Transport lotniczy Tendencje rozwojowe aliansów strategicznych w transporcie lotniczym

Iwona Anna Czarnecka

Alianse lotnicze są formą współpracy linii lotniczych (często konkurujących ze sobą). Uczestnictwo w aliansie to określone korzyści, ale także liczne zagrożenia. A jednak wynikający z procesów liberalizacji proces łączenia się przewoźników w alianse wykazuje tendencję rozwojową. Na przestrzeni lat zmieniają się cele i zakres aliansów. Integracja staje się głębsza i przyjmuje formę fuzji i przejęć. Obserwujemy budowę struktury kapitałowej. Widoczne jest ograniczenie konkurencji na rynku lotniczym wynikające z konsolidacji przewoźników wokół największych i najmocniejszych linii lotniczych.

Wprowadzenie połączeń. Taką strategię przyjęły m.in. linie: mi innych aliansów. Teoria gier zastosowana BA, , KLM. Strategia przystępowa- do analizy współpracy linii lotniczych przez Kryzys finansowy, który ogarnął świat nia do aliansów, skupionych wokół najwięk- T. Busacker’a i J. P. Clark’a pokazała okolicz- w 2008 roku wpłynął także na branżę lot- szych linii lotniczych, była wybierana przez ności sprzyjające dobrej współpracy w ra- niczą. Przewoźnicy ponieśli ogromne straty. coraz większą liczbę przewoźników, zwłasz- mach aliansu: Nowe warunki funkcjonowania wymuszo- cza tych średnich i małych, dla których sta- • umowa zawarta pomiędzy członkami ne przez kryzys pokazują, że należy dokonać nowiła szansę utrzymania się na rynku. powinna mieć długotrwały charakter, co rewizji naszego podejścia do aliansów lotni- Do podejmowania współpracy skłania zwiększa stabilność aliansu, jego atrakcyj- czych i pokazać jak zmieniły się ich cele na przewoźników fakt, że biznes lotniczy, które- ność dla partnerów; pokazuje nastawienie przestrzeni ostatnich lat. go uruchomienie wymaga ogromnego na- na długofalową współpracę w celu ma- W pasażerskim transporcie lotniczym kładu kapitału, w największym stopniu jest ksymalizacji wielu różnorodnych korzyści; strategiczne alianse zaczęły powstawać na uzależniony od czynników zewnętrznych: • uważne i ostrożne zarządzanie informacją skutek deregulacji rynku lotniczego, która cen paliw, kryzysów politycznych i ekono- w aliansie (przepływ informacji, dzielenie została zapoczątkowana w latach 70-tych micznych, epidemii, terroryzmu. Przewoź- się informacją; w USA – początkowo polityka ta dotyczy- nicy coraz chętniej wstępują w alianse stra- • utworzenie gremium podejmującego de- ła rynku wewnętrznego, a następnie została tegiczne z innymi liniami, gdyż dostrzega- cyzje w interesie całego aliansu, niezależ- rozszerzona na rynek międzynarodowy [7]. ją w tym działaniu możliwość restrukturyza- nie od partykularnych interesów poszcze- W wyniku deregulacji rynku lotniczego za- cji przedsiębiorstwa i poprawy jego pozycji, gólnych członków (doświadczenie poka- czyna wzrastać liczba umów o współpra- chcą zapewnić sobie ochronę przed „wypad- zuje, że najkorzystniejsze decyzje alianso- cy między liniami lotniczymi; w latach 80- nięciem” z rynku oraz szansę na pozostanie we są wymuszane) [1]. tych porozumienia strategiczne (51%) prze- w sektorze. Umowa UE – USA zastępuje Tabela 1 przedstawia najważniejsze alianse wyższały inne formy współpracy np. wyku- dwustronne porozumienia pomiędzy pań- lotnicze i fuzje, które powstały od 1989 roku py (36,3%) [10]. Najważniejsza w ostatnim stwami członkowskimi UE i USA; z dowolne- (w kolejności chronologicznej): czasie decyzja dotycząca deregulacji ryn- go punktu UE można obsługiwać połączenia ku przewozów lotniczych to porozumienie do dowolnego punktu w USA. Aktualnie największe lotnicze alianse to: Star „open sky” pomiędzy UE a USA, które zlibera- Alliance, Sky Team, lizowało dostęp do rynku nad Atlantykiem. Największe alianse strategiczne w trans- Wstępne porozumienie zostało podpisane porcie lotniczym w Waszyngtonie w 2007 r. i weszło w życie Powstał w 1997 roku; jego celem jest stwo- 30 marca 2008 r. Druga część porozumienia Alianse są formą współpracy; często bywa- rzenie globalnej siatki połączeń. Uczestniczy została podpisana w czerwcu 2010 roku. ją zawierane pomiędzy konkurentami. We- w nim 28 linii lotniczych. Alians dysponuje Liberalizacja na europejskim rynku lotni- dług E. Marciszewskiej alians strategiczny 4027 samolotami, które przewożą 627 mln czym rozpoczęła się pod koniec lat 80-tych, to „długoterminowe działanie dwu lub wię- pasażerów rocznie do 1172 portów w 181 a jej skutkiem było m.in. powstanie nowych cej przewoźników lotniczych będących krajach całego świata [8]. Wiele linii lotni- przewoźników oraz zwiększenie oferowania uczestnikami gry rynkowej o charakterze czych w tym aliansie posiada immunitet na rynku. W tej sytuacji wiele linii lotniczych konkurencji międzynarodowej, które ma na antytrustowy (najważniejsze to Lufthansa zaczęło kierować się doświadczeniami rynku celu zwiększenie ich pozycji konkurencyjnej i ) [2], co daje im możliwość amerykańskiego. Najwięksi przewoźnicy po- w sektorze (…) przy jednoczesnym zacho- głębszej integracji i stworzenia lepszej siatki przez przejęcia, połączenia i porozumienia waniu odrębności organizacyjnej i prawnej” połączeń oraz umożliwia podróż do większej dążyli do uzyskania dominującej pozycji na [5]. Przystępując do aliansu linie lotnicze po- liczby portów docelowych. swoim wewnętrznym rynku krajowym (do- winny mieć wspólne cele i wizję, podobne świadczenia rynku lotniczego Niemiec, Fran- cechy oferowanego produktu oraz dążyć do Sky Team cji, Wielkiej Brytanii), a następnie poprzez integracji pewnych sfer swojej działalności. Utworzony w 2000 roku. W jego skład wcho- alianse z liniami Ameryki Pn, Azji Wschod- Współpraca w ramach aliansu z reguły wy- dzi 13 przewoźników. Linie tego aliansu la- niej i Pacyfiku budowali swoją globalną sieć klucza porozumienia i współpracę z członka- tają na 898 lotnisk w 169 krajach. Przewo-

