KUQ E ZI - 2010 – VITI XVII Nr. 51

R E V I S T E K U L T U R O R E E U R O - S H Q I P T A R E

RROFTE

98 VJET PAVARESI

======1 ======

P E R M B A J T J E Shqiptarve s’kanë ç’u duhen ideologjitë e hueja, duke pasun një të vetmën të tynën, Shqiptarizmin, * 28 Nëndori Dita e Flamurit dhe i Pavrësisë ...... 1 Idealin Kombëtar. * Redaksia – Flamurtarët e Lirië...... 2

* Mergim Korçài – 100 vjetori i Nanë Terezës Gonxhe Bojaxhiu...... 3 THEMELUE NE TETOR 1993 nga Lek Pervizi * H-J. Lanksch – Disa mendime per gegnishten sot...... 4

DREJTORI: * Lahutari Shqiptar – Ballada Lek Pervizi e gjuhës shqipe...... 6

* Olivera Lila – Intervistë me BASHKEPUNTORË H.J. Lanksch...... 7

Myrteza Bajraktari, Robert Elise, H.J. Lanksch, * Paul Tedeskini - Shkodra ime, Mergim Korça, Fritz Radovani, Paul Tedeschini, poezi satirike ...... 9 Tomorr Aliko, Thanas Gjika, Visar Zhiti, Arben Sebastej, Mark Bregu, Julia Gjika, Elona Zhana, * Irena Sawicka – Studime polake Shqiponja Duro, Lahutari Shqiptar, Kastriot Marku, për gjuhën shqipe...... 10 Dashnor Kaloçi, Jeton Kelmendi ======* Baki Ymeri – Një Antologji poetike Shqiptare-rumune...... 11 PAJTIMI VJETOR : * Mark Bregu - Poezi Belgjike …………………. 40 € Europe…………………… 50. Lahuta Fishtjane...... 13 Amerike, Australi…………60. Shqiperi, Kosove………… 20 * – Gjurmë mbi Institucione ...... 60 Historinë e Shqipërisë.(anglisht)...... 13 Pranohen ndihma te veçanta vullnetare * Nderi i Kombit...... 18 ======* Dashnor Kaloçi - Lufta e sajuar PAGESAT për çlirimin e Tiranës...... 20 me xhiro llogari bankare : ose me postë (letër) * Poezi e Lutje të Gonxhe Bojaxhi

Nga revista “Jeta Arbëreshe”...... 22 Nr. llogarisë

FORTIS BANK -BELGIQUE 001-2138758-81- ======Lexoni e përhapni Adresa : revistën kulturore Revista Kuq e Zi rue de la Victoire 18 euro-shqiptare 1060 Bruxellse – Belgique E-mail : [email protected] Kuq

======1 ======

28 Nëndori Revista Kuq e Zi, me gjithë Dita e Flamurit bashkëpuntorët e saj kanë Festa e Madhe e Pavarësisë kënaqësinë të ju urojnë nga zemra

567 vjet ma parë, më 28 Nëndor 1443, flamuri kuq e zi me Gëzuar festën e madhe Kombëtare zhgabën dy krenar në mes ngrihej mbi kalanë e Krujë prej Gjergj Kastriotit Skënderbeut, duke ua kthye shqiptarve lirinë, që turqit ua kishte grabitë më 1414, kur Gjon Kastrioti humbi luftën ndaj tyne. Të 28 Nëndorit. E kemi prej At Dhimitër Frangut përshkrimin e parë të flamurit ! tonë kombëtarë. Në librin e tij, ku tregon marrjen e Krujës nga Rroftë Kombi Shqiptar Skënderbeu, shkruen : - Të nesërmën Skënderbeu arriti në Krujë, ku Guvenatori ia dorëzoi qytetin. Sa e mori pushtein në dorë, ai urdhnoi të hiqëshin gjithë famujt e Turqisë dhe vendosi flamurin e tij me shqipën e zezë me kunorat perandorake në mes të fushës së kuqe, ndërsa populli thërriste : « Rroftë, rroftë Skënderbeu ! » Pra, ai flamur mbeti simboli i kombit e i popullit shqiptar. Të jeshë shqiptar do të thotë të njohësh e të nderosh atë flamur. Flamur historikisht ma i vjetri në Europë, që ka mbetë i tillë e pandryshuem, jo si në vendet e tjera që i kanë transformue herë pas here. Atdhetarët e mëdhej, që mjerisht si ata zor ma që të lindin të tjerë, Rilindasit tonë të shquem, e naltësuen atë flamur, Flamurin kuq e zi, më 28 Nëndor 1912 në Vlorë, ku shpallën lirinë e pavarësinë e Shqipnisë, pas pesëqind vjet robni nën zgjedhen turke. Kruja dhe Vlora janë për shqiptarët dy qytetet simbole që mbajnë lavdinë e krenarinë e ngritjës së flamurit kuq e zi, në shenjë lirie e pavarësie. Në Krujë nga dora e Gjergj Kastriotit Skënderbeut me luftëtarët trima. Në Vlorë nga dora e Ismail Qemalit, me patriotët e atdhetarët e gjithë krahinave shqiptare. Nuk ka flamur ma te bukur në botë. E çdo shqiptar duhet të jetë krenar që ky flamur qëndroi i paprekshëm ndër shekuj stuhive pushtuese të barbarëve, i ruejtun në mendjën, në zemrën e në shpirtin e çdo shqiptari. Nuk mund ta quejsh veten shqiptar, në qoftë se nuk e njeh e nuk Detaj nga gravura e mëposhtme. Flamuri i shqiptar mbi kalanë e një qyteti të e nderon Flamurin tonë Kombëtar, simboli ma i shenjtë i Kombit. U pushtuem me shqipen dy krenare, në një gravure të piktorit Iost Amman, nga munduen pushtuesit osmanlli me e zhdukë, nuk ia arritën. Ai illustrimi veprës Marin Barletit, botue në Frankfurt më 1578 . Historikisht nuk asht Barleti që na përshkruen flamurin, por Dhimitër Frangu, 25 vjet ma valëzonte në zemrën e çdo shqiptari. U munduem pushtues të tjerë t‟i përpara Barletit, në librin latinisht që shkruejti për jetën e veprat e ngjisnin simbolet e tyne, nuk ia arritën. U mundue diktatura Skënderbeut më 1480, 12 vjet pas vdekjes së Gjergj Kastriotit. Dhimitër komuniste t‟i ngjiste yllin e kuq bolshevik të Stalinit, por erdhi dita Frangu ishte kushri i Pal Engjëllit, pra fisnik, dhe nip i Skënderbeut, arkëtar e që edhe ai u flak ne plehnat prej ku kishte dalë. U shëmb diktatura shoqërues i tij, frat e luftëtar, i pranishëm në të gjithë veprat e betejat e Heroit kriminale. Flamuri kuq e zi i lirë nga çdo shenjë e simbol i huej u Kombëtar, siç shkruen kalorës venecian Gianmaria Monardo në botimin e shpalos mbi gjithë kombin shqiptar. U rifitue përsëri liria, aq e veprës së Frangut të viti 1484, në Venecia. Fetarët me origjinë fisnike ishin shtrejtë dh‟aq e dëshirueme. Flamuri kuq e zi asht simboli i gjithë edhe luftëtarë. shqiptarve pa dallim feje, ideje e krahine (e partie). Jemi në prag të 100 vjetorit të shpalljës së Pavarësisë Kudo shqiptarët po përgatiten ta festojnë me madhështi. Ndërkaq ne festojmë këtë që kemi arritë deri tani. 98 vjet si t„ishin 100, pse dita e Flamurit dhe e Pavarësisë gjithmonë festohet me madhështi anëkand trojëve shqiptare e në gjithë diasporën, kudo jetojnë e punojnë bashkatdhetarët tonë, vllaznit tonë shqiptarë. Pra në këtë festë të madhe të 28 nëndorit Flamuri kuq e zi valon,jo vetëm në trojet shqiptare, por në të gjithë qytetet europiane, në Amerikë, Australi, Azi, Afrikë, nga lind e kah perëndon dielli. Kjo asht liria, ajo liri për të cilën ranë në lufta gjithë ata bij nanash duke luftue nën flamurin e Gjergj Kastrioti për të mbrojtë Atdheun kundër sulmëve të ushtrive osmane. Ranë në kryengritjet kundër pushtimi turk deri në dëbimin e tyne nga toka jonë amtare. Ranë kundër diktaturave, ku ma e keqja e ma çnjerëzorja e gjakatarj ishte ajo e partisë sllavo-komuniste shqiptare e lidhun pas qerrës së sllavizmit serbo-rus, të cilit ia falën Kosovën martire duke ia kositun bijt ma të denjë të saj, me krime të përbindhshëm. Dhe kanë fytyrë të na shiten atdhetarë e çlirimtarë duke qënë ma kriminelë se çdo pushtues i huej. Turp të kenë ! Aq ma Për të vendosë pikat mbi i-të të historiografisë shqiptare, të pranohet se ishte keq e ma zi, kur për festën komùbëtare duen që të njihet festa e 29 Dhimitër Frangu i pari shkrimtar shqiptar që shkruejti për Skënderbeun, dhe se Marin Barleti e mori tregimin e Frangut, deri dhe fjalë për fjalë (një nëndorit e motrës së shtrejtë të tyre, Jugosllavisë. Jemi të vetëdijshëm plagjaturë e vërtetë) duke ia adaptue librit të tij, e duke i shtue tregime te pa se për shqiptarët ekziston vetëm një festë kombëtare, 28 Nëndori dita qena a perralla me mbret. Edhe të tjerë shkrimtarë e përvetësuen veprën e e Flamurit dhe e Pavarësisë. Kjo e gjitha. Frangut si tynën. Prandaj themi se historia shqiptare duhet rishikue nga themeli, si e vjetra ashtu e reja, kjo e fundit e transformueme nga Akademia e

======1 ======

Shkencave dhe historianët komunistë në një paçavure me falsifikime e trillime të nevertitshme, një turp i vërtetë ! FLAMURTARET E LIRISE 28 Nëndor 1443 28 Nëndor 1912

Gjin Pjetri i Skurajve Milot më 28 Nëndor 1912

Gjergj Kastrioti Skënderbeu NE MILOT U NGRIT FLAMURI Krujë më 28 Nëndor 1443 (Piktor, Ndue Pepa, Laç) Lum kjo ditë që sjell nëndori Me besë malesh në Milot, Hap Gjin Pjetri krahanorin Nxierr flamurin gjak e lot.

At flamur që i puthen shkabën Kastriot e Buletin; Si Çërçizi ne gjak lagen Bijt e shqipës në Kurbin.

Në Kurbin asht mbledh trimnia Mendjen n‟Vlorë, zemrën n‟Milot, Ismail Qemal Shqipnia, Po ta shkruejm nji letër sot.

Jam Gjin Pjetri i amanetit Sot po të shkruej një fjalë në gur, N‟maje të malit e n‟ brigjet t‟detit Te mos e lëshojmë flamurin kurrë Kangë popullore që këndohet në Kurbin

Gjin Pjetrin, diktatura komuniste u detyrue ta dekorojë me rastin e 50 vjetorit të Pavarësisë, në radhë me patriotët e tjerë si Çerçiz Topulli , , etj., por Akademia nuk e përfshiu në Fjalorin Enciklopedik, as në tekstet e historisë, pse fisi dhe vetë nipat e tij ishin kundërshtarë të vendosun e te pa përkulun ndaj regjimit komunist, që i përdoqi, dënoi e masakroi. Historinë e Shqipnisë, diktatura donte ta banin sipas qejfit e interesave te veta meskine, me pretekstin absurd se historia e Shqipnisë Vlorë më 28 Nëndor 1912 fillonte me epokën komuniste. Kështu veproi edhe për figura e ngjarje të tjera historike, duke i hequn nga faqet e librave e teksteve të historisë. Për këtë arësye regjimi komunist donte ta zbehte e zhdukte ditën e 28 Nëndorit si festë kombëtare për ta zevendësue me atë të 29 Nëndorit, festën e Jugosllavisë, një motërzim absurd me një kuptim krejtësisht atikombëtar.

======2 ======

detyrës vështirë që po i vên vedit ? Ajo gjegjej : ... Rrugët e Të N'përkujtim të Nânës Madhe Madhit Zot janë sa të misterëshme po edhe po aq të pafunda. Në vjetën 1950 Nâna Terezë themeloi Urdhnin e Misionareve të Shqyptare Mëshirës. Vjetet kalojshin e Ajo naltësohej, e sa mâ shum e çmote bota aq mâ fort Atdheu i Saj nuk e përfillte. Ç'ishte vjeta 1979 kur Nânë Terezës i u dha çmimi Nobel për paqën, (simbas komunistave), Gonxhe Bojaxhiu! përpara vjetës 1967 që ishte aj që komunistat e quejtne vjeti lapidar kur Shqypnia u vetëshpall shteti i parë ateist në botë (?) E Nga Mergim Korça megjithatë, Nâna sa vite naltësohej. Me personalitetin e saj, kjo shqyptare e brishtë, i a mbërrini që në 1982-in t'i bindëte si palestinezët e gjithashtu izraelitët t'i ndërprejshin luftimet në Bejrutin Të nderuar zoja edhe zotërinj, vëllezër edhe motra e rrethuem që ajo t'i xirrte prej njênit spitalesh dhetna fëmijë me bashkatdhetarë të mbledhur sot për t‟a kujtuar me nderim 100- mangësi mêndore edhe t'i merrte me vedi që s'bashku me motrat e Saj vjetorin e lindjes Nënë Terezës, Shqiptares së Madhërishme ! t'u përkushtohej. Fillimisht lejomëni t‟a falënderoj nga zemra Këshillin e Por Ajo nuk ndalet këtu, ose e thânë mâ saktë, respekti për Tê Kishës Zoja Pajtore me në krye të saj Dom Ndue Gjergjin e nderuar, nuk njef kufij. Presidentët mâ t'shquerri të botës si J.F.Kennedy, Ch. të cilët ma besuan ndérin t‟a mbaj para jush këtë kumtesë. De Gaulle, etj. bâjnë gara se cili t'a vlerësote mâ nalt Nânë Terezën. Nga ana tjetër nuk mundem me këtë rast mos t‟ju a ve në Presidenti Regan në 1985-ën i akordon Dekoratën Amerikane dukje ndjenjën që kam sikur mes nesh, ndonëse i padukur, ndodhet të Lirisë. Por krahas vlersimeve edhe nji garë tjetër vazhdote, ajo edhe Shpirti i të ndjerit Dom Prêk Ndrevashës, themelonjësit të kësaj midis Nânë Terezës, m'njênën ânë, si edhe Atdheut të saj komunist, Kishe, i cilli më nxit këtë kumtesë timen t‟a mbaj gegërisht që të jem m'ânën tjetër. S'bashku e filluen rrugën e vështirë mbi rrenojat e sa më pranë jush ! luftës. M'njênën ânë Gonxhja e brishtë por me frymëzimin e Saj Kudo me shkue nepër botë e kahdo që m'i kthye sytë, nëpër Qielluer, inauguron të parën shtëpi të "Zêmrës Pastër" ku strehon shtete e kombe të vogjël a të mdhaj qofshin, prej secilit synesh ke me edhe i mbushë me shpnesë n'Zotin të pastrehët që vetëm nji hap i ndigjue të flitet me krenari për bashkë-kombësit e tyne të lavdishme date prej ... vdekjes toksore, kurse m'ânën tjetër Atdheu i Saj q'e E kjo ndjenjë krenarie të ligjëshme, e trashigueme brêz mbas brêzi, fillote ndërtimin e shtetit të diktaturës proletare, që drejtuesit e tij e flet shpesh për heroj gjurmt' e të cillëve hupin lerg në mjegullnajën e quejshin si forma mâ demokratike e qeverisjes që kish m'e shekujve ! E megjithatê njerzit levdohen me ta edhe sot, me që transformue, simas tyne vêndin në shêmbull begatije edhe ndoshta nuk kanë heroj mâ të rij synesh me të cillët ata ië munden me mirëqenjeje për të tânë botën(?). Rrugët e zgjedhuna kjene të u krenue. ndryshme po aq sa të ndryshme ishin edhe forcat që u baliafaquen: Me ne shqyptarët, për fat të mirë ndodhë disi ndryshej, Nji shtet me nji murgeshë ! Rruga e zgiedhun prej shtetit proletar sepse kena shka me thânë edhe për të tashmen. I dhame lashtësisë ishte nji parabolë që në gjysën e përshkimit pati edhe pikën e dijetarë e gjithashtu heroj. Nuk na munguenë statistët as e artistët. infleksionit që i paraprin ramjes, bash nj'atëherë kur u vetëshpall Por ajo që na shquen si për të mirë e fatkeqsisht edhe për të keq, âsht shteti i parë ateist në botë. Pikërisht ky kje edhe fillimi i fundit të personaliteti prej mâ të mëdhajve të shekullit XX-të, Nânë Tereza ! këtij eksperimenti në shkallë kombëtare. Kurse rruga e zgiedhun prej Se për shka na shquen për të mirë, kam m'e trajtue në vazhdim tue u Nânë Terezës, ajo rrugë që dukej mâ e pakrye, e udhëhoqi atë mundue mos me ra në përsritje të mërzitëshme për ndigjuesit. Për Gonxhe të brishtë të çelej si luledielli që sa vite e mâ shum rrezatonte keq na shquen se sa kohë ishte e gjallë gjatë periudhës sistemit dashtuni kristiane në botë edhe e udhëhoqi mbi nji krah hiperbole që diktaturës, atdheu i Saj për faqe t'zezë t'komunistave, u mundue me i sa mâ nelt e çote ... aq mâ shum'i diftote botës se edhe në shekullin e a mshehë prejardhjen. Edhe kur mâ s'fundi u lejue me ardhë për fûndit të mijëvjeçarit të dytë ku njeri jeton n'mjes paradokseve, t'parën herë në Shqypni në vjeten 1989, m'e thânë një lut je edhe m'i (m'njênën ânë mundohet me shkue në Mars e m'ânën tjetër ka derdhë dy pika loti mbi vorret e Nânës dhe Motrës së Saj, në vorret e mizerie marramêndëse ), dashtunia për njerin e panjoftun, pa marrë Tiranës, u mbajt n'karantinë si fetare e përkushtueme që ish e që parasysh përkatësinë as kombëtare dhe as fetare, vetëm ajo del s'kish asgjâ t'përbashkët me Atdhen' e Saj ateist ! fituese n'kët garë që duket sikur âsht'e pabarabartë e sikur fitues ka T'i referohena tash fakteve se pse, ne shqyptarve, na shquen për me dalë vetëm i forti. Ky âsht mësimi i madh që na përcjell mirë të kênët bashkëkombës me Nânë Terezën. Shqyptarja e Calcuttës së cilës Presidenti Clinton i dha Qytetarinë e Agnes Gonxhe Bojaxhiu, alias Nânë Tereza, pati një mision Nderit Amerikane tue e cillsue Atê me nderim madh shurn t'vështirë gjatë jetës së Saj. Madje, bâ me i a hjedhë një shiqim mbrapavështrues, na duket edhe mâ e pabesueshme se si Ajo ia doli në krye me sukses detyrës së Saj. Atê e kish pasë prûe mbi tokë Zoti vetë si nji gonxhe të brishtë në dhetvjeçarin e parë të shekullit t'fundit "Gjiganten e Kohëve Tona" ! të mijëvjeçarit të dytë. Në t'parat hapa të jetës Saj. Sytë i pane zjerm, zhgatrrime ~i edhe vrasje n'masë. Veshët Pak konsiderata paradoksale lidhun me qindrime të i ndigjuen veç grahma kudo. U ndërgjegjsue.Ajo atbotë edhe e shtetit të Saj âmë edhe vetë Nânës Terezë dje ... si edhe sot. Kush kuptoise kishte një mision madhuer të cillit i duhej përkushtue me nuk ndërhyni që të lejohej Nâna Terezë me shkue e m'i tokue s'gjallit gjithë shpirt. Veshja murgeshë n'moshën 18 vjeçare si edhe Nânën si edhe Motrën e Saj. Mâ s'fundit, ndërhymjes Sekretarit peripecit'e jetës në spitalin e Bengalit eshoqnuene murgeshën t'onë Përgjithshëm të UNO-s, U-Thant-it diktatori i u gjegj pozitivisht, por të re në prag të luftës s'dytë botnore. Prep dhunë, mizori edhe me kusht që nânë Tereza të vite jo e veshun me uniformën e Motrave hekatombe, i panë sytë e i ndigjuene veshët murgeshës fizikisht të Misionare të Mëshirës Kristiane, (i bindun se Nâna Terezë nuk vogël që sa vite rritej, piqej e forcohej ! kishte me pranue). Por Ajo pranoi. E kur Ajo pranoi, e Shërbimi si misionare në Calcutta e ballafaqon me hângri premtimin e tha JO! E Nânë Tereza i u nenshtrue vullnesës kategorinë mâ t'përçmueme të shoqnisë indiane : njerzit e braktisun Zotit edhe priti ... derisa mbas dy dhetvjeçarësh erdhi në vjetin 1989 të "plehnave". Aty e gjên edhe mbarimi i luftës së dytë botërore. Po sa m'i derdhë dy pika lot te vorret e njerzve aq të dashtun të Saj e me aty edhe sëmuhet e kur del prej sëmundjes, konvaleshente, bân të u vûe edhe ka nji tufë Iule përsipër. Jo vetëm kaq, por edhe kur i u ditun vizionin që i ishte paraqitë "Zoti e kish pasë thirrë me i shërbye propozue m'e vêndos'edhe nji tufë lule te vorri i ish diktatorit mizuer, vet'Atij midis mâ t'vorfënve prej t'vorfënve ". Dhe ç'prej atij çast Ajo jo që pranoi edhe e vûni por i tha shoqnueses së saj, Zojës ashtu u bâ ! Ajo Gonxhe e brishtë kishte marrë Urdhnimin Madhnuer Marije Kraja (Paluca) " ... Un lutem për njerzt'e mirë por aq ma edhe kishte fillue me u hapë si nji luledielli e cila, me xetësinë si shum'i lutem Zotit për t'këqijtë, se atyne u duhen lutjet mâ edhe ndriçimin e saj, mâ të vorfënve prej të vorfënve kish me u t'shumta ! dhânë pshtetje shpirtrore. Kah e pvetshin ... si ke me i a dalë n'krye Kaluene dhetvjeçarë e para tri javësh e shoqja e diktatorit,

