SCHAGERBRUG TUSSEN 1915 EN 1933 deel 5: Groote Sloot noordelijk van de brug

Karel Numan

Mevrouw Marie Geertje Numan-Swarthof, geboren een huishoudster. Het eerste wat er gebeurde, was (in 1911) en getogen ( tot 1933) in , dat het kruidenierswinkeltje werd opgeheven. Dat vertelde haar zoon Karel veel over de panden en hun was tegen het zere been van Swarthof. Maar dat is bewoners in dit dorp van 1915 tot 1933. een ander verhaal. Herinneringen zijn zelden feilloos, en ze herinnert zich Voor het huis, vrij dicht langs het water van de ook lang niet alles. Toch is er veel dat haar nog helder Groote Sloot was op paaltjes een stang aange- voor de geest staat. Uit de geweldige bracht waaraan regelmatig vee werd vastgebonden. prentbriefkaarten- en fotocollectie van Schagerbrug Die stang was een ideaal speeltuig voor de kin- van Jan Blaauw mocht weer een keuze gemaakt deren. Je kon er zo mooi mee over de kop gaan. worden. Trien Zeeman, aan de overkant een eindweegs Onze tocht door Schagerbrug nadert zijn einde. We Keinsmerbrug wonend, kon dat ook. Ze kon het gaan vandaag in gedachten en in de herinnering langs eigenlijk te goed, want ze vloog niet alleen over de twee stukken Groote Sloot. Eerst vanuit de Dubbele kop, maar zeilde met dezelfde beweging het water Buurt gezien voor de Groote Sloot rechtsaf en in. Vader Swarthof zag het en haalde haar er uit. vervolgens óver de brug rechtsaf. We wandelen door Ze kreeg droge kleren van Marie Swarthof aan. Ze tot een punt iets voorbij het huidige kanaal Stolpen- heeft dat zelf nog aan Marie verteld, vele jaren la- Kolhorn, namelijk daar waar de mensen zich zo ter, toen ze allang en breed getrouwd was met De ongeveer tot de gemeenschap van Keinsmerbrug Graaf uit , de eigenaar van het benzinesta- rekenden. Dat stond natuurlijk niet aangegeven en er tion aan het begin van de Loet, aan de achterkant stond ook weinig over vast. Zo ongeveer dus en tot waarvan nu hun zoon en kleinkinderen het grote waar de herinnering reikt. benzinestation exploiteren.

1. We beginnen weer bij het oude café op de hoek, 2. Naast het café woonden in een kleine huisje oude aan de kant van de Dubbele Buurt bewoond buurvrouw Stins en haar zoon Jan. Ze had een door de familie Waiboer, maar om de hoek aan de piepklein snoepwinkeltje. Ze was al oud in de Groote Sloot door Cees Swarthof en zijn gezin, ogen van Marie toen. ’s Zondags kregen een paar nadat hij het café Het Zijper Veerhuis begin twin- meiden 1of 2 cent om te verteren. En ze hadden tiger jaren had verkocht aan Loman. Loman was de leeftijd om buurvrouw Stins voor de gek te van Indische afkomst, had vijf kinderen, hij was houden. De eerste ging de winkel in en vroeg of weduwnaar. Zijn gezin bleef mede overeind door vrouw Stins een cent donderstienen had. Nee,

Gedeelte oostzijde Groote Sloot vanaf de Schagerweg naar het noordoosten in 1903; het betreft de nrs. 1 t/m 11 in het artikel. Foto collectie Jan Blaauw.

6. Gedeelte oostzijde Groote Sloot vanaf de Schagerweg naar het noordoosten omstreeks 1925; inclusief het vee en de veeschuiten. Foto collectie Jan Blaauw.

