Market KEN Laprakë, Tiranë Tel: +355 4 22 50 480 Cel. 068 20 36 394
GAZETË E PAVARUR. NR. 8 (52). GUSHT 2010. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO ARSIM DIPLOMACI BOTIME Hapat e para të Roli i diplomacisë në Prof.dr.Hajri Shehu një institucioni të zgjidhjen e konfliktit boton fjalorin arsimit të lartë në Maqedoni Anglisht - Shqip Nga: DENIS LUSHI, DRITAN MURRJA - FAQE 3 Nga: HYSEN UKA - FAQE 7 Nga: SHAQIR SKARRA - FAQE 13 Liqeni i Dibrës në bing.com Microsoft-i publikon foton e mëposhtme në faqen e parë të motorit të saj të kërkimit në internet
Liqeni i Dibres ishte javën e fun- dit të gushtit në faqen kryesore të Bing.com, kërkuesit të "Mikrosoft- it", së bashku me katër shpjegime rreth vendit. “Liqeni Spile, një liqen artificial pranë qendrës së Dibrës, është veçse një prej vendeve të lashta që është duke fituar njohje të mad- he” shkruan Bing.com në shpjegimin rreth fotos. Më pas, Bing shkruan se “Ky liqen nuk ësh- të vendi i vetëm i bukur që do të shihni nëse vendosni të bëni një vizitë”. Pastaj flet për qentë e gjahut nga ky vend dhe historinë e saj. “Bariu Ilir” e quan qenin e “Një prej racave më të lashta të qenve të gjahut qe vjen nga ky vend”, ndërsa për historikun e saj shkruan se “Ky vend ka qenë pjesë e Perandorisë Romake, Perandorisë Otomane, Perandorisë Bullgare dhe Perandorisë Serbe”. Por nga dita e parë e publikim- it, Bing.com ka bërë korrigjime të shpjegimeve rreth fotos. Ditën e parë shtronte pyetjen se “cili princ nga ky vend arriti të bëhet gjener- ali më i madh në histori, pasi ish- Photo: Blagoja Jankoski/Flickr/Getty Images te vrarë i ati", duke shtuar ne vazh- dim se mësues ka pasë Aristote- lin. Përgjigja jep linqe drejt web faqeve për Lekën e Madh. Por, mesa duket, pas reagimeve të ndry- shme, “Bing.com” e ka vlerësuar STUDIM më mirë që ta hiqte nga ëebi. Ndër- sa shënimin se “vendi ka qënë Rruga e Arbërit e nxjerr Maqedoninë në Mesdhe Nga Troja pellazge pjesë e Bashkimit Sovjetik” e hoqi Anijet me flamurin e Maqedonisë do të lundrojnë sor“, deklaroi Goran Ustianoski, toger lundrimi. 3-4 ditë me vonesë. në të gjitha detrat dhe oqeanet në botë. Pak muaj më Ministri i Transporteve, Sokol Olldashi, i tha një te Kastrioti i Arbërit Sidoqoftë, pavarësisht faktin se parë, qeveria e Maqedonisë mori vendimin për formim- media në Shqipëri së “deri më tani me palën maqedo- Bing.com e vendos foton në Re- in e flotës tregtare detare. Profesori i ekonomisë në nase nuk është biseduar me këtë çështje. Shumë trans- Nga: Dr. SELMAN MEZIU publikën e Maqedonisë, ajo është Maqedoni, Mirko Tripunovski, tha për mediat në mes portues të Maqedonisë përdorin tashmë portin e Dur- FAQE 10 fotoja që mund ti bënte reklamën të gushtit se “Maqedonia duhet të filloj dhe ta reali- rësit, për të kryer transportet e vendeve të BE-së. Nuk më të mirë se asnjë medium tjetër zoj këtë detyrë sa më shpejtë. Selaniku është destina- ka ndonjë bisedim konkret për çështjet e flotës”. STUDIM në botë Dibrës dhe bukurive të saj. cioni më i afër dhe në pjesën e transportit më i lirë. Por, nëse qeveria Maqedonase ka në synimet e saj Webfaqe Bing.com është pronë Mirëpo, si vend i zhvilluar në trafikun detar është me daljen në Portin e Durrësit, përpara duhet të mendojë e Microsoft-it që vizitohen me mbi elemente të shtrenjta që e rrisin çmimin në pjesën e seriozisht për Rrugën e Arbërit, e cila është arteria më Halit Daci, dibrani që 300 milionë njerëz në muaj, duke organizimit. Konsideroj se Shqipëria është në vendin e shkurtër që do ta nxirrte Maqedoninë në Detin Adri- qënë një ndër konkurentët më të e parë. Shqipëria është rruga më e shkurtër“. atik. Ndërkohë, edhe strukturat përkatëse në dy vendet futi Skënderbeun në mëdhenj të Google.com, e cila po Porti i Stambollit është një alternativë për Maqe- që përgjigjen për infrastrukturën, duhet të mendojnë rritet dita-ditës. doninë, por Durrësi është më afër. Stambolli deri në për një standart më të lartë të ndërtimit të rrugës së literaturën amerikane Fotografia mban si autor Blago- Maqedoni largësia është 800 km kurse Durrësi është Arbërit, duke i dhënë mundësi kështu gjithë rajonit të Nga: BEQIR SINA ja Jankoski. vetëm 150 km dhe ky është element shumë thelbë- zhvillohet ekonomikisht. / R.e.A. FAQE 9
cyan magenta yellow black 1 2 - Gusht 2010 nr. 52 aktualitet
DIBËR E MADHE Posta e Rrëshqet mali te Manastiri Gazetë e pavarur. Nr. 8 (52). 1 - 31 Gusht 2010 Shën Mbigur Redaksia e gazetës falënderon lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj Në pjesën e parë të muajit sh- për mesazhet dhe shkrimet e sjella kurt të këtij viti në segmentin për botim. rrugor Dibër e Madhe -Zhi- rovnicë te Manastiri Shën Mbig- Redaksia u kujton bashkëpunë- torëve të saj,Xhemail ALI PECI, ur në dy anët e rrugës, në largër Xhafer Martini, Vesel Hoxha, 500 metra, ndodhën 6 orteqe Isa Halilaj, Selman Meziu, dhe rreshqitje të malit Bistra, Xhelal Roçi, Abdurahim Ashiku, duke mbuluar rrugën me 800 Murat Koltraka, etj, se shkrimet e tyre, për arsye vendi nuk mijë metra kub borë, dhera, gurë janë botuar në këtë numër. e drunj. Kjo fatkeqësi e madhe Ato do të botohen në numrat e ardhs- Banjat e Dibrës së Madhe natyrore që nuk kishte ndodhur hëm të gazetës “Rruga e Arbërit”. 50 viteve të fundit e ndërpreu Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilët qarkullimin e rrugës nga Dibra duan që shkrimet e tyre të botohen e Madhe në drejtim të Shkupit patjetër në numrin e radhës, të Qendër rajonale mjekimi e rehabilitimi për dy javë rrjesht. Për fat të konfirmojnë më parë sjelljen e mirë nuk pati viktima në njerëz. materialit në numrat e telefonit të ibrës së Madhe Zoti ia ka dhu lokomotor, të sëmundjeve të organ- kuadrove nëpërmjet dhënies së bur- Kjo bëri që për të vajtur në Shk- redaksisë ose emailin e gazetës. Druar ujërat e mrekullueshme ter- eve gastrointestiale, të organeve res- save dhe pagimit të shkollimit për Shkrimet priten në redaksi deri më mominerale në lokalitetet e Ban- piratore, të sëmundjeve të sistemit studentët dhe specializantët tanë “. up 30 mijë banorët e kësaj zone datë 20 të muajit. ishtit dhe të Kosovrastit. Përbërja e kardiovaskular, sëmundjeve të vesh- Përkundër krizës ekonomike glo- u desht të udhëtonin 80 kilome- Gjithashtu, ju kujtojmë pasur kimike dhe radioaktive e kave dhe të organeve urinare, bale, shton Capa, në banjat tona tra më shumë nëpërmjet Strugës bashkëpunëtorëve se shkrimet ujërave, karakteristikat e tyre sëmundjeve gjinekologjike, shënohet 15 përqind më shumë rritje dhe Kërçovës. deri në dy faqe daktilografike mjekuese të shoqëruara me klimën sëmundjes së sheqerit, sëmundjeve e klientëve në krahasim me të njëjtën kanë përparësi botimi. Komunat Dibër e Madhe , e përshtatshme dhe ambientin e të sistemit nervor dhe të lëkurës. periudhë të vitit të kaluar kur kishim JU LUTEMI, QË SHKRIMET QË Qendra e Zhupës dhe Rostushë bukur, janë bërë joshëse për shumë Mexhit Capa, pronar i Banjave të 70 mijë buajtje. Sivjet planifiokojmë VIJNË PËRMES EMAILIT, TË KENË – Mavrovë treguan organizim PATJETËR ZANOREN “Ë”. vizitorë që vijnë për të shëruar Dibrës së Madhe, thotë se, “ që nga të kemi më shumë se 80 mijë bua- Gazeta publikohet falas në internet sëmundje të ndryshme, dhe për të privatizimi kemi investuar më shumë jtje. Aktualisht pjesa më e madhe e shembullor në menaxhimin me me datë 7 të muajit pasardhës. pushuar. se 3 milionë euro në rikonstruimin klientëve janë nga Shqipëria, Koso- këtë situatë të vështirë. Ndër- Përbërja termominerale e ujërave e objekteve hotelierike, të pishinave va dhe Maqedonia, por kemi klientë marrja “Rrugët e Maqedonisë” Ju falënderojmë që jeni dhe spektri i gjërë i mjekimit i ra- në dy banjat, duke përfshirë kohëve edhe nga shumë shtete të Evropës. dhe drejtoritë për shpëtim dhe pjesë e gazetës! dhit këto banja ndër më të njohurat të fundit edhe ashensorët, ambu- Për zhvillimin e banjave tona kemi menaxhim me krizat, si edhe në rajon e botë. Sipas institutit lancën e re në Banjën e Banishtit, përgatitur projekte me realizimin e Knauf Radika me mekanizimin AKAO të Zvicrës që merret me stu- poligonin sportiv prej 1400 metra të cilëve banjat tona do të bëhen dimin e banjave termominerale, katronë në Banjën e Kosovrastit dhe qendër rajonale mjekimi dhe reha- dhe me puntorët e tyre duke ujërat e Banjave të Dibrës së Madhe aparaturat e reja për kinezoterapi në bilitimi” , tha në fund pronari Mex- punuar dy javë rrjesht natën e janë më efektive në kurimin e dy banjat. Vëmendje të madhe jemi hit Capa. ditën në një situatë të rëndë e të sëmundjeve reumatike, të aparatit duke i kushtuar edhe sigurimit të Rexhep TORTE rrezikshme, arritën të heqin nga rruga tërë materialin e rrëshqitjes BULQIZE / INVESTIME NË MINIERËN E KROMIT dhe e hapën rrugën për kalimin e të gjitha automjeteve. Vendin e kësaj fatkeqësie DREJTOR: 30 milionë lekë për plotësimin e kushteve të punës Rakip Suli Firma konçensionare austriake Alba- natyrore atyre ditëve e vizituan nian Chrome ACR, që aktualisht edhe Ejup Halimi, zëvendësdrej- KËSHILLI BOTUES: administron Minierën e Nxjerrjes së tor i Ndërmarrjes “Rrugët e Musa Riçku Kromit Bulqizë, më e madhja në Maqedonisë” dhe Mile Janak- vendin tonë dhe më gjërë, po punon Shaqir Skarra ievski, ministri për Komunika- Bujar Karoshi në vazhdimësi për plotësimin e kush- teve të kontratës së nënshkruar me cion e Ndërlidhje. Të dy këta Kontribuan për këtë numër: qeverinë shqiptare për privatizimin funksionarë deklaruan se do të e kësaj miniere. Privatizimi I mini- angazhohen që nëprmjet Fakul- Agron TUFA erës në 2001, nga firma italiane tetit të Ndërtimtarisë në Shkup Rexhep TORTE “Darfo Albania”, në tërësi rezultoi I të kryhet një elaborat dhe se në Denis LUSHI pasuksesshëm, kryesisht për mosre- Dritan MURRJA alizim të investimeve sipas kontratës muajin maj do të fillojnë Hysen UKA së nënshkruar të këtij privatizimi dhe punimet në rregullimin e këtij Beqir SINA mos hapjes së thellësisë së minierës. terreni të rrezikshëm sidomos Selman MEZIU Kjo veç të tjerave çoi edhe në neg- gjatë muajve të dimrit. Hysen LIKDISHA lizhimin total të kushteve të sigurisë Për fat të keq deri më sot nuk Hasan PASHA në punë për minatorët, ku numri I është dhënë asnjë informatë dhe Qazim D.SHEHU, aksidenteve në galeritë e thella të milion lekë të rinj, dhënë për përfundojë pas pak ditësh, por edhe Sakip CAMI minierës mori përmasa alarmante. ndërtimin e një dush-garderobe të rritja e pagave, vizitat pa pagesë në as që janë parë të kenë ardhur Roland ÇENE, etj. Ndodhur në një situatë të tillë dësh- re për minatorët. Në bazë të këtij Tiranë për sëmundjet profesionale të ekspertë apo që dikush të punojë timi të pa deklaruar, “Darfo Alba- investimi një ish godinë gërmadhë minatorëve, apo deri edhe në në këtë vend ku pati rrëshqitjë Adresa e gazetës: nia” nënshkroi kontratë me Albanian në hyrje të minierës është shndër- dërgimin me pushime pa pegesë për kaqë të mëdha të malit Bistra. Rr. “Zenel Baboçi”, Chrome ACR për menaxhimin e ruar tashmë në mjedis tejet të 50 minatorë, janë në vazhdën e Kjo e ka brengosur shumë pop- Pall. “Ferar”, Tiranë minierës, e cila pa hezitim duhet kërkuar për minatorët, siç është plotësimit të kushteve sa më të mira ullatën e kësaj ane, sepse pas Tel. +355 4 22 33 283 thënë se rezultoi tejet e suklsesshme. dush-garderoba. “ Për hir të së në punë për minatorët të realizuara E-mail: [email protected] Kështu prej dy vitesh në minierë ku vërtetës me firmën konçensionare nga firma e huaj austriake konçen- muajit gusht priten shirat, e pas aktualisht punojnë 700 minatorë, “Albanian Chrome ACR”, jemi te- sionare, vijon të tregojë kryesindikal- shirave pritet bora që mund të nuk është shënuar asnjë rast aksidenti jet të kënaqur, kryesisht për realiz- isti Përkoxha. Gjithsesi e përfundon shkatojnë rrëshqitje të reja, si- me humbje të jetëve njerëzore për imin e investimeve në minierë kon- fjalën e tij kryesindikalisti, ajo që do domos kur kemi parasysh se sh- minatorët, si dhe kushtet e siguria form kontratës së nënshkruar me tu vejë “vulën” investimeve në këtë tretërit e këtyrë rrëshqitjeve tash- në punë për ta kanë njohur rritje të qeverinë, por edhe për plotësimin e minierë do të jetë puna për thellimin Opinionet dhe komentet vazhdueshme. Kështu në kuadër të kushteve të punës e sigurisë në punë, e pusit nr.2 nën nivelin e 16-të, për më janë të formur për rrëshqitje e botuara nuk shprehin përmirësimit të këtyre kushteve thotë kryesindikalisti I kësaj ti dhënë frymëmarrje dhe jetëgjatësi të reja. domosdoshmërisht mund të përmendim edhe një goxha miniere, Dilaver Përkoxha”. – Jo minierës, thotë kryesindikalisti. Rexhep TORTE qëndrimin e redaksisë investim të ACR-së, prej rreth 30 vetëm dush-garderoba që pritet të H.L nr. Gusht 2010 - 3 52 aktualitet
Një vit më parë në rrethin e Di- Me funksionimin brës, u hap Filiali i Peshkopisë. Ky filial është një institucion publik i e filialit hapet një faqe arsimit të lartë, njësi kryesore e Uni- e re në zhvillimin versitetit “Aleksandër Moisiu” Dur- rës. Hapja e këtij filiali ishte një ini- e arsimit të lartë ciativë e UAMD-së, e nisur nga rek- tori i universitetit, Prof.Dr. Agim në qarkun Dibër Kukeli, në bashkëpunim me qever- dhe në tërë rajonin isjen qëndrore, pushtetin vendor dhe me përkrahjen e komunitetit dibran. verilindor të Kjo nismë fillimisht hasi në disa Shqipërisë. Kjo do të vështirësi teknike dhe njerëzore. Mjedisi ku u vendos filiali, shkolla sjellë gjithashtu impakte profesionale e Peshkopisë, nuk mund pozitive në jetën e të përballonte fluksin e madh të stu- dentëve për vitin akademik 2009- Foto: B.Karoshi popullsisë së rajonit. 2010. Në dispozicion të rreth 400 personave (studentë dhe staf i fili- alit) ishin katër auditorë, një labora- tor kompjuterash, dy zyra adminis- Hapat e para të një institucioni trative dhe një sallë e stafit akademik. Pra kishte mungesë ambjentesh për Në këtë vit, filiali do të zhvillojë veprimtarinë zhvillimin e procesit mësimor dhe të kërkimit shkencor. mësimore dhe shkencore në ambjentet e ish-shkollës Një tjetër problem ishte numri i të arsimit të lartë pedagogjike, në krah të gjimnazit “Said Naideni”. vogël i stafit akademik. Gjatë vitit akademik që kaloi në filial dhanë Anglisht, Biologji-Kimi, Psikologji- bërë një gangrenë për këta të fundit. Me funksionimin e filialit hapet me të rinjtë studentë dhe në bash- mësim vetëm katër lektorë të Sociologji dhe Procese Formimi Në këtë vit, filiali do të zhvillojë një faqe e re në zhvillimin e arsimit këpunim me ta të hartojnë e të zba- brendshëm. Pjesa tjetër e stafit për- DNP (Bachelor); Shkolla e Lartë Pro- veprimtarinë mësimore dhe shken- të lartë në qarkun Dibër dhe në tërë tojnë projekte të larmishme kultur- bëhej nga lektorë të jashtëm dibranë fesionale (SHLP), me degët Infer- core në ambjentet e ish-shkollës ped- rajonin veri-lindor të Shqipërisë. Kjo ore-artistike. dhe nga lektorët që vinin nga mjeri e Përgjithshme, Asistencë Lig- agogjike, në krah të gjimnazit “Said do të sjellë gjithashtu impakte pozi- Duke e konsideruar këtë institu- UAMD-ja. jore Informatikë, Rrjete Kompju- Naideni”. Ky objekt paraprakisht do tive në jetën e popullsisë së rajonit. cion të arsimit të lartë në rrethin Megjithatë, pavarësisht kushteve terike. t’i nënshtrohet rikonstruksionit për Ardhja e studentëve do të shoqëro- Dibër si një nga më të rëndësishmit e vështirësive, profesionalizmi i stafit Eshtë pikërisht kjo larmi degësh t’iu përshtatur nevojave universitare het me një përmirësim të jetës so- dhe me ndikim të gjithanshëm, jo akademik dhe atij administrativ si studimore që ka ofruar Filiali i Pesh- të filialit. Për vitin akademik 2010- ciale të banorëve, jo vetëm të qy- vetëm në jetën e qytetit të Peshko- dhe serioziteti i studentëve, bënë që kopisë si njësi e UAMD-së e cila 2011 pritet të vazhdojnë studimet në tetit të Peshkopisë, por edhe të pisë, por më gjerë në mbarë ritmet e filiali të realizonte me sukses objek- duhet të nxisë interesin e prindërve auditorët e filialit rreth 1000 studentë zonave përreth. Do të ketë një zhvillimit të rajonit, është e tivat e vitit të parë, duke marrë një dhe të vetë studentëve për të aplikuar dhe të rritet numri i stafit akademik përmirësim dhe zhvillim të mëte- nevojshme dhe e domosdoshme të vlerësim pozitiv edhe nga komuni- në këto programe studimi. Pasi de- me rreth 25 lektorë të brendshëm jshëm të aktiviteteve ekonomike në ofrojnë kontributin e tyre biznes- teti lokal. gët mikse sidomos në fakultetin e dhe 90 të jashtëm (aplikimet kanë funksion dhe shërbim të jetës stu- menët, dashamirës të arsimit dibran Aktualisht Filiali i Peshkopisë po edukimit u vjen në ndihmë stu- filluar tashmë). Përzgjedhja e stafit dentore, duke ndikuar drejtpërsëdrejti etj, në Peshkopi apo në qytete dhe përgatitet për t’u paraqitur me një dentëve të sapodiplomuar për të pa- akademik me kohë të plotë dhe pro- në rritjen e të ardhurave të popull- vende të tjera, por që e ndjejnë dhe fizionomi të re për vitin akademik tur më shumë akses në tregun e punës gramet e veçanta që zhvillohen në sisë. Në kuadër të ekonomisë do të dëshirojnë që Dibra të zhvillohet e 2010-2011. Ky institucion ka 14 pro- me më shumë mundësi përzgjedhje. degë të ndryshme të këtij filiali e ketë rritje të aktiviteteve turistike të të shkojë përpara edhe në fushën e grame studimi dhe përbëhet nga Sistemimi i tyre qoftë pranë biznesit bëjnë atë të pranueshëm për secilin zonës, në fushën e turizmit balnear, arsimit. Një investim në të mirë të fakulteti i Ekonomi-Administrimit, privat apo pranë sistemit arsimor 9- student që kërkon të vazhdojë stu- malor dhe atij kulturor-historik. Zh- Filialit sot do t’ju rikthehet atyre dhe me ciklet e studimeve: Financë Kont- vjeçar do të jetë më i lehtë. Kjo ësh- dimet e larta në të. Filozofia e punës villim do të ketë edhe jeta artistike- brezave që vijnë nesër, për një zh- abilitet, Finacë Bankë, Menaxhim të pikërisht një risi që i ofrohet zonës së këtij institucioni është “studenti kulturore, pasi vetë të rinjtë për nga villim më të konsoliduar në të ardh- Marketing, Administrim Biznesi verilindore të vendit, programe stu- në qendër të vëmendjes” që do të natyra janë mbartës të kon- men. DNP (Bachelor); Fakulteti i Edukimit dimi mbështetur në sistemin ameri- thotë se gjithçka që ndodh në filial siderueshëm të potencialeve të kul- Është koha kur secili të bëjë me degët e mësuesisë: Matematikë- kan të arsimit që duhet shfrytëzuar. që nga procesi mësimor, shërbimet, turës e progresit. Institucionet kul- zgjedhjen e duhur… Fizikë, Matematikë-Informatikë, In- Duke ditur që çështja e sistemimit aktivitetet dhe mjetet janë në dis- turore të qytetit të Peshkopisë, do të DENIS LUSHI formatikë-Aglisht, Gjuhë-Letërsi- në punë të sapo diplomuarëve është pozicion ekskluziv të studentit. kenë mundësinë të krijojnë kontakte DRITAN MURRJA REPORTAZH Stinë dasmash në Peshkopi Nga: ERALDA SKARRA frekuentojnë llixhat e njohura të Dhe stina e dasmave ka bukurinë e Peshkopisë. Qyteti zgjohet herët në tyre në Peshkopi pasi shumica prej Të shkosh në Peshkopi në muajin mëngjez. Hapen kanatet e dritareve tyre ende bëhen në mënyrën tradi- gusht apo në stinën e mrekullueshme dhe ngrihen lart qepenat e cionale dibrane. të dasmave siç e quajnë dibranët ia dyqaneve.Lokalet mbushen që në E shtuna në mbrëmje ndodh vlen në një kohë kur në metropolin mëngjez me njerëz që zbresin nga shpesh që shëtitorja të “pushtohet” shqiptar, Tiranë dielli të përvëlon. fshatrat e largëta, me udhëtarë që nga dasmorët. Janë dajat që nën rit- Këtu dhe vetëm këtu shijohet freskia nisen drejt Tiranës por dhe me ato min e daulleve e curleve shkojnë tek mëngjezore, puhiza e mbrëmjes e që frekuentojnë llixhat kërkojnë që nipi. Para prin flamuri kombëtar e shëtitorja plot gjallëri nga njerëzit që kafen e mëngjezit ta shijojnë pikër- një dash i madh ngjyer me bojra të ecin shkujdesur, gjelbërimi i pafund isht në këto lokale buzë shëtitores. E shumta, por ka patur raste që kjo dhe era karakteristike e blirëve. Qy- karakteristë e veçantë në qytet janë shëtitore ka parë dhe një viç të cilin tetit të Peshkopisë natyra i ka falur ditët e premte, të shtuna dhe të die- dajat e çonin peshqesh tek nipi.E gjithçka; së pari shëtitoren e vetme la. Këto ditë sallonet e bukurisë janë diela vjen krejt ndryshe. Qyteti bos- që ia kanë zili dhe qytete edhe më tepër të ngarkuara pasi hapen në hatiset dhe bie nën “pushtetin “ e të mëdha, blirët në të dyja anët e saj mëngjez e qëndrojnë deri në orët e autokolonave të makinave të që krijojnë një”tunel” të gjelbër, vona të natës. Është muaji i dasmave dasmorëve.Makina më e bukur e nus- Drinin, lumin më të gjatë në vendin në Peshkopi e sirenat e makinave të es domosdo, e stolisur bukur me Shëtitorja “Elez Isufi”, Peshkopi. Foto: B.Karoshi tonë ku gjarpëron vetëm pak metra zbukuruara bukur e zgjojnë herët gjithfarë lulesh ku herë herë e zbu- larg qytetit, Korabin legjendar.Por ato qytetin e vogël. Një vajzë nga qyteti luar e herë - herë dhe e mbuluar por dojnë deri në të gdhirë.Vetëm në veçantën e saj qyteti por kjo nuk do që vërtet e bëjnë të njohur këtë qytet udhëton me vellon e bardhë drejt çifti rrezaton që larg.Lokalet dhe mëngjez Peshkopia bie në qetësi të thotë se nuk ka bukuri dhe në sti- lindor janë llixhat e famshme me Tiranës apo në ndonjë qytet tjetër e shëtitorja boshatisen të dielën për të absolude nga një mbrëmje e gjatë na të tjera. Peshkopia mbetet një ujrat termale ku shërohen mjaft të tjerë nga vende të tjera zbarkojnë dalë të gjithë për të shoqëruar nusen dasmash.Dhe mua më ka rënë rasti perlë për t’u vizituar nga të gjithë sëmundje reumatizmale. E në këtë në Peshkopi. Pse jo edhe nga fsha- me sy deri sa makina të mos duket të ndodhem vetë në dasma të tilla e sidomos ato që nuk e kanë shkelur e stinë qyteti pret e përcjell mysafir trat zbarkojnë nuse në qytet e nga me.Në mbrëmje e deri vonë qyteti domosdo dhe emocionet ende ne nuk na mbetet veçse t’ju themi: njëherë në dhjetë ditë nga rrethe të qyteti udhëtojnë me vellon e bardhë rri zgjuar. Lokalet e dasmave janë të mbeten të pashlyera. Të shkosh në Mirë se vini në Peshkopi! Jeni të ndryshme të vendit të cilët vijnë e drejt fshatrave të ndryshëm të Dibrës. mbushur dhe kënga e vallja vazh- Peshkopi në stinën e dasmave ka të mirëpritur! 