Młodzi I Film”

spis treści W NUMERZE

ZNAJDŹ NAS

ADRES Krakowskie Przedmieście 21/23 Warszawa

ZAPRASZAMY tanie poniedziałki — bilet 12 zł temat NUMERU wtorek — piątek do 17:00 wywiad NUMERU Muzyka bilet normalny —17 zł Jagoda bilet ulgowy — 14 zł w polskim kinie 23 Szelc 30 piątek od 17:00 — niedziela bilet normalny —19 zł bilet ulgowy — 16 zł WSTĘPNIAK W PRODUKCJI 48 MISTRZOWIE PRZEZ Od Prezesa SFP 2 Jan Hesse 60 SUBIEKTYW POLONICA Wyobraź sobie 88 SFP/ZAPA 3 Polscy filmowcy na świecie50 Zdzisław Szostak 62 Krótkometrażowcy 90 Jan Włodarczyk 64 WYDARZENIA FESTIWALE ZA GRANICĄ KSIĄŻKI 91 50. rocznica Marca ’68 10 Berlin 54 ZAPA 67 Konferencja AudioMovie 14 Teheran 56 MIEJSCA STUDIO MUNKA 85 Dyplomaci w Kulturze 15 Rotterdam 57 Łódź Miastem Filmu UNESCO 94 Złote Taśmy 16 10 PYTAŃ RYNEK FILMOWY DO OLGI AlVeRnia Planet 58 BOŁĄDŹ 86 IN MEMORIAM JUBILEUSZE Jakub Erol 96 Marek Piestrak 17 Borys Lankosz 18 Leszek Gałysz 97 Paweł Strojek 19 Agnieszka Kotulanka 98 Antoni Krauze 99 FESTIWALE W POLSCE Zoom-Zbliżenia 20 Wojciech Pokora 100 Prowincjonalia 21 Jerzy Rutowicz 101 Barbara Wałkówna 102 POLSKIE PREMIERY Kalendarz premier 38 Wojciech Wójcik 103

Gurgacz. Kapelan Wyklętych 40 VARIA 105 www.wandzelphoto.com Wandzel, Fot. Wojciech Kobieta sukcesu 42 BOX OFFICE 108 Pitbull. Ostatni pies 44

NA PLANIE POLSKIE KINO HISTORYCZNE

Jak z pies z kotem 46 NA DVD 110 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 1 wstępniak

WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich

REDAKCJA Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Redaktor Jerzy Armata Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Fotoedycja Aneta Ostrowska Projekt graficznyMagdalena Górska Studio graficzneAnna Abratańska Druk ArtDruk ul. Napoleona 4, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com Nakład 2200 egz. Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich ul. Krakowskie Przedmieście 7, 00-068 Warszawa tel.: (48) 22 556 54 84, faks: (48) 22 845 39 08 e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl Stowarzyszenie Filmowców Polskich Sekretariat ul. Krakowskie Przedmieście 7, 00-068 Warszawa Jacek Bromski tel.: (48) 22 845 51 32, (48) 22 556 54 40 Prezes SFP faks: (48) 22 845 39 08, e-mail: [email protected] Bank Millennium SA Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 ałgorzata Szumowska i czy kompozytorzy mają szansę w star- Prezesi Honorowi SFP dołączyła do elitarnego ciu z muzyką z biblioteki. Jerzy Kawalerowicz, Janusz Majewski, Andrzej Wajda klubu polskich reżyserów Nowe technologie zmieniają nie tyl- Wiceprezesi Honorowi SFP uhonorowanych Srebr- ko sposób produkcji treści audiowizu- Janusz Chodnikiewicz, Janusz Kijowski nym Niedźwiedziem – Wielką Nagrodą alnych, ale także wymuszają ewolucję M Zarząd Główny Jury. Taką nagrodę posiadają jeszcze w obrębie pól eksploatacji. Serwisy VOD Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski tylko Roman Polański (Wstręt) i Woj- zyskują coraz większą popularność i wy- Skarbnik Michał Kwieciński ciech Marczewski (Dreszcze). Reżyserce pierają tradycyjne formy dystrybucji, Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, Twarzy gratulujemy ogromnego sukcesu takie jak kino czy telewizja. Niedawno Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski i życzymy, żeby jej kolejny miś miał futro Best Buy, jedna z największych sieci oraz Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) w złotym kolorze. sklepów multimedialnych w USA, za- Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) Ważnym elementem filmu Małgorza- powiedziała, że od połowy roku prze- Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) ty Szumowskiej jest muzyka. Główny stanie sprzedawać płyty CD – zarówno Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego (Wiceprzewodniczący) bohater Twarzy jest heavymetalowcem stacjonarnie, jak i w internecie. Wkrótce Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) słuchającym „szatańskich” dźwięków, podobny los spotka zapewne płyty DVD Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) których egzemplifikację stanowią na- i BR. W obliczu tych zmian powinniśmy Alina Skiba-Wojnach – Koło Cyfrowych Form Filmowych grania pochodzące z ostatniej płyty ze- stanowczo domagać się wprowadzenia (Przewodnicząca) Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) społu Metallica. Twórcom filmu udało prawa, które umożliwi pobieranie tan- Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) się wynegocjować przyzwoitą stawkę tiem z internetu. Powinniśmy to zrobić Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) za prawa do tych nagrań, bo zespół ten właśnie teraz. W Unii Europejskiej to- Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci ma w Polsce dziesiątki tysięcy oddanych czą się obecnie prace legislacyjne nad i Młodzieży (Przewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku fanów, dzięki czemu można było liczyć uchwaleniem Dyrektywy o prawie au- (Przewodniczący) Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) na pewną finansową elastyczność. Nie torskim na jednolitym rynku cyfrowym, Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) wszyscy jednak są w stanie zmiękczyć która w założeniu ma dostosować pra- Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) Jamesa Hetfielda i Larsa Ulricha, a mu- wo autorskie do technologii cyfrowej. Zbigniew Żmudzki – Oddział Łódzki (Przewodniczący) zyka w filmie być musi. Co wtedy? Na to SFP od lat walczy o zmianę przepisów Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący) pytanie próbuje odpowiedzieć główny w tym zakresie. Zachęcamy autorów Sąd Koleżeński materiał tego numeru „Magazynu Fil- i producentów do wsparcia tych dzia- Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski mowego”, którego tematem jest muzy- łań poprzez podpisanie petycji online: Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz ka filmowa. Patrzymy na to zagadnienie www.sfp.org.pl/petycja. Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, bardzo szeroko, przedstawiając specyfi- Na koniec chciałbym życzyć wszyst- Dorian Ster, Magdalena Tomanek kę zamawiania i tworzenia muzyki dla kim wesołych i spokojnych Świąt Wiel- Komisja Rewizyjna kina i telewizji. Zastanawiamy się, gdzie kanocnych, przypominając, że wią- Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska najlepiej uczyć się komponowania na żą się one nierozerwalnie z nadzieją Sekretarz Łukasz Mańczyk potrzeby produkcji audiowizualnych, i odrodzeniem. Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 SFP/ZAPA Dominik Skoczek nowym dyrektorem ZAPA Na początku bieżącego roku przeszedł na emeryturę pierwszy dyrektor SFP-ZAPA, wielce zasłużony dla środowiska, Ryszard Kirejczyk. Swoją funkcję pełnił przez ponad 20 lat. 1 lutego jego miejsce zajął Dominik Skoczek, radca prawny, wieloletni współpracownik SFP-ZAPA.

ominik Skoczek związany jest ze Stowarzyszeniem Filmow- ców Polskich od 2012 roku jako jego pełnomocnik i szef działu Dprawnego ZAPA. W tym czasie miał okazję bezpośrednio angażować się we wszystkie najistotniejsze dla organizacji sprawy. Re- prezentował interesy ZAPA i jej członków w wielu krajowych i zagranicznych gre- miach, m.in. w Stowarzyszeniu Kreatyw- na Polska czy Radzie Dyrektorów Society of Audiovisual Authors (SAA) – europejskiej organizacji zrzeszającej audiowizu- alne OZZ. Jest także członkiem Komisji Prawa Autorskiego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jako specjalista z zakresu prawa własno- ści intelektualnej, mediów i filmu jest powszechnie znany na rynku praw autorskich zarówno wśród użytkowników, jak i części uprawnionych. W przeszłości jako doradca prawny związany był m.in. z Grupą ITI czy Telewizją Polską S.A. Następnie pracował jako dyrektor Departamentu Prawnego oraz Dominik Skoczek dyrektor Departamentu Własności Intelek- tualnej i Mediów w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W trakcie Pre- „Dominik Skoczek obejmuje funkcję dy- świadczonym zespołem współpracowników, zydencji Polski w Unii Europejskiej koor- rektora w organizacji o ugruntowanej pozycji doskonale poradzi sobie z nowymi obowiąz- dynował prace grup roboczych Rady UE w kraju i za granicą. Przed ZAPA mnóstwo kami i przyczyni się do dalszego rozwoju or- w obszarze polityki audiowizualnej i pra- wyzwań, jak m.in. dostosowanie jej działal- ganizacji” – powiedział Jacek Bromski, prezes wa autorskiego. Reprezentował także Rząd ności do Ustawy o zbiorowym zarządzaniu, Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Polski w Światowej Organizacji Własności której uchwalenie jest zaplanowane na bie-

Intelektualnej (WIPO). żący rok. Jestem przekonany, że wraz z do- Sylwia Biaduń Ruman Fot. Piotr

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 3 SFP/ZAPA

Reemisja kablowa tantiem. Tak było m.in. z operatorami z Gru- automatycznej zapłaty dwukrotności należ- i satelitarna py Multimedia Polska. Dzięki zakończonym nego wynagrodzenia za naruszenie praw nie To kolejny rok, w którym uzyskaliśmy bar- z sukcesem negocjacjom zainkasowaliśmy jest niezgodne z Dyrektywą w sprawie eg- dzo wysokie wpływy z tego tytułu. W 2017 wielomilionową dopłatę za kilkuletni okres, zekwowania praw własności intelektualnej. roku stanowiły one ponad połowę wszystkich w którym operatorzy nie rozliczali się od Co istotne, także Sąd Najwyższy w jednym ZAPA – zainkasowanych wynagrodzeń. Niemal cały wszystkich wpływów z reemisji. z orzeczeń z końca ubiegłego roku w spra- rynek operatorów kablowych płaci obecnie Po tym jak w 2015 Trybunał Konstytucyj- wie z naszego powództwa przeciwko jedne- według potwierdzonej w niemal 300 umo- ny pozbawił nas głównego narzędzia w walce mu z operatorów, w słownym uzasadnieniu wach stawki 2,2 proc. Nie oznacza to jednak, z niepłacącymi operatorami, czyli prawa do wyroku podkreślił zasadność dochodzenia podsumowanie 2017 że wysokość wpływów na tym polu nie jest żądania od nich odszkodowania w wysoko- zryczałtowanego odszkodowania w wysoko- Co udało się uzyskać, co wyegzekwować? Jakie zmiany nastąpiły i przed jakimi nowymi wyzwaniami staniemy w roku 2018? Sylwia Biaduń – zastępca dyrektora SFP-ZAPA

kwietniu ubiegłego roku Mi- którzy przenoszą swoje prawa z ZAiKS-u. nisterstwo Kultury i Dzie- W 2017 przepisało się do nas 14 takich twór- dzictwa Narodowego opu- ców. W sumie prawa do scenariusza powie- blikowało projekt Ustawy rzyło nam już prawie 1950 autorów. Jedno- Wo zbiorowym zarządzaniu prawami autor- cześnie w ubiegłym roku do ZAPA zapisało skimi i pokrewnymi implementujący unij- się 49 producentów. Obecnie jest ich ponad ną Dyrektywę o zbiorowym zarządzaniu. 560, co oznacza ponad 9-procentowy wzrost Nowe przepisy będą mieć ogromny wpływ w stosunku do 2016 roku. na funkcjonowanie OZZ w Polsce. Dlatego też poza naszą zasadniczą działalnością po- Nadania legającą na inkasowaniu i dzieleniu pienię- Obecnie samodzielnie inkasujemy tantiemy dzy pomiędzy uprawnionych, pochłaniały dla wszystkich reprezentowanych przez nas nas w minionym roku zmagania o możli- twórców. W 2017 nadawcy: Stopklatka, Te- wie jak najlepszy kształt nowej ustawy i o to, lewizja Puls oraz NC+ uregulowali zaległe by działalność ZAPA dostosować do no- wynagrodzenia dla scenarzystów i obecnie wych warunków bez uszczerbku dla na- płacą na bieżąco. szych członków. Tak więc monitorowaliśmy Zawarliśmy kontrakty z kolejnymi użyt- kolejne wersje projektu i składaliśmy sze- kownikami, m.in. METRO i ESKA TV (daw- reg uwag, aby zminimalizować negatywne niej 8TV). Na tym polu mamy już blisko 20 skutki projektowanych zmian. Wiele z tych umów, z czego połowę podpisaliśmy w ostat- uwag zostało uwzględnionych. Zmieniona nich kilku latach. Objęcie inkasem tak du- wersja projektu ustawy przekazana w li- żej liczby użytkowników przekłada się na stopadzie ubiegłego roku do zatwierdze- stabilne wpływy z nadań. nia przez komitety rządowe była dla nas To pole w ostatnich latach znacząco się bardziej satysfakcjonująca, chociaż nadal zmieniło. Rozwój naziemnej telewizji cyfro- w wielu punktach zapisy ustawy są trudne wej spowodował, że na rynku działa znacz- do zaakceptowania. nie więcej nadawców niż kilka lat temu. Nie W 2017 osiągnęliśmy bardzo dobre wyni- oznacza to jednak znaczącego wzrostu in- ki. Zainkasowaliśmy kwotę tantiem o kilka- kasa z tego pola. Nasze umowy opierają się kilku kanałach telewizyjnych, obecnie są wy- zagrożona. Użytkownicy nadal dążą do ob- ści trzykrotności należnego wynagrodzenia, ści dwukrotności należnego wynagrodzenia. naście procent wyższą niż w roku poprzed- na stawkach procentowych liczonych przede płacane za nadania w kilkunastu kanałach, niżania kwot wpłacanych do ZAPA poprzez dążyliśmy do utrzymania możliwości docho- Dodał przy tym, że pozostawienie w prze- nim. Swoje prawa powierzyło ZAPA niemal wszystkim od przychodów reklamowych czyli dzielą się na znacznie większą liczbę mi- m.in. zaniżanie podstawy rozliczeń. Na takie dzenia od takich podmiotów dwukrotności. pisach odszkodowania na poziomie jedynie 300 autorów lub spadkobierców. Na koniec nadawców, a te łącznie dla wszystkich pod- nut niż kiedyś. Nieuniknione jest więc to, że działania reagujemy na bieżąco. Jeśli użyt- Nasze starania przyniosły rezultaty. Na począt- jednokrotności z odsetkami byłoby w opinii ubiegłego roku łączna liczba uprawnionych miotów na rynku pozostają zasadniczo takie stawki na największych kanałach, które nie kownik odmawia wyrównania wynagrodze- ku 2017 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Sądu wysoce niesprawiedliwe. wyniosła ponad 4500. Rokrocznie wzra- same. Krótko mówiąc, kwoty, które kiedyś miały w przeszłości konkurencji tak dużej nia, składamy pozwy. Ale również w drodze Europejskiej wydał korzystny dla nas wyrok, Wieloletnie wysiłki ZAPA w kierunku

Fot. Przemysław Fiszer/East News Fot. Przemysław sta nam liczba scenarzystów, również tych, dzieliliśmy pomiędzy minuty nadawane na liczby nowych programów, mogą się obniżać. negocjacji z sukcesem egzekwujemy dopłaty w którym orzekł, że prawo do dochodzenia usankcjonowania we wszystkich umowach

4 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 5 SFP/ZAPA

w nim złożona opinia biegłego. Jest ona za- dokumentów opublikowanych w ramach tu pod kątem nielegalnie udostępnianych bia). Obecnie mamy zawartych 66 umów sadniczo korzystna dla OZZ. Liczymy więc reformy europejskiego prawa autorskiego. utworów audiowizualnych. Znalezione na z organizacjami z całego świata. na pozytywne dla nas rozstrzygnięcie Sądu Dążyliśmy do zapewnienia na poziomie pirackich portalach utwory lub linki pro- W najbliższej przyszłości spodziewamy i podtrzymanie orzeczenia Komisji Prawa prawa unijnego wynagrodzenia dla twór- wadzące do nielegalnych utworów zgła- się renegocjowania kilku umów z uwagi na Autorskiego (KPA) z 2013 roku zatwierdza- ców filmowych za eksploatację utworów szane były do usunięcia. Dotychczas po- implementację unijnej Dyrektywy o zbio- jącego wspomniane stawki. w internecie. Postulowana przez nas w tym nad 90 proc. wezwań do usunięcia było rowym zarządzaniu oraz wynikającą z tego zakresie stosowna poprawka do projektu zrealizowanych. faktu konieczność zmiany zasad współpra- Czyste nośniki Dyrektywy w sprawie praw autorskich na W ubiegłym roku wraz ze Stowarzysze- cy z zagranicznymi OZZ. Na początku ubiegłego roku Trybunał Spra- jednolitym rynku cyfrowym została przy- niem Kreatywna Polska braliśmy udział Przedstawiciele SFP-ZAPA uczestniczy- wiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) orzekł, jęta przez Komisję Kultury i Komisję Prze- w pracach nad raportem przygotowanym li w pracach zarządu AGICOA (Associa- że opłaty pobierane z tytułu czystych nośni- mysłu Parlamentu Europejskiego. Ponadto przez firmę Deloitte w przedmiocie bada- tion de Gestion Internationale Collective ków nie powinny być opodatkowane VAT. zwracaliśmy się wielokrotnie do minister- nia strat, jakie z powodu piractwa ponoszą des Oeuvres Audiovisuelles), Society of To stanowisko odmienne niż dotychcza- stwa kultury, którego przedstawiciele bio- najważniejsze branże kreatywne (m.in. film Audiovisual Authors (SAA), w tym w or- sowe polskich organów podatkowych. Mi- rą udział w obradach grup roboczych Rady i telewizja). ganizowanych przez tę Organizację spo- nister Finansów zapowiedział już wydanie Unii Europejskiej, z postulatem zgłoszenia Z raportu „Piractwo w Internecie – straty tkaniach z eurodeputowanymi, pracach w tej sprawie interpretacji ogólnej prawa lub przynajmniej poparcia dla prawa do dla kultury i gospodarki. Analiza wpływu organów Konfederacji CISAC, w tym Za- podatkowego. wspomnianego wynagrodzenia. Przygo- zjawiska piractwa internetowego na gospo- rządach Rady CTDLV oraz Writers&Di- Opłaty z tytułu czystych nośników od towaliśmy w tej sprawie apel filmowców darkę Polski na wybranych rynkach kultu- rectors Worldwide. wielu lat znajdują się na poziomie najniż- do MKiDN, który zyskał poparcie kilkuset ry” wynika m.in., że piractwo internetowe szym w UE, bo są pobierane na podstawie uznanych twórców. odpowiada za ponad 3 mld złotych utra- Plany organizacji archaicznych przepisów. Inkaso opłat (au- Podejmowaliśmy również działania zmie- conego PKB, 27,5 tys. utraconych miejsc Największym wyzwaniem w najbliższym dio-video) per capita w Polsce w roku 2015 rzające do wyeliminowania z projektu roz- pracy oraz 836 mln złotych strat dla Skarbu czasie będzie dostosowanie działalności wyniosło 0,04 euro (tyle samo co w roku porządzenia dotyczącego transmisji online Państwa (szacunki dla 2016 roku). W przy- ZAPA do mającej wejść w życie w 2018 ro- 2014). Wynik Polski jest ponad 35-krotnie nadawców i reemisji niekorzystnej dla branży szłości straty będą jeszcze większe. W 2024 ku Ustawy o zbiorowym zarządzaniu. No- niższy niż średnia Unii Europejskiej (1,42 filmowej zasady kraju pochodzenia w od- krajowa gospodarka ma stracić już ponad we przepisy spowodują istotne zwiększenie wspomnianej stawki 2,2 proc. przyniosły dłu- Równolegle podpisujemy kolejne umowy euro). W tym samym czasie, np. we Francji niesieniu do dodatkowych usług online 4,1 mld złotych. Najwięcej internautów ko- naszych obowiązków sprawozdawczych. go oczekiwany rezultat. W marcu 2017 Sąd z pozostałymi użytkownikami. Obecnie ma- (1. miejsce w UE) i na Węgrzech (2. miejsce nadawców. Wprowadzenie jej skutkowało- rzystających z serwisów oferujących niele- Niezbędne będzie prowadzenie złożonej Okręgowy w Poznaniu zatwierdził wspólną my ich już ponad 360, co przy 489 kinach w UE), było to odpowiednio 3,38 euro i 2,24 by tym, że nadawcy mogliby udostępniać galny dostęp do treści zidentyfikowano dla analityki dotyczącej inkasa, kosztów i wy- tabelę ZAPA i ZAiKS na reemisję (w tym w Polsce (dane GUS za rok 2016) oznacza, euro, we Włoszech (4. miejsce w UE) 2,13 w ramach tych usług filmy i seriale w całej rynku wideo – ponad 8 mln. płat. Konieczne będą zmiany w strukturze stawka dla ZAPA 2,2 proc.). I choć to orze- że objęliśmy kontraktami ok. 75 proc. rynku euro, w Niemczech (8. miejsce w UE) było Unii Europejskiej bez potrzeby uzyskiwania SFP i ZAPA. czenie jest nieprawomocne, to liczymy, że pod względem liczby podmiotów. to 1,24 euro, zaś na Litwie i Łotwie odpo- licencji w każdym kraju, do którego dociera Współpraca W bieżącym roku będziemy musieli tak- Sąd Apelacyjny podtrzyma korzystne dla nas wiednio 1,07 euro i 0,17 euro. sygnał nadawcy (wystarczyłoby uzyskanie międzynarodowa że zmierzyć się z dostosowaniem działal- rozstrzygnięcie. Rozprawa apelacyjna jest Zwielokrotnienia Mając na uwadze powyższe, od dłuższego licencji w kraju, w którym działa nadawca). W 2017 roku podpisaliśmy dwie kolejne ności ZAPA do wchodzącego w życie roz- zaplanowana na kwiecień bieżącego roku. (dystrybutorzy/ czasu próbujemy doprowadzić do aktuali- Na bieżąco monitorowaliśmy i opinio- umowy z organizacjami zagranicznymi: porządzenia unijnego o ochronie danych Operatorzy satelitarni: Cyfrowy Polsat, wydawcy) zacji załącznika do rozporządzenia, na pod- waliśmy pozostałe działania podejmowane ANICA (Włochy) oraz z REDES (Kolum- osobowych RODO. Nałoży ono na OZZ-y NC+ i Orange rozliczają się na bieżąco. Od wielu lat systematycznie spada zainte- stawie którego pobierane są opłaty. Zawiera przez Komisję Europejską w obszarze praw szereg kosztownych i czasochłonnych obo- resowanie zakupem filmów na nośnikach. on listę urządzeń i nośników, za sprzedaż autorskich, jak m.in. Komunikat w sprawie wiązków, dotyczących m.in. prowadzenia Kina W miejsce tego rośnie wykorzystanie fil- których twórcom i producentom należy się zwalczanie nielegalnych treści w interne- rozbudowanej dokumentacji przetwarza- Postępowania przeciwko niepłacącym mul- mów w postaci tzw. streamingu (np. w mo- rekompensata finansowa. Są tam pozycje, cie, do którego zgłosiliśmy uwagi w ra- nia danych osobowych oraz specjalnych tipleksom, tj. Cinema City, Multikino oraz delu VOD). Ten trend, potęgowany przez których już się nie używa, jak np. magne- mach konsultacji prowadzonych przez środków ich zabezpieczania, przekazy- Helios, choć są długotrwałe, to idą w dobrym wysoki poziom piractwa, nie przeszkodził towidy, ale nie ma tych nowych, jak tablet Ministerstwo Cyfryzacji. wania osobom trzecim, czy raportowania kierunku. W każdym z nich dysponujemy już nam jednak w uzyskaniu w ubiegłym roku i smartfon, za które uprawnieni w większo- podmiotom uprawnionym. korzystnymi dla nas orzeczeniami w zakresie tantiem na poziomie porównywalnym do ści krajów europejskich otrzymują opłaty. Walka W zakresie inkasa będziemy koncentro- roszczenia informacyjnego. W przypadku kwot inkasowanych kilka lat temu. Odpowiednią propozycję zmian zgłosili- z piractwem wali się na podpisywaniu nowych umów, Cinema City nie jest ono jeszcze prawomoc- Podejmowane przez nas działania proce- śmy w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa We wrześniu ubiegłego roku zapadł skutecznym egzekwowaniu należności z już ne, a rozprawa apelacyjna jest zaplanowana sowe także przynoszą wymierne rezultaty. Narodowego. Nie zaskakuje, że przeciwni prawomocny, korzystny dla nas, wyrok zawartych kontraktów oraz dążeniu do po- na koniec maja bieżącego roku. Jeśli chodzi Pod koniec ubiegłego roku Sąd Najwyższy im są przyszli płatnicy – najwięksi pro- w sprawie przeciwko portalowi Chomi- zytywnych rozstrzygnięć w procesach prze- o Multikino i Helios, to jesteśmy na etapie oddalił skargę kasacyjną Burda Publishing ducenci sprzętu, zrzeszeni w organizacji kuj. Sąd uznał portal Chomikuj za bez- ciwko niepłacącym podmiotom egzekwowania od użytkowników prawi- Polska. Wydawca prasowy złożył ją od ko- ZIPSEE Cyfrowa Polska. Póki co, niestety, pośredniego naruszyciela praw autor- (m.in. Cinema City, Multikino dłowej i kompletnej dokumentacji, z której rzystnego dla nas wyroku z 2016 roku, na resort kultury nie wprowadził postulowa- skich, który m.in. z uwagi na system oraz Helios). ma wynikać podstawa dochodzenia należ- podstawie którego wyegzekwowaliśmy tan- nych przez nas zmian. płatności za transmisję plików o wiel- Ważnym zadaniem jest ności dla ZAPA. Kolejnym krokiem będzie tiemy za łączny nakład kilku milionów płyt kości powyżej 1 MB „czyni udostęp- reforma obecnego syste- przejście do części pozwu dotyczącej zapła- zwielokrotnionych w latach 2003-2007. Zmiany niane utwory swoimi”. W tym za- mu pobierania opłat z ty- ty. Spodziewamy się pozytywnych dla nas europejskiego prawa kresie portal Chomikuj nie korzysta tułu czystych nośników. rozstrzygnięć w tych sprawach. Odtwarzanie autorskiego z wyłączeń odpowiedzialności wy- W dalszym ciągu będziemy zabiegać Pod koniec roku złożyliśmy też pozwy za Przed Sądem Okręgowym w Poznaniu trwa W 2017 roku skupieni byliśmy przede nikających z Ustawy o świadczeniu w ministerstwie kultury o korzystną kolejne okresy przeciwko Cinema City oraz postępowanie dotyczące zatwierdzenia tabel wszystkim na działaniach zmierzających do usług drogą elektroniczną. dla uprawnionych zmianę rozporządze- Helios. Pozwaliśmy także niepłacące kino stawek wynagrodzeń za odtwarzanie utwo- uwzględnienia naszych postulatów zgłoszo- Poza działaniami prawnymi kontynu- nia, na podstawie którego zbierane i dzie-

Fot. Rex Features/East News Fot. Rex Luna z Warszawy. rów przez hotele. W ubiegłym roku została nych podczas wcześniejszych konsultacji owaliśmy projekt monitorowania interne- lone są opłaty. Fot. Marek Jaśkiewicz/East News

6 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 7 SFP/ZAPA Petycja twórców Ankieta w sprawie prawa satysfakcji do wynagrodzenia w internecie uprawnionych – Obecnie obowiązujące przepisy nie nie utrudnia on producentom eksploatacji filmu i nie nakłada na nich dodatkowych 2017 rok obowiązków, z drugiej pozwala autorom przewidują prawa do tantiem za otrzymywać wynagrodzenie proporcjonal- ne do skali komercyjnego wykorzystania Pod koniec każdego roku ZAPA przeprowadza eksploatację filmów w internecie ich twórczości, która to skala z oczywistych powodów nie jest możliwa do określenia ankietę sprawdzającą satysfakcję uprawnionych (w szczególności za pośrednictwem w chwili zaangażowania twórcy do pracy nad konkretnym filmem. Pamiętajmy, że zrzeszonych w organizacji. serwisów VOD). serwisy VOD zyskują coraz większą po- pularność i wypierają tradycyjne formy a badanie składa się kilkana- temu ZAPA online, spostrzeżenia dotyczące tę. Już teraz zapraszamy do wzięcia w niej dystrybucji, takie jak kino czy telewizja, ście pytań pozwalających re- zasad podziału tantiem czy pytania o inkaso udziału i zachęcamy do dzielenia się swoimi za które ZAPA pobiera tantiemy. spondentom ocenić m.in. po- z wybranych pól eksploatacji, wskazują nam przemyśleniami na temat ZAPA. Nasze działania muszą być jednak ziom pracy zespołów obsługi na kwestie najistotniejsze dla uprawnionych Pozdrawiamy i dziękujemy za nadesła- wsparte przez mobilizację całego śro- Nuprawnionych, funkcjonowanie systemu oraz to, na co musimy zwracać szczególną ne odpowiedzi. dowiska. Mogą Państwo osobiście wyra- ZAPA online oraz użyteczność strony in- uwagę w naszej codziennej pracy. zić swoje poparcie, podpisując zamiesz- ternetowej. Ankietowani wskazują rów- W ostatnim kwartale bieżącego roku Krzysztof czoną w internecie petycję w tej sprawie. nież mocne i słabe strony organizacji. Mo- przeprowadzimy kolejną ankie- Mroczkowski Zainicjowały ją trzy ogólnoeuropej- gą także podzielić się szerzej swoimi spo- skie organizacje – Society of Audiovisual strzeżeniami w odpowiedzi na py- Authors (SAA), Federation of European tanie otwarte. Film Directors (FERA) oraz Federation W 2017 roku, odpowiedzi na of Screenwriters in Europe (FSE). SFP ankietę udostępnioną uprawnionym jest członkiem SAA, FERA i FSE, pełniąc drogą mailową, przesłało 635 respon- dodatkowo funkcje w zarządach tych or- dentów. Miło nam poinformować, że ganizacji. Petycja ma pokazać decyden- po raz kolejny uzyskane wyniki wska- tom politycznym, że postulat wprowadze- zują na duże zadowolenie z działalno- nia prawa do godziwego wynagrodzenia ści ZAPA. Jak co roku, blisko 90 proc. twórców za eksploatację filmów w inter- odpowiedzi na pytania skalarne (tj. ta- necie ma szerokie poparcie także wśród kie, gdzie ankietowani wybierają ocenę FP od lat walczy o zmianę prawa w internecie. SFP-ZAPA razem z innymi samych twórców. ze skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza „bar- w tym zakresie. Zachęcamy auto- organizacjami podejmuje starania o do- Liczy się każdy głos, dlatego prosimy dzo źle”, a 5 „bardzo dobrze”), to oceny rów i producentów do wsparcia danie takich przepisów w toku prac legi- o zachęcanie do podpisania petycji ko- „dobre” i „bardzo dobre”. Ankietowa- tych działań poprzez podpisanie slacyjnych w Parlamencie Europejskim. leżanki i kolegów po fachu oraz innych ni zdecydowanie częściej określali dany Spetycji online. W Unii Europejskiej toczą Chodzi o wprowadzenie na poziomie przyjaciół wspierających nasze działania. obszar działalności jako mocną niż jako się obecnie prace legislacyjne nad uchwa- unijnym prawa twórców filmowych do wy- W celu podpisania petycji wystarczy wpi- słabą stronę ZAPA (skuteczność w pozy- leniem Dyrektywy o prawie autorskim na nagrodzenia za eksploatację utworów w in- sać swoje imię, nazwisko oraz e-mail, co skiwaniu tantiem oraz terminowość wy- jednolitym rynku cyfrowym, która w za- ternecie na wzór rozwiązania przyjętego zajmuje nie więcej niż kilka sekund. Za- płat zostały docenione przez ponad poło- łożeniu ma dostosować prawo autorskie w art. 70 ust. 21 polskiej Ustawy o prawie chęcamy do jak najszybszego działania. wę respondentów). do technologii cyfrowej. Pierwotny tekst autorskim i prawach pokrewnych. Jest to Petycja jest dostępna w internecie pod ad- Informacja zwrotna otrzymana wraz z na- projektu przygotowany przez Komisję Eu- optymalny mechanizm, który z powodze- resem: www.sfp.org.pl/petycja. desłanymi odpowiedziami, jako spojrzenie ropejską nie przewiduje prawa do wyna- niem od lat funkcjonuje w Polsce na pozo- „z boku”, stanowi dla nas cenne źródło wie-

Fot. Value Stock Images/East News Fot. Value grodzenia twórców za eksploatację filmów stałych polach eksploatacji. Z jednej strony Lidia Radlińska dzy. Uwagi dotyczące funkcjonowania sys- Stock Images/East News Fot. Value

8 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 9 WYDARZENIA 50. rocznica Marca ’68

ymptomy zjawisk, któ- Polityczna Marzec '68 – zamieszki nagonka rych apogeum nastąpiło studenckie na terenie w 1968 roku, można za- Uniwersytetu Warszawskiego 19 marca roku Władysław Go- obserwować już na po- mułka na niechlubnym wiecu Sczątku lat 60. Wydarzenia mar- w Warszawie zaatakował inte- cowe poprzedzał szereg alar- ligencję, zwłaszcza pochodze- mujących dla kinematografii nia żydowskiego. Mimo że śro- zdarzeń. W latach 1963-67 do- dowisko filmowe na ogół było szło do nasilonej krytyki ob- zdystansowane do wydarzeń, nie razów z nurtu szkoły polskiej udało się uchronić kinematogra- jako zbyt krytycznych wobec fii przed atakami i ingerencjami. społeczeństwa polskiego, a na- Podstawowe Organizacje Partyjne wet antypolskich. Równocze- PZPR przy Zjednoczonych Ze- śnie zaczęto faworyzować no- społach Realizatorów Filmowych we, dogodne dla władz tematy i Naczelnym Zarządzie Kinema- zastępcze. Ograniczenie swo- tografii w rezolucjach potępiały body twórczej, dyskredyto- antypolską działalność „ośrod- wanie osiągnięć i narzucanie ków reakcyjnych i syjonistycz- nowego programu poskutko- nych, sprzężonych z centrami wało spadkiem produkcji nie- dyspozycyjnymi wrogich Polsce mal o połowę. W 1963 roku na Ludowej ugrupowań światowe- ekrany kin weszło 28 polskich mowych przez zastąpienie sto- władz uczelni i przejęcia kon- go imperializmu”, wypomniały tytułów, zaś w 1968 – tylko 18, jących na ich czele reżyserów troli nad Szkołą. Jerzy Toeplitz zachodnie wpływy na poszcze- z czego 4 były zestawami ob- lepszymi organizacyjnie kierow- musiał zrezygnować ze stanowi- gólne filmy, żądały reorganizacji razów telewizyjnych, a 2 zesta- nikami produkcji. Projekt został ska rektora; usunięto prorekto- systemu produkcji oraz wpro- wami nowel filmowych. Zespo- odrzucony. Na naradach pada- ra Romana Wajdowicza, a tak- wadzenia odpowiednich, bar- Marzec '68 – zamieszki studenckie ły Filmowe poniosły straty, ki- ły postulaty zbudowania nowej że Stanisława Wohla. Z czasem dziej optymistycznych tematów pod bramą Uniwersytetu Warszawskiego na odnotowały dużo mniej- wytwórni, likwidacji Komisji wyrzucono kolejnych wykła- do realizowanych obrazów. Te sze wpływy. Nie inwestowano Ocen Scenariuszowych i stwo- dowców i studentów. Pojawiły postulaty powtarzały się podczas w infrastrukturę, nieustannie rzenia Rad Programowych. Kry- się napastliwe teksty na studen- kolejnych zebrań. brakowało sprzętu i taśmy. zysu w kinematografii nie udało tów jako bananową młodzież, Jolanta Lemann-Zajiček w ar- Zmniejszono ilość debiutów się jednak przezwyciężyć. odgradzającą się od klasy robot- tykule „Marzec ’68 w Szkole Fil- w Zespołach do jednego rocz- Te niepokoje nałożyły się na niczej murem (który wkrótce ro- mowej w Łodzi. Wydarzenia nie, co przyczyniło się do poja- atmosferę antysemickiej – a wła- zebrano, zastępując go płotem). i konsekwencje” przytacza sło- wienia wieloletnich asystentów. ściwie antyinteligenckiej – na- W notacji filmowej, zrealizowa- wa Edwarda Zajička, wówczas Marzec ’68 a polskie W 1967 zaczęto sugerować, że gonki w prasie i niepewność ju- nej na potrzeby Muzeum Kine- kierownika produkcji: „Wtedy, najważniejsi polscy twórcy tra. 8 marca 1968 rozpoczęły się matografii, Andrzej Krakowski w 1968 roku, rzeczywistość na- i kierownicy produkcji dzia- studenckie strajki na Uniwer- opowiada: „W łódzkiej prasie leżało dostosować do przepisów. łają na szkodę rodzimej pro- sytecie Warszawskim, podczas zaczęły się ataki na mnie, Janu- I było to tak, jakby szalony kra- dukcji. W prasie pojawiły się których domagano się m.in. za- sza Zaorskiego i Andrzeja Titko- wiec przykrawał swojego klienta negatywne głosy o kierowni- przestania represji i żądano przewa. W »Odgłosach« można było do wcześniej uszytego garnituru. środowisko filmowe kach artystycznych Zespołów strzegania konstytucji PRL. Bunt przeczytać, że Janusz Zaorski, Ale taka operacja miała zbyt wie- Filmowych: Aleksandrze For- studentów brutalnie stłumiono. goguś i kosmopolita, zachowuje lu zwolenników, aby można było Mija półwiecze od wydarzeń marcowych 1968 roku, dzie i Jerzym Kawalerowiczu. 10 i 14 marca studenci Szkoły się bezczelnie na salach projek- jej uniknąć. (…) Tym bardziej, Zaatakowano m.in. Jana Ryb- Filmowej w Łodzi, jako nieliczni cyjnych. Mnie zarzucono zupeł- że gra szła o władzę, nie o film”. które znacząco zmieniły polską kinematografię. kowskiego, Wandę Jakubow- przedstawiciele środowiska fil- ny brak talentu. To był sygnał dla Typowe teksty, jakie pojawiły ską, Jana Gerharda, Helenę Le- mowego, wystąpili solidarnie nas, że to jest grubo szyte. Oj- się w prasie, przede wszystkim Rozgrywki polityczne wpłynęły na losy filmowców, nie mańską, Władysława Forberta. wobec warszawskich kolegów. ciec uznał, że tym razem zaczęli na łamach „Ekranu”, piętnowały Pedagodzy początkowo nie tylko ode mnie, pewnie za 2 tygodnie konkretne osoby i ich występki, tylko pochodzenia żydowskiego. Kryzysowa fala nie potępili działań studentów, zwolnią jego. Miałem w duchu na czele z prosyjonizmem, opo- Tadeusz Zaorski, ówczesny ale nawet poparli ich postula- romantyczne podejście, że kraj, wiadaniem się za polityką Izraela szef kinematografii, propono- ty. Był to doskonały argument który mnie wychował, mnie nie w konflikcie z krajami arabskimi,

Fot. East News Anna Michalska wał uzdrowienie Zespołów Fil- do pozbycia się niewygodnych wyrzuci. Pomyliłem się”. współpracą z producentami z Za- Fot. East News

10 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 11 WYDARZENIA 50. rocznica Marca ’68

chodu oraz złym prowadzeniem Partyjnej przy Zjednoczonych Tematyka żydowska zniknęła Zespołów Filmowych, niemo- Zespołach Realizatorów Filmo- z polskiego kina aż do Austerii ralnością, brakiem kompetencji wych samokrytykę złożyli Wan- nakręconej przez Jerzego Kawa- i etyki zawodowej. Dowodzono, da Jakubowska, Czesław Petelski lerowicza w 1982 roku. Wstrzy- że stworzone przed kilkunasto- i Jerzy Kawalerowicz. Jan Ryb- mano nawet publikację książek, ma laty Zespoły Filmowe są kie- kowski, twórca koprodukowa- w których znalazły się pozytyw- rowane przez członków establi- nego z Niemcami Zachodnimi ne oceny filmów zrealizowanych shmentu, którzy traktują je jak filmuKiedy miłość była zbrodnią przez twórców pochodzenia ży- prywatne folwarki. Krytykowa- otrzymał naganę z ostrzeżeniem dowskiego. no funkcjonowanie warszawskiej i zrezygnował z pełnienia funk- Zmiany, szczególnie wyjazdy Wytwórni Filmów Dokumental- cji I sekretarza POP. Zastąpił go wykładowców, poważnie do- nych i Szkoły Filmowej w Łodzi. Jerzy Passendorfer. tknęły Szkołę Filmową w Łodzi. Negowano powojenny dorobek Dramatycznie potoczyły się Na krótko jej rektorem został polskiej kinematografii. Pisano: losy Aleksandra Forda, niegdy- prof. Bolesław Lewicki. Zastą- „Najwyższy już czas, żeby doko- siejszego „cara polskiego kina”. Sonja Ziemann i Zbigniew Magdalena Zawadzka i Tadeusz pił go Jerzy Kotowski. Na rok nać bolesnych cięć, bolesnego bi- Został zaatakowany za zrealizo- Cybulski w filmieÓsmy dzień Łomnicki w filmiePan Wołodyjowski, akademicki 1968/69 wstrzyma- lansu, najwyższy czas, by pewni wany w 1958 Ósmy dzień tygodnia tygodnia, reż. Aleksander Ford reż. Jerzy Hoffman no rekrutacje na wydziały reży- ludzie zaprzestali działalności na i współpracę z Arturem Braune- serski i operatorski. Aż do lat polu filmowym, by nie topić już rem, „zachodnioniemieckim sy- 80. funkcjonowała wewnętrzna milionów złotych w realizacjach, jonistą”. Nie złożył samokrytyki, worski, Dora Gromb, Ludwik Ha- Ryszard Kosiński i „Wektora” – swobody twórczej i rewolty or- cenzura. „Była to szkoła, która które z góry są skazane na nieco spowodowało usunięcie go ger, Zygmunt Goldberg, Marian Jerzy Jesionowski. Pozostawio- ganizacyjne, będące skutkiem miała pewną sferę wolności” – powodzenie”. z szeregów Polskiej Zjednoczo- Marzyński, Edward Etler, Adam no jedynie „Iluzjon” z kierują- wydarzeń marcowych, na ki- mówił Krzysztof Kieślowski, któ- Bardzo źle postrzegane były nej Partii Robotniczej. Gotowe Holender, Mieczysław Wajnber- cym nim Czesławem Petelskim nematografię wpłynęły bardzo ry brał aktywny udział w wiecu koprodukcje z partnerami z Eu- już dekoracje do filmu Doktor ger, Aleksander Hochberg, Józef i utworzony rok wcześniej „Tor” niekorzystnie. łódzkich studentów w Marcu. – ropy Zachodniej, które miały da- Korczak zdemontowano w cią- Fijałkowski, Anatol Radzinowicz, (Stanisława Różewicza zastąpił „Miała mądrych nauczycieli. wać wrogim mocarstwom możli- gu jednego dnia. Ford wyjechał Regina Dreyer, Andrzej Krakow- Antoni Bohdziewicz). Zespoły Po Marcu Zniszczyli ją komuniści”. wość dywersji politycznej. Pisano do Niemiec Zachodnich, gdzie ski. Do wyjazdu próbowano na- utraciły możliwość samodzielnej W latach 1969-70 nie podnio- Z czasem do głosu doszli fil- o „bogach polskiego kina”, którzy po kilku latach wrócił do goto- kłonić także Jerzego Hoffmana, produkcji i stały się komórkami sła się frekwencja na polskich mowcy z młodszego pokole- mieli ulegać obcym wpływom wego projektu i wspólnie z ope- który realizował w 1968 roku Przedsiębiorstwa Realizacji Fil- filmach. Nie poprawił się także nia, urodzonego podczas i po i działać na szkodę polskiej ki- ratorem Jerzym Lipmanem oraz Pana Wołodyjowskiego. Reżyser mów Zespoły Filmowe. Osłabio- poziom produkcji. W kinach wojnie, którzy mieli inne do- nematografii. Wymieniano na- producentem Arturem Braune- przywołuje wydarzenia z tego no pozycję twórców i kierowni- można było oglądać patriotyczne świadczenia i pomysły, niż ich zwiska Aleksandra Forda (szefa rem zrealizował – niestety, nie- okresu: „Powstawał najbardziej ków produkcji, których upraw- Ostatnie dni i Dzień oczyszczenia poprzednicy. W ciągu kilku lat Zespołu Filmowego „Studio”), zbyt udany – obraz Jest pan wol- patriotyczny polski film, przy któ- nienia przejęła administracja. Jerzego Passendorfera, Jarzębinę od 1968 roku powstało sporo Wandy Jakubowskiej (kierowni- ny, Doktorze Korczak. rym pracowali »wiadomego« po- Rolę reżysera sprowadzono do czerwoną Ewy i Czesława Petel- ważnych obrazów, m.in. Struk- ka artystycznego „Startu”), Jana W maju z Zarządu Głównego chodzenia: ja, scenarzysta Jerzy Irena Karel i Sabine Bethman realizatora tytułu, a w konse- skich, Prawdzie w oczy Bohdana tura kryształu Krzysztofa Za- Rybkowskiego (kierownika arty- Stowarzyszenia Filmowców Pol- Lutowski, operator Jerzy Lipman, w filmieKiedy miłość była kwencji – trybiku w wykonaniu Poręby czy Ostatniego świadka nussiego, Rejs Marka Piwow- stycznego „Rytmu”), Jerzego Bos- skich ustąpili Jerzy Bossak, Wan- kierownik produkcji Wilhelm zbrodnią, reż. Jan Rybkowski planu. Obowiązkiem Zespołów Jana Batorego. W tym okresie nie skiego, Molo Wojciecha Solarza saka (kierownika artystycznego da Jakubowska i Jan Rybkowski. Hollender. Zacząłem mieć re- było jedynie przygotowywanie wprowadzono na ekrany wielu czy Trzecia część nocy Andrzeja Wytwórni Filmów Dokumental- Tadeusz Zaorski, który próbował wizje w domu, w hotelu. Lipman scenariusza. Produkcja została gotowych tytułów (m.in. Słońce Żuławskiego. Długo oczekiwane nych i Zespołu Filmowego „Ka- bronić Aleksandra Forda, został nie wytrzymał tej presji, wyjechał. wytrzymałem: »Chcecie, żebym W tym czasie ruszyła po- zredukowana do sfilmowania wschodzi raz na dzień Henryka ulepszenie sytuacji w polskim mera”), Ludwika Hagera (szefa zdymisjonowany. Nowym szefem Ja zostałem. Wzywano mnie na wyjechał? Bardzo dobrze. Moja nowna krytyka Zespołów Fil- gotowych tekstów o tematyce Kluby, Ręce do góry Jerzego Sko- kinie przyniósł dopiero rok produkcji w „Kadrze”). kinematografii został Czesław Wi- niekończące się przesłuchania, żona Walentyna jest obywatel- mowych. W efekcie powziętych lżejszej, rozrywkowej, zgodnie limowskiego, Długa noc Janusza 1972. Zawieszono działalność śniewski. W następnych miesią- podczas których zadawano mi ką ZSRR, ja kończyłem studia reform rozwiązano 6 z istnieją- z planami finansowymi, moż- Nasfetera). Wstrzymano dys- „marcowych Zespołów”, a na Szykany cach do opuszczenia Polski zmu- absurdalne pytania. Próbowano filmowe w Moskwie, wyjadę do cych 8 Zespołów, zreorganizo- liwościami organizacyjnymi trybucję Wniebowstąpienia Jana ich miejsce powołano nowe: personalne szono licznych twórców, pedago- nawet zorganizować strajk eki- ZSRR«. Takiego zbaranienia nie wano 2 pozostałe i powołano i technicznymi. Rybkowskiego. Nie dopuszczono „Pryzmat”, „Silesię”, „Perspek- Władze szybko przeprowadziły gów i kierowników produkcji. Jak py filmowej, ale wówczas wyszli widziałem w życiu. To było ostat- nowe. W stan likwidacji posta- Od połowy maja 1968, po ata- do realizacji Wielkiego Tygodnia tywę”, „Profil”, „Zodiak” oraz skuteczną akcję polityczno-per- podaje prof. Piotr Zwierzchowski oświetlacze z kablami w rękach nie przesłuchanie”. wiono „Kadr”, „Kamerę”, „Rytm”, kach i „oczyszczeniu” Zespołów według scenariusza Andrzeja Zespół Filmowy „X”, którego sonalną, bazującą na pochodze- w tekście „Rok 1968 w polskim i zapytali: »Kto tutaj chce straj- Janusz Zaorski, wówczas okry- „Studio”, „Start” oraz „Syrenę”. Filmowych z elementów niepo- Wajdy, Andrzeja Żuławskiego kierownikiem artystycznym zo- niu twórców, będącą jednakże kinie – konteksty i konsekwencje” kować?«, i to załatwiło sprawę. ty niesławą student Szkoły Filmo- Na czele nowych Zespołów po- żądanych, krytyka prasy zma- i Jerzego Andrzejewskiego. Nie stał Andrzej Wajda. rozliczeniem ze starym poko- znaleźli się wśród nich m.in. He- A mnie przesłuchiwano i prze- wej, wspomina swoje odczucia: wołanych w czerwcu 1968 i na lała. Jak ocenia Ryszard Koni- ułatwiono debiutów młodym Pamięć o tych czasach przy- leniem komunistów. 30 kwiet- lena Lemańska, Władysław For- słuchiwano, czasami do 3 lub „Dla mnie to był szok, wstrząs, że początku 1969 roku stanęli: „Ni- czek w tekście „Kryzys w kine- twórcom. Wbrew wcześniejszym wraca m.in. wystawa o Mar- nia 1968 roku podczas zebra- bert, Jerzy Lipman, Kurt Weber, 4 rano, a później musiałem iść socjalizm skończył się taką hańbą. ke” – Stanisław Kuszewski, „Kra- matografii i Marzec 1968” szy- zapowiedziom nie powiększono cu ’68 w łódzkim Muzeum Ki-

