leven eindigt is hij tot dat ogenblik nog steeds . dijking en bewoning van de Wieringerwaard brugwachter. 1610-1810, Schoorl, 1989, blz. 81. 5. J. Belonje, Koegras, 1974, blz. 40, Literatuur: 41. 6. P. Dekker, Oude Boederijen en buitenverblij­ 1. H. Schoorl, Isaac LeMaire, koopman en bedij­ ven langs de Zijper Grote Sloot, deel I, 1986, ker, 1969, blz. 61-63, 186-187. blz. 34. 2. J. Belonje, Koegras, Den Helder 1974, blz. 39- 7. J. Belonje, Koegras, Den Helder 1974, blz. 42- 40. 46. 3. "De Navorscher" XXXII, 1882, blz. 502-504. 8. J.T. Bremer, De , deel II (1813-1920), 4. J.T. Bremer, Heren, boeren en knechten - be­ 1991, blz. 27.

Van de werkgroep mondelinge geschiedenis OUDEREN VERTELLEN OVER VROEGER Aflevering 4: L.F. van Loo Inleiding de wei. Van Annemies Schenk-Eriks kreeg ik te leen de fraaie grote plattegrond (getekend door Jan Kra­ 2. Rietdekker A(nton) Mors was een hele apar­ mer, architectenbureau te op basis van ge­ te man volgens mevrouw Zeeman. Hij zweet­ gevens van het bestuur van de Stichting Herboren te enorm, ook als hij rustig zat. Een beste riet­ Toren te Burgerbrug) met de middenstand van dekker trouwens, die samen met zijn zoon te Burger(vlot)brug van voor de oorlog. Hij is inder­ werk ging. Hoewel altijd een 'hoogwerker' tijd gebruikt bij de tentoonstelling in de hervorm­ bezat hij zelf geen ladder van formaat, maar de kerk van Burgerbrug (zie pag. 12/13). die leende hij van Visser de schilder of van de Met Joop Seveke (techniek) interviewde ik op 15 aannemer. Toen zijn zoon de zaak overnam oktober 1991 mevrouw C.H. Zeeman­ Visser, schafte die wel alles zelf aan. Mors senior is Haagbeukstraat 13 , die van haar geboor­ ettelijke keren 'bediend' geweest, maar hij te in 1915 tot lang na de oorlog in Burgerbrug kwam er steeds weer bovenop. Toen hij werd woonde. Op basis van plattegrond en interview 'afgelezen' in de kerk, bij weer zo'n gelegen­ (aangevuld met latere brieven van mevrouw Zee­ heid, bleek hij er zelf bij te zitten. Hij voelde man) schets ik enkele aspecten van het leven in zich vrij goed die ochtend en was maar naar dat dorp tussen globaal 1920 en 1960. de kerk gegaan... Mijnheer pastoor vond dat Het heeft allemaal nogal lang geduurd, maar in toch echt te gek. 1992 was ik eerst vooral met de Zijper monumen­ ten en bezienswaardigheden (o.m. 'Wat een Het riet voor z'n bedrijf betrok Mors veelal uit pracht...') bezig en vervolgens met het opzetten de Schermeer; het werd eerst met een schuit, van m'n eigen bedrijfje. Vandaar; maar nu was er later per vrachtwagen aangevoerd. Het riet weer eens tijd voor. langs de Grotesloot was geregeld 'ziek' en kon dan niet gebruikt worden voor het rietdekken, zo heeft mevrouw Mors onze informante ver­ De Middenstand teld. 1.Maalderij J. Bregman: ze hadden een erg 3. Kleermaker F. Lenghaus had altijd in Indië mooi zwart paard, maar hij ging daar niet echt geleefd en pruimde siri, wat van die rode tan­ 'diervriendelijk' mee om, aldus mevrouw Zee­ den tot gevolg had. Hij maakte onder meer be­ man. De wagen werd erg vol geladen en om de drijfskleding op maat, ook voor vader Visser, brug over de Grote sloot over te komen moest de schilder (nr. 16). Overalls waren er toen het paard haast steigeren - eigenlijk kon het nog niet, wel 'Engels leer': een stof grijs van niet. Als Bregman het 's morgens uit de wei kleur met een zwart streepje, dat was de ging halen lukte dat dan ook vaak niet. Z'n dracht van de schilder in die dagen. Jas, broek vrouw lokte het paard dan met wat brood of en vest en het was zo gemakkelijk schoon te voer, waarop