======3 ======

Nexhmije Hoxha, shprehet : Marre nga revista « Jeta Arbëreshe » Nr. 67 "Edhe unë që mendoj sejam komuniste e ven dos ur nuk do të kisha bërë aq shumë për njerëzit sa çka bërë Nënë Tereza"! E un, me drejtpeshimin mâ t'skâjshëm, nuk kam se shka thom tjetër 1OO VJETORI i LERJES rreth këtij pohimi, veçse: Sa e përkorë kjo komuniste, hiç levduese e SE NENES TEREZE vetvedit, e pikë krahasimi t'vetën guxon e merr njerin mâ t'çmuem të botës, hiç mâ pak por Nânën Terezë !(?) Ky pohim tamam i Poezi e Lutje të Gonxhe-s Boiaxhi pahijshëm i asaj prej s'cillës Messalina e Neronit kish pasë shum se shka me mësue lidhun me dreqni, krime të hapët si edhe të mshehun, Gjej kohë më detyron me ju njoft'edhe me nji shêmbull konkret se si ideologjia komuniste e predikueme prej diktatorit edhe së shoqes tij u Gjej kohë për të menduar - është burimi i fuqisë. transmetoheshin vartësve tyne. Në nji spital shkoi nji herë sekretarja Gjej kohë për t'u lutur - është në botë më e madhja fuqi. e par'e partisë e rrethit edhe bâni nji mblêdhje shum të tensionueme Gjej kohë për të qeshur - është muzika e shpirtit. me mjekët e spitalit tue u bâ trysni të skâjshme lidhun me uljen e ditqendrimeve të pacientve në spital si edhe me uljen e normativave Gjej kohë për lojë - është fshehtësia e rinisë. të hilaçeve që ata u nepshin të smûenve. E gjitha kjo në kuadrin e nji Gjej kohë për të dashur - është dhurata e Hyjnisë. fushate partijake lidhun me kursimet në ekonomi. Me kaq sekretarja e Gjej kohë për t'u dhuruar - është ngadhnjimi i dashurisë. parë i dha direktivat edhe u largue e shoqnume prej drejtorit të spitalit i cilli i urdhënoi mjekët të mos u largojshin. Kur u kthye ai, i Gjej kohë për të lexuar - është burimi i urtisë. përsëriti edhe nji herë porositë shum t'vyeme, simbas tij të sekretares Gjej kohë për t'u shoqëruar- është rruga e lumturisë. parë edhe veç kur u kujtue se u dojshin shtërngue rrypat edhe nji herë Gjej kohë për të punuar- është çmimi i ardhmërisë. me shêmbull konkret e u thotë mjekëve ... e shkoni i thoni asaj doktoreshës "fi/an" (e cilla kishte pas kênë mjeke roje 24 orëshe Gjej kohë për të bërë mirë- është çelësi që të shpie në Qiell. edhe e kishte dorzue shërbimin e pa ardhë në mbledhje kishte pasë shkue në shtëpi), t'ua verë veshin mirë porosive të partisë e të mos na bëhet Nanë Tereza! Me pak fjalë Nâna Terezë, në Atdhén'e saj Jeta ishte nji shêmbull i keq i cilli jo që nuk-duhej ndjekë por ishte edhe kundra porosive të partisë së komunistave ! Jeta është mundësi, përfito nga ajo. Âsht'e kjartë se për Nânë Terezën, kët Shqyptare me Jeta është e bukur, adhuroje. përmasa botnore, shum' âsht shkrue e ndoshta aq mâ shum ka m'u Jeta është ëndërr, jetoje. shkrue. Fati e desh qi Kjo Krijesë e Perendisë, pavarësisht se me Jeta është sfidë, përballu me të. përkatsi në seksin e ashtuquejtun "të dobët" e njikohësisht e huej në Jeta është loje, luaje. Indi, Ajo në syt'dhe zêmrat e indianve u bâ s'gjalli simbol i Mëshirës Jeta është detyrë, plotësoje. Hyjnore! E ku se, pikërisht aty ku gandizmi i kishte pasë pushtue Jeta është e shtrenjtë, vlerësoje. zêmrat e vendasve por, siç e përmêndi Dom Lush Gjergji studjuesi Jeta është pasuri, ruaje. mâ i njoftun i figurës Nânë Terezës, i cilli pohoi se âsht shum'e Jeta është dashuri, shijoje. vështirë me u a mârrë arkivolin e Nânës Madhe prej Indije e m'e Jeta është mister, zbuloje. transferue në Prishtinë, (megjithse përpjekjet janë kah zhvillohen). Jeta është dhimbje, sfidoje. Pikërisht ky moment dëshmon se tue mos njoftun kufij dashtunia e Jeta është këngë, këndoje. Saj për t'vorfënit edhe t'braktisunit, êmni i Saj u bâ me plot kuptimin Jeta është tragjedi, shmàngiu. e fjalës sinonim i forcës së Mëshirës Hyjnore an'e kând botës! Jeta është fat, përfito. Prandej Nânë Tereza âsht përtej përmasave edhe kornizës së Jeta është aventurë, kujdes. shekullit në të cilin jetoi, punoi edhe vuejti. Ajo nuk kje e shekullit të Jeta është shumë e çmuar, duaje. teknikës, Ajo i përket përmasës quejtun gjithë-shekullore sepse Jeta është luftë, mësohu dhe me të. pohimet e Saja janë tamam thânje lapidare! Me tre synesh due m'e Jeta është jetë, lufto për të ... " mbyllë kët fjalë t'êmen sot. Nâna Terezë ka pohue se: Vetmija si edhe ndjenja e të kênunit i padishruem janë vorfnia mâ e madhe qi egziston! Ajo gjithashtu ka pohue se: Dashtunia fillon te shpija, Lutje për Shqipërinë lime e s'ka të bâjnë me sa bâjmë por ... me sa dashtuni e bâjmë na at që bâjmë! Kurse thânjen e tretë të Nânës Madhe Shqyptare e kam të E tronditur jam shkrueme me dorë t'vetën prej Dom Prêkës n'albumin e Nânës e u trondit gjithë vendi im Terezë që Aj vetë m'pati dhurue : i mrekullueshëm. Nuk ash e frutshme jeta po nuk u jetue për të tjerë Më dhemb zemra Anonim Bijë arbnore për jetët e humbura. Plagë më hapin plagët e njerëzve. Nanë Tereza bij arbnore, Emni yt në botën mbarë, I kuptoj andrrallat Do dëgjohet veç përore, Krenari për Komb shqiptar. kur humbin paratë, por unë ju përgjërohem: I madh e i vogël n’trojet tona, mos i sillni vuajtje edhe më njeritjetrit! Emnin tand thërret me gëzim, Prej Prishtine deri te Vlona, E di pse s'kemi paqe tani? Le t’ ushtojë si një kushtrim. Kemi harruar të shohim te tjetri vetveten. Me u bashkue Kombi shqiptar,

Në një popull e në një shtet, Tmerr të ketë veç çdo barbar, Që arrnët dhe bombat të mos jenë Emni yt kur lart buçet. të zbulojmë Zotin.

======4 ======

. S’ka rëndësi Lahutari

Njeriu është i paarsyshëm, palogjikshëm, egocentrik S'ka rëndësi, duaje! Bijë e trojëve arbnore

Nëse bën mirë, Nanë Tereza, Nanë shqiptare, do të thonë e bën për qëllime egoistike Monument i mirësisë, S'ka rëndësi, bëj mirë! Bij e trojëvet arbnore, Nëse zbaton qëllimet e tua, Nder, lavdia e Shqiptarisë. do të gjesh miq të rrejshëm dhe arrniq të vërtetë S'ka rëndësi, zbato! Mbi mbarë botën u naltësove, Të fuqishmit t‟kanë nderue, Të mirën që e bën, nesër do të harrohet Derën t‟hapën kudo shkove, S'ka rëndësi, bëj mirë! Për të mjerët me i ndihmue.

Nderi dhe çiltërsia do të bëjnë të lëndueshëm, Shpalle veprat e bamirësisë, S'ka rëndësi. Për të sëmunët e pa shërim, Ji i çiltër dhe i ndershëm! Për jetimat e fatkeqësisë, Atë që ke ndërtuar vite me radhë, Për t‟vobegtit pa strehim. mund të rrënohet fill S'ka rëndësi. Ndërto! Papa i Romës, njerëz të shquem, Presidentë, princa e mbretën, Nëse i ndihmon njerzit, do të hidhërohen Para teje u gjunjëzuen S'ka rëndësi, ndihmoi! T‟ vegjël krejt e ndienin veten.

Jepja botës pjesën më të mirë të vetvetës, Vend i vogël ish Shqipnia, do të shqelmojnë! S'ka rëndësi, Nxuer figura viganore, jepe pjesën më të mirë të vetvetës! Gjergj Kastriot q‟njeh historia, Nanë Terezën, bij arbnore.

Leka i Madh me ta rreshtohet, Me Mbret Pirron t‟ Ilirisë, Eshtë ruajtur teksti shqip i poezive pa perkthimin italisht dhe i Çdo shqiptar për ta krenohet, kemi shtuar nje fotografi nga ana jonë, atë të katedralës së Nanë Veç me ndjenjën e krenarisë. Terezës që u inauigurua në Prishtinë më 28 Shtator 2010.

Vitet shkojnë, shekuj të tanë, N‟ faqet shkrue të historisë, Emni yt vendin ka zanë, Si shenjtorja e mbar‟ njerzisë.

Njëqindvjetorin tand kujtojmë, Çdo shqiptar fort t‟adhuron, Lutjet tona ti drejtojmë, Zoti fjalën ta degjon.

Kudo t‟ngrihen përmendore, Në gjithë botën janë ndertue, Kisha, shkolla e shetitore, Emnin tand për me nderue.

Nanë Tereza, bij shqiptare, Ty veç Zoti t‟ ka krijue, Ti me lind n‟kët tokë amtare, Shqiptarinë krejt me nderue. Nanë Tereza, bij arbnore, Rrofsh në shekujt ti përore! Katedralja e Nanë Terezës në Prishtinë

======5 ======

u deklarue më '47-ën, dhe 5 vjet ma vonë, në sesionin shkencor me titull Disa mendime "Veprat e shokut Stalin mbi gjuhësinë dhe problemet tona gjuhësore në dritën e këtyre veprave" u tha se: "juga nxori udhëheqësit kryesorë e më të shumtë të lëvizjes, ajo i dha kuadrot më të shumta", ndërsa gegnishtja për gegnishten sot u shpall "reaksionare". Në Kongresin më '72-ën dhe mbasandej theksohej pandërpré që vlera e standardit qëndronte te "parimet Nga Hans-Joachim Lanksch marksiste".

- Diskutimi dhe trajtimi i gegnishtes dhe standardishtes duhet dezinfektue prej ngjitjeve të tilla e të ngjashme jashtëgjuhësore.

- Poashtu, debati për gegnishten dhe standardishten duhet shlirue prej emocionesh dhe frazave bombastike e patetike. Gegnishtja duhet të çmitologjizohet dhe standardi duhet të demistifikohet. Ithtarët e gegnishtes duhet me u dhanë lamtumirën shprehjeve si "gegnishtja e shêjtë", "lahuta ilire këndonte gegnisht" etj. Avokatët e standardit duhen me u distancue prej shtrembnimeve faktesh. Disa mbrojtës të gjuhës së sotme zyrtare shqipe pretendojnë se gjuha e Kongresit të 72-ës na ishte nji si arritje aspiratash shekullore të popullit shqiptar për nji gjuhë të përbashkët letrare.

Hans-Joachim Lanksch, përkthyes i letërsisë shqipe në gjermanishte Kjo nuk asht e vërtetë.

Siç dihet mirë dhe shpesh harrohet me gjithë qejf, orvatjet dhe aspiratat Që në fillim duhet me ju rrëfye dy gjana: prej meje nuk mund të pritni e shqiptarëve për nji gjuhë të përbashkët letrare rezultonin në vendimet nji kumtesë shkencore, mbasi nuk jam njeri i shkencës, por i praktikës - konsensuale të Komisisë Letrare të Shkodrës, në gegnishten jugore nji qytetar i thjeshtë që punon me gjuhën shqipe. E dyta: unë jam nji elbasanase. Elbasanishtja qe nji idiomë e gjallë, që mund të përdorej pa dashamirës i madh i gegnishtes, ama jam edhe nji dashamirës i madh i telashe të mëdha si prej tosknishtfolësve ashtu dhe prej gegnishtfolësve. tosknishtes. Gjuha e Mjedës, Koliqit e Camajt asht e ambël dhe e pasun, ama po aq e bukur dhe e pasun asht gjuha e Naimit, Lasgushit e Elbasanishtja si normë e shqipes nuk funksiononte në të gjitha nivelet. Mitrushit. Nji pjesë të fajit për këtê kanë edhe shkrimtarë të njohun që e injoronin modelin e elbasanishtes, ndër ta edhe At , përndryshe anëtar i Komisisë Letrare të Shkodrës, i cili me kryeneçësi prej gegit Vjetëve të fundit asht gjallnue diskutimi rreth gegnishtes resp. rreth vazhdonte me shkrue nji gegnishte veriperëndimore. raportit të saj me shqipen standarde, dhe, lidhun me këtê, debati rreth rishikimit të shqipes së standardizueme. Pushteti komunist, në vend që të angazhohej për afirmimin e gjuhës letrare të përcaktueme prej Komisisë Letrare të Shkodrës, e dekretoi Kam disa, ma saktë: 6 kërkesa ndaj atyne që merren me debatin në fjalë: tosknishten dhe e ndiqte me ngulm e dhunë përdorimin e saj si gjuhë zyrtare e cila mbas konsultave të shumta më 72-ën rezultoi në krijesën - Diskutimi për gegnishten dhe standardishten e sotme duhet liberalizue, artificiale të gjuhës së njësuar letrare shqipe, nji përziemje të çuditshme duhet me i dhanë fund monopolizimit të këtij kuvendimi nga ana e disa jo-organike tosko-gege. gjuhëtarëve që e mbrojnë standardishten e Kongresit të Drejtshkrimit dhe orvaten me uzurpue çdo diskutim për këtê çâshtje, ku përjashtohen Përdorimi i standardit duhet liberalizue. Romancieri, poeti dhe publicisti sidomos shkrimtarët, ata pra që e përdorin dhe e krijojnë gjuhën. Dr. Agron Tufa asht ankue disa herë në media shqiptare që redaktorët ia ndalojnë dhe shlyejnë edhe mâ të voglin devijim nga standardi. Kjo - Gjuhën e Dantes dhe Petrarkës s'e kanë krijue gramatikanët, por praktikë e mumifikon gjuhën dhe pengon çdo zgjanim dhe zhvillim, Danteja dhe Petrarka. Me fjalë të tjera: nuk ban që për problemet e madje dhe frymëmarrjen e organizmit të gjallë që e quejmë gjuhë. këndimit operistik të monologizojnë profesorët e kantos tue ua kyçë gojën kangëtarëve. Standardi nuk duhet fosilizue. Dihet se në bashkëpunim ndërakademik janë krijue komisione të ndryshme të "Këshillit Ndërakademik për - Duhet me i dhanë fund diskriminimit të gegnishtes letrare si "dialekt". Gjuhën Shqipe" për shikimin dhe rishikimin e shqipes standarde. Lutja Asht e vërtetë që ekzistojnë të folmet gege me nëndialektet, nën- ndaj anëtarëve të Këshillit e ndaj të gjithë të tjerëve që merren me nëndialektet dhe nën-nën-nëndialektet etj. të tyne, por asht e vërtetë rishikimin e standardit asht – mos me u kënaqë me retushime të vogla, edhe se autorë si a At Anton Harapi kanë shkrue nji gegnishte mos me u marrë me arnime, por me përmirësime e kurime të vërteta. letrare edhe pse ajo s'ka kenë e standardizueme. Retushimet vetëm e vazhdojnë petrifikimin e standardit. Për t'iu - Diskutimi për gegnishten dhe gjuhën zyrtare letrare duhet shlirue prej shmangë diglosisë duhet me marrë para sysh edhe realitetin gjuhësor të vështrimeve jashtëgjuhësore. Gjuha nuk mund t'i nënshtrohet nji qasje shqipes në të shkruemit e të folunit, ku mundem me veçue sidomos, ideologjike, sidomos jo nji qasje politike. Dihet që në djepin e gjuhës së fjala vjen, çâshtjen e paskajores e cila përdoret prej dy të tretave të dekretueme prej Kongresit të Drejtshkrimit qëndronin pikëpamje viseve shqipfolëse. kryekëput politike që s'kishin me bâ asgjâ me çâshtjen e gjuhës. Disa fjalë për statusin quo. Në Kosovë de facto ekziston gjendja e Po citoj: "gjuhë letrare, gjuhë e përbashkët kombëtare duhet të jetë ajo e diglosisë. Përveç kësaj, kur orvaten me e përdorë standardin, shumica masave të popullit që përfaqësojnë pjesën më progresive të vendit tonë", dërrmuese e popullatës atê nuk e zotnojnë. Në Shqipni, nji pjesë e mirë

======6 ======

e toskëve e përdorin tosknishten në vend të standardit, gjâ që mund të Duhet me i dhanë fund demonizimit të gegnishtes si element vërehet mjaft mirë në radio e televizion, përderisa nji pjesë e mirë e antikombëtar, anmik i popullit shqiptar, armë e përçarësve të kombit gegëve nuk e zotnuekan mâ plotësisht gegnishten dhe përdorin nji mish- shqiptar etj. Botimi dhe distribuimi i librit në gegnishte duhet me u bâ mash gego-standardisht. edhe në jug të Shkodrës e Lezhës.

