2009-02: De Bewoningsgeschiedenis Van Het Schoolhuis Van Schagerbrug
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
DE BEWONINGSGESCHIEDENIS VAN HET SCHOOLHUIS VAN SCHAGERBRUG (GEMEENTELIJK MONUMENT GM 1.10.5, SCHAGERWEG 46). L.F. (Frank) van Loo Het pand is van 1837, maar in den beginne zat er aan het woonhuis nog een schooltje van 14,3 bij 6,5 meter vast. Voor 5500 gulden waren schooltje en “onderwijzerswoning” gebouwd. In het Brievenboek van de gemeente Zijpe 1837 [RAA, GAZ nr. 95/208 d.d. 23 maart] staat: “De inwijdingsplechtigheid van het nieuwe schoolgebouw aan de Schagerbrug is finaal vastgesteld op woensdag den 12 April des voormiddags om 10 ure”. In 1874 werd het schoolgedeelte veel te klein geacht en beoordeelde de districtsschoolopziener het als in alle opzichten ongeschikt voor het onderwijs. Daarom werd in 1875/76 het schoolgedeelte gesloopt en kwam daar een schoolpleintje. Een nieuwe school verrees erachter en aan de onderwijzerswoning werden “eenige herstellingen” gedaan. Timmerman/aannemer Klaas Bol uit Burgerbrug klaarde de klus voor 8888 gulden. Via een apart bestek kwam er nog een ijzeren hek om de nieuwe speelplaats. [RAA, GAZ 1812-1939 inv.nr.1408] In 1921 werd het schoolhuis verbouwd voor 3.443 gulden (timmerwerk f.1980- D.de Leeuw Wz. te Zijpe, metselwerk f.889 – M. Schipper te Schagerbrug en schilderwerk f.574 – P. Visser te Burgerbrug). Vijf jaar later begon de plannenmakerij voor een nieuwe school: vierklassig met gymlokaal. Aanemer Y. Kroonenburg uit Alkmaar bouwde hem drie jaar later voor 47.310 gulden. Per 18 maart 1930 verleende de provincie toestemming om het oude schoolgebouw achter de onderwijzerswoning te verkopen. Op de plaats van het oude schoolpleintje verrezen een woning en een winkeltje (nu Schagerweg nrs. 44 en 42). Het schoolhuis bleef staan en was als zodanig nog lang in gebruik. Het behoorde aan de gemeente en de onderwijzers waren in dienst van de gemeente, dus in het gemeentearchief is er het een en ander over te vinden. De inmiddels gedigitaliseerde jaargangen van de Zijper Courant (1879-1940) en de Schager Courant (1941-1948) alsmede de Burgerlijke Standgegevens 1850-1920 in het Zijper Museum bleken ook een bron van informatie over schoolhuis en bewoners. Het schoolhuis omstreeks 2000. Foto Jos van der Lee. 17. De bewoners/hoofden der school: 2. 1875 (?)-1879: Gerrit Bol (Barsingerhorn 1849) 1. 1837-1875: Jan Hoek (Huisduinen 1800) Meester Bol was gehuwd met Anna Cornelia de Nijs Hoek was zeker in 1825 onderwijzer in Schagerbrug (Schagen 1853), ze kregen drie kinderen tot 1879. De geworden; hij stond daarvoor in Eenigenburg. [RAA, derde werd op 17 juni 1878 in het schoolhuis gebo- GAZ 1812-1939 brievenboek 1825, 5 september] Hij ren: Pieter Jacob. Getuigen bij de aangifte waren de huwde Geertje Kieft (Obdam 1805) en samen kregen 27-jarige boekhandelaar J. Peetoom uit Schagerbrug ze zeven kinderen tussen 1827 en 1846. Van 1853 tot en de 24-jarige klerk ter secretarie Pieter Bakker. 