Het Riskante Gokgedrag Van Paars II
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
297 De PvdA-onderhandelaars Wallage, Melkert en Kok hebben gekregen wat ze wilden. Na taaie gevechten is in het regeerakkoord van Paars I I er voor circa 1 o miljard gulden aan nieuwe uitgaven opgenomen. Een :iaal- fraai resultaat. Maar menig PvdA-er die dankzij eerdere betogen van dezelfde voorlieden de gedachte achter zich had gelaten dat sociaal tl beleid en meer collectieve uitgaven synoniem zijn, moet zich toch wel enigszins misleid voelen. Is het bij nader inzien dan toch niet zo fout lit- wat vroeger werd gedacht? Is er immers niet een frappante overeen ng komst tussen het huidige 'investeren in de samenleving' zoals onder handelaar Wallage het betitelde, en de 'socialisatie van de vraag' van t.ier de PvdA uit de jaren zeventig? Het riskante aal De terugkeer van dit oude denken lijkt inderdaad de zwakke stee lin in het regeerakkoord. Natuurlijk moet er bij de opstelling van een :he gokgedrag regeerakkoord uitgebreid gediscussieerd worden over de collectieve vin uitgaven, maar dat kan heel goed vanuit het idee dat het huidige de bedrag aan uitgaven op een effectievere en efficientere manier te van Paars II besteden valt. Zander extra geld, maar met een bundeling van de ver ne )der, schillende uitgavenstromen vallen de problemen van de grate steden ~ri - heus wei beter aan te pakken. Een betere budgettering van de (ver)nieuwbouw in de gezondheidszorg schept financiele ruimte voor ng kortere wachtlijsten. Met het inboeken van enige arbeidsproductivi ·es teitsstijging voor de hele collectieve sector hadden de onderhande BROER AKKE R BOOM ezien laars zelfs meer collectieve voorzieningen voor hetzelfde geld kunnen lid redactieraad S &.P di- realiseren. Maar de PvdA-fractie eiste extra geld voor de collectieve !T- voorzieningen. Want de econornische groei zou daartoe de financiele eid? mogelijkheden bieden. Oat is helaas een onuitroeibaar misverstand. De econoom Baumol heeft aangetoond dat als je de salarissen en seen uitkeringen in de collectieve sector gelijk laat opgaan met de lonen in : tie? de marktsector, er zelfs bij een redelijke economische groei vrijwel r: geen geld overblijft om meer collectieve voorzieningen te realiseren. :en Paars I I geeft geen antwoord op deze wet van Baumol met als gevolg <e ~sch e dat de onderhandelaars bij de fmanciering van het 'investeren in de in samenleving' moesten grijpen naar maatregelen die op z'n minst risi over covol te noemen zijn. rat Het risico van een niet goed geregelde financiering is dat later als sod den, nog nieuwe bezuinigingen moeten worden gevonden. Of dat - ten oelgie, koste van de geloofwaardigheid van politici - beleidsintensiveringen nhar moeten worden teruggedraaid. Het grootste gevaar loopt Paars I I ech de mia ter bij de uiterst minieme terugdringing van het fmancieringstekort. ;ewij- De onderhandelaars hopen dat de gunstige economische conjunctuur te- nog enige tijd Mnhoudt, waardoor dankzij meevallers het financie soci ringstekort nog tijdig voor de volgende conjuncturele terugval op een tet Over acceptabel peil zal zijn. Maar de conjunctuurindicatoren van de MU , Nederlandsche Bank en andere financiele instellingen signaleren al .t, de voor over een a anderhalf jaar een omslag in de conjunctuur. Omdat e of .itiek het fmancieringstekort dan zeker nog niet op orde zal zijn, ontbreekt l, het Paars u aan financiele rniddelen om een terugval in de conjunctuur eyer, voldoende stevig te lijf te kunnen gaan. Een forse werkloosheidsstij de ging als in 1993/94 kan het resultaat zijn. Daar zit het donkere randje oord. van het 'investeren in de samenleving'. Er wordt een gok genomen met de werkzekerheid van enige duizenden. c c -- , I.. De Partij van de Arbeid werd op HET GEHEIM VAN MODERNE van achtergrond eerst de ontwik 6 mei I998 opnieuw de grootste VERKI EZI NGSCAMPAGN ES keling van de PvdA vanaf het partij in de Tweede Kamer, begin van de jaren zeventig tot boekte de grootste zetelwinst van aan de vooravond van de campag aile partijen en manoeuvreerde ne van I 9 9 8 (paragraaf I ) . zich in een politieke positie met Vervolgens beschrijf ik de opzet een zo groot mogelijke kans op van de PvdA-campagne van I998 voortzetting van regeringsdeel en de wijze waarop de campagne name. Tijdens de verkiezings uiteindelijk is uitgepakt (para campagne heeft de PvdA zo vee! graaf 2). Daarna geef ik een korte mogelijk de nadruk gelegd op beschrijving en analyse van de haar 'sterk en sociaal' -boodschap verkiezingsuitslag van 6 mei en hielden haar politici - natio De PvdA- (paragraaf 3). Ten slotte staan wij naal en lokaal - daar in hun uitgebreid stil bij de wijze waarop publieke optredens goed aan campagne van een aantal inzichten van de cam vast. Voor een door Perscentrum pagne verder geextrapoleerd Nieuwspoort ingestelde jury was kunnen worden naar de toekomst dit zelfs reden om de PvdA te 1998 van de PvdA, in het bijzonder belonen met de prijs voor de voor wat betreft de inhoudelijke 'beste