Türk Sinemasi'nda Sosyoekonomik Yapi Üzerine Bir Inceleme (2013 - 2018)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ RADYO TELEVİZYON VE SİNEMA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRK SİNEMASI'NDA SOSYOEKONOMİK YAPI ÜZERİNE BİR İNCELEME (2013 - 2018) ÖZDER ŞEYDA UYANIK 2501140813 Tez Danışmanı DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN TÜRKOĞLU İSTANBUL - 2019 ÖZ TÜRK SİNEMASI'NDA SOSYOEKONOMİK YAPI ÜZERİNE BİR İNCELEME (2013 - 2018) ÖZDER ŞEYDA UYANIK Sinema, pek çok yönü ile toplumsal hayata ışık tutmakta, toplumu yansıtmaktadır. Türk Sineması incelendiğinde Türk toplumunun gelişimi, değişimi noktasında önemli veriler sunmaktadır. Bu bağlamda Türk Sineması’nın sosyoekonomik incelemesinin bu çalışmada ele alınan 2013 - 2018 yılları arasındaki değişiminin ana karakterleri açısından toplumdaki değişimi ya da değişim taleplerini karşılama gücünün ortaya konulması hedeflenmiştir. Sosyoekonomik yapı, filmlerdeki başrol oyuncuları, öyküdeki etkileşim, gelişim ve senaryoya etkisi gibi farklı değişkenler baz alınarak ortaya konulmuştur. Türk Sineması'nın altın yılları ya da yükseliş dönemi olarak ele alınacak dönemde, elde edilen veriler ışığında değerlendirilerek Türkiye'nin değişimleri ile paralelliği kıyaslanmış ve gözlemlenmiştir. Türk Sineması'nın aynı zamanda tarihsel gelişim süreçleri içersinde de önceki dönemlerine başvurulup toplumun sosyoekonomik durumu ile etkileşimi de incelenmiştir. Sosyoekonomi, toplumu oluşturan bireylerin ortaya çıkardığı sosyal yapı içerisinde tüm olaylar ve durumlar ile birlikte, ekonomik varlıkların bileşimi dâhilinde oluşan yaşam ve gelişmişlik düzeyi olarak düşünülmektedir. Kişilerin, toplum içerisindeki sosyal sınıf ya da standartları, ekonomik varlık ve statüleri ile ilişkilendirilip, şekillenebilir. İncelenen dönemler açısından sosyolojik olguların etkilendiği güncel durumlar, politika, dünya, doğa ya da kültürel yaşam eylemleri gibi tüm toplumu açıkçası "sosyal"i ilgilendiren ve ekonominin de içinde bulunduğu sosyal bilimlerin dâhil olduğu tüm etkileşimler bu çalışmaya dâhil edilmiştir. Türkiye'de 2000'li yıllar sonrası değişen sosyoekonomik durum ile Türk Sineması'nın 2013 - 2018 dönemi bir kesişim sayılarak her yıl en çok izlenen 3 filmin toplamda 18 film incelenmiştir. Öncelikle tema, senaryo, yaygınlık açısından ardından da ana karakterin sosyoekonomik yapıya gösterdiği uyum, benzerlik, farklılık unsurları ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Sosyoekonomi, Türk Sineması, Film, Sosyoloji, Ekonomi, Karakter. iii ABSTRACT AN ANALYSIS ON SOCIOECONOMIC STRUCTURE IN TURKISH CINEMA (2013-2018) ÖZDER ŞEYDA UYANIK Cinema sheds light on social life in many ways and reflects society. When the Turkish Cinema is examined, it provides important data on the development and change of Turkish society. In this context, it is aimed to reveal the power of meeting the changes or demands of change in the society in terms of the main characters of the change in the socio-economic analysis of Turkish Cinema between 2013 and 2018 discussed in this study. The socioeconomic structure is based on different variables such as the leading actors in the films, the interaction in the story, its development and its effect on the scenario. Turkish cinema's golden years and the rise in the period or periods as will be discussed, evaluated in the light of the data obtained were compared in parallel with Turkey's transformation and have been observed. At the same time, the historical development of Turkish cinema was also applied to the previous periods and its interaction with the socioeconomic status of the society was examined. Socioeconomics is considered as the level of life and development that occurs within the composition of economic assets as well as all events and situations within the social structure created by the individuals constituting the society. The social class or standards of individuals in society can be related and shaped with their economic assets and status. In this study, all the interactions involving the social sciences, including the economy, including the current situations in which sociological phenomena are affected, politics, world, nature or cultural life actions, which includes the "social", are included. In the 2000s after changing the socioeconomic situation of Turkey, for the Turkish Cinema 2013 - 2018 period were examined the most-watched three films of each year so a total of eighteen films. Firstly, in terms of theme, scenario, and prevalence, then the main character's adaptation to socioeconomic structure, similarity, differences were discussed. Key Words: Socioeconomic, Turkish Cinema, Film, Sociology, Economy, Character iv ÖNSÖZ Bu çalışma, Türk Sineması alanında görülen eksikliğin yanı sıra kişisel bazda tüm eğitim ve hatta