Fot. SF Kadr (x2) nia Podstawowej Organizacji Zygmunt Szyndler, Tadeusz Ja- na zdjęcia. Aż któregoś dnia nie Marzenia się skończyły”. ju” – Andrzej Walatek, „Planu” – kany personalne, ograniczenie nakładów na kinematografię. nematografii. Fot. Jan Ossowski/Filmoteka Narodowa

12 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 13 WYDARZENIA Konferencja AudioMovie Dyplomaci w Kulturze Kino bez barier Nacjonalizm to nie nach mamy również obsługę do- Aplikacja mobilna AudioMovie to datkowych wersji językowych, więc nasza aplikacja to nie tylko tylko polski fenomen system do obsługi audiodeskrypcji rozwiązanie dla osób starszych i niedowidzących, ale np. osób W stołecznym kinie i audionapisów w kinach, na seansach niemówiących po polsku” – do- dała Jankowska. Kultura odbył się kolejny festiwalowych i w telewizji. Twórcom aplikacji udało się rozwiązać szereg problemów seans dla przedstawicieli prawnych, by bezpłatne odtwarzanie audiodeskrypcji w smart- korpusu dyplomatycznego. fonie było całkowicie legalne. „Zależy nam na tym, by Audio- Movie działało nie tylko na po- Ambasadorzy obejrzeli ziomie technicznym, ale by realnie funkcjonowało to na ryn- Pewnego razu ku” – mówiła Anna Jankowska. „Żadna aplikacja nie zastąpi w listopadzie... Andrzeja Andrzej Jakimowski zmiany świadomości. To podstawa naszego działania. Chodzi Jakimowskiego. o upowszechnianie idei wspól- nego oglądania filmów. Jesteśmy statni film twórcy szu, przyznał: „zrobił na mnie Twórca poruszył temat braku gdyby ruchy prawicowe wyja- po wielu rozmowach z właści- Sztuczek został za- takie wrażenie, że chciałem wy- zrozumienia przez społeczeń- śniły nam swoją perspektywę” – cielami kin studyjnych, kina są inspirowany praw- korzystać ten materiał. Posta- stwa tego, co się dzieje: „Zazwy- padł komentarz z sali. Andrzej zainteresowane korzystaniem dziwymi wydarze- nowiłem pokazać więcej, niż czaj ludzie udają, że nic się nie Jakimowski starał się tłumaczyć ino dostępne dla technologiczna ogranicza do niej z wyświetlanym na ekranie fil- z systemu AudioMovie” – do- Oniami. Obraz opowiada historię to widać na zarejestrowanych stało i nie ma żadnego proble- złożoność problemu w Polsce: wszystkich to cel przy- dostęp. Tutaj rozwiązaniem może mem wystarczy zeskanować spe- dała Justyna Mańkowska – wi- warszawskiej rodziny, eksmito- zdjęciach – rozszerzyć temat. mu. Tak było w latach 30. w Eu- „Narodowcy też mają swoje ra- świecający zespołowi, być właśnie AudioMovie” – mó- cjalny kod QR na bilecie. ceprezes i założycielka Fundacji wanej z kamienicy przez ko- Problem nacjonalizmu i ruchów ropie, gdzie społeczeństwo pró- cje. To jest bardzo złożona gru- który stworzył aplika- wiła Anna Jankowska – prezes Organizatorzy chwalili opła- Katarynka. mornika, która trafia do skłotu prawicowych jest bardzo skom- bowało unikać konfrontowania pa ludzi – są tam profesorzy, Kcję AudioMovie. Dzięki zorga- Fundacji Siódmy Zmysł. calność swojego rozwiązania: Celne uwagi i pytania padły ze w przeddzień potężnej demon- plikowany. W każdym kraju te się z problemami, a rezultat oka- studenci i kibice piłki nożnej. nizowanej w warszawskim ki- AudioMovie to aplikacja mo- „50 zestawów słuchawkowych strony publiczności: czy kody na stracji z okazji Święta Niepod- ruchy pojawiają się w innym zał się zatrważający dla wszyst- Te środowiska chcą podkreślić nie Elektronik konferencji, mobilna pozwalająca osobom nie- z instalacją dla jednego kina to biletach będą łatwe do odnalezie- ległości. kontekście. Wygląda to całkiem kich” – dodawał. Pytany dalej, swoją wartość. Dlatego krzyczą: gliśmy dowiedzieć się, jak apli- widomym i słabowidzącym sa- wydatek ok. 50 tys. złotych. Au- nia dla osób niewidomych? Czy Wykorzystany materiał do- inaczej na Ukrainie, w Rosji, czy nie powinien zrobić czegoś to my, to my, Polacy! Uważają, kacja pomoże osobom słabowi- modzielnie uczestniczyć w sean- dioMovie jest w stanie ograniczyć obsługa kin zostanie przeszkolona kumentalny został zrealizowa- Niemczech, Anglii, Serbii, Gre- więcej – odpowiadał, że nie jest że nie są odpowiednio trakto- dzącym i niewidomym. sach kinowych. Audiodeskryp- ten koszt przynajmniej pięcio- do pomocy osobie z dysfunkcją ny przez reżysera i operatorów cji, a nawet w Hiszpanii”. aktywistą. „Moim celem jest wani i dlatego obnoszą się ze „Policzyliśmy, ile filmów cję mogą odsłuchać na własnym krotnie, w zależności od infra- wzroku? I najważniejsze – czy będących bezpośrednimi świad- Przedstawicieli korpusu dy- wskazywanie rzeczy, konklu- swoją dumą. Muszą się razem w Polsce zostało wzbogaco- smartfonie i słuchawkach bez ko- struktury i liczby sal w kinie” – dystrybutorzy, producenci filmo- kami wydarzeń w dniu 11 listo- plomatycznego interesowało zja należy do widzów” – mówił. spotkać na marszu, gdzie każdy nych o audiodeskrypcję – jest nieczności wypożyczania sprzę- mówił Adam Piasecki, kierownik wi zechcą regularnie realizować pada 2013 roku. Właśnie wtedy podejście Polaków do marszu Dyplomaci próbowali zro- z nich poczuje swoją wartość”. ich już ponad 500. To niemało. tu z kina. Z kolei osoby starsze Zakładu Naukowo-Badawczego ścieżki audiodeskrypcji do wpro- ruchy skrajnej prawicy, podczas i ruchów nacjonalistycznych. zumieć ludzi biorących udział Starając się zrozumieć wszystkie Problemem w Polsce jest przede i wszyscy, którym czytanie napi- w Instytucie Technik Innowa- wadzanych filmów? Naprzeciw trwania Marszu Niepodległości, „Ludzie, którzy sympatyzują w marszu. Podczas dyskusji po- racje ruchów prawicowych, re- wszystkim nie liczba tytułów, ale sów kinowych sprawia trudność cyjnych EMAG. „W Polsce ma- potrzebom i nowej technologii zaatakowały skłot w centrum z ruchami skrajnej prawicy, byli jawiło się również nawiązanie żyser dodawał, że jego film jest infrastruktura. Zaledwie 10 proc. lub zwyczajnie ci, którzy nie lubią my około 650 tys. osób z dys- pierwszy wyszedł Next Film z no- Warszawy. Na spotkaniu z am- również w mojej ekipie filmowej. do obrazów z ostatniego Mar- pewnym ostrzeżeniem. Przed kin ma sprzęt potrzebny do od- filmów z napisami będą mogli funkcją wzroku, a także 6 mln minowanym do Oscara Twoim basadorami reżyser przyznał, To bardzo popularny punkt wi- szu Niepodległości, który od- tym, żeby dostrzec potencjal- tworzenia audiodeskrypcji (od- uruchomić na swoim telefonie seniorów. Znaczna część z tych Vincentem Doroty Kobieli i Hugh że chciał przyjrzeć się ruchom dzenia w Polsce. Nie możemy bywał się 11 listopada 2017 ro- ne niebezpieczeństwo nacjona- powiednie słuchawki z nadajni- ścieżkę lektorską. Aplikacja jest osób mogłaby należeć do kino- Welchmana – oby to był dobry nacjonalistycznym w całej Eu- zakładać, że to jest absolutnie ku w Warszawie. Rasistowskie lizmu i przemocy, którą może kami), i nawet gdyby każdy dys- dostępna bezpłatnie w sklepach wej społeczności, ale ze względu początek cennej inicjatywy. ropie. Temat jednak okazał się marginalne. Problemem jest to, hasła z transparentów nacjo- wywołać. trybutor tworzył audiodeskryp- Google Play i App Store. By zsyn- na problemy ze wzrokiem kino zbyt obszerny i skupił się na Pol- że to właśnie nie jest margines” – nalistów obiegły wówczas cały

Fot. AudioMovie cję do swoich filmów, ta bariera chronizować audiodeskrypcję jest poza ich zasięgiem. W pla- Beata Poprawa sce. Jakimowski, mówiąc o mar- komentował reżyser Imagine. świat. „Bylibyśmy w szoku – Albert Kiciński Fot. Borys Skrzyński/SFP

14 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 15 WYDARZENIA Złote Taśmy

rytycy docenili sub- Najlepszym obrazem za- telne i przepełnione granicznym został Manche- emocjami dramaty, ster by the Sea Kennetha Lo- przypominając jed- Kręcą na nergana z główną rolą Casey’a Knocześnie o szturmie widzów Afflecka, nagrodzonego za tę na kina w 2017 roku. Nagrody kreację Oscarem w kategorii przyznało Koła Piśmiennictwa Najlepszy Aktor Pierwszopla- Filmowego SFP, będące polską nowy. To dramat rodzinny opo- sekcją FIPRESCI, prestiżowej Złotych wiadający o stracie bliskiej oso- Międzynarodowej Federacji by. Tragiczne zdarzenia okazują Krytyków Filmowych. Dzien- się pretekstem do rozliczenia nikarze wręczyli jeszcze czte- z przeszłością. O niej opowia- ry wyróżnienia. Dwa otrzyma- Taśmach da też rumuńska Sieranevada. ły obrazy polskie: Cicha Noc Przyznając nagrodę, Błażej Piotra Domalewskiego, uzna- Hrapkowicz z Koła Piśmien- na za najlepszy obraz zeszło- Dzikie róże i Manchester nictwa SFP mówił: „To film rocznego Festiwalu Polskich o rodzinie, w którym odbija Filmów Fabularnych w Gdyni, by the Sea zdobyły Złote się znaczna część rumuńskie- oraz Pewnego razu w listopa- go społeczeństwa. Mam wra- dzie... Andrzeja Jakimowskie- Taśmy, czyli najwyższe żenie, że maestria reżyserska go. Dwa kolejne trafiły do za- w prowadzeniu aktorów zosta- granicznych tytułów, czyli ru- uznanie Koła Piśmiennictwa ła doprowadzona do mistrzo- muńskiej Sieranevady Cristie- stwa. Ten film udowadnia, że go Puiu oraz irańskiego Klienta Filmowego Stowarzyszenia znakomitą choreografię ak- Asghara Farhadiego. torską możemy spotykać nie „Nie nagradzamy tych fil- Filmowców Polskich. tylko w musicalach, ale także mów, które wygrywają w box w dramacie rozgrywającym się office’ach, nie wyróżniamy też w ciasnym mieszkaniu”. Z ko- tych, które zwykle bywają naj- lei Marcin Adamczak z Koła głośniejsze. Szukamy tytułów Piśmiennictwa przyznał, że czasem pomijanych i niezauwa- irański Klient zaczyna się od żonych. Od tego jesteśmy, aby trzęsienia ziemi, a potem na- je pokazywać” – powiedziała pięcie tylko rośnie, dzięki wir- Barbara Hollender, przewod- tuozerii w przeprowadzeniu nicząca Koła Piśmiennictwa psychologii postaci. To uni- Filmowego. wersalne kino zrozumiałe na Nagrodę dla Anny Jadow- całym świecie. skiej za Dzikie róże wręczył Ja- Barbara Hollender podczas cek Bromski, prezes SFP, przypo- ceremonii wręczenia Złotych minając, że reżyserkę obserwuje Taśm, która odbyła się 5 lutego od początków jej kariery i cieszy w kinie Kultura, przypomniała się z kolejnych sukcesów. Dzikie o ogromnej frekwencji przed róże to portret kobiety mieszka- srebrnymi ekranami w 2017. jącej na prowincji. Zbliżająca Małgorzata Szyłak, Izabela Igel, Sale projekcyjne w zeszłym ro- się komunia jej córki i powrót Anna Jadowska i Roman Jarosz ku odwiedziło 56 mln widzów, męża, na co dzień pracującego a 13 mln z nich wybrało się na za granicą, staje się okazją do produkcje rodzime. Przewod- rodzinnego spotkania i wyja- dą mogły być kręcone w Polsce. licy. Podsumowując, Barbara nicząca Koła oceniła, że mamy śnienia narastających nieporo- Wyróżniona Cicha Noc również Hollender przyznała, że w tym za sobą dobry rok dla polskie- zumień. Odbierając statuetkę, opowiada o mieszkańcach małej roku wśród polskich tytułów za- go kina, a należał on – w du- reżyserka wyraziła nadzieję, że miejscowości, w przeciwieństwie uważono takie, które w bardzo żej mierze – do debiutantów. proste, małe filmy o zwykłych do filmu Pewnego razu w listopa- piękny i głęboki sposób mówią

Fot. Borys Skrzyński/SFP ludzkich dramatach nadal bę- dzie… rozgrywającego się w sto- o współczesnej Polsce. Marcin Radomski

16 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 Jubileusze Marek Piestrak

ego Test pilota Pirxa prezentowany był na ubiegłorocz- nym Berlinale w retrospek- Jtywie najlepszych filmów science fiction, obok dzieł Ste- vena Spielberga i Ridleya Scot- Kino wielkiej ta. Notabene Obcego – ósmego pasażera Nostromo pozosta- wił przed laty w pobitym polu, zdobywając Złotego Astroida na Międzynarodowym Festi- walu Filmów Fantastycznych przygody w Trieście. Początkowo nic nie wskazy- Mistrz kina gatunkowego, który swą wało, że będzie filmowcem. Po gdyńskim liceum dostał się na przygodę z filmem rozpoczął od… Dziecka Politechnikę Gdańską, gdzie skończył Wydział Budownictwa Rosemary Romana Polańskiego. 31 marca Wodnego. Ta miłość do wody pozostanie na zawsze. W 1974 obchodzi swoje 80. urodziny. nakręcił – wspólnie z Witoldem Rumlem – znakomity dokument i Sławomirem Idziakiem, ope- Mistrz świata, uhonorowany ratorem filmu. A potem przy- na festiwalu w Oberhausen szło średniometrażowe Śledz- nagrodą FIPRESCI, błyskotliwą two (1973), udana ekranizacja opowieść o pomocniku okręto- prozy Stanisława Lema, z któ- wego kuka, który podczas wielo- rej i pisarz był bardzo zadowo- miesięcznego rejsu na trawlerze lony, co należało do rzadkości. przetwórni w wolnych chwilach Marek kuł żelazo póki gorące trenował… kolarstwo. i przeniósł na ekran jego kolejną Wcześniej jednak dostał się powieść – Test pilota Pirxa na Wydział Reżyserii łódzkiej (1978). To już pozycja wręcz Szkoły Filmowej, spełniając klasyczna w dziejach rodzimego swe największe marzenie, które kina science fiction, podobnie wykluło się podczas częstych jak Wilczyca (1982), uznawana seansów w gdyńskim kinie Fala za jeden z naszych najlepszych oraz zajęć w Amatorskim Klubie horrorów. Filmowym, na które uczęszczał Piestrak jest mistrzem kina w trakcie swych studiów poli- gatunkowego, krytyka w oce- technicznych. nie jego dokonań jest podzie- Na plan Dziecka Rosemary lona. „Zwłaszcza zwolennicy trafił dość przypadkowo. Był już kina moralnego niepokoju za po IV roku łódzkiej Szkoły Fil- mną nie przepadają” – zauważa. mowej. Postanowił zrobić sobie Ale na przykład Zygmunt Kału- roczną przerwę, podczas której żyński stwierdził, że w jednym zamierzał odwiedzić rodzinę z jego filmów powiało prawdzi- w Ameryce. Popłynął „Bato- Marek Piestrak wym Hollywoodem, a w bran- rym” za pożyczone pieniądze, żowym „Variety” pisano o świe- rodzinę odwiedził, ale gdy się żym oddechu w światowym dowiedział, że na U.C.L.A. ma kiej praktyki podczas kręcenia styna, którą niebawem poślubił, science fiction. Publiczność gło- wykłady prof. Jerzy Toeplitz, Dziecka Rosemary” – wspomina. pozostaje jego żoną do dziś. suje nogami – Klątwę Doliny udał się do Los Angeles. To Chciał przedłużyć pobyt, W 1970 roku zadebiuto- Węży (1987) w samym tylko dzięki profesorowi poznał ale poczucie obowiązku, czyli wał krótką telewizyjną fabułą Związku Radzieckim obejrzało Polańskiego. „Roman oprowa- obrona dyplomu łódzkiej uczelni, Cicha noc, święta noc, przej- 25 mln widzów. Jego filmy do tej dził nas po planie swojego filmu, zwyciężyło. Pozostała nadzieja, mującą opowieścią rozgrywa- pory często pokazywane są na zaprosił na lunch – przy stoliku że się tu jeszcze kiedyś pojawi. jącą się podczas świąt Bożego festiwalach w zestawach najbar- obok siedziała cała rodzina Car- Przyjechał do Polski, obronił Narodzenia na Podhalu, któ- dziej kultowych tytułów. twrightów z Bonanzy – i zapro- dyplom i… do Hollywood wię- rej scenariusz napisał wspól- ponował odbycie… studenc- cej nie wrócił. Zakochał się. Kry- nie z Andrzejem Kotkowskim Jerzy Armata Fot. SFP

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 17 Jubileusze Borys Lankosz

leż to był debiut! Nikt się chyba nie spo- dziewał, jak efek- towną hybrydą ga- Atunkową okaże się łączący kome- dię, romans i kryminał Rewers, Złote Lwy zdobywca aż siedmiu nagród – w tym dla najlepszego filmu – na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2009 roku. „Debiut Lankosza myśli kinem, zamiast je udawać. Tu każ- da linijka niebywale śmiesznego na starcie dialogu, gest aktora, spojrzenie kamery mają znaczenie, są czę- ścią filmowej choreografii, która Po efektownym debiucie Borys Lankosz zaskakuje, bawi, pointuje” – pi- sała w miesięczniku „Film” Bar- znalazł swoją niszę w ambitnym bara Kosecka. Rewers był bra- wurową stylistycznie wariacją mainstreamie, czerpiąc z polskości, ale podanej na temat socrealizmu, wplata- jącą w mrok stalinowskiej epoki w uniwersalnej formie. 31 marca kończy 45 lat. miłość, intrygę i humor. A tak- że jednym z najbarwniejszych kiego getta nakręconym według polskich obrazów końca mi- scenariusza Andrzeja Barta Rade- nionej dekady, i fakt, że zdjęcia gaście (2008). Tematyka żydow- Marcina Koszałki były czarno- ska pojawia się u Lankosza także -białe, nie miał tu nic do rzeczy. w fabularnym, zrealizowanym W którą stronę poszła kariera w ramach programu Studia Mun- obchodzącego w marcu 45. uro- ka-SFP „30 Minut” Obcym VI dziny Borysa Lankosza? Reżyser (2008) – konfrontacji młodego, konsekwentnie gospodaruje dla ortodoksyjnego Żyda z polską siebie niszę w ambitnym kinie wsią. Zresztą na podobnie pro- mainstreamowym, biorąc na wokacyjnym koncepcie Lankosz warsztat głośne pozycje kra- zbudował swój Rewers, zestawia- jowej literatury współczesnej. jąc amerykański styl narracji Jesienią do kin wejdzie jego z ponurymi czasami stalinow- Ciemno, prawie noc według skimi. Na ich tle późniejsze filmy prozy Joanny Bator. reżysera – Ziarno prawdy, czyli Mało kto wie, że reżyseria adaptacja kryminalnej powie- była dopiero trzecim życio- ści Zygmunta Miłoszewskiego wym wyborem młodego Lan- (2014) i dokument o Stanisła- kosza. Najpierw aktorstwo – wie Lemie Autor Solaris (2016) jako dziecko wygrał casting do wydają się bardziej zachowawcze, młodzieżowego serialu 6 milio- Borys Lankosz choć równocześnie zachowujące nów sekund (1984) i wcielił się spory potencjał komercyjny. w główną rolę Krzyśka, rozka- Swoją drogą to właśnie Borys pryszonego jedynaka, który sam i już jego dyplomowy Roz- należał do Kazimierza Kara- Lankosz wydaje się jednym z pol- musi ułożyć sobie życie po tym, wój (2001) wzbudził dyskusje. basza. skich twórców zdolnych odnieść jak jego matka trafia do sana- Lankosz nakręcił go w Domu Rozwój to jedno, rozwój arty- sukces za granicą: jego obrazy torium. Borys Lankosz marzył Opieki Społecznej Braci Alber- styczny – drugie. Lankosz dążył czerpią z polskości, korzystając też o karierze jazzmana, grał na tynów w Ojcowie, przygląda- do niego w kolejnych dokumen- z uniwersalnych środków fil- fortepianie pod okiem szkol- jąc się tamtejszej codzienności tach: opowieści o podróżniku mowych. Zestawienie idealne nego kolegi Abla Korzeniow- z perspektywy ciężko poszkodo- z przypadku – Kurc (2005), por- ku temu, by i nie stracić unikal- skiego, ale fascynacja kinem wanych pacjentów. Ta narracja trecie mieszkańca Zimbabwe, nego reżyserskiego pierwiastka, Romana Polańskiego sprawiła, zaprowadziła Rozwój na sze- walczącego o rekord Guinnessa i zyskać sporą widownię, głodną że jako nastolatek zdecydował reg światowych festiwali, choć w najdłuższym przemawianiu bez nowego spojrzenia na kino. się na reżyserię. Studiował ją trafiały się i głosy krytyczne, przerwy (Rekord Errola, 2008),

Fot. Adam Golec/Aurum Film w łódzkiej Szkole Filmowej spośród których najgłośniejszy czy wstrząsającym obrazie łódz- Jacek Sobczyński

18 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 Paweł Strojek

wykształcenia historyk, pedagog i producent fil- Paweł Strojek mowy, z zamiłowania – menager oraz pasjonat Zkultury. Kinem interesował się od zawsze. Będąc dzieckiem, marzył o zawodzie reżysera, choć jeszcze za bardzo nie wiedział, na czym ta profesja polega. Filmowe pasje podsycał ulubiony polonista z ko- szalińskiego liceum, który założył w szkole klub, gdzie uczniowie oglądali ważne filmy i o nich dyskutowali. Potem, kiedy nauczyciel zmienił szkołę, Paweł zaczął cho- dzić do klubu działającego przy kinie Kryterium, mieszczącym się w Centrum Kultury 105, a także na projekcje odbywającego się tam corocznie – od 1973 roku – Koszalińskiego Festiwalu Debiu- tów Filmowych „Młodzi i Film”. Nie przypuszczał pewnie wtedy, że kiedyś zostanie dyrektorem i tego obiektu, i tego festiwalu. Po liceum zamierzał starto- wać do szkoły filmowej, ostatecznie jednak ukończył pedagogikę Z polotem w stołecznym Instytucie Kształ- cenia Nauczycieli i przez cztery lata uczył w jednej z koszalińskich podstawówek. I prawdę mówiąc, cały czas aspekt edukacyjny i pasją w jego działalności na różno- rodnych polach upowszechnia- nia kultury jest nie tylko obecny, Paweł Strojek, dyrektor Centrum Kultury ale i niezwykle ważny. W czasach transformacji ustro- 105 w Koszalinie oraz festiwalu „Młodzi jowej założył firmę zajmującą się marketingiem i promocją. To był i Film”, wieloletni członek SFP, 20 marca strzał w dziesiątkę, praca fanta- styczna, ale bardzo wyczerpująca, obchodzi swoje 60. urodziny. no i powodująca częste rozłąki z rodziną. A Paweł to człowiek oferta z Centrum Kultury 105. studia podyplomowe w War- nowego, prosi o jego playlistę. niezwykle rodzinny – żona, W życiu Pawła nastąpiło nowe szawskiej Szkole Filmowej, Myślę podobnie. Powiedz mi, czwórka dzieci, kotka Misia… otwarcie. Kiedy zaczynał pracę zaczął uprawiać zawód produ- jakiej muzyki słuchasz, a zorien- Najstarszy syn mieszka w Pozna- przy ul. Zwycięstwa 105, zespół centa (ma na swym koncie m.in. tuję się, jakim człowiekiem jesteś. niu, pozostała trójka osiedliła się Centrum Kultury liczył 55 osób krótką fabułę Vocuus, uhonoro- Kiedyś Paweł zadzwonił do mnie w Warszawie. To drugie – obok i organizował 60 przedsięwzięć waną kilkunastoma festiwalo- znienacka i zapytał, czy nie uwa- Koszalina – ukochane miasto w ciągu roku. Obecnie są 44 wymi trofeami), aktywnie działa żam, że powinien powstać film Pawła, skąd pochodzi niemal cała osoby i robią ponad 500 imprez. jako ekspert w Radzie Progra- poświęcony Markowi Grechucie. jego rodzina, w której notabene Jego oczkiem w głowie jest mowej Zachodniopomorskiego Zdębiałem, bo to dla mnie także znajdujemy silny filmowy ślad oczywiście festiwal. „To w Kosza- Funduszu Filmowego „Pomera- jeden z najważniejszych artystów. (Kudelscy, a pośród nich Stefan, linie po raz pierwszy można nia Film”. Ważne są tylko te dni, których słynny wynalazca, twórca magne- dostrzec zapowiedź filmowych Poza kinem Paweł kocha kul- jeszcze nie znamy, Pawle, więc tofonów Nagra używanych przez dróg, którymi za kilka lat może turę we wszelkich jej aspektach, może kiedyś zrobisz taki film, dźwiękowców na całym świecie). podążyć polskie kino” – mówi i tę fizyczną (zwłaszcza rower), czego Ci bardzo życzę. Przed dziesięciu laty pojawiła z przejęciem. Ale już sam festi- jak i tę duchową – teatr, litera- się – nagle i niespodziewanie – wal mu nie wystarczył. Skończył turę, muzykę. Gdy poznaje kogoś Jerzy Armata Fot. Sylwia Olszewska/Centrum Kultury 105 w Koszalinie

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 19 Festiwale w Polsce Zoom-Zbliżenia Prowincjonalia To nie jest świat Przeprowadzka dla pogodnych ludzi na ćwierćwiecze rzeczywiście poruszające się po obrzeżach 21. Zoom-Zbliżenia w Jeleniej Górze światowej produkcji, z czasem w sposób Festiwal „Prowincjonalia” skończył już 25 lat i choć naturalny stało się częścią normalnego otworzyły sezon międzynarodowych rynku produkcji i dystrybucji, w czym zmienił swoją siedzibę, to jego rodzinna atmosfera oraz decydujący udział miały stacje telewizyjne imprez filmowych w Polsce. i ich kanały tematyczne. Może przez to priorytety programowe pozostały niezmienne. utraciło nieco drapieżności i bezkompro- misowości, ale zyskało środki finansowe, ok jubileuszowy przyniósł „Psierociniec”. Wieczorami można się profesjonalne zaplecze, a przede wszyst- Ogólnopolskiemu Festi- było bawić przy występach zespo- kim dużo skuteczniejszy niż w przeszłości walowi Sztuki Filmowej łów Lily Hates Roses oraz Limbo- sposób na komunikację z widzem. I pro- „Prowincjonalia” wiele ski, z których ostatni tak wciągnął ces ten, o czym warto i trzeba przypomi- Rzmian. 25. edycja odbyła się w dniach festiwalowych widzów, że przesu- nać, dokonał się bez wielkich akcji, haseł 21-24 lutego, po raz pierwszy nął prapremierę najnowszego filmu i kontrowersji. w murach Wrzesińskiego Ośrodka Piotra Matwiejczyka Vodoo tata aż Co ma więc dzisiaj do zaoferowania kino Kultury, który zastąpił lokalne kino na kwadrans po drugiej. filmowej młodzieży, bo młodzi twórcy to „Trójka”, sprawiając, że wiele rzeczy Serce wrzesińskiej publiczności dominujący autorzy pokazywanych tytu- wyglądało na pierwszy rzut oka ina- skradli w tym roku: film Najlepszy łów, które wybrane spośród ponad tysiąca, czej. Sprawne oko jednak szybciej niż Łukasza Palkowskiego – zdobywca trafiły na jeleniogórskie ekrany w ilości później dostrzegało, że istota sprawy Grand Prix, jego bohater Jerzy Gór- 123 pozycji. Odpowiedź jest prosta, tro- się nie zmieniła, a „Prowincjonalia” ski oraz aktor, który się w niego wcie- chę zaskakująca i dająca do myślenia. Bo nie przynależą do budynków, ale do lił, czyli Jakub Gierszał. Po piętach to obraz świata, w którym jest mało miejsca uczestników imprezy, a sam festiwal Najlepszemu dreptał jednak obraz dla ludzi spełnionych, pogodnych, nieuwi- to nie tylko „marka”, jak lubi nobili- Andrzeja Jakimowskiego Pewnego kłanych w traumę przeszłości (historycz- tować niemierzalne zjawiska współ- razu w listopadzie…, któremu widzo- nej, obyczajowej, wyznaniowej i każdej czesny marketing, ale realna wspól- wie ostatecznie przyznali statuetki za innej), i z niezmąconą doświadczeniem nota ciekawych i serdecznych ludzi, zdjęcia (Adam Bajerski) i muzykę Balázs Dudás wiarą w człowieka i potęgę jego rozumu którzy kochają kino. (Tomasz Gąssowski). Najlepszą idących w przyszłość. Taka konkluzja nie Wrześnię odwiedzili w tym roku aktorką uznano Kingę Preis (rola oznacza oczywiście, że na ekranie obser- m.in. Andrzej Jakimowski, Kinga w Planie B Kingi Dębskiej). Nagrodę wycięzcami jeleniogórskiego ficzny klimat, nastrój oraz ludzie chętni do wowaliśmy niekończący się korowód ludz- Preis, Piotr Domalewski, Jerzy Gór- otrzymał też, wyprodukowany przez festiwalu zostały filmy z Węgier pomocy i współpracy. kich nieszczęść, dewiacji i skrajności, ale ski oraz obsada filmuWieża. Jasny Studio Munka-SFP, krótkometra- (Welcome), Niemiec (Pomię- W takim otoczeniu narodziny festiwalu chodzi bardziej o ogólny ton narracji, spo- dzień Jagody Szelc. Obecni goście, żowy Ja i mój tata Aleksandra Pie- dzy wczoraj i dziś) oraz Brazylii filmowego wydawały się – by zacytować sób filmowania i przesłanie. Jak zauwa- żywe i ciekawe spotkania, familiarna trzaka ze świetną rolą Krzysztofa Z(Pewny siebie). Mimo skromnych środ- klasyka – oczywistą oczywistością. Od żyła Joanna Kos-Krazue, przewodnicząca atmosfera, wszystko pokazało, że Kowalewskiego, laureata tegorocznej ków i możliwości Zoom-Zbliżenia wciąż ponad 20 lat funkcjonuje więc Międzyna- jury (pomagali jej Bodo Kox i Bartosz M. to, gdzie rozmawiamy, jest o wiele Nagrody Honorowej „Jańcia Wod- „trzymają poziom”, a w środowisku mają rodowy Festiwal Filmowy Zoom-Zbliże- Kowalski) oceniającego fabuły, ekranowi mniej ważne niż to, z kim i o czym. Pod w filmie. Wegetariański w tym roku piknik nika”. Pośród dokumentów triumfowały uznaną rangę. Także dlatego, że na filmowej nia, prowadzony sprawną ręką i w dobo- bohaterowie rzadko się uśmiechają, a nie tym względem we Wrześni nie zmieniło w Podstolicach przypominał o konieczno- Film dla Stasia w reżyserii Moniki Meleń mapie naszego kraju Jelenia Góra i okolice rowym, choć nielicznym, zespole przez śmieją prawie nigdy. Podobny ton domi- się nic, a zadany przez dyrektora festiwalu, ści takowej dyskusji (i wynikających z niej oraz Józio, chodź do domu Marcina Chło- obecne są od dawna, i wcale nie epizodycz- Sylwię Motyl-Cinkowską. Prezentuje on nował też w dokumentach (tu jury praco- Rafała Góreckiego, w ramach corocznego możliwych działaniach opiekuńczych), także pasia. Listę laureatów dopełniły animowany nie. Przypomnijmy, że w samym mieście, aktualny dorobek kina umownie nazywa- wało w składzie: Anna Zamecka, Damian cyklu „Prowincje świata” temat – „Zwie- swoją niesamowitą scenerią, połamanego Ludzik spadł mi z nieba Magdaleny Pileckiej ale przede wszystkim w okolicach, swoje nego niezależnym, bo choć część filmów Łukasik i Adam Olha), ilustrujących przede rzęta i ludzie” – dawał podstawy, by mówić i zniszczonego przez orkan Ksawery, lasu. oraz doceniona przez dziennikarzy Cicha obrazy realizowali m.in. Stanisław Chęciń- zakwalifikowanych do trzech konkursów wszystkim tematy aktualnie dominujące, w tym roku o nieoczywistych perspektywach O zwierzęcych perspektywach na świat Noc Piotra Domalewskiego (pełnometra- ski, Stanisław Lenartowicz, Wojciech Jerzy (krótka fabuła, dokument i wideo-art) to także w światowych mediach: konflikty na świat. Pokazy specjalne znakomitych pomagali mówić także dr Tomasz Samoj- żowy debiut ze Studia Munka-SFP). Nagrodę Has, Agnieszka Holland, Paweł Pawlikow- propozycje szkół filmowych czy innych zbrojne, uchodźcy, alienacja, uporczywe filmów Safari Urlicha Seidla oraz Dusza lik, autor serii książek (i animacji) o żubrze Specjalną Organizatorów oraz tytuł „Przy- ski i wielu, wielu innych polskich twórców instytucji, jak polskie Studio Munka dzia- poszukiwanie sensu życia, ekologia. To nie i ciało Ildikó Enyedi stworzyły mocny fun- Pompiku oraz komiksów o Puszczy Bia- jaciela Prowincjonaliów” otrzymało w tym (zaglądali tu także Czesi i Niemcy), a o łające przy SFP, to jednak dominują utwory jest świat dla pogodnych ludzi! dament do dyskusji o etyce i estetyce, ludz- łowieskiej, pisarka Agata Widzowska oraz roku Stowarzyszenie Filmowców Polskich. wyborze decydowały nie tylko przysłowiowe zrealizowane poza oficjalnymi struktu- kich zobowiązaniach względem przyrody zainspirowana jej twórczością Aneta Sitkie-

Fot. Marcin Oliva Soto „okoliczności przyrody”, ale także specy- rami. Ale kino niezależne, offowe, kiedyś Janusz Kołodziej i o przedstawianiu przemocy wobec zwierząt wicz, założycielka ośrodka terapeutycznego Marcin Jauksz Fot. Materiały prasowe

20 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 21 WYWIAD numeru Jagoda Szelc

Talent z wysokiej wieży Rzadko zdarza się tak dojrzały artystycznie debiut, który swoją oryginalnością porusza krytyków i widzów. Wieża. Jasny dzień Jagody Szelc dała polskiej kinematografii niezwykle utalentowaną reżyserkę, która wysoko ustawiła sobie poprzeczkę.

uż po premierowym pokazie Wieży. Jasnego dnia na zeszło- uwagę zwłaszcza za sprawą swoich walorów wizualnych, a jego rocznym festiwalu w Gdyni stało się jasne, że mamy do czynie- operatorka Zuzanna Pyda otrzymała Złotą Kijankę w Konkur- nia z objawieniem. Oryginalność pełnometrażowego debiutu sie Etiud Studenckich na festiwalu Camerimage. Równie udany JJagody Szelc opiera się choćby na sprzeciwie wobec – domi- artystycznie okazał się późniejszy o dwa lata Spacer – dokument nującej we współczesnym polskim kinie – konwencji „małego opowiadający przejmującą historię ukraińskiego żołnierza, który realizmu”. Zamiast rekonstruować na ekranie otaczającą rzeczy- postanowił zdezerterować z frontu w Donbasie. wistość, reżyserka zdecydowała się puścić wodze fantazji. Film, W międzyczasie młoda reżyserka zdobywała także szlify u boku rozpoczynający się od planszy z prowokacyjnym napisem „Oparte bardziej doświadczonych kolegów po fachu. Szczególnie ważna na przyszłych wydarzeniach”, stanowi jedyny w swoim rodzaju okazała się dla niej współpraca z Janem Jakubem Kolskim, któ- koktajl grozy i czarnego humoru. Nie bez powodu porównywana remu pomagała przy Sercu, serduszku. Szelc pełniła także funkcję do klasycznych dzieł Pasoliniego i Buñuela Wieża jest jednak asystentki reżysera przy produkcji Śpiewający obrusik zrealizo- czymś więcej niż zręcznym ćwiczeniem stylistycznym. Pomimo wanej przez rektora łódzkiej „Filmówki” – Mariusza Grzegorzka. swej mocno abstrakcyjnej formy, film Szelc dotyka bardzo real- Właśnie w reaktywowanym przez Grzegorzka Studiu Filmo- nych lęków związanych z kryzysem współczesnej duchowości wym Indeks przy PWSFTviT Szelc otrzymała szansę realizacji i postępującym rozpadem więzi rodzinnych. pełnometrażowego debiutu. Koprodukowana m.in. przez wro- Akcja Wieży rozpoczyna się na kilka dni przed uroczystością cławską firmę Centrala Wieża. Jasny dzień została uhonorowana pierwszej komunii świętej, do której przystępuje ośmioletnia nagrodami za najlepszy scenariusz i debiut reżyserski na festiwalu Nina. Gorączkowe przygotowania do tego wydarzenia, czy- w Gdyni. Szelc otrzymała także za swój film bardzo ceniony „Pasz- nione przez rodziców dziewczynki – Mulę i Michała, zakłóca port Polityki”, do którego była nominowana wspólnie z dwoma przybycie niespodziewanego gościa. Jest nim Kaja, dawno nie- innymi zdolnymi debiutantami – Piotrem Domalewskim i Paw- widziana w okolicy, młodsza siostra Muli, a jednocześnie biolo- łem Maśloną. W lutym Wieża doczekała się międzynarodowej giczna matka Niny. Z biegiem czasu okazuje się, że Kaja skrywa premiery na prestiżowym festiwalu w Berlinie. Film Szelc, jako w sobie niepokojącą tajemnicę. jedyne dzieło z Polski, został zakwalifikowany do sekcji Forum, Opowiadana w Wieży historia nie miałaby tak wielkiej siły raże- która skupia się na prezentowaniu kina radykalnego, ekspery- nia, gdyby nie znakomici, nieopatrzeni jeszcze na dużym ekranie mentującego z formą i wykraczającego poza zastane schematy. aktorzy. Po seansie szczególnie zapada w pamięć duet Anna Kroto- W marcu, po serii pokazów festiwalowych, Wieża trafia do polska (Mula) – Małgorzata Szczerbowska (Kaja), dla którego występ skich kin. Za dystrybucję odpowiada specjalizująca się w kinie u Szelc powinien stać się trampoliną do wielkiej kariery. Inną artystycznym firma Against Gravity. ważną zaletę Wieży stanowi miejsce akcji – przesiąknięta atmos- Mimo osiągnięcia ogromnych sukcesów, Szelc nie zamierza ferą tajemniczości i niepokoju Kotlina Kłodzka, kilka miesięcy spoczywać na laurach. Twórczyni, formalnie wciąż jeszcze będąca wcześniej sportretowana również w Pokocie Agnieszki Holland. studentką łódzkiej Szkoły Filmowej, finalizuje właśnie prace nad Szelc doskonale zna ukazane na ekranie rejony, gdyż pochodzi obrazem dyplomowym, który stanowi uwspółcześnioną waria- z położonego nieopodal Wrocławia. Właśnie w tym mieście uro- cję na temat „Dziadów” Adama Mickiewicza. Reżyserka myśli dzona w 1984 roku artystka rozpoczęła swoją przygodę ze sztuką także o kolejnych pełnych metrażach. Przygotowany przez nią jako studentka grafiki na Akademii Sztuk Pięknych. Po ukończeniu scenariusz do filmu pod intrygującym tytułem Delikatny balans wrocławskiej uczelni Szelc podjęła studia reżyserskie w łódzkiej terroru w listopadzie otrzymał drugą nagrodę w Mazowieckim Szkole Filmowej. W ich trakcie młoda twórczyni zrealizowała aż Konkursie Scenariuszowym „Script Wars”. Nowy projekt Jagody 10 filmów krótkometrażowych, które zdobyły wiele nagród na Szelc ma być horrorem podejmującym temat kryzysu ekono- festiwalach w kraju i za granicą. Szczególny rozgłos wzbudziła miczno-geopolitycznego. zrealizowana w 2013 roku etiuda Taki pejzaż – poetycka opowieść o ludziach zmagających się ze skrajnymi emocjami. Film zwrócił Piotr Czerkawski

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 23 WYWIAD numeru Jagoda Szelc

Jagoda Szelc Reżyserzyca Z Jagodą Szelc rozmawia Piotr Czerkawski

ieża. Jasny dzień to film tajemniczy i trudny zrobić krzywdy drugiemu człowiekowi, nawet obcemu. Wiem, do jednoznacznej interpretacji. Dlaczego że obecne nastawienie większości Polaków do obcokrajowców zależało ci na osiągnięciu właśnie takiego wskazywałoby na coś przeciwnego, ale jestem przekonana, że efektu? gdyby ten przysłowiowy „uchodźca” przestał być jakąś abs- WMyślę, że oglądanie filmu ma w sobie coś z uczestnictwa trakcyjną figurą i wprowadziłby się do mieszkania za ścianą, w rytuale. Podczas dwóch, trzech, czasem siedmiu godzin większość ludzi potrafiłaby wykazać wobec niego solidarność. obserwacji tego, co dzieje się na ekranie, jako widz doświad- czasz czegoś, co jest unikalne i stuprocentowo twoje. Oczywi- Zapewne jeszcze długo nie przekonamy się, czy masz ście istnieją obrazy zaprogramowane na to, by były odbierane rację. w sposób jednakowy i rozumiem, że takie też są potrzebne, W ogóle nie rozumiem – będącego nie tylko polską specjalno- ale mnie w ogóle nie interesują. Lubię, kiedy kino zostawia ścią – podsycania uprzedzeń wobec muzułmanów. To przecież widzowi przestrzeń swobody. oni mają powody, by bać się, że Zachód narzuci im swój styl życia, a nie odwrotnie. Te lęki wydają mi się zresztą zrozu- Niektórzy jednak wcale jej nie potrzebują. miałe, bo uważam, że nie ma nic bardziej spłycającego naszą Bo wolność to zobowiązanie. Wydaje mi się jednak, że warto kulturę niż globalizacja. je podejmować, bo nie ma przecież „dobrej” i „złej” interpretacji. Zdanie przeciętnego widza znaczy tyle samo, co profe- Wierzysz, że dziś w ogóle można się przed nią obronić? sora Harvardu i myślę, że to jest piękne. Pod ręką mamy na to całe mnóstwo dowodów. Wystarczy się rozejrzeć. Widziałam niedawno Zabicie świętego jelenia Yorgosa Wieża opowiada o sprawach uniwersalnych. Fakt, że jej Lanthimosa, który zaimponował mi, bo – choć nakręcił film akcja toczy się akurat w Polsce ma dla ciebie znaczenie? w Hollywood – nie próbuje udawać Amerykanina, lecz na każ- I to duże. Kraj, w którym żyjemy wpływa na naszą tożsamość dym kroku podkreśla, że jest Grekiem, odwołuje się do tamtej- i to nie tylko ze względu na swoją teraźniejszość, ale też prze- szej mitologii. W swoich filmach chciałabym robić coś podob- szłość. Weźmy np. drugą wojnę światową. Po tych wszyst- nego, stąd choćby moje zainteresowanie polskim pogaństwem, kich traumach, których ludzie doświadczali w jej trakcie, do które czasem objawia się w zaskakujących okolicznościach. Polski powinny zjechać jakieś hordy psychologów. Jako że nic Choćby teraz, gdy, kręcąc film dyplomowy w łódzkiej „Fil- takiego się nie zdarzyło, ludzie zaczęli leczyć się sami, tym co mówce”, po pewnym czasie zorientowałam się, że to właściwie mieli pod ręką, czyli najczęściej alkoholem. Skutek jest taki, nic innego niż uwspółcześniona wersja „Dziadów”. że alkoholizm stał się naszą chorobą narodową i nie ma chyba rodziny, w której nie byłoby chociaż jednego uzależnionego. Składnikiem tożsamości jest też język, do którego masz akurat pewne zastrzeżenia. Nie pozwalasz np., by mówić Brzmi to wszystko bardzo gorzko. o tobie per „reżyserka”. Ale z drugiej strony jest w Polakach mnóstwo cech, które mi To prawda. Wolę „reżysera” albo „reżyserzyca”, te określenia się podobają, np. to, że jesteśmy hojni, gościnni i nie damy mają w sobie więcej siły, brzmią bardziej kobieco. W Polsce

Interesuje mnie kino, które pozostawia

Fot. Archiwum Jagody Szelc widzowi przestrzeń swobody

24 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 25 WYWIAD numeru Jagoda Szelc

Jagoda Szelc na planie filmu Małgorzata Szczerbowska w filmie Wieża. Jasny dzień Wieża. Jasny dzień, reż. Jagoda Szelc

utarło się, że kobieta, aby przetrwać w środowisku filmowym, musi zachowywać się jak facet, ale moim zdaniem to bzdura. Na planie Wieży na nikogo nie wrzeszczałam, nie dominowa- łam – znam też takich reżyserów, co tak nie robią. Zamiast tego Nie ma nic bardziej normalnie się malowałam i często powtarzałam hasło „Warto być kobietą”, które wkrótce przejęli właściwie wszyscy członko- wie ekipy, łącznie z naszym najmłodszym aktorem – Igorem. spłycającego

Zawsze byłaś taka pewna siebie? Pomogły mi w tym spotkania z innymi ludźmi. Pamiętam np. naszą kulturę niż wykład Etgara Kereta, który powiedział kiedyś, że jak pokazuje szkic opowiadania znajomym i słyszy od nich „świetne, globalizacja pisz koniecznie!”, to chowa go do szuflady i nigdy później nie wyjmuje. Za to, kiedy ci sami ludzie mówią, że to jakaś bzdura i nie powinien nic z tym robić, sięga po pióro, bo uważa, że skoro tylko on dostrzegł w tym pomyśle jakiś potencjał, jest momencie, np. przy pisaniu scenariusza. Kiedy przechodzę na szansa, że stworzy coś naprawdę oryginalnego. W tym sensie etap montażu gotowego filmu, gdy trzeba podjąć pewne klu- jestem pewna siebie. czowe i nieodwracalne decyzje, wtedy sama zapraszam pana krytyka do stołu i uważnie słucham, co ma do powiedzenia. Co poczułaś, gdy usłyszałaś tę historię? Ulgę. Dzięki niej nabrałam dystansu do swojego wewnętrz- Nauczyłaś się tego wszystkiego na wykładach? nego krytyka. Dziś traktuję go trochę jak menela, który zacze- Reżyseria ma to do siebie, że można nauczyć się jej wła- pia mnie w restauracji. Jeśli wdajesz się z kimś takim w dysku- ściwie wszędzie. Jakkolwiek to nie zabrzmi, bardzo wiele sję, niepotrzebnie tracisz czas i nerwy, ale jeśli go ignorujesz, dowiedziałam się o kręceniu filmów, gdy pojechałam kiedyś w końcu się zamknie, a ty będziesz mógł robić swoje. Oczy- Spacer, reż. Jagoda Szelc na żagle. Kiedy indziej usłyszałam, że podczas egzaminu na

Fot. Sebastian Weber, Szkoła Filmowa w Łodzi Szkoła Fot. Sebastian Weber, wiście taka wolność przydaje się w pewnym określonym kapitana statku, kandydat kładzie obie ręce na maszt i musi Fot. Against Gravity

26 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 27 WYWIAD numeru

Wieża. Jasny dzień, reż. Jagoda Szelc

Trochę przez przypadek. Najpierw skończyłam Akademię Sztuk Pięknych, a potem zdawałam do Royal College of Art w Londynie i na egzaminie jeden facet spytał mnie: „Dlaczego właściwie nie robisz filmów?”. Było to jedyne pytanie, na które nie znałam odpowiedzi, więc po powrocie stwierdziłam, że właściwie powinnam spróbować. Tym bardziej, że malarstwo, które kocham, i do którego w przyszłości na pewno wrócę, wiąże się jednak ze straszliwą samotnością. Film natomiast daje szansę, by uciec od samego siebie, pożyć trochę życiem bohaterów i doświadczyć w krótkim czasie wielu różnych inkarnacji. Jestem dyslektykiem, więc w porównaniu z „osobą zdrową” mam niewerbalny chaos w głowie.