haar man vervolgens flink tegen maken, dat wil zeggen de verfspatten en ­stre­ 'de zwarte' te keer ging en de geschiedenis zich pen eraf te halen. de volgende dag herhaalde. Later, maar nog voor de oorlog, vestigde Toen men later een vrachtwagen kocht was het schoenmaker Bakker zich in dit pand. paard overbodig en het moest dus maar naar de slacht. Veehouder Bruin, wat verderop aan de 4. Manufacturen P. Bregman, dat wil zeggen Grotesloot (op de boerderij die later afgebrand Sijtje Bregman-Koster. is ­nu nr.136) begrootte dat nogal en hij heeft zich over het paard van Bregman ontfermd: 's 5. Kruidenier J. Hazebelt (na de oorlog J. de winters stond het bij hem op stal en zomers in Groot): een leuke, ouderwetse winkel met mooie schappen in een roze kleur ('appel­ 13. Postkantoor C. Besteman. bloesem'). Hij bracht ook boodschappen rond. 14. Kruidenier Delver: de man overleed om­ streeks 1925 en zijn weduwe (zonder kinde­ 7. Bakker Van Egmond (aan de Burgerweg). Er ren) zette in haar eentje het bedrijfje voort. Ze waren vele bakkers in die tijd en de concur­ kon dus niet met de fiets boodschappen gaan rentie was groot. Ze ventten met een wagen + rondbrengen, zoals de collega's wel deden, en ket (paardje), ook in de andere dorpen en dat betekende dat het een zeer karig bestaan hielden varkens. Die kregen het oude brood; voor haar was. ze waren voor de slacht of de verkoop. Meest­ al was het een karig bestaan, maar Van Eg­ 15. Veegeneesmiddelen Jeensma: twee oudere mond had het wat beter. mensen al toen in de jaren '20. De man had eerst aan Zijpersluis gewoond en daar z'n 8. Petroleumhandel J. Koortens (aan de Bur­ vrouw verloren. Vestigde zich later hier. gerweg richting de ). Eerst woonde hij, met z'n handel, naast Beemsterboer ­in de 16. Schildersbedrijf P. Visser: het ouderlijk huis laagte­ tot circa 1927. Daarna aan de Burger­ van onze informante. Schilders werkten toen weg naast De Kok. overal waar ze maar werk konden krijgen en per fiets konden komen. Vader Visser trok 9. Garage J. de Kok, tot circa 1920 garage naar Petten en voor een karwei. Nieuwland, die het pand had laten zetten. Hij Op de fiets met een ijzeren bak voorop met maakte fietsen en verkocht de eerste kinder­ potten verf en ook nog een ladder. Het doe­ fietsjes. Toen de auto's kwamen betrok De het-zelven moest nog worden uitgevonden en Kok het pand; hij was vooral fietsenmaker en er was dus wel wat te verfen en zeker te be­ repareerde wel auto's, maar verkocht waar­ hangen. Men had vaste klanten en nieuw­ schijnlijk geen nieuwe automobielen. bouw-opdrachten gingen bij inschrijving. Een opzetje van f 25 was niet ongebruikelijk; wie 10. Electrisch P. Veuger: radio's, electrische lei­ de klus niet kreeg had dan toch wat voor de dingen etc. moeite. Aanvankelijk maakte de schilder zelf veel verf 11. Electrisch/Fotografie J. Swarthof: was aan­ en mengde om bepaalde kleuren te krijgen. vankelijk molenaar (en fotograaf) van de mo­ Vader Visser had een grote molen met allerlei len aan de westkant van de Grotesloot richting kleuren. Later bestelde hij vaak kant en klare St. Maartensbrug (de Zuider G). Hij had een verf. Het was koud werk, vandaar jas, broek ateliertje in het kleine huisje bij die molen. La­ en vooral vest. Dat mocht echter niet altijd ba­ ter vestigde hij zich dan aan de Burgerweg. ten, want de broer van mevrouw Zeeman­ Vis­ ser liep een longontsteking op bij het schilde­ 12. Schildersbedrijf J. Renooy: z'n broer had ren van een molen; hij moest vervolgens maar eenzelfde bedrijf op . liefst negen maanden het bed houden.