die had ze niet. En vrouw Stins slofte weer terug nogal moeilijk. Het raakte tussen Griet Kossen naar de kamer. Dan kwam de tweede, met de- en Pronk aan en uit en weer aan en weer uit, maar zelfde vraag. Nee, die had ze niet. En weer slofte tenslotte zijn ze toch getrouwd. Hun dochter vrouw Stins terug naar de kamer. Tenslotte kwam heette Ada. de derde, zelfde verhaal. Dan kwam opnieuw de eerste dondersteen binnen en vroeg om een cent 5. Vervolgens staan we voor het huis van de petrolie- hete bliksems. Ja hoor, was het antwoord van boer Van der Fluit. vrouw Stins, die heb ik wel. En ze deed een cent hete bliksems in een zakje. En zo kwam daarna de 6. En daarna komen we bij de slager Teunis Ott. Hij tweede en tenslotte de derde dondersteen binnen had twee kinderen, Piet, die we al tegenkwamen met dezelfde vraag. in een deel van het dubbele woonhuis in de buurt Ze is overleden in de periode dat Marie daar van de maalderij van Dirk Swarthof, en Bets. woonde. Zoon Jan kreeg van haar moeder het advies een huishoudster te nemen. Dat is gebeurd, 7. Dan kwam er een oud huis. Dat werd eerst be- en hij is met haar getrouwd. Ze kregen een doch- woond door Jan Ploeger, die wel heel erg graag tertje, Jannie. Vlak daarna is de familie Swarthof een borrel luste. Hij dronk zich in Schagen vol en weer verhuisd, omdat het oude café werd gekocht kwam vervolgens naar Schagerbrug op huis aan bij door De Moor. Het Zijper Veerhuis langs van Cees Swarthof. Die wist hoe de vlag erbij hing. En als het weer zover 3. Naast de Stinsen woonde bakker Wijma, een was, greep hij Jan in zijn nekvel en bonjourde hem brood- en banketbakker. Nel Bakker was er de grote trapkast in, met het advies eerst zijn roes dienstmeisje, ze werd daar waarschijnlijk ook min maar eens uit te slapen. Als dat gebeurd was, gaf of meer opgevoed, afkomstig als ze was uit een hij hem een kop koffie en stuurde hem naar huis. moeilijk gezin, waarover straks. Verder weet Ma- In die trapkast stond naast een flinke voorraad rie Swarthof over bakker Wijma niets te melden. bier en andere zaken van het café, waar Jan niet meer aan toekwam, ook de grote speelgoedkist 4. Op de plaats waar nu de zaak voor tenten en kam- van de meiden Swarthof. Die kregen het consigne peerbenodigdheden van De Waard staat, woonde niet in de trapkast te komen vanuit de kolfbaan, de familie Kossen. Hun dochter heette Griet, hun waar ze speelden en van waaruit je ook in die trap- zoon Teun. Griet is tenslotte getrouwd met kap- kast kon komen. Maar Marie en de anderen waren per Pronk uit Schagen. Hij was een goede kapper, te nieuwsgierig. Ze schrokken zich rot, toen ze maar hij kampte met horrelvoeten en liep dus daar de zijn roes uitslapende Jan Ploeger vonden,

7. De nrs. 9, 10 en 11 omstreeks 1933. Foto collectie Jan Blaauw.

maar wisten toen ook waarom ze niet in de trap- mand wou naast hem zitten. kast mochten komen. Toen de Bakkers eruit gingen, is het huis gesloopt. Na Ploeger woonde er de familie Bakker uit Op die plaats is door Floris Eriks een nieuw huis . Deze familie telde een flink aantal gezet met een kruidenierswinkel. Floris Eriks was kinderen en was een tikje aan de zelfkant van het getrouwd met Lena Borst. Hun dochter Trijnie, leven terecht gekomen. Het huis en de bewoners een vriendin van Marie Swarthof, is getrouwd met waren in slechte en zeker niet al te schone staat. Allert Noorman, die we al tegen kwamen langs Alleen Nel wist daaraan te ontkomen doordat ze het andere deel van de Grote Sloot. Een broer van werd opgevangen door bakker Wijma. Trijntje Trijnie heette Arie. Een zusje is vroeg overleden Bakker, herinnert Marie zich, had een dienstje in aan hersenvliesontsteking. Schagen. Japie, een broertje, zat op school, een pittig maar alles behalve brandschoon joch. Nie- 8. Naast dit huis liep een steeg waardoor je naar het huisje van Opoe Ott en haar zoon Piet Ott liep. Hij was een visserman (zoetwater) en oefende dat beroep uit als broodwinning.

