TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWI ĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

ADRES: http://www.cieciura.net/ak

Warszawa, 18 sierpnia 2010 r. SPIS TRE ŚCI CZ ĘŚĆ 1 STRONA GŁÓWNA TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWI ĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ...... 5 CZ ĘŚĆ 2 ARMIA KRAJOWA 1. INFORMACJE WPROWADZAJ ĄCE ...... 7 INFORMACJE WST ĘPNE ...... 7 KOLEJNE ETAPY ROZWOJU ...... 8 STRUKTURA ORGANIZACYJNA AK ...... 8 KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ ...... 11 AKCJA "BURZA" ...... 11

POWSTANIE WARSZAWSKIE...... 12 2. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE ...... 14

OKR ĘGI SAMODZIELNE ...... 14 OKR ĘG BIAŁYSTOK ARMII KRAJOWEJ ...... 14 OKR ĘG KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ ...... 18 OKR ĘG LUBLIN ARMII KRAJOWEJ ...... 20 OKR ĘG ŁÓD Ź ARMII KRAJOWEJ...... 22 OKR ĘG NOWOGRÓDEK ARMII KRAJOWEJ...... 25 OKR ĘG POLESIE ARMII KRAJOWEJ ...... 30 OKR ĘG RADOM-KIELCE ARMII KRAJOWEJ...... 32 OKR ĘG ŚLĄSK ARMII KRAJOWEJ...... 44 OKR ĘG WARSZAWA ARMII KRAJOWEJ ...... 45 OKR ĘG WILNO ARMII KRAJOWEJ ...... 51 OKR ĘG WOŁY Ń ARMII KRAJOWEJ...... 56

OBSZAR WARSZAWSKI...... 58 PODOKR ĘG WSCHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ ...... 58 PODOKR ĘG ZACHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ ...... 61 PODOKR ĘG PÓŁNOCNY OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ ...... 64

OBSZAR POŁUDNIOWO-WSCHODNI ...... 66 OKR ĘG LWÓW ARMII KRAJOWEJ ...... 66 OKR ĘG STANISŁAWÓW ARMII KRAJOWEJ...... 68 OKR ĘG TARNOPOL ARMII KRAJOWEJ...... 70

2 OBSZAR ZACHODNI ...... 72 OKR ĘG POMORZE ARMII KRAJOWEJ ...... 72 OKR ĘG POZNA Ń ARMII KRAJOWEJ...... 74 CZ ĘŚĆ 3 ŚWIATOWY ZWI ĄZEK śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ 1. WYBRANE INFORMACJE...... 77 INFORMACJE WST ĘPNE ...... 77 ZADANIA PROGRAMOWE...... 78 PREZESI ŚWIATOWEGO ZWI ĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ 80 Wojciech Borzobohaty...... 81 Aleksander Tyszkiewicz ...... 82 Stanisław Karolkiewicz ...... 83 Czesław Justyn Cywi ński...... 85 Stanisław Oleksiak...... 86 2. INFORMACJE NORMATYWNE ...... 88 3. INFORMACJE ORGANIZACYJNE ...... 89 WŁADZE...... 89

KOMISJE...... 98 4. FORMULARZE ...... 99 5. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE ...... 100 Okr ęg Białystok Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 100 Okr ęg Bydgoszcz Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 100 Okr ęg Cz ęstochowa Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 100 Okr ęg Dolno śląski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 100 Okr ęg Kielce Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 100 Okr ęg Koszalin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 100 Okr ęg Krosno Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 101 Okr ęg Lublin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 101 Okr ęg Lubuski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 101 Okr ęg Łód ź Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 101 Okr ęg Małopolska Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 101 Okr ęg Opole Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 101 Okr ęg Ostroł ęka Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 102 Okr ęg Piotrków Trybunalski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 102 Okr ęg Podkarpacki Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 102 Okr ęg Pomorski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 102

3 Okr ęg Radom Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej...... 102 Okr ęg Szczecin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 102 Okr ęg Śląski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Tarnów Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Toru ń Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Warmi ńsko-Mazurski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Warszawa Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Warszawa Powiat Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 103 Okr ęg Warszawa Wschód Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Okr ęg Wielkopolska Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Okr ęg Zamo ść Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Okr ęg Zielona Góra Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Środowisko Świ ętokrzyskich Zgrupowa ń Partyzanckich "Ponury Nurt"...104 Ogólnokrajowe środowisko batalionu "Kili ński"...... 104 Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” 105 OKR ĘGI "BEZ ZIEMI"...... 109 Okr ęg Nowogródek Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 109 Okr ęg Poleski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 109 Okr ęg Wile ński Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 109 Okr ęg Woły ński Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 110 Ogólnopolski Okr ęg śołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orl ąt Lwowskich” ...... 110

Oddział w Bielsku Białej Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ...... 110

KOŁA ZAGRANICZNE ...... 110 CZ ĘŚĆ 4 AKTUALNO ŚCI ...... 111 CZ ĘŚĆ 5 WYDAWNICTWA PO ŚWI ĘCONE ARMII KRAJOWEJ ....114 CZ ĘŚĆ 6 LINKI ...... 115 CZ ĘŚĆ 7 KONTAKT ...... 119

4 CZ ĘŚĆ 1 STRONA GŁÓWNA TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWI ĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

Światowy Zwi ązek Wydawnictwa Armia śołnierzy Armii Aktualno ści po świ ęcone Armii Linki Kontakt Krajowa Krajowej Krajowej

Szanowni Pa ństwo!

Ponad rok temu podj ęli śmy si ę opracowania oficjalnej witryny internetowej naszego Zwi ązku. Podstawowe jej cele to:

1. Propagowanie wiedzy o Armii Krajowej i jej działalno ści. 2. Upublicznianie wiadomo ści o Światowym Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej i jego funkcjonowaniu. 3. Dostarczanie dedykowanej informacji członkom Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej.

Witryna została wykonana w nowoczesnej technologii Flesh i jest ju Ŝ dost ępna. Z uwagi na przewidzian ą, bardzo obszern ą zawarto ść informacyjn ą potrzeba wiele czasu i wysiłku do pełnej jej aktualizacji. Z tego powodu uruchomili śmy niniejsz ą witryn ę i zamie ścili śmy w niej wi ększo ść zaplanowanych informacji. Sukcesywnie b ędą w niej publikowane kolejno opracowywane informacje. Informacje z niniejszej witryny po weryfikacji, uzupełnieniu i autoryzacji b ędą przenoszone do docelowej witryny.

Osoby, które chciałyby aktywnie uczestniczy ć w rozwoju naszej witryny internetowej zapraszamy do współpracy . Nadesłane materiały po autoryzacji bed ą publikowane. Prosimy tak Ŝe o zgłaszanie uwag do zamieszczonych informacji. Zbigniew Pusłowski Wiceprezes Zarz ądu Głównego ŚZśAK Komisja ds. Młodzie Ŝy Fundacja Polskiego Fundacja Volhynia Ksi ęgarnia przy Zarz ądzie Pa ństwa Filmowa Armii Galicia Warszawska Głównym ŚZśAK Podziemnego Krajowej Komisja ds. Młodzie Ŝy Fundacja Polskiego Fundacja Volhynia Ksi ęgarnia przy Zarz ądzie Pa ństwa Filmowa Armii Galicia Warszawska Głównym ŚZśAK Podziemnego Krajowej

(naliczanie odwiedzin od 18 sierpnia 2010)

5

CZ ĘŚĆ 2 ARMIA KRAJOWA

6 1. INFORMACJE WPROWADZAJ ĄCE

INFORMACJE WST ĘPNE

Armia Krajowa (kryptonimy: Polski Zwi ązek Powsta ńczy, PZP, Siły Zbrojne w Kraju, SZK) to konspiracyjna organizacja wojskowa, działaj ąca w okresie okupacji niemieckiej na obszarze pa ństwa polskiego w granicach sprzed 1 wrze śnia 1939. Stanowiła integraln ą cz ęść Sił Zbrojnych RP. Powstała w wyniku przekształcenia powołanej 27 IX 1939 Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski w utworzony 13 XI 1939 Zwi ązek Walki Zbrojnej, przemianowany 14 II 1942 rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, generała W. Sikorskiego, na AK. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rz ądowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchod źstwie. Armia Krajowa była najsilniejszą i najlepiej zorganizowan ą armi ą podziemn ą z działaj ących w tamtym czasie w Europie.

W skład Armii Krajowej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.: Narodowa Organizacja Wojskowa – od 1942 (cz ęś ciowo), Konfederacja Narodu – od sierpnia 1943, Narodowe Siły Zbrojne – od 1944 (cz ęś ciowo), Bataliony Chłopskie (cz ęś ciowo), Gwardia Ludowa WRN (PPS-WRN) – od 1940 (autonomiczna).

Głównym zadaniem AK było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi hitlerowskiemu i przygotowanie maj ącego wybuchn ąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego powstania, akcja "Burza". Działalno ść ZWZ-AK w latach 1941 -1943 to stopniowe przechodzenie od akcji sabota Ŝowo-dywersyjnych do działa ń dywersyjno-partyzanckich.

Przeprowadzenie zwyci ęskiego powstania powszechnego było celem strategicznym Armii Krajowej. Do czasu jego wybuchu planowano prowadzi ć walk ę bie Ŝą cą.

Podstawowymi formami działania miały by ć sabota Ŝ, dywersja, wywiad i propaganda. Dopiero w pó źniejszym okresie miano przyst ąpi ć do działa ń partyzanckich.

Liczba zaprzysi ęŜ onych Ŝołnierzy AK wynosiła na pocz ątku 1942 ok. 100 tys., na pocz ątku 1943 ok. 200 tys., w lecie 1944 ok. 380 tys., w tym: ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchor ąŜ ych i 87,9 tys. podoficerów. Kadra AK rekrutowała si ę z oficerów i podoficerów armii przedwrze śniowej oraz z absolwentów tajnych Zast ępczych Kursów Szkoły Podchor ąŜ ych Rezerwy i Zast ępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a tak Ŝe przerzucanych do kraju oficerów, tzw. cichociemnych.

AK zaopatrywała si ę w sprz ęt na drodze akcji bojowych (wyposaŜenie niemieckie), alianckich zrzutów oraz własnej produkcji.

Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwi ęzionych.

7 Po kl ęsce powstania warszawskiego jednostki AK na terenach zaj ętych przez Armi ę Czerwon ą zostały zdemobilizowane. 1 I 1945 Komendant Główny generał Okulicki wydał rozkaz o rozwi ązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych Ŝołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRR i uwi ęzionych, np. w Riazaniu, Borowiczach i Ostaszkowie. Do moskiewskiego wi ęzienia trafił m.in. generał Okulicki, sądzony w procesie szesnastu . Wobec represji radzieckich i polskich słu Ŝb bezpiecze ństwa nie wszystkie oddziały AK podporz ądkowały si ę rozkazowi o demobilizacji, m.in. wykonania rozkazu odmówił okr ęg białostocki. Powstały nowe organizacje konspiracyjne, np.: Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), Zrzeszenie "Wolno ść i Niezawisło ść ”. śołnierze AK byli prze śladowani przez władze komunistyczne, zwł. w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na kar ę śmierci (np. A.E. Fieldorfa "Nila") lub na wieloletnie wi ęzienie. Masowe prze śladowania członków tych organizacji, okre ślanych w pó źniejszym okresie równie Ŝ jako Ŝołnierze wykl ęci, trwały przez cały okres stalinowski.