Ansicht 'Groeten uit Burgerbrug'. Collectie Oudheidkamer. 17. Café 'Het Zijper Welvaren' P. Langedijk dorp schuin tegenover de katholieke kerk. (veel later: Buisman): hoek Grotesloot/Burger­ weg. De gymnastiekvereniging hield er domi­ 29. Aannemer A. Buur. cilie, evenals de soos voor mannen in de win­ ter op donderdag van 19-22 uur (tot circa 30. Spekventer Jan Beemsterboer ­een opval­ 1930), waar flink werd gebiljart. lende figuur, die men niet zo graag op het erf had, want hij wilde weleens wat 'meenemen', 18. Taxi/Postkantoor Gerritsen. Gerritsen had wat zijn vrouw dan later weer teruggaf. Men al vroeg een auto en nam de familie Visser op zei :"Hou Jan op een afstand". Donderdags zondag af en toe mee voor een rit(je). Goeie ging hij altijd naar de veemarkt in Schagen, man; zij was wat vreemd qua kleding en op­ kocht daar wat rookvlees en ventte dat terug­ vattingen, aldus mevrouw Zeeman­ Visser. lopend naar huis uit. Op het dorp kocht men niet, want hij legde de rookvlees op zijn 19. Bakkerij Van Schaik. hand, stak zijn neus er temet in en zei "het ruikt toch zo lekker". 20. Manufacturen (Antje) Swarthof. Het was een dikkig mannetje, die donderdags 21. Aannemer Eriks, eerst Arie, later zijn zoon altijd naar 'Het Oude Slot' op de Markt in Dirk. Arie Eriks kon zeer kwaad worden als er Schagen ging voor een sanitaire stop (maar kinderen op zijn erf speelden; hij gooide dan nooit iets verteerde). De eigenaar was dat op wel eens met zijn klompen. een gegeven moment zo zat dat hij zijn ober met een waterslang in het closet installeerde, 22. Café Schrieken/Kapsalon: eerst was het net voor het volgende bezoek van Beemster­ een oude stolpboerderij/café 'De Kippenhe­ boer. Die zat goed en wel ­en toen een ferme mel' met zand op de vloer. Er zat toen een Ab­ straal... Hij is nooit meer in 'Het Oude Slot' benes in, die naast kastelein ook koperslager geweest. was. Omstreeks 1925 kwam er een nieuwe ei­ De man had een eigen huisje, wellicht wat ei­ genaar, en na een brand of zoiets Schrieken. gen geld en geen kinderen. Zo leefden ze zon Zn zoon was postbode en kapper. Op zater­ beetje, want veel handel had hij niet. dagavond lieten de mannen van het dorp zich er scheren. Schrieken was groenteboer, kaste­ 31. Schipper Glas: voer op Zaandam en Amster­ lein, koster van de hervormde kerk, voorloper dam met graan en vee. Was een goeie man, bij begrafenissen en aflegger. heel bijzonder. Hij vond het erg prettig als je 'schipper' tegen hem zei en je moest weten 23. Smederij K. Bos, later Zeeman. Prachtig hoe met hem om te gaan. (Zie levensverhaal zon smederij, vooral het paarden beslaan en elders in dit nummer.) er waren toen wat paarden, vóór de oorlog. 32. Zijper Warenhuis J. Borst (Burgerweg): 24. Wagenmaker Klerk: had al volwassen doch­ aanvankelijk een heel klein winkeltje (vóór ters in 1925. Werkte veelal in de buitenlucht; 1940: Bakker Van Schaik). Borst, lichamelijk was ook kassier van de in het pand gevestigde gehandicapt ­hoge rug, ventte met de fiets Boerenleenbank. klein spul (aardappelmesjes, en dergelijke). Later werd het een mooie winkel met 'galan­ 25. Kapper G. Bodewes. terie', kop en schotels, enz. Na een paar jaar verliep het echter. Borst zei dat er veel gesto­ 26. Bakkerij Hagtignius, aanvankelijk De Boer. len werd in de winkel en dat zal best, aldus Had, in de ogen van mevrouw Zeeman, twee mevrouw Zeeman, maar als je in de winkel hele mooie dochters. Hij ventte met brood en kwam kon het wel even duren voor er iemand redde zich altijd alleen; hield ook varkens. verscheen om je te helpen en dan krijg je Bakker De Boer droeg grote klompen en nam dat... van die grote stappen - hij had haast, er moest hard gewekt worden. 33. Brandstoffenhandel en transportbedrijf Bij de familie Visser kwamen vijf bakkers aan P. de Leeuw, naast de hervormde kerk. Ze de deur, veelal twee keer per dag. Als je een woonden er tegenover in een tot huis ver­ zaak had moest je schipperen, van ieder wat bouwd schuurtje. Mevrouw De Leeuw hield nemen of dan bij die en dan weer bij een an­ jarenlang de school schoon. De man was er der. Er kwamen ook bakkers uit andere dor­ ook nog melkrijder bij. Ze verkochten van al­ pen, maar die waren geen klant van het schil­ les op brandstofgebied en hadden grote lood­ dersbedrijf en dus hoefde je daar niet bij te sen/schuren aan de overkant (nr. 6). kopen. 35. Slagerij Boon: bracht rond 1920 vlees rond 27. Zadelmakerij Melker, later petroleumhan­ met een hondekar, later had hij al snel een au­ del Theo Bakker. to. 28. Schoenmaker Buter, zat eerst buiten het Niet op de plattegrond staat het Galanterie­ winkeltje, met woning en mooie tuin erach­ vast gegespt op zijn rug. Hij had hier vele vaste ter, van Jan Schenk (naast slagerij Boon). De klanten. Voor alleen een klosje garen maakte hij slager kocht later dit winkeltje om er een ga­ de mand niet los. De ouders van mevrouw Zee­ rage van te maken. De familie Schenk verhuis­ man kwamen oorspronkelijk van Texel. Himmel­ de omstreeks 1925 naar Schoorl. Jan Schenk reich deed Burgerbrug na Texel aan en had dan was ook koster van de hervormde kerk. allerlei nieuwtjes van het eiland. Hij was dus zeer Tot ca. 1922 stond aan de Burgerweg ook de welkom. stolp van grutter Jan Raat, waar je van alles kon kopen uit de grote houten vakken met De ijsclub boekweit, grutten en bonen. Hij maalde zelf met behulp van een paard en een molen­ steen, weaarschijnlijk op het vierkant. Me­ vrouw Zeeman­ Visser heeft dat echter nooit gezien, want Raat was een hele strenge man met donkere ogen en een flinke baard ­geen kind mocht er binnen komen.