4 - Gusht 2010 nr. 52 Të uzurposh shumë vende pune apo mundësi fitimi, kur qindra të rinj të diplomuar, mes tyre edhe me tituj magjistri, presin me vite të punësohen, ose që nga papunësia kapin rrugën e mërgimit, është më shumë se korrupsion, degjenerim e kriminalitet. opinion MINIATURË Hajdutët me kollare... në acarr e në pikun e të nxehtit, protestojnë para qever- isë që tu sigurohet të paktën një mbështetje materiale sa Banesa për ta mbajtur gjallë veten dhe familjen, kur një pjesë e Nga AGRON TUFA madhe e popullatës nuk e dijnë a do të mund ta sig- urojnë bukën ditore dhe qullin prej patatesh për ta shuar Fill pasi përshkuam gjysmën e korridorit të katit përdhes që kutër- urinë, dhe kur shumë persona ekzistencën e familjeve të bonte duhmë perimesh të kalbura, kujdestari ndaloi, ndau njërin tyre e sigurojnë duke kontrolluar kontejnerët e mbeturi- prej çelësave që kishte tringëlluar gjer atëherë dhe hapi pa shumë Nga nave, nëse rastis të gjejnë diçka për të hangër të hudhur sforcim derën më të afërt. Gjithë pa e hequr çelësin nga brava, REXHEP nga personat e shtresës më të pasur. Çfarë të zgjedhurish shtyu derën. Ajo u dha epshëm e pa zhurmë as me qenë prej TORTE janë këta persona me dy ose më shumë punë, këta hajna buke peshku. Përpos një krevati me sustë të ndryshkur dhe një me kollare e të paskrupull të shoqërisë që popullit vandaku të shfytyruar gazetash “Sporti” përtroll, lakuriqësia e Ilmi Selmani, drejtor i Këshillit për luftë kundër kor- bujar e të ndershëm që i votoi ia kanë vënë këmbën në asaj dhome qe nginjur me ajër të ndenjur e të lagësht. Dritarja e rupsionit në Maqedoni, të hënën, më datë 23 gusht të fyt. Këta persona populli i sheh çdo ditë nëpërmjet me- vetme, flegrën e së cilës hapën duart neje-neje të kujdestarit, u këtij viti, para mediave, deklaroi se, “Ky këshill ditëve diave, në lagjen e vet apo në qytetin e vet, nivel qëndror shkul me një kërcimë të mbytur, mu si rrënjë shqope në palcë të të fundit është vënë në shënjestër nga Qeveria e Maqe- apo local, të pasuruar për pak vite, të pispillosur, që butë torfe. Frushkujt e freskët që vërshuan qenë po aq të lagësh- donisë nëpërmjet Komisionit të ligjeve duke kërkuar shëtisin me vetura zyrtare, e që nuk dijnë tjetër veçse të tirtë, sa memzi trazuan paksa avullimën e turbullt e të ndezur të ndryshimet dhe plotësime të Ligjit kundër korrupsionit, pasurohen e lëvdohen. dhomës. me çka synohet zvogëlimi i mandatit të anëtarëve të Atakuesit e Këshillit për luftë kundër korrupsionit në këtij këshilli nga 5 në katër vite, e para, dhe e dyta, Maqedoni, me siguri i ka kapur frika e demaskimit, Dritarja shihte symrrolur kah lindja. E vendosur fare pranë nëpërmjet Ministrisë së Financave të Maqedonisë është pasi Ilmi Islami, pas debatit, tha se, “ në se personat tavanit, ajo binte pothuaj rrafsh me tokën përjashta dhe drita bërë shkurtim drastik i mjeteve për veprimtarinë dhe me dy ose më shumë vende pune nuk e lëshojnë njërin depërtonte me shpirt ndër dhëmbë përmes xhamave të pistë, pagat e punonjësve të këtij këshilli kundërkorrupsionit, nga vendet e punës, do t’i publikojmë emrat e tyre”. gjithë të dhjera mizash, penguar edhe prej një grumbulli të stër- që sipas tij, mundësojnë funksionimin deri në muajin Këta persona që punojnë nga dy e më shumë punë, ose madh rangullash, konstrukte kaba kamionësh të prishur, kapur shtator të këtij viti, e pastaj nuk dihet se çka do të që punojnë në punë të shtetit e kanë edhe biznes privat, si ndoca mamuthë me vertebra të thyera vinçash e ekskavatorësh, bëhet. Kjo, shtoi Selami, bëhet me të vetmin qëllim që nuk duhet kursyer e mbrojtur fare, por duhet demaskuar ndër të cilët spikasnin më të rrallë qafa të ngrefosura e hutaqe të pengohet puna e pavarur e këtij këshilli dhe që ky e turpëruar me të gjitha mjetet, sepse këta janë shkatarët makinash silazhi me vështrime gëlldëqe, si xhirafa të zëna gafil. këshill të përbëhet nga militantë të partive politike”, e gjëmave finaciare që po i vuan populli i varfër dhe Muret, me një lagështirë të njëtrajtshme, qenë llangosur me tha ai. shoqëria në tërësi. një hirrë të sëmurë myku: igrasia e tyre të çonte ndërmend Njohës të mirë të korrupsionit në Maqedoni e kup- Personat që punojnë nga dy ose më shumë punë, për- ideografinë e masiveve alpine, sikundër i paraqesin në hartat tojnë fort mirë se këto manovra kundër Këshillit për derisa populli vuan për bukën e gojës, nuk e kanë frikë fizike, ndërkaq që në vende të tjera – ngjashmëria vriste me luftë kundër korrupsionit, nuk janë gjë tjetër veçse ten- as Zotin. Këta janë biçim më vete e pa asfarë morali lëkurën e irrun të ndonjë indoplanetiani, djegur aty-këtu nën tativë për të shuar një nismë të drejtë e fisnike sho- human, shoqëror e njerëzor. diellin e plazheve marsiane. qërore, një sihariq e lule e vetme që patëm në njëzet Të uzurposh shumë vende pune apo mundësi fitimi, Pa e mposhtur njëfarë tundimi, zgjata gishtat dhe preka me vitet e demokracisë në Maqedoni, siç ishte tryeza e kur qindra të rinj të diplomuar, mes tyre edhe me tituj majat e gishtave muret e jargëta: pashë si lëkura e tyre e ndjeu rrubullakët debative e mbajtur në Shkup më datë 15 magjistri, presin me vite të punësohen, ose që nga pap- prekjen dhe si reaguan indet e epidermës. Një si farë tkurrjeje korrik të këtij viti, organizuar nga Komisioni antikor- unësia kapin rrugën e mërgimit, është më shumë se ko- më shtëngoi t’i largoj gishatat. Diç e ngjitshme, frymore, si prej rupsion, ku morrën pjesë udhëheqës të pushtetit lokal, rrupsion, degjenerim e kriminalitet. përçikjes me ndonjë butak, ma përqethi kurmin. Mandej, sytë e analistë, përfaqësues të OJQ-ve, avokati i popullit etj. Këta persona janë penguesit kryesorë të përparimit. mi ndeshën ende në dy-tri vatra të dendura myku të bardhë, çka Të rikujtojmë se në këtë tryezë të rrumbullakët u Ata duke rendur pas parave bëjnë uzurpimin e punës më ngjiti përfytyrimin e leshit ndën sqetullat dhe gjoksin e in- debatua për korrupsionin dhe konfliktin e interesit, për që duhet ta kenë edhe tjerët, shkaktojnë varfëri, depre- doplanetianëve. këtë plagë të rëndë shoqërore në rafsh qëndror e lokal. sione e tragjedi të panumërta në familjet e varfëra. Lum- - Kjo do të jetë banesa jote, - tha kujdestari dhe për herë të Bosht i këtij debati ishin dukuritë negative në pushtetin turia dhe gëzimi i jetës është kur i ndihmon të tjerët, e parë më zgjati panxhën e tij duke m’u prezantuar, thuajse më qëndror e lokal, ku i njëjti person mban dy ose më jo kur ua mer nga goja kafshatën e bukës. Këtyre kish pranuar në shtëpi të vet. – Çfarëdo halli të kesh, - vijoi ai, - shumë vende pune, dhe masat që duhet të ndërmerren hajdutëve me kravatë do tu vjen dita kur për mëkatet e drejtohu tek unë: quhem kujdestar Vektori. Mos harro, fshije e për ta flakur këtë mizori të dëmshme. bëra ndaj tjerëve, do tu dridhen truri dhe këmbët, e pastroje dhomën, ndryshe të piu veremi. Vetë fakti se bëhet fjalë për qindra funksionarë abu- atëherë nuk do t’i ndihmojë as pasuria dhe as paratë e Mandej, kujdestar Vektori fshiu kokën e djersitur gjysmëtul- zues qëndrorë apo lokalë të zgjedhur nga vota e popu- grumbulluara. llit, len të kuptohet se kemi të bëjmë me një krizë morale Turpi dhe mëkati i veshur me korrupsion nuk duhen lace me një shami hundësh. Nuk m’u duk djersë ajo çka fshiu. të këtyre të zgjedhurve tanë, të cilët me pafëtyrësinë e fshehur. Ata duhet godatur sa më ashpër e sa më shpejt Edhe vetë kisha ndjesinë veshtullore të një djersitjeje të ftohtë skajshme nuk kanë nguruar fare të punojnë nga dy ose për t’i eliminuar rrënjësisht. në zverk, nësa një trokth djegësire kalëronte përmes diafragmës më shumë punë padyshim për rroga të majme, ose që Ataku i këtyre ditëve ndaj Këshillit kundër korrup- dhe furrej në gabzher. Tëmthat e faqet zunë të më kullonin. I përveç punës shtetërore meren edhe me biznes privat. sionit në Maqedoni, nëpërmjet shkurtimit të mandatit fshiva me mëngë. Para se të dilte, kujdestar Vektori u mëdysh E tërë kjo kur më shumë se 400 mijë persona në Maqe- dhe atij financiar, duhet të ndërpritet menjëherë, që ai një grimë dhe në çastin e mbramë, u rrotullua ballë meje, shtriu doni janë të papunë, kur një armatë e tërë punëtorësh të funksionojë i lirë dhe i pavarur, nëse dëshirojmë të dorën me një gjest gjithëpërfshirës, si të dëftente një hapësirë të nga ndërmarrjet e falimentuara vite të tëra, dimër e verë, ecim drejt botës demokratike. pamatë sarajesh dhe tha me të pshërëtirë: - Ka qenë kësmeti yt! Këtu kam pasë nijet me vendue tim nip, por, ajme! I prunë fletë-thirrjen për ushtar. – Çelësin e ke në Njoftim për bashkëpunëtorët derë, - tha, nësa kapërcente pragun. E ndoqa ngathët në korridor, me të vetmin rreshk, ta pyesja Të nderuar bashkëpunëtorë për emrin, pse e quanin Vektor e jo Viktor, po dhe kjo kureshtí Prej muajsh, redaksia ruan në arkivin për botim disa materiale, të cilat po të botohen zënë një hapësirë prej 2 ose m’zvordh. Në vend të saj, qita e thashë: më shumë faqesh. - Po nevojtore, ka në këtë korridor? Për këtë arsye, redaksia e gazetës “Rruga e Arbërit” njofton gjithë bashkëpunëtorë e saj, se shkrimet që sillen për t’u - Ec drejt, - tha ai pas një gjysmërrotullimi, - të merr për dore botuar, duhet të jenë jo më shumë se 5 faqe të daktilografuara (përafërsisht 10000 mijë karaktere, pa përfshirë vetë tahma e të çon drejt e në vend! hapësirat). Materialet që vijnë me email ose në çdo lloj forme elektronike, duhet të jenë në Word, me fontin Times New Se sa të sakta qenë fjalët e kujdestar Vektorit, këtë m’u dha ta Roman, të madhësisë 12pt dhe me hapësirë 1.5. Gjithashtu, kujtojmë se materialet e pranuara në formë elektronike vërtetoja saora: aq i mprehtë, aq shpues qe kutërbimi, sa kur duhet të kenë patjetër germat “ë” dhe “ç”. Çdo material i gjatë do ti nënshkrohet redaktimit dhe shkurtimit për tu botuar në versionin e shtypur të gazetës. hyra në derën e paderë në fund të korridorit, sytë m’u përlotën, Versioni i pa shkurtuar do të botohet çdo muaj në internet në adresën: www.rrugaearberit.com. Autorët mund ti laringun, qiellzën e flegrat m’i përzhiti djegësira e amoniakut të shkurtojnë vetë shkrimet dhe të na i përcjellin në redaksi me dy versione botimi: për gazetë dhe për internet. ndenjur prej jashtëqitjeve, të cilat, të kuqërreme, ngjyrë terra- Duke shpresuar në mirëkuptimin tuaj, ju përcjellim konsideratat më të mira të redaksisë për bashkëpunimin e kote, mulate, të zeza e të gjelbra, shtriheshin gjithkah, jashtë deritanishëm.. kabinave, si statueta luftëtarësh tataro-mongolë në Shkretëtirën Për sqarime më të hollësishme mund të na kontaktoni me email në adresën
Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “[email protected]”. Tel. 00355 4 22 33 283. OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË nr. Gusht 2010 - 5 52 Intervistë me Dr. Gëzim Alpion autor i librit intervistë “Mother Teresa - Saint or Celebrity” Nënë Tereza dhe polarizimi mbi veprën e saj
DW: Z. Alpion. Ju jeni marrë është fatkeqësisht një ndër për- shumë me figurën e Nënë Terezës. Nënë Tereza parësitë e Vatikanit. Dhe, Vatikani Nëse u hedh një sy artikujve, studi- nuk duhet ta zvarrisë këtë më tepër, meve dhe shkrimeve të botuara mbi besonte tek sepse dihet kontributi i madh i Nënë figurën e veprën e saj has në teza të Terezës në postmodernizëm si një tilla si: “Engjëlli i të Varfërve - E shen- falja. Dhe ikonë katolike bamirëse në botë. jta e Errësirës”, “E Shenjtë apo En- gjëll i Djallit”, “Engjëlli i vdekjes së gjithmonë DW: Do të desha të përmend një Kalkultës”. Përse është polarizuar kaq citat të Nënë Terezës se si ajo vazh- shumë, a ka pasur vërtet ambivalencë ajo falej. dimisht gjatë gjithë jetës e ka përsh- figura dhe vepra e saj? kruar vetveten dhe veprën e saj me sirës shpirtërore. Dhe, Nënë Tereza fjalët: “Unë nuk jam asgjë. Nuk ka Alpion: Po, që Nënë Tereza ka në këtë drejtim nuk bën përjashtim asgjë për të raportuar për mua. Unë ngjallur interes në publik, dihet, si- edhe ajo e pati atë krizë të madhe. jam një vegël në dorë të Zotit. Ndaj, domos pas akordimit të Çmimit Ndryshe nga mistikët e tjerë, unë ju nuk duhet të flisni për mua, por Nobel, në vitin 1979. Por, filluan argumentoj sidomos në studimin e për veprën time, për të cilën më ka artikuj tepër agresivë për Nënën ri që e kam filluar para tri vjetësh, se apeluar Zoti.” E megjithatë është Terezë, sidomos artikuj të botuar nga kjo krizë shpirtërore e Nënë Terezës shkruar, analizuar e debatuar kaq Christopher Hitchens e më vonë nga nuk mund të trajtohet dhe nuk mund shumë për figurën e saj. Ju jeni au- kritiku Aroup Chatterjee, të cilët fil- të perceptohet dhe të kuptohet po tor i librit “E Shenjtë apo e Fam- luan ta atakojnë figurën e Nënë qe se shikohet thjesht, në traditën e shme”. Në ç´konkluzion keni arri- Terezës në disa plane. Kështu që nuk kësaj “nate të errët të shpirtit”, siç tur ju për figurën e Nënë Terezës? më çudit fare që përveç lëvdatave që thotë Shën Gjoni i Kryqit. Ajo du- ka për Nënë Terezën në shtypin het kuptuar në aspektin specifik të Alpion: Të shkruash për Nënë perëndimor, herë pas here Nënë Terezës. Ajo që e dallon Nënë Terezën dhe t´i përkushtohesh Nënë qarkullojnë edhe shkrime negative Terezën në këtë drejtim është jo Terezës si studiues, siç kam bërë unë për sa i përket figurës së Nënë Terezës. vetëm intensiteti i jashtëzakonshëm prej vitit 2003, është e vështirë të të trajtohet dhe keqtrajtohet, ajo më varfërit dhe duke ndihmuar të varfërit Dhe, Nënë Tereza pavarësisht nga i krizës shpirtërore, por edhe jetëg- mos influencohesh nga Nënë Tere- tepër vendosi që ta specifikojë veten ajo ndihmonte Krishtin, në këtë përkrahësit e saj të shumtë që ka, jatësia e kësaj krize që zgjati për afro za. Nuk flas në aspektin që të pra- me heshtje. Dhe, ndoshta kjo hesh- drejtim Nënë Tereza ishte kokëfortë gjithmonë ka ngjallur debate, disa 50 vjet. Pra, në këtë drejtim, Nënë nosh katolicizmin e të tjera, sepse tje ishte çmimi më i madh që pagoi dhe nuk çante shumë kokën për këtë. debate ashtu siç thoni ju, janë me Tereza është me të vërtet unike! unë nuk jam fetar, por nuk jam as Nënë Tereza. nota tepër negative. ateist! Unë si studiues e kam DW: Pikërisht donacionet dhe DW: Z. Alpion, ju thoni “uni- zgjedhur qëllimisht titullin e librit DW: Përveç kritikave për destinacioni i përdorimit të tyre, ka DW: Pas publikimit postum të ke” - Nënë Tereza është unike, në formë pyetjeje, sepse për mendi- ateizëm, Nënë Tereza është kritikuar qenë një tjetër kritikë ndaj Nënë letrave të Nënë Terezës, publikut iu atëherë, sipas jush cili ka qënë min tim, çdo libër duhet që t´i sh- edhe për kontaktin që ka pasur me Terezës, e quajtur edhe si engjëll i shfaq një tjetër anë e figurës së saj: përkufizimi i Nënë Terezës për be- trojë një ose disa pyetje lexuesit. Për diktatorë? Kalkutës. Në media është raportuar, çfarë ishte në thelb, dyshimi mbi simin? mendimin tim, a është Nënë Tereza se donacionet e besuara asaj nuk janë kuptimin e jetës. Si shpjegohet që, e shenjtë apo e famshme, nuk ka Alpion: Kjo është e vërtetë. Nënë përdorur vërtet për të varfërit por për një njeri që ju përkushtua kaq shumë Alpion: Nënë Tereza besonte tek rëndësi se ç´mendoj unë. Por, unë Tereza nuk ishte politikane. Nënë Vatikanin? A keni hasur ju në stu- dashurisë për tjetrin duke iu dhënë falja. Dhe gjithmonë ajo falej. Di- nga letrat që marr nga studiues dhe Tereza ishte pragmatike. Nënë Tere- dimet tuaja në dokumente të tilla? dorë njerëzve në nevojë, të dyshojë het tani që Nënë Teresa është gërry- nga lexues të ndryshëm, të paktën za ka qënë në kontakt shumë të mirë mbi kuptimin e jetës. Apo, është er nga mosbesimi dhe armiqtë e ndiej kënaqësi si studiues, sepse më me komunistët e shtetit të Bengalit, Alpion: Sigurisht që kam hasur. pikërisht kontakti me vuajtjen që Nënë Terezës kanë arritur në konk- thonë se e kanë kuptuar që unë nuk por Nënë Tereza dinte të gjente atë Dy kritikët e saj më të mëdhenj, mund t´i ketë ngjallur asaj këto luzionin e gabuar, se Nënë Tereza jam i njëanshëm në trajtimin e Nënë territor të përbashkët edhe me komu- Christopher Hitchens, që e përmen- pikëpyetje? ishte ateiste. Ndërsa Nënë Tereza me Terezës. Pra si studiues, unë merrem nistët. Sepse, komunistët në Bengal da më sipër, ose akademikja femi- faljen e saj të vazhdueshme, me bam- me fakte, i analizoj faktet dhe nxjerr ishin të interesuar që të luftonin niste australiane Germaine Greer, e Alpion: Ashtu siç thoni ju, në irësinë e saj të vazhdueshme, pavar- konluzione, të cilat shpeshherë nuk problemin e varfërisë. Nënë Tereza theksojnë me të madhe se Nënë Tere- vitin 2007 u botua një pjesë e mirë ësisht nga kjo krizë e madhe u pëlqejnë njerëzve. Por, ajo që ësh- si misionare, ishte gjithashtu e in- za po përdorte fondet e tyre për t´ia e letrave nga Doubleday “Mother shpirtërore, vet fakti që me një sto- të me e rëndësishme për mua është teresuar ta trajtonte problemin e dërguar Vatikanit. Problemi është se Teresa: Come Be My Light” në icizëm të tillë, me një privim të jetës objektiviteti si studiues dhe në fund varfërisë. Pra, ja ku kemi komunistët ne harrojmë që Nënë Tereza nuk ish- Amerikë. Por, studiuesit e Nënë morale, pavarësisht nga dyshimet që të fundit, kjo më jep kënaqësi mua. dhe katolikët në Kalkuta, shikojnë te punonjëse sociale, nuk ishte filli- Terezës e dinin