Romantycy Kontra Realiści, Polska Krwawiąca 1944-1948

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Romantycy Kontra Realiści, Polska Krwawiąca 1944-1948 JACEK OWCZARSKI ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 - 1948 WARSZAWA 2011 Wydanie II elektroniczne, Warszawa, 2013 Stowarzyszenie Spadkobierców Polskich Kombatantów II Wojny Światowej Spis treści WSTĘP.......................................................................................3 Rozdział I Prolog – Bić się czy nie bić?........................................................4 Rozdział II Rok 1944 - Akcja „Burza” – Dalsze krwawienie Polski...............13 Rozdział III Powstanie Warszawskie 1944..................................................38 Krajobraz przed bitwą - Nadzieje...........................................38 Bitwa 1944 - Rzeczywistość...................................................59 Krajobraz po bitwie - Upadek................................................86 Czas na podsumowanie.......................................................116 Rozdział IV No, to o wojnę powszechną z ZSRR prosimy ..........................119 Czas na podsumowanie.......................................................157 BIBLIOGRAFIA........................................................................160 JACEK OWCZARSKI, ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 – 1948 str. 2 WSTĘP „ Nikt nie jest tak dobry w zabijaniu własnej historii jak Polacy”. (Muniek Staszczyk – lider zespołu T-Love) WSTĘP Swoją książką, podaną w skondensowanej formie, chcę poprzez przedstawienie mało znanych faktów i opinii zwrócić uwagę, do jakich tragicznych następstw dla naszego kraju dochodziło, gdy romantyzm polityczny naszych wodzów różnego szczebla brał górę nad postulatami realistów (też patriotów), często posądzanych o zdradę. Moją intencją jest włączenie się w nurt nieustających rozważań, sporów i analiz, dotyczących sensu wybuchu Powstania Warszawskiego w 1944 r. i działalności podziemia niepodległościowego od 1945 r. Rozrzut opinii i stanowisk, dotyczących wymienionych wydarzeń, jest ogromny. Wynika to, być może, z powodu nie przestrzegania kanonu wymaganego przy logicznym rozumowaniu, a zwanym związkiem przyczynowo-skutkowym. Ten kanon, moim zdaniem, jest obcy polityce historycznej, w której prawdy się nie szuka - prawdę się uchwala. Prowadzi to do deformacji ocen i utrwalenia w świadomości obywateli, narzuconej przez różne władze i instytucje, określonej wizji przeszłości. Nie zawahałem się w mojej pracy przedstawić mroczne i krwawe epizody z naszej historii, które były i są przedstawiana jako powód do dumy i chwały w kategoriach narodowo-patriotycznych. Pragnąłbym bardzo, by moja książka przyczyniła się co najmniej do złagodzenia, często nienawistnych sporów rodaków, dotyczących interpretacji najnowszej historii Polski. A u t o r JACEK OWCZARSKI, ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 – 1948 str. 3 Rozdział I Prolog – Bić się czy nie bić? ROZDZIAŁ I PROLOG – BIĆ SIĘ CZY NIE BIĆ? Myśląc o Powstaniu Warszawskim z 1944 r. i jego skutkach, śledziłem historię Polski od okresu jej I rozbioru w 1772 r. do Powstania Styczniowego w 1863 r. Ciekawiły mnie metody przyjęte przez polskich patriotów, dążących do odzyskania przez kraj niepodległości. Czy stawiali sobie pytania, prowadzące w finale do wyborów: bić się, czy nie bić?; iść na taktyczny kompromis, czy stosować bierny opór?; czy jesteśmy na tyle przygotowani, by wywołać powstanie, które przyniesie sukces, a nie porażki? Czy zdawano sobie sprawę, że gdyby udało się zepchnąć orężem zaborcę na Wschód, to Austria i Prusy nie pozostałyby obojętne? Nasi trzej zaborcy obawiali się skutków Konstytucji z 3 maja 1791 r. dla swoich społeczeństw. Stąd pojawił się strach, że Polska może iść drogą Wielkiej Rewolucji Francuskiej i zdestabilizować sytuację polityczną rejonu – odpowiedzią był II rozbiór Polski w 1793 r. (w 1795 r. przegrane Powstanie Kościuszkowskie – III rozbiór Polski). Wojska tych monarchii absolutystycznych miały zawarte układy o wzajemnej pomocy. W przypadku naruszenia interesów któregoś z zaborców, pozostałe gotowe były ruszyć mu na pomoc, by