Tranzicioni Politik Dhe Roli I Tij Në Marrëdhëniet E Shqipërisë Me Bashkimin Evropian
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE TRANZICIONI POLITIK DHE ROLI I TIJ NË MARRËDHËNIET E SHQIPËRISË ME BASHKIMIN EVROPIAN Kandidati: Udhëheqës Shkencor: MA. Elda ZOTAJ Prof. Asoc. Dr. Eva TAFILI (Hyskaj) SHKURT 2014 1 REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE Disertacion i paraqitur nga: Elda ZOTAJ Në kërkim të gradës shkencore: DOKTOR Në “Studime Evropiane dhe Integrim Evropian” TRANZICIONI POLITIK DHE ROLI I TIJ NË MARRËDHËNIET E SHQIPËRISË ME BASHKIMIN EVROPIAN Specialiteti: Diplomaci dhe Marrëdhëniet Ndërkombëtare Udhëheqës Shkencor: Prof. Asoc. Dr. Eva Tafili (Hyskaj) Mbrohet më, dt. ...../ ......2014 1. ..................................................... Kryetar 2. ..................................................... Anëtar (oponent) 3. ..................................................... Anëtar (oponent) 4. ..................................................... Anëtar 5. ..................................................... Anëtar TIRANË, Shkurt 2014 2 Falenderime: Ndonëse nuk mund t‟i përmend të gjithë, në radhë të parë dëshiroj të falenderoj dhe t‟i shpreh mirënjohjen time të veçantë udhëheqëses shkencore Prof. Asoc. Dr. Eva Tafili (Hyskaj), për ndihmën e pakursyer në realizimin e kësaj sipërmarrjeje kaq të rëndësishme për mua. Inkurajimet e vazhdueshme, këshillat, orientimet, sugjerimet dhe vërejtjet e saj më kanë ndihmuar që të arrija deri këtu. Pa ndihmën e saj të sinqertë dhe të vazhdueshme, ky punim nuk do të ishte realizuar në formën që ka sot. I detyrohem shumë për përkrahjen dhe përkushtimin e jazhtëzakonshëm që ka treguar ndaj meje. Dëshiroj të falenderoj të gjithë ata miq, kolegë e punonjës të institucioneve të ndryshme, të cilët nuk më kanë kursyer materialet, mendimet, sugjerimet dhe vërejtjet e tyre. Një falenderim i veçantë i shkon mikeshës time Dr. Bavjola Shatro, e cila ka bërë të mundur redaktimin letrar të këtij punimi. Së fundi, dëshiroj t‟iu shpreh mirënjohjen time të thellë prindërve, bashkëshortit dhe vajzave të mija të dashura, për mbështetjen, kurajon, për lehtësitë e mëdha që më ofruan, si edhe që më krijuan të gjitha mundësitë për ta realizuar këtë projekt. 3 PASQYRA E LËNDËS faqe PARATHËNIE .................................................................................................................. 8 HYRJE..............................................................................................................................12 METODOLOGJIA ......................................................................................................... 16 KREU I PARË................................................................................................................. 17 TOTALITARIZMI, DEMOKRACIA DHE TRANZICIONI SI PROCES I NDËRMJETËM .............................................................................................................. 17 1.1 Totalitarizmi, përcaktimi si koncept ....................................................................... 17 1.1.1 Totalitarizmi si regjim........................................................................................... 19 1.1.2. Karakteristikat dhe tiparet kryesore të regjimeve totalitare; tipi komunist ....... 22 1.1.3 Pasojat e totalitarizmit ........................................................................................... 34 1.2 Demokraci, përcaktimi si koncept .......................................................................... 36 1.2.1 Demokracia si regjim, Demokracia Liberale ........................................................ 39 1.2.2 Karakteristikat dhe tiparet kryesore të regjimeve demokratike ............................ 41 1.3 Tranzicioni dhe tranzitologjia, përcaktime teorike ................................................. 46 1.3.1 Tranzicioni i vendeve të Europës Jugore dhe Amerikës Latine në krahasim me tranzicionin e vendeve ish-komuniste; ndryshimet ndërmjet tyre. ................................ 49 1.3.2 Vala e katërt e demokratizimit, problematikat e hasura ....................................... 53 1.4 Këndvështrimi elitist ................................................................................................ 56 1.4.1 Elitat në tranzicion, formimi dhe roli i tyre .......................................................... 60 KREU I DYTË ................................................................................................................ 63 SHQIPËRIA NËN DREJTIMIN KOMUNIST 1945 – 1990. ..................................... 63 2.1 Një vështrim mbi lëvizjen komuniste shqiptare.................................................... 63 2.2 Disa aspekte politike, ekonomike dhe sociale të Shqipërisë gjatë viteve 1945 – 1985.......................................................................................................................... 