36. De Openbare Lagere school Meester Van der Ploeg was jaren en jaren de hoofdonderwijzer, hij deed klas 5 en 6. Twee andere onderwijskrachten deden resp. len 2 en 3en4. Omstreeks 1920 was er juffrouw Polka en de onderwijzer Van Eekeren, die echter geen orde kon houden. Dat was vrese­ Het bestuur van de IJsclub op 10-2 1929 bij de brug over de Grote Sloot te Burgerbrug. Van links naar rechts:). Boon, Eriks, Opa Raat, lijk ­ook voor de kinderen. Op een dag sloeg J. Vlam, P. Visser en P. Schrieken (Jongen). een leerling deze meester met een pook, de Foto Collectie Oudheidkamer. andere kinderen zaten te huilen in de klas. Zijn vrouw had echter ook een onderwijsakte Vader P. Visser was voorzitter van de ijsvereni­ en als haar man helemaal over zijn toeren was ging. In de strenge winter van 1929 begon er al kwam zij. Ze had de wind er goed onder, de aardig ijs op de Grotesloot te komen, maar schip­ grootste kwajongen kroop voor haar in zijn per Cees van Schoorl uit de Langedijk wilde er schulp. Voor de man moet het een straf ge­ per sé door. Hij had vier of vijf mooie schuiten, weest zijn. Hoofdonderwijzer Van der Ploeg de Trion 1, 2, 3 enz. Hij was al Schagerbrug en was een aardige man, maar hielp hem niet; St.Maartensbrug gepasseerd, het ijs vernielende. hij stond zelfs geregeld te lachen voor het tus­ Hij naderde Burgerbrug onverbiddelijk. Twee senraam. Kennelijk mocht hij hem niet. zware Belse paarden waren gehuurd om het schip te trekken, ieder aan een kant van de Grote­ En de Katholieke Lagere school sloot. Visser was hem op de markt in Schagen al Die kwam er in 1925 en zorgde toch voor een ze­ tegengekomen en Schoorl had gezegd: "Het kapi­ kere scheiding in het dorp, althans aanvankelijk. taal spreekt...", met andere woorden voor het Eerst wist je eigenlijk niet wie katholiek en wie geld wilde hij erdoor. Uiteindelijk raakte hij vast­ protestant was en iedereen ging met elkaar naar gevroren in het ijs bij Burgerbrug... die ene school. Nu kreeg je zelfs vechtpartijen en lieten bepaalde ouders weten dat je maar niet Verenigingsleven meer met hun dochtertje(s) moest spelen. Geluk­ Naast de ijsclub was er de gymnastiekvereniging kig duurde dat niet zo lang, aldus mevrouw Zee­ Z.S.C., opgericht in 1920 of '21, later waarschijn­ man. lijk naar Petten overgegaan. Voetballen deed men ook in Petten, zingen in . Voorts tel­ Terug naar de openbare lagere school. Rond de Burgerbrug een toneelvereniging ("De Rederij­ 1930 was er daar een vortreffelijk onderwijsteam, kers'), een afdeling van 't Nut van het Algemeen bestaande uit hoofdonderwijzer Smelik, onder­ en de genoemde biljartsoos. wijzer Anema en juffrouw Kuiper uit Kalverdijk (een broer van haar emigreerde naar Amerika en Tot slot werd daar professor in de astronomie en verwierf Mensen uit de stad vroegen mevrouw Zeeman­ wereldfaam). Het onderwijs in die jaren was zo Visser wel eens "Is het nu niet saai op zon goed dat de kinderen zonder bijles zo naar de dorp?". Zeker niet antwoordde ze dan: volop HBS in konden. speelgelegenheid, vele neringen en ambachten speelden zich deels op straat af en er gingen heel De kasjesmannen wat boten door de Grotesloot (melkschuit twee Voor de oorlog kwamen kramers rond met in een keer per dag, vrachtschuiten). Alleen op zondag, soort kistje, vandaar hun bijnaam, garen, band, dan was er weinig te beleven ­zeker als je nog knoopjes en meer klein spul. Soms kwam er ook geen fiets had. Maar vader Visser nam zijn doch­ een echte marskramer, Himmelreich geheten, ter wel eens mee op zijn fiets ­helemaal naar Julia­ met een prachtige gevlochten mand met riemen nadorp een keer, herinnert ze zich.

