1994-01: Petten in De Jaren 1200
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PETTEN IN DE JAREN 1200 -1300 W. Siewertsen. In de twaalfde en dertiende eeuw gaven de graven Situetie in de 13* eeuw —»—• — _ Creolen ven Noorder-en Zuideranbechl van Holland veel woeste gronden uit voor ontgin ven Petten ning en beleenden de ontginners met het gerecht en zo kwamen er vele ambachtsheren. Het was ook de tijd van de kruistochten en de riddertoernooien. Het Noordambacht van Petten Op 24 april 1229 schonk graaf Floris IV aan Niko- •-.-._ "'""1%, laas Persijn van Haarlem en Willem van Egmond het ,.K\\i"Ml«,„„ ^"« — land Weich buiten de dijk van Petten en Groet met KeteloWVi ^. „Jf het recht dat land ter bedijking in vrije eigendom uit te geven en beleenden hen met het ambachtsgerecht en de tienden.1 Floris IV was graaf van 1222-1234. De naam van het land Weije komen we in de eeuwen Noorderdjrrr.11 daarna verschillende keren tegen, twee maal op oude Petten bi der_Sij>t i_^jeNïWi' kaarten en in een oorkonde uit 1421. Dit land was het kweldergebied ten oosten van Pet ten, de zuidwesthoek van de Zijpe van nu. Op een Uilborcsdei: Petten dat Hont*»ac5 kaart van Willem Hendricxz. Croock met een kaart- niet beeld van 1506 is de Weij oostelijk van Petten aange geven. Op een schetstekening uit 1693 van Teunis van Vel- sen, gemaakt na de doorbraak van het Pauwendijkje (later Spreeuwendij k) is bij het kweldergebied bij Petten vermeld "de Weije van outs soo genaemt". Op 15 mei 1421 werd Jan van Egmond opnieuw be leend met het Noordambacht van Petten. Als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten waren de Eg- monds het bezit van Petten een aantal jaren kwijt ge weest. Situatie in de 13e eeuw. In het charterboek van Van Mieris staat de volgende tekst: "De goede ende Heerlichheijt van 't Noortambocht schijnlijk. De Weije was vergelijkbaar met het Koe van Petten streckende van de Noortsijde van de 'wij' gras voor wat betreft zijn bedijking, landschap, ge daer een man geheeten Duijtsche op 't rad geseth bruik en benaming. werdt doe men de Sijp dijcke bij den Suijtsloot ende De oorkonde uit 1229 beschrijft het belenen van wat Westsloot Oostwaert opgaende in de waert ende later het noordambacht van Petten wordt genoemd. Westwaert in der Zee metten zeevonden duun ende Het andere en oudste ambacht, Nolmerban, was wildernisse. Noortwaert opgaende voorbij Keteldu- geen achterleen, maar stond rechtstreeks onder het ne daer men sien mach van der strande van der Zee bestuur van de graaf. Groet behoorde tot 1401 bij dit door de clockgaten van de kerktoorn tot Schagen dat zuiderambacht. een scheidinge is van 's Heerenlandt van Brederode Uit de tekst van de oorkonde van 1229 volgt dat de en van 't Noortambocht van Petten ende voort opst- Oude Schoorlse Zeedijk de grens was tussen de twee reckende oost ende Noort uijt te raijen bij den groot- ambachten van Petten. Duidelijk is ook dat de schei en Kooch dat is bij den Swene van Sinte Maertens op ding tussen de Hondsbossche zeewering en Pettemer hondert roeden na ofte daer omtrent."2 zeewering zijn oorsprong vindt in de grens tussen noord- en zuidambacht van Petten, namelijk daar In 'Petten Stiefkind van de Zee' staat op bladzijde 12 waar de Oude Schoorlse Zeedijk aansloot op de zee in het artikel van Zeiler een andere versie van deze wering. tekst met als belangrijkste wijziging 'duun' in plaats van 'wij'. 'Wij' leek niet een logisch woord in de Hoeveel dorpen Petten waren er tekst, maar ik meen te hebben aangetoond dat 'wij' en waar lagen ze ? het juiste woord is. G. de Vries Azn. heeft in 1865 een kaart van Noord- Holland gemaakt die de situatie in 1288 weergaf en De noordgrens wordt omschreven met 'Noortwaert waarop te zien is waar Petten lag. opgaende voorbij Keteldune, Dit is duidelijk. Twee Er waren volgens De Vries twee dorpen: het noorde maal duin aangeven als noordgrens is niet waar- lijkste dorp 'Petten bi der Sipe', op de hoogte van het 9. tegenwoordige Petten en ongeveer twee kilometer genoemd, was voor 1377 verlaten; dan vergist men zuidelijker 'Petten dat Hontsbosch hiet'. Beekman zich reeds en spreekt van 'Pethem bi der Sype dat kwam in 1916 tot dezelfde conclusie. Hontsbosch hiet'. Toen kende men alleen nog Petten Op de kaart van H. Schoorl zijn drie dorpen aange- aan het Hondsbos en zuidelijker daarvan Petten in ;even, het noordelijkste 'Petten bi der Sipe' (noorde Nolmerban, het bestuurlijk centrum van het Zuid {ijker dan bij De Vries) bij Ketelduin, vervolgens zui ambacht van Petten."4 delijker 'Petten dat Hontsbosch hiet' op de hoogte van het Petten van nu, en nog zuidelijker 'Petten in Dit komt niet overeen met de tekst van de rekenin Nolmerban'. gen van de rentmeester van Kennemerland. Over de jaren 1406-1412 staat ieder jaar vermeld: Mijn mening is, dat De Vries en Beekman gelijk had den zowel voor wat betreft het aantal Pettens als de "Eerst tot Petten bi der Zijpe ligging van de dorpen. Deze mening moet worden van den derden Penninc 6s.6d verklaard met argumenten. en, Petten bi der Nollen In de rekeningen van de rentmeester van Kennemer- van den derden Penninc 5s." land ende van Vriesland van de Herfstbede over de periode 1344 tot 1412 worden bij Petten steeds twee 'Petten bi der Zijpe' werd dus ook na 1345 en 1377 posten vermeld. Dat is bijzonder, bij de andere dor- vermeld omdat het nog bestond! 