që ajo ka pasur dy- kishte vazhdoi t´i përkushtohej Dhe, Nënë Tereza më ka ndihmuar dhe gjejnë vende të përbashkëta, pika misht bamirëse. Nënë Tereza ishte shime edhe krizë shpirtërore, por sig- Krishtit, ky është një shembull i jashtëzakonisht për të kuptuar se sa të përbashkëta për të punuar. Dhe, një misionare. Dhe, si misionare urisht jo në përmasat që u bënë të madh vetmohimi. Vetëm për këtë njeri i thellë është Nënë Tereza dhe kjo tregon se sa pragmatike ishte përkushtimi i saj kryesor ishte ndaj qarta pas botimit të disa letrave në kisha është dashur ta shpallë Nënë sa e rëndësishme është që njerëzit të Nënë Tereza. Nënë Tereza nuk Krishtit. Nëqoftëse ne kërkojmë që këtë volum. Që njerëzit e fesë, be- Terezën - shenjtore dhe të mos i kenë besim. Nuk ka rëndësi se çfarë predikonte shumë. Nënë Tereza ve- Nënë Tereza të mos i dërgonte paratë simtarët kanë krizë shpirtërore është zvarrisë këmbët. Pra, është ky inten- besimi. Mjafton që të ketë besim! pronte shumë. Dhe, në këtë drejtim, nga Vatikani, atëherë problemi nuk mëse e natyrshme. Kështu që në këtë sitet dyshimi dhe ky intensitet Dhe kjo është një arsye, mendoj unë, ishte e pamundur që figura e Nënë është me Nënë Terezën. Problemi kuptim, Nënë Tereza nuk është e përkushtimi që e bën Nënë Terezën që do të argumentoj në librin e ri: se Terezës të mos politizohej, nga kon- është tek ne, se sa në mënyrë të vetmja. Disa nga shenjtorët më të të ndryshme nga mistikët e tjerë që kjo murgeshë e shenjtë, por në të takti i saj me politikanët, apo qoftë ngushtë e konceptojmë devotsh- mëdhenj të kristianizmit kanë pasur përmenda me sipër. njëjtën kohë e famshme, vendosi (do edhe me diktatorët, të cilët Nënë mërinë e Nënë Terezës, të çdo mis- dyshime, madje edhe vet Krishti për- të argumentoj unë) që të mos dalë Tereza padyshim që nuk i pëlqente. ioniari, të çdo murgu ndaj institu- para se të kryqëzohej, sipas Testa- DW: A mos vallë kisha e ka vënë publikisht për dyshimet që kishte, Ndoshta pasi u bë e famshme, Nënë cionit të Vatikanit. Kjo nuk do të mentit të Ri, pati edhe një moment tashmë në pikëpyetje shenjtërimin e sepse e kuptonte se sa e rëndësishme Tereza e kuptonte se ajo po përdorej thotë që unë aprovoj çfarëdolloj ve- dyshimi se sipas tij, Zoti e harroi. saj? Apo ka vetëm zgjatje të proce- ishte ajo si figurë publike, sa shumë nga Vatikani dhe në këtë proces për- primi që Nënë Tereza mund të ketë Pra, është mëse normale që një njeri durës? njerëzit besonin në të dhe sa shumë dorimi, sigurisht që edhe imazhi i bërë duke dërguar paratë që i jepnin fetar të ketë dyshime tek Zoti. Në dëm do t´i bënte ajo jo thjesht ka- saj u dëmtua. Ajo ç´është më krye- Vatikanit. Por, unë e kuptoj se Nënë katolicizëm dhe në degë të tjera të Alpion: Jo. Nuk mund të them se tolicizmit por thjesht, njerëzimit, sore është që Nënë Tereza asnjëherë Tereza përkatësinë kryesore, besni- kristianizmit, ashtu si edhe në fetë e letrat janë arsyeja përse po zvaritet duke ua dëmtuar miliona njerëzve nuk lëshonte pe kur vinte puna për kërinë kryesore e kishte ndaj Vati- tjera dihet se ka një traditë tepër të shenjtërimi i Nënë Terezës, por jam besimin tek Zoti. Pra, ishte një të mbrojtur të drejtat e të varfërve, kanit dhe Krishtit. Dhe në këtë larmishme mistike. Dhe, mistikët i bindur që letrat nuk e kanë ndih- zgjedhje personale për Nënë Terezën, kur vinte puna për të mbrojtur dinji- drejtim, unë nuk e marr vesh se pse janë veçanërisht ata njerëz të cilët muar shenjtërimin e saj. Ndoshta, por edhe një zgjedhje në shërbim të tetin njerëzor. Sigurisht që njerëz të kundërshtarët e Nënë Terezës bëjnë kanë prirje më të zhvilluara se njerëz- shenjtërimi po zvarritet pas vdekjes interesave të njerëzimit. Pra, për një dyshimtë, politikanë të dyshimtë i kaq shumë zhurmë? it e tjerë dhe në marrëdhnien që kri- së Papa Gjon Palit të Dytë, i cili ish- ikonë të medias si Nënë Tereza që e jepnin para Nënë Terezës. Por, për- jojnë me Zotin kalojnë nëpër një te i prirur ta përshpejtonte shen- dinte shumë mirë se çdo fjalë e saj derisa Nënë Tereza mendonte që Intervistoi: Vilma Filaj-Ballvora periudhe, që quhet periudha e errë- jtërimin. Tani me sa duket kjo nuk do të regjistrohej nga mediat dhe do ndihma që po merrte ishte për të (Marrë nga radio Deutsche Welle) Shkruaj shqetësimin tënd: < [email protected] > 6 - Gusht 2010 nr. 52 opinion
Nga: Rexhep TORTE sion. Devijimet e lartpërmendura janë una është virtyti më i rëndë atak direkt ndaj vlerave të mirfillta Psishëm për njeriun. Në suret që çojnë drejt progresit. Këta perso- kuranore puna dhe haku i punës na mosrespektues të vendit të punës vlerësohen lartë. Pa punë as që ka janë shfrytëzues të djersës dhe mun- kuptim dhe as që mund të mendohet dit të të tjerëve, janë frenuesit e jeta. Çështje më vete është sa e duam përparimit dhe të konkurencës së dhe e respektojmë ne aktualisht vlerave në tregun e punës. Këta per- punën. sona nënçmues të punës duhet disi- I kemi shikuar shpeshherë në plinuar dhe detyruar që ta respek- ekranet televizive mbledhjet në Par- tojnë vendin e punës, ta kalojnë ko- lamentin e Maqedonisë me sallën hën e punës duke punuar e jo duke gati të zbrazët ku mungojnë një iu shmangur asaj. Mekanizma për ta numër i madh i deputetëve. E kemi respektuar vendin e punës dhe puën dëgjuar edhe kryeparlamentarin duke ka shumë, por ato duhet zbatuar me i thirrur deputetët të hyjnë në sallë përpikmëri, për të qenë të vyshëm për të marë pjesë në mbjedhje dhe për veten, familjen dhe shoqërinë. për të votuar për vendime e ligje të Pamje nga Tetova. Foto. B.Karoshi Kur jemi këtu nuk është e tepërt caktuara. Na ka ra në sy cilët deputetë të përmendet Komisioni shtetëror janë më aktivë, e cilët nuk e kanë SI RESPEKTOHET PUNA NË MAQEDONI kundër korrupsionit, i cili ditë më hapur as gojën për të thënë diçka, parë shpalli të dhënat se qindra për të arsyetuar së paku rrogën e punonjës në administratën shtetërore majme dhe benefitet që i shfrytë- e lokale punojnë në dy ose më shumë zojnë. Sa shkojnë të përgatitur de- Ëndrra dhe shpërdorimi vende pune. Kësaj dukurie i duhet putetët dhe sa janë aktivë edhe në shkuar deri në fund me transparencë mbledhjet e grupeve të punës së respektojnë punën, përkatësisht të këtyre personave ndaj punës. Këto për punë të këtyre nëpunësve, dhe e të plotë për t’i demaskuar dhe pam- parlamentit, kjo mbetet një temë orarin e punës dhe nuk qëndrojnë dukuri denigrojnë institucionet qën- dyta, shkaku është edhe nga mung- undësuar këta persona tejet të dëm- më vete. Ka edhe deputetë të cilët gjatë kohës së detyrueshme në ven- drore apo vendore. Kjo dukuri i irri- esa e rigorozitetit disiplinor nga ana shëm për shoqërinë. për arsye partiake apo individuale din e punës. Këtë e dëshmon bu- ton, indinjon dhe dëshpëron per- e përgjegjësve në dikasteret qëndrore Revolta që shkakton papunësia i ende nuk kanë shkelur në sallën e rokracia dhe koha e madhe që palët sonat që me vite presin punë dhe që apo lokale. Këto mangësi u japin ngjan forcës së vullkanit, forcës së mbledhjeve të parlamentit, edhe pse e humbin duke vajtur shumë herë për e duan punën, e të cilët asnjëherë guxim këtyre nëpunësve përtacë e të urisë , pashpresës dhe dëshprimit të populli ua ka dhënë votën të jenë të të marë ndonjë dokument apo shër- nuk do të vepronin në mënyrë kaqë pandërgjegjshëm, që të ndjehen të paimagjinueshëm. Kjo mund të sh- rregullt në mbledhjet dhe punën e bim nga adminiatratat përkatëse. të pandërgjegjshme. Këto persona paprekshëm dhe me pak punë e katojë të ndodhë populli, e atëherë parlamentit, të jenë aktivë dhe këm- Sipas rregullores së punës të çdo abuzivë ndaj vendit të punës e dje- djersë në fund të muajit ta mbushin e han dreqi edhe administratën sh- bëngulës në mbrojtjen e interesave dikasteri qëndror apo vendor, është jnë veten të paprekshëm dhe të sig- xhepin me paratë e rrogës që nuk e tetërore e vendore. Populli është ai të popullit, e kursesi të rijnë në sh- i caktuar strikt orari i punës dhe koha urtë se në fund të muajit e marrin meritojnë aspak. Këto devijime ndaj që mund t’i bllokojë këto institu- tëpi, të mungojnë në mbledhjet e për pushimin e nëpunësve. Është për rrogën, edhe pse për rrogën që e punës nuk mund të ndodhin fare te cione kur janë në kulmin e devijim- parlamentit, apo të kalojnë më të ardhur keq kur nëpunësi në vend marrin gjatë muajit kanë bërë shumë ndërmarrjet dhe biznesi privat, ku it. Ndryshe është personi që e don shumë kohë jashta parlamentit për që të jetë në zyrën e tij të punës, ai pak punë. çdo gjë është vënë nën dioptrinë e punën dhe punon, e ndryshe është punë tjera subjektive apo objektive. shëtit rrugëve, apo është ulur në kafe Shkaku për këto devijime të sjell- punëdhënësit. Te biznesi privat ai që bishtëron e shpërdoron. Ne Edhe në administratën shtetërore bare e pin kafe me shokë e miq disa jes, përgjegjësisë dhe respektit ndaj hasim devijime në kuptim të rrogave duhet me ashpërsinë më të madhe qëndrore apo vendore një pjesë e herë brënda orarit të punës. E tërë punës, e para qëndron te mungesa e minimale e mospagesës së kontrib- t’i godasim ata që bishtërojnë dhe konsiderueshme e nëpunësve nuk e kjo tregon papërgjegjësi të skajshme edukatës dhe e shprehisë personale uteve për sigurim shëndetësor e pen- shpërdorojnë punën. VËSHTIRË TË JESH I RI NË MAQEDONI sot e kësaj dite para syve edhe të fak- frenuese ndaj rinisë shqiptare, as nuk torit ndërkombëtar bëjnë zvarritjen e kanë qenë dhe as nuk janë të pran- Rinia shqiptare e zhgënjyer zbatimit të Marëveshjes së Ohrit, duke ishëm te rinia favorizuese maqedo- e realizuar atë si troha buke, sëbash- nase. Maqedonia nuk është shtet ku Rininë shqiptare si moshë sub- tyre të hecësh para ose të vendnum- qiptare që ndjehet sot e kësaj dite. ku me zvarritjen edhe të zgjidhjes për të rinjtë shqiptarë ofrohen të njëj- lime jetësore që e jep Zoti, në Maqe- rosh. Për pjesën më të madhe të të Tani në njëzet vitet e demokracisë së emrit me Greqinë, por që vonesa e ta kushte si për rininë maqedonase. doni vazhdimisht po e ngulfat shte- rinjve shqiptarë i vetmi shpëtim ka në vend që të hiqen të gjitha penge- aderimit në NATO e dëmton shumë Ky trajtim dashakeq i Maqedonisë ti në aspektin politik, ekonomik dhe mbetur rruga e mërgimit për në dhe sat në këtë rafsh, politika maqedo- rininë shqiptare. Fillimi i arsimit ndaj rinisë shqiptarë ka bërë që të jetik. Është e dhembshme dhe e pa- të huaj dhe me plot peripeci. Kur nase me manovra nga më të ndrysh- sipëror shqip në Universitetin e rinjtë shqiptarë të jenë tejet të revol- durueshme edhe gjendja e sotme e jemi te mërgimi na duhet të thek- met, po e pengon rininë shqiptare ta Tetovës, u bë me gati gjysëm shekul- tuar e të dëshpëruar, sepse ta keshë të rinjve shqiptarë në Maqedoni që sojmë se shumica e shqiptarëve në merr në dorë e ta ndërtojë ardh- li vonesë në krahasim me arsimin fituar diplomën e arsimit sipëror e për sorollaten rrugëve të papunë, të pa- vendet ku kanë mërguar janë dësh- mërinë e vet. sipëror në gjuhën maqedonase, edhe kapriço të politikës e të nacionalizmit shpresë, të zhgënjyer, të dëshpëruar muar me aftësitë dhe punën e tyre të Rinia shqiptare në Maqedoni nga pse pas luftës së Dytë Botërore arsi- maqedonas të mbetesh me vite pa dhe pa asfarë mundësie për t’i dhënë vyer, qoftë në vendet ku punojnë, akumulimi shumëvjeçar i pakënaqë- mi i mesëm shkollor në gjuhën sh- punë, pa gjënë elementare të jetës, jetës kuptimin e plotë të saj, për të qoftë si udhëheqës shembullorë të sisë, u desht që në vitin 2001 të rrok qipe dhe atë maqedonishte ishin në është e pakuptueshme, idioteske dhe patur një vend pune ku të jepnin bizneseve të tyre, që don të thotë se armët e të luftojë për të drejtat e veta të njejtin nivel. Është e njohur edhe tejet mizore. Nuk ka gjëmë më të kontributin e tyre, të fitonin, të kri- kështu do të ishin edhe në Maqedo- legjitime. Për të ndaluar një gjakder- dhuna e ashpër që ushtroi shteti i madhe për prindërit shqiptarë, të jonin familje dhe ardhmëri të lum- ni po qe se u krijohen kushtet. dhje më të madhe u nënshkruajt Maqedonisë gjatë hapjes së Univer- cilët me sakrifica të mëdha arrijnë tu tur. Pjesa më e madhe e të rinjve Në kohën e monizmit në shekul- Marrëveshja e Ohrit, si kompromis sitetit të Tetovës. Nëpërmjet këtyre mundësojnë fëmijëve të tyre të krye- shqiptarë në Maqedoni me diploma lin e 20-të prindi e studenti sh- paqeje e me garanci të faktorit ndërko- padrejtësive Maqedonia sakatosi jnë arsimin sipëror, dhe kështu të të arsimit sipëror sot, ose janë pap- qiptar, me përjashtime të vogla, mbëtar, se do të krijohen kushte op- gjenerata e gjenerate të të rinjve sh- diplomuar presin me vite lëmoshën unë ose punojnë për paga minimale duhej të kishin shumë nishane të timale për popullin dhe rininë sh- qiptarë, duke ua ndalur hovin rinor e shtetit për një vend pune. Prindërit si kamarierë apo taksistë, vetëm për besueshmërisë shtetërore për të marë qiptare që jeton në trojet e veta shek- për të ardhmen. e të rinjtë shqiptarë nuk duan tjetër ta ndihmuar familjen për kafshatën bursa për studime, gjë që shumë të ullore në Maqedoni. Për fat të keq Të kthehemi sërish te Marrëvesh- veçse të punojnë dhe të jetojnë një e gojës. Ëndërat e bukura të rinisë rinj shqiptarë tejet të talentuar nga jemi dëshmitarë si kanë vajtur dhe ja e Ohrit, e cila edhe pas nëntë jetë dinjitoze e jo të nëpërkëmbur, shqiptare nuk mund të realizohen në kjo masë pikatorje mbetën pa arsim si po shkojnë punët me ecurinë e viteve ende nuk e ka arritur numrin sepse Maqedonisë i kanë dhënë Maqedoni, sepse çelësin magjik e të mesëm dhe pa studime sipërore. kësaj këtë marrëveshje. Maqedonasit e nevojshëm të përfaqësimit e të vazhdimisht shumë dhe prej saj kanë mbajnë në dorë maqedonasit dhe Kjo situatë shkaktoi mungesë të mad- nuk po heqin dorë nga mentaliteti i punësimit të të rinjve shqiptarë. marrë pak. çështja është në dorën dhe teket e he të kuadrove të nevojshme sh- tyre i vjetër dhe kolonizues. Ata edhe Ndërkaq elementet e lartpërmendura Rexhep TORTE merr kopjen tënde BËHUNI PJESË E GAZETËS! E-mail: [email protected]. Tel. 069 20 68 603 / 068 31 19 232 www.rrugaearberit.com nr. Gusht 2010 - 7 52
Gjatë zgjidhjes së krizës së Maqedonisë, diplomacia mbajti parasyshë në mënyrë të përpikt studim këshillën e Uillsonit, “përgatitjen dhe negocim larg opinjinit publikë, por marrëveshje të hapur”.
Nga: HYSEN UKA gjidhja e krizës së vitit 2001 në Maqedoni, Roli i diplomacisë ndërkombëtare në zgjidhjen Zishte e fundit në zinxhirin e konflikteve etnike në ish- Jugosllavi. Menaxhimi i këtyre krizave që përfundonin me konflikte të armatosura midis et- nive që kishin jetuar deri në atë kohë nën një e konfliktit të armatosur në Maqedoni Fedratë, kishte angazhuar gjatë gjithë dekadës së fundshekullit të gjithë aktorët e politikës ndërko- laroi Misioni i OSBE-së në Shkup. mbëtare. Zgjidhja e krizave ishte rregulluar përmes Vetë Robert Frouik i kishte refuzuar t’i komen- aktivitetit të fuqishëm diplomatik duke definuar tojë pohimet e diplomatëve dhe zyrtarëve se kishte me realizimin e marrveshjeve si ajo e Dejtonit, ndërmjetësuar në këtë marrëveshje dhe nga Shk- Rambujes, Konculit dhe për të përfunduar me upi ka udhëtuar në Bukuresht që t’i raportojë zyr- marrëveshjen e Ohrit të 13 gushtit 2001. tarisht ministrit të jashtëm të Rumanisë, kryesuese Në këtë punim të shkurtër do të trajtojmë në në atë kohë e OSBE-së. Një zyrtar i qeverisë në mënyrë jo shteruese rolin e diplomacisë ndërko- Shkup i cili nuk ka dashur të identifikohet, ka de- mbëtare në fazat e ndryshme të konfliktit e deri në klaruar se të deleguarit special në rajon i ka thënë nëshshkrimin e Marrëveshjes së Ohrit. Faktori se shërbimi i tij nuk nevojitet më në Maqedoni. ndërkombëtarë kishte qenë i pranishën prej vitesh Pas kësaj, Arbër Xhaferi, kryetar i Partisë në Maqedoni, si garant i siguris së brishtë në ra- Demokratike Shqiptare të Maqedonisë anëtare e jon, dhe pamvarësisht deklarimit mediatik, kishte koalicionit qeveritar ka deklaruar se kriza në vend dijeni të plotë për problematikën dhe burimet e nuk mund të zgjidhet pa bisedime më kryengritësit krizës në Maqedoni. Shpërthimi i konfliktit e gjeti e UÇK-së, citon agjencia Asosieted Press. “Paqja në faktorin politik shqiptarë në Maqedoni, të pa or- Maqedoni nuk varet vetëm nga ne, por gjithashtu jentuar dhe të pa peshën e duhur për të ndikuar edhe nga UÇK-ja”, ka thënë Xhaferi për të shtuar se apo për të marr rol në një situate për të cilin do të duhet krijuar një kanal komunikimi me ta. mbetej përgjegjë në të ardhëmen para bazës së Presidenti amerikan Xhorxh Bush cakton am- vetë nacionale. Kriza qeveritare në Maqedoni coj basadorin Xhejms Pardju në rolin e këshilltarit të në bashkimin e faktorit politik shqiptarë dhe përf- tij special të zgjidhjen e krizës në Maqedoni. Rob- shirjen e tij në Qeverin e shpëtimit kombëtar të ert Frouik ishte më i kthjellët se të tjerët lidhur me Maqedonisë duke i dhënë njëkohësishtë rol më qëndrimin që duhej mbajtur ndaj UÇK-së. E gjithë të madh në zgjidhjen e krizës që po thellohej e tuesit e PDSH-së që ishte në koalicionin qever- Ahmeti dhe në qendër të krahut të paqes ishte ajo që ndodhi pas largimit të Frouik nga Maqe- bëhej gjithmonë e më e rrezikshme. isës të kryesuar nga Arbër Xhaferri. Arbër Xhaferri partia e të cilit ishte në qeverinë e donia ngjante si një kronikë ngjarjesh të parala- Ndërkohë, diplomacia ndërkombëtare përmes Si duheshin quajtur Ahmeti dhe shokët e tij që Maqedonisë. jmeruara. Të paralajmeruar në veprimtarinë ambasadorit të OSBE në Maqedoni, Robert Frouik, u rebeluan? Një tjetër çështje që duhet trajtuar pa vonesë, konkrete të ambasadorit Frouik si në kontakte bi- kishte punuar pa u ndjerë që nga fillimi i konfliktit Në atë periudhë i kan quajtur pa mëdyshje theksonte zëdhënësi i OSBE-së për Maqedoninë, laterale apo multilaterale, aq edhe në deklarime e gjatë gjithë pranëverës duke konsumuar fazën ekstremistë. Përdorimi i armëve nuk është gjë tjetër ishte ndalimi i veprimeve të Ushtrisë Çlirimtare zyrtare. Kjo ka disa arsye që lidhen me kthjelltës- përgatitore, atë të “lehtësimit”, për të identifikuar veçse veprim ekstrem. Është tjetër çështje se ata Kombëtare: “Pas bisedimeve të 4 majit me NATO- inë e Frouik dhe njohjen shumë të mirë të proble- sakt aktoret dhe për t’i ulur ato në negociatat nga ishin ekstremistë se ashtu ishin të formuar apo se n, Bashkimin Evropian dhe OSBE-në, ambasadori meve rajonale. më vonë do të dilte Marrëveshja e Ohrit. Ndërko- ishte dikush tjetër që i kishte detyruar të bëheshin Frouick, filloi të ushtroj trysni për tërheqjen e UÇK- Duke studjuar programin politik të Ali Ahmetit hë duhej bërë e qartë edhe për aktorët e tjerë të tillë. Por të bindje bashkësinë ndërkombëtare së. Gjatë javës së parë të muajt maj, ka pasur dis- dhe të UÇK-së, i cili ishte më i moderuar se ai i euroatlantikë se kush ishin shkaqet verteta që për të dytën, duhej të pranoje të parën. Në atë kutime intensive lidhur me alternativat për t’u çdo partie politike shqiptare në Maqedoni, Frouik sollën konfliktin. Gjithashtu duhet të vazhdohej periudhë janë konsideruar si «rebele». Realisht Ali dhënë fund luftimeve dhe për të mundësuar kuptoi i pari “paradoksin” e Kryengritjes së sh- me kordinimin e harmonizimin e faktorit politik Ahmeti dhe shokët e tij ishin rebeluar ndaj një tërheqjen e UÇK-së. Trajtimi i aspketit ushtarak të qiptarëve. Kontradiktën midis “kallashnikovit” dhe dhe kryengritës shqiptarë në Maqedoni, në fuk- pushteti. Ishte dikush tjetër që me poltikën e tij i krizës ka qenë shumë i rëndësishëm, dhe është një programi politik që në kushte normale mund sion të së cilës u realizua takimi Xhaferri-Ahmeti kishte detyruar ata të rebeloheshin ndaj kësaj zhvilluar paralel me punën e zotit Solana në as- dhe duhej të realizohej pa