11. 12. Wat er voor de Tweede Wereld Oorlog aan middenstand was.

4

Maalderij J, Bregman Rietdekker A Mos Kleermaker F. Lenghaus & Schoenmaker Bakker Manufacturen P. Bregman Kruidenier J Hazebelt S J. de Groot Brandstof loods P. de Leeuw Bakkerij van Egmond Petroleum handel J. Koortens Garage J. de Kok Potografie/electrisch P. Veuger Electricitett/radlo J. Swarthot Schitderbedrijf J. Renooy Postkantoor C Besteman Kruidenier Delver Vee geneesmiddelen Jeensma Schilderbedrijf P. Visser Café "Het zijper welvaren" P Langendijk Taxi/Postkantoor Gerritsen Bakkerij van Schaik Manufacturen Swarthot Aannemer D. Erfks Café Schrieken t Kapsalon Schneken Smederij K. Bos/P Zeeman Boerenleenbank M. Klerk $ Wagenmakerlj Klerk Kapper G. Bodewes Bakkerij Hagtlgnlus Zadelmakerij Melker S Oliehandel Bakker Burgerbrug Schoenmaker Buter Aannemer A Buur Spekventer J. Beemsterboer Schipper Glas Zijper warenhuis J. Borst Brandstof en Transport P. de Leeuw Kerk Slagerij Boon Openbare Lagere School