12 przegląd komunikacyjny 9-10 / 2010 Transport lotniczy

Tab. 1. Alianse lotnicze i fuzje Szanse i zagrożenia wynikające z uczest- nictwa w aliansie Rok powstania i Nazwa aliansu Linie wchodzące w skład aliansu rok zakończenia Przystępując do aliansu lotniczego linie lot- WINGS 1989 - 2004 KLM, , , Continental Airlines nicze muszą mieć pewność, że korzyści GLOBAL EXCELLENCE 1989 - 1997 Delta Airlines, , , z przystąpienia do sojuszu będą przewyższa- EUROPEAN QUALITY 1989 -1995 Swissair, SAS, Austrian Airlines, ły koszty uczestnictwa. Zakres korzyści i ko- ALLIANCE (EQA) sztów jest związany z rodzajem aliansu. Wg IB - AR 1990 - 1996 – Aerolineas Argentinos A. Sulejewicza alianse różnią się między sobą PROJECT 1993 SAS, Swissair, Austrian Airlines, KLM stopniem integracji, siłą powiązań pomię- dzy uczestnikami oraz poziomem wzajem- 1998 - 1999 Swissair, , Austrian Airlines, Delta Airlines nego uzależnienia członków aliansu; mając Swissair, Sabena, Crossair, , TAP Portugal,, AOM/Air Liberte, Volare, 1998 - 2002 na uwadze powyższe elementy, wyróżniamy Portugalia Airlines, LOT następujące typy aliansów: Adria Airlines, Aegan, , , Air New Zeland, , Asiana, • komplementarne – partnerzy wykorzystu- Austrian Airlines, Blue 1, Bmi British Midland, , ContinentalAirlines ją wyspecjalizowane zasoby jednego z nich STAR ALLIANCE 1997 - Croatia Airlin, Egipt Air, LOT, Lufthansa, SAS, Shanghaj Airlines, Singapore Airlines, , Spanair, Swiss, TAM, Tap Air Portugal, , Turkish Airlines, rozdzielając pomiędzy siebie zadania; United Airlines, US Airlines • integracyjne – partnerzy łączą swoje zaso- KL - AZ 1998 - 2000 KLM, Air Italia by w jednej strukturze obniżając koniecz- ną wielkość zaangażowanych aktywów , , , Finnair, Iberia, JAL , Malev, ONEWORLD 1999 - każdego z nich; Maxicana, LAN, Airways, Royal Yordanian • addytywne – partnerzy powielają realiza- , Aeromexico, , Alitalia, Chine Southern, CSA, Delta Airlines, KLM, SKY TEAM 2000 - cję zadań chroniąc dzięki temu kluczowe , , , Tarom, . dla siebie zasoby, co umożliwia im zacho- NZ – AN 2000 - 2001 Air New Zeland, Ansett Australia wanie kompetencji w zakresie całości [13]. AIR FRANCE - KLM 2004 - Air France, KLM Dzięki przystąpieniu do aliansu linie lotnicze LUFTHANSA - SWISS 2005 - Lufthansa, Swiss osiągają korzyści wynikające z rozszerzenia zasięgu, zwiększenia i zagęszczenia siat- LUFTHANSA-AUSTRIAN 2007 - Lufthansa, 180Austrian Airlines AIRLINES ki połączeń bez konieczności ponoszenia ogromnych kosztów. Wchodząc na nowy BA - IBERIA 2010 - Britsh Airways, Iberia rynek linia lotnicza nie musi otwierać kolej- nego połączenia, tylko zawiera porozumie- Tab. 2. Udział poszczególnych aliansów w światowym rynku lotniczego ruchu pasażerskiego nie code - share z linią lotniczą aliansu, która (2009 rok) to połączenie obsługuje [12]. Zwiększenie zasięgu to jednocześnie dla członka aliansu Liczba pasażerów Alians dostęp do rynku globalnego bez dodatko- w mln