Sauerland- Meren Vakantietips

Sauerland- meren Vakantietips

Sorpe Sauerland-

Henne meren Bigge- Lister www.sauerland-seen.de „Kahle Pön” bij Willingen 2 Sauerland-meren natuurbelevenis zijn. Daarnaast bieden Hartelijk welkom de rondwandelwegen “Sauerland-Spu- ren” mooie routes die in een halve dag in het Sauerland te doen zijn. Een geheel ontspannen wandelvakantie bieden de Sauerland- Neem een goede portie groen, laat wandeldorpen. Elf plaatsen met hun dit bij een aangename temperatuur omliggende dorpjes zijn als eerste verkleuren tot goud, verfijn het met regio in Duitsland met het certificaat ”kwaliteitsregio Wanderbares Deutsch- bladeren en bestuif het met een land” bekroond. De wandelvriendelijke dikke laag poedersneeuw – klaar gastheren verzorgen hun gasten met is het jaargetijden menu van het uitstekende service en geven hen graag Sauerland. Ja, inderdaad: een de een of andere persoonlijke tip mee. bezoek aan het Sauerland is altijd Op ontdekkingsreis op twee wielen krijg de moeite waard. Hier valt veel te je wat meer vaart. Het Sauerland land- ontdekken en te beleven. n schap is een uitstekende fietsregio. Voor mountainbikers en wielrenners is de to- aten we stap voor stap gaan beginnen. pografie een behoorlijke uitdaging. Doe L Want het prachtige kleurenspel van je het liever wat rustiger aan dan zul je de natuur is op de wandelwegen in de snel merken dat het heerlijk fietsen is op regio bijzonder goed te bewonderen. de vele vlakke routes. Deze routes ver- “Sauerland-Wanderwelt” bestaat uit een lopen namelijk grotendeels over oude prima bewegwijzerd wegennet. Daarin spoorlijnen, langs riviertjes en meren en bevinden zich drie gecertificeerde lange- zijn makkelijk af te leggen. Rivieren wa- afstand-wandelroutes voor uitgebreide ren naamgevend voor de Diemelradweg, tochten: Rothaarsteig, Sauerland-Wald- de RuhrtalRadweg en de noordelijk route en Sauerland-Höhenflug. Verder daarvan gelegen MöhnetalRadweg. Over zijn er tal van spannende thema-routes oude spoorlijnen verloopt de Sauerland- die ieder voor zich een bijzondere Radring en deze maakt een bocht naar 3 www.sauerland.com/ausflug Blik op Züschen 4 Sauerland-meren de Hennesee. Ontdek onderweg kleine Best wel spannend zo veel belevenissen musea, pauzeer bij één van de vele cafés in het Sauerland! En wie na dit kleine en hotels of fiets door de griezelig mooie voorproefje van het jaargetijden menu vleermuistunnel. denkt, dat men hier gouden bergen belooft, heeft ook nog gelijk. De trein die ook momenteel nog rijdt, is Hier begint namelijk het verhaal over de oorspronkelijke trein in de mijn van het de Sauerland-meren... n Sauerland Besucherbergwerk in Rams- beck. Tegenwoordig stappen weliswaar geen mijnwerkers meer in de trein, maar vele grote en kleine bezoekers die met een veilige helm op 1,5 kilometer de mijn in rijden. Onder de Sauerland bodem is nog veel meer te beleven – zoals de grotten met hun imposante druipstenen of de oude groeves van de mijnbouw. Bovengronds bieden exposities over techniek, oude werkplaatsen en monu- mentale industriële gebouwen de mogelijkheid om zich het leven en werken in vroegere tijden voor de geest te halen. De verschillende uitzichttorens bieden prachtige vergezichten over het glooiende landschap met zijn bergen en dalen. Ontdek de dieren- en plantenwereld in een van de vele natuurparken. Maar ook Verdere informatie over het Sauerland: Sauerland-Tourismus e. V. spanning en avontuur mag natuurlijk niet Johannes-Hummel-Weg 1, Bad Fredeburg ontbreken – zoals achtbanen en carrousels D-57392 Schmallenberg, Tel.+49(0)2974-202190 in de attractieparken die midden in de [email protected], www.sauerland.com weelderige natuur liggen. 5 www.sauerland.com/ausflug 6 Sauerland-meren Idylle in blauw en groen – Door de grote meren heeft het Sauerland een sprookjesachtig landschap gekregen.

De meren dienen als recreatiegebieden, als energieleveranciers en zijn belangrijke drinkwaterreservoirs voor miljoenen mensen. Daarom: van harte welkom in een bijzondere ‘schoon’heid! n

et als de Biggesee-Listersee zijn Nook de andere grote Sauerland meren, de Möhne-, Sorpe-, Henne- en Diemelsee geen natuurmeren. Hoewel je het niet zou vermoeden, zijn het allemaal stuwmeren. Enorme stuwdammen of stuwmuren stuwen het water op van bijvoorbeeld de rivieren Bigge en Möhne en zo zijn de meren ontstaan. Het Ruhrver- band is verantwoordelijk voor de Sauer- land-meren. Een uitzondering hierop is de Diemelsee, deze wordt door het Wasser- en Schifffahrtsamt Hann.-Mün- Biggesee den beheerd en reguleert in de eerste 7 www.sauerland-seen.de Stuwmuur Möhnesee 8 Sauerland-meren plaats het water van de Oberweser, Één van de oudste stuwmeren in het Sau- waar de Diemel in uitmondt. De andere erland is de Listersee. Deze werd in 1912 meren slaan het water als drinkwater voor in gebruik genomen. Daarna volgden de het Ruhrgebiet op en verzorgen daarmee Möhnesee (1913), de Diemelsee (1924), miljoenen mensen. Bovendien dienen zij de Sorpesee (1935), de Hennesee (1955) als hoogwaterbescherming en zorgen en tot slot de Biggesee (1965). ervoor dat de aanwonenden van de Ruhr geen natte voeten krijgen. De meren zijn niet alleen stuwbekken voor drinkwater, maar ook energieleve- Vandaar dat het water schoon moet zijn. ranciers. De waterkracht levert jaarlijks Bijvoorbeeld de Verse- en de Fürwigge- miljoenen kilowatt stroom op en helpt stuwmeren in de buurt van Lüdenscheid daarmee de CO2 uitstoot te verminderen zijn daarom tot waterwingebieden ver- en bovendien zorgden de inkomsten voor klaard en worden eveneens door het een bijdrage aan de onderhoudskosten Ruhrverband beheerd. Deze strenge van de meren. regels gelden niet voor de vijf grote Tot zover alle cijfers. Voor de Sauerlan- Sauerland-meren, maar zijn – met ders en hun gasten zijn de meren als uitzondering van de rondvaartboten – recreatie- en vakantiegebieden van boten met verbrandingsmotoren niet onschatbare waarde. In de zomer speelt toegestaan. De meren zijn bedoeld voor zich alles aan de stranden af en is de zeilen roeiboten, motorboten en watersport erg in trek. waterfietsen. En natuurlijk om te zwemmen, surfen, duiken of vissen. Voor Ook wandelaars en fietsers enieteng van hengelaars is vooral de Sorpesee aantrek- het water. Niet alleen als verkoeling voor keliijk, omdat hier per jaar 50 kilo vis vermoeiende voeten, maar ook om tij- per hectare wordt binnengehaald. Ook al dens een tussenstop weg te dromen aan gelden de vijf grote meren niet als water- het water en te genieten van sprookjes- wingebieden, toch krijgen ze elk jaar achtige dichte bossen en groene bergen. opnieuw van de EU een certificering voor Het is gewoonweg een prachtig land- hun uitstekende zwemwaterkwaliteit. schap. n 9 www.sauerland-seen.de Sorpesee 10 Sauerland-meren Hengelparadijs goede palingbestanden, zodat er voor elk wat wils is. Sauerland-meren – Het grote aanbod aan vis is vooral te dan- Avontuur en ken aan de inzet van het visserijbedrijf van puur natuurgenot! het Ruhrverband. Het visserijbeleid baseert zich op de richtlijnen van de meren van de ’s Morgens vroeg als de zon langzaam Voor-Alpen en betekent vooral een bijdrage opgaat en de top van de hengel ineens tot verbetering van de waterkwaliteit. beweegt: iedere visser kent dit unieke Met goede reden: de stuwmeren van het moment waar het alleen nog maar om Ruhrverband verzorgen 4,6 miljoen mensen één ding gaat: wat heb ik aan de haak? in het Roergebied en omgeving met schoon Welkom in het hengelparadijs water! Sauerland-meren! n Van de goede waterkwaliteit profiteren elegen in de prachtige natuur van het natuurlijk ook de vissen en uiteraard de GSauerland bieden de stuwmeren van het hengelaars. Regels, zoals vissen gedurende Ruhrverband vele mogelijkheden voor hen- het gehele jaar, nachtvisvergunning tijdens gelsporters. Natuurlijk springen de vissen de zomermaanden, het gebruik van elektro- niet direct in je boot, maar door gefundeerd motoren en begeleiding maken het Sauer- advies ter plekke en interessante guiding- land extra aantrekkelijk als een eersteklas aanbiedingen is het toch niet zo moeilijk. hengelgebied. In de Sauerland-meren vind je ongeveer Vissen in de meren van het Sauerland – dat 15 verschillende soorten vis, waarbij er belooft veel hengelplezier en ontspanning! veel meerforellen, snoeken, snoekbaarsen Voor verdere informatie en visvergunnin- en baarsen te vangen zijn. Ook hengelaars gen zie op houtingen en bronforellen komen aan www.angeln-im-sauerland.de n hun trekken. De ondiepe gedeeltes van de meren zijn prima gebieden voor hengelaars op karpers en witvis en tevens zijn hier 11 www.sauerland-seen.de Biggesee en Listersee