KOLEJNE ETAPY ROZWOJU

• 20 kwietnia 1940 powstaje Zwi ązek Odwetu, szczególnie zakonspirowany pion ZWZ, który stanowi ć miał trzon bojowy organizacji. Posiadał on rozbudowane struktury organizacyjne i bojowe zarówno na terenach Generalnego Gubernatorstwa, jak i wł ączonych do Rzeczy Niemieckiej. Oddziały Odwetu organizowały głównie akcje minerskie na kolejach, dywersj ę i sabota Ŝ w przemy śle zbrojeniowym, w ęzłach transportu i ł ączno ści. • W sierpniu 1941 powołano specjaln ą organizacj ę dywersyjn ą o nazwie Wachlarz. Organizacja miała dwa główne zadania: prowadzenie bie Ŝą cej akcji sabota Ŝowo- dywersyjnej oraz zapewnienie osłony powstania od wschodu. Jej struktura to pi ęć odcinków – praktycznie od Morza Bałtyckiego do Ukrainy z kilkuosobowymi patrolami. Liczyła około 800 ludzi. Przeprowadziła ok. 100 akcji przede wszystkim na transporty kolejowe. • W maju 1942 powołano Organizacj ę Specjalnych Akcji ("Osa"). Była to ści śle zakonspirowana komórka AK, której celem była fizyczna likwidacja funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu policji i bezpiecze ństwa, wi ęziennictwa oraz administracji, wyró Ŝniaj ących si ę szczególnym okrucie ństwem. • W czerwcu 1943 Komenda Główna AK powołała now ą jednostk ę bojow ą "Agat", wywodz ącą si ę z Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Organizacja ta dokonała szeregu spektakularnych akcji bojowych. Nale Ŝą do nich: zamach na generała SS i policji Franza Kutscher ę, akcja odbicia pod Arsenałem Jana Bytnara "Rudego" i inne. • 22 stycznia 1943, w celu koordynowanie działalno ści sabota Ŝowo-dywersyjnej i partyzanckiej, powołano Kierownictwo Dywersji (Kedyw) KG AK. W jego skład weszły: Zwi ązek Odwetu, Wachlarz, Tajna Organizacja Wojskowa oraz grupy bojowe Szarych Szeregów.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA AK

Komenda Główna składała si ę z siedmiu oddziałów:

• Oddział I Organizacyjny - zajmował si ę planowaniem i organizacj ą działa ń, sprawami personalnymi, utrzymaniem ł ączno ści konspiracyjnej z obozami jenieckimi i skupiskami Polaków na terenie Rzeszy, wywiezionych na roboty przymusowe. • Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy - zajmował si ę sprawami bezpiecze ństwa, wywiadu ofensywnego, kontrwywiadu, legalizacji i ł ączno ści.

8 • Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy - planował i przygotowywał działania zwi ązane z walk ą zbrojn ą i przyszłym powstaniem ogólnonarodowym oraz koordynował prac ę inspektorów poszczególnych rodzajów broni. • Odział IV Kwatermistrzostwa - koordynował prace słuŜb: uzbrojenia, intendentury, sanitarnej, geograficznej i weterynaryjnej, kierował produkcj ą konspiracyjn ą. • Oddział V Ł ączno ści Operacyjnej - zajmował si ę sprawami ł ączno ści operacyjno- technicznej, w tym tak Ŝe produkcj ą sprz ętu, planowaniem i odbiorem zrzutów, opiek ą nad Ŝołnierzami wojsk sprzymierzonych i słu Ŝbą kuriersk ą. • Oddział VI Biura Informacji i Propagandy - kierował całokształtem działalno ści propagandowej. • Oddział VII Finansów i Kontroli - zajmował si ę kontrol ą gospodarki finansowej i zaopatrzenia finansowego oraz organizowaniem lokali konspiracyjnych.

Organizacja terenowa dzieliła si ę na obszary oraz samodzielne okr ęgi dla wi ększych miast. Mniejszymi jednostkami były podokr ęgi, inspektoraty i obwody. Na pocz ątku 1944 Komendzie Głównej AK podlegały 4 obszary i 8 samodzielnych okr ęgów. Okr ęgi dzieliły si ę na obwody - na pocz ątku 1944 było ich 280. Ogniwem po średnim był podokr ęg. W zale Ŝno ści od potrzeb w ramach okr ęgów i podokr ęgów tworzono inspektoraty rejonowe, skupiaj ące po kilka obwodów, natomiast w obwodach - rejony obejmuj ące kilkana ście placówek. Bojow ą jednostk ą kalkulacyjn ą był pluton pełny, licz ący 35-50 ludzi, bądź szkieletowy, grupuj ący 16-25 ludzi, przewidziany do uzupełnienia po ogłoszeniu stanu czujno ści. W II 1944 Armia Krajowa miała 6287 plutonów pełnych i 2613 szkieletowych.

Na pocz ątku 1944 r. struktura terenowa była nast ępuj ąca:

• Obszar Warszawski z Podokr ęgami: Wschodnim, Zachodnim i Północnym; • Obszar Południowo-Wschodni z Okr ęgami: Lwów, Stanisławów i Tarnopol; • Obszar Zachodni z Okr ęgami: Pomorze i Pozna ń; • Okr ęgi samodzielne: Wilno, Nowogródek, Warszawa, Polesie, Woły ń, Białystok, Lublin, Kraków, Śląsk, Radom-Kielce oraz Łód ź.

9

W skład AK wchodziły tak Ŝe jednostki strukturalne, działaj ące poza granicami kraju: Samodzielny Wydział do Spraw Kraju Sztabu Naczelnego Wodza (tzw. Oddział VI, podpułkownik J. Smole ński - do IV 1942, podpułkownik M. Protasewicz - do VII 1944, nast ępnie pułkownik E. Utnik) oraz Oddziały AK na W ęgrzech (“Liszt", podpułkownik J. Korkozowicz ) i w Niemczech (Komenda Okr ęgu Berlin "Blok").

10 KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ

Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz był w zale Ŝno ści politycznej od Delegata Rz ądu. Funkcj ę t ę pełnili:

Zdj ęcie Stopie ń Imi ę i nazwisko Pseudonim Okres urz ędowania

Michał Tokarzewski- gen. dyw. Torwid 27 IX 1939 - III 1940 Karaszewicz

gen. Kazimierz Sosnkowski Godziemba III 1940 - 18 VI 1940 broni

18 VI 1940 - 30 VI gen. dyw. Stefan Rowecki Grot 1943

gen. dyw. Tadeusz Komorowski Bór VII 1943 - 2 X 1944

gen. Leopold Okulicki Nied źwiadek 3 X 1944 - 17 I 1945 bryg.

AKCJA "BURZA" Wydarzenia w 1943 na froncie sowiecko-niemieckim postawiły przed rz ądem polskim w Londynie kwesti ę ustosunkowania si ę do prawdopodobnego wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie polskie. 26 pa ździernika 1943 Rz ąd Naczelnego Wodza wydał instrukcj ę dla kraju. Zakładała ona prowadzenia działa ń sabota Ŝowo-dywersyjnych wymierzonych w cofaj ące si ę oddziały niemieckie. W instrukcji zaznaczono, Ŝe w warunkach braku unormowanych stosunków polsko-sowieckich, władze cywilne i wojskowe pozostan ą w konspiracji. Na podstawie instrukcji Rz ądu i Naczelnego Wodza dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał 20 listopada 1943 rozkaz nakazuj ący rozpocz ęcie przygotowa ń do zbrojnej operacji kryptonim "Burza". Rozkaz ten przewidywał ujawnienie wobec Rosjan władz wojskowych i cywilnych. Armia Krajowa, wobec wkraczaj ących wojsk sowieckich, miała wyst ąpi ć w roli gospodarza. Było to w sprzeczno ści z instrukcja naczelnego wodza nakazuj ącą konspiracj ę. W Komendzie Głównej AK zwyci ęŜ ył pogl ąd porozumienia z Armi ą Czerwon ą. Uwa Ŝano, ze bez współdziałania taktycznego, dalsze kontynuowanie walki za wielce ryzykowne i mog ące narazi ć oddziały partyzanckie na represje i rozbrojenie. Akcja „Burza” miała dwa cele ści śle ze sob ą powi ązane wojskowy i polityczny. Pierwszy polegał na atakowaniu wszelkimi siłami Armii Krajowej wojsk niemieckich, ści ślej ich stra Ŝy tylnych w ostatniej chwili przed wkroczeniem na dany teren Armii Czerwonej. Cel drugi sprowadzał si ę do utworzenia na obszarach wyzwalanych przez A. K. administracji polskiej, stanowi ącej ramie Rz ądu R. P. w Londynie. 4 stycznia 1944 Armia Czerwona przekroczyła granice przedwojennej Rzeczypospolitej. Na Wołyniu oddziały AK podj ęły współprac ę taktyczn ą z

11 oddziałami Armii Czerwonej. Wspólnie toczyły walk ę z cofaj ącymi si ę wojskami niemieckimi i oddziałami nacjonalistów ukrai ńskich. Pierwsze kontakty polsko-sowieckie nie pozostawiały jednak złudze ń, co do rzeczywistych zamiarów Rosjan. Nie godzili si ę oni na respektowanie polskich oddziałów partyzanckich i administracji cywilnej podległej rz ądowi w Londynie. Dowódca AK w meldunku do Naczelnego Wodza z 19 kwietnia 1944 pisał: "Niczego dobrego z tamtej strony nie oczekujemy, nie łudzimy si ę te Ŝ mo Ŝliw ą ich lojalno ści ą współpracy z niepodległymi czynnikami polskimi"'. śołnierzy AK czekały aresztowania, zsyłki, obozy, wcielenia do Armii Czerwonej lub do armii Berlinga. „Burza” była wielk ą bitw ą toczon ą przez Armi ę Krajow ą. Uczestniczyło w niej najskromniej licz ąc (bez Powstania Warszawskiego) ponad 80 tysi ęcy Ŝołnierzy AK. Mimo lokalnych osi ągni ęć militarnych, "Burza" w sensie politycznym zako ńczyła si ę niepowodzeniem. Respektowanie praw suwerennych władz polskich nie le Ŝało w planach Stalina i pa ństw zachodnich. POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 3 pa ździernika 1944) – wyst ąpienie zbrojne przeciwko okupuj ącym Warszaw ę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armi ę Krajow ą w ramach akcji "Burza", poł ączone z ujawnieniem si ę i oficjaln ą działalno ści ą najwy Ŝszych struktur Polskiego Pa ństwa Podziemnego. Straty po stronie polskiej wyniosły około 10 tys. zabitych i 7 tys. zaginionych, 5 tys. rannych Ŝołnierzy oraz 200 tysi ęcy ofiar spo śród ludno ści cywilnej. W śród zabitych przewa Ŝała młodzie Ŝ oraz ogromna wi ększo ść warszawskiej inteligencji. Po stronie niemieckiej straty wyniosły 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych Ŝołnierzy, 300 zniszczonych czołgów i samochodów pancernych. Według zezna ń von dem Bacha, zło Ŝonych w 1947 roku w Warszawie, wyniosły 10 tysi ęcy zabitych oraz 7 tysi ęcy zaginionych i 9 tysi ęcy rannych.

Według powojennych zezna ń von dem Bacha zło Ŝonych w areszcie w Warszawie – strona niemiecka straciła ok. 26 000 ludzi (17 tys. zabitych i 9 tys. rannych). Podkre ślał on jednak, Ŝe: "W pierwszych dniach zostały zniszczone całe jednostki, o których losie ze strony niemieckiej nigdy nie mo Ŝna było si ę dowiedzie ć". Przez 63 dni wi ązano znaczne siły niemieckie. Istniej ą kontrowersje, zarówno co do znaczenia powstania warszawskiego, jego przebiegu, jak i trafno ści decyzji dowództwa AK o jego rozpocz ęciu. Przedmiotem sporów jest cena powstania (zniszczenie miasta, utrata pokolenia młodych ludzi), podnoszona jest jednak równie Ŝ kwestia nieuchronno ści jego wybuchu. Przez wiele lat propaganda PRL-u oraz oficjalna wersja w podr ęcznikach szkolnych do historii, szczególnie powstaj ących do 1956 roku, usiłowała przedstawi ć powstanie warszawskie jako nieodpowiedzialn ą decyzj ę, która spowodowała niewyobra Ŝalne szkody i nie miała wi ększego znaczenia militarnego, niejednokrotnie zawy Ŝaj ąc liczb ę ofiar walk w Warszawie i podwa Ŝaj ąc kompetencje dowódców walk w stolicy. Nie wspominano o tym, i Ŝ Armia Czerwona z polecenia Józefa Stalina w dniach 5 i 6 sierpnia 1944 wstrzymała atak na miasto ze wzgl ędów politycznych oraz przez 44 dni (pierwsze zrzuty radzieckiego uzbrojenia nast ąpiły dopiero 13 i 14 wrze śnia 1944), mimo wielokrotnie składanych obietnic, nie udzieliła Ŝadnej pomocy wojskowej powsta ńcom warszawskim, chc ąc w ten sposób doprowadzi ć do zniszczenia organizacji niepodległo ściowych przeciwnych planom ZSRR w stosunku do Polski. Po upadku systemu komunistycznego w Polsce i zmianie ustroju w 1989, szereg publikacji historycznych starało si ę dokona ć rzeczowej i obiektywnej oceny tamtych wydarze ń, weryfikuj ąc nieprawdziwe informacje historiografii okresu PRL. W ostatnich latach zauwaŜyć nale Ŝy jednostronn ą opini ę, id ącą w kierunku budowania "kultu powstania warszawskiego".