udział w rynku w % wych nakładów inwestycyjnych. Z reguły Star Alliance 627 27,5 pojedyncza linia lotnicza nie ma możliwo- Sky Team 384 16,8 ści pokonania barier handlowych i ograni- czeń dotyczących inwestycji zagranicznych; Oneworld 340 14,9 uczestnicząc w aliansie otrzymuje dostęp do Ogólnie alianse 1351 59,3 rynków swoich partnerów aliansowych. Siatka połączeń i wynikający z niej rozkład żą 384 mln pasażerów rocznie i dysponu- czeniami) korzystne dla pasażerów Siłą tego lotów stanowią ofertę podażową poszcze- ją flotą 1940 samolotów [14]. Alians kontro- aliansu jest doskonałe uzupełnienie się BA gólnych przewoźników – lepsza oferta to luje największą część wewnętrznego rynku i AA na obsługiwanych trasach. Ponieważ ry- większe korzyści. Liczy się zwłaszcza: europejskiego, zwłaszcza, że w jego skład nek UK i USA jest największym rynkiem pa- • częstotliwość połączeń, wchodzi powstała (2004 rok) z fuzji KLM sażerskim na Północnym Atlantyku, a z oba- • rodzaje eksploatowanego taboru po- i Air France największa linia lotnicza w Eu- wy przed jeszcze większym wzmocnieniem szczególnych linii, ropie. Wiele linii lotniczych w tym aliansie, pozycji BA i AA w stosunku do konkurencji, • godziny odlotów i przylotów, z których największe to Air France – KLM amerykańskie i europejskie organy ds. kon- • bezpośredniość połączeń, oraz Delta Airlines posiadają immunitety kurencji nie przyznawały przez wiele lat tym • liczba i charakter lądowań pośrednich, antytrustowe. liniom immunitetu antytrustowego. Dopie- • stopień zsynchronizowania z połączenia- ro na początku 2010 r. Amerykański Depar- mi innych przewoźników [10]. Oneworld tament Transportu wyraził wstępną zgodę Uczestnictwo w aliansie poprawia ofertę Powstał w 1999 roku; zarządzany jest przez na przyznanie immunitetu antytrustowe- przewozową jego członków, co ma wpływ niezależny zespół fachowców urzędujących go dla BA i AA oraz ich partnerów w ramach na zwiększenie ruchu pasażerskiego i obło- w Vancouver. Do aliansu należy 11 linii lot- sojuszu Oneworld. Do wzmocnienia siły so- żenie samolotów oraz wzrost przychodów. niczych, które wykonują rejsy do ponad 700 juszu przyczyniła się fuzja BA i Iberii (BA ma Zwłaszcza zyskują na tym wielcy przewoź- portów lotniczych w 150 krajach. Dysponują mocną pozycję na trasach do USA, Kanady nicy: uzupełniają rozbudowaną siatkę połą- 2500 samolotami, które przewożą około 340 i krajów Zatoki Perskiej, a Iberia na trasach do czeń o kolejne punkty zwiększając domina- mln pasażerów rocznie. W sektorze trans- Ameryki Łacińskiej). cję na rynku, rozwijają i umacniają swój hub portu lotniczego firmy posiadające immu- Wykresy 1 i 2 ilustrują wzrost udziału (główny port przesiadkowy ). nitet antytrustowy mogą ustalać wspólne aliansów w lotniczym ruchu pasażerskim Alians lotniczy umożliwia jego człon- ceny, siatki połączeń (z określonymi ograni- z 47% w 2005 roku do 59% w 2009 roku. kom obniżenie kosztów: obsługi naziemnej,