12 Sauerland-meren Deze is het grootst! Het sporten recreatieparadijs Biggesee en Listersee

n het zuidwesten van het Sauerland, tussen Het treintje “Biggolino” voor het café “Leuchtturm am Biggesee” Ide bergen, ligt het grootste meer van de regio. De Biggesee en Listersee is voor de dern of bij het Vorstaubecken Kessenhammer plaatselijke bevolking een aantrekkelijk recre- (Biggesee) zijn geliefde recreatiegebieden voor atiegebied. Zwemmen bij de Sonderner Kopf jong en oud. Vanaf de hoger gelegen Bigge-Lister- of bij de zwemplek Schnütgenhof, over de wandelroute kun je van prachtige uitzichten over grote Biggedam in Attendorn flaneren, de de meren genieten, waar alle soorten van water- Atta-Höhle bewonderen of zomers genieten sport van vissen tot aan zeilen mogelijk zijn. n in een gezellig café in de binnenstad van Olpe. Meer informatie over de Biggesee-Listersee: Anderen zijn liever sportief bezig en maken n Tourist-Info Attendorn een wandel- of fietstocht om het meer. Minder Kölner Straße 9, D-57439 Attendorn vermoeiend is een rondvaart met één van de Tel. +49(0)2722-6574146, www.attendorn.de twee passagiersboten van de ‘witte vloot’ die n Tourist-Info im Bürgerbüro Drolshagen over het meer varen. Voorbij aan de “Attania”, Am Mühlenteich 1, D-57489 Drolshagen een jonge, maar zwaargewichtige zeemeermin Tel. +49(0)2761-970-0, www.drolshagen.de die als een enorm standbeeld in het natuurge- n bied op het eiland Gilberg te vinden is. Touristikbüro der Stadt Olpe Westfälische Str. 11, D-57462 Olpe Wie graag naar musea gaat, brengt een bezoek aan Tel. +49(0)2761-9429-0, www.olpe-aktiv.de de Wendener Hütte in Wenden, één van de oudste n Tourist-Info Wenden, Hauptstr. 75, D-57482 in Duitsland nog overgebleven hoogovens die met Wenden, Tel.+49(0)2762-406513, www.wenden.de houtskool werden gestookt. Of ga naar de Knochen- n Tourist-Info Meinerzhagen mühle (bottenmolen) in Meinerzhagen-Mühlhofe Zur Alten Post 1, D-58540 Meinerzhagen of naar het Südsauerlandmuseum in Attendorn. Tel. +49(0)2354-77132, www.meinerzhagen.de De stranden in Hunswinkel, Windebruch, Hei- n Tourismusverband Biggesee-Listersee ligenberg, Kalberschnacke (Listersee) en bij de Schüldernhof 17, D-57439 Attendorn Waldenburger Bucht bij Schnütgenhof in Son- Tel.+49(0)2722-6579240, www.biggesee-listersee.com 13 Prachtig panorama vanaf het uitzichtplatform “Biggeblick” www.sauerland-seen.de Blik vanaf de boot Bigge op de MS Westfalen Zeemeermin “Attania” op het eiland Gilberg in de Biggesee In het rijk van de zeemeermin – kunst, druipsteen en middeleeuwse verkeersroutes oewel het standbeeld “Attania” aan de Biggesee goed 10 ton weegt, trekt ze toch alle Haandacht. De acht meter lange zeemeermin rust als een stenen sculptuur op het eiland Gilberg en is vanaf de rondvaartboten te zien. Vanaf de aanlegsteiger Biggedam bij Attendorn rijdt het boemeltreintje Biggolino naar de Atta-Höhle die wereldbekend zijn door de miljoenjaren oude druipsteen. Deze zijn op natuurlijke wijze ontstaan. De geschiedenis van de plaatselijke bevolking is te zien in het Südsauerlandmuseum. Een andere attractie is het uitzichtplatform “Biggeblick” in de Waldenburger Bucht en geniet op zo’n 90 meter hoogte van een prachtig uitzicht over het meer. Aan de zuidelijke oever van het meer ligt de plaats Olpe met haar imposante Parochiekerk St. Martinus en de marktplaats uit 1795. In Olpe is het heerlijk vertoeven in de idyllische binnenstadt, door kleine straatjes slenteren en genieten van de leuke plekjes die je tegen- komt. Ten westen van Olpe in Drolshagen, met haar kerk St.-Clemens uit de 11e eeuw, kun je op het Schlüsen-leerpad middeleeuwse verkeersroutes ontdekken. Voor de stad ligt het heggenlabyrint dat volgens historisch voorbeeld werd aangelegd. Ontdek kunstobjecten tijdens een spannende wandeling met de KulTour-route in Kalberschnacke aan de Listersee. n 14 Sauerland-meren Op twee benen of twee wielen ...kun je aan de Biggesee-Listersee sporten – maar hier kun je ook joggen, roeien, duiken en met de wandelschoenen erop uit gaan an de Biggesee en Listersee wordt sporten al snel een gezellige bezigheid. De skiclub A Olpe gaat bijvoorbeeld elke woensdag joggen. Ook gasten mogen hier aan meedoen en kunnen zo in een behoorlijk tempo de natuur verkennen. Wie liever iets anders wil doen, kan paardrijles nemen bij één van de maneges rondom de meren, waar ook gastboxen ter beschikking staan of je galoppeert op de ruiterpaden door de natuur. Met gehuurde waterfietsen of roeiboten glij je over het water. Surfers genieten van de wind op de meren. Bij de duikschool Biggesee leer je de onderwaterwereld kennen en er zijn cursussen voor beginners en gevorderden. Net als in het hele Sauerland beschikken beide meren over een uitgebreid wegennetwerk voor fietsers en wandelaars. Vanaf april tot oktober is de langste fietstunnel van NRW (724 m) geopend. Gelegen aan de Agger-Bigge-route in Drolshagen-Hützemert verbindt deze route het Sauerland met het Oberbergische. Gedurende de winter is de tunnel gesloten en houden zeldzame vleermuissoorten daar hun winterslaap. De wandelroutes verlopen langs de oevers en over de bergen tot aan de dalen in de naaste omgeving. Je kunt dagenlang tijdens wandeltochten met verschillende moeilijkheidsgraden het gebied rondom de meren verkennen. n

Tunnel Wegeringhausen Atta-Höhle in Attendorn

15 www.sauerland-seen.de Een ultieme dag aan de Biggesee en Listersee...

Als ik de meren zie, hoef bos te zien is, gaan we hier van start. Niet op een ros maar met een draadezel. Via de auto- ik niet meer naar zee! vrije wegen langs de oostoever van de Big- Net als blauwe edelsteinen glinsteren gesee fietsen we zuidwaarts, voorbij aan het de meren in de zon in het recreatiege- groene eiland Gilberg met haar natuurreser- vaat en eveneens voorbij aan de Sonderner bied Biggesee en Listersee. Kopf aan de andere oeverkant. Al fietsend over n de regio van de Biggesee en Lister- de Kessenhammer Talbrücke steken we over Isee liggen de steden Attendorn, Olpe, een rivierarm van de Bigge en blijven dan op Meinerzhagen, Drolshagen en de gemeente de Seeuferweg die rechtstreeks naar de Olper Wenden. Er is hier van alles te doen. Obersee leidt. Pauzeer even bij de prachtig Voor een ultieme dag aan de Biggesee en aan het water gelegen cafés. Wie zin heeft gaat Listersee gaan we met de fiets erop uit en daarna naar de natuur-minigolfbaan of maakt genieten met volle teugen van de natuur. een tochtje met een waterfiets over het meer. Ons vertrekpunt is de Waldenburger Bucht Ook een bezoek aan het zwembad in Olpe met bij Attendorn. Net als de ridders van de zowel ruime binnen- als buitenbaden en een Waldenburg, waarvan de ruïne nog in het saunalandschap is aan te bevelen. Daarna fiet- 16 Bootsteiger Olper Obersee Sauerland-meren sen we fris en vrolijk verder. We steken de hou- turm, waar we de prachtige en afwisselende ten brug over en slaan in Rosenthal af en ver- fietstocht nog eens de revue laten passeren.n volgen onze tocht via een stilgelegde spoorlijn en komen zo terug bij het meer. Na een lichte Adressen voor uitstapjes: helling gaat het over het fietspad aan de L512 n Bootshaus Biggesee naar de Yachtclub Hohen Hagen. Onderweg Tel. +49(0)2761-93850, www.bootshaus-olpe.de komen we langs Sondern, de haven van de n Natur-Minigolf am Biggesee Biggesee-vloot en iets noordelijker langs de Tel. +49(0)2761-93850, www.bootshaus-olpe.de populaire Biggegrill, waar je goed kunt eten. n Bootsverleih Schürmann Bij de Yachtclub houden wij links aan en volgen Tel. +49(0)171-2848833, www.biggesee-tretboote.de het oeverpad van de Listersee tot aan Kalber- n Freizeitbad Olpe schnacke. Via de brug komen we weer aan de Tel. +49(0)2761-93850, www.freizeitbad-olpe.de andere kant van het meer en vervolgen onze n Bigge Grill route aan de westelijke oever in noordelijke Hohen Hagen, Attendorn, Tel. +49(0)2722-7180 richting. Zowel bij Fischerheim in Windebruch n Restaurant & Café Schnütgenhof alsook bij Schnütgenhof in Attendorn kunnen Tel. +49(0)2722-7502, www.schnuetgenhof.de we pauzeren en onder het genot van koffie en n Leuchtturm am Biggesee gebak het prachtige uitzicht over het meer op Tel. +49(0)2722-8089020 ons in laten werken. Daarna beginnen we aan www.leuchtturm-am-biggesee.de de laatste etappe via de Uferradweg, waarbij we n Restaurant Gut Kalberschnacke door veel mooie natuur fietsen en tenslotte aan- Tel. +49(0)2763-2126803 komen bij de Biggestuwdam. Hier is de laatste www.restaurant-gut-kalberschnacke.de welverdiende pauze bij café-restaurant Leucht- n Café see:sicht, Tel. +49(0)2761-65288, www.see-sicht.com n Hotel Diehlberg Tel. +49(0)2761-941740, www.diehlberg.de n Haus am blauen See Tel. +49(0)2761-61541, www.haus-am-blauen-see.de n Hotel-Restaurant Fischerheim Tel. +49(0)2358-270, www.hotel-fischerheim.de 17 www.sauerland-seen.de Activiteiten aan de Biggesee en Listersee Naam Telefoon +49 Website Vissen & Tourist-Information Attendorn (0)2722-6574146 www.attendorn.de visver- Olpe aktiv e.V. (0)2761-9429-0 www.olpe-erleben.de gunningen: Raiffeisen Sauer-Siegerland e.G. (0)2761-90250 www.raiffeisen-sauer-siegerland.de Tourismusverb. Biggesee-Listersee (0)2722-6579240 www.biggesee-listersee.com Camping Gut Kalberschnacke (0)2763-6171 www.camping-kalberschnacke.de Familiencamping Waldenburg (0)2722-95500 www.biggesee-camping.de of direct online onder: www.angeln-im-sauerland.de Zwemmen: Zwemplek Sondern (0)2761-944111 www.biggesee.freizeit-oasen.de Strandbad in Sondern (0)2761-63532 www.surfclub-sauerland.de Strandbad Waldenburg (0)2722-9550-0 www.biggesee.com Zwemplek Gut Kalberschnacke (0)2763-6171 www.camping-kalberschnacke.de Zwemplek Hunswinkel (0)2354-77132 www.meinerzhagen.de Zwemplek Windebruch (0)2354-77132 www.meinerzhagen.de Zwemplek Heiligenberg (0)2354-77132 www.meinerzhagen.de Zwemplek am Schnütgenhof (0)2722-640 www.attendorn.de Naturfreibad Kessenhammer (0)2761-94420 www-naturcamping-biggesee.de Duiken: Duikschool Biggesee (0)2761-944170 www.tauchschule-biggesee.de Zeilen: Camping Gut Kalberschnacke (0)2763-6171 www.camping-kalberschnacke.de Stand up: Stand up Paddeling Olpe (0)271-41842 www.windsurfing-siegerland.de Paddeling SUP Bigge Elements Olpe (0)2761-7009048 www.bigge-elements.de Bigge SUP (0)151-75030308 www.bigge-sup.de Surfen: Surfclub Sauerland (0)2761-63532 www.surfclub-sauerland.de Paddelen: Bootverhuur Konrad Schürmann (0)171-2848833 www.biggesee-tretboote.de Roeien: Bootverhuur Konrad Schürmann (0)171-2848833 www.biggesee-tretboote.de Camping Gut Kalberschnacke (0)2763-6171 www.camping-kalberschnacke.de Kanoën: Bigge Elements (0)2761-7009048 www.bigge-elements.de Bootverhuur: Bootverhuur Konrad Schürmann (0)171-2848833 www.biggesee-tretboote.de Bootshaus Biggesee (0)2761-93850 www.bootshaus-olpe.de Camping Gut Kalberschnacke (0)2763-6171 www.camping-kalberschnacke.de 18 Sauerland-meren Activiteiten aan de Biggesee en Listersee Naam Telefoon +49 Website Scheepvaart: Personenscheepvaart Biggesee (0)2761-96590 www.biggesee.de Minigolf: Bootshaus Biggesee (0)2761-93850 www.bootshaus-olpe.de Sterngolf Neu-Listernohl (0)178-4687009 www.ssc-attendorn.de Minigolfanlage Zeppenfeld (0)2761-64331 www.gaststaette-zum-minigolf.de

19 www.sauerland-seen.de Diemelsee pareltje in van het Sauerland

20 Sauerland-meren Bergmeer en pareltje in het Sauerland Omgeven door de bergen van het Hoogsauerland, tussen Dortmund en Kassel ligt de Diemelsee, de blauwe parel.