zdławić wymierzone przeciwko niemu powstanie. Jednak zadufanie Polaków we własne siły, patriotyzm połączony ze spontanicznością, nie docenianie sił przeciwnika i wiara w pomoc Opatrzności brały górę. Przeważały nad ostrzeżeniami i racjami pragmatyków. Zdawali oni sobie sprawę, że droga do niepodległości dla następnych pokoleń będzie trudna do osiągnięcia. Szczególnie w sytuacji, gdy kraj poprzez nie do końca przemyślane akcje wyzwoleńcze, będzie rujnowany na wszystkich polach, a tysiące najwartościowszych ludzi zostanie bezpowrotnie utraconych. I jeszcze inne kwestie stawiane przez patriotów o szerokich horyzontach myślowych. Niezbędnym było dla nich ukrócenie egoistycznych JACEK OWCZARSKI, ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 – 1948 str. 4 Rozdział I Prolog – Bić się czy nie bić? zachowań szlachty i magnatów, nie zawsze służących interesom Rzeczpospolitej. I dalej, rozwój gospodarczy kraju, faktyczne zniesienie pańszczyzny i niesienie chłopstwu oświaty (Na marginesie: w protestanckiej Szwecji, już od XVIII wieku istniał obowiązek nauczania każdego parobka czytania i pisania). Ludzie ci zdawali sobie sprawę, że wieś polska mogłaby wówczas stać się świadomie patriotycznym dawcą i zapleczem sił zbrojnych. Rozbiory Polski i okres porozbiorowy wywarły znaczący wpływ na wszystkie aspekty naszego życia narodowego. Nie tylko w sferze polityczno–gospodarczej, ale w ogromnym stopniu na narodową psychikę i systemy wartości. Ciągle żywe wspomnienia z lat, gdy byliśmy wielkim i silnym państwem, zderzały się z brakiem niezawisłości, ograniczeniem praw obywatelskich i niedorozwojem ekonomicznym. Tworzenie mitologii narodowej, nie zawsze zgodnej z prawdziwymi wydarzeniami, akcentującej nade wszystko pozytywne dokonania polskiego oręża i społeczeństwa, miały stanowić antidotum na poczucie klęsk i upokorzeń. Historyk Emanuel Raztworowski postawił tezę, iż Rzeczpospolita porozbiorowa stała się państwem „rewizjonistycznym”, skazanym na dążenie do odzyskania strat, a przez to niebezpiecznym dla sąsiadów. Dodawaliśmy sobie otuchy i umacnialiśmy się w wierze, że Francja i Turcja pomogą nam w wybiciu się na niepodległość. Zachodni europejczycy wiele razy dawali wyraźne dowody sympatii i podziwu dla naszych heroicznych powstań, potępiając równocześnie postępowanie państw zaborczych. Nieliczne głosy krytyczne znanych postaci życia politycznego, osób w gruncie rzeczy nam życzliwych, odrzucaliśmy. Traktowaliśmy je jako ujmujące naszej dumie narodowej i powstrzymujące aspiracje wolnościowe społeczeństwa. Chłonęliśmy każde frazesy płynące z Zachodu, odpowiadające naszym oczekiwaniom, przyjmując je za wyraz stania po naszej stronie. A wspólne z cesarzem Napoleonem walki w XIX w. we wszystkich kampaniach (z wyjątkiem Egiptu) budowały, naszym zdaniem, wieczysty fundament przyjaźni i obrony naszej suwerenności. Upadek Cesarza Napoleona Bonaparte to dla Polski koniec iluzji o staniu się JACEK OWCZARSKI, ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 – 1948 str. 5 Rozdział I Prolog – Bić się czy nie bić? znów mocarstwem w Europie Środkowo-Wschodniej. Po kilku latach triumfu nadzieje zostały przekreślone przegraną w prowadzonej wspólnie z Napoleonem wojnie przeciw Rosji (1812 r.). Znów zostaliśmy pokonani i otoczeni wrogimi państwami. 3 maja 1815 r. następuje na Kongresie Wiedeńskim podział przez zaborców ziem Księstwa Warszawskiego (powstałego w 1807 r. za sprawą Napoleona). Utworzone zostaje Królestwo Polskie o ograniczonej autonomii, pozostające w unii personalnej z imperium rosyjskim. W okresie rozbiorów wśród animatorów życia polityczno– ustrojowego pojawia się wyraźna polaryzacja stanowisk. Następuje wewnętrzny podział na realistów i romantyków. Dla realistów zasadniczym celem było utrzymanie silnej substancji i tożsamości narodowej, poprzez postęp gospodarczy, naukowy i kulturalny wraz z jak największymi swobodami obywatelskimi. Zdawali oni sobie sprawę, że odzyskanie pełnej niepodległości uzależnione będzie od sytuacji politycznej w krajach sąsiednich i na europejskim forum. Romantycy (ludzie, nawiązujący do wolnościowych ideałów, związani z kultem męczeństwa i mistycznych wizji, przeszłości