'Petten dat Honts ien is er sprake van één post.3 De verklaring voor dit bosch hiet' werd in deze rekeningen niet vermeld feit is: twee posten omdat er twee ambachten waren! omdat dat hetzelfde dorp was als 'Petten bi der Nol De drie namen van de dorpen komen wel alledrie in len'. de rekeningen van de rentmeester voor, maar nooit alledrie in één jaarrekening. Accepteert men de ver klaring van de twee ambachten als reden voor de De Sint Elisabethsvloed twee posten dat volgt hieruit dat 'Petten bi der Sipe' In 1421 ging 'Petten dat Hontsbosch hiet' geheel ver in het noordambacht lag en 'Petten dat Hontsbosch loren. In de rekeningen van de rentmeester van Ken hiet' in het zuiderambacht of Nolmerban. Niemand nemerland is vanaf 1425 tot 1599 vermeld "'Petten twijfelt eraan dat 'Petten bi der Sipe' noordelijker lag dat Hontsbosch hiet' ende is te niet gegaen, daarom dan 'Petten dat Hontsbosch hiet'. Bij de reconstruc daeraf niet" of "Petten dat is te nyetten gegaen, over tie van Schoorl liggen 'Petten bi der Sipe en 'Petten mits dattet bevloeit is mitter zee". dat Hontsbosch hiet' beide in het noordambacht en dat klopt niet met de rekeningen van de rentmeester Volgens de reconstructie van Schoorl is dit dorp na en het zou betekenen dat het zuiderambacht niet bij 1421 herbouwd hetgeen niet overeenkomt met de droeg in de Herfstbede. tekst van de rekeningen. Van 'Petten bi der Sipe' is mij geen enkele mededeling bekend dat het was verd wenen. Welke combinaties van namen komen er in de Schoorl schrijft: rekeningen voor ? "Ook bij Petten in Nolmerban ging de kustafslag In dertig jaarrekeningen komt de combinatie 'Petten door. Volgens een brief van Philips van Bourgondië bi der Sipe' en 'Petten dat Hontsbosch hiet' voor. In van 12 oktober 1458 waren 'de woningen van Petten zeven rekeningen komt de combinatie 'Petten bi der geheeten die Nolle' bij grote vloed en onweder 'se Sipe' en 'Petten bi der Nollen' voor. De combinatie dert enige jaren' weggeslagen en de landerijen over 'Petten dat Hontsbosch hiet' en 'Petten bi der Nol stroomd. De aanduiding 'sedert enige jaren' duidt op len' komt nooit voor. een vrij recent gebeuren. De laatste grote storm voor De verklaring van deze combinaties is, dat 'Petten 1458 vond plaats in 1452. Het is mogelijk dat Petten dat Hontsbosch hiet' en 'Petten bi der Nollen' ver in Nolmerban in 1452 verdween, waardoor het Zui schillende benamingen voor hetzelfde dorp waren. derambacht van Petten bestuurloos geworden was."5 Deze verklaring van de brief lijkt mij niet juist. Het Petten dat Hontsbosch hiet gaat over de vereniging van het Zuiderambacht van Er was een duincomplex met bos dat het Hontsbosch Petten met het Schoutambacht van Groede. De tekst heette. De plaats waar deze duinen lagen is bekend van de brief luidt letterlijk: en het ligt voor de hand dat het dorp dat bij deze "Roerende tsuyderambacht van Petten ende geheeten duinen lag de naam 'Petten dat Hontsbosch hiet' zou is die Nolle. Philips etc doen cond allen luyden, alzo krijgen. die huysen ende woningen van dat zuyderambacht In de reconstructie van Schoorl heet dit dorp 'Petten van Petten ende geheeten is die Nolle een deel jaeren bi der Nollen' of 'Petten in Nolmerban' en ligt 'Pet bi den groten vloede ende onweder met allen wech- ten dat Hontsbosch hiet' zo'n anderhalve a twee ki dreven ende bevloyden, zoedaat datzelve zuyderam- lometer noordelijker. bocht mitten lande dairinne gelegen onbewoent ende Dat is niet waarschijnlijk. In het artikel 'De Rijndijk zonder recht gestaen heeft", enzovoorts.6 bij Petten en de kustontwikkeling 1296-1466' is ge schreven: In 'De Rijndijk in de duinen te Petten' van G. de "Het gehucht Petten bij de Zijpe in 1345 nog afzon Vries Azn., waarin de gebeurtenissen in de jaren 1422 derlijk van Petten bij het Hondsbos in de herfstbede tot 1479 worden beschreven aan de hand van de Gra- 10. felijkheidsrekeningen van Holland staat op bladzijde kent dus, dat Petten aan de zeewering met de naam 22: Honsbossche lag. Dit dorp was de voortzetting van "Het jaar 1449 en enige jaren daaropvolgende zijn 'Petten bi der Sijpe' waaruit het Petten van nu is ont voor de Rijndijk over het algemeen jaren van rust ge staan.