e regio om de Diemelsee presenteert zich Dals een echt vakantie- en recreatieparadijs in een prachtig natuurlandschap. De Diemelsee Meer informatie over de Diemelsee: behoort tot één van de vijf Sauerland-meren en dit natuurmeer ligt tussen de bergen van het n Tourist-Information Diemelsee Hoogsauerland. Kirchstr. 6, D-34519 Diemelsee-Heringhausen De combinatie van water en bossen biedt voor Tel. +49(0)5633-91133, www.diemelsee.de zowel gezinnen als aktieve vakantiegangers n Touristinfo stad Marsberg een uitgesproken vakantiegevoel en verbonden- Bäckerstraße 8, D-34431 Marsberg heid met de natuur en dit in bijna onbebouwde Telefoon +49(0)2992-8200 landschap. Dichte bossen, open velden en wei- www.tourismus-marsberg.de des en indrukwekkende berglandschappen zijn typerend voor de regio rondom de Diemelsee en het gelijknamige natuurpark. De uitstekende waterkwaliteit van dit stuwmeer trekt elk jaar opnieuw vele watersporten natuurliefhebbers aan. Ontdek eveneens het gevarieerde aanbod aan vrijetijdsmogelijkheden en bezienswaardigheden in de regio als ook in het nabij gelegen Willingen. n 21 Diemelsee bij Heringhausen stuwdam www.sauerland-seen.de Actieve vakantie tussen de Sauerlandse bergen Boven, onder, in het water... n de zomermaanden zijn er rond de Diemelsee Iveel mooie en rustige plekjes om te zwemmen of te zonnen als ook levendige strandbaden voor groot en klein. Bij de strandcafés worden de gasten tus- Zorgeloos zwemplezier sendoor verwend met frisse drankjes of snacks. Er zijn speciale hondenstranden, zodat ook het baasje Panorama vanaf de kwaliteitswandelroute Diemelsteig met de hond volop kan genieten. Al zeilend en sur- fend kun je het meer verkennen, maar dit is ook op het water vanaf de passagiersboot “MS Muffert” mogelijk. Tijdens de één uur durende rondvaart leer je de verschillende delen van dit prachtige stuwmeer kennen – al smullend van verse koffie en gebak wat door de crew wordt geserveerd. Of je kruipt zelf achter het stuur en dan ben jij de kapitein! Com- fortabel in een motorboot, Diemel-Donut of sportief in een waterfiets. Een echt outdoor-highlight is natuurlijk kanovaren. Ontdek vanaf het water met je eigen kano het mooie landschap in het middelge- Vis hotspot voor boot- en kantvissers bergte. Duiken is in de zogeheten “Taucherbucht” in de buurt van de stuwmuur toegestaan. In de duik- zone van de Diemelsee is duiken tot een diepte van maximaal 30m mogelijk. Het zicht bedraagt ca. 10m en je kunt op deze manier de prachtige onderwaterwereld bewonderen. Vis hotspot voor snoek, snoekbaars, baars & co. De mooie omgeving van het Sauerland en het grote 22 Online visvergunningen: www.diemelsee.de Sauerland-meren visbestand laten ieder vissershart sneller Fietsplezier aan de Diemelsee kloppen. De 14 km lange oevers zijn met De schoonheid van de vakantieregio Die- uitzondering van het natuurgebied vrij toe- melsee laat zich uitstekend per fiets, gankelijk. Talloze dieren- en plantensoor- mountainbike, racefiets of E-Bike ont- ten leven in het water en aan de kant. Het dekken. Er zijn verschillende gemarkeer- is de ideale kinderkamer voor visbroed in de mountainbike routes alsook fietstochten het voorjaar. De rietkragen, stijle hellingen die rondom de Diemelsee leiden of vanaf of vlakke en natuurlijke oevergebieden de Diemelsee tot aan Willingen. bieden afwisselende vis hotspots voor Diemelradweg – zowel boot- als ook kantvissers. van het Sauerland tot aan de Weser Fiets langs de rivier Diemel en volg de Wandelen in de kwaliteitsregio 110km lange fietsroute van Willingen- De vakantieregio Diemelsee maakt deel Usseln, waar de Diemel ontspringt, tot uit van de Sauerland-wandeldorpen, aan de uitmonding in Bad Karlshafen. Na de eerste “kwaliteitsregio Wanderbares het startpunt aan de bron van de Diemel Deutschland”. Het uitgebreide netwerk kom je na 17km via de “Diemelradweg” van prachtige en goed gemarkeerde wandel- (met 4 sterren gecertificeerd) aan de routes leidt door de oorspronkelijke natuur Diemelsee voorbij. In het plaatsje en je ontdekt daarbij schattige dorpjes. Heringhausen kun je tijdens de aanbevo- Geniet van de spectaculaire en fascineren- len 3daagse fietstocht overnachten.n de uitzichten op de kwaliteitswandelroute Fietsen in het fietsbelevenispark Diemelsee Diemelsteig. Laat de weidse panorama’s over de bijzondere heuvelruggen van het Sauerland op je inwerken. Er zijn dagetap- pes voor de geoefende wandelaar, gemoe- delijke routes die in een halve dag te doen zijn of maak een beleveniswandeltocht gecombineerd met de boot. De wandelmo- gelijkheden zijn heel gevarieerd. Dus trek de wandelschoenen aan en ga er op uit! 23 www.sauerland-seen.de Een ultieme dag aan de Diemelsee...

Onbeperkt vakantie- venisbad Heringhausen. In de interactieve belevenis-expositie Visionarium ervaar je op plezier in het oosten speelse wijze wat er in het natuurpark Die- melsee op de grond, in de lucht, overdag en van het Sauerland ’s nachts aan spannende dingen te beleven Ontdek een breed spectrum zijn. Dit is geheel volgens het motto: de na- aan vrijetijdsmogelijkheden tuur interactief zien, aanraken en ontdekken. Geniet in het gerenoveerde zwembad en goed vertrekpunt voor een ultieme van het 31°C warme water in binnen- en dag aan de Diemelsee is de Tourist- E buitenbaden. Je kunt hier heerlijk relaxen Information in Heringhausen. Hier kun in het bubbelbad of tot rust komen in het je de auto gratis parkeren en vooraf infor- ruime sauna gedeelte met romeins stoom- matie over de vakantieregio Diemelsee bad en droge finse sauna – inclusief kleur- opvragen. therapie, zoutgrot en rustruimte. Voor de In hetzelfde gebouw bevindt zich het Visio- kleintjes is er een leuk kinderbadland- narium Diemelsee en het familie- en bele- schap met glijbaan en waterclown. 24 Sauerland-meren Tijdens de warme maanden neem je een Adressen voor uitstapjes: duik in de verkoelende Diemelsee en de n Visionarium Diemelsee – vele strandbaden bieden fantastische uit- natuur interactief zien, aanraken & ontdekken zichten. Of wordt kapitein op een motor- Kirchstr. 6, D-34519 Diemelsee-Heringhausen, boot en verken zo het prachtige meer. Als Tel.+49(0)5633-91133; Openingstijden: ma-vr 9-19 uur, alternatief kun je in het Adventure Golf- za, zo en feestdagen: 10-18 uur; www.diemelsee.de park het visuele denken en je creativiteit n Familien- & Erlebnisbad Heringhausen testen: 13 hoogtepunten van de gecertifi- Kirchstr. 6, D-34519 Diemelsee-Heringhausen, ceerde wandelroute Diemelsteig zijn als Tel. +49(0)5633-91135; Openingstijden: ma-za 10-22 golfbaan nagebouwd en zorgen voor spel, uur, zo+feestdagen: 10-18 Uhr; www.diemelsee.de sport en pret in een geweldig landschap. Na afloop is het gezellig pauzeren in de n Besucherbergw erk Grube Christiane met interactief informatiecentrum Diemelsteighütte. Bredelarer Str. 30, D-34519 Diemelsee-Adorf, Speelt het weer niet erg mee, dan kun je Tel.: +49(0)5633-5955 of 91133 in de groeve Christiane deelnemen aan Openingstijden: april-oktober: wo + za 13-17 uur, een 1,5 uur durende rondleiding door de zo + feestdagen 10-17 Uhr; juni, juli, augustus vroegere ijzerertsmijn met interactief bovendien ma 13-17 uur, 1,5 uur rondleiding; Info-centrum. www.grube-christiane.diemelsee.de Na al die avonturen en ontspanning is n Personenschiff MS Muffert & Bootsverleih het tijd voor iets actiefs. De wandelpar- Am See 8, D-34431 Marsberg-Helminghausen, Tel.: +49(0)2991-6441 of (0)151 11633941, keerplaats “Florenbicke” in Heringhau- Openingstijden: Pasen tot oktober: 11-16 uur, sen is het startpunt van een spectaculaire retour: 1 uur; wandeltocht. De route leidt omhoog naar www.seerundfahrten-diemelsee.de het uitzichtspunt “St. Muffert” en de “Eisenberg” met unieke uitzichten over n Adventure Golfpark het meer. Van hieruit lijkt de stuwmuur Siekesweg 1, D-34519 Diemelsee-Heringhausen, niet zo groot, maar als je aan de andere Tel.: +49(0)5633-2699965, kant van de Eisenberg richting Helming- Openingstijden: wo–vr 14-22 uur, za. + zo. 11- hausen naar beneden loopt, zie je pas 22 uur, dagelijks geopend tijdens de vakantie; hoe indrukwekkend de stuwdam is. www.diemelsteighütte.de 25 www.sauerland-seen.de Rond de stuwdam zijn er tal van mogelijk- Voor een ontspannen 13 km lange fiets- heden om je dorst te lessen of een hap- tocht om de Diemelsee zijn er bij de je te eten. Of smul van koffie met gebak Tourist-Information E-bikes te huur. op de grote rondvaartboot “MS Muffert”, Aan het eind van de dag is het alleen nog waarvan de thuishaven eveneens bij de genieten van de zonsondergang en je voe- stuwdam is en met de boot kun je weer ten daarbij heerlijk in de Diemelsee laten terug naar Heringhausen. afkoelen. n Activiteiten aan de Diemelsee Naam Telefoon +49 Website

Informatie Tourist-Information Diemelsee (0)5633-91133 www.diemelsee.de over vissen Visparadijs Giesler (0)2991-2149976 – en Restaurant Seehof Knust (0)2963-327 – verkoop van Bootverhuur Stefan Koch (0)2991-6441 www.seerundfahrten-diemelsee.de visvergunning Campingplatz (0)5633-5529 www.campingplatz-diemelsee.de (voor 3 dagen): Goldbreite of (0)5633-1341

Jaarvergunning: Tourist-Information Diemelsee (0)5633-91133 www.diemelsee.de

Visboten & Volker Reimann, Heringhs. (0)5633-992211 www.bootsvermietung-diemelsee.de bootverhuur: Stefan Koch, Helminghausen (0)2991-6441 www.seerundfahrten-diemelsee.de

Zwemmen: Strandbad Heringhausen (0)5633-91133 www.diemelsee.de Badestrand Helminghausen (0)2991-6134 www.helminghausen.net

Duiken: Duikplek, Vv.Helminghausen (0)5633-91133 www.diemelsee.de

Zeilen: Zeil-/watersport-club Brilon (0)5633-91133 www.swc-brilon.de

Kanoverhuur: KombiNaTour, Holger Pavlu (0)5251-1809622 www.kombinatour.de

Rondvaart: Rondvaarten Stefan Koch (0)2991-6441 www.seerundfahrten-diemelsee.de

26 Sauerland-meren Traditie en moderne tijd – Vroeger mijnbouw, vandaag shopping In het noordoosten van de Diemelsee staat bezoekers een sportieve “ontdekkingsreis” te wachten en kun je Boottocht met de MS Muffert voordelig shoppen in het Outletcenter Geschiedenis van de mijnbouw in het beleven eer dan 1000 jaar is de mijnbouw van invloed Mgeweest op het leven, de geschiedenis en de economie van de stad. Ontdek op slechts enkele kilometers afstand vanaf de Diemelsee de sporen van de mijnbouw in de regio Marsberg. Zorg wel voor goed schoenen, want: deze langere wandeltocht is zeker de moeite waard! Twee rondwegen geven op vele plekken duidelijk inzicht in de lange geschiedenis van de mijnbouw. Volg de 18 km lange rondweg in Giershagen of de 12 km lange rondweg in Bredelar. Meer informatie over de mijnbouw krijg je als je met het treintje de mijn in gaat in de bezoekersmijn Ritzenhoff Factory-Outlet Westheim, Marsberg Kilianstollen in Niedermarsberg. Na de historische wandelroutes is het leuk de dag met een shopping tour in de “Westheimer Brauwelt” (ca. 20 km vanaf Helminghausen) af the sluiten. In het Outletcenter zijn designermerken te vinden zoals “Ritzenhoff” met prachtig glaswerk of porselein ser- viezen van “Maxwell & Williams” met aantrekkelijke prijzen. De “Brouwerij Westheim” heeft ook een shop met dranken, koffiespecialiteiten en accessoires.n 27 www.sauerland-seen.de Hennesee & omgeving

28 Sauerland-meren Veelzijdig: zwemmen, bezoekersmijn en attractiepark Op vakantie aan de Hennesee. De regio Hennesee strekt zich uit tot ver over de oevers van het stuwmeer.