U kam bâ pyetje me shkrim disa shkrimtarëve të Gegnisë se pse Sa i përket standardit – statusi ante quo sot nuk mundet me u vendosë, shkruejnë standardisht dhe jo gegnisht. Disa syrësh u përgjigjën në nuk mundet me u rivendosë norma e elbasanishtes. Gjuha e sotme mënyrë bukur specifike dmth. fare, ndërsa disa të tjerë më kthyen zyrtare letrare duhet me u lirue nga korseja e nji standardi të ngurosun. përgjigje interesante dhe fort informative. Po citoj disa prej tyne: Duhet lejue zhvillimi organik i gjuhës, ku standardi i bazuem mbi tosknishten ka me u shkrî me elemente gege. Kultivimi i gegnishtes 1) që babain e ka prej Malit të Zi, shkruen: letrare dhe liberalizimi i standardit nuk duen me thanë dhe nuk synojnë divergjencën por konvergjencën e natyrshme të idiomave shqipe. "Akomodimi dhe funksionimi me sistemin ku jetoj që është administror e funksional nuk më përkrah në të folurën e veriut. Poashtu gradualisht Fjalë e mbajtur në Tubimin e 3-të Kulturor-Shkencor Shqiptaro- të folurit normativ iu vesh mentalitetit tim dhe tani është e vështirë të Gjerman "Kongesi i Manastirit: sfidë mes traditës dhe risisë në kulturën zbërthehet. Por potencën e gjuhës veriore jo vetëm nuk e mohoj por e e shkrimit shqip", në Universitetin e Mynihut adhuroj." http://www.shekulli.com.al/news/53/ARTICLE/37245/2008-12-05.html 2) Autori shkodran Stefan Çapaliku përgjiget:

"Kam shkruar në gjuhë letrare sepse nuk kam pasë një model të (Shek. XVI), gegnishtes letrare. Ma vonë kam shkrue edhe në gegnisht. Dramën e shkrimtarë i parë i letërsisë shqiptare. Përktheu shqip fundit e shkruejta në gegnisht dhe e vuna në skenë në Shkodër. Në “Mesharin” , e para vepër e teatër provova se gegnishtja tingëllonte për bukuri." botueme në gjuhë shqipe, në gegnishte. Vepra e tij përshkohet 3) Nji autor tjetër shkodran, Gazmend Krasniqi, prozator, poet dhe nga një gjuhë e perpunueme dhe asht guri themeltar i gjuhës eseist, që e quen veten autor gegnishtfolës dhe standardshkrues thotë shqipe, që mjerisht nuk u përfill ndër të tjera: në kongresin famëkeq 1972, ku gegnishtja u denue për vdekje "I takoj një brezi që, kur ka fillue të shkruejë e të lexojë (bahet fjalë për nga gjuhëtarët komunistë, Abetaren) asht “bombardue“ në mënyrën ma të rreptë nga e quejtuna varrmihësit e gjuhës dhe kulturës shqiptare. Gjuhë e Njësuar." Në përgjigjen e tij mâ të gjatë, autori thekson që Me plot të drejtë mund të themi gegnishtja nuk mirëpritet nga editoria kështu që nji shkrimtar serioz nuk se Gjon Buzuku hodhi themelet mundet me ekzistue pa mbështetjen e domosdoshme të botuesve. e letërsisë shqiptare dhe të gjuhës letrare shqipe. Krasniqi shton: "Besoj që sot shtrohet pyetja se çfarë duhet ba për ta ruejtun nga ekskomunikimi apo për të lidhë fijet e zhvillue një traditë të konsolidueme, siç asht gegnishtja, me një mundësi që e jep një kohë demokratike si kjo e jona." Potret i Gjon Buzukut nga nga Danush Jukniu. Pjetër Bogdan(1625-1689) S- shkrimtari me i shquem i 4) Shkrimtari Ridvan Dibra, shkodran dhe ai, shkroi shqip e troç, siç e letërsisë së vjetër shqipe. Lindi ka zakon: " nuk di me e shkru mire gegnishten, për kto arsye: në Gur të K Hasit (Kukës). Pëshkop i Shkdrës më 1656 dhe 1. Jam formu e kulturu me një vepër të shkruar apo të përkthyer Kryepeshkok i Shkupit më toskërisht (shkolla, realizmi i mbrapshtë socialist, media etj); 1677. Vepra kryesore e tij “Cuneus Propfetarum” (Çeta e Profetëve), u botue me 1685 në 2. Mungon hala nji gramatikë e unifikueme e gegnishtes, sidomos asaj Padova e pastaj më 1691 e të stadit të sotëm; 1702 në Venecia. Edhe gjuha e përdorun nga Bogdani asht gegnishtja letrare e kohës. Ai iu 3. Ndoshta nji dëshirë disi e fshehtë për ta shtri hapsinën ë komunikimit përkushtue lëvrimit të gjuhës edhe ndë toskëri..." shqipe në një kohë që shqipja ndalohej të mesohej në shkolla nga pushtuesit osmanllij. Mundemi me përmbledhë përgjigjet e miqve të mi shkrimtarë: gegët e Bogdani bashkë me Buzukun e Shqipnisë janë rritë e rriten me standardishten dhe janë mësue me tê. Budin përbajnë a të treshe Mungesa e nji norme gjuhësore të gegnishtes së sotme e vështirëson mâ shkrimtarësh shqiptarë, têj përdorimin e nji gegnishte letrare. Shumëkush përmallohet për themelues të mirëfilltë të bukurinë e gegnishtes. letërsisë shqiptare. Mjerisht un denuen edhe ata me denimin e gegnishtës që ato levruen aq Sa i përket gegnishtes - çka me bâ? Linguocidi që e ndërmori sistemi bukur, para 400 vjetëve. komunist ndaj gegnishtes asht ireversibël. Tash për tash, krijimi i nji Pjetër Bogdani në një gravurë të vjetër. norme të përbashkët gege duket me kenë iluzion, sidomos për shkak të bajraktarizmit të njohun notor, por edhe në mungesë të strukturave të nevojshme organizative, administrative e shkencore.

======7 ======

Pjetër Budi (1565-1622), hyn në Me kësish bidate t’reja, treshën e parë historike të shkrimtarëve Mjer shqiptarët, mjer Shqipnia.J të letërsisë shqiptare. Lindi në Gur i Bardhë të Matit. Pëshkop i Sapës dhe i Sardës (Shqipnia e veriut). Botoi në Ju shqiptarve u plaçin sytë, Romë tre vepra ne gjuhën gegnishte që Apo jeni t’gjithë qorrue, ai quen “Sardanente”, nga Sarda ku Ç’asht kjo gjuhë « standarde » e dytë qëndonte me detyrë fetare. Në veprën Që tashti na kanë përftue. “Doktrina e Krështenë” në pjesën e dytë ai na jep 10 vjersha, që e vejnë atë në radhën e poetëve të parë shqiptarë. Jemi E kan kthye n’kuti konservash, para faktit flagrant të lëvrimit të Që standarde i qet fabrika, gegnishtës në formë letrare, në prozë e Ca matufa dalë prej kërmash poezi. Me një fjalë, gjuha shqipe ka pasë ku të mbeshtetët për një përshtatje I zantë damlla e u raftë pika! të saj popullsisë të të gjithë trevave shqiptare, që Kongresi gjuhësor 1972 Por Shqipnia nuk asht shue, nuk mori parasyshë duke i anaskalue Dhe shqiptaret s’kann dalë fare, qëllimisht. Nuk ka ma fatkeqësi për një Nji kët punë për me durue, popull e një komb kur arrin të mohojë trashgiminë historike të tij kulturore, përme me e zevendesue me nje tjetër, Me u përdhos gjuha shqiptare. stereotipe e standarde, e vetquejtun e re (nga njeriu i ri i diktaturës). Ja lajmë radhën tasht Lahutarit Shqiptar që të na kënaqë me vargjet e tijsatirike Politika t’mos guxojë, popullore. T’ushtrojë dhunë edhe diktat, Punën e vet ajo t‘vijojë, Shkencëtarët ti lajë rehat.

Shkencëtarët veç me mend, Lahutari Shqiptar Veç me mend e me urti, Jo si ca që krejt janë çmend, Balladë për gjuhën shqipe. Tuj sajue e shpik dreqni.

Zani i fortë i Kastriotit Ka kumbue në gjuhë arbnore Ka te marrë përmbi të marrë, Siç kanë folë shqiptart e motit, Por ma t’madh nuk ka mbi dhé, Nëpër rrtjedhat shekullore. S’ai që u tallë me komb shqiptar, Tuj prish gjuhë e besë e fé. Shqip Buzuku po kish shkrue, Në gengnishte t’mirëfilltë, Kur mbi fron hypi lubia, Budi shqipën kish levrue, Porsi nj’idhull fort mizor, Tuj u lodh m’e qit në dritë. Veç tëposhtën muer Shqipnia, Tuj u kthye ne burg e vorr. Fill pas tyne dhe Bogdani, Vjersha t’bukra paskej shkrue, Shkuen me mija n’kasphane, Në gëgnnishte kumbon zani, Krenaria e ditunisë, Bukur fort i ka rreshtue. Me ta shkoi dhe gjuha nanë, Ruejt në shkrepat e malcisë. Pse na mohut tash me i ra, Pse kan dale do biqim horrash, Nuk mjaftoi me u marrë me njerëz, Që njat shqipen duen me zhba, Me vetë vllaznit e tij shqiptarë, E m’e kthye në nji gjuhë sorrash. Pse nuk kish as nder as erëz, Veç tuj mbjell terror, llahtar. A thue e dini ju shqiptare, Se çdo t’thotë një gjuhë „standarde“, Me shue shqipen mori shpatën, Mirë ju besa vesh me e marrë, Fishtës kokën me ia pre, Se kuptim ka gjuhë bastarde. Pra, dhe vorrin veç ia hapën, Mos me i lanë shej mbi dhé. Vaso Pash na e ka lanë, Se Shqipnisë burrat e dheut, Dhe gegnishten me qit fare, I kan thirrun gjitmonë “nanë“ Me standarden zevendesue, Qysh përpara Skanderbeut. Desh ai hut me do gjuhëtarë, S’dinin shqip me fol e shkrue. Vini veshin fjalës s’poetit, Që prej popullit ka dalë, Nana u kthye në nënë… nënëneja, E ia din hallet miletit, Detyrohet n’shkollë fëmija, Me të cilin duen me u tallë.

======8 ======

e rrumbullaksoja me manualin e shqipes për tre variantet e saj Në gegnnishte kam këndue, (gegnishtja, gjuha standarde dhe arbnishtja), “Albanian Grammar” Qysh në djep me ka msue nana, prej Martin Camajt. Djalë pas djali tra shëgue, Ruejt gjatë shekujve të tana. Më tregoni pak për fjalët e para që nisët të mësonit..

Metoda e Martin Camajt nu filloi me fjali të tipit “Agroni është Shqip kan folun Zana e Orë, mësues. Teuta është mësuese...”,por me nji prozë popullore, “Ujku Shtojzovallet kanë këndue, dhe poçari”, ku më bani përshtypje fjala e parë, “ujku”, me kenë se ajo Bukur kapun dorë për dorë, duket fort ekzotike ndërsa lidhet etimologjikisht me fjalët Në lëndina tuj vallzue e gjuhëve sllave për “ujk”: volk,vlk, vuk etj.

Kanë folë trima e luftëtarë, Ju keni qenë nxënës i Martin Camajt. Si do ta vlerësonit si Ash këndue n’lahutë t’malcisë, njeri dhe si shkrimtar? Nëpër shekuj e mijvjeçarë; N’ato malet e gegnisë. Nga nji anë ka kenë njeri fort punëtor me disiplinë të madhe. Përveç ligjëratave dhe leksioneve n'universitet merrej me punë hulumtuese Dhe gegnisht ka me u lëvrue, linguistike. Krahas me punën shkencore merrej me veprimtari të gjanë krijuese në disa gjini letrare. Njikohësisht, Martin Camaj ka kenë njeri Përgjatë shekujve të tjerë, jashtëzakonisht i butë dhe i mirë. E ndihmonte çdokê dhe pa marrë Brez pas brezi trashëgue, parasysh nëse ishte profesor a punëtor krahu. Ishte ndihmëtar deri në Fort e bukur si përherë. vetëmohim. Për sejcilin student kishte nji program të posaçëm, simbas nevojave të sejcilit, kështu që jepte mâ shumë orë se sa paguhej prej universitetit. Si shkrimtar, Martin Camaj asht klasiku i poezisë moderne në shqipet. Po të mos shtihej në harresë, por po të botohej e përkthehej sa e meriton, ai kish me kenë ambasadori mâ i mirë i poezisë shqipe në OLIVERTA LILA botën e jashtme.

Nën ndikimin e tij ju flisni sot një shqipe gegërishte. Ndjeheni i privilegjuar për këtë? INTERVISTE ME Nuk më pëlqen shprehja “i privilegjuem”. Në kjoftë se pranojmë HANS-JOACHIM LANKSCH këtë term, mund të them që ndjehem i privilegjuem sepse e kisha mësues dhe mik Martin Camajn. Përveç kësaj, “privilegjin” e të folunit gegnisht e ndaj me dy të tretat e njerëzve të thjeshtë të viseve shqipfolëse që s'e flasin fare gjuhën “të-të-të” siç e quajti Martin Camaj “gjuhën e njësuar”.

ot, mësuesi i tij i shqipes do të mbushte 84 vjeç. Atëherë, një i ri Keni udhëtuar në Kosovë e Shqipëri. Ende student ju kishit S krijuar një imazh tuajin për botën shqiptare. U përmbys ai i etur të përvetësonte gjuhë të huaja, Hans-Joachim Lanksch takohet me kur i prekët nga afër këto vende? Martin Camajn. Ai do ta udhëhiqte jo vetëm në terrenegjuhësore, por edhe letrare. Atëherë kur mund të lexonte mirëshqip, Camaj, tashmë Kontaktin e parë me botën shqiptare e kisha si student i sllavistikës, pedagogdhe mik i tij, e tërhoqi edhe sishkrimtar. Lanksch njihet para se me u njohë me gjuhën shqipe. Mora pjesë në nji seminar veror përpublikun shqiptar si përkthyesi poezive të tij në gjermanisht.Azem në Novi Sad të Serbisë. Gjatë nji ekskursioni në Kosovë, nji mbramje u Shkreli, , Kasëm Trebeshina janë të tjerëshkrimtarë shëtita dhe hyra në nji bahçe të madhe me muzikë të mrekullueshme shqiptarë, të cilët ai ika përcjellë te publiku gjerman. Misioni i tij cigane, shumë mysafirë, kamerierë. Mbas nji kohe doli se nuk isha në vazhdon edhe sot, ndonëse thekson vështirësitë e botimit të letërsisë nji restorant, por në nji festë të madhe private për kremtimin e synetit. shqiptare nëvendet gjermanisht folëse. Në intervistën e mëposhtme, Më ftuen si mysafir nderi në odën e mjeshtërve, ku më pritën me Lanksch tregon qasjen dhe interesate tij për krijimet poetike të ditëve të njerëzillëk të madh e mikpritje fantastike mjeshtërit mâ me nam të sotme. qytetit. Rrinim bashkë gjithë natën deri n'orën shtatë të mëngjesit. Tanë kohën, për shkakun tim që s'dija asmajt dhe, mâ pastaj, me poezinë e Zoti Lanksch, si ka qenë kontaktii parë me gjuhën shqipe? poetëve shqiptarë të Kosovës, entuziazmi për këto poezi flakëroi mbi substratin e dashnisë së vjetër për poezinë si të tillë. Kontakti i parë me shqipen ka kenë metoda e gjuhës shqipe (varianti geg) e Martin Camajt, “Lehrbuch der albanischen Sprache”. Mbas afro shtatë leksionesh vendosa që kjo gjuhë nuk mund të mësohet dhe endër Autorët shqiptarë që keni njohur e me të cilët keni punuar, prita mësimin e saj. Mirëpo, nuk më la rehat problemi i gjuhës së për një kohë të gjatë janë shmangur në Shqipëri. Sot diskutohet “pamësueshme”, sidomos mbasi në gjimnaz i kisha bâ ballë mësimit të shumë për disidentëtdhe ata që e meritojnë të quhen të tillë. Kë do nji gjuhe jo indeuropiane (hebraishtja biblike). Mbas nji kohe zuna me të rreshtonit ju si të tillë për letërsinë shqiptare? mësue me metodën e shkëlqyeshme përmësimin autodidaktik të gjuhëss ë njisueme, “Gjuha shqipe 1-3” të L. Radovickës, Z. Karapicit dhe A. Më duket se disidentë mund të quhen ata që dilnin dhe shpreheshin Tomës, dhe studioja tekste në shqipen standarde me Martin Camajn. qëllimisht dhe me vetëdije kundër doktrinës politike të “Nanës Parti”. Kur kisha kontakte të para me shqiptarët e Kosovës, nuk i merrja vesh Në kët kuptim, disidentë ishin Kasëm Trebeshina dhe, me sa di unë, fare dhe ata s'më kuptoninmue, kështu që prof.Camaj nisi me lexue me Fatos Lubonja por edhe burgaxhinj të tjerë jo aq prominentë. Prej tyne mue proza popullore të mbledhuna prej Anton Çetës. Mësimin e shqipes duhet me dallue shkrimtarë që nuk i përkuleshin diktatit të realsocit, domethënë doktrinës letrare të “Nanës Parti”, si Martin Camaj, që i

======9 ======

kisha quejtë shkrimtarë stilistikisht e tematikisht nonkonformistë. Disa Po, asht nji student i albanologjisë që ka potencial me u bâ përkthyes i syresh për fjalët etyne të shkrueme a të foluna, për fat të keq, ranë spikatun, Florian Kienzle. E njeh fort mirë gjuhën shqipe dhe ka dellin e viktimë e regjimit paranoid si, fjala vjen, Frederik Rreshpja, apo, me fat duhun letrar. Nji përkim i rrallë me kenë se ka edhe persona të tjerë që edhe mâ tragjik, Vilson Blloshmi. merren me përkthime letrare pa njohë si duhet gjuhën shqipe (n'Austri) ose që janë shqiptarëe që nuk e zotnojnë sa duhet gjermanishten letrare Ju jeni vlerësuar edhe me çmime për punën tuaj si përkthyes. (në Zvicër). A ka ndonjë autor që ju ka “sfiduar”, të cilin e keni shumë të vështirë për ta përkthyer në gjermanisht? Si janë mundësitë e botimit të letërsisë shqipe në vendin tuaj?