9. Aan de andere kant van de steeg stond de boer- derij van de familie Broens. Hij was groenteboer en had zijn winkel waarschijnlijk op de dors. Hun zoons heetten Jan, Gerrit en Willem. Wil- lem kwam zoals dat toen heette iets te kort. Cor Broens was getrouwd met Trien Kooy, ze begon- nen later op de hoek van de latere Schoolstraat een nieuwe groentewinkel, daar waar nu Maigret is gevestigd. Trien Kooy, ofwel mevrouw Broens, is zeer onlangs overleden in De Bron in Schagen, in een kamer niet ver van die van Marie Swarthof. De wereld is klein en duurt soms lang.

10. Het dubbele woonhuis dat nu komt, werd wat het eerste deel betreft bewoond door de weduwe Koopman, ofwel tante Toos Zuidscharwoude, een zus van Griet Zuidscharwoude getrouwd De nrs. 11 en 12 in maart 1987 net voor de sloop van de boerderij van Kees met Wim Spierdijk, een broer van opoe Swarthof de Boer, voorheen Groot. Foto Jan Blaauw. (Geertje Spierdijk), de grootmoeder van Marie

8. Swarthof. Kunt u ons volgen? Ze moest op een 15. Tenslotte volgde de boerderij van Marees. Deze gegeven moment haar kruidenierswinkeltje aan de was getrouwd met Geertje Schuijt, familie van de andere kant van de Grote Sloot uit en trok toen Schuijten uit . De boerderij van dit huis in en had ook daar een geïmproviseerd Marees is ooit in brand gevlogen door hooibroei kruidenierswinkeltje. en grotendeels verbrand. Iedereen ging erheen om Naast haar in het andere deel van het dubbele te kijken. Brand is nu eenmaal sensatie. Brand- woonhuis woonde Bram de Boer, de melkschip- meester Swarthof was uiteraard actief. Marie zag per, met zijn vrouw en hun vijf kinderen, onder hem opeens in een slaapkamer boven de kamer in wie twee tweelingen. het voorhuis lopen, met een pispot in zijn handen, een nog te redden voorwerp. De angst sloeg haar 11. Dan volgde slager Oosterman. Bij hem kwamen om het hart en ze herinnert zich nog dat ze riep: we niet en kochten we niets, aldus Marie, waarom papa, kom eruit, het huis staat in brand, u ver- weet ze niet. Het was familie van Oosterman uit brandt. Sint Maartensbrug, die ook een slagerij had. Ze (Ze herinnert zich ook de brand van de boerderij kregen twee dochters, Anne en Vrouwtje of Vrou- van Cor Zander tegenover Buitenzorg aan de weg tje. naar Callantsoog. Zander ontdekte vanuit het land dat er ergens brand was en zag vervolgens dat 12. Iets verderop stond de boerderij van Groot, het om zijn eigen boerderij ging. Toen hij eraan een katholiek boerengezin. Later boerden hier kwam, was de brandweer er al. Bij hoog en bij laag De Boeren en nog weer later werd de boerderij hield hij vol dat hij de dors op moest om een mand gesloopt om plaats te maken voor een nieuw- eieren te redden. Swarthof verbood het hem. Het bouwwijkje. kon niet meer. Maar hij moest en zou. Op je eigen risico dan, man. En daar ging hij. Even later kwam 13. In de open ruimte die dan volgde, ligt nu het hij eruit. Ik heb ze, ik heb ze! Wat heb je dan, Kanaal Stolpen-Kolhorn. Op die plek stond het Zander?, vroeg Swarthof, kijkend naar de laarzen huis waarin de familie Molenaar woonde. Hun die Zander in zijn handen had. Mijn laarzen na- kinderen waren Piet, Gert (later o.a. boekhouder tuurlijk. Maar je ging toch voor je eieren! van de firma Schmalz in Schagen), Jaap, getrouwd Paniek en dus ook brand in je eigen huis vernauwt met Guurtje Stins, een zus van Arie (Arie en zijn de blik en maakt een zakkammetje een uiterst zoon Bert werkten vele jaren bij Karel Numan, belangrijk voorwerp, terwijl je je papieren of je de aannemer-metselaar in Sint Maarten en later foto’s, die voor het grijpen liggen, laat voor wat ze Schagen) en Janny, de vrouw van Nierop; nadat zijn. deze was overleden is ze later getrouwd met Piet Woudstra, ze zijn met hun kinderen gaan wonen op een boerderij in Sint Maarten. Jaap Molenaar en Guurtje Stins zijn met vele anderen begin jaren ’30, in het begin van de crisisjaren, naar Zuid- Afrika geëmigreerd.