eschede en omgeving horen daar bij net als Mhet schilderachtige Eversberg, Bestwig en ook Ramsbeck, waar zich de beroemde bezoekersmijn bevindt en Nuttlar met zijn leisteen-beleve- 35 m hoge Lörmecke Turm aan de Sauerland-Waldroute nismijn. Aan de ene kant zijn diep in de bodem Meer informatie rondom de Hennesee schatten verborgen en aan de andere kant staan boven de grond meerdere hoge bouwwerken: uit- n Tourist-Informationen zichttorens die een weergaloos uitzicht over de „Rund um den Hennesee“ bergachtige regio bieden. Daartussen glinstert de - Tourist-Info Bestwig, Bundesstraße 139, Hennesee met haar stranden en recreatiemoge- D-59909 Bestwig, Tel.+49(0)2904-712810 lijkheden voor wandelaars, fietsers, waterspor- - Tourist-Info Meschede, Le-Puy-Straße 6-8, ters en nordic walking. Gezellig bij elkaar zitten D-59872 Meschede, Tel.+49(0)291-9022443 www.hennesee-sauerland.de en genieten van bijvoorbeeld één van de bekend- ste biersoorten in Duitsland – een fris “Veltins” biertje uit Grevenstein. Na een uitvoerige rondleiding door de bierbrouwerij weet je precies hoe het bier in de fles komt. Een ander bijzonder geniet-moment is het sfeervolle Gruben-Light-Dinner diep in de mijn van het Sauerland Besucher- bergwerk Ramsbeck. Verder zijn er nog meer accommodatiemogelijkheden voor iedereen. n 29 www.sauerland-seen.de Ontdekkingstocht in de bezoekersmijn Ramsbeck Abdij Königsmünster, Meschede Diner in de mijn en het kloosterleven In de voetsporen van de mijnwerkers van Ramsbeck en op bezoek bij de Benedictijnen in Meschede e Sauerland bezoekersmijn Ramsbeck behoort tot één van de belangrijkste monumenten Dvan de lange mijnbouwtraditie in het Sauerland. Tot bijna 40 jaar geleden werd er hier lood- en zinkerts gewonnen. De bezoekersmijn ‘unter Tage’ geeft inzicht in de geschiedenis van de mijn. Met een treintje rij je de berg in. Met deze “Express” gaat het ook naar het Gruben-Light-Dinner dat hier regelmatig in één van de oude mijngangen plaatsvindt. Bij het licht van mijnlampen kun je genieten van een echt Westfaals driegangenmenu. Daarbij krijgen de smullende „mijnwerkers” een heerlijk “fris Veltins”. Dit biertje komt direct uit de buurt – het wordt namelijk in Meschede-Grevenstein gebrouwd. En hoe dat in zijn werk gaat, zie je tijdens een brouwerijbezoek. En wie bij het bierproeven “gezondigd” heeft, kan aansluitend in de Abdij Königsmünster in Meschede om vergeving te vragen. De monniken van de Benedictijnen produceren hier lekkernijen die in het kloosterwinkeltje te koop zijn. Architectonisch gezien, zijn de door Hans Schilling gebouwde abdijkerk (jaren 60) en het Huis der Stilte (2001) echt een bezoekje waard. n 30 Sauerland-meren Adembenemend in het land van de uitkijktorens! Geweldige uitzichten, zuivere lucht – actief genieten van de natuur rondom de Hennesee oorademen bij Nordic Walking en wandelen door de regio. Geliefde routes zijn de Bestwi- Dger Panoramaweg en de Mescheder Höhenweg. De Jakobus-pelgrimroute verloopt niet ver van de Hennesee door het plaatsje Remblinghausen. Tijdens een uitstapje naar het schilderachtige Eversberg ontdek je de traditionele Sauerland vakwerkarchitectuur en heb je een adembenemend uitzicht vanaf de uitkijktoren van de burchtruïne. Andere uitkijktorens op de bergen rond de Hennesee zijn de Lörmecke- en de Stüppeltoren (deze ligt in het grote Sauer- land attractiepark FORT FUN-Abenteuerland). Overal kun je van de geweldige vergezichten genieten. En natuurlijk ook vanuit Europa’s hoogst gelegen reuzenrad in het attractiepark. Fietsers kunnen eveneens in de omgeving rondom de Hennesee hun hart ophalen en op ver- kenning gaan op de RuhrtalRadweg, Ruhr-Valme-Henne-route, SauerlandRadring of de Ruhr- Sieg-Radweg. De routes zijn ongeveer 40km lang en al fietsend kom je langs schattige dorpjes in dit vakantiegebied en de tochten eindigen weer in Meschede. Het attractiepark FORT FUN- Abenteuerland bij Ramsbeck heeft veel spannende shows en attracties te bieden. Heerlijk rustig en heel gezellig is het om met een huifkar de regio rondom de Hennesee te ontdekken. Een andere spectaculaire attractie: duiken in de leisteenmijn in Nuttlar. Van de zuivere lucht in deze belevenismijn profiteert ook een therapie met klankschalen.n

Uit vroegere tijden: ruïne van de burcht in Eversberg Attractiepark FORT FUN-Abenteuerland

31 www.sauerland-seen.de Een ultieme dag aan de Hennesee...

Ontspanning voor alle zintuigen! De gezinsvriendelijke wandelroute verloopt langs het bos tot aan de Hennedam en is Geniet van een heerlijke dag prima geschikt voor kinderwagens en om te rondom de mooie Hennesee skeeleren of fietsen. egin de dag met een rondvaart met de MS Na ca. 2 kilometer gaat een pad rechtsaf richting BHennesee vanaf de hoofdaanlegsteiger aan het excursie inn Xavers Ranch in Vellinghau- de Hennedamm. Parkeergelegenheid is er bij het sen. De route verloopt met een lichte stijging en Welcome Hotel, maar je kunt natuurlijk ook met na ongeveer 20 minuten ben je er. Geniet hier de bus komen (halte Hennesee). De rondvaart van de echte Sauerland keuken en voor de kin- duurt 30 minuten en eindigt bij de aanlegsteiger deren is er een speeltuin en kinderboerderij met in Mielinghausen. Na een wandeling van slechts geiten, schapen, lama’s en mini shetties & co. 5 minuten bereik je het KNAUS Campingpark. Volg vervolgens de Hennesee-Randweg en na Na een korte instructie gaan de zwemvesten ca. 5 kilometer bereik je vlakbij de Hennedam aan, pak je een peddel en mag je een uurtje met het zogeheten SinnePfad – zintuigenpad. Ver- de kajak het water op. Alternatief zijn er bij het ken de nieuwe thema-route “Wald-Erholung der KNAUS Campingpark eveneens E-bikes te huur. Sinne” en laat je door je zintuigen leiden. Langs Vanaf Mielinghausen kun je heerlijk terug het 2km lange bospad staan 10 verschillende in- wandelen via de oostkant van de Hennesee. formatieve doe-stations, waarbij alle zintuigen 32 Sauerland-meren Hennesee hemeltrap getest worden. Bovendien heb je vanaf dit pad aan de Hennesee blijven en in de rondom het prachtige uitzichten over de Hennesee en de meer gelegen restaurants van de zonsonder- stad Meschede. Ga gezellig picknicken op de gang genieten. n houten boot bij de Hennesee. Adressen voor uitstapjes: De Hennedamm komt nu in zicht. Door de n Personenscheepvaart Hennesee parkachtige vormgeving en de grote afbeeldin- Aanlegsteiger Hennedamm gen van vissen op de paden is het hier bijzon- Berghausen 14, D-59872 Meschede der heerlijk vertoeven. Het uitzichtplatform in Ship tel. +49(0)171-7750957, www.hennesee.de het midden van de dam is het eindpunt van de n Xavers Ranch hemelstrap die met meer dan 333 treden on- Tel.+49(0)291-50253, www.xavers-ranch.de der aan de dam begint. De verlichte hemelstrap maakt deel uit van de Henne-Boulevard. n Hennedamm Hotel Tel. +49(0)291-99600, www.hennedamm-hotel.de Met een lengte van 2km vormt deze boulevard de verbindung tussen de Hennesee en de bin- n Welcome Hotel Meschede nenstad van Meschede. Ter afsluiting van een Tel. +49(0)291-20000, www.welcome-hotel-meschede.de dagje Hennesee kun je nog de nabijgelegen n Chillin am Hennesee binnenstad van Meschede verkennen. Of even Tel.+49(0)175-7303073, www.monobar.de/chillin minigolfen in het schilderachtige vakwerkdorp- n H1 am See je Eversberg – op slechts ca. 15 autominuten Tel. +49(0)291-90877830, www.h1amsee.de afstand. De binnenstad van Meschede biedt n KNAUS Campingpark Hennesee/Meschede vele mogelijkheden om samen gezellig een Tel. +49(0)291-952720, [email protected] hapje te eten. Je kunt natuurlijk ook gewoon n Restaurant Aiolos MS Hennesee op excursie Tel.+49(0)291-20599988, [email protected]

Kajakken op de Hennesee 33 www.sauerland-seen.de Strandvakantie mid- reddingsbrigade (DLRG) houdt tijdens de zomer een oogje in het zeil en er zijn toilet- den in het Sauerland ten en kleedruimtes aanwezig. Helemaal in eniet van hete zomerdagen aan de het noorden van het meer ligt de Berghau- Gzwemplekken rond het meer. Er is een ser Bucht. Aan de zuidoever bij Mieling- kiosk met snacks en koele drankjes, de hausen zijn nog twee zwemplekken. Bij het Belangrijke adressen rondom de Hennesee Naam Telefoon +49 Website

- Berghauser Badebucht DLRG, Zwemmen: - Mielinghauser Badebucht Tel. (0)291-8127 www.dlrg-meschede.de - Vorstaubecken a. Campingpark of (0)291-8991 (duiken alleen na Tel. (0)291-8127 Duiken: DLRG www.dlrg-meschede.de aanmelding mogelijk!) of (0)291-8991 Zeilen:* Segel-Club Hennesee e.V. Meschede Tel. (0)291-2787 www.schm.info Surfen: Ruhrverband Meschede Tel. (0)291-902290 www.ruhrverband.de Roeien:* Ruderclub Meschede e.V. Tel. (0)160-2689671 www.ruderclub-meschede.de Vissen: KNAUS Campingpark Hennesee Tel. (0)291-952720 [email protected] Stadt Meschede (vergunningen Tel. (0)291 205181 www.meschede.de Visver- in het burgerlijk kantoor) gunningen: Voor visvergunningen en verdere informatie zie: www.angeln-im-sauerland.de

Bezichtigung- Ruhrverband Meschede Tel. (0)2924-970418 www.ruhrverband.de stuwdam: Pad der Zinnen: Tourist-Info Meschede Tel. (0)291-9022443 www.hennesee-sauerland.de E-Bike+Kajak: KNAUS Campingpark Hennesee Tel. (0)291-952720 [email protected]

Stand up Stand up Paddeling Hennesee Tel. (0)171-6812359 www.wassersport-hennesee.de Paddeling: 34 Verenigingssport, geen bootverhuur Sauerland-meren * in 2017 geopende Watersportcentrum kun Meer informatie rondom de Hennesee je het Stand-Up-Paddling (SUP) uitprobe- n Bergwerk Ramsbeck, Tel. +49(0)2905-250 ren of een Sit-on-Top kajak huren. Verder www.sauerlaender-besucherbergwerk.de is beachvolleybal mogelijk. Ten westen n Bergwerk Nuttlar, Tel. +49(0)177-6844769 op nog geen 4 km afstand ligt het plaatsje www.schieferbau-nuttlar.de Schüren met een vliegveld. En wie weet, n misschien is er wel net een plekje naast Bergwerktauchen Nuttlar Tel.+49(0)2393-220430, www.bergwerktauchen.de de piloot vrij voor een rondvlucht over het Sauerland! n n FORT FUN-Abenteuerland Tel. +49(0)2905-81123, www.fortfun.de

35 www.sauerland-seen.de Möhnesee

36 Sauerland-meren Elk seizoen heeft zijn eigen charme …het meer is een paradijs voor watersporters, wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers

Het “Westfaalse meer” zoals de Möhnesee ook wel wordt genoemd, is qua oppervlakte het grootste stuwmeer van het Sauerland en ligt aan de voet van het natuurpark Arnsberger Woud. Meer informatie over de Möhnesee: n het voorjaar, als de natuur uit haar winter- n Wirtschafts- en slaap ontwaakt, is het prachtig aan het meer. I Tourismus GmbH Möhnesee Vanaf Pasen vaart de passagiersboot ook weer. Hauptstraße 19, D-59519 Möhnesee, In de zomer is het heerlijk genieten aan de Tel.+49(0)2924-981391, strandbaden van de Möhnesee. Het is dan het [email protected], www.moehnesee.de seizoen van hengelaars, zeilers, roeiers en waterfietsers. In de herfst staan de dichte bos- n Info-Point bij de stuwmuur (in het plaatsje Günne; april-oktober) sen langs de 40 km lange oevers in “vlammen”. Tijdens de winter toont het meer haar mysteri- euze kant: wolken trekken over het water en ver- hullen de indrukwekkende torens en aan de oevers lijkt het bevroren water op fijne kristallen. Zo heeft het “Westfaalse meer” in elk jaarge- tijde haar charme en biedt wandelaars en fietsers veel natuurgenot. n 37 Stuwdam en Seepark www.sauerland-seen.de MöhneKulTour Het complete programma! r is geen enkel bouwwerk in Noordrijn-West- Efalen zo zwaar als de 40 meter hoge en 650 meter lange stuwmuur van de Möhnesee. En ondanks zijn enorme gewicht is de dam nog in prima staat: in 2013 werd het 100jarig bestaan gevierd. Gedurende het hele jaar wordt er aan de Möhne- see veel gevierd en daarbij komen culturele activiteiten beslist niet te kort. Met Pinksteren vinden bij het Gutshof Schulte-Drüggelte in Delecke steeds de “Drüggelter-Kunst-Stückchen” plaats met concerten, kunst, cabaret en culinaire verwennerijen. Zo- mers lokken FeierAbende Am See, streetfood festi- Kanzelbrücke vals en het Brückenfest jong en oud aan het meer. Boerenmarkt in Körbecke aan de Möhnesee De herfst staat in het teken van het vliegerfeest, waarbij kleurige vliegers door de oktoberwind worden meegetrokken. Ook is er een boerenmarkt met kraampjes met regionale specialiteiten. Elk jaar heeft de markt een ander thema met exposities en activiteiten die daar betrekking op hebben. Tot slot de sportieve hoogtepunten: meer dan duizend atleten doen mee aan de Möhnesee- triathlon. Tijdens de Lake Run speelt naast sportieve ambitie ook veel plezier een rol. Vooral als je niet alleen moet hardlopen en zwemmen, maar bovendien hindernissen van strobalen en buizentunnels moet overwinnen. n 38 Sauerland-meren Het bos- en watergebied Fietsen of wandelen door het gebied van de Möhnesee ergen en dalen, weidse bossen, fenomenale Buitzichten en steeds weer het uitzicht op het glinsterende meer: dat is wandelen in de regio Möhnesee. De routes van de rondwandelwegen zijn goed en zonder hulp van kaarten te doen en vele zijn barrièrevrij. De aangegeven wandel- parkeerplaatsen zijn ideale startpunten. Ook de uitlopers van het Natuurpark Arnsberger Woud met hun rijke dieren- en plantenwereld reiken tot aan de Möhnesee. Met als motto “betoverend mysterieus” kronkelt de Sauerland-Waldroute zich midden door dit natuurpark. Voor fietsers zijn er in deze regio vijf speciaal uitgezochte rondfietsroutes, zoals de “Ufer- Tour” die helemaal rondom het meer loopt. Onderweg zijn er uitzichtplekken en stranden om even heerlijk uit te rusten of op een ter- rasje aan de Möhnesee even aan te sterken. Wie verder wil fietsen zal al snel merken dat het fietsnet van het meer oedg aansluit op andere fietsroutes zoals de MöhnetalRadweg (Brilon-Neheim) of de sculpturenfietsroute WEGMARKEN. n 39 www.sauerland-seen.de Een ultieme dag aan de Möhnesee...