13. 1894-25

Bij de heden eenouden aanbesteding van het gewoon J. Prins Dz. te Burgerbrug voor ƒ331.50 iaarlijksch onderhoud der gemeente-gebouwen etc. en M. Baltus te 't Zand voor ƒ 297.- net maken van een brandspuithuisje te Oudesluis, werd ingeschreven, als volgt: TIMMERWERK METSELWERK W. de Leeuw te voor ƒ575." H. Peetoom te Schagerbrug voor /430.- J. Pot aan voor ƒ 550.- G. Vos te St. Maartensbrug voor ƒ 419.- Jn. Veeter te Schagerbrug voor ƒ 549.50 D. Stoel te Burgervlotbrug voor ƒ 412.- Jn. W. de Leeuw te St. Maartensbrug voor ƒ 530.- C. Volder te Keinsmerbrug voor ƒ 385.- Jn. Dekker te Eenigenburg voor ƒ495." K. Schuijt te Burgerbrug voor /365.- M. Groen te Schagerbrug voor ƒ 459.- J. Overtoom te Schagerbrug voor ƒ 300.- A. Eriks Az. te St. Maartensbrug voor ƒ 459.- SCHILDERWERK Het werk is gegund aan de heeren M. Baltus, A. Hagen te Schagerbrug voor ƒ 348.- Jb. Overtoom en A. Eriks Az. W. Langeveld te Oudesluis voor ƒ344.17

BOEKENNIEUWS

door P. Glas.

Onze vereniging ontving van de auteur J. Brommer Na de opsomming volgen bijzonderheden over een het boek 'De familie Brommer in Noord-Holland groot aantal personen, met foto's en uittreksels of af­ vanaf 1640.' Het lijvige A4-formaat boek bevat 463 drukken van officiële stukken die met de betreffende iagina's met informatie over de wijdvertakte Zijper persoon te maken hebben. De beschrijvingen worden familie Brommer. steeds voorafgegaan door een overzichtelijk gezins­ blad. Bij elkaar veel informatie die de schrijver voor Jan Brommer heeft, nadat hij met de VUT ging, vijf de geïnteresseerde op een rij heeft gezet. Door de ve­ jaar gewerkt aan het verzamelen van de gegevens en le opgenomen originele stukken kunnen degenen die het samenstellen van dit boek. zich met de stamboom van de familie Brommer wil­ len bezighouden rustig thuis studeren. De genealogie begint met een grafisch (computer) overzicht van de hele stamboom, waarin men snel te­ Al de mijn bekende Brommers heb ik terug kunnen rug kan vinden in welke richting men moet zoeken. vinden en om de uitgebreidheid van de familie Brom­ Hierna volgt de normale genealogische opsomming mer aan te geven kan ik nog melden dat er tenminste met gestandaardiseerde nummering. vier leden van het bestuur zijn die een Brommer in Het is overigens jammer dat deze nummering niet in hun kwartierstaat hebben. de inhoudsopgave, de grafische weergave en in de na­ volgende gezinsbladen wordt aangegeven. Dat zou Het boek is verkrijgbaar bij de heer J. Brommer, de overzichtelijkheid een stuk ten goede zijn geko­ Boekelermeerweg 14A, 1851 LS, Heiloo; telefoon men. 072-40 19 75. Prijs ƒ 45.-.

Mededeling Rectificatie Petten in de jaren 1200 -1300 Het onderschrift bij de foto op pagina 11 in de ZHB In ons vorige nummer is bovengenoemd artikel van van de 1 Ie jaargang, nummer 3, waarop het bestuur de heer W. Siewertsen geplaatst. Dit artikel was al ge­ van de IJsclub van Burgerbrug te zien is, vermeldt ruime tijd bij de redactie aanwezig en is in die tussen­ abusievelijk de naam van de heer J. Vlam; dit moet tijd, dus reeds voor publicatie bij de deskundigen zijn J.C. Bruin. (zoals bedoeld en verwacht werd) een punt van dis­ cussie geworden. Uit deze discussie werd een nieuw artikel geboren, waarin de conclusie hetzelfde is ge­ bleven, maar waarin de argumentatie nog diepgaan­ der en fundamenteler is opgebouwd.

Aanvankelijk lag het in de bedoeling dat alleen het vernieuwde artikel zou worden gepubliceerd. Doch door een communicatiestoornis is eveneens het oor­ spronkelijke artikel geplaatst. Wij hopen dat u dit niet erg vindt. Het vernieuwde artikel zal in een van de volgende nummers verschijnen.

24.