Në përgjithësi, përkthimi i letërsisë, sidomos ai i poezisë, asht i vështirë. Shumë të dobëta. Me gjithë trumbetimin e disave, në vendet Nji autor që përkthehet kollaj, zakonisht nuk meriton të përkthehet. gjermanishtfolëse letërsia shqipe njihet shumë pak. Këndej njihet Sfida e parë për mue ka kenë poezia eliptike e Martin Camajt. Sfida e Kadareja. Kaq. Kuptohet se ai asht pjesë e letërsisë shqiptare, dytë ishte poezia e Azem Shkrelit deri te e cila shumë vjet nuk gjeja prapëseprapë me njohjen e tij nuk njihet edhe letërsia shqipe. Për këtë kurrfarë shteg afrimi. Sfida e tretë ka kenë novela e Kasëm Trebeshinës, asht absolutisht minimal interesimi i botuesve për vepra të kësaj letërsie “Odin Mondvalsen”, plot aludime dhe lojna të ndryshme të pak a shumë të panjoftun në këto anë. Nuk gjen botues nëse nuk papërkthyeshme fjalësh mundesh me ia sigurue dhe ofrue financimin e botimit. Në këtë mes . shoh lëshime të mëdha të palës shqiptare e cila pandërpré vajton për Nëse flasim për letërsinë shqipe të ditëve të sotme, si i shihni imazhin e keq që e ka në botën e jashtme. Nëse ka dëshirë që jashtë të zhvillimet e saj në poezi e prozë? mos flasin vetëm për gërdecat shqiptarë, korrupsionin etj., kish me kenë e udhës që pala shqiptare t'angazhohet konkretisht e t'investojë tue Pyetja s'asht e lehtë, sidomos nëse jeton jashtë Shqipniet. Nuk sponzorizue e financue botimin e letërsisë së saj jashtë siç e bajnë shtete ka nji kritikë letrare që informueka periodikisht dhe sistematikisht të tjera t'Europës Lindore – Bullgaria,Rumania, Hungaria, Greqia – që për zhvillimet dhe risitë letrare. Mungojnë dhe revista të tilla letrare kanë secili nga nji institut kulture në Gjermani në vend se t'organizojnë resp. me sa ekzistojnë, nuk qarkullojnë në botën e jashtme. Nëse nji zgjedhje missash dhe spektakle të ngjashme të kota. autore a autor shqiptar diku ka nji reçension, ose ka miqësi përkatëse ose ka sukses “jashtë”. Me sa mund të shoh, mbas „90-shit pendat e reja Cilat janë angazhimet tuaja të momentit? poetike shpejt e përfunduen procesin e emancipimit prej letërsisë së kolektivizueme të socrealit, kështu që në letërsi (poezi) te pendat e reja, Këto ditë e pa dritën e botimit revista letrare gjermane “Matrix” ndryshe nga sfera politike, erdhi deri te nji kthesë e vërtetë, nji (Matriks) ku më janë botue poezi të Jamarbër Markos dhe nji prozë e përmbysje e rreptë e modeleve të kohës së diktaturës. Poezinë e Elvira Donesit. Për nji botues zviceran kam me përkthye nji vëllim Shqipnisë e shoh ende në rrugën e përpjekjeve për identitete të reja, në të poetit shqiptar nga Kosova me banim në Zvicër, Shaip Beqiri. Përveç rrugën e konsolidimit të individualiteteve të reja. Përveç emnave deri kësaj, mundohem me gjetë nji botues për antologjinë e poezisë diku “t'afirmuem” si Agron Tufa, Gazmend Krasniqi, Arian Leka, shqiptare të pasluftës me 24 autore dhe autorë prej Zef Zorbës deri tek Mimoza Ahmeti, Romeo Çollaku e të tjerë, në ndërkohë ka rritë nji brez . Deri më tash, antologjia m'asht publikue vetëm n'internet edhe mâ i ri, përafërsisht rreth moshës 30-vjeçe, për të cilin asht mjaft (http://www. Transcript revieë. org/de/issue/ transcript-24-neue-lyrik- vështirë t'informohesh nëse nuk rrin në Shqipní. Në prozë ka prurje me ausalbanien/ leitartikel). Kam edhe projekte të tjera, ku mungojnë vetëm kërkesa të nalta prej pendave i Ridvan Dibra, Gazmend Krasniqi, botuesit për t'i sendërtue ato resp. sponsorët për të financue botimin. Ardian Kyçyku e të tjera, të cilat ndërkaq për fat të keq duket nuk kanë sukses aq të madh sa vepra që merren me tema apostafat shqiptare. Duket se tematika kombëtare në të gjitha variantet e saj premton sukses të shpejtë e të lirë. Unë personalisht shpresoj që letërsia shqiptare të çlirohet sa mâ shpejt prej barrës tematike të kombëtarizmit. Kur të lirohet prej barrës së shqiptarizmit, ajo do jetë mâ interesante për hapësinën jashtëshqiptare. Nji fjalë për konjunkturën e romaneve për kohnat e diktaturës. Proza autentike për traumat e diktaturës kena mjaft: nga Kasëm Trebeshina, At Zef Pllumi, Fatos Lubonja, tash dhe Lekë Tasi e Vera Bekteshi. Këto penda kanë hjekë të zitë e ullinit nën diktaturë, nuk na duhen vepra konjunkturale autorësh që tregojnë poshtë e përpjetë traumat që s'i kanë përjetue ata. Shpresoj që proza shqiptare të fillojë mâ shumë me trajtue tema aq individuale sa universale. Letërsia në Kosovë asht tjetërgjâ, nji kapitull tjetër.

Keni pikasur ndonjë vepërme të cilën do të donit të punonit?

Me poezinë e Moikom Zeqos. Me gjithë se emni i tij asht mjaft i njohun, poezia e tij duket me kenë jo aq e njohun sa e meriton. Problemi asht se vepra e tij poetike asht gjiganteske. Kompleti i poezisë së tij (“Miscellanea 1 – 5”) përfshin përafërsisht 2600 Faqe libri!

Cilat janë raportet tuaja meveprën e Ismail Kadaresë?

Kam preferenca të tjera. Vepra e z. Kadare nuk m'intereson. Kalaja e Rozafës me themele mijëvjeçare pellasgjike e me mure të mavonshme A ka sot ndonjë emër që mund të bëhet pasues i juaji në ilire e pastaj romake e venedikase. Një monument madhështor i historisë shumë fushën e përkthimeve? shekullore të Shkodrës dhe të Shqipnisë.

======10 ======

t‟kenaqet syni veç me i pà tana t‟bukra por si mìsse “SHKODRA IME” por nder kto, kujt si lajm hìse jashtë Shkodres nuk i qesim na veç blejm e kurr nuk shesim (Poezì humoristike nga nji shkodran) nuk po flas shumë per tregtarë se prap Shkodra xen vend t‟parë Nga Paul Tedeskini tanë bertasin me za t‟naltë “Hajde krap i rritun n‟baltë!!!!!!” mall hallallit e pa hile, por kujdes se ta fut n‟kile me pak fjalë fort mos me u zgjat t‟bajnë me zor me bà shamat por prap na jena njerz t‟urtë kurr n‟jetë tonë s‟perdorim durtë, por kadalë, avash avash lajmë hesapet me kallash dalë kadalë tesh me i dhanë fund pa permend ketu ndoi‟katund tjeter gja s‟di ça me u thanë kjo asht Shkodra me shkodranë!

Tash po shkruj per nji qytet. Gjithkush don vendin e vet du me shkru per Shkodren Nanë STUDIME POLAKE PER u ba kohë që e kam lanë Shkodra jonë ajka Shqipnìsë GJUHEN SHQIPE Nana e kang‟s dh‟e poezisë n‟daç per sport n‟daç per humor Prej revistës « Jeta Arbëreshe » Nr. 64, 2009 si Shkodrant me gjetë asht zor Po filloj pershkruj qytetin e mandej pak shoktë dhe vedin Prof. dr. hab. Irena Sawicka Shkodra jonë qytet i lashtë Universiteti N. Kopernik, Turunj (Poloni) qysh n‟kohë t‟shpiave me kashtë n‟hymje t‟Shkodres ashikqare Jolanta Mindak (vazhdim) asht kalaja mijavejçare si Shqiponja me dy krena - 1993, Jçzyk Albanczykow w diasporze wloskicj, Balcanica shndritë kalaja me bedèna Posnaniensia 6, 335-344. Traboshit ia shef hunden - 1993, Zarys gramatyki jezyka albanskiego, (bashké-autor), Warszawa. n‟mes kà Drinin edhe Bunen 1994, Conservation d'aorist balkanique - un grécism pa permendë liqè e detë si ky vend asht zor m‟e gjetë. morphosyntaxique?, [né:] Septième Congrès International d'Etudes du Per Shkodranë tesh po flas pak Sud-Est Européen. Communications, Athènes, 62. njerz qeflì e per merak -1994, Quelques remarques sur l'organisation diathétiques des énoncés jena popull fukarà macédoniens et albanais (dans le contexte linguistique balkanique et néo- po ma qefë ban ai qe s‟kà Iatin), Slavia Meridionalis l, Warszawa, 123-138. - 1995, Partykuly per jetë natet e jetë zhegut negacji a balkanistyczna typologia dialektalna, MaKC110HCKI1 ja311K jena Nana e hordhekut XL-XLI, 327-330. na bajmë qefë der t‟na vijnë deka - 1995, Pér zhvillimin e morfosintaksés sé shqipes, [né:] Seminari s‟njohim pàbe as diskoteka ndërkombétar pér gjuhén, letérsinë dhe kulturën shqiptare 17, Prishtina, me pak mèze e raki rrushit 227 - 23 1. dy tri kangë t‟Shyqri Alushit per humor na kan lakmì Jacek Perlin jena prep ma t‟mirt n‟Shqipnì nji Shkodran me bà humor - 1987, Balkan-Romance parallels in distribution of phonemcs (bashkë- dhe mos daç do t‟qeshesh me zor autor), [në:] Proceedings of the Xlth Intern. Congress of Phonetic dhe per sport ma e mira e t‟anve Sciences, vol. l, Tallinn, 350-353. asht Vllaznija e Shkodranve - 1990, Balkansko-romaitskie paralele w zakresic syntagmatyki si n‟futboll, boks edhe not tonologiczncj (bashké-autor), [né:] Jçzykowe studia balkanistyczne Il, kundershtartë lodhen kot, Ossolineum, Wrodaw, 123-144. as per plazh nuk ia lajmë kuj - 1991, Is there a Mediterranean phonotactic community? (bashkëautor), jena t‟rritun me beth n‟ujë [në:] Studies in the phonetic typology of the Slavic languages, vajza t‟bukura ku s‟shkon mà Warszawa, 51-63.

======11 ======

Alina Petrova-Wasilewicz - 1992, Specyfika fonetyki albansko-wloskiej, Balcanica Posnaniensia VI, l'oznan, 241-245. - 1990, Czy istnieja balkanizmy fonetyczne? (bashké-autor), [né:] - 1992, Fonetyczne zwi'l.Zki slowiansko-balkaitskie, [në:] Z polskich studi6w Jçzykowe studia balkanistyczne Il, Ossolineum. Wrodaw. 145-152. slawistycznych VIII, Jçzykoznawstwo, Warszawa, 231-234. - 1993, Zarys gramatvki jçzyka albanskiego, (bashkë-autor), Warszawa. Irena Sawicka - 1994, The Greek-RoJ:1anee phonotaetie type (përmbledhje), [në:1 Septième congrés international d'etudés du sud-est européen, - 1976, Problemy albaitskiej wymowy literackiej na Kosowie, Biuletyn Thessalonique. 29 aout - 4 septembre 1994. Communications, Athenes, 171. Poiskiego TowalL)'s\Wa Jçzykoznawczego XXXIV, 135-142. - 1994, Sorne aspects of the phonetic developement of Albanian in Italian - 1983, Uzycie czasownikow "byé" i "mieé" w zdaniach lokatywnych w diaspora, Slavia Meridionalis 1,47-76. polskim, serbsko-chorwackim i albanskim, Studia Linguistica Polono- - 1994, The Balkan Sprachbund in the light of phonetic fèatures, Lingua Jugoslavica 3, Sarajevo, 143-151. Posnaniensis XXXVI. 145-148. - 1995, Intonacja zdaniowa wjezyku albanskim, Makedonskii jazik XL-XLI, - 1983, S. Riza, 503-511. - 1995, Artikuj enciklopedikë' [në:] Nowa encyklopedia powszeehna, Studime albanistike. Prishtiné 1979, (rec.), Studia Linguistic Warszawa, vellimi 1 - Çabej 629, Asdreni, 243; Bogdani, 503; Budi, 592; Nrat,~laviensia VIII, 104-108. Buzuku, 621; Literatura albanska, 890; vellimi Il - Kadare, 214; Kristoforidhi, - 1983, Tipi i sandhit né shqipen letrare né Kosové, [né:] Seminari 559. ndërkombétar pér gjuhén, letérsiné dhe kulturén shqiptare X - 1995, Artikuj enciklopedikë [në:] Maly slownik pisarzy swiata, Warszawa - Prishtinë, 16C,-175 . hasla: Agolli, Asdreni, Bogdani, Budi, Buzuku, Kadare, Kristoforidhi, - 1984, Edhe njé herë për grupet e bashkëtingëlloreve té tipit Matrenga, Poradeci, Qosja, Spassc. Variboba. nazal+okluziv né gjuhén shqipe, Gjurmime albanologjike, seria filologjike 1996, Artikuj enciklopedikë [në:] Nowa eneyklopcdia XIII, Prishtina, 79-92. powszechna, Warszawa. vellimi V - Poradeci, 252; Qosja, 417 Spasse, 955. - 1985, The Balkan Sprachbund in the light of phonetic features, [né:] Proceedings of the Xlllth International Congress of Phonetic Sciences Stockholm 1985, 13-19 august, vol. 3, 386-390. Revista Kuq e Zi bashkëpunon me gjithë shtypin - 1985/86, Sprawozdanie z przebiegu V kongresu balkanologicznego w Belgradzie 11-17.09.1984 (bashké-autor), Biuletyn Slawistyczny shqiptar që trajton çeshtjet kulturore në kuadrin e X/XI,102-106. shqiptarizmit dhe të idealëve të përbashkëta - 1986, The syllable structure of Albanian against the Balto-Slavic kombëtare. background, Acta Balto-Slavica XVII, 185-193. - 19X6, The problem of the Albanian nasal+stop clusters, [në:] J~zykowe studia balkanislyczne l, Ossolineum. Wroclaw, 109-119. - 1986, Struktura sloga u balkanskim jezicima, Ossolineum, Wroclaw. - 1986, B. i 'okshi, Rruga e fonnimit té t1cksionit té sotém nominal të shqipes, _Prishtinë 1980 (rec.), Acta Balto-Slavica XVII, 393-400. - NJE ANTOLOGJI ME POETE 1987, Uystrybucja spolglosek i struktura sylaby w jt;zykach balkanskich, Studia Polono-Jugoslavica, Skopje, 1987, 191-203. SHQIPTARE e RUMUNE - 1987, Balkan-Romance parallels in distribution of phonemes (bashkë-autor), [në:] Proceedings of the Xlth Intem. Congress of Phonetic Sciences, vol. 1. Tallinn, 350-353. - 1988, Theksi në shqipën, [në:] Seminari ndërkombëtar për gjuhën, letërsine Kujtimet e Shpirtit dhe kullurën shqiptarë 13, Prishtinë, 113-118. - 1989, Veçoritë tipologjike fonetike të arbërishtes së Italisë, [në:] Seminari Nga Baki Ymeri ndërkombëtar për gjuhën, letërsinë dhe kulturën shgiptare XIV, Prishtinë 1989, 33-43. - 1989, Prenasalization of occlusives in Southem Slavonie (përmbledhje), [në:] Ja edhe një antologji e re poetike që doli në dritë nën përkujdesjen e Shoqatës së Gruas Italo/Shqiptare Camminiamo Insieme dhe redaksisë Sixième congrés international d'études du sud-est européen, Sofia 30 aout - 6 së revistës Shqiptari! Në kuadrin e parathënies së Visar Zhitit me moton septembre 1989, 160. Teksa shpërndahemi, vendtakim kemi poezinë, përmendet fakti se - 1990, Balkansko-romanskie paralele w zakresie syntagmatyki fonologieznej dëshira për t‟u marrë me poezi është e hershme, aq sa ç‟është i hershëm (bashkë-autor), [në:] Jçzykowe studia balkanistyezne II, Ossolincum, dhe njeriu, madje dhe ikja e tij në kërkim të vendeve të tjera, mbase në Wroclaw, 123-144. fund të fundit është kërkimi i poezisë së vetvetes, i thelbit, zbulim i së - 1990, Czy istnicj'l. balkanizmy fonetycznc? (bashkë-autor), [në: 1 Jçzykowe bukurës. Nëse përsëritet shpesh thënia e Dostojevkit se e bukura do ta studia balkanistyezne II, Ossolineum, Wroclaw, 145-1 :>2. shpëtojë botën, mua më pëlqen të shtoj se poezia është ajo që na - 1991, Phonetie Balkanisms in halo-Albanian, [në:] Atti dei Congresso. shpëton ne nga kotësia dhe zvetënimi i gjërave dhe na jep emocionin e 'erna.~iùnale di studii sulla lingua, la storia e la cultura degli Albanesi d’Italia duhur, aftësinë për t‟u mrekulluar. Mannheim 25-26 Giugno 1997 Cosenza, 241-251. Bij të gadishullit më poetik, me fqinjë grekërit, prej të cilëve kanë - 1991, Is there a Mediterranean phonotactic community'? (bashkëautor), [në:] marrë shumë, ku besoj, se s‟kanë dhënë më pak, me sllavët e Jugut, që Studies in the phonetic typology of the Siavic languages. Warszawa, 51-63. ndajmë dhe me ta mite dhe legjenda të përbashkëta, me rumunët me të - 1991, The problem of the prenasalization of stops in Southern Siavic, [në:] cilët na lidh një bashkëpunim brilant i rilindësve tanë, shqiptarët, Studies in the phonetic typology of the Siavie languages, Warszawa, 113-125. tashmë në dy shtete, në Shqipërinë e lashtë dhe në Kosovë, në - 1991, Sorne remarks on the intonation of yes-or-no questions in Southern Republikën më të re në botë, në Maqedoni dhe në Mal të Zi, me një Slavonie, [në:] Studies in the phonetic typology of the Siavic languages, diasporë më të madhe se veten, duke pasur përballë dhe Italinë, porta e Warszawa, 125-153. Evropës për ta, duan të jenë dhe janë copëz e kulturës së përbashkët të njerëzimit, ku më e rëndësishme se multikulturalizmi është bërë