Naar de Möhnesee-toren, Arnsberger Woud een grote verscheidenheid of naar het Seepark of aan dieren en planten. Wie nodig aan ontspanning toe is, geniet van de stilte op afgelegen liever direct het water in open plekken in het bos. Voor de kinderen is a een uitgebreid ontbijt er snel op uit er op de prachtig gelegen bosspeelplaatsen Nin de natuur: van alles te beleven, zoals in Neuhaus vlakbij de Möhnesee-toren of op de Günner Hude. Laat de auto achter op één van de wandel- parkeerplaatsen in de buurt van het meer en Zullen we met een uitje naar de Möhnesee-toren wandel over goed bewegwijzerde wegen en beginnen? Startpunt is de parkeerplaats aan de geniet van het bos. Op de informatieborden zuidoever bij de Möhnesee-toren. Op een hoogte staan wandelroutes en rondwandelingen met van 40 m biedt het uitzichtplatform een adem- verschillende afstanden aangegeven. Onder- benemend panorama over het meer, Haarstrang, weg zijn er mooie picknickplaatsen en op de Soester Börde en het Sauerland. Van hierboven Sauerland banken is het heerlijk om even uit zie je de voetgangersbrug die vanaf de zuidoever te rusten. Natuurliefhebbers ontdekken in het rechtstreeks naar het Seepark in Körbecke leidt. 40 Sauerland-meren In het gezellige en levendige park zijn er al- schap, water en bos. Beëindig deze ultieme lerlei vrijetijdsmogelijkheden en er is voor elk dag in het Seepark op de brede trap naar het wat wils. In de zomer is het heerlijk zonnen en meer en geniet van de zonsondergang – heer- relaxen op de ligweides bij de zwemplek. Of lijk met je rug tegen de warme tredes leunen toch liever met een gehuurde zeil-, roeiboot en je blik laten wegzweven. n of waterfiets het water op? Voor verder ver- tier zorgen minigolf en adventure golf, jeu de Uitjes boules of de avonturenspeelplaats. En als je n Landschaftsinformationszentrum trek krijgt en dorst hebt, ga je naar één van de Tel. +49(0)2924-84110, www.liz.de talrijke cafés en restaurants vlakbij het meer. n Wildpark Völlinghausen In het weekend vertrekt de shuttleboot van- www.wildpark-voellinghausen.de af de voetgangersbrug voor een tocht over het n Stand up Paddling meer. Uniek is het aandokken van de kleine Tel. +49(0)172-1986970 of +49(0)2924-5555 boot aan de grote rondvaartboot en zet dan je n Adventure Golf Möhnesee tocht voort naar de stuwdam. Een tussenstop www.adventure-golf-moehnesee.de is hier echt de moeite waard en geniet van n Sterngolf Völlinghausen het uitzicht vanaf de stuwmuur. Breng een be- Tel. +49(0)2925-746 zoekje aan het vlakbij gelegen Landschafts- n Fußballgolf Günne informationszentrum (Liz). www.fussballgolf-moehnesee.de De ruimtes zijn in thema’s ingedeeld en op een leuke manier ervaar je veel over land- Extra tips: n Waldbaden – ontspanning voor lichaam en geest. Met alle zintuigen het Arnsberger Woud ontdekken tijdens een gezondheidswandeling onder leiding van een ranger van het Landesbetrieb Wald und Holz NRW. Aanmeldingen en afspraken: Wald und Holz NRW – Ranger-hotline: Tel. +49 (0)2972-9702-55 41 www.sauerland-seen.de 42 Sauerland-meren visgidsen en bootverhuur – en natuurlijk Puur visplezier een rijk visbestand! Haal een visvergunning In de Möhnesee komen volgende vissoorten en vissen maar! voor: meerval, snoek, karper, snoekbaars, meerforel, paling, zeelt, baars, grote marene e Möhnesee is voor hengelaars aan- en verder nog brasem, voorn, kleine marene Dtrekkelijk door alle speciaalzaken, en de Möhnesee-marene. n Activiteiten aan de Möhnesee Naam Telefoon +49 Website Vissen: Hengelsport Ussat-Möhnesee (0)2924-808201 www.angel-ussat.de Wirtschafts- und Tourismus GmbH Möhnesee (0)2924-981391 www.moehnesee.de Kiosk Mathias Herrmann (0)2924-2164 www.kiosk-koerbecke.de Visvergunningen: Voor visvergunningen en verdere informatie zie: www.angeln-im-sauerland.de Zwemmen: Open zwemplek Körbecke (0)2924-5555 www.segelschule-moehnesee.de Open zwemplek Delecke (0)2924-981391 www.moehnesee.de Strandbad met entreegeld (0)2924-810700 www.uferlos-moehnesee.de Duiken: PRODIVE (0)170-2308998 www.prodive.de Zeilen: ADAC Yachtschool (0)2924-7744 www.adac-yachtschule.de Zeilschool Möhnesee (0)2924-5555 www.segelschule-moehnesee.de Surfen: Zeilschool Möhnesee (0)2924-5555 www.segelschule-moehnesee.de Wild-Boards Windsurfschool (0)172-1986970 www.wild-boards.de Bootverhuur: ADAC Yachtschool (0)2924-7744 www.adac-yachtschule.de Zeilschool Möhnesee (0)2924-5555 www.segelschule-moehnesee.de Bootverhuur Höcker (0)2924-879458 www.suedufer.de Scheepvaart: Scheepvaart Möhnesee (0)170-8077793 www.moehneseeschifffahrt.de Groepsactiviteiten: Christian Becker GmbH (0)2925-2011 www.becker-moehnesee.de 43 www.sauerland-seen.de Sorpesee

44 Sauerland-meren Aktiv Airlebnisweg” zijn de thema’s Wandelen langs “water” en “gezond ademen” met elkaar verbonden en nodigen uit om actief het water mee te doen. De barrièrevrije rondweg De promenades in Sundern-Lang- is 3,4 km lang en heeft 20 doe-stations scheid en in Sundern-Amecke zorgen met als hoofdthema water en ademhaling, twee elementen die van levensbe- voor een mediterraan atmosfeer in lang zijn. Deze thematiek wordt onder- het Sauerland. weg aan elk station op afwisselende en spannende wijze en aan de hand van n het luchtkuuroord Langscheid met het nieuw natuurlijke feiten leerzaam behandeld. Iaangelegde Kurpark en de brede promenade Neem een kijkje bij de waterspeelplaats aan het meer is het heerlijk flaneren. Parken, en de waterfonteinen, loop over de ’blo- speelplaatsen en veel zitjes met blik op het meer te-voeten-weg’ of laat je in de histori- laten je helemaal tot rust komen. Ook kan je sche aroma- en geurtuin verleiden. genieten bij het podium aan het meer van live- Direct aan de promenade is tevens de muziek of korte theatervoorstellingen. Hier is aanlegsteiger van de “MS Sorpesee” te ook de stuwmuur en de aanlegsteiger van de vinden die je gemakkelijk heen en weer “MS Sorpesee” en verhuur van waterfietsen. naar de andere oever van de Sorpesee Aan de promenade is volop keuze aan uitsteken- brengt. n de horeca die met hun grote terrassen aan het meer voor een mediterraan levensgevoel aan de Meer informatie over de Sorpesee: Sorpesee zorgen. n Stadtmarketing Sundern eG De nieuw aangelegde en één kilometer lange oe- Rathausplatz 7, D-59846 Sundern verpromenade in Amecke aan de Sorpesee is een Tel.+49(0)2933-979590, [email protected] verrijking voor de plaats, haar bewoners en gas- www.sundern-sorpesee.de ten. Niet alleen het mooie recreatiegebied is een bezoek waard, maar een echt hoogtepunt is in het bijzonder de gezondheidsroute “Airlebnis- weg” met waterfonteinen en waterspeelplaats. Onder het motto “Ameckes Wasser- en Atem 45 Promenade aan het meer Vakantiehuizen “Finntalos” www.sauerland-seen.de Van presidentenhuis tot barokkasteel ...door de parken: bezienswaardigheden rondom het meer e tweede bondspresident van de Bondsrepubliek Duitsland was een Sauerlander: DHeinrich Lübke. Hij was bondspresident van 1959-1969 en werd in 1894 in Enkhau- sen vlakbij de Sorpesee geboren. Daar staat tegenwoordig het Heinrich-Lübke-Haus. Hier zijn historische opnames, ordes en geschenken te zien die de president uit de hele wereld heeft gekregen. Ook biedt het huis informatie over het leven en de politieke carrière van de prominente Sauerlander. Uit de 13e eeuw stamt het slot Melschede in Hövel. De huidige barokstijl stamt echter uit de 17e eeuw. Uitgestrekte parken omgeven het slot dat niet te bezichtigen is. Vanaf de herfst tot aan het voorjaar is het geopend voor de op vastgestelde data plaatsvindende klassieke concerten en exposities. Het Kurpark van Langscheid ligt direct aan het meer en is gedurende het gehele jaar geopend. Ontdek hier het vernieuwde meergeneratie-parcours, avonturen minigolf en de speelboot voor kinderen. Via de “blauwe band”, een pad met blauwe verlichte stenen, kom je terecht bij het “Haus des Gastes” met wellnessfaciliteiten en panorama-sauna. n

Slot Melschede in Hövel Met een trapbootje op grote vaart over de Sorpesee

46 Sauerland-meren Een edelsteen aan de oever van de Sorpesee, de “Sorpediamant” Zwemmen en zonnebaden bij het strandbad Over de Melkweg naar Mr. Move Actief de Sorpesee ontdekken: aan, onder of op het water e bosrijke en heuvelachtige omgeving rondom het meer is ideaal om te wandelen. DEr is keuze uit meerdere honderden kilometers aan bewegwijzerde wandelroutes, zoals Sauerländer Siebengebirge, Altes Testament of Milchweg. Ook de kwaliteitswan- delroutes Sauerland-Höhenflug, Ehmsenweg en de Sauerland-Waldroute kruisen de regio van de Sorpesee. Waar je kunt wandelen, kun je ook fietsen. De omgeving biedt fietsverhuur, je kunt de fiets meenemen in de bus en er is een goed gemarkeerd wegennet.Mountainbikers kunnen hun hart ophalen op de bergen. Het onlangs gerenoveerde Strandbad ligt direct aan het water en je kunt hier heerlijk zwemmen en zonnebaden. Van begin juni tot eind augustus zijn hobby-kapiteins de baas over de waterfietsen en roeiboten. Voor wie dit niets is, neemt surfles bij “Mr. Move” in Langscheid. De onderwaterwereld ontdek je bij de duikschool Sorpesee. Er zijn duikles- sen voor beginners en gevorderden, zowel in de zomer als in de winter. n 47 www.sauerland-seen.de Een ultieme dag aan de Sorpesee...