1856 (en wellicht ook in andere jaren) was er steeds In oktober 1879 vertrok het gezin Bol naar Span- een jonge hulponderwijzer/kwekeling in huis. In broek , waar Gerrit hoofd der school werd. 1856 wendde meester Hoek zich tot zijn werkgever, de gemeente, met het verzoek om loonsverhoging. Meester Bol had pas in september ontslag gevraagd Met een huisgezin van negen personen kon hij eigen- en ging al per 15 oktober weg. Snel moest een schrif- lijk niet rondkomen van zijn inkomsten bij de duurte telijk examen voor opvolgers gerealiseerd worden. van de levensmiddelen in de laatste jaren, zo schreef Dat examen bestond uit maar liefst vier opstellen en hij. Zijn vaste tractement was 375 gulden (ook al vier rekenkundige vraagstukken. Voor die opstellen in 1829), voorts kreeg hij vier gulden voor ieder waren in totaal 17 punten te verdienen, voor de som- schoolkind van onvermogende ouders. Dat waren er men 8 en voor de ook te geven praktijkles 4 punten. gemiddeld zo’n dertig, wat 120 gulden per jaar ople- Witte was qua punten nr. 3 (C.A. de Braal te Petten verde. De ca. 100 overige kinderen betaalden 1,20 tot en D. Plaatsman te Kolhorn scoorden net iets hoger), 2,40 schoolgeld (ca. 180 gulden) en Hoek verdiende maar werd wel benoemd. ook iets aan de verkoop van schoolbehoeften. Daar In 1885 meldde de Zijper Courant, met enige trots, stonden tegenover 150 gulden per jaar voor de hulp- dat meester Bol hoofd van de openbare lagere school onderwijzer en 150 gulden inkoop schoolbehoeften. aan de Herengracht (bij de Brouwersgracht) in Maar door de nieuwe schoolwet van 1857 werd de Amsterdam was geworden. In 1881 had er al een positie van de onderwijzers sterk verbeterd. Het advertentie in gestaan, op 4 december, dat was “Be- salaris van Hoek ging naar 800 gulden en de hulpon- vallen van een DOCHTER A.C. BOL-DE NIJS derwijzer werd voortaan door de gemeente betaald. Spanbroek 25 november 1881. Voor de Hoofdelijke Omslag (soort gemeentelijke inkomstenbelasting) werd meester Hoek in 1870 in- 3. 1879-1884: Jacob Witte (Zaandam 1853) gedeeld in klasse 6: 800-900 gulden per jaar inkomen; Witte was in 1879 hulponderwijzer in Haarlem en dat betekende te betalen belasting, 5,72 gulden. Ter maakte dus promotie. Hij begon op 22 december vergelijking: de weduwe J.P. de Wit betaalde 129,87 – 1879 in Schagerbrug. In mei 1880 moest er een nieu- zij zat in de hoogste inkomensklasse van Zijpe, klasse we penningmeester voor de actieve afdeling Zijpe 31 van 5700-6000 gulden. [J.T. Bremer, De Zijpe II, van VOLKSONDERWIJS (voor openbaar/neutraal p.62,64, 103, 208/210] onderwijs) gekozen worden. T.J. de Beus en Jb Witte Meester Hoek schreef begin 1874 aan het gemeen- kregen evenveel stemmen, waarop het nieuwe hoofd tebestuur dat hij “ten volle genegen” was om per 1 der school verklaarde “dat hij voor die betrekking mei van dat jaar eervol ontslag te vragen, op de door liever niet in aanmerking wenschte te komen”. Hij BenW gestelde voorwaarden. Een jaar later kwam zou later wel secretaris van deze club worden. zijn opvolger; Hoek zal inmiddels verhuisd zijn en In augustus 1880 trouwde Witte in Abbekerk met de in mei 1878 vertrokken hij en zijn vrouw plus de in daar in 1855 geboren Trijntje Koning. Ze kregen in 1827 geboren ongehuwde dochter Elisabeth naar Schagerbrug twee dochters, in 1881 en 1883. Alkmaar. [RAA, BSZijpe en GAZ 1812-1939 inv.nr. 1325] Intussen waren op 28 februari en 7 maart 1875 schrif- telijke en praktijkexamens gehouden voor Hoek’s opvolger in Schagerbrug en voor de hoofdonder- wijzer in Oudesluis. Aan de