Nieuwjaarstoespraak Gerard Beukema – gemeenteraad Eemsdelta 4-1-2021

De jaarwisseling had dit jaar een heel bijzonder karakter. Precies om twaalf uur was u inwoner van een nieuwe gemeente: Eemsdelta! Maar hebt u er op dat moment ook bij stilgestaan? Ik waag het te betwijfelen.

Zelf kon ik dat moment onmogelijk over het hoofd zien. Want klokslag twaalf uur droegen mijn gewaardeerde collega’s Hans Engels en Koos Wiersma hun zorgen voor de openbare orde en veiligheid voor de gemeenten Loppersum en Appingedam aan mij over. Samen met foto’s van gevulde champagneglazen (die mijn afgunst moesten wekken). Ik waande me even in de voetsporen van de Romeinse god Janus, die in de Romeinse mythologie de tweehoofdige godheid van zowel het einde als het begin is. De maand januari is niet toevallig naar hem genoemd. Op de eerste dag van januari vermeden de Romeinen alles wat een kwade betekenis kon hebben voor de toekomst.

Deden wij dat ook maar. Want het was een onrustige jaarwisseling waaraan onze politie en de hulpdiensten de handen vol hebben gehad. En dat ondanks alle oproepen om toch vooral thuis te blijven. De brandweerkorpsen in onze gemeente rukten zeventien keer uit, één keer minder dan vorig jaar. Maar die cijfers zeggen weinig. Vooral de korpsen van Appingedam en Delfzijl zijn uren achtereen op pad geweest, van brandje naar brandje. Dat telt als eenmaal uitrukken. Er is het afgelopen jaar in ander verband veel gesproken over ‘het nieuwe normaal’. Ik wil u wel zeggen dat ik het abnormaal blijf vinden dat er bij de jaarwisseling zoveel inzet van onze vrijwillige brandweermensen wordt gevraagd voor de pleziertjes van enkele groepen. Ik vind het evenmin normaal dat jongeren met gevulde jerrycans op pad zijn. En dat mensen op de openbare weg vuurtjes stoken. Herstel zal de gemeente handenvol geld gaan kosten. En het is evenzeer volstrekt onaanvaardbaar dat er naar politie en hulpverleners geweld wordt gebruikt en met zwaar vuurwerk gegooid. Bij een dreigende situatie in Appingedam werd de inzet van de Mobiele Eenheid ingeroepen. Gelukkig hoefde het uiteindelijk zo ver niet te komen, maar alleen het idee al moet te denken geven. Ik wil daarom in deze eerste raadsvergadering veel respect en waardering uitspreken voor de inzet van onze politie, de brandweer, onze BOA’s en de medewerkers van stadsbeheer, die onder moeilijke omstandigheden bij de jaarwisseling uitstekend werk hebben verricht.

Onder deze, gelukkig niet normale, omstandigheden is onze nieuwe gemeente Eemsdelta van start gegaan. Eemsdelta, wie had dat ruim tien jaar geleden kunnen denken? Niemand, vermoed ik. Het bestuurlijke positiespel in deze regio was toen nog geheel gericht op de vorming van één ambtelijke organisatie voor vier zelfstandige gemeenten; naast Appingedam, Delfzijl en Loppersum, ook Eemsmond. Maar toen de Commissie Jansen in 2013 haar rapport over de toekomst van het openbaar bestuur in Groningen presenteerde was die ambtelijke samenwerking tussen vier gemeenten al weer geruime tijd ter ziele. In de discussie over dat rapport van de Commissie Jansen kozen Appingedam, Loppersum en Delfzijl ieder hun eigen weg. En daarbij was, wat nu Eemsdelta heet, lange tijd voor geen van de gemeenteraden een optie. Zoals we weten is gemeentelijke schaalvergroting lang niet altijd een rationeel proces. Zo bleken Appingedam, Delfzijl en Loppersum in 2017 uiteindelijk tot elkaar veroordeeld. Hier en daar werd gesproken van ‘een moetje’. Ik wil dat beeld krachtig tegenspreken. Natuurlijk, van grote geestdrift was nergens sprake, maar toch spraken de drie gemeenteraden zich eind 2017 unaniem voor deze gemeentelijke fusie uit. Zij werden daarbij geleid door een sterk gevoel van verantwoordelijkheid. De noodzaak van een herindeling in onze regio stond niet ter discussie en een doorbraak was nodig. Vervolgens vond de voorbereiding op de nieuwe gemeente vanaf 2018 stapsgewijs in een weloverwogen en zeer harmonieus proces plaats. We kunnen daar met trots op terugkijken. En voor de toekomst zijn daarmee de nodige verwachtingen gewekt en wordt een nieuwe, perspectiefvolle weg geopend. Dit is Eemsdelta!

