Adresboek Gemeente Schagen 1936
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
\.J c WEii L ~NU . c- tl ~AS:1.is·1TJ{'°".Hï "Sf /70 / Cl/' /7 J•jd- )Tp.n-/(' Nv J e1"1//9"'1~ ~ z. :,y A D RE S B 0 E K VAN SCHAGEN Samengesteld en uitgegeven door .Jic. Prins en P. H. K. v. d. Woude, Schagen. 1 Druk van N.V. West-Friesche Kerkbode, Dir. J • A. van Ketel, Schagen ...... "-~· : "--· "_ .,;..:_ ·-.. ... ---...... ·-·.- ·- ". ..... f' -=-- .. ". .i-· .. " ~ -·- -·-···. - 2 ~ lIl Il llllll IUlll llllll Il ll Il ll llllll ll llllllll llll Il ll Il ll Il ll Il ll l l ll lllllllllll llllllll llllllllllll Il~ l - - - Hoornsche Cred iet· - - - l - - en - - - 1 - - - Effectenbank N.V. - - = - ALKMAAR HOORN SCHAGEN - - OUDEGRACHT 297 DAL 8 TORENPLEIN 76 E - - - - Tel. 2500 - 2425 Tel. 28 - 34 Tel. 16 - - - 1 - - - EFFECTEN VREEMDE MUNT - - COUPONS CREDIETEN 1 - · - l - PRO LONG ATlëN HYPOTHEKEN - - - - OPEN·BEWAARGEVING INCASSO's - - DEPOSITO's ASSURANTlëN - - ,·- - - REKENING-COURANT \~- - - - - - SAFE-DEPOSIT - - - -= -- - - ' 1 - - 1 ' - t - Verricht alle Bankzaken. - - - ~llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllrffi " 3 o::=======================================================!O VOORWOORD. L.S. Gaarne voldoe ik aan het verzoek van de uitgevers om ee:1 kort voorwoord in dit adresboek te schrijven. Bij het verschijnen van dit boek, zal men zich misschien ver wonderd afvragen: hoe nu, een adresboek voor Schagen, waar is . dat nu noodig voor! Zij, die aldus redeneeren, hebben ongelijk. Schagen is geen stad, maar Schagen is ook geen dorp. Schagen is een centrum, en wel van een zeer groote en uitgestrekte omgeving, en in Schagen .' komen vele wegen en vele diensten samen. Het moet dan ook ; zeker worden toegejuicht, dat de uitgevus den moed hebben gehad dit boek het licht te doen zien. Voor Schagen zit hierin een beste propaganda, want men zal zich steeds weer ervan kunnen verge wissen, dat in Schagen veel meer te doen en te koop is dan men zoo oppervlakkig wel zou denken. Men leert daardoor zijn weg naar Schagen te nemen, te meer omdat men van alle kantoren, vervoermiddelen, vrachtdiensten enz. precies kan nagaan, wanneer men in Schagen het beste terecht kan en op welke tijden men kan komen en gaan . De op geregelde tijden uit te geven supplementer: waarborgen, dat men steeds "bij" is. Voorwaar een gemak voor het publiek, wat tevens e~n goede propaganda voor Schagen inhoudt. Moge dit adresboek zijn weg dan ook vinden, tot vreugde van zijn uitgevers, tot genoegen en gerief van het publiek en tot heil van Schagen! t Schagen, Mei 1936. Mr. Dr. J. A. E. Buiskool. voorzitter "Algemeen Belang". ci=================================================ic .. o~=================================================!c SCHAGEN. VERLEDEN EN HEDEN. mtrent den juisten ouderdom van Schagen bestaat geen zekerheid. Dirk Burger, van Schoorel, schrijft in zijn "Chronyk van de gansche oude Heerlijkheid van het Dorp Schagen", dat Schagen het eerst bevolkt is in O334, "want in den jaare 333 is de Zype de Eerstemaal ingebrooken en verdronken, neffens noch andere steden en Dorpen, als Grebbe, Lamoer, gansch Lagerdoes, ter Dorp, Schulp-hom, Leuwen-horn, en wel 20 Do1 pen daar rontom, haar namen door dè tijd verdwèe nen zynde blijven verder verhoo len. Deze overgebleven Zyprianen en andere die na deze inundatie het leven hadden behouden, heb ben haar op de hoogtens wat zuydelyker bij de Caagen neder geslagen, en hebben zoo hier en daar, zoo Terpen ofte heuvels, en Vlie-bergen op geregt, alwaar zy haar ter neder hebben gezet". Wat daarvan zij, aan te nemen is, dat er omstreeks het jaar 400 in het Noorden van Holland te midden van het steeds aan over strooming blootstaande land hoog ten of terpen bestonden, waarop de eerste bewoners zich in armoe dige hutten tegen de elementen trachten te beschermen. Deze bewoners voorzagen met visscherij en jacht in hun eenvoudige behoeften. Later gingen de bewoners enkele stukken moerasland ophoogen en bedijken, en werd de bewoonbaarheid der hutten wat minde:" primitief. De teelt van schapen en varkens begon zich naast de visscherij te ontwikkelen. 6 O!