armë. Pra, ai kuptoi se në Tiranë dhe takimi i majit, në Prizrenit. politike. Ata bënin luftë, për të qënë qytetarë, për pektin politik për organizimin koalicionit qeveri- ata që drejtonin UÇK-në nuk ishin një grusht trafi- Gjatë zgjidhjes së krizës së Maqedonisë, di- të qënë të lirë. Programi i tyre politik ishte një tar për tejkalimin e krizës. Këto dy aspkete kanë kantësh apo kriminelësh, po një grusht idealistësh plomacia mbajti parasyshë në mënyrë të përpikt ndër programet më demokratike që kishte shfaqur qenë jetike në rikthimin e qëndrueshmërisë në fanatikë, që armët i kishin marrë nga halli dhe jo këshillën e Uillsonit, “përgatitjen dhe negocim larg ndonjëherë ndonjë lëvizje e armatosur. Por, ndër- vend si dhe për krijimin e një baze mbi të cilën të nga dëshira, sepse ata e kishin të ndaluar të hynin opinjinit publikë, por marrëveshje të hapur”. sa në aksion ishin si “rebelët” edhe forcat qeveri- zhvillohet një dialog politik i efektshëm midis në Maqedoni, sepse kishin qënë të ndjekur dhe tare maqedonase nuk mund askush te merrte palve në konflikt në Maqedoni. të dënuar nga Jugosllavia e Titos, por nuk ishin PUSHTETI MAQEDONAS KISHTE KRIJUAR përsipër detyrën e arbitrit në këtë ndesheje, vertet Për rolin dhe rezultatet që po jepte ndërmjetë- amnistuar as në vitin 1991 nga qeveria e Kiro IMAZH TË PAVËRTETË MBI PLOTËSIMIN E TË mjaft të rrëzikshme e me pasoja për të gjithë rajo- simi ambasadorit Frauik në kordinimin e faktorit Gligorovit dhe Branko Cervenkovskit dhe as në DREJTAVE DHE KËRKESAT E SHQIPËTARËVE nin. Pala që kishte pushtetin nuk pranoi për disa politik dhe ushtarak shqiptarë në Maqedoni, Min- vitin 1998 kur erdhi në pushtet Lupço Georgievs- NË MAQEDONI muaj “arbitër” me vetbesimin e pa bazë, por edhe istrja e Jashtme e Maqedonisë, Ilienka Mitreva e ki. Kësisoj ai ishte i pari që ra dakord me nevojën Menjëherë pas shpërthimit të kryengritjes në të pa moral, se do ta zgjidhte vet konfliktin. Ajo konsideron Frouikun si person të e amnistisë për luftëtarët e UÇK-së. Tanushë, aktivizimi ndaj asaj që po ndodhte në pandehu se me megallomaninë e pushtetin do ta padëshirueshëm. Mitreva ka deklaruar se Frouik Frouik ishte i pari që formuloi planin e paqes Maqedoni ishte maksimal. Ishte i tillë nga bash- mundete shpejt palën tjetër. Pikërisht në këtë pe- ka shkelur statusin e diplomatit dhe nuk është më dhe të armëpushimit duke i hapur rrugë bisedi- kësia ndërkombëtare dhe jo pa arsye. Deri në atë riudhë Arbër Xhaferri nga një anë dënonte person i dëshirueshëm në Maqedoni. meve me UÇK-në. Të gjithë ata te cilët kanë qënë periudhë bashkësia ndërkombëtare e kishte para- dhunën, ndërsa nga ana tjetër përpiqej që qever- Ndërsa ambasadori Frouik nga ana e tij dek- në dijeni të fillesës dhe vazhdimit të konfliktit në qitur Maqedoninë si modelin e shoqërisë multi- ia e Maqedonisë të dëgjonte zërin e arsyes. laron në një konferencë shtypi se tani “nuk jemi Maqedoni si Arbër Xhaferri, Veton Surroi, Men- etnike. Ku liritë dhe të drejtat demokratike të të Aktor të pa dukshëm në dispozicion te qever- duke folur për negociata apo për ndërmjetësime, duh Thaci, etj., e dinë fare mire se embrioni i asaj gjitha etnive respektoheshin. Ajo që ndodhi pas isë u përpoqën perms intrigave e shpifjeve të hap- por për lehtësime dhe besoj se unë do të mund të që u quajt “Marrëveshja e Ohrit”, aneksi ushtarak Tanushës, në një masë tregonte se edhe bashkë- nin sa më shpejt të ishte e mundur një konflikt marrë pjesë në ato lehtësime për të përcjellë me- i saj që kishte të bënte me çmilitarizimin e UÇK- sia ndërkombëtare ose nuk e kishte njohur, ose midis shqiptarëve. E gjithë kjo tabllo plus edhe sazhet e përfqësuesve legjitimë të shqiptarëve”. së, mbi integrimin e saj në jetën politike, sociale kishte bërë sikur nuk e kishte njohur gjendjen në frustrimin e një pjese të atyre që kishin marrë Por, Frouik nuk u lejua të merrte pjesë në ato që dhe ekonomike të vendit, mbi nevojën e amnis- Maqedoni. U aktivizua Tirana politike jo vetëm armët, kishte si rrezik të saj potencial fillimin e ai i quante lehtësime ndaj UÇK-së. tisë etj, u formulua në Shkup gjatë fundprillit dhe për faktin se një konflikt kishte filluar në vendin vëllavrasjes midis shqiptarëve. Pra çështja shtro- Më 22 maj 2001 Arbër Xhaferri dhe Imer Imeri fillimin e majit 2001 nga ambasadori Frouik. fqinjë dhe i cili rrezikonte që po të zgjerohej ta hej: Duhej mbrojtur programi politik i UÇK-së, udhëtojnë për në Prizren dhe së bashku me A. Kjo u bë e qartë nga vetë Frouik në datën 18 përfshinte edhe atë, por edhe për faktin se konf- apo duhej hedhur ai poshtë bashkë me dhunën? Ahmetin firmosin një marrëveshje historike. Mar- maj 2001 në një konferencë me gazetarë në Shk- likti ishte nisur nga shqiptarët. Tirana politike ish- Duheshin ndarë shqiptarët në Maqedoni në “ne” reveshja kundërshtohet ashpërsisht, nga pala up. Në këtë Konferencë ai bën të qartë skeletin e te në pozitën më të vështirë. Nga një anë ajo nuk dhe “ata”, apo secili duhet të bënte punën e tij maqedonase, por Imeri dhe veçanërisht Xhaferri Planit të daljes nga Kriza. Ky skelet u përdor më mund të mos mbronte liritë dhe të drejtat që u për një qëllim të vetëm? Për ti dhënë zgjidhje kësaj nuk pranojnë të heqin dorë nga ajo. Agjencitë e vonë nga Trajkovski, Badinter, Pardju dhe Leotar takonin shqiptarëve në Maqedoni, por nga ana dileme u realizua në Tiranë takimi midis Ali Ah- huaja të lajmeve kanë njoftuar se takimi i liderëve në formulimin e Marrëveshjes së Ohrit. tjetër nuk mund të merrte përsipër të mbronte metit dhe Arbër Xhaferrit. të dy partive politike shqiptare të PDSH-së dhe Frouik në konferencën për shtyp tha “Kam konfliktin që kishte nisur. U aktivizua edhe një PPD-së Arbër Xhaferi dhe Ymer Ymeri me për- qenë i angazhuar në konsultime intensive gjatë pjesë e poltikës shqiptare në Kosovë. Disa u ak- CIVILIZIMI I KONFLIKTIT DHE NDALIMI faqësuesin politik të UÇK-së Ali Ahmeti në Prizren kësaj jave me liderin e PDSH-së, Arbën Xhaferi, tivizuan për të përgënjeshtruar propagandën I VEPRIMEVE TË UÇK-SË. është mbajtur me iniciativën e të dërguarit të me liderin e PPD-së, Imer Imeri, me liderët e par- maqedone se nuk kishte kryengritje, por një “agre- Kishte mbetur edhe një hallkë tjetër që duhej posaçëm të OSBE-së për Ballkanin, amerikanit tive kosovare Rugova, Thaçi dhe Haradinaj, por sion nga Kosova”. të plotësohej. Ndoshta me e rëndësishmja. Du- Robert Frovik, i cili ka përvojë të gjatë në Ballkan. gjithashtu edhe me gjeneralin, Çeku dhe kryemi- Ndërsa disa të tjerë u aktivizuan për të dalë në hej që Ali Ahmeti të takohej me Arbër Xhaferrin. Agjencia e lajmever Rojter njoftoi se Frovik pritet nistrin e Shqipërisë, Meta, me synim për të ndalur krye të kryengritjes, për tu paraqitur si “pronare” Politika shqiptare në Maqedoni ishte bashkuar. të largohet nga Maqedonia pas këtij hapi i cili u luftën e armatosur. Të gjithë më thanë se pajto- të asaj që nuk i përkiste kërkujt, por vetëm lirisë si Por duhej të bashkohej pushka me politikën, për kritikua prej qeverisë dhe komunitetit ndërko- hen me këtë pikësynim. Koalicioni i ri qeveritar koncept dhe realitet. Këta individë shfrytëzuan të mos ndodhur vëllavrasja dhe për t’u arritur me mbëtar. Burimet diplomatike thanë se iniciativa e bashkë me shqiptarët etnik me ndikim të fu- edhe faktin që tre javë pas shpërthimit të kryeng- sa me pak dhimbje qëllimi i luftës. Nga ana tjetër Frovikut ishte tepër e dëmshme dhe kërcënon qishëm dhe paprecedent duhet patjetër t’i japë ritjes, UÇK-ja akoma nuk e kishte shpallur liderin takimet me PDSH, PPD dhe PDK, etj., kishin kri- unitetin e një koalicioni të madh qeveritare në rast intensifikimit të dialogut politik me reformat si e saj politik. Ata morën përsipër para disa për- juar një ambient të përshtatshem lidhur me konf- Maqedoni. Misioni i OSBE-së në Maqedoni pas synim i tij. Jam thellësisht i bindur se shumica e faqesuesve të bashkësisë ndërkombëtare dhe para liktin në Maqedoni. Akoma nuk ishte vendosur problemit që pati me të dërguarin e posaçëm të popullatës së IRJM-së duan t’i japin fund armiqë- Tiranës Politike se ishin në gjendje ta neutralizo- lidhja midis UÇK dhe Partive politike shqiptare. OSBE-së, Robert Frouik siguroi edhe njëherë se sive të fundit të armatosura dhe të zgjidhin prob- nin konfliktin, boll të kishin përkrahje !!!. Çuditër- Dhe e dyta: akoma nuk dihej se çfarë qëndrimi vazhdon të mbështesë pozitat e bashkësisë lemet e brendshme në mënyrë paqësore. isht në këtë periudhe doli edhe teza mbi federal- real dhe jo zyrtar do mbanin aleatet strategjikë të ndërkombëtare që ka në lidhje me bisedimet në (Vijon numrin e ardhshëm) izimin e Maqedonisë e proklamuar nga një parti shqiptarëve që ishin amerikanët. Duhej civilizuar Maqedoni. Sipas deklaratës së Misionit të OSBE- që u shpall gjatë muajit mars 2001. Çuditërisht konflikti dhe civilizim në atë periudhë do të thosh- së në Maqedoni, shqiptarët e armatosur nuk * Autori është Master në Studime Europiane dhe Diplo- në këtë periudhë filluan të botohehin një numur te që krahu i luftës të bashkëpunonte me krahun mund të konsiderohen si partnerë të bisedimeve maci nga Instituti ISAT dhe UBIS (University of Busi- shkrimesh të cilët atakonin deri në “tradheti” drej- e paqes. Në qënder të krahut të luftës ishte Ali sepse ata nuk kanë asnjë lloj statusi ligjor, dek- ness and International Studies Geneva).
8 - Gusht 2010 nr. 52 Redaksia e gazetës “Rruga e Arbërit” uron gjithë besimtarët myslimanë GËZUAR FESTËN E BAJRAMIT TË MADH! Paqja dhe harmonia mbretëroftë në familjet tuaja! Vlerat, dobitë dhe disa norma të Agjërimit Fjala “agjërim” është përkthimi në shqip i fjalës arabe “saum”. Kup- Bashkia e Tiranës timi gjuhësor i fjalës “saum-imsek” është ndalim apo privim i vetvetes nga diçka e caktuar. shtron iftar
VLERA E AGJËRIMIT: me besimtarët Agjërimi ka një vlerë madhësh- tore. Kjo gjë duket qartë në shumë myslimanë thënie profetike ku ndër të tjera për- mendet se: Kreu i Bashkisë së Tiranës, - Vlera e agjërimit është aq e mad- Edi Rama, ka organizuar në he saqë e di vetëm Allahu. Ai shpër- hotel Tirana një pritje për if- blen për të pa hesap. tar me besimtarë myslimanë - Asgjë nuk mund të barazohet të kryeqytetit, me rastin e me agjërimin për nga vlera. muajit të Ramazanit. - Lutja e agjëruesit nuk kthehet mbrapsht. Rama nënvizoi rëndësinë - Agjëruesi përjeton dy gëzime, e bashkëjetesës harmonisë një kur ha iftarin (ngrënien pas mba- dhe kulturës fetarë ne vend. rimit të agjërimit ditor) dhe gëzimi i Ai u tha të pranishmeve se dytë është në Botën Tjetër kur e takon është për t’u vlerësuar fakti që Zotin e tij të kënaqur me të. mes komuniteteve fetare në - Agjëruesi në Ditën e Gjykimit Shqipëri dhe sidomos në është prej të shpëtuarve, sepse ai i kryeqytet ekziston harmoni dha provat sesi në shenjë bindjeje dhe tolerancë. karshi Zotit të tij e privoi vetveten nga gjëra që në origjinë janë të lejua- Rama u shpreh i gëzuar ra, si ngrënia, pirja, etj. për faktin që edhe këtë vit Ndërsa për sa i përket vlerës së mundi të jetë bashkë me këta muajit të agjërimit, Ramazanit, du- besimtarë myslimanë për të het të dimë se: kaluar këto momente të shen- - Agjërimi i Ramazanit është një jta. prej shtyllave dhe themeleve bazë të Të pranishëm në këtë iftar Islamit. ishte edhe njëri nga botuesit - Për ligjërimin dhe legjitimite- e gazetës, Musa Riçku, së tin e tij ka zbritur mesazhi hyjnor nga qielli. bashku me besimtarë mysli- - Në të është një natë që është manë dibranë me banim në më e vlefshme se një mijë muaj. Tiranë. - Me hyrjen e Ramazanit dyert e Xhenetit – Parajsës – hapen, dyert e Xhehenemit – Ferrit, mbyllen dhe - Ai që provon diçka nuk është si njerëzve i pushton një melankoli dhe dojnë njerëzit të jenë mirë për sa fjalës së të dërguarit të Allahut, djajtë lidhen. ai që vetëm ka dëgjuar për të, ashtu ëmbëlsi besimi që rrallë përsëritet. kohë që ata do ta përshpejtojnë if- Muhamedit (lavdërimi dhe paqja e - Agjërimi i Ramazanit është i sikurse edhe ai që udhëton hypur nuk Ky shans duhet shfrytëzuar nëpërm- tarin”. Kurse për sa i përket llojit të Allahut qoftë mbi të): “Nëse një barasvlefshëm me agjërimin e dhjetë di gjë për vështirësitë e udhëtimit në jet këshillave që ëmbëlsojnë shpir- ushqimit që hahet për iftar është mirë person grindet me të (agjëruesin) – muajve. këmbë. Agjëruesi teksa ndijon trat, mësimeve të përshtatshme, bise- që nëse është e mundur ai të jetë si apo e shanë atë, le të thotë: Jam - Personit që agjëron Ramazanin lëngimet e urisë bëhet më i dave mbresëlënëse dhe ftesës për të ai i profetit, i cili para se të falej e agjërueshëm! Jam agjërueshëm!”. me besim në zemër dhe duke synuar ndjeshëm karshi gjendjes së mjeruar bashkëpunuar në të mirë dhe devot- çelte iftarin duke ngrënë hurma ar- Me të parën kujton veten e tij se është e pritur shpërblim nga Allahu, i falen të të varfërve dhe të vobektëve, ndaj shmëri. Porse kujdes! Është një ga- abe normale, nëse s’kishte të tilla agjërueshëm dhe me tjetrën kujton mëkatet e mëparshme. i mëshiron ata dhe i ndihmon të bim i madh që thirrësi të angazho- hante hurma arabe normale, nëse personin që po grindet me të. - Për çdo iftar Allahu i Lartësuar shuajnë urinë. het totalisht me të tjerët dhe të har- s’kishte as kështu gëlltiste ca gllënj- • Mosteprimi në të ngrënë dhe u jep amnisti dhe i çliron sa e sa - Agjërimi edukon tek agjëruesi rojë vetveten, si ai fitili që u bën ka ujë, dhe pas kësaj thoshte: “Etja të pirë, në zbatim të fjalës së të dër- vetë prej Xhehenemit. këmbënguljen dhe iniciativën për të dritë të tjerëve dhe vetë digjet. iku, venat u njomën dhe në dashtë guarit të Allahut, Muhamedit lënë mënjanë epshin dhe për t’u lar- Allahu ngeli shpërblimi”. (Sa u për- (lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë DOBITË TË AGJËRIMIT guar nga mëkati, pasi ai posedon NORMA TË AGJËRIMIT TË mend për iftarin nuk është obligim mbi të): “Nuk ka mbushur njeriu Në kryerjen e agjërimit fshihen dhuntinë e triumfit mbi instiktin dhe RAMAZANIT: por është mirë të veprohet). ndonjë enë më të keqe sesa urtësi dhe dobi të shumta në epiqen- të ndarjes së shpirtit nga gjëra me të Disa prej këtyre normave dhe dis- • Largimi nga fjalët e ndyra duke barkun...”. Njeriu i mençur ha për drën e të cilave është devotshmëria cilat ai është shumë i lidhur dhe i pozitave janë të obligueshme kurse zbatuar kështu urdhrin e profetit të jetuar dhe nuk jeton për të ngrënë. dhe morali fisnik, gjë në lidhje me familjarizuar. disa të tjera të pëlqyeshme. Prej tyre Muhamed (lavdërimi dhe paqja e • Në këtë muaj të jemi më të të cilën Allahu i Lartësuar thotë në - Për njerëzit e mençur është më përmendim: Allahut qoftë mbi të) që thotë: “Në mirët në të gjitha drejtimet. Të jemi Kuranin Fisnik: “... me qëllim që të se i hetueshëm fakti se agjërimi ni- • T’i jepet rëndësi syfyrit atë ditë në të cilën dikush nga ju më të mirët në moral, në paraqitje, bëheni të devoshtëm”. El Bekare sur nga elementët organizativë si dhe (ngrënies para hyrjes së kohës së agjëron të mos bjerë në imoralitet në personalitet, në pasuri, në lëmin (183) përpikëria që përmban, të dhuron agjërimit), gjë për të cilën i dërguari dhe të mos flasë fjalë të ndyra”. e diturisë e kudo gjetkë. I tillë ishte Kjo sepse: dhuntinë e vetorganizimit dhe i Allahut, Muhamedi (lavdërimi dhe Duhet të largohemi edhe nga mash- i dërguari i Allahut, Muhamedi - Shpirti njerëzor që privohet gjatë përpikërisë në orare, gjë që eliminon paqja e Allahut qoftë mbi të), ka trimet sepse siç ka thënë profeti (lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë agjërimit nga gjëra që në origjinë janë dhe kuron epideminë e keqe të thënë: “Hajeni syfyrin se në ngrënien Muhamed (lavdërimi dhe paqja e mbi të). të lejuara për të fituar kënaqësinë e rrëmujës dhe çorganizimit, e cila ka e syfyrit ka bereqet”. E pra syfyri është Allahut qoftë mbi të): “Allahu nuk Në një transmetim të saktë trans- Allahut dhe për t’u mbrojtur nga goditur sa e sa prej njerëzve. një ushqim i begatë. Në syfyr nëse ka nevojë ta lërë ngrënien dhe pirjen metohet se: “I dërguari i Allahut ish- ndëshkimi që vjen si pasojë e - Agjërimi nxjerr dukshëm në pah kemi mundësi është mirë që të hamë ai që nuk lë fjalën mashtruese dhe te më i mirë në mirësi. Ai ishte më i kundërshtimit dhe moskryerjes së principinin e unitetit të musli- hurma arabe, ashtu sikurse bënte pro- punë me të”. Gjithashtu duhen lënë mirë se kurdoherë në Ramazan kur urdhrit të Tij, kupton se privimi dhe manëve. Gjatë një muaji të tërë i feti Muhamed (lavdërimi dhe paqja mënjanë të gjitha gjërat e ndaluara atij i vinte engjëlli Xhebrail i cili (Në largimi nga haramet është një gjë gjithë kombi Islam agjëron dhe hanë e Allahut qoftë mbi të). Gjithashtu si shpifja, thashethemet, përgojimi, Ramazan) e takonte për çdo natë dhe edhe më përparësore. së bashku. duhet ditur se ngrënia e syfyrit e dal- shthurja, gënjeshtra etj., vepra këto ia mësonte Kur’anin. Ishte më i mirë - Kur barku i njeriut ngopet, sh- - Thirrësit që ftojnë njerëzit në lon myslimanin nga çifutët dhe krish- që rrezikojnë seriozisht humbjen e se puhiza e erës”. Profeti ynë i ndri- qisat e tij gjallërohen së tepërmi dhe rrugën e vetme të pranuar tek Allahu, terët që nuk e kanë këtë rit në gjithë shpërblimit të agjërimit, ash- tur (lavdërimi dhe paqja e Allahut shpërthejnë të uritura në kërkim të në Islam, në këtë muaj kanë shansin agjërimin e tyre. (Ngrënia e syfyrit tu siç ka thënë profeti Muhamed qoftë mbi të), na nxit në bamirësi epsheve dhe qejfeve, kurse kur e madh se zemrat e njerëzve, flutur- nuk është obligim por është e prefer- (lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë në këtë muaj duke na bërë me dije barkun e njeriut e pushton uria shqi- ojnë për tek xhamitë. Dikush prej ueshme të veprohet). mbi të) se: “Ndodh që ndonjë se: “Kush i jap iftar agjëruesit shpër- sat plogështohen dhe nuk janë të njerëzve pikërisht në këtë muaj futet • Përshpejtimi i iftarit, gjë për të agjëruesi të mos i ngelet gjë tjetër blehet si ai, duke mos iu pakësuar uritura për të shuar epshet dhe qe- për herë të parë në xhami, dikush cilën i dërguari i Allahut, Muhame- nga agjërimi i tij veç urisë”. atij asgjë nga shpërblimi i agjërim- jfet. E pra agjërimi është triumf ndaj tjetër futet në të pasi ka qëndruar larg di (lavdërimi dhe paqja e Allahut • T’i shmangemi grindjes dhe të it”. epshit dhe djallit. saj për shumë kohë. Zemrat e qoftë mbi të) ka thënë: “Do të vazh- largohemi nga poteret, në zbatim të Përgatiti: MUSA RIÇKU
cyan magenta yellow black
nr. Gusht 2010 - 9 52