Są chwile, gdy doświadczenie malarki przydaje ci się na planie? W malowaniu zdarzają się momenty, w których jedno miejsce Taki pejzaż, reż. Jagoda Szelc wychodzi ci niespodziewanie lepiej niż inne, a wtedy pojawia się pokusa, by zmienić całą koncepcję i do tego jednego miejsca dopasować całą resztę obrazu. Trudno o większy błąd. Najlep- pokierować całym zespołem wyłącznie za pomocą słów. To sze wyjście w takiej sytuacji to wziąć kawał farby, gruby pędzel, zupełnie jak reżyser, który musi być na planie bardzo kon- zamalować najlepsze miejsce i zacząć od nowa. Niedawno zorien- kretny i szybko formułować myśli, bo inaczej przyjdzie burza towałam się, że z filmami jest zupełnie tak samo. To nieważne, i wszystko się zatopi. że w trakcie kręcenia jakiejś sceny doznajesz olśnienia i wpadasz na pozornie genialny pomysł. Jeśli jest oderwany od kontekstu – Dlaczego właściwie zostałaś „reżyserą”, a nie kapitanką nakręć go i później najlepiej zignoruj. Zarówno w malowaniu, jak

Fot. Szkoła Filmowa w Łodzi, Against Gravity Fot. Szkoła statku? i w kinie liczy się całość, a nie część.

Oglądając film, doświadczasz czegoś, co jest unikalne i stuprocentowo twoje

28 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 TEMAT numeru Muzyka w polskim kinie

Talenty, inicjatywy i wyzwania Muzyka filmowa w Polsce, czyli jak wygląda nasz branżowy rynek? Co wpływa na jego rozwój? Jakie doświadczenia mają polscy kompozytorzy i w jakich warunkach przychodzi im tworzyć?

Dagmara Romanowska

Fot. Wojciech Wandzel, www.wandzelphoto.com Wandzel, Fot. Wojciech „Scoring4Polański” w ICE Kraków: 9. FMF

30 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 31 TEMAT numeru Muzyka w polskim kinie

ytuację na rynku muzyki filmowej muzyką pracuje cały sztab ludzi. Zajmują w Polsce oceniam jako wspaniałą i za- się instrumentacją, muzyczną buchalterią, razem tragiczną” – mówi Jan A.P. kładzeniem muzyki. U nas kompozytor zo- Kaczmarek. „Mamy bogatą tradycję staje często sam”. Si zdolne młode pokolenie, które przedziera się do świadomości globalnej. Znacznie go- Czas rzej wygląda usłana rozterkami budżetowymi Łukasz Targosz, autor muzyki m.in. do Ma- codzienność” – stwierdza Łukasz Targosz. gicznej zimy Muminków, Kamieni na szaniec „Świadomość muzyki filmowej rośnie. Jest czy seriali Pakt i Wataha, też zwraca uwa- ona też bardziej doceniana, także przez śro- gę na to, że kompozytorzy muszą pracować dowiska klasyczne, które dostrzegły w niej szybko. „To nie jest tak, że dostaję scenariusz, sposób dotarcia do nowego odbiorcy. Rośnie czytam go, idę na spacer, oglądam ptaki, de- również rynek filmowy, a wraz z nim zapo- lektuję się widokami i potem przy lampce trzebowanie na oryginalnych twórców” – wina popełniam pierwszą nutę. Nie ma na uważa Agata Grabowiecka, manager Festi- to czasu. Natchnienia nauczyłem się szu- walu Muzyki Filmowej w Krakowie. Otwie- kać w celebrowaniu codzienności” – mówi. ramy dyskusję o muzyce w polskim kinie. „Na ogół, w 70-80 proc. przypadków, kom- Abel Korzeniowski, Łukasz Targosz, Jan pozytor wkracza na scenę, gdy zaczyna się A.P. Kaczmarek, Radzimir Dębski, Zygmunt postprodukcja zmontowanego obrazu i jest Konieczny, Andrzej Korzyński, Michał Lo- pierwsza układka. Zwykle dostaję miesiąc renc, Wojciech Karolak, Zygmunt Krauze, do półtora na napisanie muzyki, która wy- Krzesimir Dębski, Mikołaj Trzaska, Paweł pełni przestrzeń dwugodzinnego filmu. Ku Mykietyn, Maciej Zieliński, Mikołaj Stroiński, mojemu zdziwieniu okazuje się, że często Marcin Przybyłowicz i legendy: Krzysztof podobnie wygląda to w USA”. Komeda, Wojciech Kilar, Jerzy Matuszkie- Umiejętność pracy pod presją czasu, nie wicz… Ta lista jest o wiele dłuższa. Kom- oznacza, że nie przydałoby się go kom- pozytorów wspierają konsultanci muzyczni, pozytorom więcej. „Wychodzę z założe- montażyści, reżyserzy i producenci, którym nia, że dla reżysera muzyka jest dodat- zależy na tym, żeby narracja muzyczna była kowym narzędziem komunikacji z wi- równie istotna, co wizualna. Nie wszystko dzem. Jej siła jest przeogromna, a mam jednak wygląda tak „różowo”. Polski rynek wrażenie, że niejednokrotnie traktowana muzyki filmowej, choć budowany przez z przymrużeniem oka” – konstatuje Łu- wielkie talenty, ma wiele bolączek i zdarza- kasz Targosz. „Podczas pracy nad projek- ją się na nim praktyki złe. Które z wyzwań tem piszę dużo. Oczywiście są momenty, są największe? Co jest robione, a co zrobić Łukasz Targosz w których trzeba postawić na ciszę, dia- można, żeby nasza muzyka filmowa nadal log, efekty, ale warto sprawdzić, jakby to się rozwijała? To szeroka dziedzina, obej- działało z muzyką, żeby mieć pewność, mująca zarówno obszar muzyki kompono- co jest dla filmu lepsze. Zdarzało mi się wanej specjalnie na potrzeby danych dzieł, zachwycić reżysera zupełnie nieplanowa- jak i muzyki kupowanej oraz adaptowanej. nym rozwiązaniem. Wspaniałe uczucie. To praca twórcza, edukacyjna, promocyj- Jeśli muzyka filmowa ma Idealnie byłoby, gdybym dostawał scena- na, wydawnicza… Rozmowę na ten temat riusz produkcyjny i wtedy zaczynał pra- dopiero rozpoczynamy. Czasy, gdy Roman być częścią sukcesu polskiego cę… Kilka razy tak mi się zdarzyło i by- Polański mógł zapraszać na plan Krzysztofa ło to świetne doświadczenie. Bywało, że Komedę raczej bezpowrotnie minęły, ale… konsultant muzyczny znajdował dla mo- kina, to trzeba o nią dbać Jan A.P. Kaczmarek jej pracy znacznie lepsze miejsce, niż to Trudne pytania sobie wyobrażałem. Muzyka filmowa to „Mamy w Polsce grupę kilkudziesięciu mło- praca w zespole” – przypomina. dych kompozytorów, którzy są znakomicie a płacą tylko jednemu. W planowaniu bu- się trochę jak outsiderzy, także w Stowarzy- była dobra i wykonywana na czas”, a zara- muzyki filmowej dostrzega też Małgorzata przygotowani i wykształceni. Niektórzy za- dżetów muzykę się pomija, aż do momen- szeniu Filmowców Polskich. Oburza mnie zem, by „kompozytorzy mieli poczucie bez- Przedpełska-Bieniek, konsultantka muzycz- Budżet czynają lub już zrobili karierę zagraniczną” – tu, gdy jest pilnie potrzebna i wówczas roz- też ostatnio brak miejsca dla kompozyto- pieczeństwa”. „To nie może być tak, że ktoś na, która pracowała m.in. z Andrzejem Waj- Na kompozytorach i konsultantach mu- mówi Jan A.P. Kaczmarek. „Ale jednocześnie poczyna się cała seria dramatycznych ru- rów na głównej gali rozdania Europejskich pracuje przez pół roku i okazuje się, że była dą, Krzysztofem Zanussim, Januszem Ma- zycznych odbijają się też (za) niskie budże- muzyka filmowa jest często traktowana po chów o charakterze partyzanckim. »Nie ma Nagród Filmowych” – przyznaje. to tylko próba” – podkreśla twórca. „Jako jewskim i wieloma debiutantami (ostatnio ty filmowe. „Jeżeli budżet na muzykę w fil- macoszemu. Brakuje świadomości i umie- pieniędzy« – to zdanie, które słyszy się za Artysta przypomina ponadto, że nie ma środowisko muzyki filmowej musimy po- m.in. z Piotrem Domalewskim nad Cichą mie nie przekracza wartości średniej klasy jętności pracy z kompozytorami. Spotykane często” – dodaje kompozytor, laureat m.in. w Polsce organizacji, która zajęłaby się ko- konać tendencję do izolacji, organizować się Nocą). „Nasi producenci często poszuku- samochodu, to nie udawajmy, że jeździmy są skandaliczne praktyki biznesowe: twórcy Oscara, nominowany do Złotych Globów dyfikacją podstaw wykonywania zawodu i wspólnie podejmować działania. Wierzę, ją na ostatnią chwilę »atrakcji«. Wówczas luksusową limuzyną” – zauważa Łukasz piszą bez umów i jakichkolwiek gwarancji. i statuetki BAFTA, a także twórca Festiwalu kompozytora filmowego i pomogłaby pro- że się to uda”. pojawia się »spadochroniarz«, czyli twór- Targosz. – „Już w trakcie pierwszych roz- Zdarza się, że producenci zamawiają mu- Transatlantyk. „Kompozytorzy stawiani są ducentom w zrozumieniu tego, jakie warun- Zdanie Jana A.P. Kaczmarka nie jest od- ca o głośnym nazwisku” – zauważa. „Nie mów z produkcją warto dowiedzieć się, jak Fot. Barbara Wadach zykę u kilku kompozytorów jednocześnie, gdzieś na uboczu filmowej rodziny. Czujemy ki powinny być zapewnione, żeby „muzyka osobnione. Problemy na polskim rynku jest to praktyka obca w USA, ale tam nad brzmienie muzyki wyobraża sobie reżyser News Fot. Anna Abako/East

32 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 33 TEMAT numeru Muzyka w polskim kinie

-Bieniek. „Jeżeli chodzi o muzykę kupowa- inspiracji i ekonomii muzycznej. Odradzam pracy, nie jest wystarczająco zintegrowane ną, budżet potrafi być bardzo wymagający młodym kompozytorom sprzedawanie swo- i wzajemnie siebie świadome. „Kompozy- i trzeba albo negocjować stawki za prawa ich utworów do bibliotek, chociaż rozumiem, torzy starają się dotrzeć do producentów, z artystami, albo szukać alternatywy. Nie dlaczego taką decyzję podejmują: muszą agentów, reżyserów, ale często odbijają się zawsze trzeba wydawać milion złotych, że- czymś płacić rachunki, a nikt inny od nich od ściany, szczególnie gdy Polacy szukają by muzyka sprawdziła się w filmie. Nie zanie kupuje. Kolejne użycia utworów gene- kontaktu z zagranicą. Dążymy do tego, że- wsze trzeba kupować najdroższe wykonanie. rują jakiś dochód, ale zarazem ograniczają by Festiwal Muzyki Filmowej stał się plat- Ważne jest jednak świadome podejście do szansę na poważne zlecenie. Biblioteki za- formą spotkania. W przemyśle kreatyw- tematu, określenie celów i możliwości” – rabiają na tworzeniu pozoru ułatwienia do- nym krótkie »Cześć!« potrafi otworzyć wie- zauważa konsultant muzycz- stępu do rynku. W tę pułapkę le drzwi” – zauważa Katarzyna Śmigielska, ny Paweł Juzwuk, który pra- łatwo wpaść i dlatego powin- kuratorka Forum Audiowizualnego i kon- cował m.in. przy Ostatniej Ro- Kompozytor niśmy zachęcać młodych fil- kursu FMF Young Talent Award. „Chce- dzinie (bazującej na tym, czego powinien mowców i kompozytorów, żeby my, żeby FMF integrował branżę muzyczną słuchała rodzina Beksińskich), być w środku szukali ze sobą bezpośredniej i filmową. Wprowadzamy młodych kom- a także Baby Bump, Dybuku. współpracy. Obie strony mogą pozytorów do realiów branżowych: pra- Rzeczy o wędrówce dusz, a ostat- żywiołu na tym tylko zyskać”. cy pod presją czasu, rygoru sesji nagranio- nio przy nowych projektach filmowego, wej, współpracy z zespołem, dyrygentem, Agnieszki Holland oraz I była ludzi, którzy Świadomość dźwiękowcami. Często to ich pierwsze tego miłość w getcie Andrzeja Waj- i integracja typu doświadczenia. Reżyserom staramy się dy i Jolanty Dylewskiej (filmy go tworzą, Wydaje się, że środowisko mu- uświadomić siłę muzyki w filmie – zdarzało w przygotowaniu). a nie gdzieś zyczne i filmowe, pomimo wie- się, że uczestnicy naszych spotkań mówi- lu przykładów owocnej współ- li, że dopiero teraz zrozumieli, o co w tym Brak studia z daleka nagraniowego Wyzwaniem, z którym boryka się polski rynek jest brak (po zamknięciu Alverni) studia nagraniowego skupionego tylko na muzyce filmowej. „Dla istniejących studiów nagrań, muzyka filmowa stanowi tylko margines dzia- łalności, dlatego często na nagrania trzeba jeździć poza Polskę, choć na miejscu mamy wspaniałych muzyków” – komentuje Jan A.P. Kaczmarek. Sądzi, że powinno się u nas uru- chomić przynajmniej jedno takie studio, może więcej – w zależności od zapotrzebowania: Świadomość muzyki filmowej rośnie, „Może pora, żebyśmy odpowiedzieli sobie na pytanie, czy polskie środowisko filmowe doceniają ją też środowiska klasyczne chce wspierać polską muzykę filmową, czy też musi ona sobie radzić sama? W najbliż- szym czasie zamierzam przedstawić nowe- mu dyrektorowi PISF-u wniosek o przepro- i zarazem przedstawić to, co jest realne w danie te. Ma to swoje smutne konsekwencje – Temat porusza również Jan A.P. Kacz- wadzenie głębszej analizy sytuacji, potrzeb nych pieniądzach. I tu brakuje zrozumienia, nie tylko w obniżaniu stawek muzyków czy marek: „Widzę bardzo wyraźnie brak sta- i możliwości. Jeśli mamy ambicje – a mamy a największym błędem, który niestety zda- rozpadzie orkiestr. W długofalowej per- ranności w planowaniu muzyki w filmie, je – żeby polska muzyka filmowa była czę- rza się na całym świecie, jest oszukiwanie spektywie przyczynić się może do upadku zwłaszcza symfonicznej. Zbyt często, kiedy ścią większego sukcesu polskiego filmu, to samego siebie i wszystkich dookoła, że za wirtuozerii. Wykształcenie dyplomowanego dochodzi do podjęcia decyzji o muzyce, nie powinniśmy o nią zadbać”. ultramały budżet można przygotować gi- muzyka zabiera około 15 lat – to tysiące go- ma już w budżecie pieniędzy. Zostaje apetyt gantyczną muzykę symfoniczną. To potrójne dzin z instrumentem, próby, pokonywanie na symfoniczne brzmienie, który zaspokaja Biblioteka zamiast oszustwo: samego siebie – że piszesz żywą wyzwań technicznych i własnych słabości. się samplami. Rynek nie wspiera ekonomicz- kompozytora muzykę symfoniczną; reżysera i producen- Nie chciałbym, żeby w i tak trudnych dla nie orkiestr i muzyków, a mógłby”. Plagą Jan A.P. Kaczmarek nazywa korzystanie tów – że to prawdziwa orkiestra, a nagrania artystów czasach, wrota kina zostały bez- „Budżety są przedziwne – bywa, że nie przez świat filmu z bibliotek muzycznych. „To są zbędnym wydatkiem; wreszcie, co naj- powrotnie zamknięte dla pełnowartościowej ma na co narzekać, a czasami kwoty są tak nieszczęście, wynik biedy na rynku i wygod- gorsze – solistów, z którymi współpracu- muzyki, w której nutach zaklęta jest wraż- niskie, że… z głodu się nie umrze, ale żeby nictwa” – ocenia. „W długiej perspektywie jesz, innych kompozytorów oraz orkiestry. liwość i talent nie tylko kompozytora, ale się wyżywić? Najgorsze jest chodzenie na to tragedia. Jeżeli zabetonuje się rzekę u jej Oto udowadniasz, że bez ich pracy i talentu i wykonawców. Uważam, że w kontekście skróty i ścinanie pieniędzy na przygotowa- źródeł, to przez jakiś czas woda u ujścia bę- możesz wyprodukować pełnowartościową rozwoju technologii, na kompozytorach nie wariantów i opracowań, gdy przekreśla dzie jeszcze spływać, ale potem jej zabraknie. mleczną czekoladę. Ale to wyrób czekolado- i konsultantach muzycznych spoczywa obo- się wyjście poza wskazany przez produkcję Gdy korzysta się z bibliotek, to zaczyna bra- podobny: z daleka wygląda tak samo, opa- wiązek ochrony możliwości dokonywania bank muzyki” – z perspektywy konsultanta kować miejsca na nową twórczość, a jak do

Fot. Olaf Karwisch/East News kowanie takie samo, a smak i zapach jakoś oryginalnych nagrań”. muzycznego dodaje Małgorzata Przedpełska- tego dochodzi, pada cały system stymulacji, News Fot. Design Pics/East

34 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 TEMAT numeru Muzyka w polskim kinie

wszystkim chodzi. W tym roku zaprosimy ne zrozumienie, umiejętność stworzenia wchodzą do konkursu pod godłem, które na liczne case study i panele m.in. o współ- zespołu, odrzucenie własnego ego i wyjście nie może sugerować narodowości, płci, pracy reżysera z kompozytorem, o muzyce naprzeciw oczekiwań kogoś, kto poświęcił wieku. Okazuje się, że mniej dziewczyn w dokumentach i krótkich filmach, miksie szmat czasu i życia na doprowadzenie filmu komponuje na tyle dobrze, żeby przejść dźwięku czy domowym studiu” – wymie- czy serialu do realizacji”. do finału. Chociaż jest to nam temat bliski nia Agata Grabowiecka, manager FMF-u. i ważny, to nie chcemy wprowadzać pary- „Nasze środowisko filmowe chyba nie do Przede wszystkim: tetu kosztem jakości. Jeżeli jednak pojawi końca zauważyło działania FMF-u, który zespół się ciekawy kobiecy głos, na pewno znaj- dla hollywoodzkiej branży stał się must be, „Suma naszej wspólnej wiedzy jest o wiele dziemy dla niego miejsce. W tym roku obowiązkowym miejscem odwiedzin” – większa niż jednej osoby” – wtóruje Paweł naszym gościem będzie wybitna irlandzka spostrzega Łukasz Targosz. „Przy okazji Juzwuk. „Czasami reżyser ma tak silną wizję kompozytorka i dyrygentka Eímear No- warto zadać pytanie, kim jest filmowiec? i tak opracowany projekt, że jako konsul- one, barwna osobowość, która zapewne Czy to określenie zarezerwowane tylko dla tant muzyczny mogę mu tylko pomóc we podzieli publiczność” – odpowiada Aga- reżysera, producenta, operatora, montaży- wcieleniu jej w życie. Kiedy indziej produ- ta Grabowiecka. „Problem braku kobiet sty? Czy kompozytor muzyki filmowej ma cent oczekuje pomocy w wyborze kompo- w tym zawodzie jest może związany z wcze- poczucie silnego związku z filmową rodzi- zytora, opracowaniu muzyki albo zakupu snoszkolną edukacją oraz późniejszymi ną? Ja tak, bo wiem, ile muzyka wnosi do piosenek, oraz w pracy ze scenografem, decyzjami, już na Akademii Muzycznej, kina i jestem ciekaw pracy na każdym eta- czy w kontekście historycznym zgadza się gdy kobiety wybierają rodzinę, zamiast pie produkcji. A jak na to patrzą reżyserzy, wykorzystany na ekranie sprzęt muzyczny. kariery” – zastanawia się. producenci? Brakuje chyba integracji, która Wszystko zaczyna się jednak od rozmo- „To zmartwienie, być może resztki feu- ułatwiłaby wzajemne zrozumienie i wspólny wy i tego, żeby znaleźć wspólny poziom dalnej tradycji, w której pewne zawody były rozwój” – dodaje. „Producenci i reżyserzy rozumienia filmu. I wzajemnie sobie za- zdominowane, a wręcz wyłącznie uprawiane często nie wiedzą, jak z kompozytorem pra- ufać” – dodaje. „Jest w Polsce wielu kom- przez mężczyzn. Dopiero teraz powoli się to cować. Traktują muzykę trochę jak czarną pozytorów i reżyserów, którzy doskonale zmienia. Tak jak w filmie pojawiło się wiele magię – »musi być, ale jak?«” – komentuje się w tym czują i szukają ciekawych, kre- utalentowanych kobiet, które reżyserują, tak z kolei Jan A.P. Kaczmarek. „Może więcej na atywnych rozwiązań muzycznych – Antoni w muzyce jest spora grupa kompozytorek. ten temat powinno się rozmawiać w szko- Komasa-Łazarkiewicz, Radzimir „Jimek” Ale znikają. Na początku naszych konkur- łach filmowych?” – pyta Targosz. Dębski, Jan P. Matuszyński, Kuba Czekaj, sów na Transatlantyku stanowiły 40 proc. Paweł Pawlikowski... Zawsze ostateczny uczestników” – komentuje Jan A.P. Kacz- Akademie efekt to wysiłek całego zespołu, także sce- marek. – „Może to kwestia wsparcia – żeby „All is Film Music”: Gala Integrować filmowców i kompozytorów sta- narzysty, który potrafi »zaszyć« muzykę dojść w tym zawodzie do czegoś, potrzebny Jubileuszowa 10. FMF rają się Transatlantyk i FMF. Oba festiwale or- już w tekście, dźwiękowca, montażysty, jest upór i duże wsparcie. Ktoś musi w ciebie ganizują uzupełniające się tematycznie panele kompozytora i konsultanta…” – dopo- uwierzyć i mówić: na pewno się uda, będą branżowe, warsztaty, sprowadzają zagranicz- wiada. „Trzeba umieć spojrzeć na świat porażki, ale musisz pisać, budować relacje. nych ekspertów i zapraszają kompozytorów ze szkołami muzycznymi – m.in. w zakre- przez okulary reżysera. A przecież każdy Kobietom tego wsparcia często brakuje. My- do udziału w międzynarodowych konkursach sie działającej przy festiwalu od 2014 roku artysta to silna osobowość. Wszyscy pra- ślą, że nie ma dla nich miejsca, bo zajęli je (Transatlantyk Film Music Competition™, Rynek ekonomicznie nie FMF Youth Orchestra. „Barierę dla Aka- gniemy wolności dla tworzonej sztuki. Jak mężczyźni, co nie jest prawdą. W tym za- Transatlantyk Instant Composition Contest™, demii stanowią też technologie i techniki zachować w tym autonomię? Jest to jeden wodzie trzeba walczyć, jak wszędzie dziś jest FMF Young Talent Award) – w których już nagraniowe. W ramach Forum Audiowi- z najbardziej inspirujących i ekscytujących w nim nadprodukcja ludzi utalentowanych, wygrywali i zdobywali wyróżnienia (Łukasz wspiera orkiestr i muzyków zualnego staramy się zintegrować nie tylko elementów mojej pracy – odkrywanie się ale zwyciężają tylko najbardziej uparci i ci, Pieprzyk, Tomasz Opałka, Jan Sanejko, Ma- filmowców i kompozytorów, ale i studen- nawzajem, podróż ręka w rękę z ludźmi, którzy dają sobie czas”. ciej Dobrowolski, Paweł Górniak, Krzysztof tów Akademii Muzycznej oraz… studen- z którymi się pokłócisz, a za chwilę pogo- Wyzwań związanych z polskim rynkiem Janczak, Paweł Pudło i in.). Ponadto FMF ką współczesną czy klasyczną, traktowany jak Studium Muzyki Filmowej, organizo- tów Katedry Mechaniki i Wibroakustyki dzisz. To jak majowa burza i letnia sielan- muzyki filmowej jest jeszcze więcej. Pojawiają zaprasza polskich kompozytorów do udziału jak trochę gorszy gatunek. Akademia Mu- wane przez Krzysztofa Knittla w Akademii AGH. Laureat naszego ostatniego konkursu ka zarazem. Prawdziwy proces twórczy” – się pytania dotyczące kategorii muzycznych w przekrojowych koncertach (w tym roku zyczna ciągle ma odruchy wyższości wobec Muzycznej i Szkole Filmowej w Łodzi, na FMF Young Talent Award, Paweł Górniak, zamyka temat Łukasz Targosz. Orłów – m.in. o nagrodę dla konsultantów, m.in. „Scoring4Polish Directors”), dzięki muzyki filmowej, czego we współczesnym którym wykładałam z Maciejem Zielińskim po szkole muzycznej skończył studia na in- a także o liczne nominacje dla obcokrajow- czemu ich muzykę poznają zagraniczni go- świecie nie da się obronić. Brakuje natu- i Krzesimirem Dębskim. W marcu razem żynierii dźwięku. Kompozytor filmowy nie A gdzie kobiety? ców. Jan A.P. Kaczmarek zastanawia się: ście (w ten sposób amerykańskiego agenta ralnej interakcji pomiędzy światem filmu z Wojciechem Błażejczykiem i Katarzyną musi koniecznie wywodzić się z Akademii Tematem, z którym musi się zmierzyć nie „Jeżeli Polacy mają apetyt na nominacje do pozyskał m.in. Atanas Valkov). Akademie i muzyki” – ocenia. Figat ruszamy z warsztatami dla kompo- Muzycznej”. tylko polska branża muzyki filmowej jest Oscarów i innych zagranicznych nagród, i uniwersytety też podejmują na tym polu „Reżyserzy i operatorzy studiują razem, zytorów. Warsztaty dotyczące opracowań Podobnie myśli Łukasz Targosz: „Zasta- brak w niej kobiet. Obecne są w konsulta- to nie powinno nam przeszkadzać, że nad działania, otwierają kursy i kierunki mu- co obu stronom daje ogromną świadomość muzycznych prowadziłam też na festiwa- nawiam się, czy gwarancją sukcesu w tym cji muzycznej (legendą zawodu jest zmarła polskimi filmami pracują obcokrajowcy. zyki filmowej i funkcjonalnej, ale zmiany wzajemnej i wspólnej pracy. Reżyser potrafi lach »Młodzi i Film« w Koszalinie i Bluebox zawodzie jest ukończenie ukierunkowanej w 2016 roku Anna Iżykowska-Mironowicz, Nie jestem za ani przeciw, ale chciałbym się następują powoli. „Taki wydział powinien myśleć obrazem, a przynajmniej opisać, cze- w Olsztynie. Przygotowuję kolejne – m.in. na muzykę filmową katedry Akademii Mu- a młodych w arkana pracy wprowadza- przyjrzeć źródłom i konsekwencjom takiej mieścić się w szkole filmowej. Może na za- go oczekuje. Takiego doświadczenia brakuje, w Lidzbarku Warmińskim. Jest taka potrze- zycznej… Mam poczucie, że ważniejsza jest ją m.in. Małgorzata Przedpełska-Bieniek sytuacji na małym rynku, jakim jesteśmy”. sadzie międzyuczelnianych umów” – pro- jeżeli chodzi o muzykę” – zauważa Małgo- ba i zainteresowanie”. muzyczna pasja do filmu. Wybitni kom- i Marta Broczkowska). Komponują nielicz- Kwestią globalną jest rozpowszechnia- ponuje Jan A.P. Kaczmarek. „Kompozytor rzata Przedpełska-Bieniek. – „Szkoły mu- „W świecie akademickim zmiany idą po- pozytorzy filmowi wywodzą się nie tylko ne – Hanna Kulenty, Natalia Babińska… nie dzieł muzyki filmowej na takich plat- powinien być w środku żywiołu filmowego, zyczne nastawione są na klasykę, a muzykę woli, ale można je dostrzec” – zgadza się Ka- z klasyki, ale i z rocka, folku czy country. „Uczestnicy zgłaszający się do udziału formach, jak YouTube, z pominięciem wy- ludzi, którzy go tworzą, a nie gdzieś z da- filmową spychają na peryferia, aczkolwiek tarzyna Śmigielska. FMF z roku na rok co- Nie ma reguły. Poza talentem, warsztatem w FMF Young Talent Award muszą w swo- nagrodzenia twórców. To jednak tematy na

Fot. Wojciech Wandzel, www.wandzelphoto.com Wandzel, Fot. Wojciech leka, na samotnej wyspie, otoczony muzy- co jakiś czas zdarzają się takie inicjatywy, raz bardziej rozbudowuje swoją współpracę i pasją, kluczowe są: otwartość na wzajem- ich zgłoszeniach zadbać o anonimowość – odrębne artykuły.

36 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 37 marzec 2018 KALENDARZ PREMIER

Gurgacz. reżyseria: Jagoda Szelc Kapelan scenariusz: Jagoda Szelc wyklętych zdjęcia: Przemysław Brynkiewicz premiera: 2 marca muzyka: Teoniki Rożynek scenografia: Natalia Giza dokument fabularyzowany kostiumy: Paulina Sieniarska reżyseria: Dariusz Walusiak charakteryzacja: Żaneta Ste‑ Pitbull. Ostatni pies, scenariusz: Dariusz Walusiak reż. Władysław Pasikowski fańska zdjęcia: Michał Bożek montaż: Anna Garncarczyk muzyka: Paris Music dźwięk: Kacper Habisiak i Mar‑ scenografia:Beata Popławska‑ cin Kasiński ‑Walusiak obsada: Anna Krotoska, Mał‑ charakteryzacja: Beata Popław‑ gorzata Szczerbowska, Anna ska-Walusiak Zubrzycki, Dorota Łukasiewicz- montaż: Marcin Dulemba -Kwietniewska, Rafał Kwietniew‑ dźwięk: Aleksander Wilk ski, Rafał Cieluch, Laila Hen‑ obsada: Wojciech Trela, Michał nessy, Ida Kwietniewska, Igor Chorosiński, grupy rekonstruk‑ Kwietniewski, Artur Krajewski cyjne: GRH „Żandarmeria”, GRH producent: Marcin Malatyński Gurgacz. Kapelan Wyklętych, Kobieta sukcesu, Wieża. Jasny dzień, „Bemowo”, GRH „Beskidy” reż. Dariusz Walusiak reż. Robert Wichrowski produkcja: Studio Filmowe produkcja: DAW Productions reż. Jagoda Szelc Indeks i Rafael Film czas projekcji: 106 min czas projekcji: 75 min kostiumy: Barbara Sikorska‑ W jej życie – za sprawą psa Pitbull. dystrybucja: Kino Świat dystrybucja: Against Gravity dystrybucja: Rafael Film ‑Bouffał i przypadku – wkracza rów- Wielkie zimno, Ostatni pies charakteryzacja: Ewa Kowa‑ nież Piotr, którego wbrew reż. Gérard Pautonnier Premiera: 15 marca Kiedy ginie Soczek, part- Mula mieszka z mężem, Filmowy portret niezwykłego lewska sobie i mimo serii nieporozu- ner Majamiego, policjanci chorą matką i córką Niną kapłana, który nie wahał się montaż: Wojciech Mrówczyński mień zdaje się przyciągać. Jako film fabularny z wydziału terroru rozpoczy- w wiejskim domu. W week- konsekwentnie podążać drogą dźwięk: Marcin Matlak, Tomasz przebojowa kobieta sukcesu reżyseria: Władysław Pasikowski nają dochodzenie. Schwytanie end poprzedzający pierwszą sumienia w najczarniejszych Bargieł Mańka nie zamierza się pod- scenariusz: Władysław Pasi‑ sprawcy uważają nie tylko za komunię świętą Niny, przy- latach powojennej Polski. obsada: Agnieszka Więdłocha, dawać i skupia się na walce kowski swój obowiązek, ale też punkt jeżdża do nich brat z rodziną Ksiądz Władysław Gurgacz, Mikołaj Roznerski, Bartosz Gelner, o przetrwanie firmy i zdema- zdjęcia: Maciej Lisiecki honoru. Niestety, wydział jest oraz Kaja – młodsza siostra jezuita, był kapelanem Polskiej Julia Wieniawa-Narkiewicz, skowanie oszustów! Czy nie muzyka: Luka przetrzebiony zmianami orga- Muli, która zniknęła nagle Podziemnej Armii Niepod- Tomasz Karolak, Małgorzata straci przez to z oczu siostrza- scenografia:Marek Warszewski nizacyjnymi i zwolnieniami. 6 lat temu. Kaja jest biolo- ległościowej. Głosił prawdę Foremniak, Paulina Gałązka, nej przyjaźni i szansy na coś kostiumy: Małgorzata Braszka, W tej sytuacji, aby stawić czoła giczną matką Niny. Mula w czasach zniewolenia. Idąc Tomasz Oświeciński, Ireneusz nowego? Kaja Śródka gangsterom, stołeczny komen- obawia się, że niezrówno- za głosem sumienia, trwał do Czop, Monika Krzywkowska charakteryzacja: Karolina Kordas dant ściąga do Warszawy ważona Kaja chce odebrać końca przy młodych żołnie- producentka: Violetta Furmaniuk- Wielkie zimno montaż: Jarosław Kamiński rozproszonych po prowin- jej dziecko. Reszta rodziny, rzach, którzy z bronią w ręku ‑Zaorska premiera: 9 marca dźwięk: Maria Chilarecka, Krzysz‑ cji, doświadczonych policjan- początkowo dystansująca przeciwstawiali się komuni- produkcja: Aktiv Media montaż: Nassim Gordji-Tehrani w opustoszałym miasteczku, tof Stasiak tów. W stolicy pojawiają się się od Kai, zaczyna wierzyć stycznemu reżimowi. W 1949 czas projekcji: 105 min koprodukcja francusko-belgij- dźwięk: Dirk Bombey, Frédéric w samym środku mroźnej obsada: Marcin Dorociński, Despero, Metyl oraz – prosto w nowy początek i pogo- roku został ujęty przez MO dystrybucja: Next Film sko-polska Demolder, Thomas Gauder zimy trafiają klienci z nie- Krzysztof Stroiński, Dorota „Doda” z Waszyngtonu – Nielat, zwany dzenie się sióstr, co jeszcze oraz SB i skazany na śmierć. film fabularny obsada: Jean-Pierre Bacri, boszczykiem. Georges i Eddie Rabczewska, Rafał Mohr, Cezary obecnie Quantico. Tymcza- bardziej potęguje frustra- Główną bohaterką filmu jest reżyseria: Gérard Pautonnier Arthur Dupont, Olivier Gourmet, dostają za zadanie poprowa- Pazura, Adam Woronowicz, sem w walce o dominację nad cję Muli. Mula postanawia Kobieta sukcesu Mańka, szefowa firmy w wiel- scenariusz: Gérard Pautonnier, Féodor Atkine, Sam Karmann, dzenie konwoju pogrzebo- Agnieszka Kawiorska, Michał Kula, miastem, toczonej między gan- wyrzucić siostrę z domu. premiera: 8 marca kim mieście, której życie nagle Joël Egloff Philippe Duquesne, Marie Berto, wego i dostarczenie zmar- Marian Dziędziel, Zbigniew Zama‑ gami z Pruszkowa i Wołomina, W dniu komunii Niny wywraca się do góry nogami. zdjęcia: Philippe Guilbert Françoise Oriane, Wim Willaert łego na miejsce wiecznego chowski, Iza Kuna, Jadwiga Jan‑ pojawia się trzeci, znaczący dochodzi do pojednania film fabularny Jej biznes pada ofiarą nie- muzyka: Christophe Julien producent: Denis Carot spoczynku. Kiedy jednak kowska-Cieślak, Krzysztof Kiersz‑ gracz – Czarna Wdowa... sióstr. Jednak istnieje inny, reżyseria: Robert Wichrowski uczciwej konkurencji, związek scenografia: Katarzyna produkcja: Elzévir Films karawan gubi drogę, a zloka- nowski ważniejszy powód, dla któ- scenariusz: Hanna Węsierska z Norbertem przeżywa kryzys, Filimoniuk czas projekcji: 86 min lizowanie cmentarza okazuje producenci: Dorota „Doda” Rab‑ Wieża. rego Kaja wróciła... zdjęcia: Mateusz Wichłacz a pod drzwiami mieszkania kostiumy: Frédérique Leroy, dystrybucja: Solopan się niemożliwe, podróż prze- czewska, Emil Stępień Jasny dzień muzyka/konsultacja muzyczna: kobieta zastaje Lilkę, młod- Claudine Tychon radza się w nieoczekiwany produkcja: Ent One Investments Premiera: 23 marca Oprac. Beata Sirens szą siostrę uosabiającą chaos, charakteryzacja: Rachel Do małego, podupadają- koszmar, który może wskrze- Sp. z o.o. s.k. Poprawa, Albert

Fot. DAW Production/www.gurgaczfilm.pl, Hubert Komerski/Next Film Production/www.gurgaczfilm.pl, Fot. DAW scenografia: Janusz Mazurczak tak obcy perfekcyjnej Mańce. Beeckmans cego zakładu pogrzebowego sić nawet zmarłego. czas projekcji: 120 min film fabularny Kiciński Fot. Krzysztof Wiktor/Ent One Investments, Against Gravity

38 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 39 polskie premiery Gurgacz. Kapelan Wyklętych Ich zwycięstwo przyszło po latach urgacz. Kapelan Wyklętych ziemne tematy. On miał swój cel – „łowił to po filmach Mój przyjaciel Rozmowa dla Chrystusa dusze”, jak zwykł określać. Laluś czy Rączy kolejna pana I nagle dostał propozycję zostania kapela- produkcja o Żołnierzach z Dariuszem nem w oddziale zbrojnym „Żandarmeria”. GWyklętych. Skąd to zainteresowanie? Gurgacz nie od razu się zgodził. To była Mieszkam w Krakowie i tu poznałem Walusiakiem, dla niego trudna decyzja. Uznał jednak, Danutę Suchorowską, która już w okre- że nie może pozostawić młodych ludzi sie komunizmu zajmowała się Wyklę- reżyserem filmu bez opieki duchowej. Zależało mi, żeby tymi. Wtedy były to nieznane karty naszej widz zafascynował się tą postacią. Stąd też historii. Spotkałem ją na początku lat 90. Gurgacz. pomysł na zdjęcia fabularyzowane. Łatwiej Wojciech Trela w filmie Wówczas zajmowała się ks. Gurgaczem. wówczas utożsamić się z bohaterem. Gurgacz. Kapelan Wyklętych, To był też czas, kiedy po raz pierwszy spo- Kapelan reż. Dariusz Walusiak tkałem Żołnierzy Wyklętych. Wtedy nikt Ks. Gurgacz miał świadomość, że ta ich tak nie nazywał. W większości byli to Wyklętych działalność może go doprowadzić do AK-owcy, którzy przeszli do drugiej kon- śmierci… wano, ale byli też tacy którzy wyparli się Odszedł pan od czystego dokumentu. bem, wprowadzam młodą osobę, która spiracji, by walczyć z reżimem komuni- Ksiądz nie bał się śmierci. Dobitnie mówił wiary. Widząc, jak duchowni zachowy- Gurgacz jest opowieścią na styku jest prawdziwie zainteresowana tema- stycznym. o tym podczas procesu. W filmie padają wali się w czasie komunizmu, przestrzega dokumentu i fabuły… tem. W Gurgaczu gra zaledwie dwóch słowa, które wypowiada Wojciech Trela, przed tym. Można zadać pytanie, czy Jerzy Basiaga, prowadzący fundację zawodowych aktorów: Wojciech Trela Kim był ks. Gurgacz? aktor, który wcielił się w rolę ks. Gurgacza: już są te gorsze czasy, czy dopiero nad- „Osądź mnie Boże”, która ma na celu i Michał Chorosiński, poza tym rekon- Ks. Władysław Gurgacz, jezuita, gorliwy „Na śmierć pójdę chętnie. Cóż jest zresztą chodzą? Ksiądz Gurgacz uosabia walkę propagowanie i zbieranie informa- struktorzy z GRH „Żandarmeria” i GRH duszpasterz, w latach 1948-49 był kapela- śmierć. To tylko przejście z jednego życia o Boga i Ojczyznę, jaką toczyli Wyklęci. cji o ks. Gurgaczu – podsyłał mi żyją- „Beskidy”. Świadkowie filmowani są nem działającego na Sądecczyźnie oddziału w drugie”. Tu uwidacznia się wielka wiara Dzisiaj nie wszyscy to rozumieją. Niektó- cych świadków. Stwierdziłem, że pójdę sytuacyjnie. Wspomniani już Jerzy zbrojnego „Żandarmeria”. Na początku tego kapłana. W tamtych latach komuniści rzy się dziwią, dlaczego ten Bóg? Ale ci tą drogą i oddam im głos. Nie chcia- Basiaga i dziennikarka Krystyna Pasek swojej drogi kapłańskiej, w kwietniu 1939, zdelegalizowali zakony w Czechosłowacji. żołnierze, czy się to komuś podoba czy łem nagrywać klasycznych setek, bar- spotykają się z ludźmi, którzy znali ks. klęcząc przed obrazem Matki Boskiej Czę- Istniała obawa, że w Polsce wykorzystają nie – walczyli o katolicką Polskę. Łukasz dziej mi chodziło o to, by stworzyć fil- Gurgacza i w ten sposób budowana jest stochowskiej na Jasnej Górze, złożył siebie postać ks. Gurgacza, przedstawionego Ciepliński, prezes IV Komendy Zrze- mową opowieść. Dziennikarka radiowa opowieść. Warstwa fabularna ma dostar- w ofierze za odkupienie winy narodu pol- na procesie jako herszta bandy, do takich szenia Wolność i Niezawisłość, jeden pochodząca z Nowego Sącza, która poja- czać więcej emocji. Staraliśmy się odtwo- skiego. To niesamowity akt, pokazujący, co działań. Zakon Jezuitów też musiał prowa- z przywódców powojennej Polski Wal- wia się w filmie, zrealizowała wcześniej rzyć wszystko dokładnie, z każdym nie- to był za kapłan. Gotów poświęcić swoje dzić pewną grę i trudno uwierzyć, że jed- czącej – w grypsach do syna pisał, że wie- kilka reportaży o księdzu. Tym sposo- malże detalem. Nawet przy okazji mszy życie dla Boga, ale też dla Ojczyzny. Ks. noznacznie odcinał się od księdza. rzy w zwycięstwo „Polski Chrystusowej”. trydenckiej aktor miał na sobie cały Gurgacz został zamordowany przez komu- Za tę wiarę zginął zamordowany w wię- strój kapłana tego rytu, pomimo że nie nistów w więzieniu Montelupich. Mamy Dariusz Walusiak Co dla dzisiejszego widza może zna- zieniu na Mokotowie. W filmie mocno wszystko było widoczne dla widza. Film tutaj przykład wręcz świadomej drogi czyć postać ks. Gurgacza? akcentuję związek Wyklętych z Bogiem. rozpoczynają zdjęcia wieczorne realizo- męczeńskiej. W filmach, które realizuję, Przede wszystkim pokazuje, jacy powinni Zachowały się fotografie przedstawia- wane 14 września w Krakowie, w pobliżu zależy mi nie tyle na ukazaniu samej histo- Pisał, że „moim obowiązkiem była być księża – oddani sprawie, aż do ofiary jące żołnierzy „Żandarmerii” klęczą- więzienia Montelupich, czyli w rocznicę rii Żołnierzy Wyklętych, ale przede wszyst- opieka moralna nad grupą”. To był też z życia. Warstwa dokumentalna jest ści- cych przed polowym ołtarzem, gdzie ks. śmierci ks. Gurgacza i jego towarzyszy. kim wartości, o które walczyli, i za które element poświęcenia… śle oparta na materiałach archiwalnych. Gurgacz odprawiał mszę świętą. W fil- Pokazując toczące się współcześnie życie ginęli. Sprowadzają się one do słów: Bóg – Ks. Gurgacz w Polsce rządzonej przez W jednym z listów pisze on: „Dziwię się mie jest to jedna z ważniejszych scen. Po w pobliżu więzienia, gdzie ginęli prawi Honor – Ojczyzna. Miałem zaszczyt znać komunistów sprzeciwiał się systemowi, księżom, że są tak ulegli wobec komu- zakończeniu zdjęć, ks. Marcin Kostka Polacy, chciałem uświadomić widzom, że wielu ludzi z tego grona. Wszyscy mówili głosząc antymarksistowskie kazania. To nistów. Obawiam się, co będzie, kiedy z Bractwa Kapłańskiego Świętego Piotra, ich ofiara nie poszła na marne. To wła- o przywiązaniu do Boga. Opowiadali, jak nie podobało się władzy. Próbowano go nadejdą gorsze czasy”. Widać tu jego tro- nasz konsultant od rytu trydenckiego, śnie im zawdzięczamy, że żyjemy w wol- każdy dzień zaczynali od modlitwy. Z wiary uciszyć, przeprowadzając dwa nieudane skę o kościół w Polsce. odprawił taką mszę za ks. Gurgacza i żoł- nej Polsce. Zawsze to podkreślam, że oni czerpali siłę do walki ze zniewalającymi zamachy na jego życie. Filip Musiał, nierzy „Żandarmerii”. To było dla nas nie przegrali – ich zwycięstwo przyszło Polskę komunistami, którzy jak wiadomo, współautor książki o ks. Gurgaczu, rozma- Można powiedzieć, że wtedy były te duże przeżycie. Zwłaszcza, że wszystko po latach. na wzór sowiecki, chcieli zaprowadzić ate- wiał z wieloma osobami, które go znały. gorsze czasy… odbywało się w okolicy Hali Łabowskiej, istyczne rządy. Podobnie było z Żandarme- Jeden ze świadków wspominał, że z księ- Pisząc to, przywołuje czasy rewolucji w lesie, gdzie pierwotnie znajdował się Rozmawiał Albert

Fot. www.gurgaczfilm.pl rią, której kapelanem był ks. Gurgacz. dzem nie dało się rozmawiać na przy- francuskiej, kiedy wielu księży zamordo- obóz partyzancki. Kiciński (x2) Fot. www.gurgaczfilm.pl

40 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 41 polskie premiery Kobieta sukcesu

im się to zdało. Nie zgadzam się z opinią, że wystarczy mieć dwie zdrowe ręce, nogi i mądrą głowę, a wszystko można sobie wywalczyć. Trzeba jeszcze mieć sporo szczęścia, determinacji, siły, a często i zdro- wia, by do tego dojść. Bohaterka Kobiety sukcesu jest nieco zagubiona. Pomiędzy uczuciem, pracą zawodową i ambicjami. W komedii romantycznej wszystko idzie jednak w pozytywną stronę i okazuje się, że co by się nie działo, można to naprawić. W życiu, ale i kinie poza mainstreamem, bywa różnie.