12 Najcz ęstsze argumenty krytyków powstania:

• niemieckie dowództwo od pocz ątku wiedziało o dacie wybuchu powstania; • powstanie było bardzo źle przygotowane taktycznie, w dniu jego wybuchu nie osi ągni ęto praktycznie Ŝadnych planowanych celów wojskowych; • powstanie spowodowało ogromne cierpienia i straty wśród ludno ści cywilnej Warszawy, skutkowało ogromnym zniszczeniem lewobrzeŜnej cz ęś ci miasta; • źle przygotowane strategicznie powstanie nie miało praktycznie Ŝadnego znaczenia militarnego; • Ŝaden z celów politycznych powstania nie został osi ągni ęty. Nie wzmocniło to pozycji Mikołajczyka w rozmowach ze Stalinem w Moskwie, lecz j ą osłabiło. Nie poró Ŝniło Wielkiej Koalicji, izolowało za ś Rz ąd RP na uchod źstwie na arenie mi ędzynarodowej. Spowodowało, Ŝe Anglicy skre ślili ostatecznie AK z listy sponsorowanych dostawami sprz ętu formacjami ruchu oporu, a Roosevelt dał Stalinowi woln ą r ękę w sprawach Europy Wschodniej.

Najcz ęstsze argumenty zwolenników powstania:

• powstanie jako symbol: "Bohaterstwo, ofiarno ść i zaci ęto ść powsta ńców s ą najwi ększym w naszej historii przejawem walki o wolno ść jako warto ści wy Ŝszej ni Ŝ Ŝycie ludzkie, kalectwo, wszystkie dobra materialne. Byłoby ci ęŜkim bł ędem nie docenia ć, a co gorsza od Ŝegnywa ć si ę od takich warto ści duchowych"; • wybuch walk powsta ńczych był nieunikniony; • powstanie jako "walka najbardziej za Ŝarta spo śród prowadzonych od pocz ątku wojny, równie ci ęŜ ka jak walka uliczna o Stalingrad" (Heinrich Himmler do generałów niemieckich – 21 wrze śnia 1944); • powstanie odegrało istotn ą rol ę militarn ą.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa [3] http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_warszawskie [4] http://portalwiedzy.onet.pl/59129,,,,armia_krajowa,haslo.html

13 2. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE OKR ĘGI SAMODZIELNE OKR ĘG BIAŁYSTOK ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Białystok, kryptonim "Lin", "Czapla", "Pełnia", "Sarna", "Ma ślanki" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Pocz ątki Okr ęgu Białystok AK-AKO-DSZ-WiN si ęgaj ą schyłku 1939 r., gdy miejscowe struktury konspiracyjne nawi ązały kontakt z Dowództwem Głównym SZP. Wiosn ą 1940 r. stworzono zr ęby organizacji, funkcjonuj ącej pocz ątkowo jako Okr ęg Białystok ZWZ, od lutego 1942 r. jako AK. Bezpo średnio przed akcj ą „Burza” Okr ęg Białystok AK liczył ponad 33 tys. członków. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Ŝołnierzy AK spadły masowe represje. Aresztowania, wywózki w gł ąb ZSRR oraz fizyczna likwidacja Ŝołnierzy podziemia przez NKWD i UB osłabiły potencjał AK.

Komendanci • ppłk Franciszek Sl ęczka "Krak", • mjr Feliks Banasi ński, • por. Antoni Iglewski "Nieczuja", • ppłk Józef Spychalski "Samuraj" (brat Mariana), • kpt/ppłk Władysław Liniarski "M ścisław".

Okr ęg dzielił si ę na 13 obwodów.

Struktura organizacyjna w 1944

• Inspektorat Podlaski AK - Obwód Bielsk Podlaski - w okresie Akcji Burza na jego terenie sformowano 2 Pułk Ułanów Grochowskich AK - Obwód Wysokie Mazowieckie - w okresie Akcji Burza na jego terenie formowano 76 pułk piechoty AK • Inspektorat Mazowiecki AK - Obwód Zambrów - Obwód Ostroł ęka - szczegóły • W czasie Akcjii Burza sformowany w obwodzie ostroł ęckim 5 Pułk Ułanów AK 20 sierpnia 1944 dokonał napadu na stanowiska baterii niemieckiej pod wsi ą Łab ędy. Po demobilizacji w Puszczy Kurpiowskiej pozostał oddział por. Kazimierza Stefanowicza

14 "Asa". Współdziałał on z sowieckimi grupami wywiadowczymi. - Obwód Ostrów Mazowiecka (od lutego 1945) • Inspektorat Łom Ŝyński AK • Inspektorat Suwalski AK • Inspektorat Białostocki AK • Inspektorat Grodzie ński AK • Inspektorat Białystok Miasto AK. Dowódc ą był mjr Stanisław śukowski 20.04.1942 - 1945

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

15 OBWÓD OSTROŁ ĘCKI ARMII KRAJOWEJ 1 1. Organizacja Od 13 pa ździernika 1941 - Obwód Ostroł ęcki ZWZ Od 14 lutego II 1942 - Obwód Ostroł ęcki Armii Krajowej, skład: 3 bataliony, 36 plutonów; Placówka Myszyniec. Od V 1944 - odtwarzanie 5. Pułku Ulanów Spieszonych. Układ Obwodu do IX 1944 - wkroczenie wojsk sowieckich/ W płn. cz ęś ci powiatu (Kurpie) - do 18 1 1945. 2. Komendanci Komendant Obwodu: • mjr Edward Filochowski ps. „San” - do 30 III 1944 • kpt. Aleksander Bednarczyk ps. „Adam".

Od V 1944 mjr Filochowski był d-cą 5. Pułku Ułanów Spieszonych, z-ca kpt. Bednarczyk.
D-ca 1 batalionu kpt. Roman Sadowski ps. „Blady”, z-ca por. Leonard Cejko ps. „Wis”;
D-ca 2 batalionu Tadeusz Budny ps. „Swoboda”, z-ca por. Ryszard Pszczółkowski ps. „Gryf'”,
D-ca 3 batalionu kpt. Kazimierz Stefanowicz ps. „As”;
D-ca Placówki „Myszyniec” d-ca por. Zygmunt Kwiatkowski ps. „Zryw”. 3. Akcje • Walki z Wehrmachtem i Ŝandarmeri ą w Grabowie, Myszy ńcu, Rozogach, Płoszycach, Bandysiach, Kwarcibałdzie • Likwidacja szpicli niemieckich w Drogoszewie, Rozworach, Piskach; • Akcja na transporty kolejowe na szlaku Kurpie - Śniadowo i Ostrów Mazowiecki. • Zabór broni z wagonu na stacji kolej. Ostroł ęka; • Odbijanie wi ęź niów z kolejki w ąskotorowej Myszyniec - Ostroł ęka; • Lipiec 1944 - zorganizowanie oddziału na terenie gmin Troszyn - Piski w ramach Akcji ,Burza"; • VIII - IX 1944 - walki oddziału z mniejszymi grupami Wehrmachtu; do rozwi ązania oddziałów straty własne wyniosły 4 osoby; W akcji „Burza” - 13 pp AK wystawił 3. batalion (koniec VII 1944) na podst. Rozkazu Komendanta Obwodu AK Ostrów Mazowiecki o mobilizacji sił Obwodu w rejonie Stara Pecyna i Lipniak Majorat (stan ok. 1000 osób; cz ęść odesłanych do domu z powodu braku broni) 4. Miejsca pami ęci • Tablica pami ątkowa Ŝołn. AK Obwodu Ostroł ęckiego (kru Ŝganek klasztoru w Ostrołęce); • Pomnik AK Obwodu „S ęp” w Ostroł ęce; • Tablica pami ątkowa organizacji działaj, na terenie Obwodu Ostrołęckiego (kru Ŝganek ko ścioła w Ostroł ęce); • Ołtarz z symbolami AK (ko ściół pod wezwaniem Zbawiciela Świata w Ostroł ęce); • Pomnik i rondo im. prof. Jana Radomskiego por. AK (Ostroł ęka); • Pomnik AK po świ ęcony 5. poległym w Akcji „Burza” (Sawały gm. Troszyn); • Tablica pami ątkowa poległym Ŝołnierzom (ko ściół paraf, w Troszynie); • Tablica pami ątkowa poległym Ŝołnierzom w latach 1939-1946 (ko ściół w Rzekuniu);

1 Materiał dostarczony

16 • Tablica pami ątkowa Aleksandra Bednarczyka ps. „Adam”; zgin ął z r ąk UB 6 XII 1946 (Rzeku ń-ko ściół); • Tablica pami ątkowa na domu - byłej siedzibie gestapo, w którym rozstrzelano 19 stycznia 1945 dwana ście osób (Myszyniec); • Pomnik po świ ęć AK, WIN, NZW (Myszyniec); • Głaz po świ ęć , Ŝołn AK, którzy zgin ęli w latach 1939-1945 /Czarnia Myszyniecka/; • Pomnik po świ ęć , m ęŜ czyznom ze wsi Bandysie k. Czarni wywiezionym w ramach represji przez Niemców do obozów koncentracyjnych (ze 120 ocalało 113); • Pomnik po świ ęć , poległym 6 partyzantom (Charcibałd k. Czarni); • Pomnik w miejscu śmierci ppor. Bolesława Kurpielewskiego, poległego w czasie odbijania wi ęź niów gestapowskich; tablica pami ątkowa ppor. Kurpielewskiego w ko ściele parafialnym.; • Tablica pami ątkowa ku czci gen. Aleksandra Krzy Ŝanowskiego ps. „Wilk” /Gimnazjum w Kadzidle im. gen. Krzy Ŝanowskiego; • Tablica pami ątkowa w ko ściele paraf, w Makowie Mazowieckim dla 6. członków organizacji niepodległo ściowych, zamordowanych przez UB w Makowie Mazowieckim. • Tablica pami ątkowa w ko ściele par. w Makowie Mazowieckim po świ ęcona Józefowi Grzymkowskiemu ps „Wilk” zamordowanemu w obozie koncentracyjnym Mauthausen; • Tablica pami ątkowa w ko ściele paraf, w Makowie Mazowieckim, po świ ęcona 40 ofiarom gestapo i NKWD, w walce o niepodległo ść w latach 1939-1956; • Tablica pami ątkowa im. Ŝołnierzy AK (Zespół Szkół Zawód, w Makowie Mazowieckim); • Tablica pami ątkowa na głazie po świ ęcona tym, którzy umiłowali Ojczyzn ę (rynek w Ró Ŝanie); • Tablica pami ątkowa tych, którzy zgin ęli w hitlerowskich obozach śmierci (ko ściół w Ró Ŝanie); • Tablica pami ątkowa po świ ęć , Ŝołnierzom AK i NSZ, zamordowanych przez komunistów w latach 1945-1946 ( ściana ko ścioła parafialnego w Lipie). 6. Galeria Kpt. Edward Niesiobedzki Ur. 6 X 1917 - zm. 3 IV 2000. Urodzony w rodzinie chłopskiej w Ogonach pow. Maków Maz. Matura w Płocku, potem w Dywizyjnym Kursie Podchor ąŜ ych Rezerwy Piechoty w Dęblinie -Twierdzy. Udział w walkach w 1939 r. w 36 PP.Legii Akademickiej jako kpr. pchor. Udział w ZWZ w placówce Sielu ń - ps. „ Śled ź”, d-ca plut. - ps. „Lis” i „Zew”. W 1943 awans na ppor. D-ca oddziałów bojowych w placówce Sielu ń do Akcji „Burza”. Od 1945 - praca w szkolnictwie w Nidzicy i Ciechanowie, studia na UMK w Toruniu, funkcje kierownicze w szkolnictwie. 1977 - emerytura i działalno ść w Stowarzyszeniu śołnierzy AK, od 1944 - prezes Zarz ądu Okr ęgu ŚZśAK w Ostroł ęce. Odznaczenia: Krzy Ŝ Kawalerski OOP, Złoty Krzy Ŝ Zasługi, Krzy Ŝ Partyzancki, Krzy Ŝ AK, Medal KEN, Medal Zasłu Ŝonym Na Polu Chwały i inne, przyznane przez Zarz. Gł. ŚZśAK. Kpt. Edward Mierzejewski Kpt. Aleksander Bednarczyk Płk Edward Filochowski Ppłk Roman Sadowski

17 OKR ĘG KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Kraków, kryptonim "Gobelin", "Godło" "Muzeum" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Okr ęg Kraków SZP-ZWZ-AK powstał ju Ŝ w pa ździerniku 1939 r. jako cz ęść Obszaru nr 4 Kraków-Śląsk. Był to wówczas najwi ększy terytorialnie okr ęg w Rzeczypospolitej. Latem 1941 r. rozwi ązano struktury obszarowe, a Okr ęg Kraków podobnie jak Okr ęg Śląsk został bezpo średnio podporz ądkowany Komendzie Głównej ZWZ-AK. Po rozmowach z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim pierwszym dowódc ą Okr ęgu mianowany został płk dypl. Julian Filipowicz „Róg”, „Pobóg” (16 pa ździernika 1939 r.). W momencie wkroczenia Sowietów funkcj ę komendanta Okr ęgu Kraków AK pełnił cichociemny płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski „Kruk II” (20 kwietnia 1945 r. aresztowany przez NKWD). W połowie 1944 r. Okr ęg Kraków AK był najwi ększy pod wzgl ędem liczebno ści w kraju – osi ągn ął stan 90 tys. ludzi, z tego 60 tys. w cz ęś ci wschodniej (zob. woj. rzeszowskie) oraz 30 tys. w cz ęś ci zachodniej.