…begint met een ontbijt in Café aanlegsteiger volgen (afstand tot hier ca. 2,5 Weitblick (wel even reserveren) km). Hier staat regelmatig een ijscokar – het ijs smaakt echt verrukkelijk – beslist even proeven! of bij de Genuss-Bäckerei Tillmann. Vaar met de MS Sorpesee (vertrek steeds aarna wandel je gemoedelijk over de om het halve uur) over de Sorpesee naar de Dwestelijke oever (over de Amecker Sorpepromenade in Langscheid (vaartijd ca. Straße, langs Autohaus Bittner naar de strand- 25 min.). In het Sorpepark zijn schommels, weg) en loopt van daaruit over de barrièrevrij glijbanen & co voor de kinderen. Ondertus- “Airlebnisweg” die je tot Zeltplatz 5 in Ame- sen gun je jezelf een verfrissend drankje cke volgt. Daarbij kom je langs de Sorpedia- in de Schirmbar en geniet daarbij van het mant, het zintuigenlabyrinth, het Luister-oor uitzicht over de Sorpesee. Een wandeling en verschillende blotevoetenelementen. De over de Sorpedamm (lengte 700 m) is zeker waterligbank bij de kampeerplaats is een echt de moeite waard. hoogtepunt en hierop is het heerlijk relaxen. Onderweg naar de avonturen-minigolf bij Nog snel even op de Sorpeaal je evenwicht het Haus des Gastes (Hakenbrinkweg 19) testen en dan de route over de brug naar de komt alweer een hongergevoel opzetten. 48 Meergeneratie-parcours in het Kurpark Langscheid Sauerland-meren Er zijn verschillende eetgelegenheden, zoals Adressen voor uitjes en eetgelegenheden: Stavros, Treibgut, Seegarten of El Diablo. n Amecke: Gastronomie Café Weitblick Er is dus een breed aanbod om uit te kiezen. Am Golfplatz, Tel. +49(0)2393-2463177 Weer op kracht gekomen, loop je door het Kur- Bäckerei Tillmann park, ontdek het meergeneratie-parcours en Amecker Str. 39 , Tel. +49(0)2393-240503 volg de route aan hand van de “blauwe band” Airnah Café & EssBar omhoog naar het “Haus des Gastes”. De Biergar- Amecker Damm 2, Tel. +49(0)176-46658932 ten biedt een fantastisch uitzicht over het meer. n Langscheid: Hotel Seegarten (El Diablo) Even de tijd nemen voor een korte pauze. Tel.+49(0)2935-96460, Bei Stavros, Tel.+49(0)2935-2802 Na een rondje minigolf en van een verkoe- Treibgut Sorpesee, Tel. +49(0)2935-9686288 lend drankje te hebben genoten, leidt de Pizzeria „Zur Sorpe“, Tel. +49(0)2935-2802 route door het Kurpark (nu lekker naar be- Gastronomie Meilenweit, Tel. +49(0)2935-9661985 neden) naar de promenade. Om het uur ga n Strandbad Langscheid aan de Sorpesee je met de boot naar Amecke en maak even Am Sorpesee 47, D-59846 Sundern-Langscheid, een ommetje naar de speelboot. Bij een Tel. +49(0)2935-583; het strandbad is tussen van de eetgelegenheden nog even een snack 01-06 en 31-08 van 09.30 tot 19.00 uur nemen en dan met een voldaan en tevreden geopend. Openingstijden zijn afhankelijk gevoel weer naar huis. n van de weersomstandigheden.

Relaxen op de waterligbank aan de „Airlebnisweg“ 49 www.sauerland-seen.de oor de veelzijdige mogelijk- naar de surfschool in Langscheid Dheden kun je de Sorpesee op of een fietstocht door het heuvel- een nieuwe en actieve manier le- achtige landschap rondom het ren kennen. Of het om een partijtje meer – hier komt echt iedereen golf in Amecke gaat, een ommetje aan zijn trekken. n

Activiteiten aan de Sorpesee Naam Telefoon +49 Website Zwemmen: Strandbad Langscheid (0)2935-583 www.sorpesee.de Zwembad „Haus des Gastes” (0)2935-9699015 www.sorpesee.de Overdekt zwembad Sundern (0)2933-4947 www.sorpesee.de Zwemlessen/ (0)2935-9699015 www.sorpesee.de Lehrschwimmbecken Hachen Duiken: Duikschool-Sorpesee (0)2393-220430 www.tauchschule-sorpesee.de Golfen: Golf am Haus Amecke (0)2393-170666 www.golfhausamecke.de

Boog- Bogensportverein (0)2933-9098481 [email protected] schieten: „Wildgänse” www.bsv-sorpesee.de Surfen: Surfclub Hachen Sorpesee (0)2935-4355 www.surfclub-hachen.de Surfschool Mr. Move (0)2393-240725 www.mr-move.de Vissen: Hengelsport de Koning (0)2393-285 www.dekoning.de Visver- gunningen: Voor visvergunningen en verdere informatie zie: www.angeln-im-sauerland.de Boot- Waterfietsverhuur (0)2935-4497 – verhuur: Visbootverhuur (0)170-1220877 www.angelbootverleih-sorpesee.de Personen- Personenscheepvaart www.personenschifffahrt- scheepvaart: Sorpesee ( 0)170-8050145 sorpesee.de 50 Sauerland-meren 51 www.sauerland-seen.de Passagiersboten in het Sauerland aan Hennesee, Sorpesee, Biggesee en Möhnesee

Personenscheepvaart Personenscheepvaart Hennesee Sorpesee Aanlegsteiger Aanlegsteiger Hennedamm Seepromenade Hennesee 2 Zum Sorpedamm 1 D-59872 Meschede D-59846 Sundern-Langscheid Tel. +49(0)2935-1596 Tel. +49(0)170-8050145 Dienstregeling zie Dienstregeling zie www.hennesee.de www.personenschifffahrt-sorpesee.de

Passagiersboten varen in lijndienst van Pasen tot eind oktober. Specials: Musical-Dinner, Brunch buffet, Dinner-Shows, Crime scene-Dinner, Schlagerparty‘s, Ü-30-Party‘s en kerstuitjes van het werk, ...

52 Speciale aanbiedingen lijndiensten: brunch op de boot, seniorendagen, piratendagen, senioren dance-tea-party, Happy-Hours-Shipping Passagiersboten in het Sauerland aan Hennesee, Sorpesee, Biggesee en Möhnesee

Personenscheepvaart Personenscheepvaart Biggesee Möhnesee Aanlegsteiger Aanlegsteiger Talbrücke Sondern an der Sperrmauer Talbrücke 1 Möhnestraße 10 D-57462 Olpe-Sondern D-59519 Möhnesee-Günne Tel. +49(0)2761 9659-0 Tel. +49(0)170 8077793 Dienstregeling zie Dienstregeling zie www.biggesee.de www.moehneseeschifffahrt.de

Speciale aanbiedingen lijndiensten: brunch op de boot, seniorendagen, piratendagen, senioren dance-tea-party, Happy-Hours-Shipping 53 *** Superior · DEHOGA klassiﬁ ziert

+49 (0)2924 / 9820 Seestraße 3 · D-59519 Möhnesee www.hotel-haus-griese.de

Genieten... Ontspannen... Overnachten...

...direct bij Seepark Möhnesee. VRIJE TIJD

Sportparadijzen en oasen van rust in een van de grootste agglomera- tiegebieden van Europa: Dat zijn de meren van het Ruhrverband. 1 Drolshagen / Listersee 5 Marsberg-Helminghausen / Diemelsee 11 Meschede-Vellinghausen / Hennesee 18 Möhnesee-Günne 24 Sundern-Langscheid / Sorpesee Campinganlage Gut KalberschnackeHHHH Anker ophalen, lijnen los – Overnachten in een droomlandschap – Heinrich Lübke Haus parKur Sorpesee – als het Kurpark in “parKur” Diemelsee-rondvaarten Hét uitstapje aan de Hennesee Vakantie-, onderwijs- en con- Biggesee-Listersee en beginners in athleten veranderen Ontdek de Diemelsee eens vanaf het water, Op onze vakantieboerderij en in ons gezellige Land- grescentrum aan de Möhnesee want een boottocht geeft een geheel nieu- gasthof Xavers Ranch komen jong en oud aan hun Ligt direct bij het stuwmuur en het Arns- we kijk op de dingen! Tijdens onze rond- trekken. Grote speelplaats, kinderboerderij, paar- berger woud - wat wil je nog meer voor een vaart van en uur leer je ons prachtige stuw- denfokkerij, oplaadstation voor E-bikes, vakantie- geslaagde vakantie. Het Heinrich Lübke meer kennen. Of verbindt de boottocht met woningen en vakantiehuisjes met 4-10 bedden. Ge- Haus is het gehele jaar door een attractief Bootsverleih & Seerundfahrten een wandeling tijdens het ‘Fährschiffwan- Landgasthof XAVERS RANCH niet in de Biergarten of in de mooie wintertuin van Heinrich Lübke Haus vakantiedoel voor gezinnen, alleenstaan- Stefan Koch | Tel.+49 (0)2991-6441 dern’ oftewel ‘veerbootwandelen’. Geniet Vellinghausen 2 | D-59872 Meschede de Sauerlandse Landhauskeuken met regionale spe- Zur Hude 9 | Tel. +49(0)2924-8060 den, paren of groepen. Door de aanwezige Am See 8 | D-34431 Marsberg-Helminghs. op het zonnedek van de zon en het water en Telefoon +49 (0)2 91 - 5 02 53 cialiteiten. Hier is het goed vertoeven en relaxen. Da- D-59519 Möhnesee-Günne faciliteiten is het ook prima geschikt voor www.seerundfahrten-diemelsee.de wij verwennen je graag met koffie en gebak. www.xavers-ranch.de gelijks vanaf 11 uur geopend. Donderdags gesloten. www.heinrich-luebke-haus.de congressen tot 220 personen. Onze 4-sterren camping ligt op een heuvel boven de Listersee met weidse blikken over het water en de omliggende bossen en bergen. Voor ons Frei zum Verkleben der Karte is een verzorgde sfeer, individuele service, orde en netheid heel belang- 6 Marsberg-Westheim / Diemelsee 12 Meschede / Hennesee 19 Möhnesee-Körbecke De Sorpesee heeft er een nieuwe attractie bij en presenteert trots het rijk. Onze staanplaatsen zijn comfort-staanplaatsen met verzorgingspaal nieuwe meergeneratieparcours “parKur”. (ca. 100m², water, afvalwater, 10-ampère stroom). Deze verzorgingspalen Welkom in Hotel “Haus staan eveneens in de in kavels ingedeelde kampeerplaatsen. Veel van onze Mooi en voordelig: H1 aan het meer – Het gesubsidieerde project van de Europese Unie en de deelstaat Noordrijn staanplaatsen hebben uitzicht over het meer. De camping is omgeven door RITZENHOFF FACTORY OUTLET in de ban van het Sauerland Griese” aan de Möhnesee – Westfalen is een ontmoetingsplek voor jong & oud en is gebaseerd op een een wandelwegennet en fietspaden voor fietsers en mountainbikers. In de Internationaal bekende kunstenaars zijn Gelegen aan het Seepark in Körbecke wetenschappelijk sportconcept: 44 doestations waar je gratis en spontaan Listersee is het heerlijk zwemmen, zeilen, surfen of vissen. Tijdens de NRW- verbonden aan het merk RITZENHOFF. In Met uitzicht op het meer en uniek gelegen Zodra je bij ons binnenstapt, zul je merken gebruik van kunt maken. Het is te vinden in het Kurpark bij het Haus des vakanties bieden wij een uitgebreid animatieprogramma aan! Eveneens bij de enigste factory outlet in Duitsland van aan de idyllische oever van de Hennesee ligt dat wij ons op je bezoek verheugen– ons Gastes in Langscheid en biedt een prachtig uitzicht over de Sorpesee. ons: slaapvaten en huurcaravans! dit designmerk vind je actuele collecties en onze nieuwe belevenis-gastronomie. Geniet welkom komt vanuit ons hart! In het door ons zelf geleide hotel is het voor ons be- afgeprijsde outletartikelen. Bekijk ook het van een uitgebreid ontbijtbuffet, een sma- kelijk middageten , koffie en gebak of een langrijk onze gasten individueel en per- HHHH Table-and-Home assortiment van het trend- H1 am See HHHS Camping Gut Kalberschnacke Ritzenhoff Factory Outlet gezellig diner. ’s Maandags tot zondags is de Hotel „Haus Griese” soonlijk te helpen. Wij staan altijd voor je Sorpesee GmbH Kasseler Str. 7 | D-34431 Westheim merk MAXWELL&WILLIAMS, keukenartike- Am Hentenberg 1 | D-59872 Meschede Seestraße 5 | Tel. +49 (0)2924-982-0 klaar. Geen wonder dat veel gasten steeds Kalberschnacke 8 | D-57489 Drolshagen | Telefoon +49 (0) 27 63 - 61 71 keuken vanaf 12 uur geopend, vanaf 14.00 Hakenbrinkweg 19 | D-59846 Sundern Telefoon +49 (0)2994 889-88 len van GEFU en BERNDES en lekkere spe- Telefoon +49 (0)291 90877830 D-59519 Möhnesee-Körbecke weer graag terugkomen.