13 9-10 / 2010 przegląd komunikacyjny

Tarom, Vietnam Airlines. NZ – AN 2000 - 2001 Air New Zeland,Ansett Australia AIR FRANCE - KLM 2004 - Air France, KLM LUFHANSA - SWISS 2005 - Lufthansa, Swiss LUFTHANSA-AUSTRIAN 2007 - Lufthansa,Austrian Airlines AIRLINES BA - IBERIA 2010 - Britsh Airways, Iberia Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Iatrou, Oretti M. „ Airlines choices for the future”, Ashgate, England 2007

Tab.2: Udział poszczególnych aliansów w światowym rynku lotniczego ruchu pasażerskiego (2009 rok) Alians Liczba pasażerów w mln udział w rynku w % Star Alliance 627 27,5 Sky Team 384 16,8 Oneworld 340 14,9 Ogólnie alianse 1351 59,3 Źródło: Opracowanie własne – wg IATA ogólna liczba pasażerów przewiezionych w lotach rejsowych w 2009 roku to 2277 mln

Transport lotniczy

Aktualne trendy dotyczące współpracy Star Alliance w ramach aliansów strategicznych 19% Obecnie obserwujemy nasilającą się wal- Rynek kę pomiędzy aliansami o nowych człon- ków zwłaszcza z regionów szybko rozwijają- nieobjęty cych się: Chin i Indii. Przystąpienie do alian- aliansami Oneworld su przewoźników z regionów o największej 53% 11% dynamice wzrostu, buduje przewagę kon- kurencyjną danego aliansu. Wielcy prze- woźnicy będą także chętnie zawierali soju- sze z przewoźnikami regionalnymi dążąc do Sky Team umocnienia swojej pozycji konkurencyjnej. 17% Tendencje do zrzeszania się w alianse roz- szerzają się na tereny Środkowego Wscho- 1. Udział procentowy aliansów w lotniczym ruchu pasażerskim (2005) du i Zatoki Perskiej. Obecnie funkcjonuje Źródło: opracowanie własne na podstawie [7] tam alians o nazwie Arabesk, do którego na- leżą: Etihad Airways, Egipt Air, Gulf Air, Mid- dle East Airlines, Royal Yordanian, Saudi Ara- bian Airlines, Syrian Arab airlines, Tunis Air Star Alliance Code – sharing to porozumienie handlowe między dwoma przewoźnikami lotniczymi, 27% Rynek nieobjęty na podstawie którego jedna ze stron obsłu- aliansami guje połączenie pod swoim lub wspólnym 41% kodem, dając jednocześnie drugiej ze stron możliwość oferowania i sprzedaży tego sa- mego połączenia bez obsługi tego połącze- nia we własnym zakresie [8]. Niejednoznaczny wydaje się obecnie 1. Udział procentowy aliansów w lotniczym ruchu pasażerskimkierunek (2005) rozwoju Ź aliansówródło: – opracowanie zawierane są Oneworld zarówno alianse wielopłaszczyznowe, jak własne na podstawie [7] 15% i alianse obejmujące określone dziedziny współpracy. Zaczynamy obserwować rozwój Sky Team aliansów w kierunku wertykalnym (współ- 17% praca z hotelami, wynajem samochodów, współpraca biurami podróży). 2. Udział procentowy aliansów w lotniczym ruchu pasażerskim (2009) Bardzo ciekawym i mającym dalszą przy- Źródło: opracowanie własne szłość kierunkiem rozwoju jest współpraca linii lotniczych z szybkimi liniami kolejowy- 2. Udział obsługiprocentowy technicznej, aliansów biur sprzedaży, w lotniczym kosztów wruchu oczach pasa naszychżerskim klientów. (2009) Źródło: opracowanie mi. Pozwala ona zastąpić wzajemną konku- własne prac personelu lotniczego, technicznego, Częstym zagrożeniem dla przystępują- rencję (zwłaszcza na krótkich trasach) współ- personelu sprzedaży. Sprzyja to minimalizo- cych do aliansu linii lotniczych jest koniecz- pracą, która rozwiązuje liniom lotniczym waniu ryzyka związanego z prowadzeniem ność zmiany dostawców i poddostawców. LITERATURA wiele problemów: ograniczoną przepusto- działalności przewozowej przez uczestników Tworzenie nowych powiązań biznesowych wość portów, liczne opóźnienia, większe aliansu . Należy jednak zauważyć, że obniżka jest czasochłonne i wymaga nakładów fi- koszty związane z obsługą tras krótkiego [1] Botkinkosztów W., nie J.B jest Mathews,tak znaczna jak Winning wzrost przy combinations.