Komendanci • płk dypl. Julian Filipowicz "Róg", • płk dypl. Zygmunt Miłkowski "Wrzos" • płk dypl. Józef Spychalski "Luty", • ppłk dypl. Wojciech Wayda "Odwet", • płk dypl. Edward Godlewski "Garda", • płk Przemysław Nakoniecznikow-Klukowski "Kruk II"

Struktura organizacyjna

• Inspektorat Kraków AK, • Inspektorat Miechów AK, • Inspektorat Nowy S ącz AK, • Inspektorat Tarnów AK, • Podokr ęg Rzeszów AK, któremu podlegały od 1943 Inspektoraty Rejonowe: Inspektorat Jasło AK, Inspektorat Krosno OP-15, Inspektorat Ła ńcut, Inspektorat Sanok OP-23, Inspektorat Przemy śl AK, Inspektorat Rzeszów AK, Inspektorat Tarnobrzeg oraz Inspektorat Mielec AK. Podokr ęg Rzeszów AK powstał wiosn ą 1943 r. i obejmował zachodni ą cze ść woj. Lwowskiego. W okresie najwi ększego rozwoju, w połowie 1944 r. siatka tego Podokr ęgu liczyła ok. 60 tys. Ŝołnierzy. W lipcu 1944 r., w momencie wkraczania Armii Czerwonej na Rzeszowszczyzn ę, funkcj ę komendanta Podokr ęgu sprawował płk Kazimierz Putek „Zaworny”.

18

Akcji Burza "Burz ę" w okr ęgu krakowskim cechowała du Ŝa dynamika działa ń rozci ągni ętych zarówno w czasie jak i w przestrzeni. W podokr ęgu rzeszowskim zmobilizowano oddziały 24 Dywizji Piechoty AK płk. Kazimierza Putka "Zwornego", w inspektoratach przemyskim i rzeszowskim oddziały 22 Dywizji Piechoty AK mjr. Łukasza Świtalskiego "Grzywacza". W inspektoracie jasielskim, rzeszowskim i mieleckim walczyły oddziały 10 Brygady Kawalerii AK. W zachodniej cz ęś ci okr ęgu krakowskiego działały: oddziały 6 DP płk. Wojciecha Waydy "Odweta" w inspektoracie tarnowskim i krakowskim, oddziały 106 Dywizji Piechoty AK ppłk. Bolesława Nieczui-Ostrowskiego "Tysi ąca" i oddziały Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. W inspektoracie miechowskim Batalion Partyzancki "Skała" mjr. Jana Pa ńczakiewicza "Ziemowita". Ostatnie cztery jednostki tworzyły Grup ę Operacyjn ą "Kraków" pod dowództwem płk. Edwarda Godlewskiego "Gardy". Odtworzono:

• 21 Dywizja Piechoty AK Okr ęg Kraków 1 Pułk Strzelców Podhala ńskich AK • 6 Dywizja Piechoty AK Ziemi Krakowskiej "Odwet" Okręg Kraków AK; 12 Pułk Piechoty AK Ziemi Boche ńskiej i 16 Pułk Piechoty AK • Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej AK • 5 Pułk Strzelców Podhala ńskich AK • 6 Pułk Strzelców Pieszych AK, • 8 Pułk Ułanów AK. dla Podokr ęgu Rzeszów AK: • 24 Dywizja Piechoty AK "Rzeszowska" 17 Pułk Piechoty AK • 22 Dywizja Piechoty AK "Jarosławska" 38 Pułk Piechoty AK

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

19 OKR ĘG LUBLIN ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Lublin, kryptonim "Len", "Salon", " śyto", "Orbis", "Bank Handlowy", "Spółdzielnia Rolnicza", "Monopol" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje W ostatnich dniach wrze śnia 1939 r. działaj ąc z upowa Ŝnienia SZP senator Stefan Lelek stworzył zr ęby organizacji w woj. Lubelskim. Do wiosny 1940 r. organizacja funkcjonowała pod nazw ą SZP na woj. Lubelskie, nast ępnie jako Okr ęg Lubelski ZWZ, od lutego 1942 r. jako AK. Bezpo średnio przed akcj ą „Burza”, po scaleniu z AK oddziałów BCh i NSZ, Okręg Lublin AK liczył 50-60 tys. członków. Po wkroczeniu Armii Czerwonej i zatrzymaniu frontu na linii Wisły na Ŝołnierzy AK spadły represje. Pomi ędzy lipcem 1944 r. a marcem 1945. sowieckie i polskie siły bezpiecze ństwa rozbiły trzy kolejne sztaby Okr ęgu i aresztowały czterech komendantów. Masowe aresztowania, wywózki w gł ąb ZSRR oraz fizyczna likwidacja Ŝołnierzy podziemia przez NKWD i UB powa Ŝnie osłabiły potencjał AK.

Komendanci • mjr Józef Spychalski "Czarny", "Dzier Ŝyński", "Samura", "Socha", "Soroka", Stryjek" (X.1939-VII.1940), • płk dypl. Tadeusz Pełczy ński "Adam", "Aolis", "Rolski", "Wolf" (VII.1940-VII.1941), • płk Ludwik Bittner "Baza", "Halka", "Rot", "Krakowiak", "Tarnowski" (1.VIII.1941- XII.1942), • płk Kazimierz Tumidajski "Marcin", "Edward", "Maciej" (1.I.1943-4.VIII.1944), • ppłk Franciszek śak "Ignacy", "Róg", "Wir" (VIII.1944-I.1945)

Struktura okr ęgu • Inspektorat "Lublin" - skład organizacyjny: Obwód Lublin Miasto, Obwód Lublin Powiat oraz Obwód Lubartów. W czasie Akcji Burza oddziały miejskie opanowały wiele wa Ŝnych obiektów publicznych i przemysłowych. Uratowano dworzec kolejowy. Prowadzono rozpoznanie na korzy ść oddziałów sowieckich. Wzi ęto do niewoli kilkuset Ŝołnierzy niemieckich. W powiecie lubelskim i lubartowskim walczyły oddziały le śne . 21 i 22 lipca jednostki 27 Dywizji Piechoty AK opanowały Kock, Fidej, Kamionk ę, Kozłówk ę i Michów. Współdziałaj ąc z oddziałem por. Józefa Jurałozi ńskiego - "Jura" zdobyły Lubartów. 22 i 23 lipca oddział por. Stefana D ębickiego - "Kmicica" stoczył walk ę z jednostk ą zmotoryzowan ą w rejonie Osmolic i pod Tuszówkiem. • Inspektorat "Chełm" - skład organizacyjny: Obwód Chełm, Obwód Włodawa oraz Obwód Krasnystaw.

20 • Inspektorat "Puławy" - skład organizacyjny: Obwód Puławy oraz Obwód Kra śnik. W okresie Akcji Burza na terenie inspektoratu walczyły oddziały 8 i 15 pułków piechoty AK. Organizowano zasadzki na drogach Lublin-Kurów, Kazimierz Dolny-Puławy, Puławy-Wąwolnica, Godów-opole Lubelskie. Opanowano Kurów, Urz ędów, Nał ęczów, Grabów, W ąwolnic ę, Sobolew, Ryki, Ko ńskowol ę. 26 lipca oddziały kpt. Stanisława W ęglowskiego "Lechity", por. Mariana Sikory "Przepiórki" i ppor. Jerzego Jaskólskiego - "Zagona" uczestniczyły w walkach o Puławy. • Inspektorat "Radzy ń Podlaski" - skład organizacyjny: Obwód Biała Podlaska, Obwód Radzy ń Podlaski oraz Obwód Łuków. W czasie Akcji Burza 24 lipca zgrupowanie oddziałów AK, BCh i AL pod dowództwem mjr. Stanisława Piotrowskiego - "Jara" starły si ę w okolicy Łukowa z oddziałem 17 Dywizji SS. • Inspektorat "Zamo ść " - skład organizacyjny: Obwód Zamo ść , Obwód Tomaszów Lubelski, Obwód Hrubieszów oraz Obwód Biłgoraj. W okresie Akcji Burza na terenie inspektoratu walczyły oddziały 9 pułku piechoty AK mjr Stanisława Prusa "Adama". 21 lipca batalion mjr Wilhelma Szczepankiewicza - "Drugaka" wyzwolił Beł Ŝec, a z wojskami sowieckimi zdobywał Tomaszów Lubelski. Batalion por. Adama Piotrowskiego "Doliny" obronił mosty w Bondyrzu i Kaczórkach Współdziałał z oddziałami sowieckimi w walkach o Zwierzyniec i Frampol. Batalion ppor. Stefana Kwa śniewskiego - "Wiktora" atakował Niemców koło Majdanu Wojsławickiego, pod Majdanem Nowym i w Grabowcu. Oddział partyzancki por. Józefa Śmiecha - "Ci ąga" walczył w Skierbieszowie i w rejonie Izbicy oraz Orłowa. Zgrupowanie kpt. Jana Pstrockiego - "Wacława" uczestniczyło w starciach w Topólczy, na drodze Topólcza- Czarnystok, Szczebrzeszyn-Gorajec. 24 lipca zaj ęty został Szczebrzeszyn. Oddziały 9 pp operowały tak Ŝe na drodze Zwierzyniec-Biłgoraj.