Twoja bohaterka funkcjonuje w rzeczy- wistości, która otacza nas teraz z każdej strony. Duże miasto, korporacja, ciągła rywalizacja. Nie jest to zbyt przyjazne środowisko. Gdzieś w tym wszystkim jest jeszcze per- Agnieszka Więdłocha i Julia spektywa samotności, która coraz czę- Wieniawa w filmieKobieta sukcesu, ściej pojawia się u młodych ludzi. Nawet reż. Robert Wichrowski Robert Wichrowski w komediach romantycznych bywa do tego stopnia przytłaczająca, że bohaterowie dość desperacko szukają drugiego czło- stu lat, czyli oglądam coś, czego nie zoba- tyczny, lekki film, który da widzom trochę wieka. Bo niby wielkie miasto, mnóstwo czę na ulicach, podwórku, nie doświadczę prawdziwej radości. ludzi, praca w zespole, ale potem trzeba w swoim domu. Bo ile jest w naszym życiu wrócić do domu, a tam nikt nie czeka. Ta tak romantycznych randek jak te w kome- To trudne zadanie? Bo widz z komedii kultura wyjątkowo temu sprzyja. Najgorzej diach romantycznych? (śmiech) romantycznej wychodzi albo uśmiech- przespać ten kluczowy moment. W końco- W stronę happy endu nięty, albo mocno wkurzony, że twórcy wym rozrachunku sukcesy zawodowe czy Dla ciebie to też był rodzaj ucieczki po zadrwili z jego inteligencji. kupno nowego samochodu nie są żadną dnosząc się do twojego trudnym i psychicznie wyczerpującym Nigdy nie można pozwolić sobie na to, rekompensatą. poprzedniego filmu Syn Rozmowa z Robertem planie Syna królowej śniegu. by ignorować widza. Ale rzeczywiście cie- królowej śniegu, wspo- Na pewno. Tamten film z uwagi na temat kawa jest ta granica pomiędzy urażeniem W twoim filmie główne role grają akto- mniałeś, że patrząc na ota- Wichrowskim, reżyserem filmu był trudny, psychicznie wyczerpujący widza, a tym, z czym czuje się dobrze. rzy, których możemy określić jako twa- Oczający nas świat trudno być optymi- i okazał się też ogromnym ryzykiem. Wydaje mi się, że w Kobiecie sukcesu tej rze rodzimej komedii romantycznej, stą, a rzeczywistość nie ma zbyt wiele Kobieta sukcesu Odbierany był różnie, ale mam satysfakcję, granicy nie przekroczyliśmy. To lekki film, czyli Agnieszka Więdłocha i Miko- wspólnego z bohaterami kina main- że trafił do fachowców. Pamiętam np. war- ale jednocześnie staraliśmy się, żeby był łaj Roznerski. Ich wizerunek był w tej streamowego. Kobieta sukcesu wlewa ma w sobie więcej dramatyzmu niż jeden określone oczekiwania. Można w tym kon- szawski pokaz, w którym wzięło udział 200 proporcjonalny w przekazywanych emo- materii pomocny, czy wręcz przeciw- trochę światła w ten pesymistyczny dramat psychologiczny w całości. tekście zastanowić się, czy w kinie main- nauczycieli szkolnych czy rzecznik praw cjach i uczuciach. Zależy mi na tym, żeby nie? ton? streamowym reżyser jest bardziej twórcą dziecka. Oni dostrzegli w tym filmie dużo po seansie ludzie wyszli z kina zrelakso- Pewnie jedno i drugie. Tak czysto teore- Tak, ale głównie dlatego, że kome- Gatunek ten jest popularny i mocno czy realizatorem. Powiedziałbym, że bli- autentyzmu, motywacje bohaterki były wani i mieli poczucie, że dobrze spędzili tycznie wiele osób może skwitować to jed- dia romantyczna pokazuje pewną ilu- skodyfikowany, ale w naszym kraju żej mu do tego drugiego. Co nie zmienia dla nich czytelne. W przypadku Kobiety ten czas. nym zdaniem: „Znowu oni”. Ale z dru- zję współczesnego świata. Powiedział- nie cieszy się najlepszą sławą. Miałeś faktu, że zawsze jest spore pole manewru. sukcesu towarzyszyło nam podejście, giej strony, czy ludzie nie lubią najbardziej bym, że problemy jej bohaterów są dość poczucie, że w związku z tym ryzyku- które określiłbym jako rzemieślniczo- Przy tym całym niezobowiązującym tych przebojów, które znają? Wydaje mi wygładzone i prawie zawsze prowadzą jesz? Z czego twoim zdaniem wynika tak -profesjonalne. Chcieliśmy, żeby mieściło entourage’u opowiadasz o zagubie- się, że ta aktorska powtarzalność to część do happy endu. Obserwujemy dylematy Rzeczywiście z jednej strony jest ocena fil- ogromny frekwencyjny sukces kome- się to w ramach gatunku, ale nie cho- niu młodych ludzi, a to taki temat, gatunkowego kodu komedii romantycz- związane z uczuciami, pracą zawodową, moznawców i krytyków, z drugiej widzów, dii romantycznych w Polsce? Ludzie po dziło o myślenie koniunkturalne. Wcze- który powraca u ciebie bez względu na nej. Oni są twarzami z plakatu, kojarzą ale często ma to charakter umowny. Cię- która przekłada się na konkretne liczby. prostu chcą uciec od szarej rzeczywi- śniej, robiąc Syna królowej śniegu, ani przez kostium. nam się w określony sposób. W tym filmie żar gatunkowy nie odpowiada reali- Dla mnie to przede wszystkim rodzaj stości w świat iluzji? sekundę nie myślałem o tym, co bardziej To temat, który mocno mnie intryguje, bo mamy zresztą mieszankę aktorów, którzy zmowi. To kino trzeba traktować jako zawodowego doświadczenia. Ogromną Myślę, że tak. Media zalewają nas przede by się podobało widzowi. cały czas zadaję sobie pytanie, jaką szansę są mocno znani i zakorzenieni w gatunku rozrywkę. Ma sprawić widzowi przyjem- przyjemność sprawia mi sam fakt, że mogę wszystkim negatywnymi wiadomościami. mają w dzisiejszym świecie młodzi ludzie. oraz tych z innych przestrzeni, jak Bartek ność, wzruszyć go w kilku momentach, stanąć na planie i pracować z aktorami, Tragedia czy sensacja jest często odbierana Tym razem takie myśli się pojawiły? Zastanawia mnie, czy to, co nas otacza, Gelner, który kojarzy się z rolami drama- pocieszyć. Choć znam oczywiście pro- operatorem, scenografem itd. Kodyfikacja, z dużo większym zainteresowaniem niż No właśnie nie, choć jeszcze przed wej- czyli ta absolutna wolność i dostęp do tycznymi czy sztukami teatralnymi Krzysz- dukcje, które głębiej wchodzą pod skórę. o której wspomniałeś sprawia, że trzeba informacje pozytywne. Niestety. Wydaje ściem na plan myślałem, że może tak się wszystkiego, przypadkiem nas nie ogra- tofa Warlikowskiego. Staraliśmy się zacho- Dobrym tego przykładem są komedie trzymać się określonych reguł, bo odstęp- mi się, że ludzie idąc do kina, starają się od zdarzyć. Energia, która pojawiła się na niczają i nie powodują frustracji. Wielu wać ten balans. brytyjskie z To właśnie miłość Richarda stwa mogą być źle przyjęte przez widzów. tego na chwilę uciec. W takiej sytuacji kino zdjęciach sprawiła, że w ogóle o tym nie młodych ludzi kształci się, kończy studia,

Fot. Next Film Curtisa na czele. Kilka scen z tego filmu Idąc na komedię romantyczną, ma on spełnia chyba te założenia sprzed ponad myśleliśmy. Chcieliśmy zrobić sympa- a potem nagle okazuje się, że na niewiele Rozmawiał Kuba Armata Fot. Grzegorz Michałowski/PAP

42 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 43 polskie premiery Pitbull. Ostatni pies

ilmy wynikają w jakiś sposób skiego, obaj funkcjonują w odmiennych mną opinia internetu, i w większości swo- Pańskie obrazy mają przemyślany z czasów, w których powstają, warunkach, wymagają innych filmo- ich filmów zatrudniałem do tej pory, do język wizualny. Czy w tym wypadku pańskie miały zawsze pewien wych środków opisu. głównych ról, kobiety, które nie były aktor- miał pan gotowy film w głowie wymiar społeczny. Nie ina- O współpracy z takimi aktorami, jak pano- kami, albo jeszcze nimi nie były. Dla mnie jeszcze przed rozpoczęciem zdjęć, Fczej jest z Pitbullem. Ostatnim psem. wie: Linda, Kondrat, Pazura, Stuhr, Czop, to nic nowego. Co do postaci, to ponie- czy był on jednak wynikiem różnych W scenariuszu zawarł pan wiele moty- Nie jesteśmy Żmijewski, Baka, Zamachowski, Zapasie- waż rozpoczęliśmy współpracę z panią czynników na planie? wów, które spędzają dziś ludziom sen wicz, Holoubek, Huk, Gajos i Dorociński Dorotą na samym początku, budowali- Moje filmy są od strony wizualnej z powiek. Jest schemat Ponziego, wątek nie mam za wiele do opowiadania. Po pro- śmy ją wspólnie na etapie pisania scenariu- w 100 procentach autorstwa operato- wszechwładnych banków, są konek- stu proponuję im rolę i staram się im póź- sza. Pani Dorota miała wyraźną wizję, jaką rów i scenografów. Ja odpowiadam za sje kurii z wielkimi pieniędzmi. Na ile niej nie przeszkadzać, nie mądrzyć się, nie kobietę chce zagrać, a potem, gdy ją napisa- historię. W wypadku Pitbulla. Ostat- inspirował się pan rzeczywistością? kabotynami udawać, że wszystko wiem najlepiej, nawet łem, wystarczyło to wykonać i nie zepsuć, niego psa za wizualizację odpowiadają Czytam, patrzę, słucham, rzadko rozma- jak grać, ani nie udowadniać, że ja tu jestem co też zrobiliśmy. operator Maciej Lisiecki i scenograf wiam, bo jestem raczej introwertykiem... Czasami próbuję rozmawiać ze świadkami Rozmowa z Władysławem wydarzeń, tak jak z ostatnim polskim pilo- tem myśliwskim, kiedy szykowałem się do Pasikowskim, reżyserem filmu filmu303 , ale nic z tego nie wyniknęło. Na pewno nie rozmawiałem z ubekami przed Pitbull. Ostatni pies kręceniem Psów i z gangsterami przed krę- ceniem Ostatniego psa. Tak że raczej inspi- racją jest ten sam zasób informacji, jaki jest dostępny wszystkim. Reszta to kwestia wyobraźni i kreatywności. Co by nie powiedzieć, odpowiedzialność za fabułę, intrygę, historię i charaktery spoczywa tylko na mnie.

Co było najtrudniejsze w tym scenariuszu – zachowanie wierności bohaterom Pitbulla, którzy wracają po dłuższej przerwie, czy zbudowanie klarownej i ekscytującej fabuły kryminalnej? Szczęśliwie to się nie wyklucza, bo serial i pierwszy film Pitbull miały i jedno, i drugie, i na nich się oparłem. Najtrudniejsze było i nadal jest – bo kiedy rozmawiamy Władysław Pasikowski na planie Marcin Dorociński w filmiePitbull. Ostatni pies jest przed premierą i nie znam filmuPitbull. Ostatni pies Ostatni pies, reż. Władysław Pasikowski wyników frekwencyjnych – dorównanie popularnością drugiemu i trzeciemu Pit- bullowi, a jeszcze trudniejsze nawiązanie Wizerunek nie byłby najgorszy, gdyby nie pewien sposób myślenia. Jak pan by opi- najważniejszy. Najważniejsze, żeby nawiązać W jeden z czarnych charakterów wcie- Marek Warszewski. Cały mój wkład, do ich fabuł w sytuacji, gdy prosta konty- debile i bandyci w mundurach z Wrocła- sał styl/ton tego filmu? z nimi poprawne, szczere stosunki, oparte lił się Cezary Pazura, z którym współ- może i niemały, w język wizualny nuacja wątków była niemożliwa z powo- wia… Gdyby nie ich przełożeni, źle rozu- Filmy gatunkowe w 100 procentach są fajne, na zaufaniu i przekonaniu, że wzajemnie pracował pan po raz pierwszy od polega na tym, że poprosiłem o pomoc dów, nazwijmy je, produkcyjnych. Przy miejący pojęcie „lojalności” służbowej. ale „złamane” filmy gatunkowe są jeszcze nie jesteśmy kabotynami, tylko normalnymi wielu lat. ich, a nie ich kolegów. Ta decyzja, nie czym, dla jasności, nie ma to nic wspól- Dla mnie jako obywatela to znakomicie, fajniejsze. To jak z powieściami Simenona, facetami, którzy chcą wykonać swoją robotę Cezary chodził ze mną do szkoły, robiliśmy ukrywam, zadecydowała o tym, jak ten nego z osobą producenta, pana Emila dla mnie jako dramaturga to pewna kom- który jest ponury i depresyjny i stuprocen- najlepiej jak potrafią. Wtedy w zwykłych razem serial Pogranicze w ogniu i znamy film wygląda, ale to oni takim go stwo- Stępnia, który zapewnił nam doskonałe plikacja. Nikt obecnie nie uważa boha- towo gatunkowy, i Chandlera, w których rozmowach można się na wszystko umówić się pół wieku. Dla mnie to naturalne, żeby rzyli. warunki. Sprawa dotyczy aktorów, na któ- tera w mundurze za kontrowersyjnego. odnajdujemy jednak kilka procent humoru. i uniknąć rozmów w stylu „a co ja tu gram?” kompletowanie obsady zacząć od niego. rych decyzje producent, mimo wyciągnię- Gdy zaczynałem, mundury kojarzyły się Próbuję w zasadzie filmów gatunkowych, Tak się jednak złożyło, że na pewnym eta- Są jeszcze jakieś gatunki czy style, tej ręki z kontraktami, nie miał wpływu. z Poznaniem, Gdańskiem, Radomiem ale też próbuję je odrobinę złamać. Pitbull. Pana kino kojarzone jest głównie z sil- pie swojej kariery zaczął być producentem w których chciałby pan pracować? Szkoda. Pitbull bez pana Andrzeja Gra- i stanem wojennym. Teraz charakterystykę Ostatni pies to obraz policyjny w 90 procen- nymi postaciami męskimi. W Pitbullu. i reżyserem, pisarzem, stand up manem Od lat planujemy z Pawłem Edelmanem bowskiego jest jak Stawka… bez Klossa, ale bohatera budować jest trudniej, bo widz tach, ale też opowieść łotrzykowska w pozo- Ostatnim psie ważną rolę gra silna i nie wiem kim jeszcze, a ja potrzebowałem nakręcić bajkę, czy raczej baśń dla dzieci, i z tym musieliśmy sobie poradzić. myśli „Ok, jest wojskowym, albo policjan- stałych. Taki zresztą był oryginalny serial kobieta, barwna manipulatorka, która i potrzebuję go jako aktora... Gdy wrócił taką z zamkami, smokami, rycerzami, tem, i co z tego?” Kiedyś myślał „Milicjant? i to mnie w nim uwiodło, poza kreacjami odnajduje się w męskim świecie. Jak do aktorstwa, natychmiast go poprosiłem księżniczkami i szewczykiem, albo Wraca pan tym filmem do bohate- I co oni wymyślą, żebym oglądał film Dorocińskiego, Grabowskiego, Stroińskiego, budował pan z Dorotą „Dodą” Rab- o pomoc przy Pitbullu. Ostatnim psie. Nie pastuszkiem z fujarką... Tyle że tak długo rów policyjnych, którymi interesuje się o psach?”. Mohra, oczywiście. czewską tę postać? marudził, nie ociągał się, nie wybrzydzał, to planujemy, że nasi synkowie dorośli pan w zasadzie od początku kariery. Jest takie słowo doskonale pasujące: „zawo- tylko przeczytał, powiedział, że wie, jak to i nie ma dla kogo kręcić. Więc teraz cze- Jak zmieniła się w pana oczach przez Pitbull. Ostatni pies jest wedle definicji Spotkał się pan po raz kolejny z Mar- dowstwo”. Na nim oparliśmy naszą współ- zagrać, i zagrał znakomicie w imię znajo- kamy na wnuczki. te wszystkie lata policja i jej społeczny kinem gatunkowym, ale gatunkowość cinem Dorocińskim, ale Despero jest pracę. Pani Dorota mi zaufała, bo coś tam mości, bo to nie jest ani główna, ani druga

Fot. Krzysztof Wiktor/Ent One Investments wizerunek? jest często szufladką, która narzuca zupełnie inną postacią od płk. Kukliń- nakręciłem, a ja jej zaufałem, bo nie kieruje rola. Tylko i aż fajna. Rozmawiał Darek Kuźma Fot. Maciej Hachlica/Ent One Investments

44 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 45 na planie Jak pies z kotem

dramatycznej, choć nie pozbawionej kim znaczeń wynikających z filmu. Kto niem. Zmieniliśmy kolorystykę ścian humoru i pogody roli? wie? Ostatecznie spróbowałam. Bo scena- (wymogi scenograficzno-operatorskie). Aleksandra Konieczna: Nie wiem, jak riusz był znakomity. Bo rola była piekłem Skorzystałem z całej palety rekwizytów. musi. Wiem chyba, jak powinna. Dla mnie trudności. Bo chciałam spotkać świat braci W zasadzie moja praca niewiele różniła Na planie Filmu od razu problemem była decyzja reży- Kondratiuków. Bo bardzo ucieszyła mnie się od kreacji, jaką uprawiam w każdym sera, czy chce, bym grała Igę Cembrzyń- propozycja tak inna od Zofii Beksińskiej filmie. ską 1:1. Bo gdyby takie były jego wyobra- w Ostatniej Rodzinie. Myślałam, że już żenia, to każda dobra artystka kabaretowa tylko będę muzą myjącą podłogi, kobietą Na ile dekorator wnętrz jest w sta- zrobiłaby to lepiej ode mnie. Musiałabym domową, w najlepszym razie. A tu muza nie przeforsować swój zamysł twórczy Jak pies z kotem wtedy odmówić zagrania tej roli. Do bar- tego pokroju!!! w filmie autorskim i tak intymnym, jakim ma być obraz Jak pies z kotem Janusza Kondratiuka? Rozmowa z reżyserem Januszem Robert Czesak: Trudno odpowiedzieć na pana pytanie, ponieważ wkład twór- Kondratiukiem, operatorem czy dekoratora wnętrz nie polega na forsowaniu swoich pomysłów. To proces Witoldem Płóciennikiem, polegający na ścisłym ustaleniu koncepcji z reżyserem, scenografem i operato- aktorami: Aleksandrą Konieczną rem. Nasz film, będąc projektem bardzo intymnym, wymagał delikatności w dys- i Robertem Więckiewiczem oraz ze kusjach z reżyserem, ustalaniu prawdy, jaka istniała w życiu codziennym, real- scenografem Markiem Zawieruchą nym, podczas choroby Andrzeja Kondra- tiuka, oraz przekonaniu do moich kon- i dekoratorem wnętrz Robertem cepcji, jakie chciałbym, żeby zaistniały w obrazie. Pragnę podkreślić, że praca Czesakiem z Januszem Kondratiukiem nie pole- gała na forsowaniu swoich koncepcji, zczere opowiadanie o sobie Wiedziałem, że nie będzie dronu, techno- a wręcz przeciwnie, na ścisłej współpracy i najbliższych to dużo więcej niż kranu itp., że muszę się skupić na twarzy, i wspólnym uzgadnianiu wszelkich zmian poważnie traktowana spowiedź. na ciele i właśnie tam szukać przestrzeni obrazu świata, w którym toczyło się życie Co takiego łączyło i łączy Janu- dla siebie. Szybko znaleźliśmy z Januszem codzienne rodziny Kondratiuków. Ssza i Andrzeja Kondratiuków, że trze- wspólny język. Zależało mi, aby uczynić ba o tym opowiedzieć światu? ten film jak najbardziej uniwersalnym, Rozmawiał Stanisław Janusz Kondratiuk: Łączy ich, jak i wielu aby wyzbyć się odtwarzania rzeczywisto- Neugebauer innych ludzi, coś co w języku polskim nie ści, dokumentu. Wiedzieliśmy z Janu- ma nazwy, ale Niemcy nazywają to Hass- szem, że tworzenie tego obrazu zgodnie liebe. Miłość i nienawiść w jednym. Wła- z tym „jak to było” nie uczyni go dobrym, Bożena Stachura i Robert Więckiewicz w filmie śnie o tym jest ten film. że to nie wystarczy. Na planie nie myśla- Jak pies z kotem, reż. Janusz Kondratiuk Jak pies z kotem łem, że ta historia wydarzyła się naprawdę, Nasze życie bywa równie komiczne, co dokładnie w tym miejscu. Miałem scena- óźną wiosną 2017 rozpoczęły się tragiczne. Zazwyczaj łączenie tych ży- riusz i na tym się skupiałem. Nie myślałem stawowa trudność brała się z tego, że boha- dzo późna miała to grać sama Iga. W sku- Jak wygląda i czym różni się od stan- Pzdjęcia do filmu Janusza Kondra- wiołów w dziele filmowym jest trudne. o tym, że kręcimy w prawdziwym domu ter, którego miałem zagrać był cały czas na tek różnych komplikacji poproszono mnie dardowej praca scenografa w filmie, tiuka Jak pies z kotem. Zdjęcia obejmą Ma pan na to sposób? Janusza i Andrzeja. Czułem po prostu, że planie i w dodatku jeszcze mnie reżysero- o zagranie tej roli w momencie, gdy zdjęcia do którego zdjęcia realizowane są trzy pory roku, na zimie 2017/2018 Pełna zgoda, życie bywa czasami tra- jestem w obiekcie zdjęciowym. Znalazłem wał (śmiech). Ponadto odczuwałem per- już ruszyły. Zdążyłam obejrzeć trochę fil- w miejscach autentycznych, teoretycz- kończąc. Ma to być opowieść o zmar- giczne, a czasem komiczne. Czy mam spo- przestrzeń dla siebie w najwspanialszym manentny konflikt wewnętrzny. Polegał mów, przeczytać jej książkę „Mój intymny nie niewymagających znaczącej inge- łym niedawno Andrzeju Kondratiuku, sób, aby to wyrazić? Właśnie go szukam. obiekcie zdjęciowym – w ludzkiej twarzy. on na tym, że chcę zostawić miejsce na świat”, wziąć kilka lekcji śpiewu, raz spo- rencji twórczej? bracie autora scenariusza i reżysera kreację, stworzyć swoistą hybrydę – połą- tkać się z samą Igą. Dla mnie to było za Marek Zawierucha: Zdjęcia w przestrzeni filmu, a właściwie o relacjach obydwu Co pan odczuwa, realizując zdjęcia do Jest pan wspaniałym aktorem o nieby- czenie realnie istniejącej postaci z moją mało, a tempo tego procesu zawrotne. Pro- autentycznej są wyzwaniem. Wnętrza, braci i ich towarzyszek życia. Histo- filmu autorskiego, bardzo osobistego, wałej palecie możliwości, kochanym wizją „Janusza” ze scenariusza. Z jednej ces był zaburzony. Janusz nie chciał Igi 1:1. jak również część plenerów kręciliśmy ria o życiu i umieraniu. Producentem kameralnego, który jak mówi reżyser: przez widzów i krytykę. Proszę zdra- strony bardzo potrzebowałem uwag reży- To pozwoliło mi spróbować. Ale wtedy w „prawdziwych miejscach”. Standardem filmu jest Akson Studio. W rolach „opowiada o smutnych wydarzeniach dzić, jakie odczucia i reakcje ma aktor, sera, podczas gdy z drugiej w ogóle ich nie pojawił się problem proporcji – ile ma być w pracy scenografa jest znalezienie ekwi- głównych zobaczymy: Olgierda Łuka- w sposób w miarę możliwości pogod- reżyserowany przez postać, którą gra? potrzebowałem. W taki sposób objawił się w tym Igi Cembrzyńskiej, ile jakiejś aktorki walentu dla faktycznie istniejących sytu- szewicza, Aleksandrę Konieczną, ny”? Robert Więckiewicz: Praca na planie odwieczny paradoks aktora. uwikłanej w tę historię tak, by film mógł acji i miejsc. Po dosyć żmudnej dokumen- Roberta Więckiewicza i Bożenę Sta- Witold Płóciennik: Na pierwszym u Janusza Kondratiuka była unikalnym być uniwersalną historią, a ile mnie samej? tacji, wspólnie z reżyserem i operatorem churę. Zdjęcia realizuje Witold Płó- naszym spotkaniu Janusz powiedział, że i osobliwym doświadczeniem. Po raz Jak musi przygotować się aktorka, doj- To do końca zdjęć stanowiło dla mnie pro- odrzuciliśmy wszystkie namiastki, powró- ciennik, a scenografię przygotowuje chce zrobić kameralny film z małą ekipą. pierwszy w moim życiu zawodowym przy- rzała twórczo, aby zagrać postać bar- blem. Może dlatego lepiej by było, gdybym ciliśmy do pierwszych intuicji, że jednak Marek Zawierucha. Obraz jest współ- Wiedziałem, że nie będzie to obraz z sze- szło mi stworzyć postać wzorowaną na dzo znanej, lubianej i rozpoznawalnej była mniej dojrzała i świadoma, nie tylko powinno się to odbyć w prawdziwych finansowany przez PISF. S.N. rokimi krajobrazami, długimi jazdami. osobie scenarzysty i reżysera filmu. Pod- aktorki, gwiazdy swojej epoki, w tak własnego aktorstwa, ale przede wszyst- przestrzeniach. Adaptacja była wyzwa- Studio Fot. Hubert Komerski/Akson

46 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 47 w produkcji PEŁNOMETRAżOWE FILMY FABULARNE

Zabawa, zabawa etap produkcji: postprodukcja

reżyseria: Kinga Dębska scenariusz: Kinga Dębska, Mika Dunin zdjęcia: Andrzej Wojciechowski scenografia: Monika Sudół kostiumy: Dorota Roqueplo charakteryzacja: Ewa Kowalewska montaż: Bartosz Karczyński dźwięk: Leszek Freund Żniwa, reż. Etienne Kallos obsada: Agata Kulesza, Dorota Kolak, Maria Dębska, Marcin Dorociński, Mirosław czas projekcji: ok. 111 Baka, Przemysław Bluszcz, min Rafał Rutkowski, Sławomir premiera: wrzesień 2018 Zapała, Jowita Budnik producent: Zbigniew Johan jest posłusznym, Domagalski wrażliwym afrykanerskim produkcja: Studio nastolatkiem. Jego świat wali Filmowe Kalejdoskop się, gdy surowi rodzice, reli- planowane gijni rolnicy, przygarniają zakończenie manipulanta Pietera – nasto- produkcji: maj 2018 letniego sierotę z wielkiego czas projekcji: ok. 90 miasta. Chłopak zamiesz- min kuje z rodziną Johana na dystrybucja: Kino Świat odosobnionej farmie. Johan premiera: 2018 robi, co mu każą rodzice i Zabawa, zabawa, reż. Kinga Dębska zaczyna traktować Pietera Trzy przeplatające się, przej- jak brata. Jednak ich brater- mujące historie kobiet z stwo staje się niebezpieczną problemem alkoholowym. Dwudziestoparoletnia Magda zdjęcia: Michał Englert walką o władzę, która może Dorota jest ambitnym pro- lubi imprezować, a ponieważ scenografia: Barry zniszczyć rodzinę Johana i kuratorem. Zasłaniając się świetnie się uczy i ma dobrą Parvess odebrać wszystko, co było immunitetem, stara się unik- pracę, nikt z tego powodu nie kostiumy: Chantelle Burger mu bliskie. Akcja filmu nąć odpowiedzialności za robi jej wyrzutów. Gdy po charakteryzacja: dzieje się podczas zbiorów wykroczenia popełnione „pod alkoholu dochodzi do tragedii, Beverly House kukurydzy w Wolnym Pań- wpływem”. Mąż, znany poli- dziewczyna traci grunt pod montaż: Muriel Breton / stwie, odległym regionie tyk, choć powoli traci cier- nogami. Agnieszka Glińska RPA. Obraz odkrywa rytuał pliwość, pomaga jej zacho- dźwięk: Leandros Ntounis przejścia w dorosłość stra- wać problem w tajemnicy i Żniwa obsada: Brent Vermeulen, conego pokolenia młodzieży wyciągnąć z tarapatów. Z kolei koprodukcja Juliana Venter, Alex van Dyk, afrykanerskiej – pierwszego szanowana chirurg dziecięca francusko- Morne Visser pokolenia urodzonego po Teresa przez uzależnienie stra- -grecko-polsko- producenci: Sophie Erbs, upadku Apartheidu – które ciła rodzinę, została jej tylko -południowoafrykańska Giorgos Karnavas, Konstantinos zmaga się z dorastaniem praca w szpitalu, w którym etap produkcji: Kontovrakis, Mariusz w chaosie postkolonialnej jest ordynatorem. Sytuacja postprodukcja Włodarski, Thembisa Cochrane Afryki. wymyka się spod kontroli, produkcja: Cinema kiedy będąc pod wpływem reżyseria: Etienne Kallos Defacto, Heretic, Lava Films, Oprac. Beata

Fot. Lava Films, Robert Jaworski/Kino Świat Fot. Lava Films, Robert alkoholu przychodzi na dyżur. scenariusz: Etienne Kallos RPA Poprawa

48 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 FPESTIOLONWALICAE ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

Żalanasz – pusty brzeg został kometrażowy w San Fran- cja letnia), Festiwalu Filmów Obsadę w Na drodze two- Drżenia, reż. Dawid Bodzak zwycięskim filmem konkursu cisco podczas wydarzenia Niezależnych w Los Ange- rzą: Magdalena Boczarska, „I’ll be short”, a jury podkre- Another Hole in the Head les (Najlepszy Film Zagra- Szymon Bobrowski, Adam śliło, że ten obraz „to czysta i na Międzynarodowym niczny – edycja majowa) Bobik, Przemysław Bluszcz poezja wspomagana fanta- Festiwalu Filmów Krótkome- i Festiwalu Filmowym Top oraz Jakub Papuga. Za pro- styczną muzyką wchodzącą trażowych w Kalifornii (Naj- Shorts Online (Najlep- dukcję filmu odpowiada Ali- pod skórę widza”, a muzyka lepszy Film Fabularny – edy- szy Film – edycja majowa). stan. Koproducenci to Stern i zdjęcia „to dla publiczno- ści nowy poziom filmowego doświadczenia i doskonały Alicja Karluk i Dawid przykład sztuki kinemato- Ogrodnik w filmie grafii”. Ostatnia Rodzina, reż. Jan P. Matuszyński

Światowa dystrybucja Na drodze Po festiwalowych sukcesach krótki metraż Na drodze Bar- tosza Nowackiego znalazł agenta sprzedaży (francu- Polacy wygrywają w Clermont-Ferrand ska firma Premium Films, która reprezentuje ten tytuł a jubileuszowym 40. Międzynaro- Szkoła Filmowa w Łodzi. W programie w Clermont-Ferrand prestiżowe nagrody na polu TV i VOD na teryto- Ndowym Festiwalu Filmów Krótko- znalazły się dwie prezentacje – jedna po- i wyróżnienia. W 2011 Grand Prix trafiło rium Europy, USA, Kanady, metrażowych w Clermont-Ferrand (2-10 święcona etiudom zrealizowanym przez do Kawałka lata Marty Minorowicz, rok Ameryki Południowej, Japo- lutego) triumfowali polscy twórcy. Grand studentów w przeciągu ostatnich kilku później Opowieści z chłodni Grzegorza Ja- nii, Afryki Północnej oraz Prix w Konkursie Międzynarodowym lat, druga przedstawiła prace najbardziej roszuka otrzymały Specjalne Wyróżnienie Środkowym Wschodzie) otrzymał obraz Drżenia Dawida Bodza- znanych absolwentów. Przedstawiciele Młodego Jury, a w 2014 krótkometrażowy i ma szansę trafić do szeroka (Szkoła Filmowa w Łodzi). Ponad- Szkoły wzięli też udział w międzynaro- debiut fabularny Kacpra Lisowskiego Oj- kiej dystrybucji. Wsparcie to nagrodę dla najlepszego dokumen- dowym panelu dyskusyjnym dotyczącym cze masz zdobył Nagrodę Jury Studenc- dystrybucji objęła szwajcar- tu zdobył Proch Jakuba Radeja (WRiTV promocji i dystrybucji filmów studenc- kiego. Z kolei w 2017 film Cipka Renaty ska firma Largo. Prawa na UŚ w Katowicach). W tym roku gościem kich. Warto podkreślić, że polskie krótkie Gąsiorowskiej uznano najlepszą animacją terytorium Grecji oraz Por- specjalnym francuskiego festiwalu była metraże w ciągu ostatnich lat zdobywały w Konkursie Międzynarodowym. tugalii są nadal dostępne. W Polsce prawa na wyłącz- ność wykupiła telewizja CANAL+. Strategią festiwa- 60 kilo niczego skiego miał swoją międzyna- postprodukcyjnych nad 60 Festival (23-28 stycznia). lową i promocją w USA zaj- Ostatnia Rodzina w Tales of Europe najlepsze we rodową premierę. Dotych- kilo niczego rozpoczął zdję- Komunia otrzymała główną muje się Alistan oraz Stern Włoszech czas otrzymał kilka nagród cia do Cichej Nocy, za którą nagrodę w konkursie „They’re Pictures, w Europie – Kra- stycznia rozpoczęła się pierwsza edy- i najważniejszych festiwalach. Szef Euro- Fabuła 60 kilo niczego Piotra w Polsce, natomiast obecnie otrzymał Złote Lwy na 42. innocent”. Jury doceniło ją za kowska Fundacja Filmowa. 15cja programu Tales of Europe stwo- pa International, Jean-Christophe Simon, Domalewskiego otrzymała znajduje się w dystrybucji FPFF w Gdyni. „wyrafinowane wykorzystanie Obraz Na drodze znalazł się rzonego przez przedstawicieli sieci Europa podkreśla, że Tales of Europe ma przede nagrodę dla najlepszego krót- kinowej, dzięki współpracy, filmowych środków: mon- w oficjalnej selekcji 20. San Cinemas wspólnie z agentem sprzedaży Eu- wszystkim „służyć zwiększeniu widoczno- kiego metrażu podczas 29. którą Studio Munka rozpo- tażu, struktury, scenariusza Francisco Independent Film ropa International. Jego cel to prowadze- ści kina europejskiego na amerykańskim Trieste Film Festival we Wło- częło z M2 Films. Informacje Dwa polskie i zdjęć, które pozwoliło prze- Festival (pokaz odbył się 11 nie spójnej i szeroko zakrojonej promocji rynku, stworzyć ciekawe ścieżki dystrybu- szech. O Best Short Award o pokazach można znaleźć filmy nagrodzone kształcić dokument w kinową lutego). W ostatnich miesią- kina europejskiego w Stanach Zjednoczo- cji i pomóc w wypracowaniu nowoczesnych walczyło piętnaście tytułów na: www.najlepszepolskie30. w Budapeszcie opowieść” oraz za „niesamo- cach obraz został nagrodzony nych. Inicjatywa odbywa się przy wsparciu strategii promocyjnych”. W programie pro- z całego świata. Obraz 60 kilo pl. Piotr Domalewski jest jed- Dokumenty: Komunia Anny wity portret o wielkiej sile m.in. na 18. Festiwalu Fil- Creative Europe MEDIA i jest prezentacją jekcji Tales of Europe obok filmów m.in. niczego został zrealizowany nym z kilku reżyserów, który Zameckiej i Żalanasz – pusty i kruchości, pokazujący dzie- mów Polskich w Los Angeles 10 tytułów, które w Europie cieszyły się po- Tony Gatlifa, Sergia Castellitto i Pernilli w ramach programu „30 w Studiu Munka zrealizował brzeg Marcina Sautera zostały ciństwo łączące się z doro- nagrodą „Cinema Without pularnością wśród widzów kin studyjnych August znalazł się obraz Ostatnia Rodzina Minut” Studia Munka-SFP. zarówno krótko-, jak i pełno- nagrodzone na Budapest słością i dojrzałość miesza- Borders”. Wygrał też w kate- oraz były prezentowane na największych Jana P. Matuszyńskiego.

Fot. Szkoła Filmowa w Łodzi Fot. Szkoła W Trieście film Domalew- metrażowy film. Podczas prac International Documentary jącą się z naiwnością”. Z kolei gorii Najlepszy Thriller Krót- Fot. Hubert Komerski/Kino Świat

50 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 51 POLONICA POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE

Pictures oraz Regionalny czas 68. MFF w Berlinie. zarówno artystycznym, metraże, które nagradzano Fundusz Filmowy Poznan Dziennikarze „Variety” jak i produkcyjnym. Już na całym świecie (m.in. Film Commission. docenili pełnometrażowy na etapie realizacji wzbu- Vakha i Magomed, Osiem- debiut dokumentalny Marty dzał spore zainteresowanie nastka czy Mów do mnie). Prus Over the Limit, który i był prezentowany na naj- Marta Prus jest kolejnym fil- Marta Prus został bardzo dobrze przy- ważniejszych pitchingach mowcem z Polski, który tra- na liście jęty podczas 30. festiwalu na świecie. Producentami fił na listę „Variety”. W tym „Variety” IDFA w Amsterdamie. Film filmu są Maciej Kubicki gronie są m.in. autorzy zdjęć Reżyserka młodego poko- ten portretuje rosyjski świat i Anna Kępińska z warszaw- (Jolanta Dylewska, Monika lenia Marta Prus znala- gimnastyki – bohaterką jest skiej firmy Telemark. Marta Lenczewska, Adam Sikora, zła się na prestiżowej liście gimnastyczka Margarita Prus (ur.1987) w 2016 Łukasz Żal, Ryszard Len- amerykańskiego magazynu Mamun, która w drodze po roku ukończyła studia na czewski), reżyserzy (Woj- „Variety” 10 europejskich olimpijskie laury musi zmie- Wydziale Reżyserii PWS- ciech Smarzowski, Borys talentów, których karierę rzyć się nie tylko z rywal- FTviT w Łodzi, a wcześniej Lankosz), animatorzy należy śledzić – „10 Euro- kami, ale także z własnymi studiowała historię sztuki (Dorota Kobiela) i aktorzy peans to Watch 2018”. Twór- ograniczeniami. Projekt, na UW. Ukończyła kurs (Jakub Gierszał). com, którzy znaleźli się nad którym reżyserka pra- dokumentalny w Szkole w tym zestawieniu poświę- cowała od kilku lat, okazał Wajdy. Jeszcze podczas stu- Oprac. Julia cono specjalną galę pod- się niezwykłym wyzwaniem diów realizowała krótkie Michałowska

Michalina Olszańska, Kinga Preis i Marta Mazurek w filmieCórki Dancingu, reż. Agnieszka Smoczyńska

Córki Dancingu w kinach Japonii ebiut fabularny Agnieszki Smo- nych i Dokumentalnych – współpracowa- festiwalach na całym świecie i nadal spły- Dczyńskiej Córki Dancingu wszedł 10 ła agentka sprzedaży Justyna Koronkie- wają kolejne zaproszenia. Sprzedaż Córek lutego na ekrany kin w Japonii. Dystry- wicz z polskiej firmy Media Move, która Dancingu do USA zaowocowała wyda- butorem jest firma Copiapoa Film. Przy wcześniej pośredniczyła w sprzedaży niem soundtracku przez firmę Lake- sprzedaży tego tytułu do Japonii z pro- debiutu Smoczyńskiej do Tajwanu i Taj- shore. Japońska strona filmu to: www. ducentem – Wytwórnią Filmów Fabular- landii. Obraz był pokazany na ponad stu yureru-ningyo.jp. Fot. Robert Pałka/Kino Świat Pałka/Kino Fot. Robert WWW.TELEPRO.COM.PL 52 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 Festiwale za granicą Berlin

kiem Drosio. Wszyscy zgodnie podkreślają, Milczarek. PWSFTviT ukończyła rów- ska reżyserka, prawdopodobnie wiosną że szukają wciąż nowego języka filmowego nież Jagoda Szelc, która do Berlina przy- rozpocznie zdjęcia w Polsce. i eksperymentują z formą, co widać np. jechała z Wieżą. Jasnym dniem, prezento- Na świecie pojawiło się szczególne zain- w zabawie autora zdjęć z ostrością obrazu. waną w sekcji Forum. O młodej reżyserce teresowanie kobietami filmowcami, dla- Reakcje berlińskiej publiczności i kryty- szeroko dyskutowano nie tylko pomiędzy tego na Berlinale nie mogło zabraknąć ków piszących, że to „jeden z najlepszych seansami, ale także na łamach między- odniesień do akcji #MeToo i Time’s Up, filmów na Berlinale”, zaświadczają o komer- narodowej prasy. Magazyn „Hollywood walczących o równe prawa i wspierających cyjnej szansie tego tytułu w kinach. Firma Memento Film International jeszcze podczas European Film Market sprzedała prawa Elena Okopnaya do dystrybucji Twarzy m.in. we Włoszech, ze Srebrnym Grecji, Turcji oraz w Chinach. Niedźwiedziem Międzynarodowy charakter miały także za wybitny wkład polskie koprodukcje. Autorka kostiumów artystyczny i scenografii do rosyjsko-polsko-serb- skiego Dowłatowa, Elena Okopnaya, otrzy- mała Srebrnego Niedźwiedzia za wybitny wkład artystyczny. Polskimi producentami są Dariusz Jabłoński, Violetta Kamińska i Izabela Wójcik z Message Film, a autorem zdjęć nominowany do Oscara za zdjęcia do Idy Łukasz Żal. Krytycy zwracali szczególną uwagę na pracę operatora podkreślając, że siła Dowłatowa tkwi w jego warstwie wizualnej. Obraz opowiada o kilku dniach z życia wybitnego rosyjskiego pisarza Siergieja Dowłatowa żyjącego w latach 70. w Lenin- gradzie. W filmie wystąpili m.in. Helena Małgorzata Szumowska ze Sujecka, Hanna Śleszyńska i Piotr Gąsowski. Srebrnym Niedźwiedziem Produkcja, która od swej premiery zbiera entuzjastyczne recenzje w światowej prasie, została już sprzedana do dystrybucji w 23 krajach. To drugi tytuł Aleksieja Ger- Reporter” umieścił ją w gronie osób war- ofiary molestowania seksualnego. Również 2015 roku Małgorzata Szu- mana jr. uhonorowany Srebrnym Niedź- tych obserwowania, podobnie jak „Variety” jury Konkursu Głównego pod przewod- mowska odbierała nagrodę wiedziem. Poprzedni, Pod elektrycznymi Martę Prus, której Over the Limit znalazł się nictwem Toma Tykwera zdecydowało się za reżyserię Body/Ciała, chmurami, otrzymał tę prestiżową nagrodę w programie European Film Market, czyli przyznać najważniejszą nagrodę kobiecie. następnie Tomasz Wasilew- 68. Berlinale: w 2015. Polska premiera Dowłatowa odbę- targów dla przedstawicieli branży filmo- Złoty Niedźwiedź trafił do filmu Touch Me Wski za scenariusz Zjednoczonych Stanów Miło- dzie się podczas tegorocznego festiwalu wej. Młodych, dobrze się zapowiadających Not, pełnometrażowego debiutu rumuńskiej ści, rok temu Agnieszka Holland za otwiera- Nowe Horyzonty. twórców z Polski nie zabrakło, ponieważ artystki wizualnej i reżyserki Adiny Pinti- nie nowych perspektyw w sztuce filmowej W programie sekcji Panorama światową w tegorocznej edycji warsztatów Berlinale lie. Za najlepszą reżyserię Srebrnym Niedź- w Pokocie. Tym razem podium Berlinale premierę miała ukraińsko-polsko-mace- Talents wzięli udział: scenografka Małgo- wiedziem wyróżniony został Wes Ander- zdobyła Szumowska, otrzymując Wielką Twarzą w twarz dońska produkcja Kiedy padają drzewa rzata Karpiuk, zajmująca się dystrybucją son za Wyspę psów, a Srebrny Niedźwiedź Nagrodę Jury, czyli Srebrnego Niedźwie- debiutującej reżyserki i scenarzystki Marysi filmową Weronika Adamowska, produ- za najlepszy scenariusz trafił do Manuela dzia (drugi co do ważności laur festiwalu). Nikitiuk. Z kolei w prestiżowej sekcji Per- centka Marta Lewandowska oraz reżyser Alcali i Alonsa Ruizpalaciosa za meksy- Reżyserka sprawnie wspina się na szczyt, Od czterech lat Berlinale nie wypuszcza spective Deutsches Kino pokazywano film i scenarzysta Michał Szcześniak. kański obraz Museum z udziałem m.in. zwiększając kolekcję Niedźwiedzi. „Twarz koprodukowany przez Koi Studio What- Za najlepszy międzynarodowy pro- Gaela Garcíi Bernala. W programie tego- jest filmem, który mówi o problemach nie Polaków bez Srebrnego Niedźwiedzia. ‑ever Happens Next w reżyserii Juliana jekt Berlinale Co-Production Market rocznego Konkursu Głównego pojawiło tylko w moim kraju, ale także w Europie i na Pörksena. uznano The War Has Ended w reżyserii się wiele interesujących propozycji, które świecie” – powiedziała Szumowska podczas Polskie kino ponownie zatriumfowało. Nie sposób nie uznać, że w Berlinie rzą- Hagar Ben-Asher, którego producentami wkrótce pojawią się na polskich festiwa- gali zamykającej Berlinale. „Jestem dumna dziły kobiety. Twarzą w twarz z publicz- są Madants (Polska), Match Factory Pro- lach lub ekranach kin. jako reżyserka – kobieta!” – dodała. Kościukiewicz) pracujący przy budowie mowym, tworząc przepełniony humorem nością stanęła Paulina Ziółkowska, pre- ductions (Niemcy) oraz Transfax (Izrael). „Berlinale to mój dom. To dzięki przy- Twarz to obraz bezkompromisowy. Tra- monumentu Chrystusa („Króla Polski”). portret natury ludzkiej. Na ekranie Mate- zentując krótkometrażową animację Na Otrzymał on Eurimages Co-Production znanym tu nagrodom udało mi się zajść tak westując dosłownie tytuł z angielskiego, Chłopak w wyniku nieszczęśliwego zda- uszowi Kościukiewiczowi partnerują m.in. zdrowie! Film otrzymał wyróżnienie spe- Development Award oraz Arte Interna- daleko – ten festiwal otworzył mi drzwi na Mug oznacza gębę albo ryj. Szumowska tłu- rzenia ulega wypadkowi. Po nowatorskiej Agnieszka Podsiadlik, Małgorzata Gorol, cjalne w sekcji Berlinale Generation 14plus. tional Prize. Akcja The War Has Ended świat” – powiedziała Małgorzata Szumow- maczyła na konferencji prasowej, że Polska operacji wraca do rodzinnej miejscowo- Iwona Bielska i Krzysztof Czeczot. Kolejny Jury doceniło reżyserkę za stworzenie będzie toczyła się tuż po zakończeniu dru- ska. Niedźwiedzie zadomowiły się w rękach nie traci twarzy w jej filmie, a wyostrzony ści z nową twarzą. Wtedy musi zmierzyć raz reżyserka pracuje ze zgranym zespołem bardzo udanego, poetyckiego, lirycznego giej wojny światowej i opowie o losach mło- polskich twórców, a więc za rok pora na obraz prowincji pozwala opowiedzieć się z nieprzyjaznym dla niego otoczeniem twórczym, operatorem, współscenarzystą i zwartego dzieła sztuki. Opiekunami arty- dej Lily, która towarzyszy tajemniczemu kolejne polowanie, tym razem na złoto. o naszych współczesnych problemach. oraz odnaleźć swoją tożsamość. Szumow- i współproducentem Michałem Englertem stycznymi animacji powstałej w Szkole Josephowi w poszukiwaniach jego zagi-

Fot.Fot. Axel Schmidt/AFP/East News Głównym bohaterem jest Jacek (Mateusz ska sprawnie posługuje się językiem fil- oraz montażystą i współproducentem Jac- Filmowej w Łodzi są Piotr Dumała i Piotr nionego synka. Hagar Ben-Asher, izrael- Marcin Radomski Fot.Fot. Beata Siewicz/East News

