoek nauwelijks geleid heeft tot een advocaat, Haarlem muunsysteem te versterken en ken­ artikel in een peer-reviewed tijd­ C.P. van der Smagt, huisarts, De Bilt nelijk zo het risico op baarmoeder­ schrift van enige standing. Op de prof.dr. H. Timmerman, halskanker te verminderen. Alhoe­ een of andere manier is dat nooit hoogleraar farmacochemie, Voorschoten wel Visser, de eerste auteur van dit een beletsel geweest voor een basis­ W.M. Veenema, artikel, op de kritiek van Renckens financiering van het Ministerie van huisarts, Joure H. de Vries toe moest geven dat de aantallen VWS. Met de public relations van apotheker, Heerenveen, wel wat klein waren om vergaande het HDI is het altijd dik in orde ge­ W. Zijp conclusies te trekken zei hij ter ge­ weest. tandarts, Enkhuizen ruststelling dat het HDI nu met een Nu het onderzoeksprogramma Adviserende leden S. Lelie, geneeskundig inspecteur (i.r.) subsidie van het KWF een groot­ van het HDI op een dood spoor ge­ Middelburg schalig prospectief onderzoek uit­ komen is en inmiddels vrijwel nie­ P.C. Bügel, voerde. In het boek: 'Vrouw_ zijn, mand nog onderzoek doet naar de psycholoog, Groningen wel zijn' uit 1994 schreven HDI-me- invloed van het brein op het tu­ Erelid I.A. van de Graaff, apotheker, Rotterdam. dewerkers, dat patiçnten met een morproces en de subsidiekansen Redactie J. Geerling, internist, cervixcarcinoom minder seksueel voor onderzoeken met dit soort Keverdijk 69 bevredigd zouden zijn, een lagere vraagstellingen gering zijn, kreeg 1411 SK Naarden orgasme frequentie hebben, maar de senior onderzoeker van het e-mail: [email protected] Aanleveren van kopij op wel een verhoogde masturbatieacti­ HDI, Adriaan Visser een lumineus Wordperfect 5.1 of Word viteit vertonen. Dat laatste leidt dan idee. Als we het nu eens op de kennelijk niet tot voldoende orgas­ complementaire toer gaan. Had het Postgiro van de vereniging: 32237 ten name men om baarmoederhalskanker te van de penningmeester van de Vereniging Van Praag Instituut daar al niet mil­ tegen de Kwakzalverij, Hardenberg. voorkomen. joenen mee binnen gehaald met De contributie bedraagt thans minimaal f 50,- Het HDI heeft overigens deze on­ haar cursussen Therapeutic Touch? zulks met inbegrip van een abonnement op derzoekslijn nog steeds niet losgela­ In de media en in Medisch Contact het Actieblad tegen de Kwakzalverij; voor stu­ denten en leerlingverpleegkundigen f 10,-; ten, alhoewel zij er kennelijk zelf profileert dr. Adriaan Visser zich begunstiger wordt men door schenking aan de niet meer in gelooft. Want wie for­ sinds kort dan ook als voortrekker vereniging van minimaal f 500,-. muleert zijn centrale onderzoeks­ i vervolg op pagina 8