Okr ęg składał si ę z 15 obwodów:

• Obwód Biała Podlaska • Obwód Biłgoraj - w skład wchodziło 5 Rejonów: Rejon AK Biłgoraj - kryptonim Akademia, Rejon AK Frampol - kryptonim Liceum, Rejon AK Józefów Biłgorajski - kryptonim Freblówka, Rejon AK Krzeszów - kryptonim Gimnazjum, Rejon AK Tarnogród - kryptonim Powszechniak. • Obwód Chełm • Obwód Hrubieszów - dowódc ą w czasie powstania zamojskiego był por. Antoni Rychel ps. "Rymwid". • Obwód Krasnystaw • Obwód Kra śnik • Obwód Lubartów • Obwód Lublin Miasto • Obwód Lublin Powiat • Obwód Łuków • Obwód Puławy, Podobwód D ęblin-Ryki AK • Obwód Radzy ń Podlaski • Obwód Tomaszów Lubelski - dowódc ą w czasie powstania zamojskiego był mjr Wilhelm Szczepankiewicz ps. "Drugak". Rejonem VII od marca 1943 dowodził por. piech. Zenon Józef Jachymek. śołnierze tego obwodu walczyli przeciw dwóm wrogom - nazistowskim Niemcom ale i przeciw ukrai ńskim nacjonalistom (ich zbrojnemu ramieniu - Ukrai ńskiej Powsta ńczej Armii) operuj ącym na tym terenie. • Obwód Włodawa • Obwód Zamo ść

21

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OKR ĘG ŁÓD Ź ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Łód ź, kryptonim "Arka", "Kreton", "Barka", "Łania" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe infromacje W Łódzkim zr ęby organizacji konspiracyjnej utworzono ju Ŝ w pierwszej połowie wrze śnia 1939 r. W listopadzie 1939 r. struktury te weszły do SZP, a w styczniu 1940 r. do ZWZ. Specyfik ą Okr ęgu Łód ź AK było jego funkcjonowanie na obszarze zarówno III Rzeszy (Kraj Warty), jak i Generalnego Gubernatorstwa, co utrudniało prac ę konspiracyjn ą. Dlatego jesieni ą 1944 r. ze struktur łódzkich wyodr ębniono Inspektorat Piotrków Trybunalski i na jego bazie powołano do Ŝycia Podokr ęg Piotrków Trybunalski. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na rzecz Okr ęgu Łód ź AK pracowało ju Ŝ ponad 40 tys. osób, z czego ponad 10 tys. zaprzysi ęŜ onych jako Ŝołnierze AK. Wraz z rozpocz ęciem akcji „Burza” w lipcu 1944 r., w Łódzkiem dwana ście istniej ących w tym czasie oddziałów partyzanckich AK wł ączonych zostało do 25 pp AK (nazywanego Pułkiem Ziemi Piotrkowsko-Opoczy ńskiej). Równocze śnie znacz ąco rozbudowano kadry, co pozwoliło skupi ć w pułku ok. 850 Ŝołnierzy. W pa ździerniku 1944 r. do pułku doł ączyły pododdziały 72 pp AK w sile ok. 350 Ŝołnierzy oraz ok. 150 Ŝołnierzy z Grupy Kampinos AK. W listopadzie 1944 r. 25 pp AK rozwi ązano, a w terenie pozostawiono jedynie niewielkie patrole.

Komendanci • płk Leopold Okulicki "Pan Jan", • ppłk Stanisław Juszczakiewicz "Kornik", • płk Ludwik Czy Ŝewski "Julian", • płk Michał Stempkowski "Grzegorz", "Barbara"

Struktura organizacyjna w 1944

• Inspektorat Piotrków Trybunalski AK - Obwód Piotrków Trybunalski AK - Obwód Tomaszów Mazowiecki AK - Obwód Rawa Mazowiecka AK - Obwód Opoczno AK W okresie "Burzy" sformowano 25 pułk piechoty AK. W jego skład pocz ątkowo weszły tworz ąc jego 1 batalion: OP "Grom" ppor. Aleksandra Arkuszy ńskiego -

22 "Maja", OP "Błyskawica" kpt. Tadeusza D ębskiego - "Marsa", OP "Wicher" ppor. cz. w. Witolda Kucharskiego - "Wichra" , OP por. Kazimierza Zał ęskiego - "Bo ńczy", OP "Burza" sier Ŝ. Stanisława Karli ńskiego - "Burzy", OP ppor. Henryka Furma ńczyka - "Henryka" i OP "Trop" ppor. Jana Mateckiego - "Groma". Na pocz ątku wrze śnia batalion przekształcony został w 25 pp dowództwo nad nim obj ął mjr. Rudolf Majewski - "Le śniak", Jan Hyla. Pułk operował w lasach przysuskich. W lipcu i sierpniu opanowano stacje kolejowe Bratków i Białaczów, urz ądzono zasadzki pod Sulejowem, Barkowicami Mokrymi i Kluczewem. 16 sierpnia mi ędzy Sulborowicami a Sosnowicami rozbito karn ą ekspedycj ę. Straty przeciwnika wynosiły 53 zabitych i rannych. Od wrze śnia 25 pp walczył z siłami policyjnymi i wojskowymi w ramach prowadzonej przez nich operacji antypartyzanckiej. Do walk dochodziło 6 wrze śnia pod Stefanowem, 26 wrze śnia w rejonie Stefanów - Budy - Gałki, 14 pa ździernika w śdŜarach, 23 pa ździernika pod Widuchem-My śliborzem, 27 pa ździernika pod Białym Ługiem, 4 listopada pod le śniczówk ą Huta, 5 listopada pod Bokowem, 7 listopada pod Nowinkami i 8 listopada pod Wincentowem-Brodami. Walki te, niezwykle krwawe doprowadziły do rozwi ązania pułku. Zgin ęło około 130 partyzantów. W polu działały jednak nadal mniejsze oddziały. • Inspektorat Łód ź AK - Obwód Łód ź Miasto AK - Obwód Łód ź Powiat AK - Obwód Ruda Pabianicka AK - Obwód Pabianice AK - Obwód Łask AK - Obwód Brzeziny AK Inspektorat odtwarzał 29 Pułk Strzelców Kaniowskich. Oddział partyzancki ppor. Ryszarda Ziółkowskiego - "Sama" w obwodzie Brzeziny wytrwał do wyzwolenia. Zorganizował trzy akcje kolejowe; 14 wrze śnia zdobył magazyn z broni ą na stacji w Słotwinach; 11 listopada walczył pod Strykowem. Bez powodzenia walczył natomiast w lasach brudzewickich oddział ppor. Stanisława Krupi ńskiego - "Górala". 30 sierpnia Niemcy rozbili oddział "Wilk" ppor. Antoniego Kucharskiego - "Roggersa". "Oddział "Dzik" ppor. Henryka Sieczkowskiego - "Władysława" został zniszczony 26 listopada w Szwejkach Wielkich. • Inspektorat Sieradz AK - Obwód Sieradz AK - Obwód Wielu ń AK - Obwód Kalisz AK - Obwód Opole AK (obwód zewn ętrzny) • Inspektorat Koło AK - Obwód Koło AK - Obwód Turek AK - Obwód Konin AK • Inspektorat Kutno AK - Obwód Kutno AK - Obwód Gostynin AK - Obwód Ł ęczyca AK

23

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

24 OKR ĘG NOWOGRÓDEK ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Nowogródek, kryptonim "Lotnisko", "Kurki", "Cyranka", "Nów", "Las", "Grzyb" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Pierwsze organizacje konspiracyjne na Nowogródczy źnie powstały jesieni ą 1939 r. Ich ł ączenie w ramach SZP-ZWZ przebiegało z du Ŝym trudno ściami ze wzgl ędu na aresztowania prowadzone przez NKWD, które rozbijały kolejne lokalne struktury. Jednym z czołowych organizatorów konspiracji nowogródzkiej w latach pierwszej okupacji sowieckiej był Ludwik Nienartowicz „Mazepa”, który wiosn ą 1941 r. miał z ramienia Okr ęgu Wile ńskiego ZWZ obj ąć funkcj ę komendanta Okr ęgu Nowogródzkiego ZWZ. We wrze śniu 1941 r. Komenda Główna AK powierzyła funkcj ę komendanta okr ęgu mjr. Januszowi Szulcowi vel Szlaskiemu „Prawdzicowi”, „Borsukowi”, który pełnił j ą do 12 czerwca 1944 r. (faktycznie do ko ńca czerwca 1944 r., gdy Ŝ wyznaczony na nowego komendanta ppłk. dyp. cc. Adam Szydłowski „Poleszuk” dopiero wówczas zjawił si ę na Nowogródczy źnie; funkcj ę sprawował przez niespełna trzy tygodnie, aresztowany przez sowieckie władze bezpiecze ństwa w Wilnie 17 lipca 1944 r.). W połowie 1944 r. siły oddziałów partyzanckich Okr ęgu liczyły 9 batalionów piechoty i kilka szwadronów kawalerii – ok. 7 – 8 tys. ludzi umundurowanych i dobrze uzbrojonych, z czego przeszło dwie trzecie w oddziałach partyzanckich. Do grudnia 1943 r. Okr ęg Nowogródzki AK wchodził w skład Obszaru Białystok AK (wraz z okr ęgami Polesie i Białystok). Od grudnia 1943 r. do czerwca 1944 r. był jednostk ą samodzieln ą, podlegaj ących bezpo średnio KG AK. 12 czerwca 1944 r. podporz ądkowany został Komendzie Okr ęgu Wile ńskiego AK – w zwi ązku z planow ą operacja „Ostra Brama”. Stan podległo ści został utrzymany po katastrofie akcji wile ńskiej w lipcu 1944 r., cho ć nigdy oficjalnie Okr ęg Nowogródzki AK nie został przeformowany na podokręg (w niektórych dokumentach, zwłaszcza wytworzonych w Okr ęgu Wile ńskim, nazwa ta jednak si ę pojawia). Na terenie Okr ęgu działały, poza siłami niemieckimi i skierowanymi tu przez Niemców oddziałami Rosyjskiej Armii Wyzwole ńczej, Białoruska Samopomoc Ludowa, bataliony Białoruskiej Obrony Krajowej oraz policja białoruska, podlegaj ąca Niemcom, ale cz ęś ciowo zinfiltrowana, zwłaszcza w powiatach północnych, przez konspiracj ę polsk ą. Powa Ŝną sił ę stanowiła partyzantka radziecka. Najwi ększe zgrupowanie, licz ące ok. 10 tys. ludzi, działało w Puszczy Nalibockiej. Poza nim istotne znaczenie miały oddziały w Puszczy Lipicza ńskiej (5 tys.) i w Puszczy Rudnickiej (ok. 200). (Liczebno ść radzieckiej partyzantki według polskich szacunków.) Szacuje si ę, Ŝe w walkach na terenie okr ęgu poległo ok. 1600 partyzantów.

Komendanci • ppłk Janusz Prawdzic-Szlaski (ps. "Prawdzic", "Borsuk") do 26.06.1944 r. (odwołany) • ppłk Adam Szydłowski (ps. "Poleszczuk") 26.06 -17.07.1944 r. (aresztowany przez Sowietów)

25 • ppłk Janusz Prawdzic-Szlaski (ps. "Prawdzic", "Borsuk") 17-19.07.1944 r. (bez nominacji, wyznaczony przez komendanta poł ączonych Okr ęgów Wilno i Nowogródek, przekazał komend ę) • ppłk Stanisław S ędziak (ps. "Warta") 19.07-5.08.1944 r. (bez nominacji, wyznaczony przez poprzednika, przekazał komend ę) • mjr Maciej Kalenkiewicz (ps. "Kotwicz") 5-21.08.1944 r. (wyznaczony przez poprzednika, depesz ą z 18.08. oficjalnie mianowany przez KG AK, poległ w walce) • ppłk Stanisław S ędziak (ps. "Warta") 21.08. 1944 r. -listopad 1945 r. (wyznaczony przez poprzednika, depesz ą z 29.08. mianowany przez KG AK p.o. komendanta, przekazał komend ę) por./rtm. Jan Skorb (ps. "Puszczyk", "Skorb") listopad 1944 – kwiecie ń (lub maj) 1945 (p.o. komendanta) ppor. Ludwik Nienartowicz (ps. "Mazepa") kwiecie ń – sierpie ń 1945

Struktura organizacyjna w styczniu 1943 W ramach przygotowa ń do realizacji planu "Burza" w styczniu 1943 r. zast ąpiono obwody ośrodkami:

• na południu o środki dywersyjno-partyzanckie: Stołpce – ppor. Aleksander Warakomski (ps. " Świr") Nie świe Ŝ – por. Stanisław Winter (ps. "Stanley") Baranowicze – por. Andrzej Wierzbicki (ps. "Józef") Słonim (u śpiony) Byte ń (postulowany przez KG AK, nie utworzony) • w cz ęś ci środkowej o środek partyzancki: Nowogródek – por. "Szczerbic" (Mieczysław Szczerski) • na północy o środki dywersyjno-partyzanckie: Iwje – kpt. Stanislaw Dedelis (ps. "Pal") Lida – kpt. Władysław Stawowski (ps. "Sawa") Szczuczyn – ppor. Bojomir Tworzya ński (ps."Ostoja"), od stycznia 1944 Jan Piwnik (ps. "Ponury"), od czerwca 1944 r. ponownie "Ostoja"

Organizacja oddziałów partyzanckich 1944 Pocz ątkowo teren Okr ęgu podzielony był na obwody (odpowiadaj ące powiatom), rejony i placówki (odpowiadaj ące gminom).