Skënderbeu nga veprat e Marin Barletit dhe të autorëve të tjerë shqiptarë bashkëkohës botime deri te studiuesi më ri në SHBA Halit Daci Halit Daci, dibrani që futi Skënderbeun në literaturën amerikane Nga: BEQIR SINA, New York mete në nivelin artistik. Pas këtyre jo shumë larg qëndron Më pas ishin dy anëtarë, ish-kon- edhe studiuesi i ri, një ish-ushtarak i UASHINGTON D.C - Një libër i ri i sa- gresisti amerikan, demokrati Tom Lan- lartë i shtetit shqiptar në zyrat e Minis- podalë nga shtypi dhe i shpërndarë tosh (vdiq janar 2008) dhe kongresisti trisë së Mbrojtjes në Tiranë gjatë viteve edhe në librarinë amerikane, që men- republikan Dana Rohrbaker, të cilët i të demokracisë, zoti Halit Daci. Studi- dohet se do ti duhet shumë lexuesit paraqitën Dhomës së Përfaqësuesve të uesi i ri, i cili banon dhe jeton prej vitesh amerikanë, por dhe bibliotekës së pa- Kongresit Amerikan një rezolutë për në Nju-Jork, pati zgjedhur që gradimin sur në SHBA, për Heroin tonë Ko- nder të 600-vjetorit të lindjes së e tij në këtë fushë ta mbronte me temën mbëtar Gjergj Kastrioti - Skënderbeu, i Skënderbeut. Është hera e parë që në “Scanderbeg in Anglo-American Liter- shkruar në mënyrë perfekte në gjuhën Kongresin Amerikan paraqitet një do- ature” (“Skënderbeu në literaturën an- angleze, është libri “Scanderbeg in kument i tillë, i cili përkujton Skënder- glo-amerikane”), temë e cila pas laurim- Anglo-American Literature” (“Skënder- beun si burrë shteti, diplomat dhe gje- it do të botohej fillimisht në një libër beu në literaturën anglo-amerikane”), i ni ushtarak si dhe rolin e tij në shpëtimin me të njëjtin titull. studiuesit dibranë në Amerikë, zotit e Evropës Perëndimore nga pushtimi Autori ka botuar edhe dy libra të Halit Daci, autorë i katër librave të ndry- osman. tjerë: njëri është botuar nga Universite- shëm me studime. Projektrezoluta, e paraqitur në Kon- ti i Groningenit në Holandë në vitin E gjithë jeta, vepra dhe luftërat e gres me ndihmën e Lidhjes Qytetare 1998, e tjetrin e ka botuar së bashku lavdishme të Heroit tonë Kombëtar Shqiptaro-Amerikane, e përshkruante me gjeneralin Ali Koçeku në vitin 2005 Gjergj Kastrioti - Skënderbeut, i kon- me hollësi rolin e Skënderbeut në dhe një studim shkencor për NATO-n sideruar si “atlet dhe mbrojtës i krish- mposhtjen e ushtrive osmane para dy- në vitin 1999. Botimet janë të gjitha në terimit”, që prej kohës në të cilën ai je- erve të Evropës, duke e shpëtuar konti- gjuhën angleze. Ky është libri i tretë i tij toi e deri në ditët e sotme ka ngjallur nentin nga pushtimi. Meqenëse në Sh- që botohet në gjuhën angleze dhe dhe vazhdon të ngjallë interes për his- tetet e Bashkuara të Amerikës deri qarkullon në disa biblioteka amerikane. torianë, lexues dhe studiues të historisë atëherë nuk dëgjohej të flitet shumë për Për librin me të ri në SHBA për Skënder- Shqipërisë, qofshin këta të huaj apo sh- Skënderbeun, kjo projektrezolutë ish- beun - “ Scanderbeg in Anglo-Ameri- qiptarë. te një përpjekje e mirë për ti njohur can Literature” (“Skënderbeu në liter- Si rezultat i kësaj, nga kronikanë, amerikanët me rolin e tij 6 shekuj më aturën anglo-amerikane”) - biseduam biografë, shkrimtarë, studiues dhe his- parë. me autorin e tij, zotin Halit Daci. torianë të shumtë, vendas e të huaj, Skënderbeut i janë kushtuar me dh- jetëra e dhjetëra libra me studime të - Zoti Daci, nisur nga ky botim juaji për Skënderbeun në anglisht me Skënderbeu është figurë kryesore në romanin e shkruar nga Samuel Rowe ndryshme të karakterit historik dhe hu- titull “Scanderbeg in Anglo-American Literature” (“Skënderbeu në liter- nën pseudonimin “Arthur Spenser”, të titulluar “Iskander, ose Princi i Epir- lumtues, pjesa më e madhe e të cilëve aturën anglo-amerikane”), nëse nuk gabohem, është i katërti libër në vitet it” botuar në Londër në vitin 1819, në romanin e Benjamin Disraelit “Ng- janë të panjohur për shqiptarët dhe e tranzicionit, a mund të na thoni se ku qëndron ndryshimi mes librave të ritja e Iskanderit”, botuar në Londër në vitin 1833, dhe në romanin e James ndodhen në bibliotekat e shteteve të tjerë për historinë e Skënderbeut dhe librit tuaj? Ludlow të titulluar “Kapiteni i jeniçerëve”. ndryshme të botës. Një nga këto libra - Kam botuar dy libra: njëri është botuar nga Universiteti i Groningenit Autorët anglez dhe amerikan i kanë dedikuar Skënderbeut tri sonete dhe është dhe ai me titull “Scanderbeg in në Holandë në vitin 1998 e tjetrin e kam botuar së bashku me gjeneralin dy poema. Sonetet janë botuar me rastin e përkthimit në gjuhën angleze të Anglo-American Literature” (“Skënder- Ali Koçeku në vitin 2005 dhe një studim shkencor për NATO-n në vitin historisë së Skënderbeut nga Zakary Jones në vitin 1596. Njëra nga sonetet beu në literaturën anglo-amerikane”), 1999. Botimet janë të gjitha në gjuhën angleze. Ky është libri i tretë. Ky është shkruar nga poeti i mirënjohur anglez Edmund Spenser. Dy sonetet e pari i një studiuesi shqiptarë në SHBA libër, i cili po hidhet në qarkullim pasi u shtyp në Tiranë para disa muajve, tjera botuar autorët nuk dihen, pasi ato kanë inciale R. C. Gentlemen dhe që shkruan për historinë e Skënderbeut nuk ka të bëjë shumë me historinë e Skënderbeut. Historia e Skënderbeut C. C. Gentlemen. Përdorimi i inicialeve ishte në modë gjatë kohës së Ril- në gjuhën angleze. Duket se viti i Skënderbeut (2004) është shkruar që në shekullin e 16-të nga Marin Barleti. Pas Barletit një indjes. Edhe përkthyesi i historisë së Skënderbeut, Zachary Jones, i cili ishte viti që theu heshtjen plotë, e cila numër autorësh të tjerë kanë botuar shkrime historike për Skënderbeun në përdorte inicialet Z. I. Gentlemen, është identifikuar në mesin e shekullit për më shumë se gjysmë shekulli ka- disa gjuhë. Kronikanët dhe historianët e tjerë të mëvonshëm, të cilët kanë të 20-të. ploi kombin tonë, kur shqiptarët si në botuar në gjuhën angleze, janë bazuar te kronika e Barletit. Poezia tjetër është shkruar nga poeti i mirënjohur amerikan, Henri W. atdheun e tyre, por edhe në trojet etni- Shumë nga kronikat janë përkthime nga latinishtja në italisht, frëngjisht Longfellou. Kjo poezi është përkthyer në shqip nga Fan Noli në vitin 1916. ke të sunduara nga diktatura e egër ose anglisht. Këtu përfshihen autorë të tillë si Peter Ashton, Thomas Norton, Poema e Longfellout për Skënderbeun është përshtatur nga kronika e Rabbi komuniste, pothuajse e lanë në hesh- John Shute, Zachary Jones dhe Clement C. Moore. Vlen të përmenden këtu Joseph Ben Meir, që përmenda më lart. Poema tjetër titulluar “Një Ballad tje, në harresë edhe figurën më të mad- autorë të tjerë, si Richard Knolles, i cili botoi librin “Historia e turqve” në për Iskanderbeun” është shkruar nga poeti dhe diplomati amerikan Maurice he të kombit tonë Skënderbeun. Duke vitin 1603, dhe një kronikë nga Rabbi Joseph Ben Meir, botuar në hebraisht Francic Egan në vitin1887. Maurice Egan ka qenë ambasador amerikan fu- e zvenitur figurën e Gjergj Kastriotit dhe në vitin 1545 dhe e përkthyer në anglisht në vitin 1830, që përfshinin pjesë qiplotë në Danimarkë gjatë viteve 1907-1917. duke e zëvendësuar atë me propagan- të historisë së Skënderbeut. Krahas këtyre botimeve libri im do të përmbaj edhe punime të pabotuara dën e madhe të realizmit socialist, me deri tani nga dr. Charles Telfrod Erikson. Dr. Erickson ka lënë një poezi dhe çdo gjë rreth figurës së diktatorit komu- - Pse këtë material e latë në duart e dy profesorëve amerikanë të “Leh- disa shkrime të tjera për Skënderbeun. Disa nga tragjeditë, romanet dhe nistë Enver Hoxhës. man College”, të cilët, siç thoni ju, ekontrolluan kryesisht anën drejtshkri- poezitë janë të panjohura deri tani si për publikun shqiptar, ashtu dhe për Aktiviteti më i madh nga shqiptarët more, pasi ti vet ishe shumë më kërkues? kritikët e huaj a vendas . Për shembull, drama e Charles Stearns-it, melo- e Amerikës në diasporë u mbajt në vitin 2004 nga një grup intelektualësh sh- - Profesorët, kur u tregova për librin dhe projektin tim, e kanë vlerësuar drama e Thomas Dibdin-it, Uilliam Eatoniit, romani i Samuel Rowe-it, qiptarë në Nju-Jork. Kjo ishte hera e parë librin me notën maksimale, sipas tyre. Unë besoj se libri për vetë natyrën poema e Maurice Egan-it dhe dy sonetet janë të panjohura deri tani si nga që me simpoziumin me rastin e 600- që ka do të shitet më shumë në botë - Amerikë sesa në Shqipëri. Dhe si i publiku shqiptar, ashtu dhe nga kritikët e huaj e vendas. Poezitë do ti vjetorit të lindjes së Heroit legjendarë tillë mu desh të gjejë kritikë të njohur amerikanë, siç është rasti i dy profe- bashkëngjiten librit. të kombit Gjergj Kastrioti të flitej kaq sorëve amerikanë të “Lehman College”. shumë për Skënderbeun në SHBA nga - Çfarë impakti mendoni se përbën dalja e këtij libri për Skënderbeun studiuesit shqiptarë e të huaj. “Heroi - Sa dhe si jeni përpjekur të jepni një panoramë të botimeve për Skënder- në SHBA? legjendarë i lombit, Gjergj Kastrioti - beun deri në fund të shekullit të 19-të, pasi deri këtu kanë shkruar shumë?... - Ka disa studime shkencore sidomos në shekullin e 20-të për Skënderbe- Skënderbeu, strateg i luftës, udhëheqës - Libri im ka karakter letrar me një përmbledhje shumë të shkurtër të un. Vlen të përmenden disertacioni për doktoraturë i gjermanit Hans Raut- i shtetit e popullit shqiptar” ishte tema historike. Unë analizoj figurën e Skënderbeut në letërsinë angol-amerikane, ner botuar në Gjermani në vitin 1900; tema e mbajtur për gradën “Mjesh- që mbajti studiuesi Fatbardh Doçi, duke filluar nga shekulli i 16-të deri në shekullin e 20-të. Gjatë kësaj peri- trit të arteve” të Carol C. Linner mbrojtur në Universiteti “Kolumbia”, SHBA, bashkëpunëtor i vjetër shkencor në Sh- udhe janë shkruar 7 tragjedi, drama e melodrama, 3 romane, 3 soneta, dhe në vitin 1937, por që nuk është botuar; disertacioni për doktoraturë i prof. qipëri. 2 poema. Po ashtu një numër i madh autorësh anglez e kanë përdorur Benjamin Bowles Aschom, mbrojtur në Universitetin e Wayne-it, SHBA, Në këtë kohë figura e Skënderbeut figurën e Skënderbeut në aluzione të ndryshme në poezi, dramaturgji apo në vitin 1937, por që nuk është botuar. Ka edhe disa studime të shkurtra, të në SHBA duket se po merrte vendin që romane. cilat i kam përmendur në studimin tim. i takonte në studimet shqiptare në Amerikë. Pasi u shfaq edhe premiera e Tragjedia e parë, shkruar “Historia e vërtetë e Gjergj Kastriotit,” kon- Ndryshe nga studimet e mësipërme, libri im përfshin të gjitha zhanret e filmit dokumentar “Gjergj Kastrioti Scan- sideruar përfundimisht e humbur, është vënë në skenë në Londër në vitin letërsisë angleze, përfshin materiale të panjohura nga autorët e mësipërm derbeg - Warrior King of Albania” në 1601. Në vitin 1730 janë botuar tri tragjedi të tjera nga Uilliam Havard, dhe materiale të pabotuara. Për më tepër, unë e analizoj figurën e Skënder- Nju-Jork City, një prodhim ky i sh- George Lillo dhe Thomas Whincop. Dy tragjeditë e para janë luajtur në beut si pjesë e konfliktit midis kristianizmit dhe myslimanizmit. qiptarëve të Amerikës. Filmi ishte jo skenë në Londër, ndërsa e treta nuk është vënë në skenë. vetëm një projekt i rëndësishëm për Në vitin 1798 Charles Stearns, një prift amerikan, ka botuar një drama - Duke e njohur historinë e tij, çfarë të ka motivuar më shumë nga kulturën shqiptare, por dhe njëkohë- në tri akte të titulluar “Scanderbeg”, e cila është vënë në skenë nga stu- historia Skënderbeut?- sisht një shfaqje respekti ndaj figurës dentët e shkollës liberale në Linkoln Massachusetts. Me pas vjen një melo- Ajo që më ka motivuar është sesa pak njihet figura e Skënderbeut në së Heroit tonë Kombëtar Skënderbeu, drama në tri akte, përshtatur nga një roman francez nga Thomas Dibdin, letërsinë angleze si nga kritikët shqiptarë, ashtu dhe të huaj. Shumë studi- aq të munguar në periudha të ndry- vepër e cila është luajtur në teatrin mbretëror “Surrey” në Londër në vitin ues shqiptarë dhe të huaj i fillojnë botimet e tyre me epigrafe të lord Ba- shme të komunizmit. Paraqitja e këtij 1819. jronit, që ka një rëndësi të veçantë për prezantimin e Shqipërisë në Perën- dokumentari të parë të këtij lloji në Nju- Një tjetër dramë e titulluar “Iskander”, përshtatur nga Uilliam Dunseath dim, por Skënderbeun ai e përmend kalimthi në këngën e 38-të të “Çajld Jork i artit shqiptar këtu ku lulëzon bota Eaton më 1896 sipas romanit të Benjamin Disraelit, është vënë në skenë në Haroldit”. Ka me dhjetëra autorë të tjerë anglezë dhe amerikanë që kanë magjike i filmografisë, u pa nga sh- Lankaster, Pennsylvania, me 1897 nga Frederick B. Warde, një aktor mjaft shkruar shumë herë më tepër sesa lord Bajroni. Mendoj se shqiptarët duhet qiptarët si një sukses më vete në të gjitha i famshëm i asaj kohe. Por tekstet e melodramës të Thomas Dibdin-it dhe të punojnë me tepër për ti dhënë Skënderbeut dhe autorëve që kanë shkruar këndshikimet, pavarësisht ndonjë të dramës së Uilliam Eatonit nuk gjenden. për të vendin që i takon në historiografinë botërore.
cyan magenta yellow black 10 - Gusht 2010 nr. 52 kërkime
Nga: Dr. SELMAN MEZIU Ndërsa pas botimit të Marin Bar- letit të historisë, mbi jetën e Gjergj a më në thellësi të shekujve të Kastriotit( 1508-1510), nisi beteja e Sgërmosh aq më shumë do të origjinës dhe e vendëlindjes së Kas- mrekullohesh nga të papriturat që do triotëve për pesë shekuj pa ndërpre- të shfaqen. Pena dhe shpata kur ka- rje, përmes dokumentave arshivore mërojn sëbashku i shkardhesin sh- e të dhënave historiko gjeografike të tegun diturise e vyrtyteve duke shkruara e të fantazuara duke u ndarë nxjerrë nga çelia e padituris të në kampe e barikada të ndryshme, vërtetat historike, pra veprimtarinë por gjithnjë e më tepër duke udhë- shumëpërmasëshe të një heroi, të një tuar drejt së vërtetës me rrjedhjen grupimi njerëzish e një populli të kohës. tanë. Sa e vështirë ështe kjo shmple- Duke u nisur nga Dokumnti i ksie, faktesh, kur dalta në gur, pena Vlorës i vitit 1368, Spanduxhino në pergamen apo në letër, ka lënë Kontakuzeni (1535), V. Vasileviç, gjurmë të pakta në vargmalet e ko- Makushev (1871), historiografia hërave duke mbetur kështu të mjer- Nga Troja pellazge te Gjermane me Karl Hopf (1873), Fall- gulluara, të pashqueme, të ngurtë- merajeri I.F (1866), Johan GorgjVan suara, gjallërinë e tyre të gjithëher- Hahn (1867), Ivan Stephanoviç shme. Yasterbov (1904), duke ndjekur njëri tjetrin i japin origjinën Sllave( ruse, TROJA PELLAZGE Kastrioti i Arbërit bullgare, Serbe). Pyetja tjetër që lind natyrshëm Për të zbuluar një të vërtet të fshe- për blegtori, e stani për të mbajtur Drinit të Zi e të vetë ketijë lumi na ndryshëm, me këto funksione, në është: Cilat ishin paralelet e merd- hur në skutat shekujve, na duhet ta ushqimin e tyre, e oborri, pra ku nje- ngjajnë me qytetërimet mijëra kalvarin e shekujve? Sigurisht. E gje- ianët gjeografik që kufizojnë vend- fillojmë duke zgjidhur pyetjen: Cili riu strehohet e kryen veprimtarine me vjeçare te Nilit në Egjypt, te Tigrit e jmë në Francë Castrum Romano zh- banimin e familjes së Kastriotëve? popull apo fis, etni e kishte krijuar e të ngushta në jetë, e njëjta me kup- Eufratit në Persi (Iraku i sotëm), villuar që në shekullin e shtatë, qytet Udhëtojmë përmes tallazeve të emërtuar Trojën? Dhe ja përgjigja. timin truall, sipërfaqe ndërtimi të qytetërimet Danubiane të Vollgës, e me 46000 banorë, në Gjermani qytet kohës, në pyllin e pikëpyetjeve të "...ne kohën e kolonizimeve greke të shtëpse, kasolles apo stanit. Më sh- luginës së lumit Po në Itali etj. me 80000 banore, ndodhet në veri- panumurta, duke u përpjekur të el- Troadës në shekullin e shtate para koqur, vendbanim, vendstrehim. Esh- E përsëri vështrimi depërtues e perendim të Dortmundit, në Itali, nga eminojmë ato si në lojën e gurëve të krishtit (Troja VII e arkeologëve) dhe të fakt i pamohueshëm që në as një bindës i dëshmive të shprehura qartë Breshia ne Veri e gjer në Leçe në Jug shahut , për të fituar e vërteta, pra pastaj e gjithë Azisë së vogël, vend i burim të shkruar, enciklopedi, fjalor, e bindshëm, kësisoji: "Të dhënat numërohen njëzet qyteza.(Enci, një mbret e një mbretëresh fitimtar. populluar nga etni të trungut pellazg apo punimesh e traktatesh historike arkeologjike, edhe pse të pakta, dësh- geo.1996) Në veri të Greqisë, në Kronisti Raguzian(Dubrovnik i përpara mbërritjes së grekërve....” nuke gjen kuptimin e kësaj fjale siç mojnë për praninë e një vendbani- afërsi të liqenit të Prespës ndodhet sotëm) Pjetër Lukari shkruan:’’Gjon (Mathieu A. 2008). Te dhëna të është ne gjuhen e arbërit, e ngjizur mi te periudhës së vonë antike mes- qyteti i lashtë Kastoria, në Shqipëri Kastrioti, zot i Krujës, familja e të rendësishme na jep edhe historiani kaq thellë në jetën e një populli. E jetar( vitet 400-600 era jonë) në fs- kemi fjalë formime, të cilat përfaqe- cilit doli nga fshati i Kastratit në kra- Grek Herodoti (484-414 p.k.), duke më tej është objekti më konkret më hatin Kastriot, në Kopshtin e Gjonit, sojnë qytete, krahina, Malla-kastri, hinën e Asit të Shqipërise (As in Al- ndriçuar historinë e saj shumëshek- i prekshmi , më i shejti, pra mushta Arët e Kasmit dhe Arën e Kolës.” (I. Gjino-kastrr, kastri-ot, në Dibër të bania) jo shum larg lumit Drin., , ullore. e hynjores’’ Jetë”. Kaca, Rr.. 2003) poshtme, Kastr-at, në veri- lindje të Boshnjaku Euzebio Femexhin në Kush janë parametrat gjeografike Ndërsa toponimistika e Dibrës na Përmes tajfuneve të ngjarjeve his- Liqenit të Shkodrës, në zonën e fund shekullin e nëntëmbëdhjetë ne të sajë? Qytet Pellazg i ndërtuar në jep argumente të tjera. Kemi në veri torike janë krijuar qytetërime, kanë Mirditës Kastri-a, Kosturi, në Has të bazë të një dokumenti të zbuluar në Azinë e vogël në shekullin e dym- të Shumbatit e në juglindje të Sll- lindur, udhëheqës e dinasti janë zh- Prizerenit, e në Greqinë jugore (Pale- një manastir shkruan: "Kastroich bëdhjetë para krishtit, për të kontrol- ovës, fshatin Troiak, (Fletoria Zyrtare dukur e rikrijuar të tjera, e kanë lëne ponezi). Kostur ëshë fjalë kuptimi (sic)nga Kastrioti ne krahinën As të luar ngushticën e Elespontit (Dar- 1925.) e më tej kemi Trojën në Kas- gjurmët e tyre në kohë e hapsirë, siç gjuhësor e funksioni i sajë janë kre- Epirit., , Ky dokment u gjet në qyte- daneleve) nga fisi Pellazg i Trakeive. triotin e sotëm. Të dokumentuar për ka ndodhur edhe me Trojën e Kastri- jtësisht të ndryshme nga Kastri, tin Agliniç ose Bobovac, të Bosnjës, Ka qene kryeqytet i karhinës së herë të parë e gjejmë te bashkëko- otit. E çfarë ndodhi më pas, në megjithëse historiani Dilaver sëbashku me gjithë familjet e Troadës ku kane mbretëruar Priamo, hësi i Gjergj Kastriotit, Rafael Mafei proçeset historike e shoqërore në Radeshi (D. Radeshi, 1961) duke cit- Mbretërisë së Bosnjës. Etore, Paride, Casandra, Enea, Dar- Volterrana i cili shkruan: "Një tjetër rrokullimen e qindravjeçarëve? uar Engjëllin (Gen.d’imp roma.. Për të udhëtuar, serioz e të bin- dani etj. Muri rrethues i sajë ka gjatësi familje është ajo e Kastriotëve nga Romë 1553) na jep emrin e një fs- dur drejt së vërtetës, do tiu bëjmë të gjashtëqind metër. Të dhëna të tilla, të cilët Gjon Dibrani ose Dibereani, KASTRIA=QYTEZË hati Kostur në afërsi të Prizerent si ditur burimin e shkruar në vitin 1899. mjaft të rëndësishme na i bëjnë të kishte nën zotërimin e tijë Trojën "Sipas E. A. Sophocles ky vend banim të Kastriotëve. Dhe ja: "Te Spanduxhino Kontakuze- ditur puna e kujdesshme e plotë pa- dhe disa vende të tjera brënda ven- emërtim, është çfaqur në shekullin Vazhdojmë më tej, udhëtimin ni lexojmë tregimin e një origjine sion e përdoruesve të furçeve, penel- dit”. Një tjetër toponim Troja, ësh- e peste në formën: Castrum-Caste- tonë për të hedhur dritë mbi vend- serbe të tyre (Kastriotëve), por pa dy- eva, mistrive me majë të arkeologëve. të në perëndim të fshatit të shekullit lum, dhe ka vazhduar edhe në shek- banimin e familjes bujare të Kastri- shim emri është Kastriotis, pra nga Zbulimet e gjermanit Henerik Schli- të pesëmbëdhjetë Grishqan. ujt e mesjetës sipas studiuesit Francez otëve përmes një këndvështrimi his- greqishtia po kështu shprehet emri i eman(1870-1890) e W. Doprpfeld (H.Ndreu.1997.). Carl Du Cange (Glossarium..Lugduni toriko-gjeografik të vërtetuar tashmë, vendit Kastrion”, (Ludwig Von Thal- (1871-, 94), vazhduar nga C. V. Ble- Por cila është shtrirja e Trojës së 1688), e më pas u skalit në murajën nëpërmjet dëshmive konkrete e loczy, Konstanin Jireçek. 1899) gen(1932—’38) kanë hedhur dritë lashtë në Kastriotin e sotëm, nën e kohës e të relieveve të vendbani- bindëse në ujëvarën e shkumbëzuar Duke vënë në kudhrën e logjikës mbi një qytet ndërtuar nga viti 3200 ndriçimin e studimeve të fund shek- meve e si toponim sipas studiuesit të qindravjeçarëve. mendimet e dy historianëve nuk është p.k., e vazhduar deri në vitin 400 të ullit të njezet? Dhe ja sipas disa buri- Grek D. Dimitrakou.Ndërsa sipas e vështirë të përputhësh mbiemrin erës sponë i përbëre nga nëntë shtre- meve të shkruara. Gustav Meyer e barasvlershme me KASTRIOTËT me ononimin( emrin e vendbanimit sa, pra kate të mbivendosura. "Mehalla Trojes ka qenë shtri nga "Borgo, , e citadella.” (E. Bamfi Por cilat janë dokumentat e para )me atë që na servirin ato vetë kur (Enc.geogr, 1996). Troja e sotme deri në Terisht, ku sot St.Al. 1986) E më tej vazhdon arsy- që perdorin me të tillë mbiemër këtë shkruajnë: Vendndodhja e saj strategjikisht është shkolla tetëvjeçare” , shkruan etimi: "...i përhapur gjërsisht në ga- familje? "....