Politiek is mensenwerk. Een groter open deur is nauwelijks denkbaar en alle politieke stromingen zullen zich er in kunnen herkennen. Toch refereer ik hieraan, omdat zó de grote opgave voor u als raadslid het best duidelijk gemaakt kan worden. Politiek is mensenwerk, dat geldt zowel in uw contacten met inwoners van onze gemeente, als voor de samenwerking binnen deze nieuwe raad. Ik ga even terug in de tijd. Tot 1990 bestond Eemsdelta niet uit drie, maar uit liefst acht gemeenten. Elk met een gemeenteraad en 59 gemeenteraadsleden meer dan de negenentwintig in deze raad. Kijken we naar de plaats van herkomst van de raadsleden in deze nieuwe raad dan is bijvoorbeeld de oude gemeente Stedum in het geheel niet meer vertegenwoordigd, is de oude gemeente ’t Zandt met slechts één raadslid vertegenwoordigd, de oude gemeente Bierum met twee raadsleden en de oude gemeenten Loppersum en Termunten met elk drie raadsleden. Kijken we naar de gemeenten die vijf dagen geleden zijn opgeheven, dan is het aantal raadsleden dat woont in Appingedam met 34% verminderd, in Loppersum met 38% en in Delfzijl zelfs met 42%. Ik weet dat het hier slechts om cijfers gaat. En ook, dat wijlen CdK van Groningen, Henk Vonhoff, mij in mijn jongere jaren meermalen heeft voorgehouden: ‘Ach Gerard, cijfers worden gebruikt zoals een lantaarnpaal door een dronkenman, wel ter ondersteuning, niet ter verlichting.’

Ondanks die waarschuwing probeer ik u met deze cijfers duidelijk te maken dat u een loodzware taak wacht als volksvertegenwoordiger. Want het is uw opdracht om de gevoelens van de inwoners van Eemsdelta in deze raadszaal te representeren. Waar dat dertig jaar geleden dus nog door 88 raadsleden werd gedaan, staat u nu met z’n negenentwintigen voor deze immense taak. Het zal veel creativiteit en organisatietalent vergen om daaraan vorm te geven. De nieuwe verworvenheden van e-mail en sociale media kunnen daarbij helpen, maar introduceren ook weer nieuwe problemen. Daarom nog een waarschuwing, de voormalige raadsleden van de gemeente Delfzijl hebben die vaker uit mijn mond gehoord. Ga zorgvuldig om met uw beperkt beschikbare tijd. Breng niet meer tijd door in het gemeentehuis dan noodzakelijk, besteedt maar een deel van uw tijd aan de door het college van B&W gedicteerde raadsagenda en zet uw beschikbare tijd zo veel mogelijk in met het naar deze raadszaal brengen van wat er in de samenleving leeft. Representatie vraagt van volksvertegenwoordigers wel een eigen afweging. Reageer niet klakkeloos op ongenuanceerde berichten op sociale media. Voorkom een populistische opstelling, want daarmee geeft u alleen maar voeding aan het negatieve beeld dat helaas te vaak van volksvertegenwoordigers bestaat. Nee, representatie vraagt een reële afweging in het bredere perspectief van het algemeen belang. Een goede vertegenwoordiging betekent ook dat de dialoog met de inwoners wordt gezocht en dat tegenspraak wordt geboden als dat nodig is. Hier geldt dat wrijving leidt tot positieve energie en tot het vergroten van het vertrouwen in lokale politici. Als u er in slaagt om dat in de komende raadsperiode waar te maken, dan zouden we hier met trots kunnen zeggen: dit is Eemsdelta! Politiek is ook mensenwerk als het gaat om uw functioneren in deze raadszaal. De ervaren raadsleden in uw midden weten dat er grote verschillen bestonden in werkwijze en politieke cultuur tussen de raden van Appingedam, Delfzijl en Loppersum. Die verschillen zullen wij in deze nieuwe raad moeten overbruggen. Natuurlijk is politiek ook gericht op profilering en het uitvergroten van verschillen en niet vrij, laat ik de woorden toch maar gebruiken, van het streven naar macht. Dat mag allemaal waar zijn, toch pleit ik er voor dat u, in en buiten deze raadszaal, in gesprek met inwoners en op sociale media, vooral ook een andere cultuur laat zien. Een andere cultuur met ruimte voor vertrouwen, voor saamhorigheid, voor het overbruggen van tegenstellingen door waar mogelijk en nodig naar compromissen te zoeken en voor ruimte bieden bij gemaakte fouten. In deze andere cultuur past uiteraard ook een scherp debat, maar wel een debat dat is gebaseerd op wederzijds respect en op dialoog. Ik ben van mening dat deze andere cultuur eerder de interesse van inwoners in de gemeentepolitiek zal wekken. En dat deze andere cultuur meer uitnodigt om mee te doen en samen de schouders te zetten onder de ontwikkeling van de nieuwe gemeente. Zie hier de inzet die ik als voorzitter van uw raad voor ogen heb, waarvan ik zou willen dat er brede consensus over bestaat en dat wij ook in deze raadszaal samen met trots kunnen zeggen: dit is Eemsdelta.