historycznej, akceptujący spontaniczność) uznawali, że odzyskanie niepodległości powinno być celem nadrzędnym i wymaga pełnego poświęcenia narodowego i osobistego. Bez względu na skalę cierpień i poniesionych strat. Romantyków z reguły cechowało rozdarcie duszy, tragiczna świadomość wyboru pomiędzy uczuciem, a rozumem. Wszystkie polskie powstania przeciw Rosji przyniosły jednak, wbrew nadziejom, pogorszenie sytuacji społeczeństwa. Ich twórcy i dowódcy nie zastanawiali się, jakie uzyskać należy konieczne warunki, aby ten niepodległościowy cel został osiągnięty. Zapominali również często, w jakim stopniu istnieje prawdopodobieństwo, by te uwarunkowania konieczne do uzyskania podstawowego celu zostały spełnione. Nie zastanawiano się nad proporcją sił w walce i realną możliwością pomocy z zewnątrz kraju. Współczesny historyk Konrad W. Studnicki-Gizbert w miesięczniku „Dziś” nr 12/97 str. 49 przedstawia następujące twierdzenia, z którymi JACEK OWCZARSKI, ROMANTYCY KONTRA REALIŚCI POLSKA KRWAWIĄCA 1944 – 1948 str. 6 Rozdział I Prolog – Bić się czy nie bić? w pełni się identyfikuję: „Starcie racjonalistów z romantykami było starciem światopoglądów. Realiści wymagają przemyślenia zagadnienia, czy ofiary, wynikające z poważnych decyzji, mają sens. Natomiast wielu romantyków uważa, że heroizm w walce o ojczyznę jest wartością samą w sobie. Można argumentować, że wychowanie ludzi gotowych poświęcić wszystko dla sprawy, dla których hasło „Bóg, honor,
Recommended publications
  • Generate PDF of This Page
    Institute of National Remembrance https://ipn.gov.pl/en/news/4529,quotFreedom-and-Independencequot-WiN.html 2021-09-25, 23:43 04.09.2020 "Freedom and Independence" (WiN) What Molotov and Ribbentrop signed on 23 August 1939 immediately translated into war, enslavement and extermination, and the Poles were the first victims of all three. Yet, they fought back against the allied occupation regimes of Hitler and Stalin, then they fought against the former when he attacked the latter, and carried on when the Soviet Union prevailed over Germany and started the second occupation of Poland. The embodiment of that fight was WiN – Freedom and Independence. The taking of Poland by the Red Army, the Soviet terror and building of state structures by the Polish communists subordinate to the USSR, forced the underground army to change its forms of activities. The words the soldiers of the Home Army [AK – Armia Krajowa] heard after they swore their oath did not come to fruition: “Victory will be your reward”. There was no victory and the last commander, gen. Leopold Okulicki codename “Niedźwiadek” thought the Home Army to be too big of an organisation and too compromised to base further activities aiming to bring back Poland’s sovereignty on it. On January 19th 1945, the Home Army was disbanded. In the last order, the soldiers heard that they were to continue to fight for independence, but on new terms, each was to be their own commander. Okulicki’s decision probably saved many soldiers of the Home Army from repressions, but it also introduced chaos by depriving them of clear instructions on what to do next.
    [Show full text]
  • "Rekonstrukcja Poety" Zbigniewa Herberta
    Jacek Kopciński Radio, maska i oko wewnętrzne : "Rekonstrukcja poety" Zbigniewa Herberta Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 96/1, 105-140 2005 Pamiętnik Literacki XCVI, 2005, z. 1 PL ISSN 0031-0514 JACEK KOPCIŃSKI RADIO, MASKA I OKO WEWNĘTRZNE REKONSTRUKCJA POETY ZBIGNIEWA HERBERTA Radiowa „rapsodia” „Homer znów okazał się najpopularniejszym autorem” - donosił z satysfakcją Herbert, relacjonując przebieg spotkania miłośników poezji antycznej, które późną jesienią roku 1952 zorganizowano w warszawskim Muzeum Narodowym1. Wieczór z Homerem, inaugurujący cykl spotkań Warszawskiego Towarzystwa Filologiczne­ go, opisał w „Tygodniku Powszechnym”, gdzie na przełomie lat 1952 i 1953 ogła­ szał krótkie teksty krytyczne pod pseudonimem Patryk. Używając pseudonimu Martha czynił to samo w paxowskim tygodniku „Dziś ijutro” - jego twórcy okryli się wkrótce niesławą, przejmując po śmierci Stalina krakowski tytuł - i właśnie tam recenzował kolejne spotkanie filologów, tym razem poświęcone poezji Horacego. Ale tembr artykułu nie był już tak entuzjastyczny, jak poprzednio. Herbertowi spodobał się pomysł głośnej lektury wierszy rzymskiego liryka w wielu przekładach (nie zawsze najlepszych, jak zaznacza), zabrakło mu jednak stosownego komentarza, który po­ łączyłby wybrane teksty, choć recytację wierszy Horacego poprzedziło „słowo wstęp­ ne” samego Kazimierza Kumanieckiego... Ale młodemu Herbertowi, zawsze ironizującemu na temat filologów z „watą w uszach” - skądinąd bardzo przez niego cenionych, zwłaszcza