www.camping-kalberschnacke.de | [email protected] www.ritzenhoff-outlet.de cialiteiten van FEINKOST BERNER. www.h1amsee.de | [email protected] uur is het tijd voor koffie met gebak. www.hotel-haus-griese.de Telefoon +49 (0)2935 9699015 | www.sorpesee.de | [email protected]

www.sauerland-seen.de Lister

2 Drolshagen / Listersee 7 Marsberg / Diemelsee 13 Meschede / Hennesee 20 Möhnesee 25 Sundern / Sorpesee Bigge- Henne

Overdekt zwembad Sundern – meren Sauerland- „KuLTour“ aan de Listersee – Op pad met DB Westfalenbus: Sorpe

Overdekt zwembad en saunalandschap Personenscheepvaart Möhnesee Belevenis , plezier & gezondheid Natuur & kunst beleven Mobiel op nieuwe wegen Diemel

Diemeltal en camperparkeerplaats Marsberg Een belevenis voor het hele gezin Voor actieve vakantiegangers heeft het overdekte zwembad van alles te bieden: duikplanken, waterclim- Möhne bing en aqualining. Op maandag en woensdag zijn er cursussen voor aquajumpers of aquariders. Of heerlijk ontspannen en tot rust komen in de sauna, warmwater- bubbelbad en genieten van de onderwaterverlichting. Het kinderbad heeft een temperatuur van 33°. Voor wie Hallenbad Sundern ’s morgens graag vroeg opstaat en voor sportzwemmers Berliner Str. 60 | D-59846 Sundern is er 2x in de week op dinsdag en donderdag van 6-8 Tel.+49(0)2933-4947 | www.sorpesee.de uur de mogelijkheid zich in het water uit te leven. De KuLTour is een 7km lange rondweg bij de Listersee bij Camping “Gut Kalberschnacke”. Te voet, met de (elektrische) fiets, of met een segway: het Sauerland Niet alleen maar zwemmen: je eigen vrijetijdswensen gaan in vervul- kun je op allerlei manieren ontdekken! K=kunst, L= landschap. Doordat kunst en landschap zo nauw met elkaar ver- ling met massage onder water, waterkanonnen, finse sauna, dampbad Dagelijks om het hele uur vertrekt de catamaran MS Möhnesee vanaf de stuw- DB Bahn Westfalenbus helpt u bij de keus van uw vervoersmiddel: in 26 Sundern-Langscheid / Sorpesee bonden zijn, is de “KuLTour” een spannende en afwisselende wandelroute. en relaxzones. ’s Zomers zijn er buiten ligweides, beachvolleybalveld, muur over de Möhnesee. Tijdens weekenden, feestdagen en schoolvakanties het mobiliteitsstation Meschede krijgen reizigers niet alleen informatie strandstoelen en andere sport – en recreatiemogelijkheden. in NRW vaart dinsdags en donderdags eveneens de shuttleboot MS Körbecke. De meer dan 25 objecten zijn hoofdzakeijk uit natuurmateriaal gemaakt. over het busverkeer. Ter plekke is het mogelijk pedelecs te huren of ge- Panoramasauna Sorpesee – Links en rechts van de weg valt er zo het één en ander te beleven: bijv. boo- Eénmalig in Europa is het aanmeren. De kapitein van de kleine shuttleboot De aanwezige camperparkeerplaats Marsberg beschikt over 4 geasfal- bruik te maken van Flinkster-carsharing-autos tot aan segway-tochten stuurt zijn boot tussen de rompen van de grote catamaran en dokt aan. Pas- relaxen & gezondheid minstallaties, galopperende strobalen, steenveldjes of een plek voor over- teerde plaatsen en is het gehele jaar geopend. Alle nodige voorzienin- onder leiding van een gids. Voor verdere informatie zie: denkingen waar je ook uitstekend kunt picknicken. De KuLTour werd als sagiers kunnen barrièrevrij overstappen voor een verdere rondvaart door het Kenmerkend voor ons complex is de gezel-

gen zijn aanwezig. Aanmelden in het overdekte zwembad. www.westfalenbus.de/mobilitätsstation enigste route in NRW bij de campagne “Deutschlands schönster Wanderweg middelste Möhneseebekken. Brunch of barbecue is aan boord mogelijk en de lige en ongedwongen sfeer. Wie niet in de

eigen banketbakker biedt koffiespecialiteiten, taarten en gebak aan. grote massa wil opgaan, is bij ons aan het Vakantietips

2018” genomineerd en behaalde de door het publiek gekozen vierde plaats. juiste adres. Met vier sauna’s en twee re- Südwestfalen in

DB Westfalenbus – laxruimtes bieden we onze gasten een klei- meren

Panoramasauna Sorpesee ne, maar populaire selectie. Ons ervaren KuLTour Drolshagen Hallenbad und Saunalandschaft Diemeltal /Wohnmobilhafen Marsberg Het mobiliteitsstation bij het busstation Meschede Möhneseeschifffahrt GmbH Im Haus des Gastes Langscheid Sauerland- Hakenbrinkweg 19 | D-59846 Sundern saunapersoneel zorgt er voor dat sauneren Kalberschnacke | D-57489 Drolshagen | Telefoon +49 (0) 27 61 - 9 42 79 90 Jahnstraße 9-11 (Trift 51° 27' 34'' Nord und 08° 50' 56'' Ost) Le-Puy-Straße 6-8 | D-59872 Meschede | Telefoon +49 (0)2 91 - 95 29 80-0 Möhnestraße 10 | D-59519 Möhnesee een echte belevenis wordt. www.westfalenbus.de/mobilitätsstation Telefoon +49 (0)2935-9699011 www.drolshagen-marketing.de | [email protected] D-34431 Marsberg | Telefoon +49 (0) 29 92 - 30 78 | www.tourismus-marsberg.de Telefoon +49 (0)170 8077793 | www.moehneseeschifffahrt.de www.sorpesee.de

3 8 14 21 27 uitgever). de van toestemming met alleen gedeeltes, van Eslohe Möhnesee-Delecke Sundern-Langscheid / Sorpesee ook Herdruk, drukfouten. van voorbehoud Onder 2018. december in ve Biggesee en Listersee Vissen aan de Diemelsee uitga deze

DampfLandLeute - MUSEUM ESLOHE van gaan perse ter het bij actueel zijn prijzen genoemde De juistheid. en ledigheid Natuur-belevenisgebied Biggesee-Listersee – Natuurjuweel Diemelsee – Haus Delecke – Meilenweit – wandelen, beleven en genieten vol- van voorbehoud onder gegevens alle zijn bewerking zorgvuldige de (Ondanks

meer dan alleen bezienswaardig! Vis hotspot voor snoek, snoekbaars, baars & co. Aan de Homertstraat is er op meer dan 2000m² heel veel Hotel | Restaurant | Café te bekijken. Historische stoommachines, informatie over ge- adverteerders de van fotomateriaal alsmede

Gastvrijheid op een prachtige locatie aan het

schiedenis en folklore, over oude handwerken en landbouw e.V.; Sauerland-Tourismus

meer. Haus Delecke ademt een harmonische wis- com

en er is een oude smederij. Tevens vinden hier steeds wisse- Litera Ralf 10: Blz.

lende exposities plaats en is er een idyllische tuin met his- selwerking tussen modern en klassiek uit. Ge- www.sauerland. Internet: Blz. 8: Sauerlandse meren / sabrinity.com / meren Sauerlandse 8: Blz.

torische gebouwen. Neem een kijkje bij het waterkrachtsys- niet van de uitstekende keuken of van taarten en [email protected] E-Mail:

Blz. 6: Sauerlandse meren / sabrinity.com / meren Sauerlandse 6: Blz.

teem en voor de kinderen is er een speelhoek. Museumstrein Hotel Haus Delecke gebak von onze banketbakster en beleef daarbij (0)2974-9698-33 +49 Fax:

Blz. 5: Sauerlandse bezoekersmijnen /sabrinity.com bezoekersmijnen Sauerlandse 5: Blz.

MUSEUM ESLOHE van 01-04 tot 31-10 elke 1e en 3e zaterdag van de maand Linkstraße 10-14 | D-59519 Möhnesee vanaf het terras of in een van de restaurants het (0)2974-9698-0 +49 Tel.:

Blz. 4: Fietsen in het Sauerland / Ralf Schanze Ralf / Sauerland het in Fietsen 4: Blz.

Homertstraße 27 | D-59889 Eslohe van 15-17 uur. De Esloher Dampftage vinden altijd eind mei Telefoon +49 (0) 29 24 - 80 90 adembenemende uitzicht over het meer. Heerlijk Schmallenberg 57392

Blz. 2: Sauerland Wandeldorpen / Klaus-Peter Kappest Klaus-Peter / Wandeldorpen Sauerland 2: Blz.

Tel. +49 (0) 29 73 - 24 55 of 80 02 20 en eind september plaats. Openingstijden: van 01-04 tot 31- [email protected] ontspannen in het park en van de aanlegsteiger 1 Johannes-Hummel-Weg

Titel: Sauerlandse meren / sabrinity.com / meren Sauerlandse Titel: oto’s: F

van het hotel een duik in het water nemen. Fredeburg Bad

Geniet van geweldige uitzichten, leuke vrijetijdsmogelijkheden en Vissen tussen de bergen in het Hoogsauerland laat ieder visserhart www.museum-eslohe.de 10: wo-za 14-17 uur, zo 10-16 uur, in de winter van 10-13 uur. www.haus-delecke.de

Sauerland-Tourismus e. V. V. e. Sauerland-Tourismus

van de fantastische natuur rondom de Biggesee en Listersee. sneller kloppen. Geniet van de verscheidenheid aan culinaire lekkernijen en beleef D-Schmallenberg Werbe-GmbH, H x Zwei

Uitgever: Uitgever:

Sauerland-Tourismus e. V.; V.; e. Sauerland-Tourismus Net als kristallen glinsteren de meren in de zon in het natuur-belevenisge- Idyllische inhammen, van ondiep water tot aan een diepte van 34m, stij- 15 Meschede / Hennesee 22 Möhnesee-Delecke in “Meilenweit” de natuur rondom de Sorpesee. Lay-out: bied dat zich uitstrekt langs de Biggesee en Listersee met de steden Atten- le hellingen en vlakke oevergebieden bieden afwisselende vis hotspots. Het in scandinavische stijl gebouwde “Meilenweit” is het ideale uit- dorn, Drolshagen, Meinerzhagen, Olpe en de gemeente Wenden. De uitstekende visbezetting maakt een goede vangst mogelijk. Het komt Fiets specialist H. Hegener Campen op een fantastische gangspunt voor je uitstapje rondom de Sorpesee. Het is gelegen bij De vrijetijdsmogelijkheden en bezienswaardigheden in dit gebied zijn onbe- vaker voor dan je denkt dat er armdikke paling wordt gevangen, snoeken Uw fietsverhuur in het Sauerland! locatie direct aan de Möhnesee het “Nordic Ferienpark” en je kunt ons te voet, met de fiets en met grensd. Fietsen, wandelen, zwemmen en watersporten, shoppen of naar een van 20 pond, snoekbaarzen van 10 pond of zware baarzen van 4 pond. de auto goed bereiken. Op ons grote terras en de open zitruimte is U wilt graag met de fiets het Sauerland leren ken- De camperplek Delecke ligt vlak aan het water event: er is voor elk wat wils. Beleef het gebied via de talrijke wandelen Het vissen op roofvissen is aan de Diemelsee erg in trek en is overal van- het gezellig lunchen. Ook voor feesten kun je bij ons terecht. af een boot mogelijk. Het gebruik van elektrische boten en dieptemeters nen, misschien een gedeelte van de RuhrtalRad- en vanaf de 50 geterrasseerde staanplaatsen fietsroutes – soms over vlakke wegen langs het meer en dan weer over moei- Familie Rizos en team heten je van harte welkom in “Meilenweit”! is toegestaan. weg fietsen of de SauerlandRadring met de E-bike heb je een magnifiek uitzicht over het Westfaal- lijkere en hogergelegen trajecten. Ontdek wat er allemaal mogelijk is! verkennen? Indien gewenst brengen wij de fiet- se meer. Het is hier heerlijk vertoeven met pri- sen naar het beginpunt van de tocht en halen ze ma service, een ligweide met kleine speeltuin aan het eind weer op! Er staan 20 E-bikes en 20 Wohnmobilstellplatz Möhnesee en eetgelegenheden. Gezien de goede ligging Tourismusverband Biggesee-Listersee Tourist-Information Diemelsee Meilenweit Fahrradfachgeschäft H. Hegener toerfietsen voor u klaar. Graag helpen wij u bij het Linkstraße 20a | D-59519 Möhnesee vlakbij de bossen en met aansluiting aan het Schüldernhof 17 | D-57439 Attendorn | Telefoon +49 (0) 27 22 - 65 79 240 D-34519 Diemelsee-Heringhausen | Kirchstraße 6 Mühlenweg 1 | D-59872 Meschede plannen van uw fietstocht. Tevens is begeleiding Telefoon +49 (0) 29 24 - 981 391 fietsnetwerk is de camperplek een uitstekend Familie Rizos | Am Sorpesee 195 | D-59846 Sundern-Langscheid