Wij zullen het jaar 2020 historisch als een memorabel jaar blijven herinneren: het jaar van de wereldwijde covid-19 pandemie. In 2021 zullen we helaas nog lange tijd in de greep van deze pandemie blijven. Tot november leek ook de tweede golf goeddeels aan onze regio voorbij te gaan, toen kwam er een forse kentering. Vanaf dat moment kunnen we niet anders dan vaststellen dat het virus ook hier onder ons volop aanwezig is. In de laatste week van het oude jaar voerde de gemeente Delfzijl de lijst aan met het gemiddeld hoogste aantal positieve testen in de provincie: 409 op 100.000 inwoners. Die cijfers worden vervolgens ook zichtbaar in ziekenhuisopnamen en sterfgevallen. In dit prille nieuwe jaar vallen er al drie corona-gerelateerde sterfgevallen in onze gemeente te betreuren. Gelukkig zijn er momenteel geen brandhaarden, bijvoorbeeld bij de verpleegtehuizen. De dagkoersen fluctueren sterk, maar zijn onverminderd zorgelijk. In de eerste vier dagen dit jaar werden al bijna 100 positieve testuitslagen geregistreerd. Onze zorg staat onder grote druk. Een rondgang levert het beeld op van grote werkdruk en krapte. Bij de verpleegtehuizen is men nog maar amper in staat om de kwaliteit van de zorg in stand te houden. Op nieuwjaarsdag kon de werkdruk in het Revalidatiecentrum Eemsdelta in Delfzijl gelukkig worden verlicht door de inzet van zes militairen. Die zeer gewaardeerde inzet maakt het bovendien mogelijk dat meer patiënten vanuit de ziekenhuizen naar dit revalidatiecentrum kunnen worden overgebracht.

De pandemie heeft ook grote invloed op de start van onze gemeente. We zien het onmiddellijk in de opstelling in deze zaal. We zien het ook aan de lege gemeentehuizen, want onze medewerkers werken in principe thuis. Dat is, zult u begrijpen, geen ideale start voor een nieuwe ambtelijke organisatie. Toch vallen onze problemen in het niet bij de zorgen die er elders in onze gemeente zijn, bij de industriële bedrijven en het midden - en klein bedrijf en bij de vele zzp-ers en flexwerkers, van wie de kansen op werk opdrogen of al zonder werk zijn. Maar ook voor onze jeugd die verstoken is van onderwijs en voor onze sportverenigingen die hun activiteiten noodgedwongen moeten stopzetten.

De gemeente Eemsdelta is op 1 januari gestart met 45.605 inwoners. Dat zijn er 252 minder dan op 1 januari 2020. De grote boosdoener is, zoals we van de laatste jaren weten, een negatieve natuurlijke aanwas. Die staat dit jaar 205 inwoners in de min. Door de vergrijzing in onze regio sterven er meer mensen dan er worden geboren. Loppersum vormde daarop in 2020 een uitzondering, daar was er een positieve natuurlijke aanwas van 12. Maar ook het migratiesaldo was over de gehele gemeente negatief. Er vertrokken 47 mensen meer dan zich er vestigden. Delfzijl zette de positieve trend van de afgelopen jaren door met een flink migratieoverschot van 67, maar dit werd teniet gedaan door het een vertrekoverschot van 62 in Appingedam en van 50 in Loppersum.

Zo meteen wordt u geïnstalleerd als raadslid voor een lange periode van liefst vijfenhalf jaar. Zelf zal ik ergens dit jaar afscheid van u nemen. Over hoeveel maanden is geheel afhankelijk van het tempo dat u als raad maakt bij het zoeken naar een kroonbenoemde burgemeester. Mij is er als voorzitter van de raad veel aan gelegen om u tot dat moment op weg te helpen in het vinden van uw rol als raadslid: agendabepalend, kaderstellend en controlerend. Binnenkort zal ik de mij onbekende nieuwe raadsleden uitnodigen voor een kennismakingsgesprek. Voor de inwoners van de gemeente wil ik de drempel naar het gemeentebestuur zo laag mogelijk maken. De gemeenteraad, en ook het nieuwe college, zal snel plannen moeten maken voor kennismaking met onze inwoners, hoewel de mogelijkheden in corona-tijd beperkt zijn. Zelf zal ik zeker mijn drukke spreekuurpraktijk continueren.

Het is van belang dat de nieuwe gemeente voortvarend uit de startblokken schiet en niet alleen met daadkracht zichtbaar is voor onze inwoners, maar ook schouder-aan-schouder met onze inwoners optrekt. Dit alles met het doel dat we snel met trots over de nieuwe gemeente kunnen vaststellen: dit is Eemsdelta!