54 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 55 Festiwale za granicą Teheran Rotterdam Zachwyt polskimi filmami

jonym kształcie. Z tego drugiego wycięto Tłum widzów, kolejki na seanse, choćby końcową scenę, w której pojawiają się odsłonięte uda Marii Mamony. dostawki w sali kinowej – tak wyglądał Polskie kino w Iranie ma swoje tradycje. Na każdym bazarze, na stoiskach z DVD, Tydzień Kina Polskiego w Teheranie można znaleźć całą filmografię uwielbia- nych tutaj Krzysztofa Kieślowskiego oraz (27 stycznia – 1 lutego). Romana Polańskiego. Sporadycznie można też natrafić na pojedyncze dzieła Andrzeja Żuławskiego, Agnieszki Holland i Andrzeja Wajdy (jego filmy nadawane są także od czasu do czasu w telewizji), a z nowości na Twojego Vincenta Doroty Kobieli i Hugh Welchmana. Są to jednak wydawnictwa Laureaci i Jury MFF w Rotterdamie nielegalne, bez praw do rozpowszechnia- nia. Eidizadeh postarał się, żeby wszystkie tytuły na przeglądzie pokazywane były na licencjach. Pomogła je zdobyć Ambasada a nami pierwszy, ważny europej- RP w Teheranie, która już zapowiada, że ski festiwal A.D. 2018. Rotterdam chciałaby wydarzenie kontynuować. okazał się w tym roku łaskawy dla Kurator dodaje: „Przegląd miał na celu polskiego kina, pozwalając z opty- Powrót z tarczą także uświadomić Irańczykom, że polskie Zmizmem spojrzeć w przyszłość. Nie skoń- kino to nie tylko znani tu klasycy, ale też czyło się wyłącznie na dość licznej obecności młodzi filmowcy podbijający zachodnie naszych reprezentantów w różnych sekcjach To była już 47. edycja Międzynarodowego festiwale, których dokonania warto znać. programowych, ale też na prestiżowej nagro- Andrzej Chyra w filmieCarte Oczy widzów z Iranu są zwrócone w prze- dzie, którą wyróżniony został pełnometra- Festiwalu Filmowego w Rotterdamie. Blanche, reż. Jacek Lusiński szłość, bo filmowcy starszych generacji opi- żowy debiut Olgi Chajdas Nina. sywali doświadczenia, które moim rodakom Jak przekonuje dyrektor imprezy Bero Polacy zaprezentowali się i licznie, są znane: wojna, dyktatura, szara codzien- Beyer, festiwal w Rotterdamie koncentruje ukces przerósł oczekiwania nawet ność bez nadziei na lepsze jutro. Tymcza- się przede wszystkim na młodych, utalen- i owocnie. Hosseina Eidizadeha, kuratora prze- sem także w młodym polskim kinie można towanych twórcach, będących dopiero na glądu. „Zależało mi, żeby pokazać, jak odnaleźć wspólne nam sprawy i przekonać początku swojej zawodowej drogi. To dla a jak się okazało i w Rotterdamie, duński The Bohaterem tegorocznego festiwalu w Rot- bardzo różnorodne jest nowe polskie się, że chociaż dzielą nas geograficzne gra- nich rodzaj trampoliny, by mogli zaistnieć Guilty Gustava Möllera czy grecko-polska terdamie był również Artur Żmijewski. Polski Skino, dlatego w programie znalazły się: fil- nice, to Polacy i Irańczycy stoją bliżej siebie, i na stałe zadomowić się w świecie kina. Cho- koprodukcja Pity Babisa Makridisa. Inną pol- artysta multimedialny był jednym z dwóch mowy eksperyment, jakim jest Czarodziej- niż można sądzić”. ciażby za sprawą funduszu Huberta Balsa czy ską koprodukcją (z Francją i Niemcami) był twórców, obok Argentyńczyka José Celestino ska góra Ancy Damian, historyczna Zaćma Jego słowa zyskały potwierdzenie na dys- targów koprodukcyjnych Cinemart widać, że pokazany w arcyciekawej sekcji A History of Campusano, któremu organizatorzy poświę- Ryszarda Bugajskiego, etnograficzna Papusza kusjach, które odbywały się po seansach w Rotterdamie o X Muzie myśli się w spo- Shadows Kapitan Roberta Schwentke. cili sekcję retrospektywną. Widzowie mogli Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego, w stołecznym Muzeum Sztuki Współcze- sób nowoczesny, wielopłaszczyznowy – i co Ważną rotterdamską sekcją jest także Bright zobaczyć kilkanaście filmów Żmijewskiego polityczny Essential Killing Jerzego Skolimow- snej. Widzowie zwracali uwagę na rozdział istotne – perspektywiczny. Future, złożona z dwóch części: konkursowej i spotkać się z nim na ważnym festiwalowym skiego czy melodramat Carte Blanche Jacka polskiego kina od Kościoła, chwalili huma- Skorzystać może na tym Olga Chajdas, i tej mającej formułę przeglądu. W pierwszej wydarzeniu, jakim była dyskusja z serii „Big Lusińskiego” – mówi, choć nie ukrywa, że nistyczny wymiar historii, które choć doty- której odważnie przełamująca społeczne tabu pokazywana była rozgrywająca się w Londy- Talk” – stworzonej z myślą o najważniejszych miał apetyt na więcej. – „Niestety, z powodu kają aspektów politycznych, zwolnione są Nina miała w Rotterdamie swoją między- nie Moja polska dziewczyna w reżyserii Ewy gościach holenderskiej imprezy. Cieszy duża cenzury obyczajowej, która wyklucza na ekra- z ideologii. Rozmawiali o różnicach między narodową premierę. Obok siedmiu innych Banaszkiewicz i Mateusza Dymka. W dru- obecność polskiego kina na tak prestiżowej nie sceny nagości i seksu, musiałem zrezygno- językiem polskiego kina – ezopowym w PRL, produkcji z całego świata pokazywana była giej turecki The Gulf Emre’a Yeksana, do któ- imprezie. Nie mam wątpliwości, że kluczem wać z pokazania Córek Dancingu Agnieszki bezpośrednim dzisiaj. Spotkanie naszych w konkursie VPRO Big Screen. Konkurs ten rego zdjęcia robił polski operator Jakub Giza. do tego są koprodukcje, bo w takim formacie Smoczyńskiej, Nocy Walpurgi Marcina Bort- Maria Mamona w filmieZaćma , kultur to także dowód na słuszność praktyki wygrała, a nagrodą obok 30 tys. euro, z któ- I choć tym razem skończyło się bez nagród, w całej Europie powstaje coraz więcej tytu- kiewicza czy Zjednoczonych Stanów Miłości reż. Ryszard Bugajski polskich festiwali, które zapraszają krytyków rych część przeznaczona ma być na promocję oba filmy pozostawiły wśród festiwalowej łów, a i ten model odważniej wybierają fil- Tomasza Wasilewskiego” – tłumaczy. z zagranicy. Eidizadeh był na FPFF w Gdyni i dystrybucję filmu w Holandii, jest też gwa- publiczności dobre wrażenie. W prestiżowej mowcy rodzimi. Lech Majewski powiedział Polskie kino i tak ma w Iranie łatwiej, niż w 2015 i na Warszawskim Festiwalu Filmo- rancja wyświetlenia obrazu w holenderskiej sekcji Voices, która prezentuje nowe dzieła mi ostatnio, że nie dostrzega mody na polskie choćby produkcje z Hiszpanii czy Portugalii. niającymi klaty ani kobietami w bikini. wym rok później. „To wystarczyło, żebym telewizji. Sukces tym większy, że konkurencja uznanych już twórców, przedstawiono z kolei kino w kontekście dystrybucji zagranicznej. Powód? W naszym kraju przez większość Nie oznacza to jednak, że zaproszone do zapragnął podzielić się tym, co zobaczyłem, była naprawdę mocna. Wśród wyselekcjo- Ptaki śpiewają w Kigali Joanny Kos-Krauze Na szczęście, jak widać, festiwale całkiem roku jest zimno, więc bohaterowie chodzą Teheranu filmy wyświetlano 1:1 w wersji z rodakami” – kwituje i zapowiada więcej. nowanych do konkursu tytułów znalazł się i Krzysztofa Krauzego. Ale to nie wszystko, „nas” lubią. ubrani. Irańska cenzura nie dopuściłaby oryginalnej. Zarówno Essential Killing, jak m.in. laureat nagrody publiczności na zakoń- bo i w krótkich metrażach swój nowy film

Fot. Łukasz Borkowski/Kino Świat, Jacek Drygała/Kino Świat Fot. Łukasz Borkowski/Kino na ekran obrazów z mężczyznami odsła- i Zaćma były pokazywane w nieco okro- Artur Zaborski czonym niedawno Sundance Film Festival, zaprezentował Wojciech Bąkowski. Kuba Armata Fot. Bram Belloni/IFFR

56 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 57 rynek filmowy ALVERNIA Planet

VR i AR – to najnowsze Kiedy możemy spodziewać technologie w branży roz- Sala projekcyjna się otwarcia? rywkowej… Planujemy je na rok 2021, Nie tylko w niej. Jesteśmy prze- co poprzedzimy międzyna- konani, że technologie te mają rodową kampanią rekla- szanse dużego wzrostu i staną mową – jednym z jej elemen- się wkrótce tak samo uży- tów będzie prawdopodobnie teczne i popularne, jak internet gra „AlVeRnia Planet”, której czy smartfon, nawet jeżeli dziś akcja rozgrywać się będzie znajdują się w początkowej w naszych kopułach. fazie rozwoju i są dość trudno dostępne. Inwestują w nie tacy A co, jeżeli podobne parki potentaci, jak Google czy Face- zostaną otwarte u sąsia- book. Prace postępują bar- dów? Nie obawiają się dzo szybko. Pewnym jest, że państwo konkurencji np. znajdą zastosowanie w bizne- w Czechach? sie, medycynie, usługach, edu- Na razie nie słyszeliśmy kacji. Pozwalają, nie ruszając o takich planach w Euro- się z miejsca, w bezpiecznym pie. A nawet jeżeli – naszą otoczeniu, przenieść się do siłą są nie tylko nowe tech- innego świata. Z ich pomocą Tworząc AlVeRnia Planet, nologie, ale również sam też o wiele łatwiej trafić do obiekt. Nie ma drugiej takiej młodzieży, żeby np. pokazać jej stawiamy na technologie budowli na świecie. Zdarza anatomię „od środka”. Możli- się, że w trakcie prezenta- AlVeRnia Planet wości zdają się nieograniczone. VR, AR i kino 360˚ cji nasi partnerzy pytają, czy to dopiero projekt. Alvernia A w filmie? Czy film z VR Studios znane były branży zaistnieje w AlVeRnia Pla- w kosmos, odwiedzić Pandorę matyczna sala. Z pewnością filmowej, dla postronnego osmiczne kopuły net? lub inną prawdziwą czy też fik- będziemy ją wykorzystywać świata to było jednak miej- przy autostra- Sami zadajemy sobie to pyta- cyjną planetę. Ciągle poszuku- i udostępniać odwiedzającym, sce zamknięte. Zmieniamy to. dzie A4 Kra- nie: czy VR znajdzie zastoso- jemy pomysłów, rozglądamy może organizować projekcje Atutem jest również malow- ków – Katowice wanie w kinie, a jeżeli tak, to się. Nie mamy żadnych wzor- edukacyjne dla szkół. nicza okolica z kilometrami Kzmieniły właściciela. Został jakie? Nie znamy odpowiedzi ców – zbliżony park powstaje ścieżek rowerowych, szla- nim Grzegorz Hajdaro- Co dalej i nie znają jej eksperci, z któ- dopiero w Chinach. Czy planują państwo współ- ków spacerowych, ruinami wicz. W ramach transak- rymi ten temat konsultujemy. pracę z Krakowem i Kato- zamku Tenczyn. Nowe usługi cji, która została podpi- Na pewno będziemy poka- Czy AlVeRnia Planet będzie wicami? dla turystów powstaną też sana w sierpniu 2017 roku zywać filmy 360˚ – dają one tylko miejscem rozrywki Już prowadzimy w tej sprawie w Krzeszowicach i Alwerni. został właścicielem obiektów widzom zupełnie inny rodzaj i nowinek? rozmowy zarówno z urzędami i terenów obok autostrady, z Alvernią? doświadczenia niż projekcja na Tak samo ważne są dla nas cele marszałkowskimi Krakowa A czy w recepcji pozo- czyli około 17 tys. metrów płaskim ekranie, a nawet w 3D. edukacyjne, do których VR i Katowic, jak i z okolicznymi stanie mocno koja- kwadratowych powierzchni Wrażenia i emocje w goglach świetnie się nadaje. Chcemy, gminami, Alwernią i Krzeszo- rzona z miejscem rzeźba w budynkach oraz prawie 13 są jeszcze bardziej intensywne. żeby AlVeRnia Planet była wicami, dla których powsta- Obcego? hektarów gruntów. Nazwa Rozmowa z Agatą Kalińską, Prezes Wśród naszych pomysłów jest miejscem zabawy i nauki, nie takiego miejsca na pewno Kopuły obiektu zdecydowanie Alvernia Studios pozostaje m.in. arena sportowa do walk a także hubem dla tych twór- stanie się impulsem do dal- nawiązują do kosmicznej bazy jednak przy poprzednim Zarządu Gremi Park, odpowiedzialną za i pojedynków VR-owskich. ców i producentów, którzy pra- szego rozwoju. Będziemy i na pewno pozostaniemy właścicielu – Stanisławie cują w nowych technologiach, współpracować też marketin- wierni temu kierunkowi. To Tyczyńskim. Zachowuje on rozwój projektu AlVeRnia Planet Czy zamierzają państwo rozwijają je. Jesienią gościli- gowo z powstającym w Kra- jest miejsce Obcego, ale nie również znak oraz wszelkie produkować własne realiza- śmy konferencję „AR/VR Tech kowie Centrum Nauki. Nasz wiemy jeszcze, czy właśnie prawa do produkcji filmo- zy wiadomo coś z nim stało/stanie? zapoznać się z najnowszymi cje VR czy AR? Summit”, poświęconą wirtu- projekt wpisuje się w założenia w takiej formule – wszystko wych i nagrań muzycznych, pani na temat Obiekt zakupiony został technologiami VR, AR i kinem Nie myślimy obecnie o tym, alnej rzeczywistości. W pane- „Strategii dla rozwoju Polski zależy od praw do wizerunku. które w studiu powstały. dalszych planów z całym wyposażeniem, czyli 360˚, który planujemy nazwać żeby produkować content VR. lach uczestniczyło około 400 południowej w obszarze woje- Ten unikatowy obiekt to miej- Strony uzgodniły ponadto, Stanisława również ze specjalistycznym AlVeRnia Planet. Do tego celu Nie posiadamy takich kom- słuchaczy. Na październik pla- wództw małopolskiego i ślą- sce kosmiczne i takim pozo- że Grzegorz Hajdarowicz nie CTyczyńskiego? sprzętem do produkcji filmowej będziemy musieli przeorga- petencji. Chcemy nowe tech- nujemy kolejne tego typu spo- skiego do roku 2020”. Jesteśmy stanie. Będzie rozsławiać nie będzie tu podejmował tego Nie mogę się w jego imieniu oraz muzycznej, nagraniowej. nizować kopuły, zakupić inny nologie pokazywać, stworzyć tkanie. przekonani, że nasz park prze- tylko Kraków, ale i Polskę, typu działań. Przeznaczenie wypowiadać. Obecny właściciel ma jednak sprzęt. Wysoko wyspecjalizo- park – jedyny taki w Europie. łoży się na przedłużenie pobytu bawić i uczyć. tego miejsca zmieni się dia- inne założenia. Pracujemy nad wany sprzęt filmowy będzie Zupełnie inny niż np. Disney- W jednej z kopuł było trady- turystów w regionie o jeden metralnie, co pociągnie za Do Nieporazu sprowadził uruchomieniem parku rozryw- trudny do przekształcenia land. Nasi goście będą mogli cyjne kino. Czy pozostanie? dzień. Liczymy, że odwiedzać Rozmawiała sobą nową nazwę – AlVeR- mnóstwo sprzętu filmowego, kowo-edukacyjnego, w któ- w atrakcję, dlatego najprawdo- wygodnie usiąść i przejechać To niewielka, ale bardzo nowo- nas będzie około pół miliona Dagmara Fot. AlVeRnia Planet Fot. AlVeRnia Fot. AlVeRnia Planet Fot. AlVeRnia nia Planet. olbrzymi blue box. Co się rym odwiedzający będą mogli podobniej go sprzedamy. się rollercoasterem, polecieć cześnie wyposażona i kli- osób rocznie. Nie tylko z Polski. Romanowska

58 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 59 Mistrzowie Jan Hesse

rodził się 2 grudnia naładowany wiedzą i doświad- „Janek znakomicie nagiął swoje Opania), bardzo pomógł zdję- 1938 roku w Łodzi. czeniem zawodowym zachowy- zamierzenie operatorskie do ciami debiutującemu reżyserowi Wojnę przetrwał wałem ostrożność. Natomiast improwizacji aktorskiej, reali- Antoniemu Krauzemu. „Chyba w mieście rodzin- transfokatora Pancinor, który zowanej w ciasnym M-2 z wyj- znalazłem tam klucz wizualny do Unym i na wsi. Fotografować za- dano nam do Śmierci prowin- mowanymi ścianami, które pokazania na taśmie barwnej sza- czął po maturze. Na Wydział cjała, używaliśmy z wręcz nad- zbudowano w hali zdjęciowej” – rzyzny PRL” – wyznaje. Rozjaśnił Operatorski PWSFiT w Łodzi mierną swadą” – dodaje Hesse. wspomina reżyser. „Przesuwa- paletę w komedii Janusza Zaor- dostał się nie za pierwszym ra- Drogi twórcze obu artystów liśmy ściany, by można było skiego Awans (1974). Później zro- Awans realizmu zem. „Opiekunem mego roku przecięły się jeszcze kilkakrot- swobodnie operować kamerą bił zdjęcia m.in. do seriali Życie był Adolf Forbert, ale wpływ na nie. Pan Jan był oficjalnie ope- i stworzyć wrażenie, że ona Kamila Kuranta Grzegorza War- mnie w Szkole miał też Stanisław ratorem kamery (szwenkierem), uczestniczy w kameralnej roz- choła (1982) oraz Żuraw i Cza- We wczesnych latach 70. XX Wohl. Mnie ciągnęło do reali- a praktycznie kimś więcej: II ope- mowie dwojga głównych boha- pla Krystyny Krupskiej (1985; zmu, wielbiłem reportaże Ka- ratorem dwóch pierwszych fil- terów, na czym zależało Krzysz- współpracę z tymi reżyserami wieku lansował w polskiej puścińskiego i zdjęcia uliczne mów pełnometrażowych autora tofowi i mnie” – dorzuca Hesse. bardzo sobie cenił) oraz kilku Henri-Cartier Bressona, podczas Śmierci prowincjała, czyli Struk- „Cała moja współpraca z Zanus- filmów, w tym Klary i Angeliki sztuce operatorskiej gdy obaj profesorowie hołdowali tury kryształu (1969) z czarno- sim układała się wspaniale” – (1976) wybitnej dokumentalistki klasycznej, dekoracyjnej sztuce ‑białymi, realistycznymi zdję- podsumowuje ten ważny roz- Ireny Kamieńskiej, z którą ponad realizm, który operatorskiej. A jednak pozwa- ciami Stefana Matyjaszkiewicza dział swojej twórczości. 50 lat, aż do jej śmierci w 2016 lali mi w etiudach na wszystko, i Życia rodzinnego (1970), gdzie Prawie w tym samym czasie roku, wiódł w Warszawie zgodne rozkwitł w kinie jeśli tylko to, co robiłem, miało autorem zdjęć barwnych był rozpoczął inny etap – współpracy życie małżeńskie. „Była wspaniałą sens” – mówi Jan Hesse. Witold Sobociński. „Inteligencja z Edwardem Żebrowskim, nota- żoną!” – powiada. moralnego Ciepło wspominają go koledzy i wrażliwość to największe atuty ze Szkoły – Jacek Mierosławski Janka. W Strukturze kryształu niepokoju. W tym i Bogdan Dziworski. „Janek, tro- kręcił sceny filmowane z ręki. chę starszy od Bodzia i ode mnie, Wymykały się z obowiązującej Inteligencja, wrażliwość, roku Jan Hesse – opiekował się nami na studiach, wtedy rutyny” – chwali opera- pomagał nam. Z Bodziem miesz- tora Zanussi. wybitny autor kał po sąsiedzku. Rodzice Bodzia „Matyjaszkiewicz wprowadzał bezkonfliktowość na trzymali go krótko, nie mógł mnie do zawodu i wiele nauczył, zdjęć filmowych – często urywać się z domu…, no np. w Zasiekach Andrzeja J. Pio- planie – to jego cechy chyba że do Janka, którego sta- trowskiego (1973, prem. 1983), skończy 80 lat. wiali nam za wzór. Słusznie, bo które szwenkowałem, filmo- Janek nie knuł intryg, nikomu nie wania scen zbiorowych z woj- bene współscenarzystą Struk- „To Janek prowadził dom, zazdrościł, a przy tym był bardzo skiem. Przy Stefanie byłem też tury kryształu i Za ścianą. Jego świetnie gotował, jego szar- życzliwy” – mówi Mierosławski. szwenkierem Szansy (1970, TV) najdojrzalszym owocem był ich lotka była powszechnie znana” – „Należę do tych trochę roztrze- Edwarda Żebrowskiego i II ope- wspólny kinowy, pełnometra- mówi Małgorzata Jaworska, reży- panych. Od Jasia nauczyłem się ratorem Lokisa Janusza Majew- żowy debiut fabularny Ocale- serka dźwięku, która pracowała dyscypliny artystycznej. To reflek- skiego (1970)” – mówi Hesse. – nie (1972). Zapasiewicz grał z nim przy głośnym dokumen- syjny, bezkonfliktowy operator, „Z kolei Witkowi Sobocińskiemu oschłego naukowca, który pod cie Andrzeja Brzozowskiego Ile który umiał podporządkować się zawdzięczam cenną radę. Powie- wpływem choroby i pobytu trzeba czasu, żeby zrobić pod- woli reżysera” – uważa Dziworski. dział mi, że filmując we wnętrzu, w szpitalu ociepla swoje uspo- kowę? (1970) i Ocaleniu. „Dla Hesse ukończył studia w 1965 powinienem odtworzyć oświe- sobienie. „Z Edkiem praco- mnie Janek jest kimś wyjątko- roku. Jego operatorskim filmem tlenie, jakie w nim panuje, naj- wało się fantastycznie. Dużo wym, bo dzięki niemu poznałam dyplomowym – a reżyserskim wyżej wzmocnić je dla uzyska- wiedział o szpitalach, często był mego przyszłego męża, Edwarda Krzysztofa Zanussiego – była nia właściwej ekspozycji taśmy. ich pacjentem. Ocalenie kręcili- Żebrowskiego. Na planie był zaś Śmierć prowincjała (1965), udu- Także i z tej wskazówki wywodzi śmy w kolorze, w dopiero budo- uroczym towarzyszem podróży: chowiona opowieść o spotkaniu się realizm moich zdjęć. Zresztą wanym skrzydle warszawskiego swoim wspaniałym poczuciem młodego historyka sztuki z sędzi- w plenerach też nie przesadza- szpitala przy ulicy Banacha. Mie- humoru rozbrajał napięcia” – wym zakonnikiem. „Wspólny łem z doświetlaniem światłem liśmy do dyspozycji całe piętro. dodaje. dyplom to wielka przygoda życia. sztucznym”. Poprzez dążność do czystych Jan Hesse wykładał na Janek okazał się świetnym kolegą Najważniejszy wspólny film zdjęć, tzn. ukazujących w każdej Wydziale Radia i Telewizji Uni- i podołał trudnym wyzwaniom: Zanussiego i Hesse – tym razem scenie tylko te postaci i rzeczy, wersytetu Śląskiego w Katowi- zdjęciom na taśmie czarno-białej już autora zdjęć – to Za ścianą które w niej grały, bez zbędnych cach. Od lat dzielnie znosi cho- 35 mm w zimie i lecie, plenero- (1971, TV). Jesteśmy tu świad- ozdobników, odtworzyliśmy ste- robę, która przykuła go do łóżka. wym oraz we wnętrzach klaszto- kami próby nawiązania poro- rylność atmosfery szpitalnej” – Jego wkład w polskie kino jest rów w Tyńcu i Krakowie, wresz- zumienia między człowiekiem mówi Hesse. znaczący, trwały i niepodważalny. cie w dekoracji w Łodzi” – mówi sukcesu (Zbigniew Zapasie- W Palcu Bożym (1972), histo- Zanussi. „Nigdy potem nie zro- wicz) i jego przegraną życiowo rii chłopca daremnie usiłującego Andrzej

Fot. Edward Hartwig/SF Tor/Filmoteka Narodowa Fot. Edward Hartwig/SF Tor/Filmoteka Jan Hesse biłem tak odważnych zdjęć, bo sąsiadką (Maja Komorowska). zostać aktorem (grał go Marian Bukowiecki

60 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 61 Mistrzowie Zdzisław Szostak

zego, ale współpracował przede wał moją muzyką do pierwszego Konieczny, którego kompozy- Pisząc o tym tytule, podkreślano, wszystkim z Krzysztofem Kie- filmu fabularnego. To cała histo- cjami m.in. do Lawy Tadeusza że „patos tej muzyki wspaniale ślowskim (m.in. Dekalog, Bez ria w moim życiu. Podziwiam Konwickiego, Ucieczki z kina podkreśla olbrzymie realizatorskie końca, Podwójne życie Wero- go za cierpliwość. Pracowali- Wolność Wojciecha Marczew- przedsięwzięcie, a przede wszyst- W głowie partytura, niki, Trzy kolory). Jeśli nagrania śmy wiele od godziny 10 do 22, skiego, Tabu Andrzeja Barań- kim potęgę i królewski majestat jego muzyki były realizowane 23, ja z uporem maniaka dąży- skiego czy Biesów Andrzeja Zygmunta Starego”. w Polsce, kompozytor zawsze łem do perfekcji, a Zdzisław był Wajdy dyrygował Szostak, pod- Zdzisław Szostak był kompo- chciał mieć Szostaka za pulpi- i jest jak stoper. Perfekcyjny. I jak kreślał swoją fascynację jego zytorem muzyki do przeszło 30 tem dyrygenckim. Tak wspomi- kochanka łagodny, jak dojrzała umiejętnościami: „Najwięcej filmów i seriali fabularnych i nie- stoper w sercu nał wspólne początki: „Dyrygo- kobieta – spolegliwy”. mojej muzyki zadyrygował wła- mal 20 krótkich metraży. Ostatnią śnie Szostak, jedyny dyrygent, (dotąd) jego pracą dla kina są Listy który ją poznał i potrafił właści- miłosne Sławomira Kryńskiego Zdzisław Szostak to jeden Zdzisław Szostak wie zaakcentować. Byłem jeszcze (2001), któremu wcześniej zilu- niedoświadczonym kompozyto- strował debiutancką Księgę wiel- z najsłynniejszych dyrygentów rem, gdy dobry los zetknął mnie kich życzeń. W relacji reżysera, ze Zdzisławem. Dzięki niemu do spotkania z kompozytorem w polskiej kinematografii. zaistniałem jako kompozytor doszło za pośrednictwem Woj- i dużo się poduczyłem. Przeka- ciecha Jerzego Hasa, w którego Ale też ceniony kompozytor, zywane przez niego wskazówki ostatnim obrazie – Niezwykłej służą mi do dzisiaj”. podróży Baltazara Kobera – brzmi zapraszany do współpracy Ale perfekcyjnie prowadzone muzyka Szostaka. „Zapragnąłem nagrania muzyki innych kom- też mieć taką. I wtedy na scenę przez wielu reżyserów. pozytorów, jakkolwiek niewąt- wkroczył pan Zdzisław Szostak – pliwy powód do chwały dla każ- elegancki, wytworny, doświad- wykształcenia jest dy- większą trudność sprawia zwy- dego dyrygenta, to tylko fragment czony, inteligentny człowiek, lecz rygentem i kompozy- kle czas trwania poszczególnych większej całości. Po doświad- przede wszystkim znający swój torem – oba kierunki fragmentów muzycznych, które czeniach w krótkim metrażu zawód dyrygent, jednym słowem: ukończył w katowic- muszą być idealnie zsynchroni- nadeszły kompozycje autorskie mistrz. I nagle poczułem, że nie Zkiej PWSM, w tym samym cza- zowane z odpowiadającymi im dla pełnometrażowych fabuł. potrzebuję nikogo innego”. sie co Wojciech Kilar, z którym fragmentami filmowymi. Pod- Początki, wedle słów samego Jego muzyka brzmi u Ryszarda zaprzyjaźnił się jeszcze w śred- stawowym narzędziem pracy dy- twórcy, wyglądały mniej więcej Bera (Thais, Kanclerz), Lecha niej szkole muzycznej. Ta trwa- rygenta pracującego dla kinema- tak: „Pojawił się u mnie, a może Majewskiego (Rycerz), Leszka jąca do śmierci Kilara przyjaźń tografii stawał się – w miejscu zadzwonił, młody człowiek, który Wosiewicza (Kornblumenblau), wyjaśnia, dlaczego zdecydowa- batuty – stoper, którego Szostak powiedział, że zna mnie dosko- Stanisława Różewicza (Pensja ną większość nagrań muzyki te- nie potrzebował, bo jak napisa- nale jeszcze z Poznania, gdzie pani Latter), Doroty Kędzie- go kompozytora prowadził wła- ła Iżykowska „miał niezawodny przez 13 lat byłem szefem arty- rzawskiej (Koniec świata), Jacka śnie Zdzisław Szostak, który stał stoper w sercu”. stycznym filharmonii. Jako uczeń Koprowicza (Przeznaczenie), się „etatowym” dyrygentem na- Jego współpraca z kinem chodził na moje koncerty i pro- Pawła Pawlikowskiego (The grań muzyki filmowej. Z pewno- trwała kilkadziesiąt lat. Zaczęła ponuje mi napisanie muzyki do Springer). ścią nie bez znaczenia był fakt, się bardzo wcześnie muzyką jego fabularnego debiutu. To był Twórca tych i wielu innych że w 1971 roku przeniósł się do pisaną do filmów dokumental- Filip Bajon, któremu po takim kompozycji oraz nagrań filmo- Łodzi na stanowisko zastępcy nych, a pierwszym z nich był wstępie nie mogłem oczywi- wych urodził się 13 stycznia kierownika artystycznego filhar- Jaś i Małgosia Jerzego Hoffmana ście odmówić. I tak napisałem 1930 roku w Sosnowcu. I wła- monii. Szybko jego umiejętności i Edwarda Skórzewskiego (1956). muzykę do Arii dla atlety i kilku śnie w dniu urodzin, w tym zostały dostrzeżone i wykorzy- Potem było jeszcze kilka, a wśród następnych jego filmów”. A są to: roku, odsłonięto jego gwiazdę stane przez kino. W tym czasie nich kompozycje do sześciu obra- Wizja lokalna 1901, Limuzyna na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi, w łódzkiej Wytwórni Filmów zów Konstantego Gordona, m.in. Daimler-Benz, Wahadełko, En- gdzie kilkanaście lat był dyrygen- Fabularnych etatowym konsul- Cyrk, Bronisław Wojciech Linke, gagement. Niemal w tym samym tem i kierownikiem artystycz- tantem muzycznym była Anna Xawery Dunikowski, Uzbrojona czasie pojawiła się propozycja nym Filharmonii Łódzkiej im. Iżykowska-Mironowicz i ona wolność. Ale stałe związki z X muzyki do wielkiej kostiumowej Artura Rubinsteina. W hołdzie zaprosiła Szostaka do realizacji Muzą zaczęły się nieco później, produkcji Janusza Majewskiego dla jego talentu i dokonań insty- nagrań. Odkryła, że jest jednym a o karierze filmowej można blisko 200 tytułów, a może nawet Maksymiuk, Adam Walaciński, Królowa Bona. Muzyka do 12 tucja umieściła w swoim wnętrzu z niewielu w Polsce dyrygentów chyba mówić dopiero od 1974, większej liczby, jeśli weźmie się Michał Lorenc czy Andrzej Kury- godzinnych odcinków musiała jego portret opatrzony dewizą (wtedy – jedynym!) z wrodzoną od nagrania muzyki Piotra Hertla pod uwagę wieloczęściowe serie lewicz, ale też początkujących Jako kompozytor zasłynął być wyzwaniem. Sukces serialu artystyczną: „Trzeba mieć party- umiejętnością trafiania w wy- do Głów pełnych gwiazd Janusza oraz ich wersje kinowe. lub debiutujących w kinie: Zyg- był olbrzymi, a muzyka opra- turę w głowie, a nie głowę w par- magany czas odcinków muzycz- Kondratiuka. Razem z zespołem Zdzisław Szostak nagry- munta Koniecznego, Jacka Osta- cowana jako suita bywa często tyturze”. nych. Dyrygowanie nagraniami Filharmonii Łódzkiej rozpoczął wał muzykę wielu wybitnych szewskiego, Zbigniewa Preisnera. m.in. podniosłą muzyką do wykonywana przy okazji róż- muzyki do filmu jest odmienne wówczas stałą współpracę z WFF, i cenionych w świecie twórców, Ten ostatni zaczynał filmem Pro- nych, coraz liczniejszych, festiwali Mieczysław

Fot. Dariusz Kulesza od wykonań estradowych, a naj- w której zdążył nagrać muzykę do jak wspomniany już Kilar, Jerzy gnoza pogody Antoniego Krau- serialu Królowa Bona i koncertów muzyki filmowej. Kuźmicki

62 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 63 Mistrzowie Jan Włodarczyk

Jan Włodarczyk udzi mądrych poznaje się sterna (1960) objął kierownic- mnie zawodu, stosunku do pracy zdrowym rozsądkiem. Wielbiciel ponoć po tym, że z uwa- two zdjęć. Był to pierwszy film i ludzi. Zaszczepił mi zasadę, że profesjonalizmu i tzw. porząd- gą słuchają rozmówców, z jego liczącego ponad 50 tytułów kierownik produkcji filmu nigdy nego kina, z jednej strony unikał natomiast sami mówią dorobku, przy którym pracował nie może ustawiać się w kontrze realizacji za wszelką cenę tanich, Lniewiele, choć potrafią wyrazić w pionie produkcji. Następnie do reżysera, powinien iść mu na niedofinansowanych produk- swoje racje. Takim człowiekiem podjął się współpracy produkcyj- rękę najdalej jak można” – dodaje. cji, z drugiej zaś nie przepadał był urodzony 22 czerwca 1934 nej m.in. Matki Joanny od Aniołów Ostatnim filmem, przy którym za zbyt wystawnymi insceniza- roku Jan Włodarczyk. Nie nale- Jerzego Kawalerowicza (1960), Włodarczyk pracował jako kie- cjami” – pisze autorka. Modelo- żał do osób wylewnych, także gdy któremu potem towarzyszył na rownik produkcji było Na srebr- wym przykładem takiego podej- chodzi o własną biografię. O jego planie Faraona (1965) w gronie nym globie Andrzeja Żuławskiego ścia do kina są powstałe w „Oku”, dzieciństwie wiemy, że na począt- organizatorów zdjęć, i Zaduszek (1976‑1987, prem. 1989). „Janek wybitne, zarazem dopieszczone ku wojny został z matką, ciotką Tadeusza Konwickiego (1960). bardzo przeżył odgórne przerwa- w najdrobniejszych szczegółach i rodzeństwem wywieziony z ro- Jako kierownik produkcji zade- nie tej realizacji w 1978 i potem i skromne filmy Andrzeja Barań- dzinnych Horodyszcz na Syberię. biutował Przerwanym lotem Bucz- już do niej nie wrócił” – mówi skiego, m.in. Kobieta z prowincji Młodszy brat zmarł po drodze. kowskiego (1964). Stanek. (1984), Tabu (1987) i Kawalerskie Zmarły też matka i ciotka, gdyż Styczność z reżyserami tej życie na obczyźnie (1992). oddawały swoje racje żywnościo- miary co Kawalerowicz, Kon- Oczko W książce Wróblewskiej reży- we dzieciom. W sowieckiej Ro- wicki, Morgenstern, Wajda, czy w głowie: „Oko” ser wystawia Włodarczykowi naj- sji dwaj starsi bracia Jana zostali z kierownikami produkcji rangi W 1984 roku powstał Zespół lepsze świadectwo jako kreatyw- poddani indoktrynacji komuni- Ludwika Hagera, Tadeusza Kar- Filmowy „Oko”, przekształcony nemu szefowi produkcji „Oka”: stycznej. Jan z młodszą siostrą wańskiego, Jerzego Rutowicza, pięć lat później w Studio Filmowe „Towarzyszy każdemu przed- uniknęli zaczadzenia ideologią. Włodzimierza Śliwińskiego, „Oko”. Jego kierownikiem arty- sięwzięciu od samego początku Trafili bowiem do domu dziecka, musiała być dla Włodarczyka stycznym był Tadeusz Chmie- i jest niezwykle aktywny na każ- gdzie zajęła się nimi mądra opie- wielką lekcją kina. lewski, a szefem produkcji Jan dym etapie. Dyskretnie załatwia Włodarczyk, który w początkach wszystkie sprawy produkcyjne, lat 80. piastował to stanowisko jest obecny podczas debat nad w Zespole Filmowym „Silesia”. scenariuszem, kompletowa- Wielbił profesjonalizm „Doskonały fachowiec z wielo- niem ekipy i ustalaniem obsady. letnim doświadczeniem, mistrz Od wielu lat w »Oku« nie jest i tzw. porządne kino dobrej organizacji o wielkiej obsadzone stanowisko kierow- kulturze negocjacji. Porozumie- nika literackiego, a mimo to ten liśmy się natychmiast” – mówi pion dobrze funkcjonuje. Tade- kunka. Ojciec Jana przeżył wojnę W latach 60. i 70. XX wieku Tadeusz Chmielewski w książce usz ma w osobie Janka świetnego i sprowadził dzieci do Polski. Nie Włodarczyk często współpracował Anny Wróblewskiej „Oko sze- partnera do oceny materiału lite- znamy dróg, które zaprowadzi- jako kierownik produkcji z WFF roko otwarte. 25 lat Studia Fil- rackiego”. ły Jana na studia w PWSF w Ło- we Wrocławiu. Pod jego okiem mowego OKO” (Fundacja KINO, „Oko” było oczkiem w głowie dzi, które ukończył w 1957 roku. powstało tam np. genialne Salto Warszawa 2009). Na dowód nie- Jana Włodarczyka. Opóźniał Nie dostał się na reżyserię. Został Konwickiego (1965), a potem konwencjonalności i skuteczno- przejście na emeryturę. Wolał przyjęty na Wydział Organizacji kilka filmów Stanisława Lenar- ści sposobów działania Włodar- być z ramienia Studia produ- Produkcji Filmowej. Musiało go towicza, w tym urokliwe Czer- czyka reżyser przytacza anegdotę: centem wykonawczym komedii jednak ciągnąć do reżyserii, skoro wone i złote (1969), czy Romana „Kiedy np. groziło nam zatrzy- Jacka Bromskiego U Pana Boga w czołówce szkolnego filmu Ju- Załuskiego, ze świetną, opowia- manie produkcji, zaproponował w ogródku (2007) i U Pana Boga liana Dziedziny, Pawła Komo- dającą o wrocławskiej epidemii ministrowi (szefowi kinemato- za miedzą (2009) oraz koprodu- rowskiego i Walentyny Uszyckiej czarnej ospy, Zarazą (1971) i kul- grafii – przyp. A.B.), żeby udzielił centem głośnej Róży Wojciecha Koniec nocy (1956) oraz Popiołu tową Anatomią miłości (1972). nam… pożyczki. »Ale udzieliłem Smarzowskiego (2011) i pięknej Dobre kino i diamentu Andrzeja Wajdy (1958) „Janek był tak dobrym organiza- już przecież dotacji« – opono- Piątej pory roku Jerzego Doma- figuruje pod szyldem „współpra- torem, że potrafił z moją pomocą wał minister. »Owszem, dał pan, radzkiego (2012). ca reżyserska”. kierować produkcją dwóch fil- ale jest niewystarczająca, a film Zmarł po ciężkiej chorobie mów naraz. W 1974 roku praco- dokończyć trzeba«. I tym pro- nowotworowej 19 lutego 2013 Od Przerwanego wał z Lenartowiczem nad krymi- stym argumentem Jasio przeko- roku w Warszawie. „To był fan- za rozsądną cenę lotu do nałem To ja zabiłem, a ja w tym nał ministra…” (op. cit.). tastyczny menedżer, bardzo inte- przerwanej samym czasie czuwałem przy Uro- „Metodą umiaru ekonomicz- ligentny i pracowity, nie było dla produkcji dzinach Matyldy Jerzego Stefana nego” nazwała we wspomnianej niego rzeczy niemożliwych” – Mija 5 lat od śmierci Jana Włodarczyka, cenionego Pracę rozpoczął zaraz po studiach. Stawińskiego” – wspomina kie- pracy Anna Wróblewska jedną powiedział o nim Tadeusz Chmie- Początkowo był… aktorem epi- rownik produkcji, współpracow- z naczelnych zasad, którymi kie- lewski w „Magazynie Filmowym” kierownika produkcji, producenta w Zespole Filmowym zodystą w Deszczowym lipcu nik Jana Włodarczyka i w latach rowało się „Oko” w całym okre- (9/2015). (1957) i Orle (1958) Leonarda 1989-2011 jego zastępca w „Oku”, sie swego istnienia. „Szef pro- „Silesia” i Zespole, a późnej Studiu Filmowym „Oko”. Buczkowskiego. W Do widze- Zbigniew Stanek. „Uważam Jaśka dukcji („Oka” – przyp. A.B.) Jan Andrzej Fot. Szymon Pulcyn/SFP nia, do jutra… Janusza Morgen- za swego filmowego guru. Uczył Włodarczyk kierował się zawsze Bukowiecki

64 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 65 ZAPA

Szanowni Państwo, Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (ZAPA) zwraca się z uprzejmą prośbą o zgłaszanie się uprawnionych autorów lub producentów, albo ich spadkobierców lub następców prawnych, którzy jeszcze nie powierzyli swoich praw autorskich do zbiorowego zarządzania, w celu wypłaty należnych im tantiem. Dotyczy to reżyserów, autorów scenariusza, operatorów obrazu, scenografów, kostiumografów, dekoratorów wnętrz, montażystów, operatorów dźwięku, producentów oraz ich spadkobierców lub następców prawnych. Na kolejnych stronach przedstawiamy listę osób z podziałem na autorów i producentów, aktualnie zidentyfikowanych, które prosimy o kontakt z biurem ZAPA: tel. (22) 581-43-60 ZAlub [email protected] .A

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 67 ZAPA

AUTORZY Bławut Jacek Piotr Branicki Andrzej Buzuk Łukasz A Balcerek Maria Bełdycki Maciej Bławut Weronika Braun Dagmara Abucewicz Piotr Banach Łukasz Bensch-Stylianu Joanna Błażej Tomasz Braun Marek C Ackerman Michael Banasiak Anna Bergański Sławomir Bobrowicz Grzegorz Breguła Karolina Cantu Ed Adamek Witold Antoni Banasik Dariusz Berndt Krystyna Bochniak Tomasz Broda Miron Catela Catherine Adamiak Janusz Baran Jaroslav Białas Maciej Bocian Artur Brodruck Dorothee Celińska Milena Adamiak Wojciech Baraniecka Jowita Białek Katarzyna Bogacki Roman Brudz Krzysztof Cendrowski Maciej Adamski Piotr Baranowska Ewelina Białousz Michał Bogaczyk Grzegorz Brygman Paulina Centkowski Filip Adamski Przemysław Baranowski Bartłomiej Białousz Piotr Bohan Kess Brylski Andrzej Cękalska Romana Sylwestra Adamski Szymon Barszczewska Grażyna Biedrzycka-Sheppard Anna Bohdanowicz Antoni Brysiak Stefan Chaberski Emil Adamski-Chwalibóg Stanisław Bart Andrzej Biegańska Irena Bokun Antoni Brzezińska Anna Chamot Jacek Ali Semira Bartel Katarzyna Bielan Łukasz Bołtowicz-Fransowska Marta Brzostowski Siergiej Chancewicz Piotr Amiradżibi-Stawińska Helena Barthel Lars Bielawska Iwona Bonati Barnaba Brzozowska Karolina Chełkowska Izabela Andrulewicz Stanisław Bartnicki Krzysztof Bielecki Mariusz Bonecki Jacek Brzozowski Grzegorz Chmielecki Adam Andrychowski Marek Bartnicki Michał Bielińska Halina Bonecki Józef Brzozowski Jarosław Chodak Marek Antoniszczak Malwina Bartos Piotr Bieliński Mariusz Boniecka Katarzyna Brzyk Remigiusz Chodkiewicz Jacek Arnesen Magnus Bartos-Gęsikowska Urszula Bieńkowski Bohdan Boni-Marczyńska Jolanta Buczkowski Leonard Chodorowicz Katarzyna Augustyniak Bogdan Bartoszewicz Grzegorz Biernawski Wojciech Tomasz Borkowska Dorota Buczkowski Robert Chojak Michał Augustynowicz Anna Bartoś Hanna Agata Bieszczak Katarzyna Borowczyk Walerian Buda Katarzyna Chojecka Jadwiga Axer Erwin Bartólewska Iwona Bik Edyta Borowiec Piotr Budnik Mateusz Chojna Igor Axer Otto Bartuzin Krzysztof Binder Emma Borowiecki Andrzej Bujski Marcin Chojnacki Maciej Baumiller Krzysztof Bińczyk Krzysztof Borowski Wojciech Bukojemski Piotr Chojnacki Piotr B Bednarczyk Przemysław Bisztyga Przebinda Halina Borowski-Herbst Adam Piotr Burakiewicz Jakub Chojnacki Robert Bachańska Regina Bednarczyk T. Błaszczak Magdalena Borusiński Jacek Burzyński Adam Cholewjusz Stanisław Krzysztof Bachurewicz Linda Bednarek Andrzej Błaszczyk Anna Borysewicz Ewa Burzyński Krzysztof Chołaściński Wojciech Baczyński Andrzej Bednarska Genowefa Maria Błaszczyk Konrad Borzyszkowski Tomasz Buśko Marcin Chołuj Monika Baka Marta Ewa Bednarski Andrzej Błaszczyk Wojciech Bradecki Tadeusz Butler Bill Christensen Lise ZABakanacz-Malinkiewicz Jadwiga Belina BrzozowskiP Jan BłaszczyńskaA Alicja ZABranicka Zofia Buttinger MonikaPChruścielA Małgorzata

68 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 69 ZAPA

Chrzanowski Andrzej Czechowski Waldemar Dejmek Kazimierz Dunajewska Beata Fajihauer Marek Gałek Jerzy Chrzanowski Bernard Czeczott Natalia Danuta Dekarz Łukasz Durakova Liubov Fandrejewska-Ochnio Karolina Garbaczewski Rafał Chudzian Wojciech Czekała-Karpiński Dawid Jakub del Paso Joaquin Duret Jean Pierre Faroń Dominika Garbarczyk Piotr Chudziński Wojciech Czekanowski Aleksander Dembiński Lucjan Dybowski Jacek Faruga Wojciech Gargas Anita Chuszno Patryk Czernek-Banecka Paulina Demkowicz Mariusz Dybowski Janusz Faryński Piotr Gassen Svenja Cichecki Tomasz Czerniatowicz Wojciech Dennett Hester Dybowski Wacław Fethke Jan Kazimierz Gąsior Ewelina Cichoń Marcin Czernichowski Jarosław Derbich Dariusz Dyczek Daniel Fierek Michał Gąsiorowska Renata Cichoński Bartosz Czerwiński Jakub Dębniak Radosław Dymek Matylda Filipczak Tomasz Generalczyk Jolanta Cichowicz Ada Czerwiński Jan Dębski Paweł Dymek Michał Filipek Włodzimierz Gibson Michael Cielewicz Tadeusz Czerwiński Ryszard Dłużniewska Grażyna Dziedzic Natalia Filipowicz Monika Gilewski Piotr Cieplińska Daniela Czuba Piotr Dobek Mirosław Dziewic Jaromir Filipowicz Rafał Glazer Dariusz Cierlica Bartosz Czuchnowski Mateusz Dobek Stanisław Dzięcioł Krzysztof Flanagan Robert Gliszczyńska Benedykta Ciesielski Krzysztof Czupryńska Sabina Dobrowolska Helena Dzięciołowski Rafał Flisak Jerzy Głowacki Janusz Andrzej Cieszko Izabela Czyczyło Andrzej Dobrucki Lesław Dzięgiel Przemysław Florek Magda Główczewski Jerzy Cieślik-Płusa Justyna Dolecki Grzegorz Dziki Waldemar Ford Aleksander Głuszek Krystyna Cimoszko Przemysław D Domagała Marek Fortuna Venti Gniazdowski Zbigniew Ciona Łukasz Dacko Bolesław Domaniecka Agnieszka E Frankowski Adrian Patryk Goch Kamil Cotton Andy Dassier Jerome Domańska Anna Edwards Peter Frankowski Jacek Jacenty Godlewski Bogusław Coulter Michael Daszkiewicz Michał Dowgiałło Zbigniew Elminowska Justyna Frątczak Artur Goetz Jindrich Cybulska Barbara Dawidowicz Michał Drewek Hanna Ernst Jacek Frosztęga-Kmiecik Brygida Goldberg Jakub Cygal Maciej Dąbrowska Lucyna Drozdowska Agata Etler Edward Fudakowski Piotr Golędzinowski Mirosław Czaja Maria Antonina Dąbrowska Zofia Drozdowska Barbara Evans Stuart Fułek Wojciech Gołaszewska Katarzyna Czaja Marta Dąbrowski Andrzej Drygalski Henryk G Gołaszewski Piotr Czapla Wojciech Dąbrowski Marek Drzyzga Paweł F Gabryjelska Renata Gołąbek Krzysztof Czarkowski Jacek Dąbrowski Paweł Dubowski Sławomir Faber Kazimierz Gajewski Maciej Gołąbek Szymon Czarnecki Henryk Tadeusz Dąbrowski Robert Ducki Tomasz Fabiańska Barbara Gajos Janusz Gołębiewski Arkadiusz Czartoryska Emilia De Ines Zofia Duda-Ziętek Anna Faflak Maciej Gajzler Robert Gołębiowska Hanna ZACzechowska Maria Dedo Henryk PDulebaA Andrzej ZAFaflik Alina Gałązkowski JanuszPGołębiowskaA Zofia