14. En direct daarna komen we bij de boerderij van Kraakman, eveneens een katholiek boerengezin. En boeren en burgers hadden maar weinig contact met elkaar en katholieken en niet-katholieken evenmin.

Het pand bewoond door Kapitein en Mosk (later door de familie Kuit) met Nr. 14 de Surinaamse Vriend eind jaren 80. Foto George Stoekenbroek. de boot van Doorn omstreeks 1960. Foto collectie Jan Blaauw.

9. Rechts nr. 1(westzijde) het pand van bakker Hazebelt omstreeks 1903. Foto collectie Jan Blaauw.

We gaan naar de overkant van de Groote Sloot en be- 4. Dan komen we bij de boerderij van Jan van der ginnen weer meteen na de brug. Oord, getrouwd met Trijntje Schermer. Zij had- den twee jongens, Jan en Siem. Siem had later een 1. Bakker Nico Hazebelt woonde op de hoek van de boerderij in de Wieringermeer bij Middenmeer. Groote Sloot en de Egalementssloot. Over hem Ook bij Van der Oord werd een keer hooibroei en de brand in hun huis vertelden we al helemaal geconstateerd. Iedereen liep uit richting het Buur- aan het begin van deel 1 van onze rondgang door tje, want dan kon je op het erf achter de boerderij Schagerbrug. kijken over de Egelamentssloot heen. En spec- Tussen het huis van Hazebelt en zijn buurman, taculair was het. Brandmeester Swarthof had de timmerman Dekker, liep een pad dat voerde naar leiding bij het naar buiten brengen van het hooi. een dubbel woonhuis dat achter Hazebelt aan de Twee paarden trokken de kar waarop binnen als Egalementssloot stond richting Het Buurtje. Tele- de bliksem het hooi geladen werd. En zodra het fonerend met Marie de Waard-Dekker kwamen ze buiten was en aan de buitenlucht werd blootge- erachter dat in het dubbele woonhuis aan de ene steld, vloog het vaak spontaan in brand. kant vrouw Kapitein woonde, die Berkhouwer over huis had en aan de andere kant ene Mosk. Bij de familie Van der Oord kwam op een dag een Duits meisje in huis, Emiel, waarschijnlijk 2. Naast Hazebelt woonde timmerman Dekker. Hij Emilie of Emilia. Later is ze getrouwd met Jaap had vijf kinderen, 4 meiden en een jongen. Grietje, Moleman. In diezelfde tijd kwam er ook een Duits Evelien, Jannie en Annie waren de meisjes en de meisje bij de Van Loenens op de Dubbele Buurt. jongen heette Cor. Grietje was Geri Swarthof’s Zij heette Martha Klaus. Ze trouwde later met hartsvriendin. Het waren knappe meiden, weet Willem van Loenen. Marie zich te herinneren, vooral Evelien en Jannie. In een ander verhaal speelt Siem de hoofdrol. Op een dag is Siempie weg, foetsie. Nergens te vinden. 3. In het huis ernaast woonde een familie Bakker, ze Heel Schagerbrug in rep en roer, Siempie van der hadden een dochtertje, Jannie hetend, denkt ze. Oord is weg. Iedereen overal zoeken, maar hij is Die had het wat zwaar te verduren bij haar moe- nergens te vinden. De kanten van alle sloten wor- der, omdat zij haar dochter min of meer hard viel den afgelopen, nergens. Tot opeens iemand achter over het feit dat ze uit de bevalling was gekomen zijn asem komt en bedenkt dat achter de boerderij met een ‘kraambeen’. Daarvan had ze de rest van een zandbak staat met een deksel. En jawel, hoor, haar leven veel last met lopen. daar lag Siem van der Oord en sliep. Hij was in de Na de familie Bakker, vertrokken met onbekende zandbak gekropen, had het deksel dicht gedaan of bestemming, is Rens Waiboer er gaan wonen, het was dicht gevallen, er kwam niemand om hem opgevolgd door zijn zoon Piet. Piet Waiboer eruit te halen en hij was van verdriet of vermoeid- trouwde zoals al vermeld met Alie Quak, af- heid in slaap gevallen. komstig uit de familie Quak die woonde op Sint Maartensbrug of .