    [Show full text]
  • Życzmy Sobie Kolejnych 50 Lat…
    CMY CY MY CM K Y M C plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 12016-01-1113:04:13 MAGAZYN FILMOWY 5 (57) / maj 2016 k olejnych 50lat… Ż yczmy sobie ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 5 (57) / maj 2016 nr 57 maj 2016 Spis treści SFP/ZAPA 3 Fundacja Filmowa im. Władysława Ślesickiego 50 POLSCYTEMAT NUMERU Rozmowa z Magdaleną Osińską 52 SFP ma 50 lat 8 MISTRZOWIE FILMOWCY Krzysztof Kieślowski – filmy dokumentalne54 REFLEKSJE Audiowizualna historia kina 58 10 000 dni filmowej podróży60 Nie ma stolika 62 MOJA (FILMOWA) MUZYKA notacje Bartłomiej Gliniak 63 Rys. Zbigniew Stanisławski Rys. SWOICH NIE ZNACIE WYDARZENIA Anna Adamek 64 Dyplomaci w Kulturze 18 100/100. Epokaarchiwalne Polskiego Filmu NIEWIARYGODNE PRZYGODY Dokumentalnego 19 POLSKIEGO FILMU Konferencja poświęcona 300 mil do nieba 66 Krzysztofowi Kieślowskiemu w Paryżu 20 MIEJSCA FESTIWALE W POLSCE Kino Amok 68 Łodzią po Wiśle 22 Wiosna Filmów 23 STUDIO MUNKA 70 Script Fiesta 24 Animocje 25 PISF 72 Krakowski Festiwal Filmowy 26 KSIĄŻKI 74 NAGRODY Smok Smoków 28 DVD/CD 78 POLSKIE PREMIERY IN MEMORIAM 79 Kalendarz premier 30 Rozmowa z Agnieszką Glińską 32 VARIA 83 Rozmowa ze Zbigniewem Liberą 34 BOX OFFICE 91 PREMIERY PO LATACH Zazdrość i medycyna 36 plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 1 2016-01-11 13:04:13 W PRODUKCJI 37 2016 maj (57) / 5 FESTIWALE ZA GRANICĄ ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 2016 maj Wilno 38 / ) 57 ( 5 POLSCY FILMOWCY C M Y CM NA ŚWIECIE 40 MY CY CMY K RYNEK FILMOWY MAGAZYN FILMOWY Życzmy sobie Krakowski kolejnych 50 lat… Klaster Filmowy 44 MIPTV w Cannes 46 Rozmowa z Julianem Potrzebnym 48 Na okładce: Złota Odznaka SFP Rys.
    [Show full text]
  • 1 When Politics Tipped the Scales: Locating Polish Documentary Films
    When Politics Tipped the Scales: Locating Polish Documentary Films from the 1940s Anna Misiak Falmouth University Abstract This article introduces the reader to the 1940s history of the documentary film in post-war Poland when the tense relationship between the Communist government and the small community of documentarians determined the contents of factual cinema. The author argues that the formal and thematic choices made by the 1940s filmmakers fuelled the future growth of the Polish School of Documentary. Despite of repressive censorship and close political scrutiny, the 1940s directors produced numerous subjective film visions of the social reality around them. Some worked in line with the political propaganda; others capitalised on the available margins of creative freedom; however small the latter might appear from today’s perspective. Not only do the discussed films testify to an unprecedented early proliferation of authorial creativity among Polish documentary filmmakers, but they also form social and political chronicles of their time, a potentially valuable material for the history of everyday life under Communism. As micro-historical film records, they can complement the conventional macro-historical approaches, which with only some exceptions, tend to dominate the Western studies of the world once hidden behind the Iron Curtain. This archive-based work aims at encouraging further research. The only copies of some of the examined titles are available at the National Film Archive in Warsaw. A few lesser known among them have not yet attracted international attention. Almost thirty years after the collapse of the Communist regime, it is the first time some of these films get a mention in the English language.