70 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 71 ZAPA

Gomułka Sebastian Gravender Piotr Hanzl Andrzej J Jaworski Artur Kaja Ryszard Gondek Jowita Grela Dariusz Harasiewicz Wojciech Jabłońska Urszula Jaworski Piotr Kalarus Wojciech Gontarz Renata Grela Przemysław Hartwig Janina Jackowska Jolanta Jaworski Stanisław Kalinowski Waldemar Gorlas Przemysław Grobliński Jan Hasler Jens Jacyków Tomasz Jaźwiecki Paweł Kaliszewska Iwona Gorządek Agata Grodkiewicz Robert Hassler Jurgen Jagielski Jan Jażyński Marcin Kallstrom Gunnar Gosk Aleksander Groszek Jacek Häuser Maria Jakubik Arkadiusz Jegliński Henryk Kałczak-Kozieł Ewa Gosk Teresa Groszyńska-Liweń Aneta Häuser Paweł Jakubik Mirosław Jerzyk Mikołaj Kamińska Danuta Gotfryd Tomasz Gruda Józef Häuser Piotr Jakubowska Daria Jesipowicz Luiza Kamiński Dominik Goździk Sławomir Gruszecki Jacek Hen Maciej Jakżyna Tamara Elżbieta Jezior Christine Kamiński Janusz Górecki Grzegorz Gruszka Jacek Herhel Irina Janicka Małgorzata Maria Jeziorski Krzysztof Kamiński Piotr Górecki Janusz Gruz Zbigniew Hertel Paweł Janik Mieczysław Jeżowski Krzysztof Kanicki Ireneusz Górka Radosław Gryczełowska Krystyna Hiperfokal Igor Janiszewski Maciej Jędrzejczyk Katarzyna Kantor Leo Leszek Górniak Grażyna Grzegorzek Łukasz Hoang Hgoc Piotr Janiszewski Mariusz Jodłowski Marek Kantor Tadeusz Marian Górska Maria Grzyb Daniel Hoder Jan Jankowski Grzegorz Jordan-Młodzianowska Monika Kapeniak Szymon Górski Andrzej Stefan Grzybacz Krzysztof Hoffman Kruszewska Anna Jankowski Piotr Józefowicz Janusz Karczewski Maciej Górski Dominik Guizar Andrea Hoffmann Beata Jankowski Wojciech Jóźwiak Grzegorz Karmolińska Maria Górski Maciej Gulbrandsen Jonas Matzow Hoffmann Katarzyna Januszaniec Michał Jóźwik Monika Karpiuk Małgorzata Grabowska Anna Gulbrandsen Marius Matzow Holc Andrzej Jarnuszkiewicz Anna Jur Jurianna Karpiuk Wojciech Grabowska Ewa Guźlińska Paulina Hong Suk-hwa Jaruga Jerzy Jurewicz Maciej Karwańska Elżbieta Grabowska Maria Teresa Gwarda Marcin Hrechorowicz Andrzej Jarzyna Grzegorz Jurzyk Filip Kasparowicz Dorota Grabowski Błażej Krzysztof Gwiazdowicz Tomasz Hubka Magdalena Jarzynka Marek Kasperaszek Filip Kasper Grabowski Jerzy Jasińska Luiza K Kasprzak Cezary Paweł Grabowski Krzysztof H I Jasiński Krzysztof Kaczkowska Karolina Kasprzak Mateusz Grabowski Marek Habasiński Wojciech Iłowski Maciej Jasiński Mariusz Kaczmarek Jagna Kasprzyk Andrzej Grabowski Mikołaj Halbwachs Jean-Pierre Imiela-Szcześniak Anna Jasiukiewicz Piotr Kaczmarek Piotr Kasta Waldemar Grabowski Piotr Hamera Marek Iwaszkiewicz Marek Jaśko-Sroka Joanna Kaczoruk Renata Kaszuba-Dębska Anna Grabowski Stanisław Hamer-Świecznik Christine Izbińska Izabella Jaśniak Grzegorz Kaczyński Piotr Kata Konrad ZAGrandys Ligia Handzlik GrzegorzPA ZAJaworek Kamil Kaja Piotr PKatarzyńskaA Katarzyna

72 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 73 ZAPA

Kaufhold Donata Kłujsza Marcin Koral Sylwester Kovcin Filip Kruk Ewa Kudlicka Boris Kazek Józef Knabe Piotr Koralewski Michał Kowal Andrzej Kruk Narcyz Kudrzycka Jadwiga Kazimierczak Alicja Kobiela Daniel Kornecka Justyna Kowal Michał Kruk-Nowacki Michał Kufirska Anna Kazimierski Maciej Kobiela Dorota Kornyluk Goria Kowalczyk Jakub Krukowska Zofia Kujawski Lech Antoni Kazimierski Paweł Kobierzycka Magdalena Korwin Maciej Kowalczyk Kinga Krukowski Przemysław Kujawski Ryszard Kaźmierczak Wacław Kobylarz Katarzyna Korwin-Kochanowska Urszula Kowalczyk Marcin Krupniewski Maciej Kulik Paweł Keim Krzysztof Kochańczyk Agnieszka Korzyb Agnieszka Kowalska Ewa Kruszelnicki Mateusz Kulpa Leszek Kempka Krzysztof Kochańska Ewa Kos Łukasz Kowalska Justyna Krwicz Mieczysław Kunica Marcin Kenar Urszula Kocięba Jakub Kosakowska Marta Kowalski Andrzej Kryszak Paweł Kunowski Dariusz Kępa Krzysztof Kocyłowski Cezar Koseska Barbara Kowalski Tomasz Krzanowski Aleksander Kurpiewski Maciej Kępski Tomasz Koenig Joanna Kosiński Bohdan Kozik Tomasz Krzemień Filip Kuś Mariusz Kidawa-Błoński Jan jr Kokosiński Piotr Kossakowska-Sienkiewicz Anna Kozłowski Grzegorz Krzemień Małgorzata Kuzdak Urszula Kielar Paweł Kollar Michal Kostarczyk Piotr Kozok Jolanta Krzemińska Janina Kwiatkowska Anna Kieres Maciej Kolsicki Waldemar Kosterkiewicz Michał jr Kozyra Stanisław Krzemiński Łukasz Kwiatkowski Maciej Stanisław Kieszek Marcin Kołas Uładzimir Kostrzewiński Zbigniew Koźmińska Janina Krzeptowska Czesława Kwiatkowski Marcin Łukasz Kijańska Marta Kołodziej Marian Kostrzewski Wawrzyniec Krajczok Michał Krzeptowska-Wisiecka Elżbieta Kwiatkowski Paweł Kilian Adam Jerzy Kołodziejczyk Marcin Kostur Piotr Krajewski Jaromir Krzysztof Krzysztof Kwiecień Barbara Kisiel Patrycja Kołodziejczyk Marek Koszczuk Anna Krassowska Anna Krzysztofowicz Piotr Kwiecień-Kaniewska Katarzyna Kiss Marian Kołtunowicz Łukasz Kościa Wanda Krawcow Mikołaj Krzyżanek Filip Kiszkurno Albert Komar Magdalena Kościelniak Sławomira Krawczuk Natalia Krzyżanowska Monika L Klat Bogdan Komorowski Jacek Kościelniak Wojciech Krawczyk Karolina Książek Przemysław Lachmann Piotr Klata Jan Komosińska Krystyna Kościuszko Jacek Kreutz Maksymilian Księżak Leonard Landova Milena Klewar Małgorzata Kompan-Altman Mikołaj Kotetishvili Tato Kreutz-Majewski Andrzej Kubiak Krzysztof Laskowska Dominika Klima Jan Koncewicz Mirosław Kotlińska Matylda Kronic Andrzej Kubiak Wojciech Laskowska Urszula Klimczak Tomasz Kononowa Natalia Kotowska Gabriela Król Tomasz Kubik Janusz Laskowska Wanda Klimek-Piątek Urszula Konrad Kazimierz Kotowski Leon Henryk Królak Krzysztof Kucaj Krzysztof Latałło Katarzyna Kłeczek Bartosz Kopaczewski Jarosław Kotyński Przemysław Król-Nowińska Faustyna Kuczera Dariusz Laube Adrianna ZAKłodnicki Andrzej Krzysztof Kopeć Łukasz PKovalenkoA Alisa ZAKruczkowski Jerzy Kudaczkin Oleg PLebon ThierryA

74 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 75 ZAPA

Ledwig Alfred Lisak Przemysław Maciejewska Magdalena Markowska Aleksandra Michnikowski Roch Motylska Agnieszka Dorota Lenarczyk Marcin Litwin Piotr Maciejowska Paulina Markowska Justyna Mickiewicz Witold Moździerz Jarosław Lenart Tomasz Lo Voi Elina Maciejowska-von Seltmann Marszałek Diana Mielczarek Tadeusz Możdżeński Stanisław Lenartowicz Ryszard Loc Hoang Ngoc Piotr Gabriela Martan Zbigniew Migalski Dariusz Mrozek Wojciech Lenica Jan Lorenc Jakub Macikowski Wojciech Maruszkin Hubert Migielska-Świrta Leokadia Mrozowska Magdalena Leniec Adam Lucas Christopher Maćków Zbigniew Marzęda Anna Mikutenas Algimantas Mróz Barbara Lepiana W. Lupa Krystian Madejek Piotr Marzyński Marian Milencki Jan Jakub Mróz Paweł Lesiak Monika Lutczyn Edward Magnuszewski Andrzej Masłowska Marta Milko Grzegorz Mruszczak Gabriela Leszczyc Wojciech Lutczyn Paweł Magowski Maciej Masztalerz Krzysztof Miłobędzka Gabriela Muller Jerzy Leszczyłowski Michał Lyko Monika Maj Aleksander Maślona Paweł Miłosz Andrzej Munk Halszka Kazimiera Leszczyńska Maria Maj Magdalena Matela Łukasz Miłoszewska Marta Murasiewicz Majka Leszczyński Waldemar Ł Maj Paweł Wojciech Matkowski Rafał Minkowicz Jarosław Musak Monika Leśniak Katarzyna Ładosz Maura Major Ryszard Matlak Michał Minticz-Skarżyńska Lidia Musiał Krystian Leśniewska Jadwiga Łagowska Jolanta Makuła Waldemar Matuszak Tomasz Mioduszewska Anna Musiałowicz Edward Lewandowska Anna Łagowska Katarzyna Malecki Zbigniew Mazowieńska-Wierzbicka Miszczak Szymon Musidłowska Maryla Lewandowski Przemysław Ławniczak Agata Malejko Wojciech Zbigniew Małgorzata Mizielińska Małgorzata Muszyńska Małgorzata Lewiński Maciej Łazarski Stefan Malinowska Ewa Mazur Franciszek Mleczak Natalia Muszyński Jan Lewiński Tomasz Łebska Katarzyna Malinowski Michał Mazur Krzysztof Mocny Anna Muszyński Piotr Libera Antoni Łoboda Wojciech Malmqvist Jenifer McGettigan Norah Modrzejewska Jadwiga Wiktoria Myszorek Tadeusz Libera Zbigniew Łubniewski Jakub Małecka Marzena Melnyk Katarzyna Mojnowska Marta Lichocka Joanna Łuczak Wojciech Małecki Jakub Meyer-Chojnowska Ewa Mokicz Leonard N Lichwa Jakub Łukasik Katarzyna Małycha Zuzanna Mędlewski Norbert Zbigniew Molenda Maria Nadolny Marcin Linkowska Hanna Łukaszewicz Sylwia Manowski Robert Miastkowska-Wujec Katarzyna Morawski Andrzej Piotr Nadolny Paweł Lipińska-Leidinger Barbara Łukomska Małgorzata Mańczak Maciej Michalak Leon Morawski Marek Nagy Władysław Lipiński Łukasz Marciniak Łukasz Michalak Rafał Mordarski Michał Nalazek Bartosz Lipiński Marek M Marcinowska Ewa Michalczuk Jakub Mosdorf Halina Napiórkowski Józef Lipka Paweł Maciejczyk Ewa Marczewski Maciej Michalec-Chlebik Olga Mosiewicz Magdalena Nartowski Leszek ZALis Robert Maciejewska AnnaPMarhallA Aleksander ZAMichalski Dariusz Moskal PrzemysławPNawrockaA Halina

76 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 77 ZAPA

Nawrocki Zbigniew Ogrodowczyk Jacek Pacholski Piotr Pęzińska Joanna Podgórski Jacek Ptaszek Monika Nelson Stephanie Oktawiec-Kulik Violetta Paciorek-Grabowska Anna Piasecki Waldemar Podolec Marcin Ptaszyńska Alicja Nenow Damian Olejnik Zygmunt Pakuła Julian Piątek Jacek Pogorielov Andriej Puchacz Marek Nesteruk Katarzyna Olszewski Olaf Pakuła Maciej Piątek Katarzyna Policiński Grzegorz Pudlik Kamil Nędzyński Mariusz Olszewski Włodzimierz Eugeniusz Palmowska-Knaś Dorota Piechnik Mateusz Polkowski Michał Puławski Bartosz Nhu Vu Nguyne Opałka Mateusz Paluch Paweł Piechura Marcin Poniedzielski Michał Purzycka Maria Alina Niczyporuk Przemysław Oraczewska-Grabowska Zofia Pałka Piotr Piegat Marcin Popławska Monika Pyda Maria Niedźwiecka Janina Ordyński Ryszard Pankiewicz Krzysztof Piekarski Jarosław Popławski Marcin Pyda Zuzanna Niedźwiedź Tomasz Orlecki Jerzy Papierski Edward Pierzchanowski Paweł Poprawski Zbigniew Franciszek Pyrak Tomasz Niemcewicz Piotr Orłowska Elżbieta Papuziński Andrzej Pietrowski Szymon Poraniewska Dorota Pysz Marek Niemiro RObert Orłowska Małgorzata Paradowicz Tadeusz Zdzisław Pietrzak Jakub Porczyk Agata Nieporęcki Piotr Orłowski Jacek Paradowski Konrad Pięta Ewa Porczyk Stanisław Q Niewińska Grażyna Orłowski Jerzy Paruch Stefan Pijanowski Tomasz Józef Poznański Tomasz Quay Stephen Nikolski Roman Orski Witold Paszkowska Halina Pik Lechosław Półrolniczak Adrian Quay Timothy Nowak Krzysztof Osiecki Tadeusz Paterek Paweł Pilchowski Mikołaj Prakash Tushar Nowak Mariusz Osowiecki Andrzej Paul Lech Pilich Marcin Prankl Anna R Nowakowski Adam Ossendowski Jakub Pawełczyk Maciej Piontecka-Lawenda Katarzyna Praszkiewicz Krzysztof Rachel Anna Maria Nowakowski Konrad Ostanówko Waldemar Pawlicki Maciej Piotrowska Aleksandra Preisner Andrzej Radwański Marcin Nowakowski Marek Tadeusz Ostoja-Zagórski Zbigniew Pawlik Arkadiusz Pitek Anna Press Renata Radzinowicz Anatol Nowakowski Mariusz Ostrowska-Królikowska Małgorzata Pawłowska Karolina Piwońska-Skalska Małgorzata Priwieziencew Katarzyna Radziukiewicz Jan Nowicka Irena Maria Ośko Łucja Pawłowski Krzysztof Piwowarczuk Maciej Prochowicz-Ratyńska Maja Rahname Pur Kaveh Nowicki Łukasz Oślak Maciej Pazmandy Katalin Piwowarska Halina Prosiński Dariusz Rakowski Andrzej Nowosławski Paweł Otocka Wiesława Pellerin Daniel Piwowarski Cyprian Prosiński Jan Ramborg Jens Nyczaj Beata Owczarczak Artur Perchel Sebastian Planutis Witold Prus Bolesław Ratajczak Piotr Nykowski Antoni Perzyna Bartłomiej Pliszka Piotr Przedpelski Mathieu Jean Reardon Kerry P Petelska Ewa Pluciński Wojciech Przęczek Marek Rebzda Zbigniew O Pabisiak Anna Petraniuk Włodzimierz Poddębniak Michał Przybora Jeremi Reinhard Stergar ZAOblowitz Michael Pacewicz Lidia PPetryszynA Przemysław ZAPodgórska Ewa Przybyłko Filip PRiege KrzysztofA Andrzej

78 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 79 ZAPA

Rogala Mateusz Rzeczycki Tadeusz Sieciński Wojciech Słapczyński Ryszard Stachowiak Jakub Stuhr Maciej Rogalska Barbara Rzepecki Krzysztof Sieczkowski Roger Słobodzian Jolanta Stachowski Jacek Stupiński Adrian Rogowska Felicja Rzepliński Rafał Siekiera Czesław Słodkowski Marek Stadnik Karol Stupnicki Wojciech Rok Mirosław Siekierski Edmund Słomowicz Mikołaj Stanciu Marian Styrna Damian Romaszkiewicz Henryk S Sielczak Dominika Słotwiński Józef Stando Grażyna Subotowicz Eliza Ronisz Wincenty Sabara Rafał Sienicki Artur Słowikowski Piotr Stani Arkadiusz Sulik Bolesław Rosenfeld Malte Sadowska Zuzanna Sierociński Krzysztof Smutny Viktor Stankiewicz Grażyna Suwalska Małgorzata Roszyk Jarosław Sadowski Andrzej Sierszak Michał Smużny Dominik Stankiewicz Piotr Suzin Adam Roy Zalewski Witold Sajewicz Kamil Sikora Rafał Smyczek Magdalena Starecki Witold Swinarski Konrad Rozenkrantz Magdalena Sala Grzegorz Sikorska Anna Sobański Tomasz Starowiejski Franciszek Szadkowski Tomasz Różalski Kamil Salawa Krzysztof Sikorska Mirosława Sobczak Ewa Starowieyska Ewa Szafrański Dariusz Różewicz Zenon Salge Klaus Siniarska Maria Sobczyk Piotr Stasiak Joanna Szalsza Piotr Różycki Roman Samborska Magdalena Sabina Sitkowska Anna Sobieszczański Zbigniew Stążecki Mirosław Szamburski Piotr Rudnicki Jacek Sanak Marek Siwicki Marek Sobociński Jerzy Stefaniak Wojciech Szaniewski Józef Rudzik Norbert Sapryk Tomasz Skajnowski Marcin Sobolewski Marek Sterło-Orlicki MAciej Szaro Henryk Rusinek Joanna Sartowa Maria Skarżyński Michał Sokołowski Dawid Stępczak-Patyk Anna Szatan Monika Rutkowska Dominika Sasnal Anna Skawiński Rafał Solak Jan Stępień Teresa Szawłowski Jerzy Ryba Andrzej Sasnal Wilhelm Skoneczny Tomasz Solarz Klaudia Stępińska Aurelia Szczeblewski Ireneusz Rybak Urszula Sawicki Janusz Skonieczny Artur Solecki Piotr Stojanovic Marko Szczepaniak Adrian Rybarczyk Paweł Schabenbeck Stefan Skotarczak Eryk Sołoniewicz Tamara Stolarski Robert Szczepaniak Grzegorz Rybicka Cecylia Schaerfl Bernhard Josef Skowrońska Emilia Sopoćko Agnieszka Stós Rafał Szcześniak Krzysztof Rybicki Jarosław Schafer Jorn Skowrońska-Zbrowska Hanna Soroczyński Andrzej Strent Łukasz Szeski Jerzy Rybkowski Piotr Semeniuk Paweł Skóra Krzysztof Sosnowski Paweł Strohmayer Lisa Szetela Bogusław Rydzewski Łukasz Senechal Philippe Skrobecki Marek Specht Karolina Struczyk Piotr Szewczyk Mirosław Rydzewski Ryszard Serafinowicz Leokadia Skrobiński Józef Srebrzyński Andrzej Struzik Rufin Szkopiński Zdzisław Rymaszewski Sławomir Shakeshaft Glyn Skrzynecka Julia Sroka Mieczysław Stryczek Andrzej Szmit Wiesława Ryn Grażyna Siadak Tomasz Skrzypek Dawid Srokowska Elżbieta Strzelecka - Czarnecka Ewa Szmitke (Schmitke) Piotr ZARzążewska Paulina Siadak Wojciech PSkwarczyńskaA Agata ZASrokowski Jerzy (Jan) Studziński Piotr PSzostkowskaA Bożena

80 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 81 ZAPA

Szot Krzysztof Ślepowrońska Darmiła Agnieszka Trąbicki Paweł Verniers Rita Wesoły-Witkowska Iwona Wolska-Stefanowicz Irena Szota Jerzy Śliwiński Orest Jerzy Treugutt Jan Vokral Frantisek Weychert Janusz Wolski Piotr Szpak Andrzej Śliwiński Włodzimierz Trętowicz Dariusz Volmer Hanna Węgrzyn Anna Wołejko Jarosław Szpakowicz Piotr Śmiech Krzysztof Trusz Krzysztof Von Horn Pagano Lucia Węgrzyn Radosław Wołoczko Krzysztof Sztyk Grzegorz Śniadecki Wiesław Truszczyński Stefan Wiatrzyk Jan Jakub Wołowiec Jakub Szubert Urszula Śródka Katarzyna Tryzna Olaf W Wielowieyski Mateusz Wołpiuk Tomasz Szulc Grzegorz Śródka-Makówka Barbara Tuliński Michał Wabersich Natalia Wierzbowski Krzysztof Woronowicz Maciej Szulc Mariusz Świderski Jan Tumidajewicz Anna Walczak Krystian Wierzejski Jan Worsztynowicz Monika Szumiec-Zielińska Elżbieta Świderski Krzysztof Tur-Kiryłow Janina Walczak Sławomir Więcek Waldemar Woyciechowski Paweł Szumińska Dorota Świdzińska Agnieszka Turow Wiktor Walczyna Klementyna Wiktor Jerzy Woźniak Dariusz Szutkowski Elżbieta Świerzy Waldemar Twardo Paweł Walczyński Michał Wimmerova Lenka Woźniak Krzysztof Szwarc-Bronikowski Stanisław Świtek Piotr Twardowska Elwira Walendzik-Wiśniewska Marta Winiewicz Krzysztof Woźniak Tomasz Józef Tyszkiewicz Artur Walter Mariusz Winnicki Leszek Woźny Izabela Szyba Jacek T Tyszkiewicz Krzysztof Wancerski Grzegorz Wirth Alicja Wójcik Tomasz Szymaniak Zbigniew Talarczyk Robert Tywoniuk Michał Wanyura-Kurosad Monika Wiśniak Kazimierz Wójtowicz Krzysztof Szymanowski Mathew Talejko Joanna Warpechowski Zbigniew Wiśniewska Joanna Wróbel Andrzej Szymańska Marta Targosz Łukasz U Wasiela Katarzyna Wiśniewski Grzegorz Wróblewska Agnieszka Szymański Edward Teperek Marcin Ufnalewska Zofia Wasilewska Agata Wiśniewski Krzysztof Wróblewski Grzegorz Szymański Jacek Terlecki Marian Ułłowicz Andrzej Wasowski Jerzy Witkowska Katarzyna Wróblewski Jarosław Szymczak Jacek Testa Marco Urban Robert Waszyński Michał Własow Janusz Wróblewski Jerzy M. Szymla Janusz Tingleff Per Urban Roman Wawrzyniak Cecylia Własow-Skóra Renata Wiktoria Wróblewski Rafał Szypiłło Maria Romana Tkaczyk Jan Urbanek Paula Wawrzyniak Daniel Wnorowska Wioletta Wróblewski-Hoffner Katja Gustawa Szyszka Anna Tokarzewski Janusz Urbaniak Stanisław Wąsik Sławomir Wohl Andrzej Wrześniewski Wojciech Tokarzewski Marek Urbańczyk Ronald Wąsowski Przemysław Wojciechowski Marcin Wydra Anna Ś Tomanek Konrad Urbański Kazimierz Weber Anna Wojciechowski Piotr Herbert Wysocki Marcin Ścieszko Stanisław Tondera Jakub Weber Kurt Wojdal Paweł Śledziński Michał Torossian Bianca V Weber Sebastian Wojta Róża Y ZAŚlepowrońska Dagna Maria Tracz Maciej PVain ChwastykA Sabina ZAWesołowska Adrianna Wollen Irena PYoshidaA Izumi

82 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 83 ZAPA

Z Ząbczyk Katarzyna Zund Lukas Zabłocka Liliana Zbąska Maria Zygadlewicz Janusz Zabłocki Konrad Zborowska-Skowrońska Anna Zaborowska Ewa Zdenek Marek Ż Zachariasz Szymon Zdzinnicki Dariusz Żelazek Katarzyna Zaciera Antoni Zielecka Katarzyna Żurawska Aleksandra Zadęcki Dominik Zieliński Jerzy Żurawski Bartosz Zadrowski Witold Zięcina Adam Żurek Rafał Zadworny Marek Ziółkowski Przemysław Żwirkowski Łukasz Zahorska Michelle Zitzman Irena Żyła Piotr Zajączkowski Piotr Waldemar Zubrzycki Jakub Żyłka Arkadiusz Zakrzewski Mateusz Zugaj Ludwika Zalewska Dorota Zamarło Kacper Zambrzycka-Pukaluk Magdalena PRODUCENCI Zaniewska-Chwedczuk Xymena Apella Narodowe Centrum Kultury Aura Film Krystyna Niezależne Wydawnictwo Polskie Banzai Media OnTimeProductions Zaniewski Ryszard Cezar10 Sp. z o.o. Picaresque Zankowska Danuta Darek Dikti Biuro Pomysłów Pro Cinema Zapała Adam Digital 35 Filmkombinat Saj Independence Film Zaradkiewicz Katarzyna Framesound Production Sp. z o.o. San Graal Sp. z o.o. Zarychta Tomasz głębokiOFF Satchwell Polska Sp. z o.o. Zarzycki Jerzy Grupa Warszawa Scorpio Studio Sp. z o.o. Zasadzińska Dominika Instytut Adama Mickiewicza Studio Gołąb Kosmos Film Zawadzka Monika Syrena Films Sp. z o.o. Lightcraft Zawadzki Kamil Look Film Studio Tv Promotion Group Zawadzki Remigiusz Magic Hour Film Studio Warsaw Pact Film Production ZAZawiśliński Stanisław Moustache Film PZoom MediaA

84 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 Studio Munka Cicha Noc w wyścigu po Orły ełnometrażowy debiut fabularny wyprodu- Aż 11 nominacji do tegorocznych Polskich kowany przez Studio Munka-SFP zdobył w Nagród Filmowych otrzymała Cicha Noc Ptym roku najwięcej nominacji do Orłów – Polskich Nagród Piotra Domalewskiego! Filmowych. Obraz ma szan- sę na laury w najważniejszych 42. FPFF w Gdyni, otrzymał jąca Matkę – Agnieszka Sucho- sińskiego. Warto przypomnieć, kategoriach: Najlepszy Film, nominację w kategorii Najlep- ra – nominowana za Najlepszą że debiut Piotra Domalewskie- Najlepsza Reżyseria i Najlepszy sza Rola Męska. Z kolei partne- Drugoplanową Rolę Kobiecą. go, który otrzymał Złote Lwy w Scenariusz. Piotr Domalewski rujący mu w filmie Arkadiusz Kolejną już w swojej karierze Gdyni spotkał się nie tylko ze jest też nominowany w kate- Jakubik i Tomasz Ziętek mają nominację otrzymał też Piotr świetnym przyjęciem krytyków, gorii Odkrycie Roku. Ponadto szansę na indywidualne nagro- Sobociński jr, autor zdjęć do Ci- ale też widzów – w kinach zo- członkowie Polskiej Akademii dy za Najlepszą Drugoplanową chej Nocy. Doceniono również baczyło go prawie 360 tys. Na Filmowej docenili aktorów gra- Rolę Męską. Dla Jakubika to już montażystę Lecha Starzyńskie- DVD i Blu-rayu dostępny bę- jących w Cichej Nocy. Dawid 9. nominacja w karierze, Ziętek go oraz odpowiedzialnych za dzie od 23 marca. Ogrodnik, który za rolę Adama ma szansę na statuetkę Orła po dźwięk: Jerzego Murawskiego, został już nagrodzony podczas raz pierwszy. Podobnie jak gra- Kacpra Habisiaka i Marcina Ka- Anna Kot

wadzić je do regularnego repertuaru kinowego. Cieszę się, że Sukces „trzydziestek” pomysł ten okazał się strzałem w dziesiątkę”. W 2017 roku Studio Munka podjęło współpracę z dystrybu- w kinach torem M2 Films. „Kina studyjne przyjęły projekt z zaciekawie- niem, ale też z pewną ostrożno- W styczniu w kinach studyjnych w Polsce ścią” – mówi Małgorzata Kuzdra, dyrektor Działu Dystrybucji M2 pojawił się blok krótkich metraży, który przez Films. To kiniarze wiedzą najlepiej, że dotychczas trudno by- 3 tygodnie zobaczyło ponad 5000 widzów. ło znaleźć format dla krótkich metraży na obecność w reper- stycznia do kilkuna- cza. Poza obiektami studyjnymi trudno jest polecać im krótkie tuarach kin. Świetny PR wokół stu kin studyjnych odbyły się także pokazy specjalne metraże słuchaczom i czytelni- projektu i spotkania z twórcami w całej Polsce trafił w 14 kinach sieci Cinema City. kom, ponieważ widzowie mogę przy pełnych salach pokazały, że 26pierwszy blok zatytułowany Naj- Pomysłodawcą projektu jest je oglądać głównie na jednorazo- potrzebne są działania z krót- lepsze Polskie 30’, w którym zna- dyrektor artystyczny Studia – wych pokazach podczas festiwali” kim metrażem w kinach i jest on lazły się trzy krótkometrażowe Jerzy Kapuściński. „W maju ze- – wyjaśnia Jerzy Kapuściński. – atrakcyjny dla widzów. Obecnie filmy ze Studia Munka-SFP: Naj- szłego roku Studio Munka zor- „Nasze filmy zdobywają nagrody kina z entuzjazmem czekają na piękniejsze fajerwerki ever Alek- ganizowało spotkanie młodych na całym świecie, są doceniane drugą edycję projektu w kwiet- sandry Terpińskiej, 60 kilo nicze- twórców z młodymi krytyka- przez krytyków, a publiczność niu” – dodaje Kuzdra. W 2018 go Piotra Domalewskiego oraz mi filmowymi, podczas którego chce je oglądać. Uznaliśmy, że roku planowane jest wprowadze- Amerykański sen Marka Skrze- dyskutowaliśmy m.in. o tym, że najwyższy czas spróbować wpro- nie trzech kolejnych bloków. A.K.

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 85 10 PYTAŃ DO OLGI BOŁĄDŹ

Gdyby mogła się pani przenieść nauczek, dlatego warto byłoby ją przed w czasie za pomocą magicznego kilkoma przestrzec. 1pudełka,. jaki okres historyczny by pani wybrała? Tom Hardy czy grzeczny Hugh Zdecydowanie dwudziestolecie między- Grant? wojenne, bo to bardzo „eksperymentator- 4Tom. Hardy plus Mads Mikkelsen – to są skie” czasy. Nie tylko dlatego, że między- moje typy mężczyzn. Zresztą lubię okre- wojnie to mój ulubiony okres w literaturze ślenie „męski”, jeśli zawiera się w nim wła- oraz architekturze, ale interesuje mnie to, śnie tego rodzaju niejednoznaczność, ale jak ludzie w tamtym czasie poszukiwali, też i wyrazistość. Obaj świetnie poradzili próbowali przekraczać granice na różne sobie w europejskim kinie niszowym, sposoby. Dwudziestolecie przyniosło a potem płynnie przeszli do blockbuste- w Polsce powiew intelektualnej świeżo- rów, nie tracąc w sobie tego, co oryginalne. ści. Z chęcią skorzystałabym z możliwości Podoba mi się w tych mężczyznach ta porozmawiania z ludźmi, którzy w jakiś niejednoznaczność, i że nie zrezygnowali sposób kształtowali tę epokę. Szczególnie z drapieżności. ciekawi mnie, że odważnie podchodzono wtedy do tematu eksperymentowania ze Najsilniejsza postać kobieca, którą środkami psychotropowymi. To był szcze- pani grała, to… gólny okres dla sztuki. 5Zdecydowanie. Maria Stuart. Kobieta o skomplikowanej osobowości, targana Olga Bołądź i Tomasz Oświeciński To może nieco z przyszłości – jak wieloma namiętnościami, których nie w filmieBotoks , reż. Patryk Vega pani widzi siebie za dziesięć lat? potrafiła w sobie więzić, i za które uwię- 2Cokolwiek. mi przychodzi ważnego do ziono ją. Ocierała się o skrajne emocje, głowy, to nie są sprawy zawodowe, a bar- które w ostateczności doprowadziły do jej Trudno wybrać jeden moment rzutu- dziej – artystyczne. Mam oczywiście zguby. To więc postać bardzo wymagająca jący na całość kariery, ale najbardziej nadzieję, że to będzie moment twór- aktorsko – pożądająca, więziona, prze- wyraziste jest pierwsze wygrane prze- czy i wciąż będę się spotykała z reżyse- grana, ale też i obserwowana w momen- słuchanie. Wspaniała chwila, w której rami, którzy chcą powiedzieć coś nowego tach swojej świetności. przestaje się być jedną z wielu w kolejce o współczesności. Liczę, że będą to dla i wręczany jest bilecik z numerkiem. mnie ważne doświadczenia, dzięki któ- Najdelikatniejsza postać kobieca, Potem jest jeszcze przyjemniej, kiedy rym na nowo będę zakochiwała się w tym, którą pani grała to… okazuje się, że to bilecik z numerem co robię. Chciałabym, żeby dzięki takim 6Z teatralnych. to na pewno Sonia jeden. Jestem aktorką – myślisz. To się osobom był to dla mnie czas postępu. z „Wujaszka Wani”. Bardzo głęboko dzieje. I nie do końca w to wierzysz, bo A prywatnie? Chciałabym być otoczona w sercu mam też postać Celiny Dłużew- masz uczucie, że to na chwilę. Jeśli mam wspaniałymi, kochanymi ludźmi – jak skiej z serialu Czas honoru, ponieważ być szczera, to ten moment, kiedy już każdy. to bohaterka tak bardzo różniąca się mogłam nazwać się aktorką był raczej ode mnie na co dzień. A jednak odna- transparentny. To bardziej proces, a nie Nastoletnia Olga Bołądź jest lazłam w tej dziewczynie mnóstwo sie- wyjątkowe, jednorazowe zdarzenie. 3.z koleżankami na wakacjach. bie i nawet nie zauważyłam momentu, Powiedzmy – nad morzem. Niestety kiedy zaczęłam sama się z nią utożsa- Olga Bołądź w serialu Służby Każdy ma jakieś natręctwo wyczerpała wszelkie fundusze na miać. specjalne, reż. Patryk Vega językowe lub ulubione powrót do domu. Grupa oczekuje 10słowo.. Których słów nadużywa Olga od niej, że zorganizuje pieniądze na Koty czy psy? Bołądź? powrót. Co wymyśla Olga? Jaka jest? Psy. Zdecydowanie one, ale to przede terki znalazła klucz do rynkowej popular- Nie wiem, czy jest takie słowo, ale mój Kiedy byłam młodsza, moją głowę wypeł- 7wszystkim. wynika z tego, że jestem uczu- ności i serc widowni. Warner Bros. może chłopak ostatnio zwrócił mi uwagę, że niały pomysły na „drogę na skróty”, które lona na koty, choć długo myślałam, że sobie pogratulować, że udało się wpro- kiedy nie gram, to mam tendencję do często oscylowały na granicy prawa. Nie- wcale tak nie jest. Staram się pomagać wadzić pierwszą tak ciekawą bohaterkę niepoprawnego wymawiania końcó- stety, bywałam nakrywana. Chciałabym wszystkim zwierzętom, ale najlepiej czuję kobiecą do gatunku rozrywki opartej na wek. Czasami zdarza mi się zakończyć powiedzieć tamtej dziewczynie, że warto się w obecności psów. komiksach. Jednak nie za bardzo się tym czasownik końcówką „om”, zamiast jednak pomyśleć dwa razy, zanim zrobi się interesuję – wolałabym, aby najważniej- poprawnego brzmienia „ą”. Nie wie- coś szpanerskiego. Dzisiaj na pewno nie Gdyby zaproponowano pani szymi „mocami” granych przeze mnie rzyłam mu, ale zaczęłam zwracać na to wymyśliłabym nic nielegalnego, po prostu rolę superbohaterki, jaką moc postaci było to, że potrafią być wielowy- baczniejszą uwagę, również na nagra- inna Olga. Odpadłoby więc wyciąganie 8powinna. mieć grana przez panią miarowe i interesujące psychologicznie. niach. I zgadza się! Dzięki temu mogę zniżek albo podrabianie legitymacji, bo postać? Nie muszą umieć latać. to chociaż poprawiać i nie mówić jak takie pomysły już się mnie nie trzymają. Świetna jest Wonder Woman i to nie tylko dziewczyna ze wsi. Gdybym teraz była młodsza, powiedziała- dlatego, że właśnie miałam okazję ją dub- Kiedy przyszedł moment, bym koleżankom, że możemy co najwyżej bingować. Fascynujący jest jej fenomen. 9.w którym dotarło do pani: „Boże, Pytania zadawał Fot. Stach Leszczyński/PAP Olga Bołądź wziąć stopa. Dorosła Olga dostała sporo Podoba mi się, że silna postać superboha- jestem już aktorką, to się wydarzyło!”? Jakub Koisz Fot. Materiały prasowe/Kino Świat, Andrzej Boldaniuk

86 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 87 przez subiektyw Wyobraź sobie Siła współgrania

eby można było współdziałać potrzebny jest ktoś, kto rozpala wyobraźnię i wskazuje ambitne cele. Takim człowiekiem był bez Żwątpienia Andrzej Wajda. To, co stworzył w kinie i teatrze, zostało już wielokrotnie opisane. Do tej pory brakowało jednak tekstu, który pokazywałby skalę społecznego zaangażowania reżysera. Książka Witolda Beresia i Krzysztofa Burnetki „Andrzej i Kry- styna. Późne obowiązki” wypełnia tę lukę. Robi coś jeszcze, sprawia, że ma się ochotę więcej od siebie wymagać. Nie wiedziałam, że Andrzej Wajda był zaangażowany w tak wiele działań pozafil- mowych. Życiową aktywnością i samody- scypliną obdzieliłby kilkanaście osób. Z tek- Krystyna Zachwatowicz stu wyłania się uważny obserwator świata, i Andrzej Wajda w którego słowniku nie istnieje słowo: „nie- możliwe”. Nawet jeżeli coś faktycznie było nie do zrealizowania, musiał przekonać się o tym osobiście. Sprawdzał możliwości, Książka „Andrzej i Krystyna. Późne nie poddawał się bez podjęcia próby. Jako 90-latek wciąż miał w sobie coś, co najbar- obowiązki” jest jak lek na wszechobecny dziej cenię w ludziach – dziecięcość, rozu- mianą jako brak kalkulacji. Działał, kiedy egoizm. Dowód na to, że najlepsze widział w czymś sens, nie oglądając się na reakcje innych. Tak było np. z Mangghą – projekty rodzą się ze współdziałania. Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej. Dziś Krystyna Zachwatowicz i Andrzej Wajda trudno sobie wyobrazić krajobraz Krakowa w swoim domu na Żoliborzu bez tego budynku. Kiedy powstała jego idea Weronika Wawrzkowicz-Nasternak w 1987 roku, ten pomysł brzmiał co najmniej abstrakcyjnie. Szare czasy PRL-u, w któ- szy podczas jednego z wywiadów: „Czy spo- maszynistów i przemierza setki kilometrów, Kluczowa postać w życiu Andrzeja się zrobić szybko”. Brzmi jak motto dla w konwencji „Bareja fantasy” (!) i dokument rych reżyser chce stworzyć pierwsze po woj- dziewa się pan zobaczyć ukończone dzieło zbierając środki na dokończenie budowy. Wajdy, na co wskazuje już sam tytuł tych, którzy nie wybierają drogi na skróty. o Kantorze. Reżyser myślał też o zrobieniu nie prywatne muzeum. Dla wielu to utopia za życia?”. Odpowiada na nie ze spokojem Tytułowe „późne obowiązki” to społeczne książki, to jego żona. Poznali się w Piw- Lektura „Późnych obowiązków” daje filmu inspirowanego życiem Jacka Kuronia. w czystej postaci. Nie dla niego. Na ten cel i poczuciem humoru: „Oczywiście. Byłoby projekty, w które angażował się reżyser. Zale- nicy Pod Baranami w latach 70. Wpadła dostęp do zapisków Mistrza. Autorzy książki W tej sprawie zwrócił się m.in. do Macieja przeznacza 450 tys. dolarów, które dostaje dość głupio, abym w charakterze ducha błą- żało mu na Polsce, nie była dla niego abs- mu w oko jako aktorka w blond peruce zaglądają do jego szkicowników, kieszonko- Pisuka, autora scenariusza do Jesteś Bogiem. razem z Nagrodą Kioto. To wyróżnienie za dził, strasząc zwiedzających”. Dotrzymuje trakcją, a losem konkretnych ludzi. O nich z zielonymi ustami. Ich wspólną pracę wych kalendarzy i notesów. W środku nie- W książce obok opisów pracy nad tworze- wkład w rozwój nauki i sztuki. Przed Wajdą słowa. Pierwsi goście przekraczają próg tego opowiadał przez 65 lat pracy z kamerą. Uzna- zainicjował Piotr Skrzynecki. Zasugero- pokojąco aktualne refleksje dotyczące zacho- niem pierwszej opozycyjnej gazety, pojawiają otrzymali je m.in. Akiro Kurosawa i Witold gmachu 30 listopada 1994 roku. wał za oczywistość, że osoby obdarzone wał Wajdzie, że tylko ona może uratować wań władzy i kondycji mediów. Jak piszą się wiele mówiące o człowieku stopklatki Lutosławski. Suma, którą w ówczesnej Pol- Na otwarciu obecni są przedstawiciele talentem i możliwościami, powinny się tym kostiumy do Biesów. Zrobiła to. Potem Burnetko i Bereś, Wajda zauważał w polskiej z codzienności Andrzeja Wajdy. W głowie sce trudno objąć wyobraźnią, jak żartuje rodziny cesarskiej. Na potrzeby Fundacji dzielić. W 1989 zostaje senatorem. Pieniądze, stała się Wajdowskim punktem odnie- mentalności zarówno popiół, jak i diament. zostaje opowieść o psiej szajce Pucka i Mig- Wajda, jest za mała na film, a za duża, żeby Kyoto-Kraków Andrzej Wajda zapisuje jakie przysługują mu z tego tytułu, przezna- sienia. Żadna ważna decyzja nie została Skupiał się na budowaniu. Jego notesy to dała, która do spółki z kotem Dieslem nisz- ją przepić. Krystyna Zachwatowicz wspo- dochody z praw autorskich do swojej twór- cza na jedną ze szkół w rodzinnych Suwał- podjęta bez jej udziału. Wybitna sceno- także rysunki proponujące scenograficzne czy paszport reżysera. Ta historia staje się mina: „Mieliśmy już dom i dwa psy, więcej czości. Tak powstają stypendia dla młodych kach. Pracę w polityce traktuje w kategoriach grafka była partnerem w dyskusjach arty- rozwiązania i akwarele zatrzymujące krajo- pretekstem do opowiedzenia o czworonoż- nam nie było trzeba”. Fundatorzy nagrody nie twórców. Dzisiaj Mangghę odwiedza co roku służby. Rozmawia z prezydentami miast, ale stycznych i dbającą o spokój męża żoną. brazy Japonii. Zajrzenie do zapisków reży- nych przybłędach znajdujących schronienie kryli zdumienia. Patrzyli na bogatych Ame- ponad 100 tys. turystów. znajduje też czas dla gimnazjalistów z małej Uzupełniali się, nie konkurowali ze sobą sera otwiera również pole dla wyobraźni. w domu na Żoliborzu. rykanów odbierających pieniądze i na reży- W historii tego miejsca pojawiają się wsi Lutyń. Zachwycony ich gazetką funduje (co w duetach artystycznych wcale nie jest Znajdują się w nich opisy filmów, do reali- Kiedy czytałam tekst Beresia i Burnetki, sera z biednej, komunistycznej Polski, który górale, politycy broniący Polski dla Polaków, stypendia dla dwóch dziewczynek, by mogły regułą). Do kieszeni chowam sobie to, co zacji których się przymierzał. Wśród tych, dźwięczało mi w głowie zdanie, wypowie- chce je przeznaczyć na muzeum prezentujące w końcu japoński związek kolejarzy, dzięki rozwijać dziennikarskie talenty. Podkreśla, powiedziała mężowi, kiedy zniechęcony których nie udało się zmaterializować opo- dziane kiedyś przez Orianę Fallaci: „Życie sztukę egzotycznego kraju. O tym, jak duże któremu udaje się dopiąć budżet. Sam Wajda, że rozmowa przeprowadzona przez jedną powolnym tempem pracy, chciał przeka- wieść o Piwnicy Pod Baranami ze scena- jest czymś, co trzeba dobrze wypełnić, nie było powątpiewanie w realność tego pomy- walcząc o realizację projektu, zwiedza azja- z uczennic, jako jedyna nie wymagała żad- zać innemu reżyserowi Panny z Wilka. riuszem Agnieszki Osieckiej, zaskakująca tracąc czasu”. „Późne obowiązki” to ważna

Fot. Kamil Krajewski/Manggha słu, świadczy ton pytania, jakie reżyser sły- tyckie parowozownie, nocuje w hotelach dla nych poprawek przy autoryzacji. Rzuciła krótkie zdanie: „Konfitur nie da koncepcja kontynuacji Człowieka z żelaza opowieść o sensie tworzenia dla innych. Późne obowiązki” i zgodą wydawcy książką Fot. Zofia Nasierowska/Archiwum Janusza Majewskiego/Za „Andrzej i Krystyna.

88 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 89 przez subiektyw Krótkometrażowcy Ja gorę!

niu naszych wieszczów i wielkich powie- Kino polskie bywa nieraz ściopisarzy, został pewnego dnia odku- rzony przez filmowców i w pełni zasłużenie zadziwiające i fantastyczne. Nasz wydobyty z czyśćca niepamięci. Drugi – właśnie rozpościerał reżyserskie skrzydła: film fantastyczny potrafi być jeszcze między debiutanckim kinowym Sublokato- rem (1966) a Zbrodniarzem, który ukradł bardziej fantastyczny… zbrodnię (1968), doskonaląc film po filmie swój reżyserski warsztat w małych formach. Spytajmy ponownie: co łączy znakomitego Marek Hendrykowski reżysera Janusza Majewskiego z pisarzem Henrykiem Rzewuskim? Otóż łączy ich coś bardzo cennego, a mianowicie: osobiste zami- Jerzy Turek w filmieJa gorę!, łowanie do kunsztu opowiadania, do snucia reż. Janusz Majewski historii bezinteresownych, za to niezmiernie zajmujących. Majewski, wyborny scenarzysta i adaptator, opowiedział Ja gorę! praktycznie od nowa, przenosząc akcję do teraźniejszo- ści. Dzięki temu, historia z udziałem sił nad- przyrodzonych – osadzona z jednej strony w epoce rozbiorów, a z drugiej współcze- śnie w dobie małej stabilizacji – usprawie- dliwia swą absurdalność wspaniałym humorem oraz urodą stylu. Godzimy się więc na niedorzeczną intrygę i cieszy nas śledzenie kolejnych perypetii pysznych figur, będą- cych dziełem połączonej wyobraźni pisarza i adaptatora. Przystajemy na to – zachwyceni niecodzienną narracyjną lekkością i rozma- itymi niuansami tego uciesznego bibelotu. Mieliśmy niegdyś reżyserów imponu- jąco oczytanych, z wszechstronnym roze- znaniem zarówno w literaturze rodzimej, jak i światowej – koneserów, których dziś mało jak na lekarstwo. Jednym z takich filmowców jest wytrawny smakosz sztuki o łączy reżysera Janusza Majew- Henryk Rzewuski herbu Krzywda (1791- słowa, Janusz Majewski. Jako adaptator skiego z dawno zapomnianym ‑1866), prawnuk Wacława, był uosobie- ekranizował z równie świetnym skutkiem: XIX-wiecznym hrabią-pisa- niem kresowej konserwy: zagorzały prze- Prospera Mériméego, Stefana Grabińskiego, rzem Henrykiem Rzewuskim? ciwnik idei Oświecenia, trybun i piewca Tadeusza Brezę, Michała Choromańskiego COdpowiedź jest prosta: nic, literalnie nic. wszystkiego co wsteczne, lojalista, marsza- i właśnie hrabiego Henryka Rzewuskiego. Z wyjątkiem jednej kapitalnej opowie- łek szlachty wołyńskiej, publicysta, poli- W przypadku Ja gorę! fenomenalna ści noszącej tytuł Ja gorę! Ta nowelka to tyk, założyciel „Dziennika Warszawskiego”, intuicja reżyserska podpowiadała auto- perełka sztuki opowiadania. Jej niezwy- pisarz historyczny. Ale także – urodzony rowi filmu same trafne rozwiązania już kły urok odkrył dziesiątki lat temu Julian opowiadacz, facecjonista i reprezentant od samego początku, gdy wybierał obsadę Tuwim (antologia „Polska nowela fanta- wspaniałej tradycji gawędy staroszlachec- aktorską, powierzając rolę współczesnego styczna”), a po nim filmowcy poszuku- kiej, którą z upodobaniem uprawiał, będąc pisarza Kazimierzowi Rudzkiemu, a rolę jący atrakcyjnego materiału literackiego jej prawodawcą (słynne „Pamiątki Soplicy”) księcia biskupa krakowskiego… Jerzemu do ekranizacji. Szczególna okazja, by po i jednym z największych mistrzów. Wasowskiemu. Finezja gry aktorskiej tego nią sięgnąć, nadarzyła się, kiedy telewi- Jak doszło do spotkania tych obu, tak zespołu (z Jerzym Turkiem i niewidzialnym zja uruchomiła produkcję małych form odległych od siebie, autorów? Pierwszy – Władysławem Hańczą włącznie) znajduje fabularnych w minicyklu pod wspólnym był czytywany coraz rzadziej. Po długim swoje dopełnienie w urzekającym kunszcie

Fot. Zespół Filmowy Studio tytułem „Opowieści niezwykłe”. okresie zapomnienia i przebywania w cie- i maestrii filmowego opowiadania.