======12 ======

interkultura, të përfshirë dhe ata në këtë lëvizje, ku duan të shpalosin veten, duan të marrin botë, por edhe të japin. Dëshmi konkrete e mendimeve briliante të V. Zhitit është edhe kjo antologji ku defilojnë, kronologjikisht sipas moshës, vlerat e disa krijuesve nga Kosova, Rumania dhe diaspora shqiptare. Vargjet e poetëve rumunë jepen në gjuhën shqipe, ndërsa ato të poetëve tanë në gjuhën rumune. I pari është Lek Pervizi nga Kurbini i Alpeve shqiptare, i lindur para 80 vitesh në gjirin e një familjeje me tradita patriotike. Kreu shkollën fillore e të mesme në Itali dhe vazhdoi Liceun Artistik në Tiranë, për pikturë. U dallua për talentin e tij artistik e letrar dhe që në moshë fare të re, duke përjetuar skëterrën e burgjeve dhe kampeve të internimi gjatë gjithë periudhës 45 vjeçare, për arësye se babai i tij, Gjeneral Prenk Pervizi ishte i arratisur politik jashtë shtetit. Në ato kushte aq të vështira e të rrezikshme, me vullnet e vendosmëri të pamposhtur mundi të krijojë e ruajë në kujtesë poezitë e përfshira në vëllimin Gjurmë të humbura (Arbëria, Tiranë, 2002). Shembja e komunizmit i jep mundësi të kalojë në Belgjikë ku vazhdon të shkruajë e botojë revistën Kuq e Zi që e drejton me kompetenca profesionale dhe përkushtim patriotik. Muhamed Kërveshi vjen nga Kosova në faqet e këtij albumi poetik. Kreu Fakultetin Filozofik në Beograd, studimet pasuniversitare në Zagreb, kurse doktoratën e mbrojti në Prishtinë. Njihet si poet, poliglot, përkthyes dhe personalitet i shquar i kulturës shqiptare. Poezitë, esetë, tregimet etj. të këtij autori janë të përkthyera afro në 20 gjuhë. Ka përkthyer poetët më të njohur francezë, është prezent në një varg antologjishë dhe ka botuar 29 përmbledhje me poezi, disa vepra me tregime, drama, monodrama, romane, një vëllim me ese e kritika Poeteët e përfshirë në antologjinë dhe përallëza. Është thënë dhe është shkuar se edhe në përkthime të M. Kërveshit hetohen individualiteti i veçantë i tij dhe dhuntia hyjnore. , Shi në pasqyrë, Pëshpërimë mbretërie, Shpirt i përflakur, Heshtje e Pason Nexhat Rexha me studime të larta albanologjike në Universitetin (k)thyer etj. Sipas Agim Vincës, poezinë e Miradijes e karakterizon e Shkupit. Merret me poezi dhe kritikë letrare. Jeton në Kosovë dhe përpjekja e autores që me një gjuhë të figurshme poetike të shprehë është redaktor dhe reçensent i një numri të konsideruar veprash letrare e preokupimet e saj jetësore. Krijuese që u falet hireve të fjalës, të shkencore. Aktualisht është kryeredaktor i revistës letrare “Nositi”, që ngjyrave dhe të perspektivës, Miradije Ramiqi është në kërkim të del në Dardanë. Sipas Sabit Rrusetmit, gjaku i shkronjave kthehet në identitetit krijues. Ecejaket e saj imagjinative në botën antike shqiptare, paqë dhe në dashuri, tek poezia e Nexhat Rexhës. po aq sa edhe në përditshmërinë tonë jetësore, me imazhet dhe Passionaria Stoicescu u lind më 1946, në Bukuresht. Kreu topografinë e saj autentike; rurale e urbane, përfundojnë në studion e Shkollën Pedagogjike, Buzëu (1965), absolvoi filologjinë në poetes-piktore dhe të piktores-poete, ku ajo rikrijon botën e saj artistike. Universitetin e Bukureshtit (1970). Anëtare titullare e Lidhjes së Sadik Krasniqi ka kryer studimet e gjuhës dhe letërsisë Shqipe në Shkrimtarëve të Rumanisë (1976), dega e Poezisë. Vepra origjinale: 47 Universitetin të Prishtinës, disa vjet ka ushtruar profesionin e arsimtarit tituj; 10 – poezi, 6 – prozë, 31 – literaturë për fëmijë, ndërsa Vezir Ukaj në vendlindje ndërsa aktualisht jeton dhe vepron në Gjermani. Me u lind në katundin Dobrajë e Madhe të komunës së Lipjanit. Është shkrime është marrë si student dhe krijimet e tij janë botuar pothuajse mësues i gjuhës shqipe. Ka mbaruar studimet e larta për letërsinë dhe në të gjitha gazetat dhe revistat e kohës. Ka botuar poezi, tregime dhe gjuhën shqipe në Prishtinë. Si veprimtar i Lëvizjes Revolucionare për vështrime kritike. Poezitë e tij janë të përfshira edhe në antologjitë Asht Bashkimin e Shqiptarëve, me Adem Demaçin në krye, ka qenë i dënuar e gjak Atbërie (Hanover) dhe Pëshpëritjet e shpirtit (Bukuresht). Është politikisht dhe, për disa vjet, dënimin e ka vuajtur në burgun më laureat i çmimit të parë dhe të dytë në Konkursin letrar organizuar nga famëkeq të Serbisë – në Nish. Edhe pas vuajtjes së këtij dënimi, është Universiteti Popullor Shqiptar (UPSH), në Gjenevë (2005), i nderuar arrestuar disa herë. Vezir Ukaj është shkrimtar dhe ka botuar tri edhe me çmimin letrar „Agim Ramadani” (2006). Bibliografi letrare: përmbledhje me poezi. Jeton dhe punon gazetar e redaktor i kulturës në Ofshamë në urnë (, Prishtinë, 2008), Loti i jetës (Bukuresht, gazetën e mësuesit “Shkëndija” në Prishtinë. 2010). Poet, dramaturg, aktor. Liman Zogaj vjen në faqet e antologjisë Florica Bud vjen nga Maramureshi. Ka kryer liceun në Baia Mare nga Lladroci i Kosovës. Ka studiuar letërsinë dhe gjuhën shqipe në dhe ka studjuar në Institutin e Xeheve në Petroshan. Revolucioni Fakultetin filologjik në Universitetin e Kosovës në Prishtinë. Shkruan antikomunist i Dhjetorit 1989 e gjen si programuese e Qendrës poezi, pjesë teatrale, por merret edhe me gazetari dhe regji. Tekstet Territoriale të Llogarive në Baia Mare. Është e martuar me deputetin teatrale dhe regjit e bëra nga ky krijues janë interpretuar dhe janë Nicolae Bug dhe ka dy fëmijë (Roksana dhe Aleksandru). Ka debutuar shpërblyer në festivale serioze teatrale në Kosovë. Që nga viti 1983 në vitin 1993 me vëllimin me prozë të shkurtë, Dashuri jam një objekt jeton, punon dhe krijon në Gjermani, ku ka themeluar dhe udhëhequr që fluturon, duke botuar në ndërkohë vëllimet me prozë vatra kulturore të mërgimtarëve tanë në Shvelm, Enepetal dhe Essen, Billklintonienët, Mariatereza jam unë, Glina joshëse, Flamuri i për ta begatuar jetën kulturore për shqiptarët e mërguar. Tani është viti i dëshirave, shqip-rumanisht, etj. Është prezente në antologjitë Çelësi i shtatë kur ky shqiptar i frymëzuar aktron në Teatrin Gjerman në Essen. shpirtit, Tempulli i fjalës, Fluturimi i fjalëve, Magjia e fjalëve, si dhe në Krijimet poetike të tij janë prezantuar në antologjinë poetike ”Metafora koleksionin Personaliteteve maramureshene të Bibliotekës së Rrethit e arratisur”, si dhe në antologjinë “Asht e gjak Arbërie”. Deri tani ka (Baia Mare, 2008). Sipas kritikës rumune, Florika Bud është një botuar vëllimet poetike “Kosovë nuk ta mora diellin”, „Shtigjet e Madame de Recamier e ditëve tona që i mbron artistët nga pasojat e dritës“, „Loja mbi gurë”, ndërsa gjatë këtij viti pason të dalë një libër i tranzicionit. Pason Miradije Ramiqi nga Pozharani i Kosovës, tij edhe në gjuhën rumune. poete dhe piktore e afirmuar në përmasa kombëtare dhe ndërkombëtare. Merret aktivisht me krijimtari letrare e artistike dhe, pos pjesëmarrjes në Remzi Limani vjen nga Shala e Drenicës. Ka kryer shkollën e artit ekspozita të shumta të arteve figurative, kolektive e individuale, ka në Pejë dhe më pastaj u diplomua në Fakultetin e Arteve, Dega e botuar edhe disa vëllime poetike si Drithërimë ngjyrash. Dizajnit, në Prishtinë. Në krijimet artistike, kryefjalë dhe kallëzues i ka

======13 ======

artet e bukura me intensitet të ndryshëm. Përmes shprehjeve artistike në fushën e dizajnit, pikturës, poezisë, prozës, eseve, aforizmave, por edhe përmes kuptimeve për artin, përkatësisht kritikës për artet pamore dhe muzikës profesionale. Në të gjitha këto krijime ai ruan baraspeshën e arsyes dhe të ndjenjës, në atë mënyrë që arti të shtrihet gjerë e gjatë në rrafshin e vlerave kombëtare në fushën e kulturës. Për punën e tij krijuese në fushën e arteve figurative dhe aplikative, zënë vend njëmbëdhjetë shpërblime e mirënjohje vendore dhe ndërkombëtare. Ka botuar 7 vepra ndërsa vëllimi poetik “Tinguj të humbur “ e pa dritën e bitimit bilingv, në Bukuresht (2010). Aktualisht punon në Pallatin e Rinisë, Kulturës dhe Sporteve në Prishtinë, në cilësinë e udhëheqësit të kulturës.

Shqiponja Duro ka lindur më 24 korrik 1971, në Gjirokastër (Valare), ku ka kryer edhe Shkollën e Mesme Pedagogjike “Pandeli Sotiri”. Studimet e larta për gjuhën franceze i kreu në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Tiranës. Që nga viti 1997 ajo jeton në Belgjikë, ku ka kryer studimet e larta për Shkencat Sociale. Shkruan poezi e prozë, redakton revistën , është aktiviste e manifestimeve letrare të shqiptarëve në Brukselit dhe merret me përkthime e pikturë. Kopsht lakuriq është libri i saj i parë. Sabit Idrizi u lind në Cerajë, fshati më verior i Kosovës i banuar me shqiptarë. Ka studiuar gjuhën shqipe dhe letërsinë. Është kryeredaktor i revistës letrare Fjalë e valë. Deri më tash ka botuar këta libra: Pesha e fundshekullit, Përderisa është e martë, Diell me dhëmbë, Finalja e Ballori i antologjisë zhgënjimit të tyre të madh, Mbretëresha është gjallë, Zarfi, Ma fsheh bregun tjetër. Nuk na mbetët tjetër veçse me e përgëzue dhe lavdërue bashkatdhetarin z. Baki Ymerin për përkushtimin që i jep përhapjës së kulturës e letërsisë shqiptare në botë, jo me fjalë por me vepra.Dhe pikërisht në atë Rumani ku shpërtheu Autori i fundit, përnga mosha, i përfshirë në gjirin e Kujtimeve të shkëndia e Rilindjes Kombëtare me letrën e abetarin e shpirtit është Jeton Kelmendi, poet, publicist dhe veteran i UÇK-së. U patriotit të madh Naum Veqilharxhi. lind më 1978, në Pejë. Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në vendlindje, ndërsa studimet në Prishtinë. Punon për shumë media në Kosovë dhe bashkëpunon me të tjera edhe jashtë vendit. Kelmendi është i njohur, pos si poet me gjashtë libra të botuar, edhe për shkrimet e tij publicistike, sidomos rreth çështjeve kulturore. Poezitë e tij janë Mark Bregu përkthyer në disa gjuhë dhe janë pjesë e disa antologjive. Kritika i ka cilësuar si poezi të mesazheve të qarta dhe moderne në konceptimin e ideve. Esenca e mendimit poetik të Kelmendit është etika e të LAHUTA FISHTJANE shprehurit. Motive dominuese në krijimtarinë e tij janë lirika e dashurisë dhe realiteti i kohës. Bibliografi lirike: Shekulli i Premtimeve, 1999, Përtej Heshtjes, 2002, Në qoftë mesditë, 2004, Më fal pak Atdhe, 2005, Vjerr n‟ball t‟votrës t‟çdo malsori Ku shkojnë ardhjet, 2007, Zonja Fjalë, 2007, Ce mult s-au rărit Rrin Lahuta si relike. scrisorile/ Sa fort janë rralluar letrat, 2007 etj. Shpirti e zemra e çdo shqiptari

Si gjerdan vargjesh epike.

Fishta i Madh, përmes Lahutës E perkujtojmë Amanet ka lanë për shekujt Në tufan mes flakës pushkës 70 vjetorin e vdekjës Me ruejt trojet e me ruejt tempuj.

së Poetit të Madh Kombëtar Përmes tingujve t‟Lahutës GJERGJ FISHTES Që na e lanë kujtim të parët, Vringillim shpatash, e krismat pushkësh Sjellë At Fishta tek Shqiptarët.

Që nga eposi i kreshnikëve Koha e « artë » e Kastriotit, si mesazh iu sjell breznive sa thellë janë rrajet e Kombit.

======14 ======

N‟çdo varg t‟Fishtës, ushtimë malesh, N‟çdo varg t‟Fishtës, gjëmim detesh, GJURMIME MBI HISTORINE N‟çdo varg t‟Fishtës, llavë vullkanesh, E SHQIPERISE N‟çdo varg t‟Fishtës, duf tëmetesh.

Jeton n‟shekujt kryevepra ROBERT ELSIE Që ka shkrue poeti i Kombit, NE FAQET E S‟ka ma t‟madh shqiptar ndër letra, REVISTES KUQ E ZI Anë e m‟anë me i ra Globit.

Hedhin vallle orë e zana Përmes tingujve t‟Lahutarit, Sa t‟ndriçojnë Dielii e Hana Aty rreh zemra e Shqiptarit.

Përmes tingujve t‟Lahutës Hapën faqet e historisë, Aty gjen herojt e luftës Përmendoret e Lirisë

Kemi hy n’kët shekull t’ri, Vazhdojmë të paraqesim vepra sipas kronologjisë që i përkasin historisë me poetë e plot shkrimtarë, shqiptare, të mundesueme nga z. Robert Elsie që merret me studimet por, n’ ”Olimp” qëndron gjithnji shqiptare, me një përkushtim dashamirës e miqësor. Fishta i Madh “Poet Kombëtar” ! E kemi thanë se tekstet paraqiten anglisht siç janë botue nga Robert Elsie. Shkodër 2000 1154 Muhammad al-Idrisi: The Book of Roger Muhammed al-Idrisi was a celebrated Arab geographer. He was born in Ceuta in North Africa and is said to have studied in Cordoba, travelling widely throughout Andalusia and North Africa. For reasons which are unclear, he settled at the court of King Roger II of Sicily (r. 1105-1154), for whom he compiled a geography of the known world. This work, known as the 'Book of Roger', is divided into seven climate zones. It was completed in 1154 and provides some useful information on Albania and Macedonia.

We can state that Venetian territory, the land of the Slavs and, in general, everything bathed by the Adriatic Sea is surrounded as a zone on the eastern side by a chain of mountains which begins 30 miles from Adrianople (Edirne). These mountains are called Lessû (Lezha) and at the top of them there is a town of the same name. They stretch northwards up to Kastoria and there is also a chain of them across from Drast (Durrës) through which the road leading to that town and elsewhere passes. There, the mountain range is called al-Tamûra (Tomor). Three rivers which flow towards Lablûna (Vlora) and Durrës take their sources there. The first river, that of Vlora, is called the Shuzza (Vjosa), the second is called the Dâblî (Devoll) and the third is called Istrîna (Drin). This chain then stretches from the Durrës road 40 miles up to Jâdhra (Zadar). From the point nearest to Adrianople and the town of Janina there is a mountain range which stretches to the gulf of the Peloponnesian Sea and ends 80 miles from Thebes. Naupaktos is on the coast at the foot of this range.