- nansowych. Należy The coming zauważyć, wave że umowy of entrepreneulial zasięgu [4]. Obserwujemy także współpracę chodów stymulowany przystąpieniem do z poprzednimi kooperantami są z reguły partnerships between large & small companies, John Wiley and Sons, 1992linii lotniczych z portami lotniczymi. aliansu (wykazują to obserwacje prowadzo- długookresowe i odstąpienie od nich wią- [2] Busacker T., Clark J. P., Managing Airline Alliances w „Handbook of Airline Obok Strategy”, rozwijających się aliansów zaczyna ne przez poszczególne linie). że się z kosztami. Kosztowna jest też integra- się wyraźnie zarysowywać tendencja do fu- June 2001Przynależność do aliansu niesie ze sobą cja w ramach aliansu systemów: rezerwacji, zji i przejęć. Została ona w ostatnim czasie [3] Clarktakże P., zagrożenia, Stormy którychSkies, rodzajAshgate, i siła zależą England, informatycznych 2010 oraz uczestnictwo kadry zahamowana przez kryzys finansowy, ale od wielkości przewoźnika. Małe i średnie linie menedżerskiej w spotkaniach aliansowych; [4] Czowiński J., Kaliński D., Marciszewska E., Transport lotniczy w gospodarcekierunek rynkowej zachodzących, zmian nie pozosta- lotnicze, które upatrują w aliansie szansy na za przynależność do aliansu należy odpro- wia wątpliwości zwłaszcza, że postępująca SGH,przetrwanie 1992 oraz uzyskanie długookresowej wadzać opłaty. Przystąpienie do aliansu to globalizacja doprowadza do ograniczenia [5] Doganisstabilizacji, R., obawiająThe airlines się głównie business utraty ,Routledge,nie- ogromny NY, wysiłek 2006 organizacyjny związany restrykcji dotyczących udziału obcego kapi- zależności. Jeżeli mała linia korzysta z siatki z integracją załóg, kultury organizacyjnej, [6] Iatrou K., Oretti M., Airlines Choices for the Future, Ashgate, England 2007tału w liniach lotniczych będących narodo- połączeń partnerów i dowozi pasażerów na siatki połączeń, racjonalizacją floty. Istot- [7] Januszkiewicz W.(red), Transport i spedycja lotnicza, Wydawnictwa Komunikacjiwymi przewoźnikami. i Pojęcie „narodowego rejsy długodystansowe do dużego hubu, nymi zagrożeniami wynikającymi z przy- przewoźnika” ulega dewaluacji wynikającej Łącznoto ruchści, pasażerski Warszawa, na trasach 1985 dowozowych należności do aliansu są także: wydłużone z koncepcji otwartego nieba, procesów [8] Marciszewskaznacznie wzrasta. E., Wystąpienie Globalizacja z aliansu sektora lub w usczasieług podejmowanie transportu decyzji,lotniczego. rozwój biu-Monografie i deregulacji, swobodnego przepływu kapi- jego upadek to trudności z odbudowaniem rokracji oraz konieczność konsultacji i do- opracowana, SGH, 2001 tału, towarów, usług i siły roboczej oraz własnego ruchu na tych trasach. Udział stosowywania swoich planów strategicz- [9] Marciszewska E., Wejna M., Fuzja Air France – KLM... „ Przegląd Komunikacyjny”,otwartych granic. w aliansie to świadoma decyzja, że będzie- nych do planów partnerów aliansowych Kryzysy, które w ostatnich latach coraz lutymy 2007 oceniani przez pryzmat jego najsłab- (siatka, flota). Może to zagrozić sprawnemu dotkliwiej dotykają branżę lotniczą przyczy- [10] Sulejewiczszego ogniwa, A., Partnerstw przez co możemyo strategiczne stracić funkcjonowaniu i modelowanie linii lotniczej. współpracy przedsiębiorstwa, niają się do transformacji aliansów z poro- SGH, 1997 [11] www.rp.pl,14 Fuzje czyli sposób na przetrwanie [12] www.oneworld.comprzegląd komunikacyjny 9-10 / 2010 [13] www..com [14] www.staralliance.com [15] www.wikipdia.com