    [Show full text]
  • Biuletyn Ipn 3/2017
    cena 8 zł (w tym 5% VAT) Płyta DVD z filmem Mój przyjaciel Laluś NR 3 (136) ■ marzec 2017 BIULETYN IPN Wolni w zniewolonym kraju Kto Wyklęty, kto Niezłomny? Odzyskane pokolenie NR 3 (136) marzec 2017 marzec 3 (136) NR numer indeksu 374431 Fot. Antoni Butkiewicz Antoni Fot. nakład 15 000 egz. SPIS TREŚCI Druga konspiracja 5–10 Adam Hlebowicz – Kto Wyklęty, kto Niezłomny? . Obie nazwy – Żołnierze Wyklęci, Żołnierze Niezłomni – stosuje się zazwyczaj zamiennie. Są jednak zwolennicy używania tylko jednej z nich. „Wyklęci” odnosi się bardziej do komunistycznych represji, do anatemy, wykluczenia ze zbiorowej pamięci tych, którzy stawili zbrojny opór instalującej się po wojnie władzy ludowej. „Niezłomni” – wskazuje na postawę samych żołnierzy, ich nieprzejednany stosunek do reżimu komunistycznego, bez względu na to, czy żyli w kraju, czy na emigracji. Filip Musiał – Dlaczego powstał WiN? . 11–18 Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” powołano we wrześniu 1945 r. jako odpowiedź na pogarszającą się sytuację geopolityczną w Europie oraz dramatyczne wydarzenia w Polsce pojałtańskiej. Zamiast walki zbrojnej proponowano żołnierzom podziemia niepodległościowego nową formułę działania, ukierunkowaną głównie na zapewnienie uczciwych wyborów parlamentarnych. Dawid Golik – W akcie samoobrony. Aktywizacja 19–29 podziemia niepodległościowego w Małopolsce wiosną 1945 r. Komendant Okręgu AK Kraków wiosną 1945 r. nie namawiał swoich podkomendnych do otwartej walki z Sowietami, zdając sobie sprawę z dysproporcji sił. Jednak represje komunistyczne szybko skłoniły wielu żołnierzy podziemia do ponownego chwycenia za broń i odtworzenia struktur konspiracyjnych. 1 Ksawery Jasiak – Sieradzcy żołnierze „Warszyca” . 30–39 Wśród licznych organizacji antykomunistycznych, które powstały po rozwiązaniu Armii Krajowej, z pewnością wyróżniało się Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP). Silne struktury tej organizacji udało się zbudować w Sieradzu.
    [Show full text]
  • Gazetka-Nr-9.Pdf
    ZESPÓŁ SZKÓŁ GASTRONOMICZNYCH im. Marii Skłodowskiej-Curie w Częstochowie Częstochowa, 6 grudnia 2017 Głos Gastronomika Wydanie 9 JEDYNA TAKA GAZETKA SZKOLNA W CZĘSTOCHOWie 1 Zespół redakcyjny: Karolina Burdziak Wiktoria Dłubak Michał Flak Adam Gawron Karolina Hubka Weronika Karmańska Magdalena Kleszcz Mateusz Łuczak Iwona Potrawka Natalia Stala Renata Wieczorek Mateusz Zatorski Sonia Ziętarek Martyna Zolińska Redaktor techniczny: mgr Bożena Górska Opiekun: mgr Katarzyna Stanek Nauczyciele współpracujący z zespołem redakcyjnym: mgr Monika Maślanka mgr Iwona Ostrowska 2 Przypominamy… gazetkę szkolną tworzą uczniowie, dlatego zapraszamy do współredagowania kolejnego numeru wszystkich, którzy mają coś ważnego do przekazania, chcą zaznaczyć i utrwalić swoją obecność w szkole. Do współpracy zapraszamy także osoby, które zajmują się działaniami twórczymi w różnej formie. Jeżeli piszesz, rysujesz, zajmujesz się fotografią… i chcesz podzielić się efektami swoich działań z innymi - zapraszamy. Znajdziesz tutaj także miejsce na prezentację indywidualnych zainteresowań. Warto podjąć wyzwanie. Nie musisz decydować się na stałą współpracę. Zapraszamy! 3 Od redakcji Witamy w nowym roku szkolnym. Wszystko co dobre, szybko się kończy. Musimy pożegnać wakacje i lato na cały rok. Mamy nadzieję, że Wasz odpoczynek były udany i zgromadziliście zapas pozytywnej energii, która będzie niezbędna do nauki w nowym roku szkolnym. Za nami dopiero kilka tygodni spędzonych w szkole, a już mogliśmy uczestniczyć w wielu ciekawych wydarzeniach. Do najważniejszych zaliczamy oczywiście obchody 50. rocznicy śmierci naszej wybitnej częstochowskiej poetki – Haliny Poświatowskiej. W aktualnościach przeczytacie o wszystkich działaniach uczniów, które zostały podjęte w związku z tym wydarzeniem. Ciekawie zapowiada się także Kącik Historyczny – autorzy artykułów powrócą do tematu powstania warszawskiego, przedstawią historię „Ochotnika do Auschwitz”. Zgodnie z obietnicą przedstawimy kolejnego wybitnego artystę naszego miasta – Jerzego Dudę – Gracza.