======15 ======

As to the mountain of Lezha, to which we have referred, it is situated 15 1257 miles from Durrës. It is 30 miles from the town of Lezha to Duljîna George Acropolites: (Ulcinj) on the Adriatic Sea. And from there to the mountain it is 12 An Albanian Uprising miles. HislOrian George Acropolites (/217-1282) was the tU/or of Emperor Theodore 1/ Lascaris (r. 1254-1258) and later became rector This mountain range stretches firstly to near Antibra (Bar), a fair of the university in Constantinople. His 'Chronicle' of the Nicaean town built on a hillside 3 miles from the sea, as is the mountain; Empire, based to a good degree on first-hand information and secondly to Qadara (Kotor), a place situated 3 miles from the mountains personal observations, co vers the years 1203-1261. at the edge of one of the mountain ranges; and thirdly to the town of The Emperor (1) therefore departed for the East and 1 remained in Ragusa (Dubrovnik), which is also situated at the edge of the the western part of the Empire. After setting off from Thessalonika, [ mountains. arrived in Berrhoia (Veria). The emissaries of the Pope were waiting there, whom [ was to send back home on order of the emperor. [ Across from the town of Kotor, of which we have spoken, and remained there for a short time to discharge the papal emissaries and to deal with other business and then, leaving that town, 1 set off for beyond the mountains at a distance of 15 miles is Qâmyû (1), a Albania. Passing through Serbia, Kastoria and the Achrida (Ohrid) flourishing town situated near a range of mountains which surrounds it region, 1 arrived in Albania and from there, reached Dyrrachion in the form of a kâf (2) such that one can only reach it from one side. (Durrës) with the notables of that region. There 1 remained for eight days and then departed, having given orders as 1 deemed lit and having The mountain range continues towards Stagno (Ston) where a huge made ail necessary preparations for the trip, including orders for the city of Durrës itsel f. 1 then left Durrës and, passing through and lofty range stands out, on which the town is situated. Then on to Chounavia, crossed the mountain range known as 'Kake Petra' to reach Asbâlatû (Split)... Mate (Mat) and trom there, Debre (Dibra). 1 met ail the officiais who Between the Adriatic Sea and the straits of Constantinople there are were on my route: city regents, heads of local military camps and numerous famed sites, towns and capitals. We intend, with the help of officiais of the government administration. From there, 1 reached God, to refer to them in detail and in order. As such, we say that the Prilep via Kytzabis. The journey from Thessalonika to Prilep 1 covered road from Durrës to Akhrisopoli (Chrysoupolis) is as follows. in three months during the winter (2). Il was December when Ileft Berrhoia and the end of February when 1 reached Prilep. Vpon my arrivai there, 1 received word of a most distressing event, From Durrës on the banks of the Adriatic Sea, journeying by land in i.e. the following: Constantine Chabaron, who had been given supreme the direction of Constantinople, one first of all reaches Petrela, situated command over Albania by the emperor, had been taken prisoner by the on a promontory at a distance of two days. From there, it is a distance of Despot Michael, and this, due to the intrigues of Maria, his wife's 4 days to Okhrida (Ohrid). This town is remarkable as to the sister, who had been married to a certain Sphrantzes and was by this time a widow. With her female wiles, she wrapped Chabaron around significance of its prosperity and its commerce. It is built on a pleasant her linger and won him over with love letters. He was ail too promontory not far from a large lake where they fish on boats. There is susceptible for such things, though he was otherwise a good soldier. much cultivated land around the lake, which is to the south of the town. Now he was snared in that woman's trap. ln view of this fact, Michael Its circumference is slightly more than 3 days. now defected openly. [ received word of this dramatic turn of events while 1 was in Prilep. ln much distress, 1 sent a letter to Michael Lascaris, explaining the whole situation tu him and telling him that the It is a distance of 2 days from here to Bûlghû (Polog / Tetovo), a rehel was nearing Pelagonia. 1 also asked him to hasten there himself fair town situated on the summit of a lofty mountain. At one day's so that wc might join forces and decide on a course of action. Wc thus distance from here, travelling to the northeast, is Asqûfia (Skopje), a met in Pelagonia together with Scuterius Xyleas, whom we regarded as large town surrounded by contiguous cultivated land, by many a good soldier weil disposed to Byzantium. The Emperor Theodor also vineyards and field. thought highly of him since the latter had much military experience. He found the emperor's favour not only as a person but also because of his favourable opinions about Byzantine rule. At our meeting wc decided (1) Unidentified. upon the following: Michael Lascaris was to set off from Berrhoia (2) 22nd letter of the Arabic alphabet.[Extract from: H. Bresc & A. Nef (ed.): where he had pitched his camp, taking ail of his army with him, both Idrîsî, la première géographie de l'Occident, Paris 1999, p. 401-403; and E. the Byzantine and Scythian (3) divisions, march to Pelagonia and Cerulli, F. Gabrieli, G. Levi della Vida, L. Petech, G. Tucci (ed.): Al-Idrisi, Opus prepare his forces there. Scuterius Xyleas was likewise to assemble his Geographicum, Fasc. V, Naples & Rome 1975, p. 792-793. Translated by Robert whole contingent of soldiers, which was even greater in numbers, and Elsie. First published in R. Elsie: Early Albania, a Reader of Historical Texts, meet up with Michael Lascaris. They would then do battle together in 11th - 17th Centuries, Wiesbaden 2003, p. 21-22.] the region of Pelagonia. This location was suitable not only for a battle against the Despot Michael, but also for lighting against the Serbs, who, as wc learnt, had pledged their military support to Michael. When the two promised to carry out our decisions, 1 left them and hastened to Ohrid with my retinue to lind out whether 1 would be able to put the situation in Albania back in order. 1 resolved to send the imperial sewer, Isaac Nestongus, to Albania and gave the usual orders for him to assume the supreme commando 1 was weil aware of the fact that 1 could make such decisions without the slightest danger, i.e. that [ could replace any of the regional tax and government officiaIs, 1 military comman~ers or I~cal aUihorities ~t ~him.~hen~cid~d to set off for Albania myselfto bring the situation in that country back under control and to lind out what the sewer had actually accomplished. On my departure trom Albania, 1 took the sewer and ail the forces with me because the Albanian people had acted in advance and had already carried through with their uprising. They had ail defected to the turncoat Despot Michael. Since 1 could sec for myself that everything was in turmoil, 1 left Dibra, where 1 had spent more days than necessary and Gryka e lumit Vjosa Tepelenës (Foto nga Robert Elsie) where the enemy had encircled us, and took Ohrid by storm with several members of my retinue. ln Ohrid 1 left the sewer to guard the

======16 ======

castle and, marching through Prespa and a place called Siderokastron, Aktiviteti u organizua nga Shoqata e Shkrimtarëve reached Prilep. There 1 had the impression ofhaving arrived in a safe haven. Shqiptarë të Belgjikës në Qendrën Kulurore belgo-rumune Arthis. (1) Emperor Theodore Il Lascaris. (2)December1256 10February 1257. Ky aktivitet u organizua nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptarë të (3) here probably meaning Siav. [Extraci from: Georgii Acropolilae: Opera, Belgjikës që u zhvillua më 23 tetor 2010 në orën 16,30 me një Leipzig 1903, p. 140 143. Translaled by Roben Elsie. Firsl published in R. Elsie: Har/y A/hanta. a Reader of H/s/(Jr/ca/ Tex/s. ///h - /7th Centuries, Wiesbaden pjesëmarrje të gjerë të Shqiptarve, Belgjëve dhe Rumenëve, në sallën e 2003, p. 10-11.] qendrës rumune e drejtuar nga Zonja Karmen.

Hapja e mbrëmje u bë me recitimin e të disa poezive nga zz. Jetonn Kelmendi (shq.), Elona Zhana (fr.) dhe Shqiponja Duro (nl.). Pastaj morën fjalën, zz. Safet Kryemadhi (fr.) Gjovalin Kola (shq.) dhe regjisori francez Stan Zambeaux. Folësit dhanë pikëpamjet e tyre për këtë vëllim me poezi, duke i quajtur ato si një niveli të mirë letrar dhe duke theksuar delikatesën e disa poezive dhe mendimin filozofik të autorit i cili, me frymëzim kosmologjik kishte dëshirë për të biseduar me yjet. Në ato poezi shprehej nostalgjia për rininë e humbur, ku ndriçonte ndonjë rreze drite që jepte gëzim dhe shpresë në errësirën e një jete të bllokuar në kushtet skëterrore. Autori ia kishte kushtuar librin gruas tij, shoqe trime në një jetë plot me vuajtje. Tani ata i shpëtuan përgjithmonë mbretërimit të së keqës duke arritë në parajsën e lirisë që e gjetën në Belgjikë, e cila u siguroi një pritje të ngrohtë e bujare. Autori mund të përkushtohej krijimtarisë poetike dhe të çdo shprehje letrare të lirë, që nën diktaturën komuniste i ishin të ndaluara nën frikën e dënimeve të rënda që mund të çonin edhe në një ekzekutim, Liqeni i Ohrit në Dimën (Foto nga Robert Elsi siç u ndodhi disa shokve të tij, që mjerisht ua prenë jetën e rininë vetëm për ndonjë poezi që nuk u pelqente xhelatët komunistë.

Pas këtyre ndërhyrjeve autori falënderoi organizatorët, qendrën rumune dhe liderën e saj, Zonjën Karmen, e cila kishte vënë në dispozicion sallën, dhe u kishte dhënë autorit kënaqësinë për të AKTIVITET kULTUROR SHQIPTAR ekspozuar edhe disa piktura të tij, që nuk ishin ekspozuar kurrë më parë. NE BRUKSEL Mbrëmja u zbukurua nga muzika e Gjovalin Nonajt, virtuoz i fizarmonikës që bashkë me vëllain Gjeto krijuan një atmosferë gëzimi, me këngë tradicionale shqiptare. Mysafirët u argëtuan duke vallëzuar e Më 23 Tetor 2010 u zhvillua një mbrëmje kënduar me tingujt e muzikës shqiptare, shumë ritmike dhe e gjallë. Dy letrare për promovimin e librit me poezi vllaznit Gjovalin e Gjeto kënduan këngë rapsodike të shoqëruara me "Çifteli". E gjithë mbrëmja u nderua me dolli me gota të verës dhe të PETALE TRENDAFILI tjera pije, që u dha pjesëmarrësve mundësinë për të shkëmbyer Të poetit e piktorit opinionet dhe mendimet e tyre. Ndërkohë njerëzit mundën të marrin librin e poezive me nënshkrimin e autorit, dhe pas u nisën drejt LEK PERVIZI shtëpive të tyre, krejt të kënaqur, duke i thënë natën e mirë njeritjetrit. dygjuhësh frëngjishts-shqip botuar Një aktivitet i suksesshëm që jep shpresa për aktivitete të tjera kulturore që shkrimtarët shqiptarë të Belgjikës kanë ndërmend të nga Editions L‟Harmattan, Paris, 2010. zhvillojnë herë pas here. Ne nuk na mbete veçse të iu urojmë suksese te metejshme ne punën e tyre fisnike për të përhapur kulturën, letërsinë e artin shqiptar në qëndrën e Europës së Bashkuar, duke i shërbye kështu paraqitjës së mirë të imazhit të shqiptarve dhe të Shqipërisë në Europë, ku Shqipëria është në rrugë e sipër që të arrije e të pëfshihet në gjirin e saj së shepjt

Zonja Karmen Dragiçi, Drejtoresha e Qendrës Rumune, pershendet poetin, organizatorët e aktiviteti dhe te pranishmit ne sallë. Libri ne botimin e L‟Harmattan, cikli Ne tryezë, Stan Zambeaux, Lek Pervizi e Safet Kryemadhi “Poetë të pesë Kontinentëve”

======17 ======

Origjinali frëngjisht

Nga Stan Zambeaux

Je m'adresse à un résistant de la vie, à un combattant poétique de la liberté. Je m'adresse à un peintre qui nous témoigne sa vision du monde sans jamais éclipser celle de l'autre Je m'adresse au poète qui aura tenté, tantôt de comprendre la ballade de la rose, tantôt d'imaginer là où pourrait se trouver un pétale, poussé par le vent Je m'adresse aux pétales de rose; orphelins et solitaires, qui, meurtris par la cruauté du vent, se trouve emmener vers des horizons inconnus. A Poeti me te shoqën Gjuliana, midis familjarëve dhe miqve që morën pjesë në ceux là, d'ailleurs, je leur demande comment étaient cette rencontre avec promovimin e librit te tij poetik “Petale Trëndafili”, frëngjisht – shqip. le Poète qui parla si bien d'eux. Je m'adresse à l'homme, celui qui me guide par son témoignage de vie, celui qui m'apprend à avoir conscience et à apprécier ce que j'ai. Fjala e regjisorit francez Celui qui; à quatre vingt printemps passées, sourit comme un enfant qui (Përkthim shqip) découvre la beauté de ce monde. Cet homme s'inscrit pour moi, dans le Stan Zambeaux livre légendaire de l'histoire de l'humanité: celle des hommes qui après avoir vécu l'enfer; bien pire encore que celui décrit par Dante, nous I drejtohëm një njeriu që i bani ballë jetës, një luftëtari poetik të délivrent un tel message d'amour et d'espoir. lirisë. Je m'adresse à un ami, peut être que cela peut vous paraître étrange I drejtohëm një piktori që na dëshmon për visionin e botës pa e que le vieux gamin que je suis soit lié d'amitié avec ce jeune monument eklipsue atë të të tjerëve. de notre histoire ... soit ! I drejtohëm poetit që do të jetë orvatë, qoftë me kuptue balladën e Je m'adresse au témoin d'un siècle pour lui demander si notre monde trëndafilit, ashtu me hamendue se ku mund të gjëndej një petale i est si mauvais qu'on nous le dit. Et pour le remercier de son combat de shtymë nga era. vie. I drejtohëm petalëve të trëndafilit ; jetimë e të vetmuem, që të Enfin je m'adresse à la femme si chère de mon ami pour la shkapëtun nga egërsia e erës, e shohin veten të degdisun drej remercier d'avoir été « la Beba » qui a accompagnée et soutenu l'ami, le horizontësh të panjohun. Atyne, atëherë, unë u drejtoj pyetjën, si ishte poète, le résistant, en clair, l'homme. ky takim me poetin që foli aq Pour reprendre Lek, je souhaite que nos âmes ne s'éteignent plus bukur per ta. jamais « dans les bras sombres des nuits sidérales où il n'y a pas de I drejtohëm njeriut, i cili më udhëheq me dëshminë e tij të jetës, i roses à cueillir ». cili më mëson me qenë i ndërgjegjshëm dhe me çmue atë që kam. I cili Désormais, tout comme mon ami qui à passé plus de quarante me te tetëdhjetë pranvera të shkueme, buzëqesh si një fëmi që zbulon années; privé de toute expression libre, dans des camps ou des bukurinë e kësaj bote. Ky njeri për mue duhet të shkruhet në librin prisons, je tenterai de regarder le soleil comme amour, la lumière legjëndar të historisë të njerëzimit : ajo e njerëzve që pasi kanë përjetue comme affection et la chaleur comme tendresse. ferrin ; shumë ma të keq se ai i përshkruem prej Dantes, na japin një Ainsi la prochaine fois que je viendrais dans la maison familiale de mesazh të madh dashunie e shprese. Lek et Beba; sur la route je pourrais ramasser de belles roses avec leur I drejtohëm një miku, mund te që të ju duket e çuditshme që një tige frêle et tout leurs pétales, de magnifiques pétales de roses. çunak i vjetër si unë të jetë lidhë me miqësi me nje të ri të tillë, monument i historisë sonë. I drejtohëm një dëshmitari të një shekulli për ta pyetun nëse asht bota jonë aq e keqe siç na thonë. Dhe për ta falënderue për luftën e tij të jetës. Së fundi i drejtohëm grues aq të dashun të mikut tim për ta Revista flamande Knack Focus.be falëndërue që ka qenë ajo « Beba » qe e ka shoqnue dhe mbajtë këtë paraqet Aktivitetin e shkrimtarëve mik, poetin, luftëtarin, pra njeriun. Që të kthehëm te Leka, uroj që shpirtnat tonë të mos shuhën ma shqiptarë në Bruksel kurrë « në prehnin e errët të natës siderale ku nuk ka trëdafilë për me këputë ». Tashma, porsi miku im që ka kalue ma shumë se q dyzetvjet i Shoqata e Skrimtarëve Shqiptarë ka bere kohën e ndaluem për çdo hsprehje të lirë, ne kampe e në burgje, une do të fundit pagëzimin e saj duke theksuar ambiciet orvatëm të shikoj diellin si dashuni, dritën si mirësi, ngrohtësinë si dhëmshuri. kulturore ndaj letërsisë belge. Herën tjetër kur do të shkoj në shtëpinë familjare të Lekës dhe Bebës, gjatë rrugës mund të mbledh do trëndafilë të bukur me gemb të hollë e plot petale, petale të mrekullueshëm. Albanese schrijversbeweging te Brussel opgericht Shqiptarët janë të gjithë poetë. Onlangs werd de Albanese Schrijversvereniging Për shqiptarët poezia asht pjesë e pandame e jetës. boven de doopvont gehouden met uitgesproken Ata i thurin e këndojnë poezitë e tyne interculturele ambities, ook naar de Belgische prej shekujsh, me lahutë e çifteli. literatuur toe.

======18 ======

Misschien was het puur toeval, maar de eerste activiteit van de ook daar zijn de mensen ander de indruk van de klank van die vreemde kersverse schrijversvereniging vindt plaats in een zaaltje aan de taal. Vlaamse Steenweg in Brussel. De opkomst voor de openingsavond van de Albanese Schrijversvereniging is meer dan behoorlijk. In het kleine De vereniging zelf is gegroeid uit een aantal los-vaste initiatieven die gemeenschapszaaltje is het drummen voor een plaatsje. Het lijkt wel ijveren voor een dialoog tussen de beide culturen. Niet alleen willen ze alsof de hele Albanese gemeenschap in Brussel is komen opdagen voor een spreekbuis zijn voor Belgisch-Albanees literair talent, maar ook de presentatie van Pervizi‟s jongste dichtbundel 'Pétales de rose'. De willen ze de clichés over hun land en (ex-) inwoners ervan overstijgen. centrale gast is dan ook meer dan zomaar een dubbelartiest. Pervizi is De Albanezen zijn een poëtisch volk. “In Albanië zijn niet minder dan een survivor. Tijdens de communistische dictatuur van Enver Hoxha 20 000 schrijvers”, zegt Elona Zhama. En er wordt niet alleen in de werd hij decennialang achter de tralies gezet door het regime. Al die moedertaal gedicht, sommige van de Belgisch-Albanese schrijvers jaren is hij blijven schrijven, én schilderen – uit zelfbehoud. Vandaag wagen zich aan teksten in het Frans, en zelfs het Nederlands. Het feit krijgt hij een ereplaats in het knusse zaaltje. dat deze jonge dichters zich proberen uit de drukken in de taal van hun geadopteerde natie, benadrukt hun positie als artists in exile. De veranderende relatie met het moederland, en die met „gastland‟, vindt dan ook regelmatig zijn weg naar de gedichten.