hand van de resultaten werd een voordracht opgesteld: voor Oudesluis nr.1 meester P.E.C. Melchior, voor Schagerbrug nr.1 G. Bol. Zij werden benoemd. Adv. ZC 26 juni 1880 ZC 23 januari 1881 Adv. Schagerbrugger armen 18. Met onder meer K. Gorter (voorzitter van Volkson- treffelijk onderwijzer is, wiens gedrag, practische derwijs Zijpe en de doopsgezinde predikant, die met geschiktheid en dienstijver uitnemend zijn”. Hij zijn zuster en hun moeder in Schagerbrug woonde; trouwde met de in 1858 in Wieringerwaard geboren hij trouwde in 1884 en vertrok in 1885 naar Hoorn) Antje Kaan; ze kregen in Schagerbrug drie dochters. organiseerde/verzorgde meester Witte begin 1881 Meester Stadt werd in 1885 secretaris van de zojuist “een gezellige bijeenkomst voor de Schagerbrug- opgerichte ijsclub te Schagerbrug, voorzitter van de ger armen” …Bedoeld zal zijn ten behoeve van, de entree was 49 cent. Ook in 1881 schreef hoofdon- derwijzer Witte het gemeentebestuur dat er voor het handwerkonderwijs op zijn school een extra hulponderwijzeres nodig was. Dat kon een onge- examineerde onderwijzeres zijn als hulpje voor Mej. Tholen. Kandidaten, “allen van goed burgerlijk en zedelijk gedrag en wonend te Schagerbrug” waren: - Trijntje Bossen 15 jaar oud (dochter van de ge- meentesecretaris); - Femmetje Wilhelmina Zijp 14 jaar (dochter van de inmiddels overleden Arie, winkelier); - Maria Best 14 jaar (dochter van Dirk, huisschilder), - Aafje Struif 16 jaar (dochter van warmoezier Klaas) en - Antje Prins 18 jaar (dochter van Willem, landman). [RAA, GAZ 1812-1939 inv.nr.864 en BS Zijpe in ZM] Begin 1884 steunde Volksonderwijs K.J. Koster te Schagerbrug als kandidaat voor de gemeenteraads- verkiezingen “om zijne kunde, zijn karakter en zijn liefde voor de neutrale school”. Deze Koster was in 1849 te Keinsmerbrug geboren; hij was muzikant en directeur van een bloembollenkwekerij. In 1880 ver- trok hij met vrouw en dochtertje naar Alkmaar. [Zie L.F. van Loo, Bloembollenteelt in de Zijpe, in: ZHB 9e jr.2, p. 14-16] In maart 1884 kwam Witte op de voordracht voor hoofd der armenschool te Wormerveer, in april voor een school in Zaandam, waar hij begin mei werd benoemd. Per 1 juli verhuisde hij met zijn ge- zin vanuit het schoolhuis in Schagerbrug. In 1888 meldde de Zijper Courant dat Witte ook benoemd was tot leraar bij de ‘Rijksnormaallessen’ (zeg maar de avondkweekschool) te Zaandam. Eind 1884 was “de Heer J. Witte van Zaandam”spreker op “de ver- gadering met DAMES” van de afdeling Zijpe van Volksonderwijs in het lokaal van de Heer C. Gootjes te Schagerbrug. “Introductie Vrij”. 4. 1884-1899: Pieter Stadt (Zaandam 1852) Deze doopsgezinde onderwijzer, met acte gymnas- tiek, werd in 1884 vanuit Rustenburg tot hoofd in Schagerbrug benoemd. Ook hij was derde op de voordracht na het vergelijkend examen. De school- opziener in het arrondissement Hoorn schreef desgevraagd over Stadt: “dat hij een zeer voor- Pieter Stadt en zijn dochters 19. afdeling Zijpe van Volksonderwijs en secretaris van ter Hulst was wezen kijken en wees de raadsleden de Liberale Kiesvereeniging te Zijpe (medebestuurs- op de ongerieflijke indeling van het schoolhuis. Hij leden in 1888: H. van Calcar, W. Jimmink, K.A. Kaan was voor aanbouw, maar enkele raadsleden han- en A. Zijp Jr.).