Fax 65 79 241 | www.biggesee-listersee.com | [email protected] Telefoon +49 (0) 56 33 - 9 11 33 | www.diemelsee.de Tel.+49(0)291-1455|www.sauerland-bike.de door een fietsguide mogelijk! Prijs op aanvraag! www.moehnesee.de/camping uitgangspunt voor wandelen fietstochten. Tel. +49 (0) 29 35 - 966 19 85 | www.meilenweit-sorpesee.de IMPRESSUM

BELEVENISREIZEN: BELEVENISREIZEN: www.sauerland-ferienservice.de www.sauerland-ferienservice.de

4 VISSEN in het Sauerland 9 Vakantieregio Diemelsee & Marsberg 16 Meschede / Hennesee 23 Möhnesee 28 Sundern-Amecke / Sorpesee EN WANDEL- ACCOMODATIES, VAN BOEKINGEN

Hengelparadijs Sauerlandse meren Vakantieregio Diemelsee – Plezier voor het gehele Achter de schermen van de Möhnetalstuwdam “Airlebnisweg” Amecke – we gaan er even tegen aan! uur) 8-20 van zondags tot (Maandags

(0)2974-202190 +49 Service-Hotline: of

verrassend veelzijdig! gezin op de camping www.sauerland.com

Onbeperkt vakantieplezier! Uitjes zoals SAUERLAND: HET OVER INFORMATIE VERDERE

naar de bezoekersmijn Christiane en de KNAUS Campingpark ligt direct aan de Hen-

Kilianstollen,de historische oude binnen- nesee en is een ideaal uitgangspunt voor www.sauerland.com/prospekte

stad van Obermarsberg, kunst&cultuur in onvergetelijke vakantiebelevenissen. Kin- bestellen: online brochures andere en Deze

het klooster Bredelar en Flechtdorf, spec- deranimatie met tipidorp en speelplaats, BESTELLEN: BROCHURES SAUERLAND Tourist-Information Diemelsee taculaire wandeltochten op de Diemelsteig ligweide aan het meer en overdekt zwem-

✆ en Sauerland-Waldroute, vliegvissen aan de KNAUS Campingpark Hennesee bad bieden veel plezier. Heerlijk relaxen in Sauerland-uitjes in de onderwereld de in Sauerland-uitjes +49(0)5633-91133 | www.diemelsee.de Sauerland-Camping Sauerland-wandeldorpen Tourismus Marsberg Diemel, fietstochten over de Diemelradweg Mielinghausen 7 | D-59872 Meschede een van onze campers of Residence bunga- ✆+49(0)2992-8200 en langs de Diemelsee zorgen voor afwisse- www.knauscamp.de/hennesee- lowtenten en geniet van het uitzicht vanaf www.tourismus-marsberg.de lende vakantiedagen voor jong & oud. meschede | Telefoon +49 (0)291-952720 de aangelegde staanplaatsen. De in 1913 ingewijde Möhnetalstuwdam is een De meren in het Sauerland bieden veel mogelijkheden om te vissen – hier In het kader van het project “Sauerland Seen” tijdens de Regionale 2013 echte toeristentrekpleister in het Sauerland. werd in Amecke een natuurvriendelijke en interactieve belevenisrond- ontspan je sowieso! 10 Olpe / Biggesee 17 Möhnesee-Delecke In samenwerking met de Wirtschafts- en Tou- weg rondom het Vorbecken van de Sorpesee aangelegd Natuurlijk springen de vissen niet direct in je boot, maar door gefundeerd OLPE – rismus GmbH Möhnesee biedt het Ruhrverband advies ter plekke en interessante guiding-aanbiedingen is het vissen toch Pier 20 op vaste tijden rondleidingen aan. Na een film- De barrierevrije “Airlebnisweg” in Amecke is 3,4km lang en heeft 20 niet zo moeilijk. In de Sauerlandse meren vind je veel verschillende vis- STAD AAN DE BIGGESEE Café · Restaurant · Bar voorstelling en uitleg over de stuwdam gaat het doe-stations met als hoofdthema water en ademhaling, twee elemen-

soorten, waarbij de grote bestanden aan roofvissen met kapitale meer- naar de controlegang diep onder de stuwdam. Sauerland-Lange-Afstand-Wandelroutes Sauerland het in Fietsen Vlakbij de markt in Olpe begint de prachti- Beleef vanaf ons terras het magnifieke pa- ten die van levensbelang zijn. Ga op zoek naar onze Sorpe-diamant of gezinnen voor Sauerland-uitjes forellen, snoeken, snoekbaarsen en baarsen opmerkelijk zijn. Maar ook ge rondweg om het bovenste gedeelte van norama over het meer. In een moderne, ge- Tip: bij temperaturen van 12° in de controle- luister oplettend naar de bosgeluiden bij het luisteroor. Ontdek je voe- hengelaars op houtingen, bronforellen en karpers komen aan hun trekken. het meer. Heerlijk relaxen op bankjes in zellige sfeer aangename uurtjes met fa- gang is het ook in de zomer verstandig een jas het bos of geniet van de natuur vanaf de milie en vrienden doorbrengen. Frisse mee te nemen! treflexzones of ga gewoon even ontspannen bij de speelboot. uitnodigende “Biggebalkons” die slechts drankjes en lichte gerechten zorgen zo- Ruhrverband – Afdeling Flussgebietsmanagement / Fischwirtschaft enkele meters boven het water uit tronen. mers voor heerlijke verkoeling. Geniet in Pier 20 Café · Restaurant · Bar Touristikbüro Olpe Of het nu tijdens een avontuurlijke dag- de koude wintermaanden van voortreffelij- Sorpesee GmbH Seestraße 48 | D-59519 Möhnesee D-57462 Olpe | Westfälische Str. 11 trip, een ontspannen korte vakantie of een Linkstraße 20 | D-59519 Möhnesee ke maaltijden of een warme kop thee. Bo- Ruhrverband – Talsperrenbetrieb Nord E-Mail: [email protected] | www.angeln-im-sauerland.de Telefoon +49 (0) 27 61 - 9 42 90 afwisselende gezinsvakantie is – in Olpe Tel. +49 (0) 29 24 - 4 32 98 59 vendien biedt het grote raam een prachtig Eckeystraße 4 | D-59519 Möhnesee | E-Mail: [email protected] Hakenbrinkweg 19 | D-59846 Sundern | Tel. 0 29 35 - 9 69 90 15 Voor verdere info’s & visvergunningen zie: www.angeln-im-sauerland.de www.olpe-erleben.de kun je je geluksbatterij weer opladen! www.pier20.de uitzicht over het meer. www.ruhrverband.de/sport-freizeit/besichtigungen Fax +49 (0) 29 35 - 9 69 90 22 | [email protected] | www.sorpesee.de 13

Details van de tour: 15 „Een ultieme dag aan de Hennesee...” Beschrijving: Blz. 32-33

in Südwestfalen

24 26

12 27

Hennesee

Details van de tour: „Een ultieme dag ➞ aan de Sorpesee...” 25 Beschrijving: Blz. 48-49 Sorpesee 11

16 ➞ 14

Möhne 3 Diemel

Sorpe

Autobahn Henne Autobahn Bigge- Bundesstraße Lister Deze kaart is door de auteurswet beschermd. Geografische gegevens Noord-Rijnland-Westfalen: Geografische Autobahn basis gegevens (2013): Hochsauerlandkreis,Bundesstraße het regionaal bestuur Keulen/GeobasisLandstraße Autobahn NRW Geografische gegevens Hessen, Nedersaksen,Bundesstraße Rijnland-Palts: Details van de tour: ©OpenStreetMap en medewerkers,Landstraße Creative Commons Attribution Share Alike-LizenzKreisstraßeBundesstraße 2.0.(CC-BY-SA) „Een ultieme dag aan de Sauerland-meren Landstraße Biggesee en Listersee...” Kreisstraße Autobahn Beschrijving: Blz. 16-17 Legenda:Gemeindestraße LandstraßeAutobahn BundesstraßeKreisstraße GemeindestraßeSnelwegKreisstraße Autobahn Voor jouw routeplanning: Meer informatie over de genoemde aanbieders vind je op de achterkant van de kaart WegRijkswegBundesstraße BinnenwegLandstraßeGemeindestraße 1 Camping Gut Kalberschnacke****, D-57489 Drolshagen 7 Hallenbad en Saunalandschaft Diemeltal /Wohnmobilhafen 14 DampfLandLeute, Museum Eslohe, D-59889 Eslohe 22 Wohnmobilstellplatz Möhnesee, D-59519 Möhnesee WegGemeentewegBundesstraße Marsberg, D-34431 Marsberg BahnstreckeGemeindestraße 2 KuLTour Drolshagen, D-57489 Drolshagen 15 Fahrradfachgeschäft H. Hegener, D-59872 Meschede 23 Ruhr verband – Talsperrenbetrieb Nord, achter de Pad WegLandstraße 8 TI Diemelsee –Vissen aan de Diemelsee, 34519 Diemelsee-Heringhs. schermen van de Möhnetalstuwdam, D-59519 Möhnesee Kreisstraße 3 Tourismusverband Biggesee-Listersee, D-57439 Attendorn 16 KNAUS Campingpark Hennesee, D-59872 Meschede BahnstreckeSpoortrajectenLandstraße 9 Tourismus Marsberg, D-34431 Marsberg StromendWeg water 17 Pier 20 - Café·Restaurant·Bar, D-59519 Möhnesee 24 ParKur Sorpesee, D-59846 Sundern-Langscheid FließgewässerBahnstreckeKreisstraße Listersee 4 Ruhrverband – Abteilung Flussgebietsmanagement / Fischwirt- 10 Touristikbüro Olpe, D-57462 Olpe Natuurpark-Grenzen:Gemeindestraße schaft – Angelparadies Sauerland-Seen, D-59519 Möhnesee 18 Heinrich Lübke Haus, D-59519 Möhnesee-Günne 25 Hallenbad Sundern, D-59846 Sundern FließgewässerKreisstraße 11 Landgasthof Xavers Ranch, D-59872 Meschede DB-stationBahnstrecke 19 Hotel „Haus Griese”***S, D-59519 Möhnesee-Körbecke 26 Panoramasauna Sorpesee, D-59846 Sundern-Langscheid Gemeindestraße 5 Bootsverleih & Seerundfahrten Stefan Koch, 12 H1 aan het meer, D-59872 Meschede WegFließgewässer D-34431 Marsberg-Helminghausen 20 Möhneseeschifffahrt GmbH, D-59519 Möhnesee 27 Meilenweit, D-59846 Sundern-Langscheid Gemeindestraße 13 DB Westfalenbus – Het mobiliteitsstation bij het busstation Sauerland-merenFließgewässer 6 Ritzenhoff Factory Outlet, D-34431 Marsberg-Westheim Meschede, D-59872 Meschede 21 Hotel Haus Delecke, D-59519 Möhnesee 28 „Airlebnisweg” Amecke, D-59846 Sundern-Amecke Weg WegBahnstrecke Biggesee Bahnstrecke Fließgewässer 1 Bahnstrecke Details van de tour: 6 7 9 Fließgewässer

➞ „Een ultieme dag 2 aan deFließgewässer Möhnesee...” Beschrijving: Blz. 40-41 23 19 20 LEGENDA 5 4 van de 5-meren-kaarten 17 22 Scheepvaartlijn 18 Boot aanlegsteiger 21 Zeilhaven Bootverhuur Parkeerplaats Zwemplek Overdekt zwembad 8 Duikplek Vissen Möhnesee Tourist information Diemelsee Hotel Horeca Camperplaats Details van de tour: Jeugdherberg „Een ultieme dag Caravanplaats aan de Diemelsee...” Museum Beschrijving: Blz. 24-26 Grot 10 Uitzicht WC/Toilet www.sauerland-seen.de