Na het drukke literaire gewirwar is het tijd voor muziek. De accordeon jankt en er wordt gedanst. Glazen worden rondgedeeld en het wordt – in één woord – gezellig.

Michiel Leen & Martijn Sermeus

Siç e kemi theksuar ky aktivitet ishte nje nisme per te hapur nje dere në marëdhënjet kulturore reciproke midis shkrimtarëve e artistëve shqiptare dhe atyre belgjë te dy gjuhëve, frëngjisht dhe flamande. Aktiviteti e arriti suksesin e tij dhe u pasqyrua ne mediat belge e rumune, duke pasur parasyshë se ky aktivitet u mundësua nga qendra kulturore rumune drejtuar nga zonja Poeti mes ekipit formues te Shoq. Shkrimtarëve Shqiptarë të Belgjikës. Gjovalin Kola, Jeton Kelmendi, Lek Pervizi, Jelona Zhana e Shqiponja Duro Karmen dhe ekipi i saj, belgo-rumun. Ne e pamë t‟arësyeshme qe ta paraqesim ne gjuhën flamande perveç se frëngjisht, për të nderuar belgjët që morën pjesë bujarisht. Het is ooit anders geweest. Pervizi heeft jarenlang moeten knokken voor een visum. Maar dat is nu achter de rug. Omringd door zijn eigen schilderijen zwaaien steeds weer andere landgenoten hem lof toe. Hoewel Pervizi wordt ingehaald als een grand old man wordt er meer over hem gepraat dan dat hij zelf aan het woord komt. De oude meester laat zich de aandacht de hele avond lang welgevallen. Maar wanneer hij ten langen leste zelf het woord neemt, is hij zichtbaar geëmotioneerd. Opvallend genoeg gaat het in Pervizi‟s poëzie niet over de agressie en gruwel van zijn verleden, maar over de schoonheid van het MARTIN CAMAJ dagdagelijkse. Hier is een man aan het werk die zich, middenin het werkkamp, blijft verwonderen over de tederheid van rozenblaadjes. Een NDER I KOMBIT man die temidden de waanzin een portret schilderde van zijn moeder. En alhoewel je als Vlaming hoegenaamd geen woord van het voorgedragene begrijpt, voel je aan de sonoriteit ervan de melancholie Presidenti Topi dekoron personalitetin e die uit de gedichten spreekt. shquar të letërsisë shqipe Martin Camaj Verrassend genoeg is de Albanese literaire activiteit in België even oud (pas vdekjes), me Urdhrin “Nderi i als de aanwezigheid van de gemeenschap zelf. Al van voor de Eerste Kombit”. Wereldoorlog hadden de Brusselse Albanezen hun eigen krant en literaire tijdschriften. Met de oprichting van de Albanese Schrijversvereniging wordt de continuïteit nog maar eens benadrukt. 26 tetor 2010 Maar de vereniging denkt en werkt ook in de omgekeerde richting. Presidenti i Republikës, Prof. Dr. Bamir Topi dekoroi sot në Presidencë, In Albanië bestaat immers een levendige belangstelling voor de në një ceremoni të veçantë, shkrimtarin dhe albanologun Martin Camaj Belgische literatuur, zo blijkt. “Siménon, Amélie Nothomb én Charles (pas vdekjes), me Urdhrin “Nderi i Kombit”. Ishin të pranishëm në Decoster zijn heel bekend in Albanië”, drukt journalist Gjovalin Kola ceremoninë e organizuar me këtë rast bashkëshortja e të ndjerit, Erika ons op het hart. “Bovendien willen we een dialoog op gang brengen Camaj, Kryetari i Akademisë së Shkencave, Gudar Beqiraj, tussen de verschillende literaturen, want ook al zijn de verschillen groot, Zëvendësministrja e Arsimit dhe e Shkencës, Nora Malaj, shkrimtarë, ze kunnen de basis vormen voor een interessante wisselwerking", licht albanologë, përkthyes, studiues, personalitete të ndryshme të fushës së Shqiponja Duro toe. Vanuit deze optiek organiseert de vereniging ook gjuhësisë e letërsisë. in Albanië activiteiten rond de Belgische literatuur. Niet alleen worden schrijvers zoals Hugo Claus en Paul Van Ostaijen naar het Albanees vertaald, hun poëzie wordt ook – in het Nederlands – voorgedragen. En

======19 ======

shumë fëmijëri, kaq shumë vendlindje”. Vepra e Camajt është përpjekja elitare dhe shpirtërore njëkohësisht, për ta mbajtur gjithmonë pranë atdheun, vendlindjen e për të mos e humbur atë duke e shndërruar në fjalë të thënë, të shkruar dhe në mit modern.

Camaj ishte udhëtar në jetë, në kohë, në letërsi, në dije. Udha e tij është rrugëtimi i një shqiptari që kthehet në vendlindje, një nga kthimet mbi të cilin vetë letërsia themelohet. E tashmja dhe e ardhmja e Martin Camajt janë në këtë rrugëtim, në vektorin nga ikja tek kthimi.

Rikthimi i Martin Camajt në sistemin letrar nuk është thjesht rikthimi i shkrimtarit dhe shqiptarit, por edhe rikthimi i shijes së leximit për lexuesin shqiptar, për letërsinë e pastër dhe të paangazhuar, pikërisht ajo që na kishte munguar.

Presidenti Bamir Topi i dorëzon zonjës Erika Camaj E siç thotë shkrimtari i madh, duke iu referuar Camajt dekoratën e naltë „Nderi i Kombit“ pas vdekjës, “Epokat dhe popujt zakonisht nuk bëjnë gabime në vlerësimin e artit të poetit, albanologut dhe atdhetarit të shquem Martin Camaj. madh. Edhe kur gabimet ndodhin, nuk janë veçse të përkohshme. Një nderim i vonuem por shumë i merituem Gjithmonë vjen ora kur të vonuarit mbërrijnë dhe të munguarit shfaqen. Në ngrehinën e përkorë të letrave shqipe, atje ku është duke zënë vendin Presidenti Topi, në fjalën e mbajtur me këtë rast, u shpreh: e vet Martin Camaj, ashtu si në çdo panteon, hyhet vetëm nga një portë, natyrisht ajo e madhja. E ajo portë, siç e tregon emri,nuk njeh veçse arsye të mëdha.” ““E nderuar zonja Camaj, Të nderuar të ftuar, Kur kam firmosur urdhërin “Nderi i Kombit” për Martin Camajn, unë kam patur parasysh përkushtimin e tij sipëror ndaj gjuhës sonë, artin e madh, dashurinë e vuajtur e poetike ndaj Shqipërisë së tij. Jam thellësisht i prekur, që në cilësinë e Presidentit të Republikës, më takon mua personalisht të zyrtarizoj kthimin përfundimtar në mes të mëdhenjve, ashtu siç i ka hije, poetit, prozatorit, albanologut, mjeshtrit të madh të gjuhës dhe fjalës shqipe, Martin Camajt.

“Ndonëse të ndam për gjysmë shekulli, unë jam i jueji e ju jeni të mijtë” Këto fjalë të thëna në çastet e fundit të vitit 1992, nga “shkrimtari i lartësive” gjithnjë e më shumë marrin një formë testamenti, duke shpjeguar një marrëdhënie unike me letërsinë dhe historinë, vendin dhe popullin e tij.

Jam i bindur që sot bashkohemi të gjithë në një zë për të thënë: Po, ti je i yni dhe ne jemi krenarë për ty! Ne jemi të tutë, kemi qenë gjithmonë të tillë, edhe atëherë kur diktatura me dhunën dhe zhurmën e saj të mbulonte me harresë, edhe sot më shumë se kurrë, kur kuptojmë sa shumë na ke dashur, duke e dërguar kulturën shqiptare drejt Evropës përpara se Shqipëria t‟i afrohej asaj.

Të nderuar miq,

Poeti i ri Martin Camaj u arratis nga Shqipëria për t‟iu larguar fatit të parashkruar e me siguri nuk ka menduar që kjo do të ishte një ikje Martin Camaj „Nderi i Kombit fatale, përfundimtare dhe më vonë, duke rendur sa në Kosovë, në Të nderuar miq e admirues të Camajt, Romë, tek arbëreshët e Italisë apo në Mynih, ai ka kuptuar se mund të shkonte kudo, i ndaluar ishte vetëm në vendin e vet dhe vendi i tij ishte i Në periudha të caktuara për arsye rrethanash ndodh që një shoqëri të ndaluar për të. privohet nga vlerat, por kur ato rrethana bien është shoqëria që duhet të rendi drejt vlerave dhe jo e kundërta. Kjo është ajo që ne po mundohemi Por kudo që ai shkoi u shndërrua në shkollë letrare! Ai ndikoi ndjeshëm të realizojmë sot.“ mbi letersinë moderne të Kosovës! Ai ndikoi gjithashtu në thellimin e vetëdijes kombëtare tek arbëreshët e Italisë! Me aktivitetin e tij Pas ekzekutimit të himnit kombëtar dhe leximit të dekretit përkatës nga shkencor, Camaj i dha shumë prestigj në botë albanologjisë, sidomos Sekretari i Përgjithshëm i Institucionit të Presidencës, Aleksandër me themelimin e Katedrës së gjuhës shqipe në Mynih të Gjermanisë, Flloko, Kreu i Shtetit i dorëzoi bashkëshortes së Martin Camajt, Urdhrin vend ku zë fill tradita e albanologjisë dhe e hulumtimit të botës e lartë “Nderi i Kombit” me motivacionin: “Personalitetit të mirënjohur, shqiptare. që dha një kontribut të rëndësishëm në studimin e gjuhës dhe të kulturës kombëtare, si dhe në njohjen e shkencave albanologjike në botë; Në jetën e Camajt, pamundësia e kthimit është tragjike, por fatlume për shkrimtarit të shquar që krijoi nga veprat më të mira të letërsisë letrat shqipe. Kjo pamundësi ka kushtëzuar procesin e tij krijues. “Në moderne shqipe”. asnjë vepër tjetër të letërsisë shqipe, nuk gjejmë kaq shumë atdhe, kaq

======20 ======

Duke shprehur mirënjohje të thellë për këtë vlerësim, në emër të Në dy vëllimet e fundit përfshihen vepra, të cilat vetë autori i ka lënë familjarëve përshëndeti zonja Erika Camaj, e cila tha: mënjanë, duke i konsideruar si më me pak vlerë. Ato i përkasin fillimeve të karrierës së tij dhe duket se nuk plotësonin kërkesat që “Shkëlqesia Juaj, shkrimtari në kulmin e karrierës, kishte ndaj vetes. Por, gjithsesi nga ana e përgatitësve të veprës së plotë, është parë e udhës, që në këtë Sot e nderuat burrin tim me dekorimin më të lartë që mund t‟i japë kolanë të përfshihet e gjithë krijimtaria, pavarësisht nivelit të saj, me vendlindja e tij. Dhe me këtë, po e nderoni në vend të shumë qëllim që lexuesi të krijojë një ide të plotë mbi evoluimin e veprës së bashkatdhetarëve të tij që kishin ide të njëjta, të ngjashme, si Martin Camajt. Camaj. Shumë syresh nuk janë më mes nesh. Unë i kujtoj plot respekt këta njerëz të mrekullueshëm e guximtarë. Gëzohem dhe ju Mes veprave të botuara përfshihen edhe disa vëllime të para poetike, faleminderit, zoti President, që po marr këtë dekorim! Jam krenare që e disa tregime të botuar në revistën “Shejzat”, mbi të cilat lexuesi ka pak kam emrin Camaj dhe jam munduar gjithmonë ta nderoj, gjë që do ta ose aspak informacion. Janë gjithashtu edhe dy drama, njëra është bëj edhe më tej. I falenderoj të gjithë të pranishmit që erdhën sot në këtë botuar pas vdekjes, si dhe disa variante poezish të shkurtra, të cilat kanë ditë. Shumë faleminderit!” parë dikur edhe dritën e botimit dhe në këtë kolanë, ofrohen më të kompletuara. Vëllimi i dhjetë, por që nuk mund të konsiderohet si i fundit për nga rëndësia, na ofron një tjetër dimension të ri. Përmes Promovohet kolana e veprave të arkivit të tij letrar, ai na zbulohet si kritik letrar. Përmes tyre mund të mësojmë mbi mendimet e Camajt për zhvillimin e poezisë, prozës, apo Martin Camajt letërsisë shqipe në përgjithësi. Gjithashtu, ai ofron edhe një doracak për shkrimtarët e rinj, apo edhe për lexuesin kërkues sesi punohet me stilin, vargun apo metrikën.

Këtë javë, në Tiranë, u promovua në praninë e shumë miqve e dashamirësve të letërsisë së Martin Camajt, kolana e plotë e veprave të tij. Në një ceremoni të shkurtër, vepra e të mohuarit u kthye në atdhe e Dekorimi i Martin Camajt „Nder i Kombit“ le të jetë plotë. Në ceremoni, morën pjesë e shoqja Erika Camaj, Bardhyl nje fillim i mbarë për Presidentin Topi, që të ketë Demiraj, njeriu që është marrë gjerësisht dhe ka punuar për këtë vepër, prasyshë se ka shqiptarë të tjerë që kanë kontribue në botuesi i “Onufrit”, Bujar Hudhri dhe njerëz të artit e të letërsisë si Shaban Sinani, Mark Marku, Dhurata Shehri, Floresha Dado, Maks fushën e kulturës, letersisë, artit e shkencës, të mbetun Velo, Rikard Ljarja, etj. Në fjalën e mbajtur me këtë rast, Hudhri tha se të panjohun nga koha e diktaturës dhe që vazhdojnë “kemi kënaqësinë që të botojmë veprën e plotë të një prej shkrimtarëve akoma sot të mbetën në hije, biles edhe të denigruar, të rëndësishëm shqiptarë”. Fakti që Camaj mbetet ende sot disi “i papranuar”, sipas tij ka të bëjë me faktin që kur pas viteve ‟90, vepra e sepse i përkasin asaj shtresës së intelektualëve të tij erdhi në Shqipëri, shqiptarët emigruan. Në kopertinë është figura e përsekutuar, pikërisht shtresës së të ndjerit Martin Camajt sipas një vizatimi të Ibrahim Kodrës dhe një pikturë e tij nga Camaj, i cili me këtë dekoratë i përfaqëson të gjithë Gjelosh Gjoka. Më tej fjalën e mori, Matteo Mandola i cili pasi vlerësoi punën e shkrimtarit vuri në dukje faktin se ai u afirmua në kohë të siç e theksoi bukur e shoqja e nderuar, Erika Camaj. vështira, por më te letërsia shqipe do të ketë suksese të mëtejshme. Bardhyl Demiraj, prej disa vitesh titullar i degës së albanologjisë pranë Universitetit të Mynihut, themeluar prej Camajt u shpreh se ai është shkrimtari më i spikatur i mërgatës. Vetë Erika Camaj, u tregua fjalëpakë dhe pasi falenderoi ata që bashkëpunuan për ta sjellë të plotë këtë vepër, vlerësoi së tepërmi Demirajn, për punën kolosale që ka bërë. Lufta e sajuar “Të dashur miq, vepra vjen aty ku ka vendin”, – tha ajo. e partizanëve për çlirimin e Tiranës

Nga Dashnor Kaloçi

Aty rreth orës 03:00 të mëngjesit, duke u gdhirë 13 nëntori i vitit 1944, nga jashtë oborrit të shtëpisë sonë u dëgjua zëri i Telat Kalos, që ishte mhallali i joni dhe njëkohësisht edhe sekretari i Këshillit Nacional Çlirimtar për lagjen ku banonim ne, i cili thërriti babanë tonë, Muharremin, duke i thënë të dilte se kishte një fjalë me të. Babai u vesh shpejt dhe porsa doli në oborr, akoma pa mbërritur te Telati, u qëllua me breshëri automatiku nga tre partizanë që ishin fshehur mbas një peme brenda avllisë sonë dhe mbeti i vdekur në vend". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për gazetën "Shqip", është 80-vjeçari Islam Lleshi, ish-eksponent i Rinisë së Ballit Kombëtar, gjatë periudhës Kolana së Luftës Antifashiste dhe një nga dëshmitarët okularë të masakrave që Në kolanën 10 vëllimshe përfshihet vepra që është botuar në gjallje të kryen forcat partizane të Enver Hoxhës gjatë ditëve kur luftohej për autorit, mes të cilave novelat e njohura “Djella”, “Rrathë”, “Karpa“, çlirimin e Tiranës në nëntorin e largët të vitit 1944. Islami dëshmon “Shkundullima“, proza poetike “Dranja“, apo vëllime poetike, që ai vetë gjithashtu për herë të parë edhe rreth vrasjes së babait të tij, Muharrem ka dhënë dorën e fundit, për të vijuar me ato që janë botuar pas vdekjes. Lleshit, një nga viktimat e shumta të masakrave që kryen partizanët në