B E R 2 0 0 1, ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ

op het gebied van de 'complemen­ gevingvragen. Bij ern­ taire zorg'. Het gebruik van de term stig zieke patiënten 'complementair' is overigens ook hebben verpleegkundi­ voor het HDI van zeer recente da­ gen weinig in handen tum eind juli komt de term nog niet en door het aanbieden voor op de website. 'Alternatief, van aromatherapie of staat tegenwoordig in een kwade massage kan je op­ reuk en heet nu, 'complementair', nieuw contact leggen 'aanvullend' of 'integraal'. Het wel­ met de patiënt. Daar­ zijnswerkers bargoens op de website door komen patiënten van het HDI is onverdraaglijk. In de aan vragen toe zoals: rubriek psychosociale begeleiding "waarom heb ik nu juist valt te lezen dat "....iedereen over deze ziekte gekregen een vermogen beschikt om zich emo­ en wat is mijn toe­ tioneel te herstellen van kanker". En komst''", Aromatherapie dan gaat het verder: "Dit vermogen is volgens Visser dan kan vrij beschikbaar zijn, maar het de weg om die zinge­ kan ook onvindbaar of onzichtbaar vingvragen naar voren zijn. Bijvoorbeeld omdat iemand te laten komen, men­ zich nauwelijks realiseert dat vermo­ sen hechten tegenwoordig meer aan foontje naar het Lorentz Ziekenhuis gen te bezitten". Om dit vermogen lichamelijkheid, zo zegt hij. "Door al leverde alleen een stapel vragenlijs­ boven water te krijgen biedt het HDI die denigrerende opmerkingen van ten op. Het geeft overigens te den­ individuele begeleiding en groeps- tegenstanders," zo fantaseerde hij er ken dat in de Daniel Den Hoed Kli­ begeleiding aan. Zoals een groeps- op los in het Radio 1 journaal — dat niek volgens bovengenoemde Radio cursus 'Leven in de maalstroom' a in de week van 23 juli 2001 drie uit­ 1 uitzending een aantal complemen­ raison van 500 gulden per persoon zendingen wijdde aan complemen­ taire behandelwijzen al worden toe­ voor 8 zittingen. taire behandelingen -, "durven pa­ gepast door verpleegkundigen. Wel­ tiënten niet meer met dit soort 'zin­ licht is dat nog een erfenis van de Aromatherapie gevingvragen' bij de hulpverleners band die zij hadden met het HDI. "Mensen met kanker", zegt Visser in aan*te komen en wordt aan patiën­ Voor veel patiënten is het in ieder Medisch Contact van 30 maart 2001, ten schade toegebracht." Hij weet geval het bewijs dat er toch wat in dat geheel gewijd was aan comple­ ook waar al die kritiek vandaan moet zitten in die complementaire mentaire behandelwijzen, "hebben komt: werkers in de reguliere zorg behandelwijzen, want anders zou er steeds meer behoefte aan om zelf willen de strijd tegen kanker zelf een gerenommeerde kankerkliniek actief bij te dragen aan de verwer­ winnen en moeten daarom niets als de DDHK het toch niet toelaten? king van existentiële vragen en zin- hebben van mensen die een ander En het HDI kan er mooie sier mee standpunt innemen. Artsen en ver­ maken in haar campagne om het pleegkundigen reik je door middel hoofd boven water te houden. Geef van complementaire zorg nieuwe ze eens ongelijk. middelen aan, maar als je negatief Wanneer de gemiddelde 'alter­ uitlaat dan bezorg je de zorgverle­ neut' of 'complementarist' hoog op­ De ners gevoelens van machteloosheid geeft over het effect van haar hande­ in een situatie waar ze toch al wei­ lingen, en zich daarbij beroept op kwakzalver nig te bieden hebben, zo weet dr. A. uitspraken van tevreden patiënten, Visser. "Wij vullen alleen maar aan kan je je schouders ophalen over zo­ John O'Mill wat jullie laten liggen", zo zegt hij. veel onnozelheid. Maar dr. Adriaan "Als je mij niet gelooft dat er wel de­ Visser, een geleerd en gepromo­ gelijk effect is van de aromatherapie veerd man, moet zijn verantwoorde­ Een kwakzalver kwakte zo'n of meditatie, raadpleeg de literatuur lijkheid toch wel kennen. Hij mis­ kwak zalf maar". Nu is het raadplegen van de leidt willens en wetens het publiek op de kop van een havenhoofd literatuur een fluitje van een cent. en de zorgverleners door te suggere­ ducdalf De conclusie van een zoektocht op ren dat het wetenschappelijk bewijs dat een lijster die daar zat te dutten het onvolprezen Pubmed, laat zien voor het effect van de complemen­ het voor zijn aambei kon dat onderzoek naar het effect van taire behandelwijzen die het HDI in benutten. complementaire behandelwijzen de aanbieding heeft, al geleverd is, Zo ging er geen greintje zalf nog nooit iets opgeleverd heeft. hetgeen overduidelijk niet het geval verloren, Zelfs een gelovige in complementai­ is. Hij betoont zich een 'goede' leer­ want de lijster schijt weer als re behandelwijzen als Ernst(2001) ling van Marco de Vries, die er me­ herboren. moest het toegeven: 'Unfortunately, nigmaal ook maar wat op los fanta­ the author finds that the evidence is seerde. Helen Dowling die zoveel not compelling for any of these the­ betrouwbaarheid uitstraalde, heeft Bijzonderheden: rapies". Ook een literatuuroverzicht zich ongetwijfeld in haar graf om­ van Cooke (2000) over aromathera- gedraaid. • De wetenschappelijke naam voor de pie leverde hetzelfde beeld: geen ef­ schijtlijster is Turdus meruia latrina. fect aantoonbaar dat gebruik bij pa­ Frits van Dam Die 'turdus' vindt u terug in het Engelse tiënten zou rechtvaardigen. Uit on­ woord voor drol: turd. Er is nog een vogel derzoek in het Lorentz Ziekenhuis Literatuur die het predikaat 'schijt' voor zijn naam zou volgens Visser in Medisch Con­ Renckens CNM, Kwakzalvers op Kaliloog, krijgt en wel de hop. Voor de schijthop tact blijken dat patiënten zeer tevre­ Prometheus, Amsterdam, 2000 zie Van Dales Groot Woordenboek den zijn aromatherapie, muziekthe­ Ernst, E, Complementary therapies in palliative cancer van de Nederlandse Taal. • rapie en meditatie. Uiteraard is dit care, Cancer 2001; 91:2181-5., onderzoek nergens te vinden in de Cooke B, Ernst E, Aromatherapy: a systematic review, peer-reviewed literatuur en een tele­ Br J Gen Pract 2000; 50:444-5.

CEMBER 200