10. De nrs. 2,3 en 4 (van de westzijde) omstreeks 1925. Foto collectie Jan Blaauw.

Nr. 5 (westzijde) omstreeks 1930. Foto collectie Jan Blaauw.

11. kocht had, daar een garagebedrijf wilde beginnen. In dat huisje had Swarthof ook een kantoortje. Ze sliepen boven, er waren daar twee ruimtes afgeschoten met gordijnen. De meisjes Swarthof sliepen aan de voorkant, ze keken tenminste van- uit het zolderraam uit op de Groote Sloot. Toen ze verhuisden naar het nieuwe huis aan de Groote Sloot verderop aan de kant van het raadhuis, is het huis betrokken door Piet Waiboer. Rens Waiboer is in dat huis geboren, meent ze, maar dat is al weer een tijd na haar vertrek uit Schagerbrug.

7. Dit huisje stond naast Huize Vrijburg, het huis van notaris Vrijbrug. Naast en achter dat huis lag een flink ‘bos’.

8. Als je daar voorbij was, kwam je bij de pastorie. Eerst bewoond door dominee Groeneveld, ver- volgens door dominee Buiskool en daarna door dominee Witkop. Bij de laatste deden Geri en Ma- rie Swarthof ooit hun belijdenis. De nrs. 4, 5, 6 en 7 (westzijde) omstreeks 1949. Foto collectie Jan Blaauw. Dominee Buiskool had drie zonen, Jan, Bob en Dick. Dick ging tegelijk met Marie en Bert Nap 5. De schilder Renooij woonde naast Van der Oord. naar Alkmaar op school. Dick ging naar het Ook diens zoon woonde in dat huis en trouwde. Gymnasium, Marie naar de HBS. Dick werd later Deze jonge Renooij kreeg een zoon. Het was een advocaat. Bob trouwde met Bets Igesz uit Schagen flinke woning, want die twee gezinnen woonden van het gelijknamige hotel-restaurant. Ook Jan erin. Achter het huis was de schilderswerkplaats. werd advocaat, hij werd meester in de rechten en promoveerde. En Jan lustte hem in zijn jonge ja- 6. In het witte huisje hiernaast gingen Cees en Rem ren, voordat hij wethouder werd in Schagen vlak Swarthof wonen met hun dochters toen ze uit het voor en aan het begin van de oorlog en later – na oude café moesten, omdat De Moor, die het ge- de oorlog – burgemeester.

Nr. 7 (westzijde) eind jaren 80. Foto George Stoekenbroek.