26

Na pocz ątku 1944 r. dokonano reorganizacji oddziałów partyzanckich, tworz ąc z nich, zgodnie z planem odtwarzania w ramach Armii Krajowej jednostek przedwojennego Wojska Polskiego, bataliony i pułki. Siły partyzanckie w polu podzielone były pod wzgl ędem operacyjnym na zgrupowania:

• Zgrupowanie Południe Okr ęgu Nowogródek AK – por. Józef Świda (ps. "Lech"), do 12 marca 1944 r., mjr Maciej Kalenkiewicz (ps. "Kotwicz") 1., 4. i 8. batalion 77. pp., 26. Pułk Ułanów. • Zgrupowanie Północ Okr ęgu Nowogródek AK – por. Jan Borysewicz (ps. "Krysia") 2. i 5. batalion 77. pp. • Zgrupowanie Wschód Okr ęgu Nowogródek AK – kpt. Stanisław Dedelis (ps. "Pal") 3. i 6. batalion 77. pp. • Zgrupowanie Zachód Okr ęgu Nowogródek AK – por. Jan Piwnik (ps. "Ponury") do 16.06.1944. 7 batalion 77. pp. • Zgrupowanie Stołpce Okr ęgu Nowogródek AK – por. Adolf Pilch (ps. "Góra", "Dolina") 1. batalion 78. pp., 27. Pułk Ułanów, szwadron ckm 23. Pułku Ułanów.

Oddziały partyzanckie • 301 pod dowództewm por. Jana Skorba (ps. "Puszczyk") w obwodzie Szczuczyn, • 312 pod dowództwem Czesława Zaj ączkowskiego (ps. "Ragner") w rejonie Bielicy, • 321 pod dowództwem ppor. Wiktora Bałachowicza (ps. "Zdrój") w rejonie Ługomowicze, Traby, Juraciszki, • 313 utworzony z cz ęś ci rozbudowanego w mi ędzyczasie 301, a dowodzony przez ppor. NN (ps. "Sawka"), • 314 ppor. Jana Borysewicza (ps. "Krysia") w Obwodzie Lida, • 341 ppor. Kazimierza Bobkowskiego (ps. "Michał") w Obwodzie Baranowicze.

27 W pa ździerniku 1943 r. dotarł na te tereny z Podlasia Uderzeniowy Batalion Kadrowy Stanisława Karolkiewicza (ps. "Szcz ęsny") a stopniowo tak Ŝe pozostałe oddziały Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, które po scaleniu z AK podporz ądkowano komendzie Okr ęgu Nowogródek. Liczebno ść oddziałów zwi ększała si ę bardzo szybko – w ko ńcu 1943 r. zorganizowane były one w bataliony tworz ące pi ęć zgrupowa ń partyzanckich. Na du Ŝych obszarach wymienione oddziały sprawowały prawie wył ączn ą kontrol ę nad terenem swego działania – Niemcy skupiali si ę na ochronie szlaków kolejowych, dróg i poszczególnych umocnionych placówek, zwłaszcza w miasteczkach. Umo Ŝliwiało to realizacj ę jednego z głównych zada ń partyzantów – ochrony ludno ści cywilnej. Polacy utrudniali, a na niektórych terenach całkowicie uniemo Ŝliwiali, ści ąganie kontyngentów, chronili poza tym miejscow ą ludno ść przed powa Ŝnie daj ącą si ę jej we znaki partyzantk ą radzieck ą oraz bandyckimi napadami pospolitych przest ępców. Podobnie jak w innych rejonach, oddziały partyzanckie na opanowanych przez siebie terenach stanowiły namiastk ę nieistniej ącej władzy pa ństwowej. Przy 4. batalionie na przykład funkcjonował polski s ąd, w którym zasiadała zawodowa prawniczka. Orzekał on zarówno w sprawach karnych, jak i rozstrzygał spory cywilne.

Wa Ŝniejsze akcje partyzanckie

• Obwód (potem O środek) Szczuczyn (teren działania Zgrupowania Zachód) - opanowanie miejscowo ści Ostryna jesieni ą 1942 r., - spalenie biur Arbeitsamtu w Szczuczynie i w Ostrynie w grudniu 1942, - zlikwidowanie załogi stacji kolejowej Ró Ŝanka i zniszczenie urz ądze ń stacyjnych 15 maja 1943, - odbicie w grudniu 1943 r. 26 wi ęź niów przewo Ŝonych z Wasiliszek do Lidy. W 1944 r., po wyruszeniu w pole 7. batalionu: - rozbicie niemieckiej kolumny koło wsi Szpilki, - akcje bojowe w Lucjanowie (24.03), Kamiennym Charcie (26.03), lesie Narcze (13.04), Juchnowiczach (22.04), miasteczku Rudowo; - nieudana próba zlikwidowania niemieckiej placówki w Szczuczynie 29 kwietnia 1944 r., - rozpocz ęta w maju 1944 r. likwidacja placówek niemieckich na granicy z Bierzik Białystok, m.in. w Kaszetach, Sumach, Jachnowiczach, Puchaczach i Kazimierówce, - atak na stra Ŝnic ę niemieck ą w miejscowo ści Jewłasze 16 czerwca 1944 r., w którym poległ Jan Piwnik (ps. "Ponury"). • Ośrodek Lida (teren działania zgrupowa ń Północ i Nadnieme ńskiego) - zdobycie Stützpunktu w Horodnie w 11 styczniu 1944 r., - uwolnienie aresztowanych w grudniu 1943 r. członków podziemia z wi ęzienia w Lidzie (27 stycznia 1944 r.) oraz wykonanie wyroków na wi ększo ści osób odpowiedzialnych za te aresztowania, - opanowanie posterunków Ŝandarmerii w Subotnikach i śerominie w marcu 1944 r., - likwidacja oddziału Todta w Lidzie (wiosna 1944 r.), - rozbicie ukrai ńsko-niemieckiego oddziału w starciu pod Sucharami przez 1 kompani ę 1 batalionu 77 pp, - zdobycie Radunia i wymienienie wzi ętych do niewoli 24 Ŝołnierzy niemieckich na 100 aresztowanych Polaków 20 maja 1944 r., - rozbicie niemieckiego batalionu w Podwaryszkach 30 czerwca 1944 r., - zlikwidowanie 6 stra Ŝnic granicznych na odcinku od Kropiwszczyzny do miasteczka Krukle w czerwcu 1944 r.

28 • Ośrodek Iwje (teren działania Zgrupowania Wschód) - opanowanie miejscowo ści Lipniszki i zlikwidowanie tamtejszego posterunku Ŝandarmerii latem 1943 r., - opanowanie Juraciszek (pocz ątek jesieni 1943 r.), - stała blokada miasteczka Iwje, - akcje dywersyjne na linii kolejowej Lida – Mołodeczno, - bitwa pod Trabami w lipcu 1944 r. (trzy kolumny niemieckie, które weszły na teren ośrodka liczyły ł ącznie 2 bataliony i 4 kompanii piechoty). • Ośrodek Nowogródek Pochodz ący st ąd 8. batalion walczył w składzie Zgrupowania Nadnieme ńskiego i przeprowadził na terenie macierzystego o środka tylko jedn ą akcj ę – nieudany, na skutek rozpocz ęcia działa ń przed przybyciem sił głównych, atak na miasteczko Wsielub (prawdopodobnie 7.06.1944 r.), w czasie którego poległ dowódca batalionu, ppor. Tadeusz Mossakowski (ps. "Jastrz ębiec"). • Ośrodek Stołpce (teren działania Zgrupowania Stołpce) - atak na Iwieniec, gdzie przetrzymywano 80 aresztowanych Ŝołnierzy podziemia 4 (według innych źródeł 19) czerwca 1943 r., - wydostanie si ę z obławy niemieckiej w Puszczy Nalibockiej, w połowie lipca 1943r., - akcje na Zasule oraz na miasteczko Mir.

Akcje dywersyjne Głównym celem ataków dywersyjnych na terenie okr ęgu były szlaki komunikacyjne, przede wszystkim silnie bronione, prowadz ące ze wschodu na zachód linie kolejowe: Wołkowysk – Lida – Mołodeczno i Brze ść – Baranowicze – Mi ńsk. One te Ŝ miały by ć głównym obiektem ataku w ramach realizacji planu "Burza". Akcje na lini ę Wołkowysk – Lida – Mołodeczno podejmowały działaj ące w tym rejonie oddziały partyzanckie, zwłaszcza na terenie zgrupowa ń Zachód (atak na stacj ę Ró Ŝanka 15 maja 1943 r.) i Wschód, czyli o środków Iwje i Sczuczyn. Wa Ŝna linia Brze ść – Baranowicze – Mi ńsk przebiegała w południowej cz ęś ci okr ęgu, gdzie nie było polskich oddziałów partyzanckich. Istniała jednak silna siatka konspiracyjna przeprowadzaj ąca regularne ataki dywersyjne, głównie na terenie Ośrodka Baranowicze. Raz w miesi ącu odcinany był cały w ęzeł Baranowicki. Rzadziej przeprowadzane były akcje na terenie powiatu (i o środka) nie świeskiego. Nie udało si ę natomiast utworzy ć, mimo nacisków Komendy Głównej AK, o środka w Byteniu, którego zadaniem byłoby w trakcie realizacji planu "Burza" zniszczenie mostu na tej linii (jednego z dwóch znajduj ących si ę na terenie Okr ęgu Nowogródek).

Stosunki z partyzantk ą radzieck ą Rozkazy Komendy Głównej AK jednoznacznie nakazywały nawi ązywanie współpracy z partyzantk ą radzieck ą. Współpraca taka była podejmowana, napotykała jednak na powaŜne przeszkody. Oddziały polskie nieuchronnie wchodziły w konflikt z partyzantk ą radzieck ą staj ąc w obronie polskiej ludno ści. Same równie Ŝ były obiektem ataków.

Okr ęg Nowogródek w operacji "Ostra Brama" W walkach o Wilno wzi ęły udział nast ępuj ące jednostki Okr ęgu Nowogródek:

• W składzie Zgrupowania I: 3. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem Bolesława Piaseckiego (ps. "Sablewski") 5. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem Jana Bobina (ps. "Kalina") • W składzie Zgrupowania III: 1. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem kpt. Władysława śogło (ps. "Zych") 6. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem kpt. Stanisława Dedelisa (ps. "Pal")

29 Po wkroczeniu Armii Czerwonej przygotowywano reorganizacj ę oddziałów, które według wst ępnych ustale ń miały walczy ć u boku Armii Radzieckiej, jako jeden z pułków odtworzonej 19. Dywizji Piechoty (dowodzonej przez Adama Szydłowskiego), b ędącej cz ęś ci ą samodzielnego polskiego korpusu. Po aresztowaniu 17 lipca płk. Krzy Ŝanowskiego ostatecznie rozwi ązano oddziały (prawdopodobnie 19 lipca). Pochodz ący z Polski centralnej Ŝołnierze jego batalionu przedarli si ę na zachód. Miejscowi Ŝołnierze w przewa Ŝaj ącej wi ększo ści rozeszli si ę do domów, cz ęść została internowana w Miednikach (ok. 5-7 tys.), skąd ci, którzy nie uciekli, zostali wywiezieni do Kaługi (ok. 4 tys.). Wi ększo ść na przełomie 1945/46 r. wróciła do Polski.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKR ĘG POLESIE ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Polesie, kryptonim "Kwadra", "Twierdza", " śuraw", "Rydze" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Pocz ątki polskiej konspiracji niepodległo ściowej na Polesiu si ęgaj ą wczesnej jesieni 1939 r. (pierwsze struktury SZP powstały wówczas w Brze ściu i Pi ńsku). W marcu 1940 r. funkcj ę komendanta Okr ęgu Poleskiego ZWZ powierzono mjr. Aleksandrowi Habiniakowi „Ku źmie” (poległ w sierpniu 1940 r. w walce z NKWD). Po nim dowództwo Okr ęgu obj ął ppor. Ksawery Sosnowski „Rybak” (aresztowany przez NKWD w czerwcu 1941 r., zagin ął). Działania NKWD w znacznym stopniu rozbiły i zdezorientowały polsk ą konspiracj ę na Polesiu i w efekcie po zaj ęciu tego terenu przez Niemców struktury ZWZ trzeba było budowa ć od nowa. W 1943 dowództwo okr ęgu zostało aresztowane przez Gestapo. Odtworzenia struktur podj ął si ę na polecenie KG AK ppłk Henryk Krajewski "Trzeska". Na czele dwóch kadrowych oddziałów partyzanckich w połowie maja przedostał si ę na przez Łuków i Siedlce na Polesie i rozpocz ął odtwarzanie jednostek 30 Dywizji Piechoty w oparciu o miejscowe zasoby. Do grudnia 1943 r. Okr ęg Poleski AK wchodził w skład Obszaru Białostockiego AK, za ś po jego rozwi ązaniu stał si ę jednostk ą samodzieln ą, podlegaj ącą bezpo średnio Komendzie Głównej AK. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na Polesie Okr ęg obejmował woj. Poleskie bez jego północnego skraju (Iwacewicze, Hancewicze, Lenin), przekazanego do Okr ęgu Nowogródzkiego AK. W skład Okr ęgu Poleskiego wchodziły cztery inspektoraty i jedena ście obwodów. Przed akcj ą „Burza” Okr ęg Poleski AK poniósł du Ŝe straty, zwłaszcza w 1943 r. i wiosn ą 1944 r. Spowodowane był one zarówno represjami niemieckimi, antypolskimi działaniami partyzantki sowieckiej (która zlikwidowała kilka oddziałów partyzanckich AK), jak i terrorem OUN-UPA w południowej cz ęś ci Polesia. Wiosn ą 1944 r. Okr ęg liczył zaledwie ok. 4300