=====================================================~o Zoo hadden deze primitieve menschen zich langzamerhand wat opgeheven, toen de Noormannen Hollands zeekusten besprongen en ook in de omgeving van Schagen alles plunderden en uitmoor den. Volgens de overlevering was er aan het einde van de 9e eeuw dan ook heel weinig van de oorspronkelijke Schager nederzetting ~er. Teneinde het landvolk tegen- de voortdurende invallen der Noor mannen te besc-hermen, werden door het toenmalige Gezag in de Nederlanden overal kasteelen en sterkten opgetrokken. Deze burch ten werden m~rmalen met het omringende land geschonken aan degenen, die bij den vorst in hoog aanzien stonden. Toen later het vorstelijk gezag zich niet kon handhaven, ont trokken sommige der burchtheeren zrch daarvan en gedroegen zich als heer en meester op hun gebied, waarbij dan veelal de plaatse- lijke en omliggende bevolking straffeloos werd uitgebuit. Daama kwam het tijdperk der Hollandsche graven met hun aanhoudenden strijd tegen de opstandige West-Friezen. Zoo werd bijv. in 1168 Schagen gebrandschat en. geplunderd door den heer van Egmond. Onder Floris V trad een vreedzamer verhouding in. Deze ver leende aan Schagen vrijdom van alle grafelijke tollen zoo te water als te land, vrijheid om te bakken en te brouwen, alsmede om koopmanschap te doen. Na den moord op Floris V in 1296 kwam aan deze rust echter plotseling weer een einde, en was ook Schagen vele jaren weer het tooneel van onderlingen strijd. In 1402 werd Schagen door Graaf Afürecht van Beieren met een vrije week- en jaarmarkt begiftigd, en in 1404 schonk hij Schagen en onderhoorigheden als een vrije heerlijkheid a·an zijn (natuurlijken) zoon Willem. Deze heerlijkheid omvatte toen Scha gen, Barsingerhorn, Haringhuizen, Kolhorn en Burghorn. In l 415 verkreeg Schagen zelfs stedelijke rechten. De nu komende jarer. zagen Schagen zich snel ontwikkelen, handel en nijverheid werden van groote beteekenis. De opvolger van Heer Willem, zijn zoon Al'brecht maakte het minder goed: Deze schond de privilegièn, zette invloedrijke Scha gers in gijzeling en perste de geheele bevolking af. Na veel jaren . l 7 o~===================================================o van wanbeheer en vergeefsche klachten, greep eindelijk de Graaf van Holland in: troe~n werden verzameld, het Schager Slot be l' legerd en Heer Albrecht moest zich gevangen geven. Hij werd in het kasteel te Medemblik gevangen gezet, waar hij in 1480 overleed. Naarmate er later rustiger tijden aanbraken, zou Schagen zich langzaam maar zeker ontwikkelen. In het begin der 18e eeuw was Schagen "stadsgewijs digt aaneen getimmert" en ,,gans door bestraat en van slooten ofte gragten voorzien". Het had "een groot Markt-Velt, vandaar uitgaande in drie dubbele buurten ofte uyt gangen, zoodat het te dien aanzien driehoekig genaamd mag wor den tot het inkomen als weder uytkeeren". Men vond in Schagen "kostelijke vrugten, die dienstig zijn tot ondèrhoud des menschenleven". De kronieken spreken van Tarwe, Rog, Haver, Garst en Boonen, Wol, Vlas, Koeyen en Schapen in menigte, befaamde Vrugten vooral de Schager Appelen, terwijl de Biersteekers, vier looierijen, verscheidene zilversmeden en de Schager messenmakers, voor belangrijke handel en plaatselijke industrieën zorgden. Als 'belangrijke herbergen worden in de kronieken genoemd: De Moriaan, De Roode Leeuw, De Wilde Man, 's Lands Welvaren en De Schager Roos. Een levendig verkeer was ontstaan met alle steden van Holland: eiken morgen om 3 uur vertrok er een trek- of jaagschuit naar Alkmaar, nog twee andere schuiten voeren op Alkmaar, twee op Haarlem, vijf op Amsterdam, Rotterdam, Zeeland enz. Ook reden elke week twee voerlieden naar den Helder. Zoo werd Schagen een middelpunt van handel en verkeer, zooals zij tot op den huidigen dag is gebleven. Dat de tijden echter wel voor "ups and downs" zorgden, moge wel blijken uit het aantal inwoners, dat van enkele jaren bekend is gebleven: in 1622 telde Schagen met buitengemeenten 2748 per sonen, behalve dienst~oden, kostgangers en dergelijke. In 1673 bedroeg het aantal inwoners 1803, in het jaar 1701 slechts 1563. Op 1 Januari 1917 3323, op 1 januari 1927 3732 en op l januari 1936 4269. Men ziet sedert het begin van deze eeuw een snelle, procents- • I 8 D!=====================================================10 gewijs groote bevolkingstoename. Jn niet geringe mate is dit te danken aan den arbeid van de woningbouwvereenigingen. Overigens heeft het gemeentebestuur een flinke en mooie uitbreiding van Sc~agen bevorderd, door den aankoop ,van de H~erenboschgronden, en den aanleg van ruime straten en pleinen daarop; terwijl door het gemeentebestuur voorts in de laatste jaren vee) is gedaan ter verfraaiing van de plaats door den aanleg van plantsoenen, waaronder vooral genoemd moet worden de achter nVreeburg" aan de Loet gelegen wandel- en muziektuin. juist thans zijn gereedgekomen de ruime haven en het kanalen plan, waarmede Schagen goede waterverbindingen heeft gekregen met het Noordhollands kanaaJ en via Kolhorn met het nieuwe groote achterland de Wieringenneerpolder. Tezamen met ee.n net van goede autowegen, gedeeltelijk ger-eed, gedeeltelijk nog in uit voering, •bezorgt een en ander aan Schagen de basis voor verdere belangrijke uitbreiding. Schagen is in alle opzichten daarvoor gereed! Industrie-terrei 1 nen zijn in voldoende mate aanwezig, goede uitbreidings-plannen bestaan, de gemeente zelve heeft in en buiten haar Grondbedrijf de besohikking over voldoende