    [Show full text]
  • Okręg Warszawski Zrzeszenia „Wolność I Niezawisłość ”
    Grzegorz Łeszczyński OKRĘG WARSZAWSKI ZRZESZENIA „WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ” NA TLE STRUKTUR CENTRALNYCH Zarys problematyki Okręg WARSZAWSKI ZRZESZENIA „WOLNOść I NIEZAWisłOść” NA TLE STRUKTUR CENTRALNYCH. ZARYS PROBLEMATYKI GRZEGORZ ŁESZCZYŃSKI Okręg WARSZAWSKI ZRZESZENIA „WOLNOść I NIEZAWisłOść” NA TLE STRUKTUR CENTRALNYCH. ZARYS PROBLEMATYKI WARSZAWA 2019 Redakcja, korekta i indeks Jolanta Rudzińska Opracowanie graficzne i projekt okładki Dariusz Górski © Copyright by Fundacja im. Jadwigi Chylińskiej 2019 ISBN 978-83-940208-2-8 Wydanie I, Warszawa 2019 SPIS TREŚCI WSTĘP 7 1. GENEZA I STRUKTURY ZRZESZENIA „WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ” 15 1.1. Armia Krajowa – „Nie” – Delegatura Sił Zbrojnych 15 1.2. WiN i jego struktury ogólnopolskie 22 1.2.1. Cztery Zarządy Główne 29 1.2.2. Formacja polityczna 33 1.2.3. Stosunek WiN do powojennej odbudowy kraju 35 1.2.4. Wywiad i propaganda 36 1.2.5. Stosunek do Żydów 42 1.2.6. Dział Opieki Społecznej 44 2. OBSZAR CENTRALNY WIN: STRUKTURA, HISTORIA, ROLA 45 2.1. Wywiad 55 2.2. Działalność zbrojna 69 2.3. Prasa 81 3. OKRĘG WARSZAWSKI WiN 85 3.1. Władze i struktury organizacji 85 3.2. Wywiad 101 3.3. Likwidacja organizacji 104 3.4. Rozpracowanie byłych środowisk Okręgu Warszawskiego WiN 119 ZAKOŃCZENIE 121 WYKAZ SKRÓTÓW 123 BIBLIOGRAFIA 125 ANEKSY 130 INDEKS OSOBOWY 152 WSTĘP Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” właściwie nie doczekało się jeszcze osobnej, rzetelnej monografii przedstawiającej jego historię, strukturę i rozpracowanie przez organa bezpieczeństwa Polski Ludowej, opartej na aktualnym stanie wiedzy i dostępnych źródłach1 Dotyczy to również znacznej części obszarów Polski, które organizacja obejmowała swym zasięgiem2. Wyjątek stanowi tu Obszar Południowy, któremu poświęcono dwie obszerne monografie, obejmujące Okręgi Krakowski i Rzeszowski3.
    [Show full text]
  • Kronika Miasta Łodzi Nr 4/2015
    Łódź 2015 Kronika miasta Łodzi 4/2015 Wydawca: Urząd Miasta Łodzi Biuro Informacji i Komunikacji Społecznej Redakcja: Gustaw Romanowski — redaktor naczelny W zredagowaniu numeru uczestniczyli: Koncepcja i koordynacja: Błażej Filanowski Współpraca redakcyjna: Małgorzata Golicka-Jabłońska Projekt typografii i okładki: Andrzej Chętko Korekta: Adriana Grzelak-Krzymianowska Zdjęcia: Autorzy, Archiwum UMŁ, materiały prasowe Skład i druk: Drukarnia WIST 95-100 Zgierz, ul. Barona 8 B Łódź, 2015 Redakcja: Kronika Miasta Łodzi, ul. Piotrkowska 113, prawa oficyna 90-430 Łódź, tel. (42) 638–44–39 e-mail: [email protected] ISSN 1231-5354 Materiałów nie zamówionych redakcja nie zwraca. W tekstach przeznaczonych do druku zastrzegamy sobie prawo do zmian i skrótów. Kronika jest pismem bezpłatnym i nie jest przeznaczona do sprzedaży. Przygotowanie nr 4 (72) 2015 zakończono w grudniu 2015 r. 2 4/2015 Kronika miasta Łodzi Spis treści pierwsze kolumny 7 Ewa Boryczka, Rewitalizacja Strefy Wielkomiejskiej 9 Kamil Śmiechowski, Kilka refleksji o przeszłości 17 i przyszłości centrum Łodzi Błażej Filanowski, Rewitalizacja. Potrzeba trwałej zmiany 26 Marta Madejska, Nowa twarz Księżego Młyna 36 Rozmowa z Jarosławem Ogrodowskim Gustaw Romanowski, Mia100 Kamienic 43 Błażej Filanowski, Rewitalizacja czyli odbudowywanie wspólnoty 53 Rozmowa z Wojciechem Kłosowskim Błażej Ciarkowski, Budowanie tożsamości a procesy rewitalizacyjne 63 kultura 71 Monika Nowakowska, 55 lat Centralnego Muzeum Włókiennictwa 73 Barbara Kurowska, Historia wyjątkowego kina 80 Paulina Dzwonkowska,
    [Show full text]
  • Wspomnienia, Część IX