Iwona Anna Czarnecka - mgr ekonomii; uczestnik niestacjonarnych Studiów Doktoranckich w SGH w Warszawie. W latach 1984 – 2007 pracownik PLL LOT na stanowisku od praktykanta do Członka Zarządu ds. Operacyjno – Technicznych.

Transport lotniczy zumień handlowych na porozumienia stra- kurencji [9]. Linie lotnicze nie zmieniają te- LITERATURA tegiczne, których ostatnią fazą są przejęcia raz aliansów – raczej rozważają, jak głębo- i fuzje. Głębsza integracja daje lepsze rezul- ka będzie współpraca w ich ramach; ob- [1] Botkin W., J.B Mathews, Winning combi- taty w obecnej rzeczywistości i może przy- serwujemy budowę struktury kapitałowej. nations. The coming wave of entrepre- nieść więcej korzyści niż porozumienia han- Celem aliansów okazuje się umocnienie po- neulial partnerships between large & dlowe w ramach aliansów. Powstaje moż- zycji największych przewoźników . Ostatnie small companies, John Wiley and Sons, liwość utworzenia jednej strategii, wspól- fuzje to połączenia linii rentownych, o usta- 1992 nego zarządu, wspólnych zakupów sprzę- bilizowanej pozycji na rynku, co nie ma nic [2] Busacker T., Clark J. P., Managing Airline towych. Fuzje i przejęcia umożliwiają dużą wspólnego z początkowymi celami konso- Alliances w „Handbook of Airline Strate- synergię kosztową i operacyjną, a także po- lidacji do których należało m.in. wzmocnie- gy”, June 2001 zwalają szybko i elastycznie reagować na nie i ratowanie przewoźników znajdujących [3] Clark P., Stormy Skies, Ashgate, England, zmieniającą się sytuację rynkową. Linie lotni- się w kłopotach. Główne alianse, wspiera- 2010 cze muszą być wydajne, elastyczne oraz ła- ne przez rządy największych krajów wyko- [4] Czowiński J., Kaliński D., Marciszewska E., two adaptować się do zachodzących zmian, rzystują dzisiaj immunitety antytrustowe, fu- Transport lotniczy w gospodarce rynko- co w przypadku długotrwałego procesu de- zje i przejęcia do eliminowania konkurencji wej, SGH, 1992 cyzyjnego w aliansach jest znacznie utrud- na rynku lotniczym. Aktualnie ruch nad pół- [5] Doganis R., The airlines business, Rout- nione. nocnym Atlantykiem obsługiwany jest przez ledge, NY, 2006 Przykładem postępującego procesu fu- trzy alianse, a jeszcze kilka lat temu walczy- [6] Iatrou K., Oretti M., Airlines Choices for zji i przejęć jest fuzja Air France – KLM (2004 ło na tym zliberalizowanym rynku 26 nie- the Future, Ashgate, England 2007 rok). Decyzja KE w sprawie pierwszej na ryn- zależnych konkurentów [11]. Porozumienie [7] Januszkiewicz W. (red), Transport i spe- ku fuzji kapitałowej pozostaje w zgodzie Open Sky pomiędzy Unią Europejską a Sta- dycja lotnicza, Wydawnictwa Komuni- z tendencją likwidowania barier w global- nami Zjednoczonymi daje możliwość ku- kacji i Łączności, Warszawa, 1985 nej ekspansji m.in. w drodze przejęć kapi- powania przez Amerykanów europejskich [8] Marciszewska E., Globalizacja sektora tałowych [15]. Po fuzji Air France – KLM na- linii lotniczych, a Europejczykom