90 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 RECENZJE

„Polska animacja w XXI wieku” Pod red. Małgorzaty Kozubek i Tadeusza Szczepańskiego Szkoła Filmowa w Łodzi, 2017 Moja i twoja

wietlaną przyszłość animacji proro- kował już Karol Irzykowski, pisząc przed niespełna stuleciem na łamach „X Muzy” (1924), że z „tego dotych- nadzieja Śczas embrionu kiedyś rozwinie się wielki, właściwy film przyszłości”. I nie mylił się. Spójrzmy na otaczające nas ze wszech stron Diagnoza stanu polskiej animacji ekrany: telewizorów, laptopów, telefonów, billboardów… Co na nich dominuje? Ani- powstałej po 2000 roku. Spojrzenie macja oczywiście – w filmach, teledyskach, reklamach, czołówkach i tyłówkach progra- na nią pod kątem artystycznym, mowych… Można rzec – parafrazując znaną konstatację Edwarda Stachury – „Wszystko kulturowym, społecznym, prawnym jest animacją”. Wszechstronną analizę zjawiska powszech- i finansowym. nej inwazji tej „sztuki ruchów narysowa- nych” – jak ją nazywał Norman McLaren, naszą wyobraźnię, jak sztuka budząca emo- jeden z największych klasyków gatunku – cje” – dopowiada Anca Damian, autorka na naszym gruncie w ostatnich latach wzięło Drogi na drugą stronę. To ten film wydaje się na warsztat kilkunastu autorów tekstów, być głównym „bohaterem” książki. Wypo- pomieszczonych w tomie „Polska anima- wiadają się o nim poza Hendrykowskim – cja w XXI wieku”. Powstała książka niezwy- Michał Piepiórka oraz Arkadiusz Wojna- kle interesująca, przynosząca solidny opis rowski, jego koproducent. O animacji na „wszystkiego, co najważniejsze” w rodzimej usługach dokumentu pisze również Syl- animacji początku nowego wieku i spogląda- wia Kołos („Animacja i Holocaust. O fil- jąca na ten rodzaj aktywności kinematogra- mie Karski i władcy ludzkości Sławomira ficznej z różnorodnych punktów widzenia. Grünberga”), fabuły – Małgorzata Kozu- Zarówno od strony zawartości treściowo-ide- bek („Funkcja animacji w Sali samobój- owej realizowanych przedsięwzięć artystycz- ców Jana Komasy”), reklamy – Małgorzata nych (Marcin Giżycki – „Dlaczego polska Sobocińska („Potencjał filmu animowanego animacja przestała kąsać?”, Paweł Sitkiewicz – w reklamie”). „Stary duch w młodym ciele. Dlaczego pol- „Dlaczego polska animacja przestała scy animatorzy patrzą w przeszłość”, Hanna kąsać?” – pyta w tytule swojego tekstu Mar- Margolis – „Problem dziedzictwa animacji cin Giżycki. Nie da się ukryć, im więcej wol- autorskiej”), ewolucji środków wyrazowych ności i demokracji wokół, tym mniej filmów (Piotr Zawojski – „Studio Ideale – utopia podejmujących ważkie tematy, korespon- (nie)zrealizowana?”), ale także od strony dujące z otaczającą rzeczywistością. „Nie produkcji, promocji czy dystrybucji (Andrzej wiem jak Państwo, ale ja już od dawna nie Wojnach – „Sztuka i biznes. Kierunki prze- słyszałem żadnego dobrego politycznego mian na polskim rynku animacji po 2000 kawału” – stwierdza Giżycki w ostatnim roku”, Anna Wróblewska – „Produkcja fil- zdaniu swego artykułu, opatrując je jednak mów lalkowych we współczesnej polskiej cie” i „dokumencie jako animacji” pisze futurologicznym przypisem: „Sytuacja ta kinematografii”). wnikliwie i ze swadą Marek Hendrykow- niewątpliwie zmieniła się już po wyborach Sporo miejsca poświęcono temu wszyst- ski. „Okazało się, że za pomocą anima- parlamentarnych w Polsce w 2015 roku”. kiemu, co się dzieje – a dzieje się ostatnio cji można wyrazić więcej” – konstatuje. Jest zatem nadzieja… dużo i interesująco – na styku animacji „Żadne gadające głowy, rozprawy, artykuły i dokumentu. O „animacji jako dokumen- publicystyczne nie są w stanie podziałać na Jerzy Armata Filmowa w Łodzi Fot. Szkoła

MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 91 RECENZJE

Mirosław Przylipiak „Kino stylu zerowego. Dwadzieścia lat później” Gdańskie Wydawnictwo Szczęśliwie Psychologiczne, 2017 Kino wiedzą

ie da się posiąść całej wiedzy o kinie, ani zgłębić dostatecz- nieszczelne granice nie wszystkich jego aspektów. malowane Było to jeszcze możliwe w pierw- Nszych dekadach istnienia X Muzy, lecz dziś Warto się przekonać, jak polskie filmy tworzone w kraju, ale jest nierealne. Szczególnie, że rosnąca domi- Jak z pomocą X Muzy lepiej nacja nowych mediów w obszarze kultury i poza nim, na różnych poziomach współtworzą kino światowe. i sztuki naznaczyła dyskusję o filmie cha- zrozumieć otaczający świat. osem poznawczym, lenistwem myślowym „Kino polskie jako kino ‑66) z korespondencji publikowanych na nych osobnych fenomenów (polscy aktorzy i nagminnym upraszczaniem. W rezultacie, XXI wieku. Przylipiak definiuje transnarodowe” łamach „Filmu”. w filmach indiańskich wschodnioniemiec- pod koniec drugiej dekady XXI wieku, gdy wynikające z emigracji za ocean Pod red. Magdaleny Podsiadło Cenna jest różnorodność tematyczna kiej wytwórni DEFA – artykuł Marty Brze- zewsząd otacza nas darmowy know-how, powstanie masowej widowni, która i Sebastiana Jagielskiego zbioru. Jest tu miejsce i na analizy filmowe zińskiej-Pająk). potrzebujemy bardziej niż kiedykolwiek pisała kolejne rozdziały rozwoju Wydawnictwo Universitas, 2017 (polsko-francuskiego Dantona Wajdy, autor- Podobna różnorodność znamionuje tek- profesjonalnych prac podejmujących próbę sztuki filmowej swymi portfelami stwa Marcina Marona, czy Wstrętu Polań- sty dotyczące transnarodowości w kinie porządkowania wiedzy o medium, które i umiłowaniem powtarzalności. skiego, pióra Paula Coatesa – rozpatrywanego współczesnym. Jest tu i o międzynarodo- zmieniło świat i nasze o nim pojęcie. Jedną Obrazuje np. zmiany zachodzące ransnarodowość w polskim kinie w nieoczywistym zestawieniu transnarodo- wych koprodukcjach polskich dokumentów z nich napisał Mirosław Przylipiak, i to ponad na przestrzeni dekad w psycholo- to temat rozległy i bogaty, przy- wości i transpłciowości), spojrzenie na losy z lat 2005-2015 (piórem Krzysztofa Kopczyń- 20 lat temu. gicznej motywacji montażu i środ- noszący cenne odkrycia i rozpo- jednostkowe artystów (Sebastian Jagielski skiego), „motywach białoruskich, ukraińskich Pierwsza edycja „Kina stylu zerowego” kach ułatwiających identyfikację znania. Wynika to jasno z książki o transnarodowym ciele Elżbiety Czyżew- i rosyjskich w polskim filmie współczesnym” została wydana w 1994 roku i była odpo- emocjonalną widza z bohaterami T„Kino polskie jako kino transnarodowe”, skiej, Patrycja Włodek o Ryszardzie Bole- (Małgorzata Radkiewicz), współczesnym wiedzią na rosnące w przechodzącej trans- ekranowymi. Zestawia sprawdzoną która jest w dużej mierze wyprawą w głąb sławskim w Hollywood), badanie oddziały- polskim filmie drogi (Kris Van Heuckelom), formację Polsce zapotrzebowanie na więk- formułę amerykańskiego kina kla- historii polskiego kina, w jej mniej znane, wania polskich filmów na kino zagraniczne „międzynarodowych inspiracjach i kontek- szą świadomość języka kultury i zwyczajów sycznego z europejskimi ekspery- czy rozpoznane, obszary i zakamarki. (Inga Pērkone-Redoviča o wpływie Wajdy na stach polskiego filmu kryminalnego” (Piotr panujących na Zachodzie. Przylipiak napi- mentami formalnymi i widowi- Z tekstu Pauliny Kwiatkowskiej dowia- kino litewskie), jak i tematy dotyczące róż- Zwierzchowski), „transnarodowym cha- sał książkę językiem akademickim, kieru- skowością Kina Nowej Przygody. dujemy się, że słynna włoska wytwórnia rakterze etiud z łódzkiej Szkoły Filmowej” jąc ją głównie do studentów filmoznawstwa Snuje rozważania na temat projek- Cinecittà była tuż po wojnie obozem dla (Katarzyna Mąka-Malatyńska) czy „neokon- i kulturoznawstwa, ale na tyle przystępnym, tów Antonioniego i Lyncha, jedy- polskich uchodźców. Autorka analizuje oko- serwatywnym charakterze polskiego filmu by każdy mógł się w niej odnaleźć. Dziś, nego prawdziwie wywrotowego liczności powstania Wielkiej drogi Michała kryminalnego” (Magdalena Podsiadło). Tom w dobie nieporównywalnie większej świado- amerykańskiego filmowca, który Waszyńskiego w miejscu i czasie narodzin otwiera artykuł o najbardziej znanym i dys- mości języka audiowizualnego, która ukształ- osiągnął międzynarodowy sukces. włoskiego neorealizmu. Z kolei Anna Szcze- kutowanym na świecie spośród polskich fil- towała nowy rodzaj widza, „Kino stylu zero- „Kino stylu zerowego” to popro- pańska opisuje rozmaite cienie, jakie kła- mów ostatnich lat („Transnarodowość, post- wego” – uzupełnione o rozdziały poświęcone wadzona pewną ręką filmowego dły się na dokonania polskich dokumen- sekularyzm i tajemnica winy w Idzie Pawła ostatnim dekadom – zgubiło łatkę pozycji znawcy opowieść o niezliczo- talistów z wojskowej „Czołówki” ze strony Pawlikowskiego”). Jego reżyser jawi się jako hermetycznej. Książka jest w pełni zrozu- nych obliczach kina, która edu- sowieckiego producenta, gdy powstawały autor prawdziwie transnarodowy, podobnie miała dla każdego, kto zechce poświęcić jej kuje w kontekście różnych zagad- pamiętne reportaże wojenne, takie jak Maj- jak Agnieszka Holland, której czeski mini‑ trochę czasu. jej klarownej struktury. Na niespełna 350 nień związanych z X Muzą, ale także uczy danek cmentarzysko Europy Aleksandra serial Gorejący krzew poddał wnikliwej ana- Tytuł mówi wszystko, jest to szczegółowa stronach Przylipiak prowadzi czytelnika od wobec niej pokory. Mimo wszystkich tech- Forda. Zmagania z ideologicznymi naci- lizie Tadeusz Lubelski. W sumie z tego liczą- analiza stylu zerowego, doprowadzonego do historycznego pokazu z 28 grudnia 1895, gdy nologicznych przemian, rosnącej dominacji skami toczyli polscy twórcy także na mię- cego blisko 452 strony dzieła wyłania się perfekcji w amerykańskim kinie rozrywko- w Salonie Indyjskim paryskiej Grand Café internetu i coraz bardziej fragmentarycznego dzynarodowych konferencjach dla filmow- mocno nieoczywisty obraz polskiego filmu, wym, którego celem jest uwypuklenie fabuły, wyświetlono filmy braci Lumière, po post- doświadczania dzieł audiowizualnych, kino ców z bloku wschodniego, gdzie – jak pisze tworzonego w ojczyźnie, ale i poza krajem, dialogu i postaci przy zachowaniu przezro- modernistyczną zabawę z kinem i popkul- nie zniknie ot tak, po prostu, ze świadomości Pavel Skopal – starano się zdyscyplinować rezonującego daleko poza jego granice, gdzie czystości formy i stylu, a żeby nie wybijać turowym obyciem widza w Deadpoolu Tima widzów. Dlatego warto je lepiej rozumieć, bo tych, którzy mocno zaniepokoili Wielkiego niejednemu z polskich twórców przyszło widza z filmowego transu. Analiza autorstwa Millera z 2016 roku. dzięki niemu i odrobinie samoświadomo- Brata obrazami szkoły polskiej. Barbara Giza współtworzyć kino światowe. człowieka, który poświęcił niewątpliwie setki, Między tymi dwoma punktami w dzie- ści lepiej zrozumiemy otaczający nas świat. pieczołowicie prześledziła recepcję polskich być może tysiące godzin na zbieranie infor- jach kina zawiera się kronika wielu przemian Fot. Wydawnictwo Universitas sukcesów na canneńskim festiwalu (1946- Mikołaj Jazdon macji, hierarchizowanie wiedzy i nadawanie społecznych i kulturowych XX i początku Darek Kuźma Fot. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

92 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 93 Fot. Piotr Kamionka/Reporter D śmy w październiku. miasto- poznali Sieci o polskie o rozszerzeniu roku, a decyzję zgłoszonyzostał 2017 w czerwcu związanych z filmem. Wniosek organizacjilisty od zawodowych Komitetu oraz ds. UNESCO dwa list poparcia szefalokalnego od Zdanowską – Prezydent Miasta; sygnowanydatury przez Hannę z oficjalnym zgłoszeniem kandy- aplikacyjnym, były list także: wnioskiem poza stawić Łódź, mentów, które musiała przed koreańskim Busan. Wśród doku- macedońską Bitolą i południowo- Galway,kim brazylijskim Santos, z Rzymem, Sofią, Sydney, irlandz- Miast Filmu. Nawiązano kontakty Bradford, które jestliderem grupy Muzyki),sta a także angielskiego ratury) i Katowic 2015Mia- (od Krakowa 2013 Miasta (od Lite sultowane z przedstawicielami Kulturytrum Filmowej były kon przez Narodowego zespół - Cen nad koordynowane wnioskiem 2017.Prace 2016 doczerwca sywnych miesięcy, listopada od kandydaturę inten przez kilka - rozpoznawane świecie. na całym prestiżowy – logo jest UNESCO ważny mamiasta, także wymiar nych projektów, służy promocji wspólsie okazję- dorealizacji fundusze, to członkostwo nie- zanim żadnenie idą dodatkowe sze polskie Miasto Filmu. Choć go świata, w tym Łódź – pierw - z całe 64miasta się o kolejne W październiku lista poszerzyła stronomii, literatury lub muzyki. sztuki mediów, ga- wzornictwa, stycznego i sztuki ludowej, filmu, miu- rzemiosłaarty dziedzin: nych z sied tytułem w jednej 116 miast z 54 krajów wyróżnio- 94 M MIEJSCA Łódź przygotowywałaŁódź swoją (UCCN) składało się składało się (UCCN) atywnych UNESCO na Sieć Miast Kre- 2017rokuo jesieni iasto XM - - - - - możliwości zaistnienia wkinematografii. Miastatytuł Filmu otwiera UNESCO nowe na kontynuację. Przyznany w zeszłym roku Chlubna historia filmowejŁodzi ma szansę grafii (94 proc.),Alei Gwiazd na mniej – o Muzeum Kinemato Filmowej,o Szkole niewiele (98proc.) słyszeli wszyscy mal związanetucje z X Muzą. Nie- organizacjewymienić lub insty - 75proc., bo potrafiłaszość, miasto filmu.Znaczącawięk mieszkańców za uważa Łódź wykazały,nia żeaż88 proc. przystąpienia- doSieci. Bada zjastycznie przyjęli pomysł entubów Łodzianie miasta. - przeglądu filmowych- zaso Dokonano szczegółowego także dwa opinii badania publicznej. W ramach przygotowań zlecono był wniosekaplikacyjny. najwięcej pracy i wymagający Juliusza Machulskiegonatyłachpałacu Kinematografii) –eksponaty zfilmu Pałac KarolaScheiblera(Muzeum Najbardziej rozbudowany MAGAZYN FILMOWY nr79/marzec2018 - - a UNESCO z największą uwagą przesłanek w naszym wniosku, była z kluczowych to jedna z filmemsta aktualne – jest stale mowej, silne kojarzenie ale - mia »konsumpcji«sposób - sztuki fil struktura sektora, zmienił się mów Fabularnych. się Zmieniła Wytwórniczasy świetności - Fil wśród osób, które pamiętają szych wiekowych, grupach co mowej jestrównie w młod silna - zaskoczeni,- fil żemarka Łodzi „Byliśmy pozytywnie ankiety: UNESCO”, komentuje wyniki projektu Miasto „Łódź Filmu z NCKF,kiewicz koordynatorka -for (89proc.). Katarzyna Bień- Małych Form Filmowych Se-ma- Piotrkowskiej (91proc.) i Studiu Kingsajz

uzy

sek. Łódź musiała Łódź wykazaćsek. stworzonokina, spójny- wnio zanych gwiazdach z miastem - skiej kinematografii i zwią tanci uczelni i NGO-sów. festiwali, edukatorzy, reprezen filmowi,i twórcy organizatorzy instytucji kultury, producenci przedstawicieleniczyli łódzkich z filmem: w konsultacjach uczest zentujących środowiska związane najszerszychnie jak repre grup - został położony na zaangażowa Miast Kreatywnych, duży nacisk ców i zgodnie z wymogami Sieci prowadzoną wśród mieszkań- społeczności”. siędoopiniiodnosi lokalnych - pol Bazując na dziedzictwie Dlatego – prze ankietą poza - - - - instytucji, stowarzyszeń i inicja- Studios. Wyszczególniono szereg Toya LavaFilm, Films, Centrala Se-ma-for, Opus WJTeam, Film, mów Oświatowych, Anima-Pol, producentów: Wytwórnię- Fil niu czyPolówce. Wymieniono Mediów- Człowiek w Zagroże mów Przyrodniczych, Festiwalu Kamerze Akcji, Festiwalu- Fil m.in. Transatlantyku, Cinergii, wspomnianocji o festiwalach, kulturę- filmową. W aplika instytucji upowszechniających archiwów, muzeów i innych działalności zanego z filmem, cza infrastrukturalnego- zwią o funkcjonowaniu zaplecje - informa- społecznym, a także zagrożonychgrup wykluczeniem wśród w szczególności turze – mujących- w kul uczestnictwo publiczności, programów pro- do profesjonalistów i szerokiej wydarzeń skierowanychwienie Koniecznemiasta. było przedsta - w długofalowej strategii rozwoju obecność gospodarkidla i jego znaczenie sektora kreatywnego potwierdzeniem przyjętej- poli wego animacji. klastra i powołaniem międzynarodo- filmowejcji w łódzkich szkołach wieloletniego programu eduka- zdjęciowy, a także zbudowaniem służącej jako prawie gotowy plan duktu turystycznego, przy tym filmowej pełniącej ulicy rolę pro- Filmowej, stworzeniem żywej Narodowego Kultury Centrum czeniem budowy i otwarciem założeniami:niejszymi zakoń- plan4-letni działania z najważ- Piotrkowskiej. Sławy na Aleję czy Łódzką Szlak obejmującą turystyczną, Bajkowy wych, uwzględniono też ofertę we wieko wszystkich grupach - kierowaneralne doodbiorców edukacyjno-kultuwydarzenia - Momakin. Wymieniono liczne Muzeum Animacji Se-ma-for czy Gabinet Filmowej, Edukacji Kultury Filmowej, Centralny tografii, Narodowe Centrum tyw, Muzeum w tym Kinema- „Przystąpienie jest doUCCN Miasto przygotowało także filmowej odgrywa filmowejodgrywa Warszawa, ciu rolę lat wiodącą w produkcji nuację. I choć- kilkudziesię od chlubną nanadzieję jej konty- mową przeszłość i daje miasta Podkreśla Łodzi. - dla fil wielką tytułu ma ogromne znaczenie stiżowego grona”. pre dotakiego miasta nością - świata i cieszyć sięprzynależ- przyciągających ludzi z całego wydarzeniachw filmowych o filmie,sie wiedzy brać udział swoje zainteresowania w zakre- twórcami,się z ich rozwijać filmy, oglądać mogli spotykać kańcy. Chcemy, żeby łodzianie stwie w Sieci skorzystali miesz- ważniejsze, żeby na członko „Jest nas naj dla - I dodała: – prezydent Hanna Zdanowska. kreatywnych i kadr” – mówiła nologii, rozwój przemysłów dowy transfer- i tech wiedzy szanswięcej na międzynaro- organizacji dotakiej ność to ność i innowacje. Przynależ rozwojutyki opartej o kreatyw- Przyznanie zaszczytnego Narodowe CentrumKulturyFilmowejwŁodzi ŁódźMiastemFilmuUNESCO - - Anna Michalska (informatyka).Łódzkiej znawstwo) oraz Politechniki Uniwersytetu- (filmo Łódzkiego wej, Sztuk Akademii Pięknych, absolwentów Szkoły Filmo- kadrę rekrutującą sięspośród dzynarodowej firmy i młodą mię - na działające w skali animacji, choćby zewzględu trować działania na tworzeniu w Łodzi. Warto skoncen także - postprodukcjaale się odbywa powstały w innych miastach, te projekty, doktórych zdjęcia w Polsce dofinansowujetakże Ta najstarsza komisja filmowa Commission. Film prace Łódź technicznym. należy Docenić sjonalnymi kadrami i zapleczem nie żemiasto dysponuje profe - do innych ośrodków, szczegól- produkcji powstrzymać odpływ produkcyjnej. Jej rozwój mógłby - post bazy wzmocnienie należy nach kinematografii. Rozważyć rem w poszczególnych- dziedzi ma szanse,Łódź by zostać lide- 95

Fot. en.unesco.org IN MEMORIAM

graficznych (logo), blisko dwustu okładek i niaków, cwanych i leniwych, marzących ilustracji książkowych, znaczków poczto- o znalezieniu cudownej krainy, gdzie nie Jakub Erol wych, scenografii teatralnych. trzeba pracować. Na jego kanwie powstał – Do zawodu plakacisty został przygotowany jeden z najlepszych w dziejach rodzimej doskonale, bo jego nauczycielem i mistrzem kinematografii animowanej – pełnome- w czasie studiów na warszawskiej ASP był trażowy film kinowy, zatytułowany Jacek wybitny twórca, prof. Henryk Tomaszewski, i Placek (1992). Niemniej udane okazały się Mistrz u którego zrobił dyplom w 1968 roku. Wszedł następne pełne metraże Gałysza: Odwró- do licznego grona twórców polskiej szkoły cona góra albo film pod strasznym tytułem plakatu w jej szczytowym okresie rozwoju. (1999) – niekonwencjonalna leśno-wodna Był jednym z kilku plakacistów o bardzo saga rodzinna, oraz Tytus, Romek i A’Tomek filmowego rozpoznawalnym stylu i charakterystycznych, wśród złodziei marzeń (2002) – ekraniza- jemu właściwych cechach, zresztą odmien- cja niewiarygodnych przygód bohaterów nych w różnych okolicznościach twórczych. popularnego komiksu Papcia Chmiela. W okresie projektowania z wykorzystaniem Gałysz kojarzony jest z filmem dla dzieci, uproszczonej czarno-białej grafiki stworzył mało kto pamięta, że pierwsze animacje plakatu m.in. plakaty do filmów: Zielone lata, Epilog „ojca Jacka i Placka” – Jego pierwsza miłość norymberski, Doczekać zmroku czy plakat (1978), Agrotechnika (1982) – skierowane Był jednym z przedstawicieli słynnej na eksportowy do Krótkiego filmu o zabijaniu. były do widza dorosłego. Po ponad trzy- Równocześnie projektował prace bardzo dziestu latach w Jazzie albo Janko Muzy- świecie polskiej szkoły plakatu. Szczególne malarskie, czasami stylizowane na ikony, kancie najnowszym (2015) – nawiązują- jak te do Białego ptaka z czarnym znamie- cym tytułem do pamiętnego Nowego Janka natchnienie dawała mu X Muza. niem, Andrieja Rublowa czy Rzymu Felli- Muzykanta Jana Lenicy – powraca do doj- niego. Warto też pamiętać o stosowanym rzałej widowni. „Rozterki, jakich doznaję akub Erol odszedł w Warszawie, 8 lutego, nościowych. Projektował okładki książek liternictwie – starał się, aby napisy zawsze Leszek Marek Gałysz współcześnie, pomieszanie oczekiwań w wieku 77 lat. Był autorem blisko tysiąca filmowych, foldery i programy reklamowe, trzymały się stylu dominujących elementów z abstrakcyjną, groteskową rzeczywisto- plakatów, w przeważającej mierze filmo- a także stoiska promocyjne Filmu Polskiego graficznych, ale odnosiły się też do czasu ścią, która mieści się również w środku Jwych. Był czas, że jego prace można było na festiwalach w Cannes, Moskwie, Berlinie, filmowej akcji. Lubił wprowadzać do swo- mnie, chciałbym zawrzeć w tym projekcie” – zobaczyć wszędzie: na słupach reklamowych, Karlowych Warach, Gdańsku. Projektowanie ich prac portrety bohaterów filmowych lub pisał w reżyserskiej eksplikacji. I doda- w witrynach kin, na parkanach i płotach, dla kinematografii stało się jego znakiem fir- teatralnych. Takie są m.in. plakaty do Rejsu z Leszek Marek Gałysz wał: „Chciałbym zadedykować go twór- nawet na Pałacu Kultury. Współpracując mowym, ale z równym artystycznym sukce- malowaną głową Jana Himilsbacha, do Greka com naszej politycznej teraźniejszości…”. z Filmem Polskim w latach 70. i 80., pro- sem realizował plakaty dla teatrów, muzeów, Zorby, gdzie pojawił się graficznie przetwo- Miałem przyjemność oceniać ten projekt jektował po 5, 6 plakatów miesięcznie. Do do imprez rozrywkowych, muzycznych, jaz- rzony Anthony Quinn, czy też do Podróży Leszka. Ogromnie spodobała mi się jego nowych polskich i zagranicznych tytułów, zowych, plakaty o tematyce społecznej i poli- Pana Kleksa z portretem Piotra Fronczew- Potęga ucieczka w purnonsensowy i surrealistyczny do przeglądów i festiwali, imprez okolicz- tycznej. Miał w dorobku projekty: znaków skiego. Zresztą, zrobił tak wiele projektów, świat jako antidotum na otaczającą paranoję. że naprawdę trudno jest wspomnieć nawet Tak czynił kiedyś Antonisz. To dobry trop. o tych najważniejszych czy najciekawszych. W Jazzie… jest coś z dramatu, coś z grote- Jakub Erol Ich stylistyczna różnorodność stała się w ski, ale jest w nim i muzyka – z saksofonem jakimś sensie jego znakiem szczególnym. wyobraźni w roli głównej – która scala ten gatunkowy Napisano o nim: „Erol nie idzie na łatwiznę kolaż, bo przecież „muzyka łagodzi obyczaje”. i rysuje ładnie, choć chwali się, że umiałby Artysta o nieprawdopodobnej wyobraźni Jej autorem jest Michał Górczyński, który brzydko. Ciekawi go różnorodność i ciągle skomponował muzykę także do wcześniej- sprawdza, czy też tak umie”. i wrażliwości, pełnym purnonsensu szych filmów Leszka: Szalony zegar (2009) Jego prace wyróżniane były na wielu kon- i Rybak na dnie morza (2011). kursach i wystawach krajowych i zagranicz- i surrealizmu poczuciu humoru. Odszedł po W połowie grudnia spotkaliśmy się pod- nych. Pięciokrotnie – w latach 1974-1985 czas spotkania opłatkowego SFP w warszaw- – został wyróżniony nagrodą pisma „The długiej chorobie, 14 lutego, w wieku 69 lat. skim Hiltonie. Rozmawialiśmy o ostatnim Hollywood Reporter”, otrzymał nagrody na filmie i o tych jeszcze niezrealizowanych, Biennale Plakatu Polskiego (1973, 1985), w ochał kino, muzykę i dobre wino, wspólnie z żoną Magdaleną Gałysz – Kuch- o saksofonie jako królu wszelkich instru- Ogólnopolskim Przeglądzie Plakatu Muze- życie rodzinne z Magdą i swo- nię Filmową. Ma na swoim koncie wiele mentów i o innych, równie niezwykłych, alnego i Ochrony Zabytków, na Festiwalu imi jamnikami w Leszkowi- odcinków kultowych seriali dla najmłod- o naszych psach i kotach. Zaprosiłem Leszka Filmowym w Chicago i wielu innych. Ostat- cach nad Wieprzem. „Urodzi- szych widzów, m.in. Fortele Jonatana Koota do Muzeum Narodowego na Akademię Pol- nią dużą prezentację miał w 2007 roku w Kłem się w Leszkowicach, albo i w Krakowie, (1980-1981), Dixie (1982), 2 koty + 1 pies skiego Filmu, by uświetnił swą obecnością Muzeum Kinematografii w Łodzi. Pokazał z tym że od dziecka w Warszawie, w liceum (1990-1992), a przede wszystkim – O dwóch majowy wykład poświęcony Jego twórczo- wówczas 350 swoich najlepszych plakatów w Nałęczowie, a na studiach w Łodzi” – takich, co ukradli księżyc (1984-1989), Film ści. Bardzo się ucieszył... A ze sceny płynął filmowych, które potem wspaniałomyślnie mówił o sobie. Przez blisko ćwierć wieku pod strasznym tytułem (1992-1996) oraz subtelny, piękny jazz. Jak w Janko Muzy- ofiarował Muzeum. był związany ze Studiem Miniatur Filmo- Bukolandia (1997). Budzi podziw jego adap- kancie najnowszym… wych w Warszawie, od 1992 roku prowadził tacja bestselleru Kornela Makuszyńskiego,

Fot. Archiwum rodzinne Mieczysław Kuźmicki firmę J&P Studio Grafiki Filmowej, a także – poświęconego przygodom niesfornych bliź- Jerzy Armata Fot. SFP

96 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 97 IN MEMORIAM

Pierwszym ważnym krokiem było ukoń- Agnieszka Kotulanka czenie w 1980 roku Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, kolejnym Antoni Krauze debiutanckie projekty na małym ekranie (niewielkie role w serialu Dom Jana Łom- nickiego oraz zaadaptowanej na potrzeby Teatru Telewizji Śmierci komiwojażera Arthura Millera w reżyserii Kazimierza Karabasza). Ważnym etapem było roz- Twarz w tłumie poczęcie kariery na deskach stołecznego ohaterowie Antoniego Krauzego nie Teatru Współczesnego, gdzie w ciągu kilku byli ludźmi „świętymi”. Byli słabi, lat zagrała u reżysera Macieja Englerta zagubieni, wykluczeni, a jedno- Hermię w szekspirowskim „Śnie nocy cześnie bardzo ludzcy, solidarni, letniej”, Nataszę w „Mistrzu i Małgorza- Bpróbujący mimo wszystko przeżyć dany im cie” Bułhakowa oraz Natalię w „Trzech czas godnie. Reżyser mówił w 1971 roku dla siostrach” Czechowa. tygodnika „Film”, że chciał w swoich obra- Następne lata aktorskiego rozwoju zostały zach zawrzeć „jakieś cząstkowe prawdy o niestety stłumione przez brak ciekawych tych ludziach, o ich zachowaniu, sposobie ofert filmowych i telewizyjnych oraz zało- bycia, takie mikro-obserwacje, zamknięte żenie rodziny z Jackiem Sas-Uhrynow- w granicach tak zwanego małego realizmu”. skim, z którym wyemigrowała ostatecznie w Nic więc dziwnego, że inspiracje do swo- 1989 roku na ponad dwa lata do Kanady. Po ich filmów czerpał z opowiadań wybitnych powrocie do kraju i rozstaniu z mężem cza- pisarzy, którzy te właśnie środowiska „mar- rowała przede wszystkim w trakcie koncer- ginesu peerelowskiego” penetrowali i potra- tów i przeglądów piosenki aktorskiej, pre- fili opisać ich życie w sposób ciepły i afirma- zentując swe możliwości wokalne. W kinie tywny. Takie też były obrazy Krauzego. Małe wciąż nie potrafiła znaleźć dobrego part- miasteczka, przedmieścia, komunistyczne nera, mimo że w takich filmach jak Wielki bloki robotnicze, a w nich ciasne mieszka- tydzień Andrzeja Wajdy udowadniała, że nia, subkultura małych zamkniętych środo- jest w stanie podjąć się każdego wyzwa- wisk żyjących na granicy prawa, a niekiedy Agnieszka Kotulanka nia aktorskiego. Pozostało jej potwierdza- poza prawem. nie talentu w kolejnych przedstawieniach Doskonałą egzemplifikacją stylu reżysera Antoni Krauze Teatru Telewizji, m.in. w Tessie w reżyserii jest jego debiut fabularny, czyli telewizyjne Edwarda Dziewońskiego, Gorzkich łzach Monidło z 1969 roku według opowiadania Nieoszlifowany Petry von Kant Piotra Chołodzińskiego Jana Himilsbacha. Pomimo różnych zawi- czy Rewanżu Anny Minkiewicz. rowań w życiu bohaterów, zwycięża ciepło, Był reżyserem – personalistą. Potrafił Rola Krystyny Lubicz okazała się nie delikatność i dobroć. Mały realizm Krauzego tylko podsumowaniem jej dotychczaso- w całej pełni. W kinie zadebiutował Palcem zobaczyć twarz w tłumie. Inspirowała go diament wej drogi aktorskiej, ale także konsekwen- Bożym na motywach opowiadania „Selek- cją wszystkich życiowych doświadczeń cja” Tadeusza Zawieruchy. Historia młodego dobra literatura, historia i sztuka. Była aktorką filmową i teatralną, a stała zarówno tych radosnych, jak i gorzkich chłopca z prowincji, który pragnie zostać czy smutnych. Agnieszka Kotulanka stwo- aktorem. Film o szukaniu sensu życia i nie- sie „karnawału” Solidarności w 1980 roku. gicznych wydarzeniach na Wybrzeżu w się trochę niespodziewanie, lecz w pełni rzyła przed kamerami kobietę, którą sama spełnieniu. „Wielki pesymizm – uświado- Historia ucieczki pensjonariuszy z domu grudniu 1970 roku. Pod koniec lat 70. się czuła, lecz którą prawdziwy, znacznie miony – jest też optymizmem” – mówił reży- starców przerażonych transportem ogrom- ubiegłego wieku zrealizował niezasłuże- zasłużenie, ikoną polskiej telewizji. bardziej chaotyczny od serialowego, świat ser po premierze tego debiutanckiego tytułu. nej ilości trumien. Wzruszający obraz o nie zapomniany, ale bardzo dobry serial nie był zainteresowany. Była w kreacji tej Najważniejszym pisarzem dla Krauzego niezwykłym „oszołomieniu wolnością”. historyczny – Zaklęty dwór według Wale- rudno dziś oddzielić charakter, tysięcy szczerych wyznań osób, które dora- tak doskonała, że kolejną dekadę spędziła był jednak Marek Nowakowski, mistrz w opi- Choć na chwilę starzy ludzie przerwali rego Łozińskiego (akcja działa się w okresie osobowość i losy Agnieszki Kotu- stały wraz z Krystyną Lubicz lub uczyły się niemal wyłącznie na planie Klanu, a jej prze- sywaniu „półświatka” , próbującego oszukać dojmujący smutek, monotonię upływają- powstania krakowskiego z 1846). lanki od postaci, która przyniosła od niej ciepła, klasy, otwartości, tolerancji, szłość stała się zaledwie przypisem dla roli peerelowską szarzyznę, żeby to życie jakoś cych dni. To była chwila porywu wolności i W swoich najwybitniejszych doko- jej ogólnonarodową sławę i swo- życzliwości. Warto jednak pamiętać, że za błyskotliwej tłumaczki i wykładowczyni, przeżyć, i choćby otrzeć się o wolność. To szaleństwa, za którą tęskni każdy człowiek. naniach był Krauze – jak o nim pisano Tistą aktorską nieśmiertelność: Krystyny tą podziwianą telewizyjną maską kryła się która nie miała sobie równych w łączeniu na podstawie prozy tego pisarza zrealizował Antoni Krauze realizował także świetne – wzorem „patrzenia na rzeczywistość od Lubicz z serialu TVP Klan. Grała w nim równie inteligentna i ciekawa świata kobieta, życia zawodowego z rodzinnym. W rze- Krauze swoje dwa – moim zdaniem najwybit- dokumenty o sztuce, ukazując sylwetki strony najmniej oficjalnej”. Łączył w swoich przez 16 lat, od skromnych początków w o wielkim dowcipie i talencie. Nigdy, nie- czywistości osobiste demony nie dawały niejsze – filmy. Pierwszy to Meta, przetrzymy- wybitnych twórców polskiej kultury. Zre- filmach dystans do rzeczywistości, a nawet 1997 aż do 2013 roku, pojawiając się w stety, w pełni wykorzystanym. jednak Kotulance spokoju, doprowadzając wany dziesięć lat na „półkach” komunistycz- alizował również monumentalny, blisko wyraźny sceptycyzm z otwartością na czło- ponad dwóch tysiącach odcinków, które Urodzona w 1956 roku w Warszawie, w ostatecznie do zakończenia współpracy z nej cenzury. Demaskatorski obraz pokazujący trzygodzinny dokument o Piwnicy Pod wieka. Kochał swoich bohaterów i tęsknił oglądały miliony należących do różnych rodzinie podpułkownika Wojska Polskiego, producentami Klanu oraz załamania kariery w kameralny sposób oszustwo ustroju „ludu Baranami, a także film o swojej młodzień- wraz z nimi za wolnością, przyjaźnią, miło- pokoleń widzów. Informacja o śmierci Agnieszka Kotulanka (wł. Agnieszka aktorskiej. pracującego miast i wsi”. Drugi, na postawie czej miłości, czyli o STS-ie. ścią, słowem – za wartościami prymarnymi. 61-letniej aktorki (20 lutego) odbiła się Sas-Uhrynowska, z domu Kotuła) myślała prozy Nowakowskiego, to Prognoza pogody. Udanym jego dziełem był też Czarny

Fot. Karina Szymczuk/PAP w kraju szerokim echem, prowadząc do o aktorstwie już od lat młodzieńczych. Darek Kuźma Dzieło absolutnie wybitne, powstałe w okre- czwartek. Janek Wiśniewski padł – o tra- ks. Andrzej Luter Fot. Łukasz Piecyk/Reporter

98 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 99 IN MEMORIAM

dyrektorem Przedsiębiorstwa Realizacji Filmów Zespoły Filmowe i włączył się do Wojciech Pokora Jerzy Rutowicz prac nad o rok późniejszą Ustawą o kinematografii. Wkrótce samą kinematogra- fię przygotowywał do łagodnego wejścia w nową rzeczywistość ekonomiczną, po MISTRZ METAMORFOZY zmianie ustroju państwa. Pociąg Na planie nie bał się trudnych wyzwań. sze role Wojciecha Pokory (prócz wspo- Przy Wrakach Ewy i Czesława Petelskich Wojciech Pokora mnianej Marysi) to: Ojciec Scholastyk (1956) czuwał nad zdjęciami, które wyglą- w Igraszkach z diabłem Jana Drdy, docent dały na ekranie jak podwodne, a realizo- Furman w serialu Alternatywy 4 Stanisława wane były w atelier na sucho. W czołówce Barei, ekscentryczny hrabia Żorż Poni- jego funkcję nazwano współpracą produk- mirski w Karierze Nikodema Dyzmy Jana do kina cyjną. W Deszczowym lipcu (1957) i Orle Rybkowskiego i Marka Nowickiego oraz (1958) Leonarda Buczkowskiego był już II sadysta von Nogay w filmie C.K. Dezerte- Był niezwykle zasłużonym kierownikiem kierownikiem produkcji. Scena, w której rzy Janusza Majewskiego. produkcji, producentem, dyrektorem PRF ORP Orzeł płynie we mgle przez cieśninę Pierwsza z nich to rola stricte komediowa. Skagerrak, to jedno z jego większych osią- Nieustannie zmagającego się z pokusami Zespoły Filmowe. Współtworzył nowy gnięć. Kręcono ją w zadymionej hali zdję- pustelnika zagrał Pokora brawurowo. Fina- ciowej, a wygląda, jakby powstała na morzu. łowa scena, w której buntuje się przeciwko model kinematografii po 1989 roku. Jerzy Rutowicz był związany z Zespołem Bogu, krzycząc, że nie pójdzie do nieba z nie- Filmowym „Kadr”, i to od początku jego rządnicami, weszła do historii Teatru Telewizji. istnienia. Zadebiutował w nim jako kie- Z kolei docent Furman nie jest już postacią rownik produkcji Pociągu Jerzego Kawa- tak łatwą do zaszufladkowania jak moralite- lerowicza (1959), z którym przyjaźnił się towy Scholastyk. Mimo iż perypetie serialo- do końca jego życia. wego nieudacznika wywołują salwy śmiechu, Ogółem kierował produkcją blisko 70 fil- Pokora potrafi zagrać postać niejednoznaczną. mów kinowych i telewizyjnych. Wśród tych W kilkuminutowej scenie, w której opowiada pierwszych są tak głośne, jak: Do widzenia, prezesowi Spółdzielni swoją przeszłość, prze- do jutra… Janusza Morgensterna, Zaduszki Genialny jako Marysia u Stanisława rywając w trudnych momentach kwestią: Tadeusza Konwickiego, Na wylot Grzego- „nieważne, napijmy się”, potrafił oddać całą rza Królikiewicza, W pustyni i w puszczy Barei w filmie Poszukiwany, tragedię swojego bohatera – człowieka prze- Władysława Ślesickiego, Nie ma mocnych ciętnego, słabego, początkowo uczciwego, Sylwestra Chęcińskiego, Wojna światów – poszukiwana, niezapomniany który stał się podły, chcąc przełamać pasmo następne stulecie Piotra Szulkina. życiowych nieszczęść. Podobnie mieni się W 1988 roku, jako dyrektor Zespołów w kabarecie Olgi Lipińskiej, uznany jego kreacja Żorża Ponimirskiego. Ekscen- Filmowych, a więc w ówczesnych realiach tryczny, rozedrgany emocjonalnie, uważany producent, otrzymał wraz z reżyserem przez krytyków, kochany przez widzów. za wariata hrabia, zagrany przez Pokorę z nie- Krzysztofem Kieślowskim Europejską zwykłą dezynwolturą, ma swoje apogeum Nagrodę Filmową za Krótki film o zabi- ego najsłynniejszą, legendarną już kre- by brać udział w okolicznościowych akade- w scenie demaskacji Dyzmy. Komediowa janiu (1987). Triumf przeżył także, gdy acją jest postać Stanisława Marii Rocho- miach przygotowywanych przez aktorów kreacja zyskuje tu kontrapunkt i głębię. Jako nakręcony z jego produkcyjną pomocą we wicza, pracownika muzeum. Oskarżony Teatru Powszechnego. To wtedy Jerzy Tkaczyk porucznik von Nogay Pokora gra odrażają- Wrocławiu, świetny Charakter Holendra Jo kradzież jednego z płócien ukrywa zasugerował mu zdawanie do PWST w War- cego pijaka i sadystę, który bywa śmieszny Jerzy Rutowicz Mike’a van Diema (1997) otrzymał Oscara się w kobiecym przebraniu i zatrudnia jako szawie. I tak absolwent technikum budowy (znakomita scena z papugą), jednakże poru- dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. pomoc domowa. Któż z nas nie pamięta, silników samolotowych został zawodowym szająca autentyczność jego aktorstwa sprawia, Jerzy Rutowicz znał cztery języki obce i jak słynna Marysia gotuje makaron, tempe- aktorem. Karierę ekranową rozpoczął w 1958 że postać von Nogaya raz po raz wymyka się marły 3 lutego w Legionowie Jerzy rownika Działu Planowania Produkcji łódz- dlatego w późnym okresie kariery, zakoń- ruje rozwydrzonego potomka swoich chle- od małej rólki w spektaklu telewizyjnym Pio- komediowym stereotypom. Rutowicz oddał niezaprzeczalne kiej WFF. Na widok liczącego 140 stron czonej w 2011 roku, bywał producentem bodawców, biega po parku z dogiem, czy tra Friedricha Róża podwórza. Odtąd praco- Można by jeszcze długo wymieniać role, zasługi kinu polskiemu. Urodził się kosztorysu Żołnierza zwycięstwa Wandy wykonawczym koprodukcji polsko-nie- dźwiga ciężkie siatki, by jej kolejny praco- wał już zawsze „w charakterze” tej czy innej znakomite sceny, kwestie, anegdoty. Ważne, 7 czerwca 1928 w Łodzi. Studio- Jakubowskiej ograniczył wytwórnianą biu- mieckich i polsko-rosyjskich. Został odzna- dawca mógł „naukowo” zbadać zawartość postaci – teatralnej, filmowej, telewizyjnej. że nie ma chyba w Polsce osoby, która by Woj- Zwał w Szkole Głównej Handlowej, podczas rokrację. Po kilku latach przeniósł się zza czony Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem cukru w cukrze, a w międzyczasie podbija A ma na swoim koncie dziesiątki znakomi- ciecha Pokory nie znała. Jestem też prze- gdy jego młodszy brat, Wiesław, przyszły biurka na plan zdjęciowy Godzin nadziei Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był serca osób płci obojga? Mistrzowska rola! tych, niezapomnianych kreacji. konany, że na zawsze pozostanie w naszej autor zdjęć filmowych – na Wydziale Ope- Jana Rybkowskiego (1955), gdzie jako kie- członkiem założycielem Stowarzyszenia Fil- I to na 10 lat przed słynną Tootsie, 21 przed W jednym z wywiadów mówił: „ja się nie pamięci. Dobrym zakończeniem tego wspo- ratorskim PWSF. Od brata i jego kolegów ze rownik zdjęć sprowadził w charakterze sta- mowców Polskich (legitymacja nr 0006), Panią Doubtfire! nadaję do filmu, mój charakter i talent nie mnienia będzie tytuł wydanego przed trzema studiów: Jerzego Gruzy, Jerzego Matuszkie- tystów młodzież aktorską ze szkół teatral- które w 2013 roku przyznało mu Nagrodę Mało kto wie, że Wojciech Pokora prze- mają z filmem za wiele wspólnego. Teatr to laty wywiadu-rzeki z aktorem: „Z Pokorą wicza, Romana Polańskiego, Witolda Sobo- nych w Łodzi, Krakowie i Warszawie. Na SFP za wybitne osiągnięcia artystyczne i szedł w życiu dość niezwykłą drogę do arty- jest przygoda mojego życia”. My będziemy przez życie”. Pokorą przez duże i małe „p”. cińskiego, Jerzy zaraził się bakcylem kina. planie poczuł się jak ryba w wodzie i nie wkład w rozwój polskiej kinematografii. stycznej kariery. Zatrudniony tuż po maturze go jednak pamiętać głównie ze srebrnego Zawodowo pierwszy raz zetknął się z wrócił za biurko aż do roku 1986, w któ-

Fot. Piotr Fotek/Reporter Fot. Piotr w fabryce FSO, zgłosił się do kółka teatralnego, i szklanego ekranu. Dla mnie najwspanial- Tomasz Domagała kinem, obejmując w 1951 roku posadę kie- rym, w czasach niełatwych dla kina, został Andrzej Bukowiecki Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP

100 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 101 IN MEMORIAM Barbara Wałkówna Wojciech Wójcik Diabelski zawód Kino w najlepszym Rybkowskiego, Królowej aniołów Mariu- Kochała aktorstwo, spełniała się na scenie sza Grzegorzka, telenowelach Klan i Na Wspólnej. teatralnej, ale i X Muza była jej bardzo Po 9 sezonach w „Jaraczu” aktorka posta- gatunku bliska. Odeszła 28 stycznia, w wieku 85 lat. nowiła związać się z łódzkim Teatrem Nowym. Tutaj, podczas 18 sezonów, Należał do tego grona stworzyła kilkadziesiąt ról, m.in. przej- mująco tragiczną postać tytułowej Medei twórców, którzy Eurypidesa w reżyserii Jerzego Hoffmana, przekomiczną Matkę Albertynki w „Ope- najlepiej czuli się w kinie retce” Gombrowicza i upiorną Rosabellę w „Zwłoce” Düerrenmatta (obie w reży- gatunkowym. Warsztat serii Kazimierza Dejmka). „Pani Basia miała jedną cechę, dość łączył z doświadczeniem rzadką wśród aktorów: uważność na drugiego człowieka” – wspomina Gabriela nabytym podczas Muskała. – „Była ciekawa ludzi. Kiedy spo- tykałyśmy się na korytarzu teatru, łapała terminowania mnie za rękę, pytała co u mnie i słuchała. Rozmowa z nią nigdy nie była zdawkowa. u klasyków. Wojciech Patrzyła na rozmówcę w skupieniu i z praw- dziwą ciekawością. Ten przenikliwy wzrok Wójcik zmarł 1 lutego Wojciech Wójcik jej wielkich, niebieskich oczu będę miała zawsze w pamięci”. w wieku 75 lat. Jest możliwe, że są osoby, które nie przy- pomną sobie jej licznych, choć nie pierw- eśli ktoś jak Wojciech Wójcik był synem cyjnych, w których jako reżyser i współsce- dobrze zapisały się w pamięci widzów. „Ide- szoplanowych ról filmowych, ale pewnie jednego z najlepszych kierowników pro- narzysta firmował swym nazwiskiem dobry alną symbiozę kina sensacyjnego z poważ- niewielu znajdzie się takich, którzy – choćby dukcji, który – bo nie dało się inaczej – scenariusz, prawdziwe dialogi i przekonywu- niejszą refleksją na temat współczesności nieświadomie – nie zapamiętali jej kreacji, Jprzynosił „robotę do domu”, w halach jące aktorstwo. Niby proste, ale w warunkach osiągnął Wójcik w serialu Ekstradycja (1995- Barbara Wałkówna jaką stworzyła w Seksmisji Juliusza Machul- Łodzi i Wrocławia spędzał dzieciństwo, a na siermiężnego socjalizmu jednak trudne do ‑97), szczególnie w jego pierwszej części. Cykl skiego, w którym to filmie... nie pojawia się planie filmowym poruszał się pewnie lepiej przełożenia na realia filmowej opowieści, ten był największym sukcesem kasowym na ekranie nawet na moment. Otóż Eksce- niż po własnym podwórku, ten musiał tra- w której i napięcie, i nastrój, i kreacje odgry- i artystycznym w karierze reżysera” – pod- wielbiała grać. Czy była to rola Łodzianie mieli szczęście, że małżonkowie lencja, grana przez Wiesława Michnikow- fić do branży. I Wojtek, syn legendarnego wają ważną rolę, ale niemniej istotna pozo- sumowywał recenzent miesięcznika „Kino”. główna, czy maleńki epizod, Barbara Wałkówna i Józef Zbiróg pokochali skiego, mówi jej głosem. Prawda, że wszy- szefa produkcji Zygmunta Wójcika, najpierw staje spektakularna inscenizacja. Wójcikowi Potrafił i lubił być prawdziwą duszą towa- nasycała postać swoją osobo- Łódź, dokąd trafili z katowickiego Teatru scy pamiętamy ten głos? skończył łódzką Szkołę Filmową, a potem udawało się, dobrze się czuł w kryminalno- rzystwa, świetnie opowiadał mocne kawały wością tak intensywnie, że nie Śląskiego. Zaczęli w „Jaraczu”. „Ucieszyłam „Basia w teatrze spełniała się z ogromną przez ponad dekadę pracowicie asystował ‑sensacyjnej konwencji, a niedobory finan- i anegdoty z planu filmowego. Ale – jak Umożna było oderwać od niej wzroku. I jesz- się z propozycji Feliksa Żukowskiego (dyrek- radością” – mówi Waldemar Zawodziń- Jerzemu Kawalerowiczowi, Kazimierzowi sowe czy technologiczne produkcji pokrywał w ubiegłym roku podczas festiwalu w Koło- cze ten głos – z wiekiem coraz niższy, o lekko tora Teatru im. Stefana Jaracza)” – wspo- ski, dyrektor Teatru im. Stefana Jaracza Kutzowi, Jerzemu Hoffmanowi. dynamicznym montażem, scenkami rodza- brzegu, gdzie wygłaszał laudację poprzedza- metalowej barwie, a jednocześnie ciepły. minała w jednym z wywiadów. – „Miałam w Łodzi. – „O ile w bufecie folgowała fanta- Dzięki terminowi u tych mistrzów pol- jowymi i humorem. jącą wyręczenie nagrody specjalnej Piotrowi Techniką operowała niczym akrobatka, już za sobą kilka ról w filmie, więc pomy- zji, to podczas prób z wielką powagą współ- skiego kina, w czasie realizacji samodziel- Po jednej z premier pisano: „Jego filmy Fronczewskiemu – umiał także z prawdzi- w jednej chwili chciało się do niej przytu- ślałam, że dobrze będzie przenieść się do tworzyła: role budowała w sposób logiczny nych projektów świetnie panował na pla- zwykle cieszą się większą sympatią widzów, wym uczuciem, ciepłem, niemal miłością lić, a w kolejnej przed nią uciekać. Inteli- miasta, w którym funkcjonowała najwięk- i głęboko przemyślany, obdarzając jedno- nie, bezbłędnie prowadził aktorów, a potem aniżeli krytyki. Wartka narracja, kryminalna opowiedzieć o niezwykłym talencie i oso- gentna dama i błyskotliwa intuicjonistka, sza wytwórnia filmowa”. cześnie swe postaci ogromnym ładunkiem czuwał nad montażem. Znał swój fach jak intryga, wyraziści bohaterowie i z reguły bowości swego zawodowego kolegi, a pry- poruszała się między gatunkami z niezwy- A w kinie zadebiutowała od razu główną emocjonalnym”. mało kto i choć targały nim różne żywioły, tragiczny finał, to cechy charakterystyczne watnie przyjaciela i sąsiada. Trzeba było kłą łatwością: zabawna Aniela w „Damach rolą. Jako ledwie 23-letnia dziewczyna Dla wielu miłośników teatru i filmu Bar- a temperament z trudem trzymał na wodzy, Wójcikowego kina. Reżyser stara się jed- zobaczyć łzy w oczach wzruszonego pana i huzarach” w reżyserii Zbigniewa Brzozy wykreowała tragiczną postać Marysi Rze- bara Wałkówna pozostanie artystką, która to zawsze chętnie pracowali z nim najwięksi: nak unikać stereotypów. Widowiskowość Piotra, by od razu wiedzieć, jak celna była i porażająca dramatem A w „Trzech wyso- powej w Szkicach węglem Antoniego Boh- nigdy nie zawiodła, nawet wygórowanych, Janusz Gajos, Jan Frycz, Marek Kondrat, Jerzy i »komercjalizm« próbuje łączyć z głębszym, ta opowieść. Wojciech Wójcik był wielo- kich kobietach” Barbary Sass. Ciepła i deli- dziewicza. Później ról większych i mniej- oczekiwań. O swoim zawodzie mówiła, Trela czy Krzysztof Kolberger. humanistycznym przesłaniem”. letnim członkiem Stowarzyszenia Filmow- katna Maryna w „Wujaszku Wani” w reżyse- szych było kilkadziesiąt, m.in. u Andrzeja że jest diabelski, ale bliski sercu. W pamięci widzów, a potem głównie tele- Karate po polsku (nagroda FIPRESCI na ców Polskich. rii Jacka Orłowskiego i lodowato zgaszona Munka w Pasażerce, Samotności we dwoje widzów zapisał się serią bardzo sprawnie festiwalu w San Sebastian w 1983), Prywatne

Fot. Janusz Szymański/Archiwum Teatru im. Stefana Jaracza Fot. Janusz Szymański/Archiwum Teatru Matka w „Śnie o jesieni” Pawła Miśkiewicza. Stanisława Różewicza, serialu Chłopi Jana Michał Lenarciński napisanych i zrealizowanych filmów sensa- śledztwo i Trójkąt bermudzki to tytuły, które Janusz Kołodziej Fot. SFP

102 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 103 IN MEMORIAM varia

Produkcje z Gdyńskiej lutego zmarł w Warszawie Jerzy Jaki- Opolskiej w Opolu, by ostatecznie w 1957 Szkoły Filmowej Smok Smoków dla 7 miak, rekwizytor i scenograf. W kine- rozpocząć wieloletnią zawodową współ- matografii pracował od połowy lat 90. na pracę z Teatrem im. Juliusza Słowackie- w kinach planach wielu filmów, seriali i spektakli Te- go w Krakowie. Wierna była tej scenie do marca do kin trafi blok krót- Siergieja Łoźnicy atru Telewizji. Współpracował scenogra- końca, do emerytury, na którą przeszła 9kich metraży z GSF pod wspól- ficznie m.in. przy obrazie kinowym Nocne w roku 2001. Na małym i dużym ekranie nym tytułem „Gdyńska Szkoła Fil- ada Programowa Krakowskiej Fun- graffiti Macieja Dutkiewicza i serialu Za- pojawiła się kilkanaście razy, w większo- mowa – The Best Of vol 1.”. Obrazy Rdacji Filmowej postanowiła w tym giniona Andrzeja Kostenki, a także takich ści w spektaklach Teatru Telewizji, często są dobrane pod kątem najbardziej roku uhonorować nagrodą Smoka przedstawieniach telewizyjnych, jak Po- występując w rolach inteligentek lub ary- docenianych na festiwalach w ciągu Smoków, za wyjątkowy wkład w roz- dróż do Wenecji w reżyserii Janusza Majew- stokratek. W jej dorobku znajdziemy m.in. ostatnich pięciu lat. W tym pierw- wój kinematografii światowej, wybit- skiego czy Dożywocie Wojciecha Pszonia- filmowąLalkę Wojciecha Jerzego Hasa szym bloku znajdą się następu- nego reżysera dokumentalistę Sier- ka. Był niezwykle cenionym rekwizytorem, i takie przedstawienia telewizyjne, jak Król jące tytuły: Dzień babci Miłosza gieja Łoźnicę. To już 21. laureat tego od 18 lat pracował w tym zawodzie na pla- Agis w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego, Sakowskiego (zdobywca 28 nagród prestiżowego wyróżnienia i najmłod- nie serialu M jak miłość. Maria i Gertruda Danuty Michałowskiej, i wyróżnień na festiwalach w kraju szy w historii zdobywca tej nagrody Stan wyjątkowy Józefa Słotwińskiego, Wilk i za granicą), Koniec widzenia Grze- (rocznik 1964). Przewodniczący Rady Siergiej Łoźnica kazański Filipa Zylbera. Irena Szramowska- gorza Mołdy (m.in. nominowany Programowej, prof. Tadeusz Lubelski, lutego zmarł w Krakowie Mieczysław -German w 2003 roku została odznaczona do Złotej Palmy w Konkursie Fil- podał takie m.in. uzasadnienie nomi- 7 Święcicki (81 l.), aktor, piosenkarz, Złotym Krzyżem Zasługi. mów Krótkometrażowych na 70. nacji: „Łoźnica wypracował własny styl festiwalem. Możemy więc tego – uro- rodowy sukces. Jego trzy pełnome- współzałożyciel krakowskiej Piwnicy Pod MFF w Cannes), Matka Łukasza kina dokumentalnego, wynikły z cier- dzonego w Baranowiczach, wykształ- trażowe fabuły Szczęście ty moje, We Baranami. Był absolwentem Wydziału Wo- Ostalskiego (wiele nagród i wyróż- pliwości i dystansu do świata, oparty na conego w Kijowie, od lat mieszkają- mgle, Łagodna oraz dokument Maj- kalnego Państwowej Wyższej Szkoły Mu- lutego zmarła w Warszawie Hali- nień festiwalowych), Między nami długich ujęciach i błyskotliwej ścieżce cego w Niemczech – reżysera uważać dan. Rewolucja godności miały swoje zycznej w Krakowie. Debiutował w Piwni- 17 na Chmielewska (85 l.), reżyser- Macieja Millera (dokument nagro- dźwiękowej. Kracauer miałby z jego za bez mała krakowskiego filmowca”. światowe premiery w Cannes. Filmy cy Pod Baranami w 1956 roku w progra- ka i scenarzystka. Swoje zawodowe życie dzony m.in. w Busan). Najlepsze twórczością nierozstrzygalny kłopot, Oficjalne wręczenie Smoka Smo- Łoźnicy wielokrotnie wygrywały festi- mie „Jezioro trzech wieszczek”. Później wy- związała z mężem Tadeuszem Chmielew- produkcje z coraz bardziej cenio- bo to kino czystej rejestracji, jedno- ków odbędzie się 29 maja podczas 58. wale filmowe na całym świecie. Na stępował na scenach krakowskich, w Sta- skim, z którym współpracowała reżysersko nej Gdyńskiej Szkoły Filmowej cześnie całkowicie wykreowane. (…) Krakowskiego Festiwalu Filmowego. KFF jego dokumentalny debiut Dzi- rym Teatrze, Teatrze Rapsodycznym i Te- przy tak znanych filmach, jak Walet pikowy zostaną wprowadzone do kin Łoźnica jest jako filmowiec docie- W programie imprezy, w ramach retro- siaj zbudujemy dom został nagrodzony atrze 38. Po 45-leciu Piwnicy Pod Barana- i Wierna rzeka (przy obu tytułach była też w Polsce przez firmę dystrybu- kliwym i upartym badaczem Rosji. spektywy, znajdzie się wiele wybitnych Brązowym Smokiem. W latach póź- mi wrócił do kabaretu, z którym związa- współautorką scenariusza), Gdzie jest gene- cyjną Media Move. Odkrywa ciężar jej przeszłości (nieraz dzieł reżysera, m.in. jego najnowszy niejszych trzykrotnie odbierał w Kra- ny był już do śmierci. W 1963 na Festiwa- rał, Pieczone gołąbki, Nie lubię poniedział- ożywiając taśmy archiwalne), ale także obraz Dzień Zwycięstwa. Tradycyjnie, kowie główne nagrody: w 2006 Złotego lu Polskiej Piosenki w Opolu otrzymał wy- ku, Wiosna panie sierżancie. Pełniła funkcję jej niepowtarzalną, czasem wstrząsa- odbędzie się także master class laure- Smoka za Blokadę, w 2008 Złoty Róg za różnienie za piosenkę „Nie wołaj mnie” (sł. II reżysera przy obrazach Tadeusza Chmie- 24. Wielka Przygoda jącą, dzisiejszość. (…) To filmowiec od ata. Siergiej Łoźnica w czasie dwu- Rewię i w 2013 znów Złotego Smoka za Antoni Słonimski). Był cenionym wyko- lewskiego: Wśród nocnej ciszy i Jak rozpęta- początku swej pracy artystycznej, czyli dziestoletniej kariery stworzył wiele List. Tegoroczny, 58. KFF odbędzie się nawcą starych romansów cygańskich i ro- łem drugą wojnę światową. Halina Chmie- z Filmem od ponad 20 lat związany z naszym filmów, które odniosły międzyna- w dniach 27 maja – 3 czerwca. syjskich, głównie z repertuaru Aleksandra lewska była wieloletnią członkinią Stowa- styczniu w Centrum Sztuki Wertyńskiego. Wystąpił w takich filmach, rzyszenia Filmowców Polskich. WDziecka w Poznaniu wystar- jak Rzeczywistość oraz Dziewczyna z dobre- towała 24. Wielka Przygoda z Fil- go domu Antoniego Bohdziewicza, Ścia- mem stanowiąca całoroczny cykl nej. Założeniem warsztatów jest Festiwal „Młodzi czynających swoją artystyczną European Short Pitch na czarownic Pawła Komorowskiego, Raj lutego zmarł w Zabrzu Paweł Fida- spotkań warsztatowych z zakresu aktywne uczestnictwo uczniów drogę poprzez stworzenie moż- na ziemi Zbigniewa Kuźmińskiego, Moja 21la (52 l.), operator dźwięku. Był ab- realizacji filmu. Do uczestnictwa we wszystkich etapach powstawa- i Film” czeka na liwości konfrontacji ich pierw- ramach projektu Poznań wojna, moja miłość Janusza Nasfetera, czy solwentem Wydziału Informatyki i Na- w projekcie zakwalifikowano tym nia filmu, od pomysłu do realiza- szych dokonań z przygotowaną WID podczas 10. Short w spektaklach Teatru Telewizji, m.in. O coś uki o Materiałach Uniwersytetu Śląskie- razem 4 grupy: ze Szkoły Podsta- cji, od scenariusza poprzez plan zgłoszenia do odbioru widownią. „Młodzi Waves Festival odbędzie się więcej niż przetrwanie Grzegorza Królikie- go w Katowicach. Odpowiadał za dźwięk wowej nr 78, Liceum Plastycz- zdjęciowy do montażu. Od kil- ozpoczął się nabór na 37. edy- i Film” to forum spotkania mło- forum koprodukcyjne Euro- wicza i Pastorałce Stefana Szlachtycza. Mie- przy takich filmach fabularnych, jak telewi- nego, Ośrodka Kuratorskiego nr kunastu lat warsztaty adresowane Rcję Koszalińskiego Festiwalu dych filmowców z publiczno- pean Short Pitch (21-25 marca) czysław Święcicki w 2010 roku został od- zyjna Belissima Artura Urbańskiego, kino- 3 w Poznaniu oraz Ośrodka Szkol- są także do dzieci i młodzieży Debiutów Filmowych „Mło- ścią, doświadczonymi twórcami zorganizowane wspólnie przez znaczony Srebrnym Medalem Zasłużony we: Skazany na bluesa Jana Kidawy-Błoń- no-Wychowawczego dla Dzieci z różnym stopniem niepełno- dzi i Film”, która odbędzie się i młodymi krytykami. Organiza- Europejską Sieć Młodego Kina Kulturze – Gloria Artis. skiego, Chaos Xawerego Żuławskiego, Fu- Niewidomych w Owińskach. sprawności ruchowej, intelek- w dniach 18-23 czerwca. Do 20 torzy festiwalu zapraszają zainte- Nisi Masa oraz Fundację Ad tro Tomasza Drozdowocza, czy też przy se- Opieki artystycznej podjęli się tualnej oraz dzieci i młodzieży kwietnia organizatorzy czekają na resowane osoby, stowarzyszenia Arte. Wydarzenie jest szansą rialu Patryka Vegi Pitbull, oraz sitcomach zawodowi reżyserzy: Jacek Fili- z tzw. marginesu społecznego. zgłoszenia krótkometrażowych oraz instytucje do organizowa- dla młodych profesjonalistów lutego zmarła w Krakowie Irena Szra- Graczykowie i Daleko od noszy, a także tele- piak, Mikołaj Haremski, Mariusz Zadaniom edukacji filmowej i pełnometrażowych debiutów nia w ramach 37. KFDF „Młodzi z branży na pozyskanie fundu- 8 mowska-German (87 l.), aktorka te- noweli Barwy szczęścia. Pracował również Palej i Maciej Sterło-Orlicki. Kura- towarzyszą wówczas także cele wyprodukowanych po 1 stycz- i Film” spotkań, stoisk handlo- szy na realizację filmu, a także atralna, telewizyjna i filmowa. Była absol- przy filmach dokumentalnych, m.in. Pa- torem projektu od początku jego terapeutyczne i wychowawcze. nia 2017 roku. W ramach KFDF wych i promocyjnych, pokazów, jego promocję na arenie mię- wentką Państwowej Wyższej Szkoły Te- rze mieszanej Kingi Dębskiej i Lenki Wim- istnienia jest Marian Suchanecki. Powstałe w ramach warsztatów „Młodzi i Film” organizowane wystaw oraz innych imprez słu- dzynarodowej. Dla poznańskiej atralnej w Łodzi (1954). Zaraz po szko- merovej czy Antek puka do raju Krzysztofa Podstawowym celem, a zarazem etiudy mają swoją kinową pre- są dwa Konkursy: Pełnometra- żących rozwojowi sztuki i kultury publiczności to okazja do spo- le występowała w Teatrze Powszechnym Magowskiego. zadaniem uczestników warszta- mierę podczas Międzynarodo- żowych Debiutów Fabularnych filmowej. Informacje o selekcji tkania aktywnych zawodowo w Łodzi, a w kolejnym sezonie w łódz- tów jest samodzielna realizacja, wego Festiwalu Filmów Młodego oraz Krótkometrażowych Debiu- oraz inne szczegóły dotyczące przedstawicieli środowiska kim Teatrze im. Stefana Jaracza. Następ- Oprac. Julia według własnego pomysłu, krót- Widza Ale Kino!, który odbywa tów Filmowych (animacja, doku- imprezy dostępne są na stronie: filmowego i na zapoznanie się nie przez rok grała na scenie Teatru Ziemi Michałowska kiej, kilku-, kilkunastominutowej się w grudniu, w Poznaniu. ment, fabuła). Celem wydarzenia www.mlodziifilm.pl. z coraz bardziej popularnymi

etiudy fabularnej lub dokumental- jest promocja twórców rozpo- praktykami w sektorze audio- Korczyński/Materiały prasowe KFF Fot. Tomasz

104 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 105 varia

wizualnym, jakimi są pitchingi. z których wiele odniosło mię- we wrocławskim Kinie Nowe sje, w których porównywane są Dopełnieniem forum będzie dzynarodowy sukces. European Horyzonty cykl filmowy jest punkty widzenia różnych kul- pokaz najciekawszych obra- Short Pitch to nie tylko forum laureatem nagrody PISF w kate- tur. Wiosenna odsłona projektu Zimna Gra – polski film Lotte Verbeek zów powstałych dzięki udzia- koprodukcyjne w Poznaniu, ale gorii „Najlepszy projekt edu- odbywać się będzie między w filmieZimna Gra, łowi twórców w projekcie Euro- bardzo rozbudowany projekt kacyjny”. Organizowany od 1 marca a 10 maja. Hasłem nad- w języku angielskim reż. Łukasz Kośmicki pean Short Pitch na przestrzeni z warsztatami scenariopisar- początku 2012 roku jest swego chodzącego sezonu jest Family ostatnich lat pod nazwą ESP: skimi (w tym roku w styczniu rodzaju kursem historii polskiej Matters. Program pozwoli wórcy reklamują swój projekt słowami „oscarowa obsada, Screen it! European Short Pitch w Wilnie) oraz sesją online. kinematografii, który prezentuje widzom przyjrzeć się temu, Tpolska produkcja, amerykańskie kino”. Po raz pierwszy promuje młode talenty, zapew- jej arcydzieła w wersji z napi- jak polscy filmowcy portretują w historii, polscy producenci realizują film w języku angiel- nia wsparcie przy znalezieniu sami angielskimi, co czyni go życie rodzinne. Na otwarcie 10. skim z myślą o dystrybucji międzynarodowej. Zimna Gra odpowiednich koproducentów Polish Cinema for dostępnym dla zagranicznych edycji wybrano obraz o niezwy- (The Coldest Game), do której w lutym rozpoczęto zdjęcia, z Europy, jak i promocji krót- mieszkańców Wrocławia. Pro- kle adekwatnym tytule – Życie to najnowszy obraz Watchout Studio. Na planie, w wyjątko- kich metraży. Od pierwszej edy- Beginners jekcje poprzedzane są prelekcją rodzinne Krzysztofa Zanus- wej scenerii Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, spoty- cji (w 2007) zaprezentowano tym roku odbędzie się już uznanych ekspertów – twór- siego z 1971 roku. Podczas kają się laureaci Oscara, światowe sławy kina oraz wielokrot- 220 projektów, co zaowocowało W10. sezon Polish Cinema ców i filmoznawców. Po seansie kolejnych seansów publicz- nie nagradzani polscy twórcy, m.in. aktorzy: William Hurt, produkcją 82 krótkich filmów, for Beginners. Odbywający się natomiast odbywają się dysku- ność obejrzy również: Rewers Lotte Verbeek, Corey Johnson, Aleksey Serebryakov, Robert Borysa Lankosza, Moje córki Więckiewicz oraz scenograf Allan Starski i autor zdjęć Paweł krowy Kingi Dębskiej, Komu- Edelman. Film reżyseruje, według swojego i Marcela Sawic- nię Anny Zameckiej czy Plac kiego scenariusza, Łukasz Kośmicki. Producentami są: Piotr się świadkiem toczących się wydarzeń i miejscem tytułowej Zbawiciela Krzysztofa Krau- Woźniak-Starak, Krzysztof Terej i Daniel Baur. Tytułowa gra gry. Nieustająca tajemnica tego miejsca, nieodkryte sale, tajne zego. Za koncepcję programową toczy się w Warszawie, która w 1962 roku stała się centrum przejścia, które rzadko można oglądać w innych produkcjach cyklu odpowiada Adam Kruk – wydarzeń decydujących o losach świata. Czy możliwe jest, że filmowych – sprawią, że Pałac raz jeszcze stanie się świad- krytyk filmowy, dziennikarz w Polsce odbyła się kiedyś rozgrywka, która mogła skończyć kiem swoich czasów. Zdjęcia będą realizowane do kwietnia i filmoznawca, członek Koła się trzecią wojną światową? Za kulisy wielkiej międzynarodo- 2018, a premierę zaplanowano na 2019 rok. Partnerem filmu Piśmiennictwa SFP i FIPRE- wej polityki i w ponadczasowy konflikt mocarstw ma widzów jest miasto stołeczne Warszawa oraz Zarząd Pałacu Kultury SCI, laureat Grand Prix w Kon- wciągnąć poruszający thriller i szpiegowska historia zapo- i Nauki sp. z o.o. Obraz jest współfinansowany przez PISF. kursie o Nagrodę im. Krzysztofa mnianego, genialnego mistrza szachowego Joshuy Manskiego Międzynarodowy agent sprzedaży to Hyde Park Entertain- Mętraka w 2012 roku. (William Hurt). Miejscem akcji będzie Pałac Kultury i Nauki ment Group, dystrybucję światową koordynuje K5 Interna- w Warszawie – niczym kultowe Gotham City – który stanie tional, a za krajową odpowiada Next Film. II seria Przytul mnie

tudio Animoon w kopro- Współpraca z takim partne- dystrybucji kinowej, a także Sdukcji z firmą Animex rem gwarantuje serialowi dys- festiwalowej (był m.in. poka- Kalendarz imprez – marzec 2018 z Chin rozpoczyna produkcję trybucję na rynku chińskim zany w konkursie prestiżowego Gminny Ośrodek Kultury Górzno II sezonu serialu Przytul mnie i azjatyckim. Światową sprze- festiwalu w Annecy), co prze- na podstawie bestsellerowej daż zapewnia niemiecki agent łożyło się na rozpoznawalność 18. Tydzień Kina Poznań, 20-25 marca książki Przemysława Wechte- sprzedaży – Studio Hamburg. tytułu w Polsce i za granicą. Hiszpańskiego www.shortwaves.pl rowicza i Emilii Dziubak „Pro- Od premiery Przytul mnie na Warszawa, Kraków, Cicha Noc z Polską Światłoczułą szę mnie przytulić”. Produkcja antenie Telewizji Puls w kwiet- Oprac. Julia Poznań, Wrocław, 3. Dziecięcy Festiwal otrzymała wsparcie PISF oraz niu 2017 roku serial trafił do Michałowska Katowice, Gdańsk, Łódź, Sztuki Filmowej a pierwszą trasę w nowym two kujawsko-pomorskie. Jak tłoczułej trasie” sale projek- MKiDN. Jak informują produ- Białystok, Lublin Koszalin, Nroku w ramach projektu zawsze projekcje odbyły się cyjne wypełniły się po brzegi, cenci „po raz pierwszy w Pol- 15 marca – 22 kwietnia 21-22 marca Doroty Kędzierzawskiej tam, gdzie nie ma kina, cza- a film zachęcił do długich sce, po 1989 roku, plan produk- www.manana.pl www.ck105.koszalin. i Arthura Reinharta – Pol- sem w bardzo oryginalnych i ożywionych dyskusji. Stycz- cji II sezonu zakłada realizację pl/festiwale/dzieci-cy- ska Światłoczuła – zapro- miejscach (jak np. dawny niową trasę Polski Światło- aż 39 odcinków, zamiast stan- 11. Praski Festiwal festiwal-sztuki-filmowej/ szono debiut ze Studia zbór ewangelicki czy zakład czułej wsparli: 8 Dzień Tygo- dardowych 13. Tym samym Filmów Młodzieżowych Munka-SFP – Cichą Noc karny), ale za to na profesjo- dnia w Warszawie, Gminny serial Przytul mnie, który Warszawa, 19-21 marca 6. Ogólnopolski Piotra Domalewskiego. Ten nalnym ekranie i z cyfrowego Ośrodek Kultury Górzno, docelowo ma osiągnąć liczbę www.ffm.org.pl Festiwal Polskiej Rys. Zbigniew Stanisławski nagrodzony Złotymi Lwami projektora najwyższej jako- BDK – Brodnicki Dom Kul- 52 odcinków, ma bardzo duże Animacji O!PLA triumfator ubiegłorocznego ści. Widzowie w tych małych tury, Kuźnia Inicjatyw Lokal- szanse na realną konkurencję 7. Festiwal dla Kilkadziesiąt festiwalu w Gdyni został miejscowościach mogli się nych w Lisewie, Centrum z zagranicznymi serialami kie- Scenarzystów Script miejscowości zaprezentowany w pięciu spotkać po seansach z reżyse- Kultury i Sztuki w Sępólnie rowanymi do grupy widzów Fiesta w Polsce, miejscowościach: Górznie, rem Piotrem Domalewskim Krajeńskim, producent Cichej przedszkolnych i wczesnosz- Warszawa, 19-23 marca 21 marca – 13 maja Brodnicy, Lisewie, Sępól- i odtwórcą jednej z głównych Nocy – Studio Munka-Sto- kolnych”. Przytul mnie ma www.scriptfiesta.pl www.polskaanimacja.pl nie Krajeńskim i Koronowie. ról – Tomaszem Ziętkiem. warzyszenie Filmowców Pol- ogromny potencjał między- Tym razem szlak Światłoczu- Skwapliwie z tej szansy sko- skich oraz jej dystrybutor – narodowy, powstając jako 10. Short Waves Oprac. Marcin łej wiódł przez wojewódz- rzystali i stworzone na „świa- Forum Film Poland. pierwsza w historii koproduk- Festival Radomski

Fot. Karolina Piejko cja między Polską a Chinami. Studio Fot. Krzysztof Wiktor/Watchout

106 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 107 box office box office styczeń 2018 WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA Trzy, dwa, jeden... start! OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 NARZECZONY NA NIBY NARZECZONY NA NIBY MÓWI SERWIS Polska 18 145 109 883 488 18 145 109 883 488 250 12.01.2018 Początek roku to nieznaczny spadek sprzedaży biletów, 2 FERNANDO FERDINAND IMPERIAL USA 10 312 645 552 947 10 312 645 552 947 262 05.01.2018 CINEPIX ale za to obserwujemy w tym pierwszym miesiącu wzrost 3 PODATEK OD MIŁOŚCI PODATEK OD MIŁOŚCI KINO ŚWIAT Polska 7 512 336 381 522 7 512 336 381 522 343 26.01.2018 4 GOTOWI NA GOTOWI NA WSZYSTKO. KINO ŚWIAT Polska 7 041 243 357 727 7 041 243 357 727 258 05.01.2018 WSZYSTKO. EXTERMINATOR zainteresowania polskim kinem. EXTERMINATOR

5 JUMANJI: PRZYGODA JUMANJI: WELCOME TO UIP USA 6 467 350 330 426 10 607 749 529 865 132 29.12.2017 styczniu przed srebr- W DŻUNGLI THE JUNGLE Dorota Kolak i Julia Kamińska nymi ekranami panował 6 PADDINGTON 2 PADDINGTON 2 MONOLITH Wlk. Brytania/ 6 120 528 358 978 11 566 876 653 877 221 29.12.2017 tradycyjnie duży ruch, w filmieNarzeczony na niby, Francja/USA reż. Bartosz Prokopowicz ale z obowiązku pozwolę 7 CUDOWNY CHŁOPAK WONDER MONOLITH USA/Hong Kong 5 722 159 345 226 5 722 159 345 226 166 19.01.2018 sobie odnotować kolejny, rok do roku, nie- W 8 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: THE LAST DISNEY USA 5 612 654 250 133 45 406 094 2 076 731 608 14.12.2017 znaczny spadek sprzedaży biletów w tym OSTATNI JEDI JEDI okresie. Ta tendencja utrzymuje się już od 9 NAZNACZONY: OSTATNI INSIDIOUS: THE LAST UIP USA/Kanada 3 761 291 175 653 3 761 291 175 653 117 05.01.2018 kilku sezonów, ale nie przeszkadza to osta- KLUCZ KEY tecznie w biciu kolejnych rocznych rekor- 10 WIĘZIEŃ LABIRYNTU: THE MAZE RUNNER: THE IMPERIAL USA 3 438 987 149 589 3 438 987 149 589 150 26.01.2018 dów frekwencyjnych. Za to rośnie stycz- LEK NA ŚMIERĆ DEATH CURE CINEPIX niowa sprzedaż biletów na filmy polskie. 74 134 302 3 785 689 W styczniu 2018 sprzedano 5 360 342 11 PASAŻER THE COMMUTER KINO ŚWIAT Wlk. Brytania/USA 3 162 247 153 900 3 162 247 153 900 113 12.01.2018

bilety, z czego około 2 mln na tytuły 12 ATAK PANIKI ATAK PANIKI AKSON Polska 2 890 323 155 727 2 890 323 155 727 225 19.01.2018 rodzime. W roku 2017 sprzedano 5 416 367 biletów, ale 1,6 mln na produkcje kra- 13 GRA O WSZYSTKO MOLLY'S GAME MONOLITH Chiny/USA 2 879 691 145 826 2 879 691 145 826 106 05.01.2018 jowe. W 2016 sprzedaż była jeszcze więk- 14 TEDI I MAPA SKARBÓW TAD JONES: THE HERO UIP Hiszpania 2 259 264 125 588 2 259 264 125 588 152 19.01.2018 sza i sięgnęła 5 589 649 biletów, z czego RETURNS niemal 2 mln na filmy polskie. W porów- 15 GNOMY ROZRABIAJĄ GNOME ALONE KINO ŚWIAT Kanada/USA 2 205 021 119 739 2 205 021 119 739 193 26.01.2018

naniu do ubiegłego roku spadek sprzedaży 16 I TAK CIĘ KOCHAM THE BIG SICK GUTEK FILM USA 1 282 539 71 416 1 282 539 71 416 97 05.01.2018 sięgnął około 56 tys. Jeśli jednak spoj- 17 WSZYSTKIE PIENIĄDZE ALL THE MONEY IN THE MONOLITH USA 1 226 082 61 035 1 226 082 61 035 113 26.01.2018 rzymy na sprzedaż ze stycznia 2016, to ŚWIATA WORLD różnica ta sięga już blisko 230 tys. I ten 18 ESCAPE ROOM ESCAPE ROOM FORUM FILM USA 1 118 875 56 526 1 118 875 56 526 92 19.01.2018 ostatni wynik byłby dziś bardzo niepo- kojący, gdyby nie roczne podsumowanie 19 CZAS MROKU DARKEST HOUR UIP Wlk. Brytania 887 080 45 067 887 080 45 067 53 26.01.2018 polskiego box office’u, który od kilku lat 20 POMNIEJSZENIE DOWNSIZING UIP Norwegia/USA 876 646 46 496 876 646 46 496 93 12.01.2018

notuje rekordowe osiągnięcia. Możemy 18 787 768 981 320 spać spokojnie? TOP 20: 92 922 070 4 767 009 Gdzie szukać przyczyn, nieco tylko, ale jednak, słabszego zainteresowania kinem na początku roku? W 2017 w pierwszej lazły się trzy nasze propozycje. Na czele Fernando, którą obejrzało w tym okre- dziesiątce przebojów znalazły się dwie zestawienia uplasował się Narzeczony na sie 552,9 tys. widzów. Generalnie kino bardzo popularne animacje, cztery pro- niby, który przez trzy tygodnie zgromadził familijne sprzedawało się znakomicie. FILMY polskie dukcje polskie, jeden film o „gwiezdnych 883,4 tys. widzów i zmierzał do miliona Wysokie miejsce zajął film Jumanji: Przy- LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE Ekrany DATA wojnach” i trzy inne mocne tytuły z Hol- sprzedanych biletów. Na trzecim miej- goda w dżungli, którym w styczniu zain- OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY lywood. Przed rokiem w styczniu mieli- scu uplasował się Podatek od miłości i do teresowało się 330,4 tys. osób. Podobną 1 NARZECZONY NA NIBY MÓWI SERWIS 18 145 109 883 488 18 145 109 883 488 250 12.01.2018 śmy już jeden milionowy przebój i była zajęcia tego miejsca wystarczył mu tylko popularnością cieszył się Paddington 2, 2 PODATEK OD MIŁOŚCI KINO ŚWIAT 7 512 336 381 522 7 512 336 381 522 343 26.01.2018

to animacja Sing. W pierwszym miesiącu jeden tydzień. W tym okresie film obejrzało na którego w pierwszym miesiącu roku 3 GOTOWI NA WSZYSTKO. EXTERMINATOR KINO ŚWIAT 7 041 243 357 727 7 041 243 357 727 258 05.01.2018 2018 zdecydowanie zabrakło takiej wła- 381,5 tys. widzów, ale w lutym i tutaj wynik sprzedano 358,9 tys. biletów. Fenomenem 4 ATAK PANIKI AKSON 2 890 323 155 727 2 890 323 155 727 225 19.01.2018 śnie propozycji. W pierwszej dziesiątce zbliżał się do miliona sprzedanych bile- polskich kin stał się jednak Cudowny chło- znalazły się więc: jedna animacja, dwie tów. Takim hitem nie był tytuł Gotowi na pak, którego w styczniu zobaczyło 345,2 5 NAJLEPSZY MÓWI SERWIS 872 841 51 686 12 798 927 738 085 250 17.11.2017 fabuły familijne, trzy produkcje polskie, wszystko. Exterminator, który przez cztery tys. widzów, a w lutym znacznie więcej 6 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT 508 935 23 913 57 029 909 3 008 566 549 10.11.2017 jeden film z serii Gwiezdnych wojen oraz tygodnie od premiery przyciągnął solidne osób spragnionych takiego optymistycz- 7 TWÓJ VINCENT NEXT FILM 368 634 26 368 6 252 026 393 299 176 06.10.2017 trzy inne mocne obrazy hollywoodzkie. 357,7 tys. widzów. Niestety duże nagroma- nego kina. Gwiezdne wojny: Ostatni Jedi 8 CICHA NOC FORUM FILM 250 023 14 858 6 227 589 358 607 195 24.11.2017 I to właśnie produkcje amerykańskie nieco dzenie polskich premier w styczniu najbar- cieszyły się większym zainteresowaniem zawiodły w box office’ie. dziej zaszkodziło Atakowi paniki, na który od Łotra 1 i tylko w styczniu zgromadziły 9 STUDNIÓWK@ WISTECH 105 768 5 424 105 768 5 424 53 05.01.2018 ALTER EGO Styczeń 2018 roku to przede wszystkim wybrało się „jedynie” 155,7 tys. kinomanów. 250,1 tys. widzów, a w sumie ponad 2 mln. 10 DZIKIE RÓŻE 83 084 5 853 162 083 10 823 35 29.12.2017 PICTURES sukcesy tytułów rodzimych. W pierwszej Drugie miejsce wśród styczniowych TOP 10: 37 778 296 1 906 566 Fot. Hubert Komerski/Dystrybucja Mówi Serwis piątce najpopularniejszych obrazów zna- przebojów zajęła hollywoodzka animacja Krzysztof Spór

108 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 109 POLSKIE KINO HISTORYCZNE NA DVD Popiół i diament

zaakcentować wiarę w komu- dym pokoleniem epoki odwilży – artystyczne Popiołu i diamentu. marzenia o spokojnym życiu, tak nistyczny system. zachłannym na wszystko, co Dynamiczną narrację operującą czy owak, były więc niemożliwą A jak jest z filmem? Szczęśliwie przychodzi zza żelaznej kurtyny, skrótem i metaforą (to tutaj poja- do zrealizowania w tamtych cza- dużo więcej w nim ambiwalencji, także na płynące stamtąd trendy wia się słynny biały, błąkający sach utopią. która nawet dzisiaj – w czasach, obyczajowe – niż z pełną etosu się wśród ruin koń, który stanie Gdy w początkach XXI wieku gdy polityczne realia stanowią generacją wojenną. Dla kontra- się jedną z „ikon” kina Wajdy). po raz pierwszy dokonywałem na rewers tego, z czym mieliśmy stu – sceny ze Szczuką, w któ- Czarno-białe zdjęcia Jerzego łamach „Filmu” rewizji po latach do czynienia przez powojenne rego wciela się aktor teatralny, Wójcika inspirowane są eks- Popiołu i diamentu Wajdy, napi- dekady – wciąż nasuwa raczej Wacław Zastrzeżyński, są w fil- presjonizmem, jak i francuskim sałem, że Chełmicki uosabia dzi- pytania niż konstatacje. Autorzy mie sztywne, deklaratywne, realizmem poetyckim. Nowo- siaj pokolenie przełomu, które adaptacji filmowej (Wajda i sam utrzymane w poetyce socre- czesne aktorstwo – nie tylko po 1989 roku mogło zrzucić Andrzejewski) skondensowali alizmu. Zwłaszcza wtedy, gdy Cybulskiego, ale także odważ- z ramion „płaszcz Konrada”, dać opowieść do jednego dnia, a wła- sekretarz wygłasza tyrady na nie wkraczającego na teryto- sobie spokój z polityką i wreszcie ściwie jednej nocy – 8 maja 1945 cześć nowej Polski, gdzie pano- rium groteski Bogumiła Kobieli oddychać atmosferą wolności. roku, gdy Niemcy hitlerowskie wać będą: pokój, sprawiedliwość w roli tchórzliwego karierowi- Ach, ta młodzieńcza naiwność! podpisują akt bezwarunkowej i braterstwo. cza. Drewnowski z Popiołu i dia- W Polsce roku 2018 Popiół kapitulacji. Większość Polaków Po roli Chełmickiego Cybul- mentu jest protoplastą konfor- i diament ma gorzką wymowę. świętuje koniec wojny, ale żołnie- ski stał się aktorem, jak byśmy misty Piszczyka, w którego aktor Odżyły bowiem dawne ostre rze Armii Krajowej dostają roz- powiedzieli dzisiaj – kultowym brawurowo wcieli się w Zezowa- konflikty ideologiczne i znów, kaz zabicia Szczuki, sekretarza (nie tylko zresztą w Polsce) i całe tym szczęściu (1960) Andrzeja zamiast po prostu żyć, trzeba wojewódzkiego Polskiej Partii swoje, niedługie niestety zawo- Munka. opowiedzieć się po którejś stro- Robotniczej. Wyrok ma wyko- dowe życie (zginął tragicznie Więcej sporów wywoływała nie barykady. Co więcej, Cheł- nać młody partyzant, Maciek w 1967) zmagał się z legendą, natomiast wymowa ideowa micki to postać, którą mógłby Chełmicki. jaką stworzył Popiół i diament. Popiołu i diamentu. Odżyły one zagarnąć oficjalnie lansowany Zbigniew Cybulski w filmie Wajda nakręcił Popiół i dia- Wykreował w tym filmie nowy zresztą po roku 1989, gdy w Pol- obecnie mit „żołnierzy wyklę- Popiół i diament, reż. Andrzej Wajda ment po swoim pierwszym wiel- typ bohatera – tragicznego, sce upadły komunizm i cenzura, tych”, przedstawianych jako kim międzynarodowym sukce- romantycznego, a jednocześnie a książka Andrzejewskiego znik- bohaterowie bez zmazy i skazy. sie – Srebrnej Palmie na festiwalu w Cannes za Kanał (1957), przed- stawiający tragedię powstania warszawskiego. Upadek stalini- zmu i krótkotrwała liberaliza- cja systemu, jaka nastała w 1956 roku, sprzyjały podejmowaniu Maciek wyklęty tematów z najnowszej historii, o nie takie proste na- na które władze komunistyczne pisać o Popiele i dia- Popiół i diament – wielkie dzieło Andrzeja patrzyły niechętnym okiem. mencie (1958) An- A zwłaszcza przedstawianiu ich drzeja Wajdy, bo to Wajdy, symbol polskiej szkoły filmowej na w perspektywie niekoniecznie Tprzecież film-emblemat polskiej zgodnej z oficjalną propagandą. kinematografii. W każdym pod- świecie – to wciąż aktualna historia o Polsce Wajda tę szansę wykorzystał. ręczniku (nie tylko krajowym, ale W Popiele i diamencie przesu- zapewne i zagranicznym) historii i moralnych wyborach z nią związanych. nął akcenty, czyniąc głównym kina znaleźć można informacje bohaterem dwudziestoparolet- na jego temat. Jest rozpoznawa- niego AK-owca, któremu z jed- ny przez kinomanów na całym Bartosz Żurawiecki nej strony nie podoba się insta- Ewa Krzyżewska i Zbigniew Cybulski świecie, został zinterpretowany, lowany właśnie w Polsce ustrój, w filmiePopiół i diament, reż. Andrzej Wajda zdawać by się mogło, na wszel- w szkołach. Starała się przed- z entuzjazmem, nawet jeśli i Wajda pokazali w Popiele i dia- z drugiej – ma już dość zabijania. kie możliwe sposoby. Ale to tak- stawić racje wszystkich stron wyzwoliła kraj spod hitlerow- mencie w najbardziej uprosz- Chciałby odłożyć broń, porzucić że tytuł, który do dzisiaj wzbu- politycznego sporu, jaki zawisł skiej okupacji. Żołnierze zbroj- czony, karykaturalny sposób. walkę na rzecz, po prostu, życia. luzackiego, nonszalanckiego. nęła z kanonu lektur szkolnych. Mógłby, gdyby nie moralnie dwu- dza najwięcej dyskusji spośród nad Polską tuż po zakończe- nego podziemia nie chcą „czer- Autor w powieści ostatecznie Poznaje Krystynę (debiutująca na Trochę jak z modnej wówczas Film Wajdy potraktowano łagod- znaczna postawa bohatera, gdyby wszystkich filmów nakręconych niu drugiej wojny światowej. wonego” ustroju, nie składają opowiada się po stronie ludo- ekranie Ewa Krzyżewska), bar- prozy egzystencjalistów, a tro- niej, jednak i w stosunku do niego nie jego wątpliwości i rozterki, przez Andrzeja Wajdę. Kłopotli- Reprezentowała więc niejako to, więc broni. Są też wśród roda- wej władzy – inaczej zresztą jego mankę z restauracji hotelowej. chę niczym z amerykańskiego postawiono zarzuty, że w fałszy- bliższe szekspirowskiemu „Ham- we arcydzieło. co określa się modnym dzisiaj ków i tacy, którym marzy się książka nie byłaby w PRL-u tak Być może ich romans to począ- kina noir – bo przecież Chełmicki wym świetle pokazuje dylematy letowi” niż papierowej hagiogra- Powstało ono według wyda- słowem – symetryzm. Nowa, powrót do przedwojennego promowana (wznawiano ją tek związku, miłości, rodziny…? strzela i zabija. Jest, zważywszy na głównego bohatera. Chełmicki, fii… Chełmicki ponownie więc nej po raz pierwszy w 1947 roku komunistyczna władza przy- porządku sanacyjnego, który ponad 20 razy). Zresztą, pod Wyposażony w wielkie czarne historyczne okoliczności, poli- gdyby złożył broń i poddał się stał się postacią tragiczną i niejed- powieści Jerzego Andrzejew- chodzi nad Wisłę wraz z Armią z demokracją także niewiele wpływem reżimowych kryty- okulary, grający w neurotycznej tycznym gangsterem. nowej władzy, najprawdopodob- noznaczną, czyli taką, dla której skiego, która w Polsce Ludo- Czerwoną. Niekoniecznie jed- miał wspólnego. Tych zresztą ków, Andrzejewski zmieniał kil- manierze à la James Dean, Cybul- Krytycy na całym świecie niej skończyłby w kazamatach znowu nie ma miejsca w czarno-

Fot. Wiesław Zdort/SF Kadr wej była lekturą obowiązkową nak witana jest przez Polaków zarówno Andrzejewski, jak kakrotnie jej treść, by mocniej ski więcej miał wspólnego z mło- natychmiast docenili walory Urzędu Bezpieczeństwa. Jego -białej polskiej rzeczywistości. Fot. Wiesław Zdort/SF Kadr

110 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 79/marzec 2018 111 POLSKIE KINO HISTORYCZNE