    Hrabyk, Klaudiusz Wspomnienia, część IX Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 13/3, 401-430 1974 WSPOMNIENIA Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIII 3 KLAUDIUSZ HRABYK WSPOMNIENIA Kolejny fragment W spom nień Klaudiusza Hrabyka obejmuje dalszy ciąg okre­ su jego pracy w warszawskim „Kurierze Porannym.” do jesieni 1938 r. Redakcja [...] Konflikt z metropolitą Sapiehą o miejsce spoczynku Piłsudskie­ go na Wawelu nie był jedynym gwałtownym incydentem. Również w czerwcu 1937 r. rozpoczął się w Krakowie proces Adama Doboszyńskiego oskarżonego o zorganizowanie napadu na posterunek policyjny w Myśle­ nicach i popełnienie innych gwałtów przy pomocy zorganizowanej grupy ludzi. Napadu dokonał Doboszyński rok przedtem z 22 na 23 czerwca 1936 r. Sprawa o „wyprawę na Myślenice” skupiła uwagę całej Polski. Pojechałem na ten krakowski proces i wtedy po raz pierwszy zobaczyłem Doboszyńskiego w roli „bohatera” z ławy oskarżonych. Równocześnie w Wilnie wybuchła głośna sprawa Henryka Dembiń­ skiego, redaktora „Po prostu” i „Karty”, byłego działacza katolickiego Odrodzenia, który z czasem przeszedł na pozycje ideologii komunistycz­ nej. Dembiński w czerwcu 1937 r. został aresztowany, po czym odbył się przeciw niemu i towarzyszom proces zakończony wyrokami skazu­ jącymi. Prawie równocześnie w tych samych dniach powołano do życia Zwią­ zek Młodej Polski, organizację stworzoną przez Ozon (OZN) płk. Adama Koca. Zastępcą kierownika Związku mianowany został Jerzy Rutkowski, delegowany na to stanowisko przez Bolesława Piaseckiego. Płk Koc objął formalnie funkcję kierownika nowej organizacji, ale był to tylko pozór, ponieważ właściwe jej kierownictwo spoczęło w rękach ludzi z Falangi. Nie odpowiadało to intencjom i ambicjom naszej grupy z „Kuriera Po­ rannego”, przyjęliśmy zatem nie tyle samą inicjatywę utworzenia orga­ nizacji, ile dobrane dla niej kierownictwo co najmniej chłodno i obojęt­ nie, nie udzielając Rutkowskiemu żadnego poparcia.
    [Show full text]
  • Marek Ney-Krwawicz Generał Brygady August Emil Fieldorf : Szkic Do Sylwetki Żołnierza W 50-Lecie Stracenia Bohatera
    Marek Ney-Krwawicz Generał brygady August Emil Fieldorf : szkic do sylwetki żołnierza w 50-lecie stracenia bohatera Niepodległość i Pamięć 10/1 (19), 203-216 2003 „Niepodległość i Pamięć" N r 19, 2003 Marek Ney-Krwawicz (Warszawa) Generał brygady August Emil Fieldorf Szkic do sylwetki żołnierza w 50-lecie stracenia bohatera Przypadająca w lutym 2003 roku 50-ta rocznica mordu sądowego dokonanego na jednym z najlepszych żołnierzy Rzeczypospolitej wpłynęła na duże zainteresowanie tą postacią. 21 lutego odbyła się między innymi w Instytucie Pamięci Narodowej cało­ dniowa sesja naukowa poświęcona Generałowi. Także i Muzeum Niepodległości przy­ pomniało postać Generała w spotkaniu zorganizowanym 24 lutego a więc dokładnie w dniu tragicznej rocznicy. Obecna była między innymi córka - Maria Fieldorf-Czar- ska. Poza dwoma referatami M. Ney-Krwawicza i W. Wysockiego zaprezentowano dwa filmy A. Czerniakowskiej poświęcone Generałowi. Podstawą niniejszego szkicu jest referat przedstawiony na sesji w Muzeum Niepodległości 24 lutego a opierający się w dużej mierze na podstawowym dla tematu opracowaniu Marii Fieldorf i Leszka Zachuty Generał „Nil" August Emil Fieldorf. Fakty, dokumenty, relacje (Warszawa 1993). August Emil Fieldorf urodzony 20 marca 1895 roku w Krakowie należał do poko­ lenia z ostatniego dziesięciolecia XIX wieku, którego największa, dojrzała aktywność przypadała na lata II wojny światowej. Jego rówieśnikami byli między innymi późniejsi generałowie - Stefan Rowecki, Tadeusz Komorowski i Stanisław Kopański. Wojskowa biografia bohatera szkicu do 1939 roku była w zasadzie typową dla tego pokolenia. Już w wieku siedemnastu lat, w 1912 roku związał się z ruchem niepodległościo­ wym wstępując w szeregi Związku Strzeleckiego, gdzie z czasem ukończył kurs pod­ oficerski. W sierpniu 1914 roku w krakowskich Oleandrach zgłosił się na ochotnika do od­ działów, które z czasem stały się trzonem I Brygady Legionów Polskich.