çdo shqiptar kishte dy emra, shumë e rëndësishme, luftrat e e saj H.Ndreu dhe më tej studiuesi e dishullin Ballkanik, dhënë nga Ce- E fillojmë me atë të Vlorës, pra 2 një emër të pare që rrallë ishte emër legjendare për ta pushtuar, mbretërit konkretizon, dhe e thellon studimin, sarium Procopius, kronisti i peran- shtator 1368 "Vojvoda-Prodan dhe kombëtar , dhe një mbiemër që ish- sundimtar të guximshëm me prirje duke e konkretizuar: "Ku edhe sot ka dor Gjustinianit (527-565); ( E. Bam- Mikleu, kështjellari i Vlorës Branilo te ai i fisit ose i katundit të vet.” udhëheqëse tepër të zgjuara, themele muresh që quhen Nures e fi1986). Cili është koncepti ushtar- dhe kështjellari i Kaninës Kastrioti Po e konkretizojmë me ononime e përhapën lavdinë e sajë, emrin e saj Troja” .E sot ngrihen shtëpite e ban- ak e banues i këtijë ndërtimi, qëlli- dhe portieri Rajçe..” E pas dyzetë e bujarëve të tjerë shqiptarë të shekul- në qytetërimet e atyre kohëve e deri orëve të fshatit Kastriot (Sip.63.4 mi e funksioni? "Kastrum ose Kas- dy vjetësh një dokument tjetër, i lit të pesëmbëdhjetë, si emra fsha- në ditët tona me mënyra e forma të km2e 7645 banorë). E më tej men- tro vendqëndrim ose fortifikim, në datuar, 10 janar 1410. "Vendim. trash, krahinash apo qytetesh ja disa ndryshme. Për të krijuar një ide të dimi plotë mençuri e zhbiruese i të cilën jetonin, stërviteshin e mbro- Ç’përgjigje t’i jepet këtij të derguari prej tyre, Balsha=Ballshi, qarte ta studiojmë në pikpamjen his- arkeogut i cili depërton në tisin e heshin ushtria romake. E cila duhet të madhrueshëm zotit Gjon Kastri- Muzaka=Myseqe, Araniti=Araniti, toriko-gjeografike. shekujve të mjergulluar duke hedhur të jetë emërtuar e përdorur me ter- oti që erdhi në pranine e zotërimit Shpata=Shpati. Qyteti i Trojës në Pulia është ndër- rrezatimet ndriçuese të së vërtetës. min kastra veçanërisht për qëllime tonë me disa kërkesa dhe kapituj” Por cilat janë premisat historike, tuar në gjysmën e dytë të shekullit "Vendbanime të neolitit(6500- ushtarake, ndërsa Kastrum është (F. Noli , 1989) që ndikuan në depërtimin në dy Di- të katërt para krishtit, ndërsa stu- 2500) të vonë në Topojan II, si dhe përhtatur me kalimin e kohës si Në shinat e vagonit të kohës përg- brat e emërtim grek si mbiemër e dimet historike "...përforcojnë gjetjet sipërfaqësore në Greve, Kas- vendbanim, me funksion mbrojtës., jat shekujve katërmbëdhjetë e pesë emër fshati apo qyteti? Shembël- hipotezën për prejardhje e saj nga triot (Troja), Blliçe, Sllatinë etj..(I. (Rumpf H.1956). Kalaja e Gjonit, mbëdjete ky mbiemër shkruhesh lojme me disa gjetje nga burimet e vendet lindore” (S. Caruso.1986). Te Kaca2003). Pra kemi të bëjme jo pozicioni strategjik i së cilës plotë- shpesh e më shpesh në kancelaritë shkruara në galeritë e shekujve. tjera toponime gjejmë në Siçeli, vetëm me vendbanime shumë të lash- son, më së miri kushtet, funksionet Diplomatëke të Venecies, Napolit, "Eshtë fshat "debrend, banorët e ishull në jug të Italisë, Russinë Azi- ta por edhe me një vazhdimesi his- në fjalë. Kjo kodër e ngritur, me fush- Raguzës, Milanos, Adrinopojës e tijë kanë në dorë urdhërin peran- atike, Lusemburg, në Bullgari, në veri toriko shoqërore ekonomike e arkitek- ëpamje shumë të gjërë, me muret Kostandinopojës (Stambolli), Romës, dorak në gjuhën Greke” (Rregj. i të gadishullit Ballkanik. (Enc. Geo. turore, e vërtetuar kjo nga të dhënat mbrojtëse, me ndërtimet për jetësë Barcelonës etj. E më pas ndërtohet sanxh. Ohrit. 1580.) 1964). Sa mijëra kilometra paska serioze arkeologjike. e shërbime fetare etj, janë tregues pema e jetës së breznive të kësaj "Në fshatin Gradec (rrethina e Gos- udhëtuar emri i sajë? Nuk është aspak "Rruga e madhe, transverson lug- kuptimplotë të një Kastrum ose Kas- familje e krijuar nga Andrea Engjëll tivarit), në kështjellën e tijë janë gje- e çuditshme, dukuri të tilla janë të inën e Drinit të zi, e cila në popull tri. Komneni( 1553), Sharl dy Frezn Dy tur dy stelle varri me gdhendje fig- shumta. Tanimë është momenti ti njihet me emrin "Udha e madhe” e Për tu thelluar në përftyrimin, kon- Kanzhe(1682), Karl Padilione (1879), urë gruaje, me veshje Ilire, njëra me afrohemi piksynimit tonë. kjo kthehet drejt perendimit nëpër ceptimin sa më real, po shpejgojmë, Gaspar Jakov Merturi (1904), Fan një mbishkrim në alfabetin grek, me Në burimet e shkruara fjalën Trojë fshatrat, Brest, e Kastriot, pranë vend- entimologjin në gjuhe të ndryshme, Stilian, Noli(1921), Lec Shllaku, emra Ilir, datuar ne shekujt IV-VI në e gjejmë Troia, Troiaio, Troiano, banimit prehistorik të Kalasë së në sllavisht (rusisht, serbisht, bull- (1986), e kjo pemë vegjeton plotë bazë të qeramikëstë gjetur në kësh- Troiata, Troica, Troll, Trolly. Në sh- Gjont (Kastriotit). (I. Kaca, Rrugët... garisht) kastel, ndersa në latinisht shëndet në ngulmimet Arbëreshe të tjellë.” (I.Kaca Rr..2003) qip ka kuptimin sipërfaqe toke ku 2003) Pozicionimi në vendkalimin kastellum, në greqisht kastri. italise Jugore e më gjërë, edhe sotë e ndërtohet shtëpia për banim, kasolle më të rëndësishëm të luginës së A është përdorur nga popujt e kësaj dite. (Vijon numrin e ardhshëm) nr. Gusht 2010 - 11 52
Dr. Lutfi Turkeshi (pas vdekjes) dhe profesor Nuri Koleci u nderuar me çertifikatën e nderit nga Akademia Shqiptaro Amerikane vlerësime e Shkencave me qendër në Nju Jork ”Dibra e Madhe ka mbetur vetëm si emër” Nga: BEQIR SINA
STATEN ISLAND - NJU JORK : Në tubimin e Akademisë Shqipta- ro Amerikane e Shkencave me qendër në Nju Jork, e mbledhur në Institutin “Gjergj Kastriot Skanderbeg” për të nderuar me çer- tifikatën e nderit pas vdekjes, pro- fessorin nga Dibra e Madhe dr. Lutfi Turkeshin, ish kryetarin e degës së kësaj Akademie në Shkup, me moti- vacionin: ”Me pietet e respekt për njeriun që një jetë të tërë, i ja kushtoi çështjes kombëtare, zhvil- limit të arsimit në Dibër të Madhe dhe të gjitha trojet shqiptare, si Maqedoni, Kosovë e rreth saj - atë që jo vetëm që brumosi me dije nxënësit e tij, por edhe me atdhe- dhe Luginën e Preshevës”. Me plot gojën si i themi në e fituam luftën duke menduar se qendër në Nju Jork e mbledhur në dashuri gjithë popullin shqiptarë”! Mirëpo, tha professor Koleci, maqedonasit do të na e kishin frikën Institutin “Gjergj Kastriot Skander- u zhvillua një takim i rëndësishëm . “Shpresoj, dhe ju jeni duke shqiptarët, një arritje të - por çfarë ndodhi ? pas dy a tre beg”, teksa shtoi se” Qytetet dhe Gjatë këtij takimi në Staten Island punuar drejtë asaj, për të gjetur të gjitha madhe dhe jetike e ka vjetëve me sa duket atyre shumë katundet “zbrazen” deri diku, - Nju Jork, i mbajtur muajin e rrugët e urat e bashkëpunimit, me të shpejtë u doli frika! Madje mendojë përveçse diskriminimit të dikurshëm kaluar u nderua me çertifikatën nderi gjitha institucionet tona shqiptare, si quajtur ai punën që po tash ndoshta do të na duhen edhe politik, kur ne shqiptarët e “mash- të Akademisë Shqiptaro Amerikane në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal bëhet në ndërtimin 100 vjet që të na e kenë frikën ata që tronim vetveten” se ne ishim të pa- të Shkencave, në Nju Jork, edhe pro- të Zi dhe Luginën e Preshevës.”Jo duke e Rrugës së Arbërit. s’na duan. Është shumë e vështirë t’i surit e Maqedonisë, kur doli se de- fesori i njohur i gjuhës frenge, dib- konstatuar gjendjen, por duke ndry- arrijmë! pot kryesore ishin të maqedonasve rani - Nuri Koleci, krijuesi edhe kri- shuar atë, pasi ju i shihni më mirë të Rrugën që do të lidhë Një vend të veçantë në 9 vjetorin dhe ndodheshin në Shkup. Një mall tiku letrar, ish profesorin e Gjimna- gjitha pikat e bashkëpunimit me kryeqytetin e Shqipërisë të arritjes së Marrveshjes së që merr shqiptari është dora e dytë zit të Gostivarit, e shkollave të Di- vendlindjen tuaj”. “Dhe sigurisht që Ohërit, professor Koleci i kushtojë dhe sigurisht dora e tretë. Kështu që brës së Madhe, inspektor i arsimit nuk ka vend që ato ura bashkëpunimi me këto zona për një orë, asaj duke thënë se dihet se “u bë si dolëm se edhe ekonomikisht nuk shtetror në Dibër të madhe, autor i “të rrënohen”, por duhet që ato të nga 7 deri në 8 orë që ka u bë” i themi ne shqiptarët, pasi kishim qenë aq të fuqishëm sa e katër librave”. rriten edhe më shumë sipas shoqat- qenë më para se të fillonte mbasi fituam në luftë dështuam në mendonim veten.” Professor Nuri Koleci, u tha se ave dhe organizatave të komunitetit politikë. “ E thënë pak më shqip jemi Mirëpo ai nuk la pa permendur kishte ardhur enkas nga Dibra e Mad- shqiptar në SHBA.” ndërtimi i rrugës. ”Me të përçarë politikisht dhe vetë përça- edhe disa që ai i quajti “suksese!”, he, për të marrë këtë mirënjohje me Gjatë fjalës së tij e cila u ndqo rrugën e Arbërit jemi në hemi gati për çdo ditë-, theksoi ai. duke shtuar se “Në sferën e arsimit të cilën Akademia Shqiptaro - me shumë vëmendje, ai nuk la “Kemi filluar të luftojmë për push- në bazë të Marrëveshjes së Ohrit, me Amerikane e Shkencave, ka nderuar pa nxjerr në pah edhe atë thejshtës- pritje të afrohemi edhe më tet - pa pasur pushtet, dhe e kemi ndihmën e Bashkësisë Evropiane, pas vdekjes edhe profesor Lutfi inë që e karaterizon, atë teksa thotë shumë me mëmëdheun ndërkëmbur interesin tonë kombëtar, janë arritur disa suksese - kemi bere Kurteshin, dhe vetë profesorin dib- se “Unë këtë mirënjohje për nga dhe ajo çka është më e keqja duket shumë përpara. “Fatkeqësisht”, ran Nuri Koleci modestia që më karakterizon do ta tonë Shqipërinë...” se jemi drejtuar nga interesi person- sot, kemi dy Universitete në vend që Ai tha se profesori i ndjerë Lutfi quaja si e të gjithë shqiptarëve. Si se ato i dini shumë më mirë sesa al më shumë se ai kombëtarë”. të kemi një. Të cilat, megjithëse Kurteshi, “pra miku i juaj sikur të një “Mirënjohje” e madhe për kauzën unë. Por, ne kemi diçka të mirë atje I pyetur për gjendjen në Maqedo- nxjerrin kuadro të mira, por që për ishte gjallë do të kishte shprehur të tonë, mbasi asnjeri prej nesh nuk ka për të mos thënë “që ne jemi patri- ni, professor Koleci, tha se”Unë e hir të konkurrencës” ata bëjnë shumë njëjtën respekt e mirënjohje, për ju luftuar, punuar, e kontribuar për “de- otë se kemi mbetur atje”, mbasi Di- konstatojë këtë gjendje tash më lëshime në fitim të konkurrencës”. dhe vlerësimin që i keni bërë punës korata e mirënjohje” e ofiqe , por ka bra e madhe ka shpërnguljen më të shumë kur bisedojë për situatën në Ka një farë vrapimi pas “sasisë së së tij në dobi të çështjes kombëtare. luftuar e ka punuar e kontribuar për madhe, është qyteti që ka më Maqedoni me ju shqiptarët e lekut sesa të nivelit arsimorë”, pra “Unë tha ai e pata si obligim moral, kombin tonë.” “Andaj, unë nuk do “shumë vdekje sesa lindje”. ”Ne jemi Amerikës, ju të cilët jeni të lidhur kjo është e dëmshme. që gjatë gjithë kohës pas vdekjes së ta quaja veten një veprimtar të madh, dhe do të jemi në Dibër!” nuk e shumë me çështjen tonë kombëtare Me plotë gojën si i themi në sh- tij t’a përcjell edhe tek ju atë dashu- por një atdhetar si çdo shqiptar tjetër lëshoim Dibërën edhe ashtu si ësh- dhe e njihni shumë mirë gjendjen qiptarët, një arritje të madhe dhe rinë e madhe dhe respektin që kish- që ka bërë detyrën që i takon për të. se ne atje - mbasi dukeni kur ju po jetike e ka quajtur ai punën që po te ai për shqiptarët e Amerikës, për çështjen kombëtare”. Ne, tha ai si dibranë, si shqiptarë bëni përpjekje që ta ndryshoni gjend- bëhet në ndërtimin e Rrugës së Ar- rolin dhe kontributin tuaj të madh Ndër të tjera sugjerojë, ai duke të Maqedonisë, asnjëherë jen atje, duke punuar prej së kënde- bërit. Rrugën që do të lidhë kryeqy- gjatë dekadave për çështjen ko- thënë “Gjithashtu, ajo çka është bërë s’mendojmë dhe që asnjëherë na jmi me të gjitha mënyrat.” tetin e Shqipërisë me këto zona për mbëtare. Andaj do të them se sot, deri tash për Kosovën, Maqedoninë, është dukur vetja “politikan” pasi ne Në këtë mënyrë i tha gazetës tonë një orë, nga 7 deri në 8 orë që ka Akademia e juaj është edhe më e Mali e Zi dhe Luginën e Preshevës, çdo herë na është imponuar politika professor Koleci, “Ju i shihni shumë qënë më para se të fillonte ndërtimi nderuar që po e kujton dhe e nderon nuk mjafton dhe asnjëherë nuk mjaf- në atë kohë nga ish Jugosllavia, edhe ndryshe gjërat nga ai që i thotë vetes i rrugës. ”Me rrugën e Arbërit jemi profesorin e paharruar. Mirënjohja ton me atë çfarë duhet të bëjmë tash sot nga e ashtuquajtura ish Repub- politikan në Maqedoni. Megjithëse në pritje të afrohemi edhe më shumë juaj është një respekt i madh që edhe më tutje për Kosovën e trojet lika Jugosllave e Maqedonisë. duhet pranuar dhe nuk duhet mohuar me mëmëdheun tonë Shqipërinë, njerëzit e mëdhenj që të mos i lëmë tona kudo që ndodhen.” Më tej duke i bërë një “operim” se ne shqiptarët, në Maqedoni nuk por edhe me Kosovën. Jemi në pritje kurrë në harresë, një kujdes tepër i Duke folur për qytetin e tij të zem- të thellë kësaj gjendje, meqense ra jemi më atje ku kemi qenë, ka një që Kosova të konsolidohet më shumë madh edhe për ju si Akademi” rës, Dibrën, Koleci thotë : “ Ne si fjala për Maqedonin, professor Ko- farë ndryshimi dhe përmirësimi - por si shtet, pasi do të na ndihmojë edhe Në këtë kontekst “Unë u jam Dibër e Madhe, vetëm se kemi leci tha: “Ne, nisemi qysh në fillim gjithmonë jo aq sa duam ne dhe aq më shumë ne shqiptarëve të Maqe- mirënjohës dhe ju përgëzojë, të mbet si emër, e që së bashku me si të barabartë”, por kthehemi të sa e meritojmë dhe na takon.” donisë në shumë lami. gjithë për përpjekjet tuaja që keni Dibrën në anën tjetër, kemi mbetur humbur e të dështuar. “U lindëm në Për këtë thotë ai “Ka një farë për- Unë në një thënie timen para sa bërë në të kaluarën dhe po bëni ende “shumë të vegjël”. Dhe fraksione” që të dalim më mirë, parimi që ne mendojmë se e “meri- kohëve e kam thënë se “Ne shqiptarët për ngritjen e këtyre figurave mad- kjo fatkeqësisht ka mbetur qysh kuri përsëri dështuam. Dhe arritëm në tojmë”, pasi të drejtat tona natyrale duhet të jemi “fëmija e lazdruar i hore të kombit tonë, edhe në SHBA. ishim nën ish Jugosllavinë që nuk një fazë kur terreni në Maqedoni u kanë mbetur në amulli, zvarriten Ballkanit” por kjo më duket se është Sigurisht, që kjo nuk është hera e ekziston më, Dibra e Madhe nuk ka krye, por që nuk kishte më terren kuptohet se “taktizohet nga Shkupi një ëndërr tepër e largët, por që parë që unë vij këtu në mes jush, dhe qenë dhe nuk është zonë industriale veprimi të shqiptarëve në Maqedoni sikurse të ishim ende nën Ish shpresojmë se do ta arrijmë. Sh- e shoh nga afër punën dhe e zhvilluar. Mbasi siç e dimë që nëpërmjet dialogut, demokracisë, Jugosllavin e shkatërruar e të shpër- qipëria në këtë drejtim ka bërë shumë veprimtarinë dhe kontributin tuaj, dhe nuk ka shumë tokë prodhuese, mirëkuptimit, asaj dëshirës sesi të bërë” . Në të gjitha lamitë “deshëm përpara, dëshirojmë të njëjtën gjë të pra të bashkatdhetarëve tanë, dhe, dhe ajo pak tokë që ishte na e “hën- fitojmë pak të drejta, çka, u bë si apo nuk deshëm” t’a pranojmë nuk bëjë edhe Kosova, dhe pastaj edhe nuk kam ardhur të konfirmojë ato gri” bërja e liqenit. Liqen të cilin shkak edhe në luftën e viti 2001 e e kemi vendin që meritojmë dhe na ne shqiptarët e Maqedonisë, e të vlera të mëdha që kanë ato,. “Qoftë, profitin po ja marrin të tjerët e - jo cila i motivojë shqiptarët sepse nuk takon në proporcion me popullatën gjithë shqiptarët në Ballkan.” ka për- prej se kur këtu nisën lëvizjet e para dibranët. Dibra e Madhe ishte dhe kishin asnjë lloj veprimi politik. sllavo -maqedonase në Maqedoni.” funduar fjalën e tij profesori i njo- kombëtare, me kolonitë e para sh- mbeti “apendiks” ose si i themi ne Sipas tij ”Tani të gjithë e dini se Shqiptarët në Maqedoni sipas hur i gjuhës frenge, dibrani - Nuri qiptare të ngulitura në Amerikë, pra shqiptarët “Zorra e Verbër”, nën ish ajo luftë ka përfunduar, disi u ndër- statistikave nga dita ditës ikin, shkas Koleci, krijuesi edhe kritiku letrar, rruga e tyre për liri e çlirimin e të Jugosllavi, por, edhe nën të ashtu- pre, “dhe unë në fund të kësaj lufte i vështërsive ekonomike dhe politike ish profesorin e Gjimnazit të Gos- gjitha trojeve nga sllavo-komunistët, quajturën Maqedoninë e sotme, ose ashtu si shumë shqiptarë të Maqe- Ky ka qënë një konstatim i tij tivarit, e shkollave të Dibrës së Mad- pas rënies së komunizmit, e deri tek ish Republika Jugosllave e Maqedo- donisë kemi menduar ata që nuk na gjatë fjalës para Akademisë Shqipta- he, inspektor i arsimit shtetror në lufta heroike në Kosovë, Maqedoni nisë, pa hyrë tek problemit e emrit duan dhe ne luftuam kundra tyre dhe ro Amerikane e Shkencave me Dibër të madhe, autor i katër librave”. 12 - Gusht 2010 nr. 52 botime