12. De auto van Buiskool, regelmatig ook bestuurd 15. Dan volgde dus de boerderij Nimmerdor, be- door zoon Jan, werd gestald in de inpandige woond door Beek. Die had twee dochters, schuur van het oude café (waarschijnlijk de vroe- waarvan er een in ieder geval Trien heette. De gere stal voor de paarden en de wagens) waarin naam van de andere dochter is ze kwijt. de familie Swarthof woonde op de hoek van de Groote Sloot. En als Jan hem thuis kwam brengen, 16. Naast de boerderij Nimmerdor stond, nu ui- was hij maar al te vaak niet zo vast van hand meer. teraard ‘aan de andere kant van het kanaal’, de Regelmatig nam hij bij het naar binnenrijden ook boerderij van De Lange. Zij hadden twee zoons, de deurstijlen mee. Moeder Rem was bevreesd Piet en Siem. Een van de twee is getrouwd met voor de fietsen van de familie die daar stonden. Zo Marie Kant. Maar welke? op een keer in de schuur de wacht houdend ter- wijl Jan pogingen deed om naar binnen te rijden, 17. Willem Goudsblom en Elisabeth Spierdijk, de kwam hij toen dat eindelijk gelukt was, de auto zus van Marie’s opoe Geertje Spierdijk, woonden uit en vloog haar om de hals – oh, bent u daar me- rentenierend in het huis naast De Lange. Hun vrouw Swarthof! - voordat ze hem de uitbrander dochter, Bartje, was getrouwd met Piet van der kon geven die ze voor hem in gedachten had. Ze Werff, die we al tegenkwamen aan de overkant op was woedend en niet van plan hem ooit nog te de Dubbele Buurt. Later zijn ze bij hun dochter helpen!! Die straat in Schagen zal wel terecht naar ingetrokken in het huis aan de Groote Sloot dat al hem genoemd zijn, maar dat wat hij toen deed en in de vorige aflevering werd genoemd. uithaalde, dat deugde niet!! Marie Swarthof is na- mens haar moeder niks vergeten! 18. Het laatste huis werd bewoond door de familie Zeeman. Dat huis staat tegenover de boerderij van 9. Naast de pastorie stond een klein huisje, waarin Marees aan de andere kant van de Groote Sloot. Trijntje Groot woonde. Het was een pittig mens, Hun dochter Trien kennen we al, die kopjeduike- maar ze liep ongelukkig. Was ze weduwe? Marie lende gymnaste op de hoek van de Groote Sloot weet het niet. waar ze meteen vanaf de stang ook maar indook. Trien zat op de lagere school van Schagerbrug. 10. Dan komen we bij Jan Doorn, de melkboer, een Van verder kwamen ze niet naar die school, voor- vriend van Cees Swarthof. Ze hadden drie kin- zover Marie Swarthof zich kan herinneren. deren, Ma, Cor en Alie. Cor woonde later in het huis van Arend Veter en was getrouwd met Nel Hier stopt het verhaal over de huizen en hun be- Glasbergen. woners, zoals Marie Swarthof, nu 93 jaar, zich die herinnert uit de tijd dat ze in Schagerbrug woonde. 11. Voordat Doorn in dit huis woonde, bewoonde Ze is daar geboren in 1911 in Het Zijper Veerhuis en hij een huisje dat ernaast en wat achteraf stond. in januari 1933 vertrokken toen ze trouwde met met- Het stond in zijn lengte daar wat achteraf langs de selaar en aannemer Karel Numan uit Sint Maarten. Groote Sloot. In 1957 kwamen ze naar Schagen, waar ze sindsdien gewoond hebben. Nu is ze bewoonster van verzor- 12. De familie Rampen bewoonde een mooi rente- gingshuis De Bron en al weer vele jaren weduwe. Het niershuis. Hij was boer geweest. Jannie Munter is merkwaardig de zoon te zijn van iemand die je 12 die getrouwd was met Bram van der Steen uit Sint uur lang vertellend meeneemt naar een plaats, naar Maarten, heeft bij de familie Rampen gewerkt als huizen en naar mensen die voor een klein deel nog dienstmeisje. bestaan, maar voor het grootste deel niet meer. Zij vertelt daarover alsof ze ze gister nog heeft gezien en 13. Naast hen woonde Jongerling, eveneens een gesproken, helder, enthousiast, lachend en verdrietig, rentenierende boer. En tussen boeren en burgers maar puttend uit een rijke herinnering. Ze krijgt er bestond, zoals al gezegd, weinig contact. niet genoeg van, spreekt af en toe nog een oud Skab- Naast het huis van Jongerling lag een groot open regger, of belt vanuit het niets iemand op, tot zijn of stuk grond voordat je bij de boerderij Nimmerdor haar verbazing en heel vaak genoegen. Zo heeft het kwam. samenstellen van deze reeks verhalen soms geleid tot een telefonische reünie van ver in de tachtig- en begin 14. Dit open stuk grond is bebouwd geraakt met drie negentigjarigen. Het was een plezier om het te doen huizen, het eerste werd de burgemeesterswoning, en mee te maken. gebouwd voor burgemeester Breebaart, het twee- de werd gebouwd en bewoond door Gert van der Sluis, de wethouder. Nu woont in dat huis Riekus Peetoom.

13.