30 Ŝołnierzy, pozostaj ących w wi ększo ści w konspiracji. Niewielkie zasoby broni były zupełnie niewystarczaj ące nawet dla wyposa Ŝenia tak skromnych sił. Oddziały partyzanckie AK były tu stosunkowo słabe i nie zdołały opanowa ć terenu, tak jak miało to miejsce na Wile ńszczy źnie i cz ęś ciowo Nowogródczy źnie. W efekcie Okr ęg Poleski nie był w stanie przeprowadzi ć na własnym terenie koncentracji swej podstawowej siły wystawionej do akcji „Burza" – 30 DP AK, dowodzonej przez ppłk. Henryk Krajewskiego „Le śnego”. Jednostka ta zbierała si ę w południowo-wschodniej cz ęś ci Obwodu Bielski Podlaski w Okr ęgu Białystok AK (lasy nurzeckie i Puszcza Białowieska). W wyniku wcielenia we własne szeregi zmobilizowanych miejscowych placówek AK oraz wsparcia przez dwa przydzielone spoza Okr ęgu oddziały partyzanckie (por. Czesława Gr ądzkiego „Łosia”-„Krzemienia” i kpt. Alfreda Paczkowskiego „Dawida”) osi ągn ęła stan blisko 1500 Ŝołnierzy, z których sformowano 82 pp i batalionowy zawi ązek 93 pp. Dywizja była jednostk ą stosunkowo słab ą, jedna czwarta Ŝołnierzy nie posiadała broni. Zgrupowanie 30 DP AK wykonywało akcj ę „Burza” poza terenem swego macierzystego okr ęgu (w ko ńcowym etapie działa ń podj ęło marsz na pomoc powstaniu warszawskiemu, osiągaj ąc w drugiej połowie sierpnia rejon Otwocka, gdzie 19 sierpnia 1944 r. zostało rozbrojone przez Armi ę Czerwon ą).

Komendanci • mjr Aleksander Habiniak "Ku źma", • ppłk Franciszek Józef Faix "Ordy ński", • ppłk Stanisław Dobrski " śuk", • płk Henryk Krajewski "Le śny", "Trzaska".

Struktura organizacyjna w 1944

• Inspektorat Zachodni AK(Brze ść ) - Obwód Brze ść Miasto - Obwód Brze ść Powiat • Inspektorat Środkowy AK (Kobry ń) - Obwód Kobry ń - Obwód Kossów Poleski • Inspektorat Wschodni AK(Pi ńsk) - Obwód Pi ńsk - Obwód Drohiczyn Poleski - Obwód Łuniniec - Obwód Stolin • Inspektorat Północny AK (Pru Ŝana) - Obwód Pró Ŝana - Obwód Wysokie Litewskie

W skład okr ęgu wchodził te Ŝ Samodzielny Obwód Kamie ń Koszyrski. Obejmował rozległe tereny Polesia Woły ńskiego.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

31 OKR ĘG RADOM-KIELCE ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Radom-Kielce, kryptonim Jodła, Rolnik, Maliny - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Okr ęg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK powstał w pa ździerniku 1939 r., a w czasie wkraczania na Kielecczyzn ę Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. składał si ę z pi ęciu inspektoratów i dwunastu obwodów. Siły okr ęgu w tym okresie, po scaleniu z BCh i NSZ, szacuje si ę na ok. 42 tys. osób.

Komendanci • płk dypl. Leopold Endel-Ragis "Wiesław", " Śląski", "Lipi ński"; • p.o. - płk Feliks J ędrychowski "Ostroga"; • płk dypl. Stanisław Dworzak "Daniel", "Przemysław", "T ęcza"; • płk Jan Zientarski "Mieczysław", "Lin".

Struktura organizacyjna w latach 1943-1944

• Inspektorat A Radom 1 Obwód Radom AK (kryptonimy) "Cholewa", "Ogrody", "Agawa" i "Marian" 2 Obwód Kozienice AK "Puszcza", "Krzaki", "Je Ŝyny", "Bławatek" i "Ludwik" • Inspektorat B Starachowice 3 Obwód Ił Ŝa AK "Strzała", "Lipy", "Baszta", "Cykoria" i "Konrad". 4 Obwód Ko ńskie AK "Strzemi ę", "Bezdro Ŝa", "Dalia" i "Konrad". • Inspektorat C Sandomierz 5 Obwód Sandomierz AK "Ziarno", "Wy Ŝyny", "Eukaliptus" i "Henryk". 6 Obwód Opatów AK "Strumie ń", "Fiołek" i "Grzegorz". • Inspektorat D Kielce 7 Obwód Kielce AK "Stal", "Wykopy", "Lipiec", "Geranium" i "Florian". 8 Obwód Busko AK "Letnisko", "Hiacynt", "Edmund", "Śmietana". 9 Obwód J ędrzejów AK "Błota", "Torfowiska", "Łata", "Wrzesie ń", "Irys" i "Daniel". • Inspektorat E Cz ęstochowa 10 Obwód Włoszczowa AK "Hetman", "Wapno", "Kaktus" i "Cyprian". 11 Obwód Cz ęstochowa AK "Tkalnia", "Lilia", "Listopad" i "Bartosz". 12 Obwód Radomsko AK "Heblarnia", "Rzeki", "Macierzanka" i "Andrzej".

32

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

Szczegóły

• Oddział „Barabasza” Korpusu „Jodła” • Korpus „Jodła” w akcji „Burza” • Wybrane biogramy Ŝołnierzy Korpusu "Jodła"

Oddział „Barabasza” Okr ęgu „Jodła” 2 Na Kielecczy źnie, stanowi ącej kolebk ę ruchu partyzanckiego, zwarte oddziały le śne Armii Krajowej, najpot ęŜ niejszej siły zbrojnej konspiracji, zaczynaj ą pojawia ć si ę w okresie wczesnego przedwio śnia 1943 r., chocia Ŝ niektóre z nich ju Ŝ w 1942r. Je śli chodzi o oddziały partyzanckie Okr ęgu „Jodła”, które walczyły najdłu Ŝej i trwale wpisały si ę w dzieje Polski Walcz ącej,, to jednym z pierwszych był oddział „Barabasza” (Marian Sołtysiak) , utworzony w lutym 1943 r. w rejonie Bodzentyna. W maju 1943 r. przy stanie ponad 130 Ŝołnierzy, stał si ę zwi ązkiem 4 p.p. leg. AK. Armia Krajowa w połowie 1944 r. była najwi ększ ą, zwart ą jednostk ą AK, walcz ącą w Obwodzie Kieleckim. Latem 1944 r. udział „Barabasza” przyj ął nazw ę „Wybranieccy”. W ci ągu 1943 r. oddział „Barabasza” przeprowadził szereg akcji bojowych, likwidacyjnych, zaopatrzeniowych, uderzaj ących w administracj ę okupanta. W pierwszej połowie 1944 r. była to najwi ększa, zwarta jednostka AK, walcz ąca w Obwodzie Kieleckim.

2 Materiał dostarczony

33 W drugiej połowie lipca i pierwszych dniach sierpnia 1944 r., a wi ęc przed koncentracj ą Korpusu Kieleckiego Armii Krajowej, oddział „Barabasza licz ący ju Ŝ wówczas około 300 dobrze uzbrojonych i ostrzelanych w walkach partyzantów, sprawował kontrol ę nad spornym obszarem w rejonie Daleszyc. „Wybranieccy” stoczyli w tym okresie kilkana ście walk z Niemcami i własowcami, którzy usiłowali pacyfikowa ć tamtejsze wsie. Wa Ŝnym wydarzeniem w działalno ści oddziału był marsz na pomoc powsta ńcom Warszawy w okresie „Akcji Burza” i udział w bitwie pod Antoniowem Ŝołnierzy 4 PP Leg. AK Korpusu „ Jodła” dnia 21 sierpnia 1944 r. W walkach pod Anyoniowem straciło Ŝycie 8 Ŝołnierzy pułku - straty Niemców oceniono na 150 zabitych i strat ę 12 samochodów. Na cmentarzu partyzanckim w Kielcach, po ekshumacji pochowani s ą Ŝołnierze „Wybranieckich, wybudowano i po świ ęcono tam dnia 20 sierpnia pomnik „Wybranieckich”, na którym widniej ą nazwy miejscowo ści i daty stoczonych walk przez oddział „Barabasza”

Korpus „Jodła” w akcji „Burza” 3

W Okr ęgu Radomsko-Kieleckim do akcji „Burza” stan ął Korpus „Jodła”, w składzie którego walczyły 2. i 7. Dywizje Piechoty, oraz działaj ący samodzielnie 72. pułk piechoty. W składzie 2. DP dowodzonej przez płk. „Lina” – Antoniego śółkowskiego walczyły: • 2. pułk piechoty z obwodów sandomierskiego i opatowskiego pod dowództwem majora „Kruka” – Antoniego Wiktorowskiego. W tym pułku dowódc ą I Bat. Był kpt. Eugeniusz Kaszy ński – sławny „Nurt”, którego prochy sprowadzone zostały niedawno z Anglii do kraju i spoczywaj ą na Wykusie. • 3. pułk piechoty pod dowództwem kapitana Stanisława Porady PS „Swi ątek”. W tym pułku II batalionem dowodził Antoni Heda PS. „Szary”. • 4. kielecki pułk piechoty z obwodów kieleckiego i buskiego. To wła śnie ten pułk w niedziel ę 21 sierpnia 1944 roku tu w Antoniowie stoczył całodzienny zwyci ęski bój z Niemcami. Pułkiem dowodził major „Wyrwa” – Józef Włodarczyk. Szefem Sztabu był por. „Urban” – Mieczysław Drewicz. Kapelanem pułku był kpt. „Wicher” ks. Henryk Peszko, adiutantem ppor. „Grzmot” – Bolesław Kami ński. I Batalion pułku sformowany został w Niwkach Daleszyckich. Jego dowódc ą został por. „Katarzyna” – Maksymilian Lorennz. W skład batalionu weszły: - 1. kompania dowodzona przez por. Mariana Sołtysiaka „Barabasza” – znanego dowódcy oddziału „Wybranieckich”, - 2. kompania z dowódc ą por. Michałem Szrekiem ps. „Zapała” - 3. kompania , któr ą dowodził ppor. „D ąb” – Leon Stola. Batalion 11 sierpnia wyruszył z Daleszyc na koncentracj ę pułku pod Zagna ńsk. II Batalion sformowany został na Gruchawce pod Kielcami, sk ąd w nocy z 12/13 sierpnia wyruszył na koncentracj ę. Dowódc ą batalionu został kpt. „Eustachy” – Władysław Czaja. W skład batalionu weszły: - 4. kompania dowodzona przez ppor. „Gryfa” – Pawła St ępnia - 5. kompania pod dowództwem por. „Obłoka” – Stanisława Masławskiego.