“Alegoria e Luznisë dhe gjuha Mirë se vjen në rrugën e bukur e zogjve” është një ndihmesë e çmuar në pasqyrimin e dhe të vështirë të poezisë! traditave dhe Me këtë libër me poezi po para- Dije se kjo brengë mençurisë qitet para lexuesve një vajzë e re, në zemrën e saj nuk shlyhet lehtë. popullore, dëshmi një nxënëse shkolle e klasës së IX, Kjo vajzë sot e brishtë, pesëmbëdhjetë vjeçarja Valmira e vërtetë e delikate. Fejza. Nesër bëhet nënë vitalitetit të Kohët e fundit, duket sikur ësh- sa keq që siç duhet luznakëve të të në modë shkruarja e poezisë për Ndokush nuk e vlerëson.” Dibrës, kësaj treve moshat e reja, aq më tepër për Por poetja e re nuk mendon dhe vajzat, shprehja prej tyre e ndjen- të nderuar të shkruan vetëm për luftën ndaj pa- jave nëpërmjet poezisë, dalja me drejtësisë, por edhe për bukurinë kombit tonë. vëllime poetike etj. A thua edhe shqiptare, për natyrën e saj, për libri i Valmirës nuk mund ti vashën e bukur që ecën lëndinave shmanget kësaj dukurie të kohës dhe në kontrast me smogun dhe ?! Unë mendoj se nuk është thjesht pluhurin e metropolit, të duket Një libër për mençurinë dukuri e kohës dhe dëshirë e vehtja sikur je në një tjetër botë, moshës, por shprehje e talentit në botën e përrallave, në eposin dhe dhuntive të një vajze që prem- ekreshnikëve dhe të zanave të e luznakëve... ton edhe për të ardhmen. Ndaj do malit. Kjo është një mrekulli dhe ta uroja me plot dëshirë:”Mirëse këtë ka ditur ta zbulojë shumë mirë Libri “Alegoria e Luznisë dhe gjuha e zogjve”, shkruar nga shkrimtari vjen në rrugën e bukur dhe të vësh- Mevlud Buci u bën jehonë traditave të shquara, mençurisë së rrallë dhe Valmira. tirë të poezisë.” fisnikërisë së luznakëve të Dibrës.Cilido lexues dashamir, cilido studi- “E bukur, Në këtë vëllim do të hasim në ues i përkushtuar pasi të përfundojë këtë libër monografik të ndërtuar E brishtë, dukesh që nga larg shqetësimet e poetes për të dallu- me përkujdesje nëpërmjet studimeve, shkrimeve publicistike, krijim- Këmbëzbathur si zanë tarisë dhe gjurmimeve konkludon se autori ka bërë një punë të vyer, ka ar dhe për të njohur e përkrahur të Duke ecur nëpër lëndina vëzhguar e është lodhur gjatë për të marrë sadopak nga”minerali” i vërtetën. Ja si shprehet ajo: Me një fustan të bardhë pafund apo nga “nektari” i çmuar i zonës së Luznisë. Siç e dëshmon “Po shkruaj për njerëz që s’më kuptojnë. Një trëndafil të kuq në dorë mban edhe vetë ky autor nëpërmjet argumentave të qarta e gjithë çiltërsi se Po shkruaj për të tjerë që nuk më besojnë. vashë e lëndinave, moj për luznakët e Luznisë mund të shkruhen shumë libra, për shumë tema, Nuk më besojnë kur them një të vërtetë Çdo ditë nga ballkoni i shtëpisë figura e ngjarje por ky me pasionin e hulumtuesit me dashamirësinë E gënjeshtën si një të vërtetë Rri dhe të vështroj çdo ditë, çdo natë për këtë popull vital e trevë trimërore e bujare ka pasqyruar thjeshtë e Duan ta pranojnë. Të kam në sy, në shpirt, në imagjinatë.” bukur atë çka kanë të përngithshme dhe të veçantë luznakët, traditat e Kjo gjë pa dashje po më lëndon. Dhe poetja shkon më tej duke bërë thirrje për të mos e vyera dhe mençurinë nëpërmjet anekdodave.Studiuesi Mevlud Buci ka Më kuptoni ju lutem, o njerëz !” mbyllur në çels dashurinë dhe për ta kurorëzuar dashur- dhënë në fillim mendime për etnokulturën e Luznisë, pemën gjena- Revolta e poetes 15 vjeçare shkon më tej duke de- inë e dy të rinjve me atë që shqiptarët e kanë të shenjtë ologjike të fiseve, shkrime për kullën e Murrës e Elez Murrën,trimat noncuar edhe jetën e padrejtë të lypësit të vogël, për dhe të çmuar, me unazën e martesës. Xheladin Seferi e martirin Ali Lika, epikën historike të ngjarjeve trimërore të cilin nuk mendon asnjeri. Dhe ja si shprehet një “Nëse të pëlqejnë sytë e ndonjë vajze që kanë kënduar populli për këtë trevë, shkrime ku shpërfaqet qëndresa lypës i vogël, ndonëse versnik i Valmirës, por me një vizatoje detin, ndaj Hajredin Pashës, kundër serbëve etj. Studimet për rrotullat e Luznisë dallim cilësor se lypësi është pa shtëpi, pa para, pa Nëse të pëlqejnë gishtat e saj, e kararet e odave, shkrimet si “Luznia universiteti I Dibrës” Qeveritë e asgjë. Sa e pa drejtë kjo jetë ! Përse ?! porosite unazën arsimi në Luzni, Sefedin Kurti dhe djemtë e tij, Haxhi Damzi; Një jetë “Unë jam një fëmijë, nëse të pëlqejnë qerpikët e saj, për demokraci, luznaku kampion, pasqyrimi i folklorit, i krijimtarisë së Një fëmijë i mjeruar. kujtoje pak hënën poetëve luznakë, poemat “Kullat e Luznisë” dhe “epikë luznake”, ka- Nuk di ku të shkoj këtë natë. Bëj çfarë të thotë zemra pituli Kalorësit e fjalës me mendime të studiuesve të shquar për luznakët Nuk di ku ta kaloj mos e mbyll me çels dashurinë dhe “gjuhën e zogjve”, gjurmimet e disa shprehjeve frazeologjike, uri- Zgjas dorën, Si nxënëse e mirë dhe e apasionuar ajo është e dashu- meve, mallkimeve, retorikave, urtësive e së fundi kapitulli i anekdo- por askush nuk më jep një kacidhe ruar me gjuhën e bukur shqipe dhe i kushton një vjershë dave e bëjnë këtë libër të çmuar e të rrallë për nga tematika dhe prob- Sa e pa drejtë kjo jetë ! të bukur gjuhës sonë të bukur shqipe si dhe një tjetër lematika e ndërthurur nga autori Buci.Autori Mevlud Buci nuk i kanë Dikujt i ka falur gëzimin Kongresit të Manastirit, për ata burra shqiptarë intelektu- shpëtuar edhe disa të urtë popullorë luznakë qoftë ata që nuk jetojnë, Po mua përse mjerimin ?! alë të shquar që na dhanë dhuratën më të madhe për ne si por edhe më të rinj të kohëve tona.Me përkujdesje janë saktësuar e Përse ?! shqiptarë, gjuhën shqipe. shënuar referencat të cilat ia rrisin vlerat studimore këtij libri.Po kështu Dhe më tej poetja e vogël jep rrugën e daljes nga “Ti moj gjuha e ëmbël shqipe janë me vlerë dhe qartësi edhe dy studimet që e mbyllin këtë libër të varfëria dhe nga padrejtësia: je më e bukur ndër gjuhët e tjera, shkruara nga Doktori i Shkencave Hasan Leka dhe master Qeram “Orët duhen shfrytëzuar më e vjetra. Cibaku.Vetë muza popullore , pasioni i gjurmimeve dhe i studimeve Çdo minutë me tridhjet e gjashtë perla deti, të autorit Buci, dëshmojnë se kultura e brezave të kombit tonë në Minutat duhet shfrytëzuar Me tridhjet e gjashtë gurë mali përgjithësi dhe ajo e Luznisë në veçanti përbëjnë një relike të rrallë, çdo sekondë Me tridhjet e gjashtë petale lulesh janë vlera të çmuara për brezat e për ta mund të shkruhet në çdo kohë Që njerëzit të punojnë Dhe unë shqip shkruaj e nga cilido studiues misionar e vizionar për të dhënë sadopak ndih- Që njerëzit shqip lexoj mesën për të pasqyruar traditat dhe mençurinë popullore e cila i ngjan Të shkelin varfërinë Edhe poezi krijoj, vërtet gurrës së pashteruar.Libri “Alegoria e Luznisë dhe gjuha e Që njerëzit Për gjuhën shqipe zogjve”(me studime, publicistikë, krijimtari e gjurmime për luznakët e Të arrijnë aty ku dëshirojnë.” do të mburrem Dibrës dhe gjuhën e tyre nëpërmjet anekdodave është një libër i çmuar gjatë gjithë jetës time.” monografik) është një ndihmesë e çmuar në pasqyrimin e traditave dhe Autorja bën thirrje për njohjen e botës së vajzës dhe shmangjen e trishtimit nga zemra dhe sytë e saj Me këtë gjuhë të bukur shqipe do të krijosh edhe poezi mençurisë popullore, dëshmi e vërtetë e vitalitetit të luznakëve të Di- të tjera të bukura, edhe libra të tjerë poetikë, ndaj të urojmë brës, kësaj treve të nderuar të kombit tonë. I shprehim mirënjohjen sepse ashtu sikurse thotë Valmira, kjo vajzë nesër do të bëhet nënë. Valmira të shkruash pa u ndalur, gjithmonë në kërkim autorit z.Mevlud Buci.Urime edhe në botime të tjera! dhe në rritje, për njerëzit që i don aq shumë. Qazim D.Shehu, Studiues - kritik arti “Nëse në sytë e një vajze lexohet fjala trishtim është mëkat Sakip Cami
Redaksia e gazetës “Rruga e merr kopjen tënde Arbërit”, në bashkëpunim me një gazetë të përditshme shumë të njohur, kërkojnë një BËHUNI PJESË E GAZETËS! korrespondent për qytetin e Peshkopisë. E-mail: [email protected]. Të interesuarit të telefonojnë në Tel. 069 20 68 603 / 068 31 19 232 numrin 069 20 68 603. www.rrugaearberit.com Faleminderit! nr. Gusht 2010 - 13 52 të reja Prof.dr.Hajri Shehu boton fjalorin Anglisht - Shqip Para pak ditësh doli nga shtypi, Në këtë fjalor lexuesi do të gjejë mbi 30.000 fjalë e nga botimet EDFA fjalori Anglisht- Shqip me autor Prof.dr.Hajri mbi 90.000 kuptime, mbi 150.000 thënie e shprehje Shehu.Janë botuar dhe vazhdojnë të të ndryshme, mijëra fjalë të leksikut të përditshëm botohen fjalorë shumë por fjalori i ri që tashmë kemi në duar ka të tematik, paronime e fjalë të ngatërrueshme të gru- veçantën e tij.Them ka të veçantën puara këto sipas aftësisë shkrimore ose shqiptimore, se ka mbi 270.000 fjalë, kuptiime e shprehje.Në këtë fjalor lexuesi do të amerikanizma, shënime e shpjegime plotësuese për gjejë mbi 30.000 fjalë e mbi 90.000 çdo fjalë të afërta për nga kuptimi a përdorimi, kuptime, mbi 150.000 thënie e shprehje të ndryshme, mijëra fjalë shkurtime e shkurtesa, emra gjeografikë dhe banorët të leksikut të përditshëm tematik, paronime e fjalë të ngatërrueshme të sipas tyre, vende dhe gjuhë, pasqyra leksikore, fjalë- grupuara këto sipas aftësisë shkrimore formuese e gramatikore, teknikën e leximit në gju- ose shqiptimore, amerikanizma, shënime e shpjegime plotësuese për hën angleze, rregulla të drejtshkrimit. çdo fjalë të afërta për nga kuptimi a përdorimi, shkurtime e shkurtesa, unë nuk isha takuar asnjëherë me sitetit të Tiranës. Nga tetori 1993 – emra gjeografikë dhe banorët sipas të.E dija që ishte nga Vlesha dhe dhjetor 1997 ka punuar si përkthyes tyre, vende dhe gjuhë, pasqyra le- vetëm kaq. Ishte fundi i vitit 2000 me shkrim nga gjuha angleze në gju- ksikore, fjalëformuese e gramatiko- kur një ditë në Institutin e Gjuhë- hën shqipe dhe redaktor për përk- re, teknikën e leximit në gjuhën an- sisë dhe Letërsisë në Tiranë tako- thimet nga arabishtja në “Interna- gleze, rregulla të drejtshkrimit. Ja pra hem ballë për ballë me Prof.dr. Hajri tional Islamic Relief Organization” pse themi me bindje të plotë se ky Shehun që sa e sa herë emrin e tij e (Organizata Islamike Botërore e Ndi- fjalor ka të veçantën e tij nga bot- kisha hasur tek shfletoja fjalorin e hmave), me qendër në Mbretërinë e dorëshkrim: “Fjalor frazeologjik si- in “Rumi” e kolegjin “Saadi” (Ti- imet e mëparshme.Autori që në gjuhës shqip;, një burrë i thjeshtë gjë Arabisë Saudite, Zyra e Shqipërisë. nonimik anglisht-shqip”; “Fjalor i ranë). Ka dërguar “Anglicizmat në faqen e parë të fjalorit do të që ende e karakterizon , tepër racio- Ka gradën shkencore “Doktor i Sh- thënieve në gjuhën angleze” (me gjuhën e sotme letrare shqipe” për shprehet:”me vlerësimin dhe detyr- nal në të folur dhe me nje kulturë kencave” dhe titullin shkencor “Pro- bashkautorësi); “Fjalor anglisht-sh- A Ditionary of European Anglicisms imin më të përzemërt për nxënësit që sot për ne ndoshta edhe mun- fesor”. Ka qenë anëtar i Këshillit qip i afro 400 emërtimesh bimësh”; Oxford, 2001 (Fjalorin e Angliciz- dhe studentët e mi”Një punë vërtet gon. Në zyrën e tij të punës në insti- Shkencor dhe i Këshillit të Profe- “Libër bashkëbisedimesh shqip-an- mave në Gjuhët e Europës), dhjetëra e madhe, ndoshta dhe disa vjeçare i tut që shkoja shpesh pas viteve 200o sorëve të Institutit të Gjuhësisë dhe glisht”; “Libër bashkëbisedimesh vërejtje e sugjerime për fjalorë të ka kushtuar autorit dhe ja që në fillim nuk ndodhi një ditë që edhe pse i të Letërsisë, Tiranë. Ka qenë anëtar i anglisht-shqip”; “Fjalor fjalësh e Oksfordit etj. shprehet se ua dedikoi nxënësve dhe shtyrë pak në moshë të mos ngrihej Euraleksit (Shoqata Europiane e Le- shprehjesh të Ujemujes” (Fjalor kra- Disa herë Profesor Hajriu ka mar- studentëve të mi. Megjithëse për ar- nga karigja me buzën e gaz, të hap- ksikografëve). Aktualisht Profesor hinor i gjuhës shqipe, me mbi 6 000 rë pjesë me kumtesa në sesione, kon- sye shëndetsore autori nuk jep mësim te derën, të vinte para mikun e ta hajri Shehu është anëtar i “Alex Nash njësi) etj. Përveç punës leksikografike ferenca e kongrese shkencore ko- ma e kuptojmë të gjithë që edhe përcillte deri jashtë tek porta.Jo Felloëship of Albanian Studies”, në ka shkruar e botuar edhe një varg stu- mbëtare e ndërkombëtare (Tiranë, tani që ka dalë në pension se sa është vetëm kaq por profesor Hajriu është Universitetin e Londrës. Emri i tij dimesh e artikujsh në fushën e le- Prishtinë, Oksford etj.). Ka marrë i lidhur më nxënësit dhe studentët treguar i gatshëm të ndihmojë të është në International Biographical ksikologjisë, të leksikografisë e të pjesë në një tubim ndërkombëtar për e tij, me ato që u ka dhënë leksione gjithë kush i ka trokitur për ndihmë Centere, Cabridge, England (Librin fjalëformimit të gjuhës shqipe. Ka Ekspozitën Kur’anore në Teheran me orë të tëra. Fjalori më i ri që në Institut duke i ndihmuar pa kur- Ndërkombëtar të Biografive të hartuar tri monografi: “Rreth leksikut (2006). kemi në duar nuk shërben vetëm për sim në arkivin e këtij, instituti apo Kembrixhit,) Britani e Madhe. popullor me vlerë letrare potenciale Ka hartuar disa zëra për Fjalorin nxënës e student por dhe për indi- qoftë dhe në bibliotekë. Profesor Prof.dr. Hajri Shehu është bash- për gjuhën e sotme letrare shqipe” Enciklopedik Shqiptar. vid të veçantë që kanë dëshirë dhe Hajri Shehu .ka lindur më kautor në fjalorët shpjegues ko- (paraqitur për gradën “Kandidat i Ka hartuar 7 tekste e disa libra të vullnet të mësojnë gjuhën 10.06.1942 në fshatin Vleshë, Pesh- mbëtarë të gjuhës shqipe: “Fjalor i shkencave”); “Rreth leksikut të prozës tjerë për mësimin e gjuhës angleze angleze.Dhe siç do të shprehet vetë kopi. Ka përfunduar shkëlqyeshëm madh i gjuhës shqipe”, vëllimet II, popullore tregimtare” (vepër në në shkollën e mesme. autori:”Zbërthimi kuptimor i shu- shkollën e mesme pedagogjike në III (vepër në dorëshkrim); “Fjalor i dorëshkrim); “Rreth kromonimeve në Ka përkthyer, redaktuar e botuar micës së fjalëve është në simetri me Peshkopi më 1960 dhe më pas ka gjuhës së sotme shqipe”, Tiranë, gjuhën e sotme shqipe” (në bashkau- mbi 10 000 faqe libri literaturë fe- tipin e fjalorit.Por për t’i ardhur në vijuar studimet e larta për oriental- 1980 (që është nderuar me “Çmim- torësi me B.Shehun; vepër që pret të tare islame. Ka hartuar dhe botuar ndihmë përdoruesit, fjalët istikë në Moskë. Si shumica e stu- in e Republikës); “Fjalor i shqipes botohet). Ka botuar mbi 50 artikuj “Treguesin e Kur’anit” në gjuhën shërbyese(parafjalë, lidhëza etj) e disa dentëve shqiptarë në ato vite për ar- së sotme”, Tiranë, 1984; “Fjalor i shkencorë në revistat shkencore “Stu- shqipe.Është kryeredaktor i revistës ndajfolje, folje etj, që kanë përdorim sye të prishjes së marrëdhënieve sh- shqipes së sotme”, Tiranë, 2002; dime filologjike”, “Studia albanica”, kur’anore shkencore “Drita e mjaft të dendur, janë zbërthyer më tetërore midis Shqipërisë dhe ish- “Fjalor sinonimik i gjuhës shqipe”, “Gjuha jonë”, “Gjuha shqipe”, “Stu- Kur’anit” (botim i Fondacionit të gjerë.Zakonisht në fund të fjalës tit- Bashkimit Sovjetik, është kthyer në Tiranë, 2004; “Fjalor i gjuhës sh- dime albanologjike”, “Perla”, “Lex- Kur’anit, Tiranë) që me themelimin ull ose të rrjedhojës së saj, janë atdhe dhe ka rifilluar më 1961 stu- qipe”, Tiranë, 2006. Gjithashtu është icography” (Oxford) etj. Ka bërë një e saj (2008). dhënë këshillime, janë bërë kra- dimet e larta për gjuhë angleze në bashkautor ose bashkëredaktor në varg recensash e oponencash në In- Ka botuar një varg artikujsh sh- hasime e shpjegime për fjalë e shpre- Universitetin Shtetëror të Tiranës. I disa fjalorë terminologjikë shqip- stitut dhe në Katedrën e gjuhës sh- kencorë-popullarizues për probleme hje të afërta për nga kuptimi a për- diplomuar për gjuhë angleze – gju- anglisht-rusisht: “Fjalor i termave të qipe të Fakultetit të Historisë e të të gjuhës letrare kombëtare shqipe dorimi etj, madje jo pak të ngatër- hë shqipe e (me vetëdashje) për ped- artilerisë”, Tiranë, 1987; “Fjalor i Filologjisë. Ka udhëhequr diploma në gazetat “Mësuesi”, “Bashkimi”, rueshme, meqëllim që fjalori ta ndi- agogji-psikologji (si degë e dytë), ka termave të prapavijës”, Tiranë, 1987; universitarësh e mastera pasuniver- “Shekulli”, “Korrieri”, “Rruga e Ar- hmojë përdoruesin ta flas dhe ta sh- punuar si mësues i gjuhës angleze “Fjalor i termave themelorë të bujqë- sitarësh, si edhe dhjetëra ekspedita brit” etj. dhe për çështje teologjike- kruaj drejt anglishten.Kjo është dhe në qytetin e Peshkopisë dhe të sisë”, Tiranë, 2006. Është bashkau- në terren. Profesor Hajriu ka vjelë gjuhësore, në gazetën “Drita islame” një ndër të veçantat e tij.Shpesh, Gjirokastrës. Në janar 1971 është tor i “Fjalorit të gjuhës shqipe” për mbi 100 000 faqe libri për pasur- (Tiranë) e revistën “Drita e Kur’anit” jepet në kllapa sinonimi, për të emëruar punonjës shkencor në Insti- shkollat (vepër që shkon në shtyp) imin e Kartotekës së Leksikut të Sh- (Tiranë). treguarse ai(sinonimi) mund të tutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë së dhe i “Fjalorit shkollor të gjuhës sh- qipes, e cila është arkivi më i madh Njeh anglishten dhe rusishten. Pra parapëlqehet” Po kush është autori Akademisë së Shkencave, në Sektor- qipe” (vepër që pret të botohet). kombëtar i fjalës shqipe në të gjitha nga Prof.dr .Hajri Shehu jo vetëm i këtij fjalori disi të veçantë që na in e Leksikologjisë dhe të Le- Është bashkëredaktor i “Fjalorit per- trojet shqiptare. fjalor por dhe vepra te tjera me vlerë vjen këto dit të nxehta gushti nga ksikografisë. Që nga viti 1971 e deri sisht-shqip” (botim i Fondacionit Profesor Hajriu ban lidhje të afërta do të presim në të ardhmen e sido- botimet “EDFA”? tani ka punuar në këtë Institut me “Rumi”), Tiranë, 2009 dhe i “Fjalo- me Shtëpinë Botuese të Oksfordit mos tashmë që ka dalë në pension, Para shumë vitesh tek shfletoja një ndërprerje të shkurtër (1993- rit arabisht-shqip” (botim i Institutit (Oxford University Press) dhe me do t’i kushtojë më tepër kujdes ve- fjalorin e gjuhës shqipe, mes atij grup 1997). Prof. Hajri Shehu ka qenë të Mendimit dhe të Qytetërimit Is- leksikologë, leksikografë e studiues prës së tij që pret nga dita në ditë të autorësh që në fakt nuk i njihja, pedagog i jashtëm i gjuhës angleze lam), Tiranë, 2009 dhe redaktor i amerikanë, anglezë, gjermanë, irani- botohet e gjitha. hasja një emër që më dukej si i pranë Katedrës së anglishtes të Fakul- “Fjalorit të fjalëve të urta” anglisht- anë, rumunë, rusë etj. dhe me Fon- njohur.Them si i njohur se në fakt tetit të Gjuhëve të Huaja të Univer- shqip (vepër në dorëshkrim). Ka në dacionin e Kur’anit, me Fondacion- SHAQIR SKARRA www.rrugaearberit.com 14 - Gusht 2010 nr. 52 kulturë Matjani që mposhti “Paganinin” Të dëgjuara, por të Xhelal Cupi, është një nga figu- Për veprën dhe aktin e rat më emblematike të luftës kundër pushtuesve të huaj. Historianë, Xhelal Cupit kanë gazetarë dhe të afërm të tij thonë se shkruar shumë media, pashkruara ma parë me kontributin që ai dha i ka dhënë Nga: Prof.As.Roland Çene, “Artist i Merituar” vlera jo vetëm vendlindjes së tij, fs- vendase dhe të huaja. hatit Gjoçaj në komunën e Derjanit Krahas punës si organizator i veprimtarive kulturore, punës krijuese, të Matit, por gjithë krahinës dhe ven- Vecohen shkrimet e interpretuese dhe organizator i veprimtarive mbarë kombëtare, Esat Ruka dit të tij. Megjithëse në një moshë Muharrem Dezhgiut, vjen para lexuesit shqiptar me monografinë “Mati-Vështrim etnomuz- fare të re, vetëm 32 vjec, ai luftoi ikor” Një punim i gjërë, voluminoz e gjithëpërfshirës, që të mban në kundër pushtuesit Italian, madje në Ferit Këputës, Apostol vëmëndje të pandërprerë, për të mësuar atë që ke dëgjuar, por që nuk një mënyrë disi të vecantë dhe mjaft Kotani, Ramis Fiqorri, është shkruar ndonjëherë.Botim i këtij libri është një histori e plotë burrërore. Xhelal Cupi lindi në një dhe e imët e traditave etnomuzikore të Matit, i cili për nga vlera e derë të njohur të bajrakut të Selitës. Sulejman Cakoni, sensit shkencor, jep ndihmesë të çmuar edhe për botime të tjera të U lind në vitin 1908, në një derë Zenel Anxhaku. profilit etnomuzikor.Të jetuarit, rritja dhe edukimi i autorit me këtë me tradita, bujare dhe me burra të kulturë e ka ndërgjegjësuar atë për t’u bërë një nga protagonistët e pro- mencur. Madje prindërit e tij dhe të paganduesit më të rëndësishëm të folklorit mbarëkombëtar.Aktualisht afërmit asokohe dispononin pasuri drejtor i QKVF, ai ka aritur në finish të startit të nisur që në fëmijërinë të tundëshme dhe të patundëshme, e tij. Realizimi i këtij libri na çon në përfundimin se Esat Ruka ka c’ka e bënë atë të kishte të gjitha hulumtuar, grumbulluar, krijuar e interpretuar kaq gjatë e kaq shumë, mundësitë për shkollim. Më shumë sa ka patur boll lëndë për të shkruar këtë vepër jo vetëm në detyrim të se 100 vite më parë familja e Xhelal Në foto: krahinës së tij e bartësve të folklorit matjan, por me realizimin e saj ai Cupit mbante mbiemrin Pasha, por Xhelal Cupi ka kryer një detyrim të pa kryer më parë nga studiues të tjerë.Njohës pas lindjes së tij, për hirë të babait skrupuloz i historisë së Matit e Cup Pasha, kjo familje ruajti mbi- qiptarëve që vepronin në Itali, në ishte mjaft e vonuar. veçanërisht etnokulturës, ai ka emrin Cupi. Kjo familje mbante Torino. Synimi i veprimeve të tyre Burime arkivore pranë Ministrisë arritur të organizojë më së miri lidhje me familjet të rangut të vet, ishte parandalimi dhe pengimi i të së Brendëshme thonë se u arrit të strukturën e librit, problmatikat të njohura si familje me besë dhe gjitha veprimeve që qeveria italiane shpëtohej jeta e 717 ushtarëve, 32 e zhvillimeve folklorike, tenden- me tradita të shquara, në krahinat e kishte marrë në dëm të Shqipërisë. oficerëve dhe 17 vetëve të ekuipazhit, cat, risitë, pasurinë, bartësit, ve- Matit, Dibrës e Mirditës. Cupi dhe bashkëmoshatarët e tij vi- të cilët u dërguan menjëherë në Itali primtaritë folklorike, të cilat në Xhelal Cupi pasi përfundoi juan lëvizjet e tyre për të penguar për riaftësim dhe kurim. Shumë prej këtë botim, krahas njohjes e mësimet në shkollën e Derjanit fitoi me cdo mjet ardhjen e forcave të reja tyre nuk arritën t’i rikthehen normali- përgjithsimeve, bartin edhe pa- të drejtën e studimit në një shkollë pushtuese si dhe armatimeve të tjera. tetit të jetës së tyre. Burime nga Min- sionin e përkushtimin amerikane në Tiranë. Pas përfundim- Këto grupe antifashiste, për shkak të istria e Luftës së Italisë njoftuan se shumëvjeçar të autorit.Që në it të saj ai fitoi sërish të drejtën për kohës së shkurtër, nuk mundën ta në këtë atentat kishin humbur jetën hyrje të punimit autori na njeh të vijuar shkollën ushtarake, po në realizojnë misionin e tyre. Në qer- 214 ushtarë dhe oficerë italianë, mes me motivet që e shtynë për të Tiranë. Si në Derjan dhe në Tiranë, shor të vitit 1940 studentët shqiptarë tyre dhe grupi i oficerëve dhe stu- shkruar këtë libër.Ndër të tjera Cupi i përfundoi studimet me rezu- vendosën të kthehen në atdhe. dentëve shqiptarë, mes tyre edhe ai nënvizon: “duke ngjitur sh- ltate mjaft të larta. Ai nuk i konsid- Fillimisht ata siguruan informa- Xhelal Cupi. Ata e dinin se probabi- kallët e hierarkisë në drejtimin e eroi të përfunduara studimet ushtar- cionin e duhur në lidhje me mjetin liteti i shpëtimit ishte mjaft i pakët, menaxhimin e kulturës, duke e ake pa përfunduar Akademinë Usht- që do të vinin në Shqipëri dhe u për- por ishin të betuar për të luftuar push- dashuruar atë dhe vlerësuar e re- arake. Kjo ëndërr atij iu realizua gatitën për të kryer një atentat ndaj tuesin e huaj. Qarqet italiane spektuar si një fushë shumë të drejpërdrejt nën kujdesin e Nënës tij, sepse pikërisht ky mjet do të sillte mbytjen e vaporit “Paganini” u për- rëndësishme, ndoshta e vetmja Mbretëreshë, Geraldinë. Kjo e fundi përforcime në forca e mjete për push- poqën ta kalonin në heshtje, duke u pasuri e pastër dhe origjinale në vazhdimisht i stimulonte talentet. tuesit italian. Vapori me të cilin ush- shprehur se shqiptarët e kishin pejsazhin kulturor botëror, mu Djali matjanë nis studimet në Aka- ëtonin forcat pushtuese italiane dhe mirëpritur pushtuesin e huaj. desh të ulem, të mendoj e të deminë ushtarake të Torinos, në spe- studentët shqiptarë quhej “Pagani- Për veprën dhe aktin e Xhelal rikujtoj aspektet në marrëdhënjet 50 vjeçare me të…..”