amerykań- usług transportu lotniczego. Monogra- stąpiły kolejne: Lufthansa – Swiss Iternatio- skich, co będzie w przyszłości prowadzić do fie i opracowana, SGH, 2001 nal Airlines (2005 rok), Lufthansa – Austrian jeszcze większej konsolidacji rynku lotnicze- [9] Marciszewska E., Wejna M., Fuzja Air Airlines (2007 rok), a w kwietniu 2010 roku go, a w konsekwencji do dalszego ograni- France – KLM... „Przegląd Komunikacyj- doszło do przygotowywanej od dawna fu- czenia konkurencji. ny”, luty 2007 zji British Airlines – Iberia. Sojusz dysponu- Alternatywą dla aliansów strategicznych [10] Sulejewicz A., Partnerstwo strategiczne je 419 samolotami latającymi do ponad 200 mogą okazać się porozumienia, takie jak i modelowanie współpracy przedsię- portów na całym świecie (BA posiada 56 % współpraca linii lotniczych w Ameryce Ła- biorstwa, SGH, 1997 udziałów, a pozostałe 44% należy do Ibe- cińskiej – LAN Chile, LAN Peru i LAN Ekwa- [11] www.rp.pl, Fuzje czyli sposób na prze- rii) [6]. Nowy sojusz jest teraz trzecim co do dor współpracują w zakresie floty, załóg trwanie wielkości przewoźnikiem europejskim (po i harmonizacji rozkładu lotów dzięki takiej [12] www.oneworld.com Air France – KLM i Lufthansie); umocnieniu samej konfiguracji używanych przez nich [13] www.skyteam.com uległa pozycja BA i Iberii w aliansie One- samolotów B – 767-300 [8]. Aktualnie nale- [14] www.staralliance.com world, którego są członkami. ży więc postawić sobie pytanie, czy alianse [15] www.wikipdia.com Konsolidacja rynku lotniczego będzie po- strategiczne i fuzje są tym kierunkiem roz- wodowała zmniejszenie liczby globalnych woju rynku lotniczego, który usprawni jego przewoźników, a tym samym dostosowy- funkcjonowanie z korzyścią dla wszystkich wała ofertę podaży do popytu. Także liczba uczestników.  hubów stopniowo będzie malała i ograni- czy się do portów związanych z najwięk- szymi przewoźnikami i aliansami. Dzięki fu- zjom średnie i małe linie lotnicze maja szan- sę utrzymać się na rynku; duże linie uzy- skują dzięki strategii przejęć uzupełnienie swojej globalnej sieci połączeń i skupiają się na rejsach długodystansowych (rejsy krótkodystansowe przejmuje kolej, linie ni- skokosztowe lub przewoźnicy regionalni i niszowi). Przykłady integracji przewoźników w Europie takie jak fuzja Air France – KLM oraz BA – Iberia to dowód na to, że europej- scy przewoźnicy podążają śladami lotnicze- go rynku amerykańskiego, gdzie po latach fuzji, przejęć, bankructw pozostało tylko kil- ku wielkich przewoźników. Kryzys 2008 roku uzewnętrznił inne oblicze aliansów. Budowanie ich wokół naj- mgr Iwona Anna Czarnecka większych przewoźników, którzy posiada- w latach 1984 – 2007 pracownik ją dominującą pozycję na rynku lotniczym PLL LOT na stanowisku od praktykanta potwierdza tezę, że wszelkie działania zmie- do Członka Zarządu ds. Operacyjno – rzające do globalizacji tak naprawdę pro- – Technicznych. wadzą do kartelizacji i ograniczenia kon-

15 9-10 / 2010 przegląd komunikacyjny