    [Show full text]
  • Społeczna Konstrukcja Filmów Historycznych. Pamięć Zbiorowa
    UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU WYDZIAŁ HISTORYCZNO-SOCJOLOGICZNY INSTYTUT SOCJOLOGII Maciej Białous Społeczna konstrukcja filmów historycznych. Pamięć zbiorowa i polityka pamięci w kinematografii polskiej lat 1920–2010. ROZPRAWA DOKTORSKA PROMOTOR: dr hab. prof. UwB Edmund Dmitrów Instytut Socjologii UwB BIAŁYSTOK, CZERWIEC 2015 Zawartość Wstęp. Film historyczny jako zjawisko społeczne i problem badawczy. ............................................ 4 Rozdział 1. Podstawy teoretyczno-metodologiczne. ....................................................................... 12 1.1. Film historyczny – definicja .............................................................................................. 12 1.2. Pamięć zbiorowa a historia .............................................................................................. 28 1.3. Pamięć zbiorowa – polityka pamięci – film ...................................................................... 37 1.4. Teoria pól Pierre’a Bourdieu a kinematografia ................................................................ 47 1.5. Cele i założenia pracy ....................................................................................................... 61 1.6. Problemy i hipotezy badawcze ......................................................................................... 63 1.7. Metody i procedury badawcze ......................................................................................... 65 Rozdział 2. Filmy historyczne jako element polskiej kinematografii ...............................................
    [Show full text]
  • Kronika Miasta Łodzi Nr 1/2016
    Łódź 2016 Kronika miasta Łodzi 1/2016 Wydawca: Urząd Miasta Łodzi Biuro Informacji i Komunikacji Społecznej Redakcja: Gustaw Romanowski — redaktor naczelny W zredagowaniu numeru uczestniczyli: Koncepcja i koordynacja: Błażej Filanowski Współpraca redakcyjna: Małgorzata Golicka-Jabłońska Projekt typografii i okładki: Andrzej Chętko Korekta: Adriana Grzelak-Krzymianowska Zdjęcia: Autorzy, Archiwum UMŁ, materiały prasowe Skład i druk: Drukarnia WIST 95-100 Zgierz, ul. Barona 8 B Łódź, 2016 Redakcja: Kronika Miasta Łodzi, ul. Piotrkowska 113, prawa oficyna 90-430 Łódź, tel. (42) 638–44–39 e-mail: [email protected] ISSN 1231-5354 Materiałów nie zamówionych redakcja nie zwraca. W tekstach przeznaczonych do druku zastrzegamy sobie prawo do zmian i skrótów. Kronika jest pismem bezpłatnym i nie jest przeznaczona do sprzedaży. 2 1/2016 Kronika miasta Łodzi Spis treści pierwsze kolumny 7 Przemysław Waingertner, Samorząd międzywojennej Łodzi 9 Małgorzata Niewiadomska-Cudak, Samorząd w różnych odsłonach 26 Błażej Filanowski, Osiedla bliżej samorządności 39 Rozmowa z Łukaszem Prykowskim Ilona Majewska, Pomysłowa edukacja obywatelska 46 kultura 53 Mikołaj Mirowski, Ziemia obiecana w Teatrze Nowym 55 Paulina Dzwonkowska, 70 lat łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych 61 Wojciech Grochowalski, Kolekcja rodziny Poznańskich gościła w Łodzi 69 Błażej Filanowski, Kosmopolitania 80 Mikołaj Mirowski, Teatralny Tlen w Domu Literatury 90 historia 95 Bożena Pellowska-Chudobińska, Orkiestra Symfoniczna 97 Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina Gustaw Romanowski,
    [Show full text]