.Si rezultat i cialitetin e Xhenios. Pas përfundim- ni”, emër ky në respekt të muzikan- Cupit kanë shkruar shumë media, këtij përkushtimi, z.Ruka ka arritur që mbresat dhe aspekte nga zhvilli- it të studimeve, në vitin 1938 ai u tit të madh italian. Grupi i studentëve vendase dhe të huaja. Vecohen shk- met etnokulturore të Matit, t’i studiojë e t’i analizojë në këtë libër që, diplomua oficer karrire, me gradën shqiptarë, mes tyre edhe Xhelal rimet e Muharrem Dezhgiut, Ferit për nga përmasat e problematika, përbëjnë një monografi të Toger. Nga viti 1938 deri me 7 prill Cupi, pasi mësuan gjithcka rreth va- Këputës, Apostol Kotani, Ramis vlerësueshme.Libri “Mati-Vështrim etnolulturor”, krahas hyrjes e për- 1939 punoi në një repart ushtarak porit, përgatitën planin e asgjesimit Fiqorri, Sulejman Cakoni, Zenel fundimit përmban dhjetë kapituj të ilustruar në mënyrë funksionale e në Tiranë, ku shërbeu si oficer artile- të tij në det të hapur. Nisja e vaporit Anxhaku. Ata na kanë përcjellë në estetike, me shembuj notizimesh me shumë vlerë, ka një bibliografi të rie. Si shumë atdhetarë të tjerë, edhe do të kryhej me 28 qershor 1940 nga unison kontributin e Xhelal Cupit pasur.Në çdo kapitull të tij trajtohen dukuri të ndryshme të kulturës Xhelal Cupi iu kundërvu pushtuesit Porti i Barit. Cupid he ofocerët e tjerë kundër pushtuesit italian. Të vecan- muzikore matjane. Krahas të kënduarit, autori trajton edhe problem të Italian. Dokumenta të kohës faktojnë shqiptarë kishin siguruar ekplozivin ta janë pohimet e luftëtarit të Span- krijimtarisë popullore gojore, krijimtarisë muzikore, instrumentave pop- se ai dhe shqiptarë të tjerë ishin ven- që do të vendosej në kabinën dhe jës, njeriut të letrave, Petro Marko. ullorë, interpretimit artistik, formacioneve të orkestrinave etj. Ai u bën dosur në kodrat e Sukthit dhe bënë motorët e vaporit. Për momentin dhe Në vitin 1964, në tregimin e tij “Fun- një klasifikim të plotë stileve të kënduarit në Mat dhe tematikës së këngëve rezistencë sa mundën. Pas pushtim- mënyrën e vendosjes së lëndës shpër- di”, botuar në gazetën “Drita”. Au- matjane. Përshkruan imët instrumente popullore të krahinës duke i klas- it të vendit, i ndjekur nga okupatorët thyese në vapor iu la në dorë oficerit tori personazhin kryesor, Xhelal Cupi ifikuar saktë ato, jo vetëm për nga ndërtimi, lënda e mënyra e prodhimit ai detyrohet të kalojë në ilegalitet për të xhenios Xhelal Cupi. Ashtu sic e ka cilësuar oficeri i ri shqiptar. Ai të tingullit, por edhe për nga brendia emocionale që ato shprehin. Gjith- një farë kohe. ishte vendosur atentati u realizua përshkruan aftësitë e oficerit shqiptar ashtu në libër trajtohen hollësisht e me shumë dashuri ndihmesa e mis- Pas aministisë së dhënë nga au- rreth orës 04.00, atëherë kur askush për të mbajtur lidhje me drejtuesit e ionarëve të folklorit matjan, të cilët i falën artit popullor të kësaj treve toritetet e kohës atij i akordohet sër- nuk e priste atë. Shpërthimi u sho- vaporit Italian deri në momentin e dhe mbarë kombit përkujdesjen e përkushtimin më të ndjeshëm të tyre. ish e drejta të ndjekë një kurs një qërua me një zhurmë të madhe dhe shpërthimit. Petro Marko e krahason Krahas këtyre, Esat Ruka nuk harron të portretizojë bartësit më të shquar vjecar, po në Torino dhe po për carje të vaporit, mbi të cilin vërshoi në tregimin e tij Xhelal Cupin me të kësaj kulture. Ai duke qenë edhe vetë pjesë elitare e këtij komuniteti armën e Artilerisë së Xhenios. Pas uji. Paniku ishtë mjaft i lartë. Oso Kukën, i cili është bërë i njohur artistik, arrin, që përveç ndihmesës e cilësive të tyre krijuese artistike, të fillimit të kursit air a në kontakt më Coroditja nuk u dha mundësi ital- kudo në Shqipëri. Edhe grupi i na japë edhe një biografi për secilin bartës e interpretues. Vlerësimet e shumë shqiptarë të tjerë, të cilët vazh- ianëve të gjenin mjetet e shpëtimit. oficerëve shqiptarë në veprim e ka autorit të librit për kontribuesit e zhvillimit të artit muzikor popullor dimisht kërkonin të luftonin push- Ushtarët dhe oficerët italianë me përshkruar me realizëm aktin heroik shoqërimi i çdo trajtese me foto, transkriptime(notizime) muzikore e tuesin fashist, vecanërisht atë Italian. thirrjet “mama – mia” përpiqeshin të Xhelal Cupit dhe patriotëve të tjerë analiza. Esat Ruka na e sjell të gjallë jetën e artit popullor të krahinës së Ai mori kontakt me Nako Spiron, të dilnin nga vapori për shkak të shqiptarë. Petro Marko tregon se kur tij duke e bërë të përjetohet nga artëdashësit dhe lexuesit. Mënyra e të Njazi Bocarin, Hulusi Spahiun, Ndre flakëve të mëdha dhe për shkak të u muar në pyetje drejtuesi i ekui- parashtruarit të problemeve, gjuha e qartë, artikulimi i logjikshëm e Lufin, Ferit Radovicën, Manush My- ujit që përparonte vazhdimisht. pazhit, Roberto Saracini dhe u pyet sensi poetik, i japin vlera të veçanta botimit dhe garanci për t’u bërë ftiu, e shumë të tjerë. Të gjithë së Shumë ushtarë që dinin not u mbytën “nëse sabotimin nuk e bënë sh- pjesë e kulturës së lexuesit. Krahas punës profesionale të autorit, libri bashku nisën përgatitjet se në nga të tjerë që përpiqeshin të shpë- qiptarët, atëherë kush e bëri”. Ai u “Mati-Vështrim Etnomuzikologjik” është edhe një ndihmesë e vlerë- c’mënyrë mund ta luftonin pushtues- tonin. Pikërisht në përpjekje për të përgjigj shkurt e prerë: Fashizmi ! Nga sueshme për studimet etnokulturore në përgjithësi e veçanërisht për in e huaj. Nga të dhënat e ish shpëtuar humbi jetën edhe notari i ky atentat nuk u mbyt vetëm vapori ato të rrafshit muzikor e artistik. Botime të këtij profili e shtojnë opusin kolegëve të tij rezulton se Xhelal njohur shqiptar Nexhmedin Vokopo- “Paganini” por këputi edhe telat e e studimeve etnokulturore e ndërkohë bëhen pjesë e historisë së zhvil- Cupi shpejt u bë njëri nga vep- la. Ngjarja e rëndë ndodhi 12 milje violinës së Paganit, vijoi Saracini. limeve etnokulturore shqiptare. Botimi monografik “Mati-Vështrim rimtarët më të zjarrtë kundër push- larg Portit të Durrësit. Ekupipazhi i Oficerë që studionin në Itali janë Etnomuzikologjik” i studjuesit Esat Ruka, krahas vlerave historike, sh- tuesve italianë. Fillimisht ai ishte vaporit dha sinjalin Sos dhe kërkoi shprehur se vaporin italian “Pagani- kencore e njohëse, është edhe një ndër shembujt më të mirë të detyri- korier i grupit dhe më pastaj mori ndihmë nga ky port. Ndihma sipas ni” e shkatërroi Xhelal Cupi. meve të studjuesve tanë për etnokulturën kombëtare. drejtimin operativ të grupit të sh- dëshmitarëve të kohës mbërriti, por HASAN PASHA nr. Gusht 2010 - 15 52
Sina, nje basketbollist i ri, i gjate 6.1-foot- dhe 185 pound , roli i tij ne skuader “roje numer dy”, nga shkolla e mesme Gill Shen Bernardi ne New Jersey, eshte bere nje prej perspektivave “me te nxehta” ne kete shtet, thekson shtypi sportiv dhe specialistet
asketbollist i skuadres “New Jer HOMAZH Bsey Hope “, Jaren Sina, me origjine nga Dibra, i lindur në Amerike, vazhdon te marre vlersim- et me te larta dhe te korre sukses te Nënë Sulbija do jetojë plote ne te gjitha veprimtarite e zh- villuara deri tash ne SHBA-es, per grup moshat e tij. Mbasi u paraqite gjithmonë midis nesh per nje prove tek skuadra e Univer- E vështirë, tepër e vështirë është të siteteve ne Alabama Elite Camp, ndahesh nga kjo botë me njeriun tënd “thjesht vetem per te pare” të dashur kushdo qoftë ai, por dhe më Sina, mesohet se jo zyrtarishte esh- e vështirë është të ndahesh më nënën. te provuar edhe nga Universiteti i Ajo është dhimbje e madhe që i kalon Syracuse, i cili bene pjese ne ligen përmasat njerëzore. E këto ditë të nxe- e pare amerikane, te basketbollit hta gushti këtë lloj dhimbje e përjetu- NCAA. an fëmijët e Sulbjie Hysës e cila u nda Jaren Sina eshte nje lloj basket- nga jeta në moshën 85 vjeçare, e për- bollisiti qe po merr “ngrtije” ne pre- jetuan këtë dhimbje të madhe, djemtë spektiven e tij ne verilindje te SHBA dhe vjazat, nipërit dhe mbesat e saj. Keshtu deklaroje keto dite, njeri Pas një sëmundje të rëndë dhe të pa- prej specialisteve te basketbollit ne shërueshme Sulbije Hysa(Ndreu) vdiq kete zone, menaxher i basketbol- në Tiranë duke lënë një shtëpi të mad- listave te rinje . “Pra, tha ai kur kup- he plot me djem e vajza, me nipër e tova se Universiteti i Alabamas mbesa ashtu siç e gjeti këtë shtëpi edhe kerkonin qe ai te zbrese ne kampin e në Qa të Dardhës kur u fut nuse afro tyre elitare, ishte e papritur edhe per 70 vjet ma parë. Ishin mbledhur të gjithë, djemtë dhe vajzat, nipërit dhe vete Sina-en . Ndersa, kenaqet dhe mbesat, njerëz të fisit Hysa. Kishin ardhur nga Dardha, Reçi, Lura e Çidhna. duket “ pak i tronditur”, Ishin mbledhur shumë që ai oborr i vogël nuk mjaftonte për të gjithë, për të shkruajn gazetat sportive, se Jaren, bërë homazhe tek nënë Sulbija. Të gjithë i thoshin nënë, dhe jo vetëm fëmijët e saj, nipërit dhe mbesat por i gjithë fisi Hysa . Nëna e madhe kështu i mbeti vendosi se do te ishte nje mundesi e ky emër deri në ditën e fundit kur e përcollën me lot në sy për në banesën e madhe per Albamen, ne te Basketboll NCAA: fundit . Sulbije Hysa lindi në Soricë të Dardhës në vitin 1925, ishte bijë e ardhmen, por nuk perjashtoi Mahmud dhe Mide Ndreut, pinjoll të Elez Isufit, legjendarit të luftës anti serbe mundesine edhe nga ndonje shkolle . U lind dhe u rrit në atë kullë ku mblidheshin trimat e bënin plane për të tjeter e NCAA-se, pasi ai te erfun- Alabama dhe Sirakusa, luftuar të huajn që kishte tentuar disa herë të shkelte vatanin. U lind dhe u rrit doje shkollen e mesme. në djepin e trimërisë, djep i cili kishte përkundur sa e sa trima që ishin vraë siç Sina, nje basketbollist i ri, i vriten trimat me armë në dorë në luftë me armikun. . U lind dhe u rrit si cucë gjate 6.1-foot- dhe 185 pound , roli oferta të mira Sinës malsore e me karakter të fortë, cucë e punës dhe e luftës për t’u prirë stuhive i tij ne skuader “roje numer dy”, nga të jetës. Në vitin 1941 martohet në Qa të Dardhës e pikërisht në kullën e shkolla e mesme Gill Shen Bernardi nje baba, si ish basketbollisti i njo- Elite Camp Crimson Tide’s, javen e Hakik Hysës duke u bërë bashkëshorte e të birit të tij, Ganiut. Sulbija u ne New Jersey, eshte bere nje prej hur i NCAA ne SHBA-es, Mergin kaluar, tha se “ e ndjente se çdo gje ambientua shpejt në atë mjedis familjar ku dominonte një familje e madhe perspektivave “me te nxehta”, ne Sina, qe e di mire lojen e basketbol- do te shkonte mire.” Ne fillim, sh- patriarkale dhe kështu u bë një ndër nuset më të respektuara në atë shtëpi ku kete shtet, thekson shtypi sportiv dhe lit, dhe i njhet talentet si dhe kush toi ai une nuk isha i sigurt nese ne vetë plaku i kësaj kulle kishte një respekt të veçantë për të. Atje tek kulla e specialistet. ”Merrni kete, basketbol- tjeter mund te behet basketbollist i do te arrija qellimit per shkak te dis- Hakik Hysës ku shtroheshin sofrat e bujarisë dibrane, në ato lëndina të buku- liste shkruajne disa gazeta sportive mire!?. Mirgim Sina, ka qene tances se moshes qe kisha me ket ra mes bjeshkëve të mbushura me lule, në ato sheshe ku shkëlqente burrëria ne Nju Xhersi, ai eshte vetem nje jashtezakonisht i arsimuar mire dhe universitet,” tha Jaren. “Por, sapo e heroizmi, nënë Sulbija krijoj një familje të nderuar gjë për të cilën mbeti student i vitit te dyte ne shkollen e basketbolliste i mire. Mergini kam arritur atje çdo gje per mua me krenare gjithmonë. Burrnesha e maleve të Dibrës, nënë shembullore dhe mesme, ne rritje ku ofertat e tij perf- ka luajtur basketboll per disa kolegje ka bere me te vertete pershtypje - bashkëshorte e përkushtuar, nëna e madhe, e kanë quajtur jo vetëm në Qa shijne edhe shkolla te tilla se ”Shen ne SHBA-es, ne Seton Hall para se aty pashe objekte qe jane te çudit- por dhe në Tiranë kur erdhi me banim qysh në vitin 1985. Kështu i thoshin jo John’s, La Salle, Rutgers, Seton Hall te transferohej ne Rhode Island shme! “ vetëm djemtë dhe vajzat,nipërit e mbesat që i rriti dhe edukoj por edhe nga dhe James Madison - se bashku me dhe te perfundoje karrieren e tij jas- Gazeta kryesore e Alabames, sh- fisi Hysa, nëna e madhe i thoshin. Dera mikpritëse dhe bujare e Hakik Hysës keto oferta jane edhe ato , ne koleg- hte studentore si nje nje yll i basket- kruan se Universiteti i Alabames nuk u mbyll kurrë për luftëtarët e lirisë dhe një meritë për këtë kishte dhe kjo jet e NCAA, ”Stanford, Sirakuze, bollit profesionist ne Europe, Itali, ka vendosur per te terhequr Jaren grua burrneshë. Kulla e lartë në Qa të Dardhës u bë çerdhe për partizanët. Butler dhe Virginia Tech, te cilat po Portugali e Spanje, dhe Azi, menjeher sapo ai te perfundoje sh- Ajo ishte ndër bazat kryesore për luftën nacional clirimtare, u bë strehë për ta, tregojne interes te larte, per te ardh- pra Filipinet, Izrael dhe Japoni. kollen e mesme, duke i bere vatër e ngrohtë bujare ku jepej bukë e krypë e zemër. Ku mjekoheshin plagë men e Sina-s.” Trajneri Anthoni Grant i Univer- atij oferta te mira. “I kam fikur tele- heroizmi e trimërie. E domosdo dhe nënë Sulbija ka mbetur e gjallë në kuj- Jaren Sina i biri i traineriit te skua- sitetit te Alabames, tha se” Jaren i fonin trajnerit Anthoni Grant, per te timet e sa e sa partizanëve që kanë bujtur në kullën e Hakik Hysës, jo një natë dres se perfaqesueses se te rinjeve te kujtoi atij ardhjen ne skuadren e tij kerkuar nje takim”koke me koke” por me net të tëra, jo një e dy por dhe gjashtëdhjet njëherësh. Ishte kjo kullë Nju Xhersit, ne ligen AAU, ku ai te basketbollisit te njohur tha Sina, nepermjet tekstit, dhe pra- që priste e përcillte mysafirë të njohur dhe panjohur. E nënë Sulbija tregonte luan edhe per skuadren New Jersey amerikan Steve Blake nga Maryland.” noi zyrtarisht se ” kam nje oferte vetë se si një natë të gjitha nuset e kësaj kulle nga mbrëmja deri në mëngjez Hop, eshte gjithashtu i biri i ish- Traineri Grant, e quajti nje kohe burse nga Universiteti i Alabama kur kishin pregaditur 60 palë çorape leshi për partizanët pasi ato ishin zbathur. ylli te Universitetit te Rhode Island, te shkelqyer per Sinen dhe ofroi te kaloi ne kolegj” Media sportive Sa e sa herë i ka pritur dhe përcjellur partizanët si bijë, si motër e si nënë , në basketbollisitit dibran ne SHBA-es, Jarenit, pasi te perfundoje shkollen thekson se “ Ndersa, Sina, mbetet ato ditë të nxehta kur pushka me gjalmë kërciste në male e gjaku mbushte Mergin Sina. I cili, komentoi ne per- e mesme “ nje burse falas (scholar- modest ne lidhje me te ardhmen e lumenj. Nënë Sulbija nuk kishte shkollë për vete por e donte shkollën dhe e vojen e te birit Jaren per oferten ne ship) per te luajtur sesisonin e ard- tij, atij duket se i pelqen vlerësonte atë. Ndaj me sakrifica të mëdha në ato vite arriti që të gjithë fëmijët Alabama, se ka pare tek i biri tij “ heshem ne skuadren e tij ne Ala- çdo mundesi e re, ne NCAA. t’i arsimojë dhe po këtë traditë vazhdojë edhe me nipërit e mbesat . Ajo në dashurine dhe pasioin e madhe bama”. Mbasi siç shkruajne disa gazeta fakt nuk dinte të lexonte, nuk dinte shkrim e këndim por drita e diturise nuk i per basketbollin”. Kjo eshte pak e Gazetat sportive shkruajn se Sina te Nju Xhersit “Kjo nuk do te jete mungoi kurrë se drita e diturisë buronte nga shpirti saj i ndritur, nga zemra e madhe, per moshe e tij dhe fillimin tashme ka oferta te mira, edhe nga hera e fundit qe do te degjojme per saj bujare, nga bota e madhe shpirtërore që kishte. Dhe nënë Sulbija nuk e tij ne NCAA, qysh tash per te hyre shkollat lokale si Universiteti Jaren Sina, Ai dhe shoket e tij i mendonte vetëm për djemtë dhe vajzat e saj, për nipërit dhe mbesat por për ne nje nder kampuset dhe objektet i Rutgers, Seton Hall dhe St John’s. shikojme te qendrojne ne krye kete të gjithë fisin. Kishte dëshirë që fisi Hysa të kishte unitet mes njeri tjetrit siç me te medha ne SHBA, por jo e pa Jaren Sina, eshte renditur midis te vit dhe te fitojne titullin per grup- kishin dikur kur jetonte Hakik Hysa apo Selim Hysa. E ndaj ishte nisma dhe mundur ne te ardhmen ne skuadrat basketbollisteve te grupmoshave per moshat e reja ne Basketboll inisiativa e saj që sot ende fisi Hysa mblidhet çdo 6 maj në Tiranë. Mblidhen e Universiteteve” tha ai. te rinje me 2 sophomores me larte. ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes”. tok të gjithë, të rinj dhe të vjetër se kështu donte nëna e madhe siç i thoshin Jaren Sina, ka “fat” se eshte me Ato shkruajn se “Kur ai zbriti ne B.Sina nënë Sulbijes. E sot 6 maj ka mbetur si dita e fisit Hysa, një ditë kjo që festohet në Tiranë. Jo vetëm kaq por dhe pregaditja dhe botimi i monografisë së librit mbi etnogjenezën e fisit Hysa ishte një dëshirë e madhe e saj që në fakt u bë realitet ku i gjithë fisi Hysa nga do që janë e kanë tashmë këtë libër ndër duar. merr Sot nënë Sulbija nuk është më midis nesh por ka lënë vlera të mëdha, trashëgi- Bëhuni pjesë mi për brezat, shembullin e saj të çmuar, vyrtytet prej një gruaje të vërtetë malësore me karakter të fortë e të paepur ndaj çdo vështirësie, na ka lënë kopjen shpirtin e pastër e bujar, zonjë shtëpie e përkryer që dijti të mbaj me dinjitet e gazetës! themelet e kullës me bedena të Hakik Hysës dhe traditat e fisnikërisë sh- qiptare. Për ne do mbetet gjithmonë e gjallë ashtu siç e kemi njohur,e siç e tënde kemi parë, siç na ka folur e këshilluar në rrethanat e ndërlikuara të jetës. Malli do na djeg por kujtimet nuk do të shlyhen kurrë. Nënë Sulbije Hysa do jetojë E-mail: [email protected]. gjithmonë midis nesh. Tel. (04) 22 33 283 / 068 31 19 232 www.rrugaearberit.com SHAQIR SKARRA
16 - Gusht 2010 nr. 52 Botime të reja të autorëve dibranë
“M&B” - BOTIME & STUDIO GRAFIKE Tel. 00355 4 22 33 283. Cel. 069 20 68 603. Email. [email protected]
Email: [email protected]. Phone: 612 203 5960. www.devadesign.net
cyan magenta yellow black