======21 ======

ditët e para të nëntorit 1944, të cilat në historinë e Shqipërisë njihen goditur njëri-tjetrin, gjë e cila asokohe u mësua prej Petraq Pekmesit, ndryshe si "Lufta për çlirimin e Tiranës".Po si qëndron e vërteta rreth përkthyesi i gjermanëve. kësaj ngjarjeje dhe a ka pasur vërtet luftë në mes forcave gjermane që ishin instaluar ato ditë në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, dhe partizanëve Masakrat e partizanëve në Tiranë të Divizionit të Parë të komanduar nga Gjeneral-major Dali Ndreu, të cilit Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacional Çlirimtare i kishte ngarkuar detyrën e çlirimit të kryeqytetit? Si hynë partizanët në Tiranë Po si vepruan partizanë me kundërshtarët politikë dhe me familjet e dhe si ekzekutuan ata në shtëpitë e tyre me dhjetëra persona, të cilët i atyre që ata i quanin "reaksionare", ato ditë të nëntorit 1944 kur hynë në kishin në listat që ua kishin dorëzuar më parë këshillat e lagjeve? Si u Tiranë? Lidhur me këtë, Islam Lleshi kujton: "Që kur Divizioni i Parë krye masakra në hotelin "Bristol" dhe cilët ishin intelektualët e njohur partizan ishte i dislokuar në Priskë, nëpërmjet njerëzve të tyre dhe që u ekzekutuan në bodrumet e atij hotel këshillave Nacional Çlirimtare që ekzistonin në çdo lagje, ata kishin marrë të gjithë emrat e kundërshtarëve të tyre politikë (kryesisht të Ballit e Legalitetit) dhe familjeve të tyre, të cilat i kishin shënuar në lista të sakta. Kështu, pas çdo përparimi që ata bënin në drejtim të qendrës së Tiranës (pas tërheqjes së gjermanëve), duke hyrë nëpër lagje, ekzekutonin të gjithë personat që i kishin në ato lista, të cilat ua tregonin dhe këshilltarët komunistë, që dhe ua nxirrnin nga shtëpitë e tyre për t„i ekzekutuar. Këtë gjë partizanët e zbatuan pikë për pikë edhe me familjen tonë nacionaliste, duke na vrarë babain, Muharremin, sepse në atë kohë unë isha në çetat e Ballit Kombëtar me armë në dorë dhe vëllai, Sulejmani (i diplomuar në Torino për Veterinari), ishte një nga të parët që aderuan me Ballin Kombëtar dhe asokohe gjendej i arrestuar nga partizanët. Kështu, rreth orës 03:00 të mëngjesit, duke u gdhirë 13 nëntori i vitit 1944, nga oborri i shtëpisë sonë u dëgjua zëri i Telat Kalos që ishte mhallali i joni, e njëkohësisht sekretar i Këshillit Nacional Çlirimtar, i cili thërriti babanë duke i thënë që të dilte jashtë, pasi kishte një fjalë me të. Babai u vesh dhe sapo doli jashtë, akoma pa u afruar te Telati, i cili u tërhoq disa hapa më prapa nga vendi ku thërriti, disa breshëri automatiku të tre partizanëve që ishin fshehur mbas një peme të avllisë sonë, e lanë babanë të vdekur në vend. Pas kësaj, partizanët hynë brenda në shtëpi duke tmerruar nënën Fitneten, dy vëllezërit e vegjël: Njaziun 10-vjeçar (para viteve „90-të, trajner i ne prag te te ashtuquajturit çlirim, foto 1943. famshëm i basketbollit të Partizanit), motrën Dylberen 12-vjeçare dhe Bardhulin 2-vjeçar. Po kështu, në shtëpi ishte dhe vajza e kushëririt tonë, Fadil Lleshit (Ikbalja), motra e Mustafa Lleshit (shoku i ngushtë i Marrëveshja e gjermanëve me partizanët për Tiranën Kajo Karafilit), partizan, që ishte vrarë në Pezë. Kur partizanët që hynë brenda filluan të bërtisnin duke kërkuar armë, Ikbalia u tha atyre se në Lidhur me këto ngjarje, Islam Lleshi, i cili asokohe ishte pjesëtar aktiv i atë familje ishin njerëzit e Mustafa Lleshit. Pas kësaj, ata u shtangën çetave nacionaliste të Ballit Kombëtar, kujton: "Aty nga fundi i tetorit dhe njëri nga partizanët, që si duket ishte komandanti i tyre, u bëri „44, forcat partizane të Divizionit të Parë (me komandant gjeneral-major thirrje të tjerëve që po kontrollonin, duke u thënë: "Hajde të ikim". Të Dali Ndreu), që e kishin vendosur shtabin e tyre rrëzë malit të Dajtit, në nesërmen, në shtëpinë tonë erdhën disa nga të afërmit tanë dhe babain e fshatin Priskë të Tiranës, nuk hynin dot në kryeqytet, pasi gjermanët varrosën në oborrin e pasmë të shtëpisë, pasi për vetë situatën ku kishin tri pika kryesore ku ishin instaluar: një në fshatin Linzë në lindje ndodhej kryeqyteti, nën breshëritë e armëve dhe bombave, nuk mund të të Tiranës, një në komandën e Xhandarmërisë që ishte vendosur aty ku shkonin te varrezat e Bamit. Njerëzit që vinin në shtëpinë tonë për të na sot është Kryegjyshata Bektashiane dhe tjetrën në Tiranën e Re. Nga të ngushëlluar, tregonin se ato ditë kudo nëpër Tiranë partizanët kishin dhënat që vinin asokohe, thuhej se komanda gjermane, e cila ishte vrarë dhe masakruar shumë nacionalistë e intelektualë të njohur. Shtabi vendosur aty ku sot është korpusi i Universitetit Shtetëror të Tiranës, po i partizanëve, me komandant Halit Tafanin, që kreu vrasjen e babait priste forcat e tjera që do vinin nga Greqia, me një autokolonë të gjatë tonë, u vendos aty afër nesh, te shtëpia e Ferit Vokopolës (ish-deputet i nga Korça për në Tiranë dhe do vazhdonin në drejtim të Shkodrës për Zogut) dhe pas largimit të tyre aty u gjet dhe një listë me personat që t„u larguar përfundimisht nga Shqipëria. Qëllimi i forcave gjermane ishin pushkatuar, ku bënte pjesë dhe babai ynë". Kështu e kujton 80- ishte tërheqja e plotë e tyre drejt Berlinit dhe ata nuk kishin asnjë plan vjeçari Islam Lleshi ngjarjen e vrasjes së babait të tij, Muharremit, duke për të luftuar. Ata mundoheshin vetëm që të mbronin rrugëkalimet nga u gdhirë 13 nëntori i vitit 1944. do të tërhiqeshin dhe pikat kyçe nga mund të goditeshin prej forcave partizane, apo dhe atyre nacionaliste. Nisur nga kjo gjë, komanda Dhjetëra të ekzekutuar në hotelin "Bristol" gjermane që ishte në Tiranë i kishte dërguar fjalë shtabit partizan të Divizionit të Parë, që të mos i ngacmonte dhe të mos u krijonte probleme, sepse në datën 20 nëntor ata do të largoheshin përfundimisht Por ato ditë të nëntorit të vitit 1944, forcat partizane që kishin marrë nga Tirana. Për të ndërmjetësuar me partizanët lidhur me këto detyrë nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacional Çlirimtare të Enver probleme, gjermanët kishin caktuar Petraq Pekmesin (e kishte shtëpinë Hoxhës për të marrë Tiranën, ekzekutuan nëpër shtëpitë e tyre edhe aty ku sot është lagjja ""), i cili asokohe kryente detyrën e shumë nacionalistë dhe intelektualë të tjerë të njohur. Lidhur me këtë, përkthyesit pranë komandës gjermane. Pasi gjermanët i tërhoqën dy Islam Lleshi dëshmon: "Pasi vranë babanë tonë, forcat partizane kaluan pikat kryesore të tyre të vendosura në Linzë dhe te Kryegjyshata, bulevardin dhe ekzekutuan edhe Anton Mazrekun, i cili e kishte partizanët hynë pa luftë deri te rruga "Bardhyl". Pas kësaj, shtabi i shtëpinë jo më larg se 100 m nga ne, pranë kinemasë "Rozafat". Po atë Mehmet Shehut u vendos te shtëpia e Abdulla Qyqes, ku Petraq natë partizanët ekzekutuan edhe disa nacionalistë e intelektualë të Pekmesi shkonte e komunikonte rregullisht me ta sipas porosive që i njohur si: Aleks Mavraqi, Ismail Petrela, Lluka Xhumari, vëllezërit jepnin gjermanët". Kështu e kujton Islam Lleshi rrethimin e Tiranës dhe Muntaz e Vesim Kokalari, gazetarin e njohur Nebil Çika, një grua marrëveshjen që gjermanët bënë asokohe me krerët e Divizionit të Parë mirditore që quhej Dila (pronare e një pijetoreje) dhe disa të tjerë, të partizan, të kryesuar prej Dali Ndreut e Mehmet Shehut, për të mos cilët i kishin arrestuar ato ditë dhe i mbanin të lidhur në bodrumet e

======22 ======

hotelit "Bristol" (ku sot është Muzeu Kombëtar). Masakra që vjeçari Islam Lleshi, për ato ngjarje të largëta të vitit 1944, të cilat në komunistët kryen në hotelin "Bristol" ishte e fundit në Tiranë, sepse pas historinë e Shqipërisë njihen si ditët për çlirimin e Tiranës, duke asaj dite e deri me largimin e gjermanëve, nuk u ekzekutua asnjë këmbëngulur se nuk ka pasur asnjë lloj lufte në mes partizanëve dhe nacionalist apo person tjetër në kryeqytet. Thuhet se urdhri për ndalimin gjermanëve brenda qytetit. Për të cilat propaganda e regjimit komunist, e masakrave ndaj nacionalistëve erdhi nga Enver Hoxha, i cili asokohe për gati gjysmë shekulli me radhë ka bërë jehonë të madhe, duke thënë ndodhej në Berat bashkë me qeverinë provizore, në pritje për të ardhur se "është luftuar shtëpi më shtëpi dhe rrugë më rrugë, ku gjaku është në Tiranë. Lidhur me këtë, në kujtimet e tij (seria e veprave) Enveri derdhur rrëke". "Gjaku që u derdh në rrugët e Tiranës në ato ditë ishte ai shkruan: "Kur ishim në Berat, më erdhi në zyrë me një frymë Sejfulla i 40 intelektualëve nacionalistë, të cilët u ekzekutuan nga forcat Malëshova dhe më tha: Enver në Tiranë po vrasin oficerët. Ky është partizane në bodrumet e hotel „Bristol„-it dhe rrugëve të Tiranë", e gabim i madh, se ata do na duhen nesër kur të ngremë pushtetin. Unë i përfundon dëshminë e tij Islam Lleshi, ish-eksponent i Rinisë së Ballit thashë nëse e fliste me përgjegjësi atë gjë", shkruan Enveri në kujtimet e Kombëtar, babanë e të cilit komunistët e ekzekutuan pa asnjë shkak në tij. Nga sa shihet edhe prej debatit që Enveri ka bërë me Malëshovën, pragun e shtëpisë së tij, duke u gdhirë 13 nëntori i vitit 1944. Enveri mund të jetë frenuar dhe ka dhënë urdhër që të ndaloheshin ekzekutimet e nacionalistëve në Tiranë. Nga ky urdhër i shpëtoi jeta edhe Osman Kazazit, kur në mëngjesin e 13 nëntorit partizanët shkuan për ta ekzekutuar në shtëpinë e Dem Xhepës (tregtar i njohur që kishte financuar komunistët dhe mik i ngushtë i Myslym Pezës). Partizanët i kërkuan Demës që t„ua dorëzonte Osmanin, por ai duke i pasur krahët e nxehta nga miqësia me parinë e komunistëve, rezistoi e nuk e nxori, duke u thënë se do ua jepte të nesërmen. Dhe vërtet Dema e nxori të nesërmen Osmanin, duke ua çuar partizanëve, të cilët nuk e pushkatuan, siç duket pas urdhrit që kishte dhënë Enveri", kujton Islam Lleshi, rreth vrasjeve që partizanët bënë ndaj nacionalistëve ato ditë nëntori të vitit 1944 dhe masakrën në bodrumet e hotelit "Bristol".

Në Tiranë nuk u luftua

Po a ka pasur luftë mes forcave partizane dhe atyre naziste gjermane në qytetin e Tiranës në nëntorin e vitit 1944? Lidhur me këtë, Islami Lleshi kujton: "Që nga fundi i tetorit e deri në datën 17 nëntor 1944, kur gjermanët u larguan përfundimisht nga Tirana, nuk ka pasur fare luftë në mes tyre dhe partizanëve. Gjithë ato ditë jeta në kryeqytet ishte krejt normale, tepër e qetë dhe funksiononin rregullisht të gjitha aktivitetet tregtare në të gjitha zonat e Tiranës, si në qendër të saj, ashtu dhe në periferi. Edhe kur partizanët e Brigadës së Parë u afruan nga periferitë e kryeqytetit dhe kontrollonin gjithë zonën lindore të Tiranës, deri te rruga "Bardhyl", gjermanët rrinin lirisht pa asnjë lloj problemi në hotel "Dajti" (ku ishte rezidenca kryesore e tyre) në Tiranën e Re dhe gjatë gjithë bulevardit kryesor nga stacioni i sotëm i trenit e deri te korpusi qendror i Universitetit Shtetëror të Tiranës, ku asokohe ishte vendosur komanda gjermane. Ajo situatë e qetë që mbretëronte ditën, ndryshonte krejtësisht natën, ku dëgjoheshin krisma bombash dhe breshëri armësh pothuaj në gjithë Tiranën. Kjo gjë vinte sipas një plani që kishin bërë më parë partizanët, të cilët kishin urdhëruar komunistët dhe ilegalët që ishin në qytet të qëllonin gjithë natën kot në ajër, me qëllim që popullsia e kryeqytetit të kujtonte se po bëhej luftë e madhe dhe se po vinin partizanët për t„i çliruar. Pasi gjermanët u tërhoqën nga rruga "Bardhyl" për në qendër, ku instaluan vetëm një tank në një gropë të madhe te sheshi "Skënderbej", partizanët përparuan pa shkrepur asnjë armë dhe u afruan deri aty ku sot është "Estrada e Tiranës". Aty ata ngritën një barrikadë të gjatë me fuçi dhe mjete të ndryshme, duke e bllokuar krejt bulevardin. E vetmja luftë që është bërë deri më datën 13 nëntor në Tiranë në mes partizanëve dhe gjermanëve, është ajo për marrjen e bunkerit (tankut) që ishte vendosur në qendër të Tiranës. Kjo gjë është më se e vërtetë dhe në mënyrë absolute luftë tjetër nuk ka pasur gjatë gjithë atyre ditëve që propaganda komuniste prej vitesh ka pretenduar se është bërë luftë e madhe për çlirimin e Tiranës. Le të dalë një familje Lufta e Tiranës e paraqitun tjetër për tjetër me një fallsikim të madh te tiranase dhe të thotë se ato ditë ka parë ndonjë partizan të vrarë brenda historisë, nuk ishte tjetër veçse shpërthimi i terrorit komunist. Të qytetit. Nuk është aspak e vërtetë se 134 partizanët e Brigadës së Parë u ashtuquejtunit partizanë (kriminela) vranë e masakruen qytetarë vranë për çlirimin e Tiranës. Ata janë vrarë në rrethinat e në fshatrat e paqësorë e intelektualë, viktime tëpafajshme, pa ua pat kthye kush kryeqytetit si: Sauk, Selitë dhe në Laprakë, te Fusha e Aviacionit, në pushkën. Akademia e shkencave komuniste me paturpësinëma të përpjekje për të hyrë në qytet. Vetëm gjatë tërheqjes së tyre nga Rruga e madhe e paraqet pushtimin e Tiranës, si një luftë vigane, ku qenkëshin Kavajës dhe ajo e Durrësit, më 17 nëntor, gjermanët ekzekutuan tek-tuk vra 3000 deri 5000 gjermanë, sikur t‟ishin presh. Tregimi i mësipërm ndonjë person nga popullsia civile, vetëm pasi ata u goditën me armë. nga një njeri që e ka përjetue atë kohë e vërteton se sa qesharake Këtë gjë gjermanët e bënë pasi më parë kishin lajmëruar tërheqjen e tyre katandiset alamet Akademie me emën të madhe si fallsifikatore e dhe se po të goditeshin, do të hakmerreshin". Kështu shprehet 80- historisë. Kete titull ta mbajnë me shëndet se i shkon mirë.

======23 ======

Nuk boton shkrime polemike, sulmuese e fyese të karakterit “KUQ E ZI “ personal. Ruan përkatësinë gjuhesore të autorit duke përdorur gjuhën standarde në nëntekstet përshkruese e komentuese të DISA SHPJEGIME TE NEVOJSHME redaksisë. Shkrimet pranohen të daktilografuara në format A4 e nuk kthehen as në rast mosbotimi.

« Kuq e Zi » është nji revistë shoqërore kulturore e themeluar Për ata që duan te abonohen ndiqet kriteri sipas pasqyrës se më tetor 1993 dhe e botuar në Bruksel nën drejtimin e Lek paraqitur ne revistë. Mjafton të bëhet pagesa në Nr. e Pervizit, piktor, poet, shkrimtar historian, përkthyes e botues, llogarise përkatëse për sasinë (pajtimi vjetor), me shënimin - ish i përdjekur potitik i vendosur në Belgjjkë me 1990. Revista Kuq e Zi. Kryetar i Shoqatës së ish Burgosurve Politikë Shqiptarë në Belgjikë dhe i Shoqatës Kulturore Euro - Belgo - Shqiptare « Par ata që duan koleksionin komplet, ai është i gatshëm nga Nanë Tereza » (ACEBA), themeluar më më 7 mars 2004 Nr. i parë (1993) deri më sot (2007) në pesë vellïme te 1idhura. Çmimi i sëcilit vël1im varet nga vendi ku do të Revista ka nji redaksi të saj dhe bashkëpuntorë të ndryshëm dërgohet me postë. Për këtë problem jepet një njoftim në nga Shqipëria e Diaspora e nga trojet e tjera shqiptare si dhe fund të revistës. të huaj, miq e dashamirë te Shqiptarve. I përkushtohet asaj pjese të shoqërisë që pësoi denime e persekutime nga Pranohen donacione vullnetare përkrahëse dhe sponsorizime diktatura komunsite e nuk u lejua të marrër pjesë aktive në nga shoqeri, ente e institucione te karaterit kulturor, shoqëror, jetën shoqërore e kuIturoœ të vendit gjatë pesë dekadave ekonomik, etj. si dhe nga bisnesmenë privatë që dëshirojnë të 1944 - 1992. Ajo ka parasyshë edhe ata shqiptarë që u paraqesin reklama të tyre serioze kundrejt një pagese të denuan dhe u përsekutuan në trojet e tjera arbërore jashtë caktuar, për të ndihmuar botimin më të rregullt e cilesor të kufijve të Shqipërisë revistës.

Përmbajtja e revisës përçohet nga nji fiymë e përgjithshme Revista funksionon me bashkëpuntorë vullnetarë dhe asnjë shqiptarizmi e të idealeve kombëtare që përbejnë moton e nga drejtuesit apo redaktuesit nuk punon me qellim përfitim. saj, me shkrime e artikuj të ndryshëm letrare – artistike - Kjo është cilësia unikale e revistës « Kuq e Zi », gjatë gjithë shoqërore, historike, gjuhësore, arkeologjike, dokumentuese, kohës së botimit te saj. Nuk kemi pretendime, por do të folklorike, etj. dëshironim që solidariteti ndërshqiptar për kulturen të jepte shenja pozitive për deri sa revista i përgjigjet parimeve të shqiptarizmit e të idealeve kombëtare. Redaks

PAJTIMI VJETOR

Shqipëri……………………………………. 20 € Troje shqiptare ……………………………20 € Leximi i revistës « Kuq e Zi », Evropë………………………………………40 € pasuron njohuritë e lexuesve të saj Amerikë, Azi, Australi……………….…….50 € Institucione………………………………….60 € mbi historinë e popullit ======e të Kombit tonë në rrjedhën porosi Nr. të veçantë 1 numër …………10 € e shekujve dhe mbi përfhirë posta zhvillimin e nji kulture Nr. Llogarisë bankare : 001-2138758-81 të shëndoshë FORTIS BANK e të mirëfilltë shqiptare. (Revista Kuq e Zi

======24 ======

======25 ======

Vepra e Marin Barletit e përkthyeme nga latinishtja botue ne Venecia nga Francesco Rocca nga Pietro Rocca më 1544, në San Paolo

======26 ======

======27 ======