66 2.2.1 Tendencat politike nën drejtimin e Enver Hoxhës ................................................ 68 2.2.2 Tendencat ekonomike, sociale dhe kulturore gjatë kësaj periudhe ....................... 79 2.3 Shqipëria nën drejtimin e Ramiz Alisë (vitet 1985 – 1991) .................................... 89 2.3.1 Shqipëria në prag të viteve „90, fundi i regjimit komunist ............................... 100 2.4 Dallime dhe përbashkësi të regjimit komunist shqiptar me Bllokun Lindor ........ 105 2.5 Trashëgimia komuniste .......................................................................................... 108 4 KREU I TRETË ............................................................................................................ 112 ZHVILLIME POLITIKE TË TRANZICIONIT SHQIPTAR ................................. 112 3.1 Situata politiko – ekonomike në vend dhe zgjedhjet e 22 marsit 1992 ................. 112 3.2 Kursi i ri politik, proceset e shndërrimit të shtetit, institucioneve dhe shoqërisë; vitet 1992 – 1994 ................................................................................................... 115 3.3 Konfigurimi post-komunist i elitës politike shqiptare; tiparet e saj ....................... 120 3.4 Shqipëria dhe orientimi drejt Komunitetit Evropian ............................................. 124 3.5 Klasa politike dhe ngjarjet e viteve 1994 – 1997; raportet me Bashkimin Evropian ................................................................................................................................ 126 3.6 Rikthimi i “komunistëve të moderuar”, stabiliteti i vendit 1998 – 2005 ............... 135 3.7 Trashëgimia politike dhe drejtuesit e rinj ............................................................. 142 KREU I KATËRT......................................................................................................... 147 ZHVILLIMET POLITIKE DHE ROLI I KLASËS POLITIKE NË MARRËDHËNIET ME BASHKIMIN EVROPIAN ................................................ 147 4.1 Bashkimi Evropian dhe mekanizmi i Kushtëzimit Demokratik, ndikimet në Shqipëri ................................................................................................................................ 147 4.2 Vullnet politik apo demokratizim institucional, qasja e Shqipërisë drejt Bashkimit Evropian ................................................................................................................. 153 4.2.1 Pushtet apo institucione, zgjedhje e vështirë për klasën politikë shqiptare! ....... 156 4.3 Angazhimi i politikanëve shqiptarë drejt BE, realitet apo demagogji .................. 160 4.4 Shqipëria gjatë viteve 2005 – 2011; vazhdimi i proceseve integruese dhe angazhimi politik i Shqipërisë në kuadrin e perceptimeve të Bashkimit Evropian ................ 163 4.5 Perspektiva e integrimit të Shqipërisë në vazhdim ............................................... 168 KONKLUZIONE .......................................................................................................... 169 BIBLIOGRAFIA........................................................................................................... 170 7. Aneksi A. .................................................................................................................... 179 5 Lista e Tabelave: faqe Tabela 1. Anëtarësimi në Partinë Komuniste Shqiptare. .................................................. 31 Tabela 2. Tabela 2. Prona Bujqësore në vend përpara Reformës Agrare të vitit 1945. .... 80 Tabela 3. Rritja vjetore e prodhimit të brendshëm bruto. ............................................... 114 Tabela 4. Indikatorët kryesorë të zhvillimit makroekonomik (1997 – 2004). ................ 136 Tabela 5. Zgjedhjet parlametare të vitit 2001. ................................................................ 138 Tabela 6. Konstatime në Progres Raporte (2003 – 2005). .............................................. 140 Tabela 7. Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit sipas Transparency International (2002 – 2005). .............................................................................................................................. 141 Tabela 8. Të dhënat e organizatës Freedom House për Shqipërinë 1998-2005. ............. 142 Tabela 9. Mbështetja e qytetarëve shqiptarë për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Evropian. ......................................................................................................................... 151 Tabela 10. Faktorët përcaktues të Integrimit Europian. .................................................. 161 Tabela 11. Transformimi i Shqipërisë sipas Bertesmann Transformation Index (BTI 2003-2012). ....................................................................................................................