kariyerimin bileşimi olmaktadır. Ekonomi tabanı ile sinemanın yüksek eğitiminin birleşimi olan çalışmada iki alanda da veri sağlamanın hedefi ve önemi bulunmaktadır. Bu çalışmayı yapmak bilime, akademiye, hocalarıma saygımı arttırmakla kalmadı bir de sinemaya, Türk sosyolojik tarihine bakış açımı değiştirdi. Böylelikle sanıyorum ki bilim temel görevini zaten burada yerine getirdi. Her şeyden önce araştırma yapmanın ne demek olduğunu, "okuma"nın ne demek olduğunu, literatüre bir şey katmanın ağırlığını hissetmenin, derinden idrak etmenin huzurunu ve mutluluğunu duyuyorum. Bu süreçte bana en büyük destekleri gösteren öncelikle bu alanda yolumu çizmeme fikir önderim olan Sayın Prof. Dr. Ergün Yolcu'ya, pozitifliği, elini omzumdan hiç çekmemesi ve engin hoca liderliği ve bilgisiyle her daim yanımda olan Sayın Dr. Öğr. Üyesi Mesut Aytekin'e ve danışmanım Sayın Dr. Öğr. Üyesi Süleyman Türkoğlu'na, tezimi yazmam için her anlamda en büyük emeği ve yardımı gördüğüm anneme, tüm eğitimimi borçlu olduğum bugünleri göremese de hissedecek olduğunu bildiğim babama, her zaman fikirlerimin en büyük destekçisi olan ve sağduyum olarak görevini hiç aksatmayan eşime teşekkürlerimi borç bilirim. Bu dünyadaki ilk senesini bu araştırma içinde geçiren oğlum Haktan ile ortak çalışmamızdır. v İÇİNDEKİLER İçindekiler ÖZ ...........................................................................................................................iii ABSTRACT .............................................................................................................iv ÖNSÖZ .................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER ..........................................................................................................vi TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................ viii ŞEKİLLER LİSTESİ ................................................................................................ x KISALTMALAR LİSTESİ ........................................................................................xi GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 BÖLÜM 1 - TÜRK SİNEMASI ................................................................................. 4 1.1. TÜRK SİNEMASI TARİHİ ............................................................................. 5 1.1.1. İLK DÖNEM (1910 - 1922) ..................................................................... 8 1.1.2. TİYATROCULAR DÖNEMİ (1922 - 1939) .............................................11 1.1.3. GEÇİŞ DÖNEMİ (1939 - 1950/1952) .....................................................14 1.1.4. SİNEMACILAR DÖNEMİ (1950/1952 - 1970) ........................................18 1.1.5. 70'Lİ YILLAR .........................................................................................26 1.1.6. 80'Lİ YILLAR .........................................................................................29 1.1.7. 90'LI YILLAR .........................................................................................32 1.1.8. 2000'Lİ YILLAR .....................................................................................36 BÖLÜM 2 - SOSYOEKONOMİ .............................................................................46 2.1. SOSYOEKONOMİK GÖSTERGELER .........................................................48 2.1.1. EĞİTİM ..................................................................................................50 2.1.2. MESLEK ................................................................................................50 2.1.3. GELİR ....................................................................................................51 2.1.4. KONUT ..................................................................................................51 2.1.5. SAĞLIK .................................................................................................52 2.1.6. DİĞER FAKTÖRLER ............................................................................52 2.2. TÜRKİYE TARİHİNDE SOSYOEKONOMİK GELİŞMELER ........................54 2.2.1. OSMANLI'NIN SON YILLARI ................................................................55 2.2.2. CUMHURİYET'İN KURULUŞU ..............................................................62 2.2.3. ÇOK PARTİLİ SİSTEME GEÇİŞ ...........................................................66 2.2.4. 27 MAYIS DÖNEMİ ...............................................................................70 2.2.5. 12 EYLÜL DÖNEMİ ...............................................................................73 vi 2.2.6. 90'LI YILLAR .........................................................................................77 2.2.7. 2000'Lİ YILLAR .....................................................................................81