campagne', een prijs die in koers en de interne organisatie I998 voor het eerst werd uitge Over koers en van de partij (paragraaf 4). loofd. Dit succesvolle beeld vormt organisatie 1. Achtersrond en uitsansssituatie een opvallend contrast met de voor 1998' somber stemmende electorale Twintig jaar geleden, bij de ver positie van de PvdA in het begin kiezingen van 1977, boekte de van de jaren negentig. De partij Partij van de Arbeid een histori kon toen in de peilingen lange sche zege: de partij won maar tijd slechts op de helft van het liefst tien zetels en eindigde op huidige aantal stemmen rekenen HANS ANKER* een totaal van 53. Het tweede en leek ten dode opgeschreven. kabinet-Den Uyl kwam er, zoals Het beeld is evenzeer opvallend De auteur was lid van het bekend, echter niet en het kabi als we het contrasteren met de campasneteam van de net Van Agt-Wiegel wei. Het politiek hopeloze situatie van de Partij van de Arbeid Ievert de PvdA een langdurig PvdA halverwege de jaren tach trauma op. In de jaren tachtig tig, toen regeringsdeelname krijgt 'rechts' ook internationaal ondanks grote electorale succes de wind in de zeilen en komt de sen verder weg leek dan ooit. verzorgingsstaat steeds meer Deze contrasten roepen de vraag onder druk te staan. Binnen intel op welke veranderingen hebben lectuele kringen wordt zelfs bijgedragen aan de gunstige situ gesproken over het einde van de atie anno I998 en welke lessen sociaal-democratie. 2 De PvdA daar uit te trekken zijn om deze richt haar voornaamste krachten positie ook voor de verdere toe op het opponeren tegen het 'no komst veilig te stellen. nonsense' -beleid van het kabinet In deze bijdrage probeer ik Lubbers-!, kernenergie, kernra deze vragen te beantwoorden, ketten en 'de bezuinigingen' in waarbij ik me in het bijzonder zal het algemeen. Deze koers, waar richten op de Tweede bij een voldoende reeel alterna Kamerverkiezingen van 6 mei tief ontbreekt, legt de PvdA in I998. Daartoe schets ik bij wijze electoraal opzicht geen windei- 300 eren, zoals bij de verkiezingen van I 986 blijkt. In Tweede-Kamerverkiezingen van I 994· De PvdA politiek opzicht, echter, isoleert de PvdA zich verliest twaalf zetels en komt uit op een totaal van steeds meer. De 'overwinningsnederlaag', waarbij 3 7. Geluk bij een ongeluk is dat het co A door haar de PvdA zetelwinst paart aan de totale afwezigheid interne deconfiture maar liefst twintig zetels ver van enig perspectief op regeringsmacht, dwingt de liest, waardoor de PvdA alsnog de grootste partij partij om de realiteit onder ogen te zien en zich te wordt. De formatie resulteert in een unieke bezinnen op haar politieke en electorale strategie. 'Paarse' coalitie van PvdA, o 6 6, en vvo met Wim Dat gebeurt ook en valt deels samen met de leider Kok als premier. Voor het eerst in ruim zeventig schapswissel waarbij oud-FNV -voorzitter Wim Kok jaar wordt Nederland geregeerd door een kabinet het stokje van Den Uyl overneemt. Tijdens de hier zonder confessionelen. opvolgende jaren verandert de opstelling van de Het kabinet-Kok legt een grote besluitvaardig PvdA en bereidt de partij zich langzaam maar zeker heid aan de dag. De mogelijkheid om de vruchten te voor op regeringsdeelname. Enigszins bij toeval plukken van het beleid van voorgaande jaren leidt komt de.partij in 1989 terug in de regering nadat het tot ongekende prestaties die scherp afsteken bij die kabinet Lubbers-!! gestruikeld was over het reiskos van de buurlanden: halvering van het overheidste tenforfait. Het kabinet Lubbers-Ill, bestaande uit kort, ruim I 8 miljard gulden aan lastenverlichting COA en PvdA (maar zonder o 6 6 ), is dan een feit. voor burgers en het bedrijfsleven, een robuuste Eenmaal in de regering wordt duidelijk dat de economische groei van gemiddeld meer dan. 3 pro oppositiecultuur binnen de PvdA allesbehalve is uit cent en meer dan soo.ooo nieuwe banen. Het kabi gewist. Door de tegenvallende economische ont net wordt getypeerd als het meest succesvolle sinds wikkeling blijken extra ingrepen in de sociale zeker de Tweede Wereldoorlog. In Nederland wordt heid noodzakelijk. Deze maatregelen stuiten op enthousiast gesproken over het 'poldermodel' en in groot maatschappelijk verzet met de Tussenbalans het buitenland over het 'Dutch miracle'. Het consu en de w A o als bekendste voorbeelden. De partij menten-vertrouwen bereikt een record-hoogte. De raakt intern verscheurd en velen spelen met de mensen in hetland zijn zeer tevreden met de presta gedachte om uit het kabinet te stappen. De PvdA ties van het kabinet, zien derhalve graag dat het volhardt niettemin en blijft in het kabinet. Dat beleid wordt gecontinueerd en steunen daarom de besluit blijkt achteraf een kritisch moment waarbij voortzetting van de paarse coalitie onder Ieiding van de partij defmitief kiest voor het (mee)dragen van premier Kok. verantwoordelijkheid voor de hervorming van de Aan de vooravond van de verkiezingen van I 998 verzorgingsstaat en tegen het voeren van oppositie lijkt het tij derhalve gunstig voor de PvdA.