3 Materiał dostarczony

34 W skład pułku wchodziła te Ŝ kompania karabinów maszynowych dowodzona przez ppor. „Ciosa” – Józefa Piotrowiaka. Bataliony spotkały si ę 14 sierpnia. Z nich sformowany został 4 kielecki Pułk Piechoty 15 sierpnia 1944 roku w lasach pod wsi ą Siodła k/Zagna ńska , kapelan pułku ks. kpt. Henryk Peszek odprawił polow ą msz ę świ ętą. 16 sierpnia 1944r, zgodnie z rozkazem komendanta Okr ęgu, pułki Korpusu „Jodła” ruszyły na pomoc walcz ącej Warszawie i w nocy z 20/21 sierpnia dotarły pod Antoniów. Pułk liczył wówczas 653 osoby w tym: 20 oficerów, 11 podchor ąŜ ych, 74 podoficerów, 547 szeregowych i posiadał na uzbrojeniu: 4 ckm, 47 lekkich i r ęcznych karabinów maszynowych, 425 karabinów, 159 pistoletów maszynowych, 6 piatów. Teren wokół Antoniowa nasycony był znacznie wojskami niemieckimi. Dowodził nimi kwateruj ący w Chlewiskach generał von Friedrich. Załoga w samych Chlewiskach wynosiła 180-200 ludzi. W Woli Zagrodzkiej 200-300 Ŝołnierzy, w Rzucowie ok. 200 SS- manów, w Borkach 50 Mongołów ok. 1000 Kałmuków. Dysponowali oni taborem licz ącym 60 samochodów w tym wozy opancerzone, mieli 15 terenowych motocykli, 7 samochodów dział 75 mm. Wywiad niemiecki tak Ŝe pracuje wi ęc Niemcy wiedz ą o przesuwaniu si ę Korpusu na Nowe Miasto i na tren kierunek samochodami przerzucaj ą własne załogi. I Batalion zaj ął rejon na kierunku Woli Zagrodzkiej. W gajówce Łopata stan ął ze swoim plutonem por. „Górnik” – Czesław Ł ętowski. W rejonie tej gajówki zaj ęła stanowiska placówka dowodzona przez kaprala „Braszk ę” – Jerzego Matysiaka. Rano 21 sierpnia od strony Woli Zagrodzkiej kompania Kałmuków natarła na ta placówk ę i na czat ę „Górnika” w Gajówce. Kałmucy, zgłaszaj ąc gotowo ść poddania si ę, podst ępnie zastrzelili „Górnika”. Do ataku na Kałmuków poderwał załog ę podchor ąŜ y „Widzew” – Jerzy Opalski. Kałmucy wycofali si ę trac ąc 5 ludzi. W godzinach rannych Niemcy i Własowcy kolumn ą 5 samochodów wjechali do Antoniowa od strony Niekłania. Grupa pchr. „Wichra”, przygotowywuj ąca we wsi trumn ę dla „Górnika” została okr ąŜ ona i musiała przebija ć si ę do swoich. Doszło do trwaj ącej kilka godzin walki 1. kompanii z Niemcami, w której poległ „Biber” – Józef Ćwiertniak, za ś „Nurkowiec” - Kurt Podlaska został śmiertelnie ranny. 1. kompania musiała wycofa ć si ę w kierunku Woli Zychowej. Na rozkaz dowódcy pułku 2. i 3. kompania na kierunku Huty zorganizowały zasadzk ę , w któr ą wpadło 9 samochodów Niemców wycofuj ących si ę z Antoniowa w kierunku Chlewisk. Rozbito doszcz ętnie niemiecki oddział a samochody spalono. II batalion (4. i 5. kompania) ubezpieczały miejsce walki wzdłu Ŝ szosy od strony Niekłania i prostopadle do szosy od strony Furmanowa i Wólki Zychowej, wł ączaj ąc si ę do walki w czasie pl ądrowania przez Niemców Antoniowa. W zwyci ęskiej walce z Niemcami uczestniczył cały pułk. W walkach pod Antoniowem straciło Ŝycie 8 Ŝołnierzy 4. pułku, których nazwiska i pseudonimy widniej ą na tym pomniku. Niemcy wg ich własnego komunikatu radiowego nadanego 23 sierpnia, straciło w tej bitwie 77 zabitych (50 Ŝandarmów 27 kałmuków). Faktycznie ich straty były znacznie wy Ŝsze – prawdopodobnie stracili 150 zabitych i 12 samochodów. Nasi zdobyli du Ŝe ilo ści broni, co pozwoliło na dozbrojenie pułku. Dalszy marsz Korpusu z odsiecz ą do Warszawy stał si ę praktycznie niemo Ŝliwy. Za Pilic ą rozci ągał si ę bowiem teren bezle śny, na którym starcia z czołgami, artyleri ą i

35 samolotami wroga z góry skazywały Korpus na niepowodzenie. Bior ąc to pod uwag ę podj ęto decyzj ę o wstrzymaniu dalszego marszu na Warszaw ę. Nie ustały jednak walki w ramach akcji „Burza”. Zmieniono jednak kierunek marszu na południe. Walczył 4. pp 10 wrze śnia w Zaborowicach i Mniowie 26 wrze śnia w Radkowie w lasach włoszczowskich. Walczyły inne pułki i bataliony Korpusu „Jodła” w Dziebałtowie, Radoszycach, pod Miedzie Ŝą i Trawnikami, w lasach nadle śnictwa Dyminy, pod Zakrzowem i w wielu innych miejscach. Walki te wi ązały znaczne siły niemieckie, które nie mogły uczestniczy ć w tłumieniu Powstania Warszawskiego. Była to, wi ęc niew ątpliwa pomoc walcz ącej Warszawie. WYBRANE BIOGRAMY śOŁNIERZY OKR ĘGU „JODŁA” 4

Śp. por. Belniak Maria Bronisława „ śmija” Ur. 20 sierpnia 1901 r. w Sosnowcu Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1941 r. do 1945r. Obwód Kielce Od pocz ątku działalno ści konspiracyjnej była współredaktorem pism podziemnych: „ śołnierz Wolno ści”, a pó źniej „Wiadomo ści Polskie” redagowanych w jej mieszkaniu przy ul. Seminaryjskiej, w Kielcach. W latach 1942-43 ukrywała naczelnego redaktora tych pism, jak równie Ŝ szefa Biura Informacji i Propagandy na Okr ęg Radomsko-Kielecki kpt. Stefana Kl ączy ńskiego – „Pułkownika”, „Jarosława”. Prowadziła kolporta Ŝ prasy podziemnej, była kurierem. W czasie akcji „Burza” udzielała schronienia partyzantom. Po wojnie była represjonowana, pozbawiona pracy jako „wróg klasowy”. Odznaczona: Krzy Ŝem Armii Krajowej (Londyn) i odznak ą Weterana Walk o Niepodległo ść .

Mjr Bieganik Zbigniew „Polan” Ur. 10 maja 1925 r. w Kielcach Okres słu Ŝby w ZWZ-AK od 1942 r. do 1945 r. Obwód J ędrzejów Był Ŝołnierzem placówki Nagłowice, prowadził działalno ść wywiadowcz ą: opis sytuacji w terenie, dostarczanie meldunków, wystawianie fałszywych kennkart i innych za świadcze ń. Odbył szkolenie wojskowe. W kwietniu 1944 r. zostaje skierowany do oddziału partyzanckiego „Spaleni” (dow. ppor. Stefan Rajski – „Zryw”), w którym przebywał do 17 stycznia 1945 r. i brał udział we wszystkich akcjach tego oddziału. Uczestniczył równie Ŝ w akcji „Burza” w rejonie Wodzisławia do Niwek Daleszyckich i powrót w rejon W ęgleszyna. Po wojnie wst ąpił w szeregi WP ale był represjonowany i w 1952 r. podczas „czystki” zwolniony do cywila. Aktualnie jest członkiem Rady Naczelnej ŚZś AK i Ogólnokrajowego Środowiska ś AK Korpusu „Jodła” w Warszawie. Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej ,Krzy Ŝ Partyzancki, Medal Wojska 2x, odznaka „Burzy” i Weterana Walko o Niepodległo ść .

4 Materiał dostarczony

36 Ppłk Dziubi ński Jerzy „Saper” Ur. 25 listopada 1927 r. w Wojtynowie Okres słu Ŝby w AK od 1942 r. do 1945 r. Obwód Ił Ŝa Był ł ącznikiem dowódcy kompanii st. sier Ŝ/ppor Jana Chrzanowskiego -Burzy”. W okresie koncentracji Ŝołnierzem w plutonie AK ppor. Józefa Madeja - „Jerzego”. Brał udział w uwolnieniu wi ęź niów z kamieniołomów w Gostkowie w 1943 r., a tak Ŝe rozbiciu wi ęzienia w Kielcach 5 sierpnia 1945 r. pod dowództwem Antoniego Hedy – „Szarego”. Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki.

Śp. płk dypl. ENDEL-RAGIS Leopold „Leopold”, „ Ślaski”, „Lipi ński”, „Wiesław” Ur. 11 lutego 1894 r. w śółkwi Okres słu Ŝby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1943 r. Obwód Kielce, Warszawa Od 1914r. w Legionach. Bierze udział w wojnie 1920 r. Nast ępnie ko ńczy Wy Ŝsz ą Szkoł ę Wojenn ą uzyskuj ąc tytuł oficera Sztabu Generalnego. W 1939r. obejmuje stanowisko dowódcy 22 DP Górskiej, której szlak bojowy wiódł przez nad- wi śla ńskie tereny Ponidzia. Dnia 15 pa ździernika 1939r. gen Michał Karaszewicz-Tokarzewski mianuje go pierwszym komendantem Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego SZP-ZWZ na którym to stanowisku pracuje do grudnia 1941r. buduj ąc solidne fundamenty radomsko-kieleckiej partyzantki. Pó źniej obejmuje stanowisko Inspektora Komendy Głównej AK w Warszawie. Umiera w Warszawie (z odniesionych ran) 19 lutego 1943r. i pochowany pod fikcyjnym nazwiskiem Ma ćkowiak. Odznaczenia: Krzy Ŝ Virtuti Militari, Krzy Ŝ Niepodległo ści, Polonia Restituta, dwukrotnie Krzy Ŝ Walecznych oraz Złoty i Srebrny Krzy Ŝ Zasługi.

Śp.Fałek Zenon „Jarz ębiak” Ur. 21 stycznia 1923 r. w Piotrkowie Trybunalskim Okres słu Ŝby w AK od 1944 r. do 1945 r. Obwód Ił Ŝa Zbierał informacje o ruchach niem. wojsk, był kolporterem prasy, zdobywał bro ń. Nast ępnie wst ąpił do oddziału ppor. „Wrzosa” i brał udział w licznych walkach i potyczkach z Niemcami. Pod koniec wrze śnia 1944 r. oddział wszedł w skład tworz ącego si ę Pułku Ił Ŝeckiego i stoczył ci ęŜ ką walk ę na Piotrowym Polu.

Śp. gen. bryg. Heda Antoni „Szary” Ur. 11 pa ździernika 1916r. w Małomierzycach Okres słu Ŝby w OB-ZWZ-AK-„Nie”- WiN od 1940 r. do 1948 r. Obwód Ił Ŝa Po zako ńczeniu kampanii wrze śniowej nawi ązuje kontakt z organizacj ą „Orła Białego”, a po zaprzysi ęŜ eniu w ZWZ otrzymuje zadanie utworzenia siatki konspiracyjnej na obszarze: Ił Ŝa – Starachowice. Nast ępnie z powodu masowych aresztowa ń udaje si ę na Wschód, niestety zostaje aresztowany przez bolszewików, osadzony w wi ęzieniu, a po nadej ściu Niemców 22 czerwca

37 1941r. dostaje si ę do Stalagu 107k/Terespola. W grudniu 1941r. udaje mu si ę zbiec, wraca do Małomierzyc i obejmuje Podobwód Ił Ŝa – „Dolina”. Jako komendant organizuje: szkolenie podchor ąŜ ych i podoficerów. W czerwcu 1943r. otrzymuje rozkaz zidentyfikowania podejrzanego o kolaboracj ę z Niemcami „Motora”, który był w oddziale „Ponurego”. W tym teŜ czasie oddział dowodzony przez Antoniego Hed ę – „Szarego” rozbija w Starachowicach wi ęzienie uwalniaj ąc aresztowanych Ŝołnierzy AK, zdobywa bro ń i amunicj ę, pó źniej z uwolnionych tworzy odział partyzancki. Wa Ŝniejsze akcje: rozbicie kasy w zakładach Goeringa i zdobycie 2 i pół mln. zł, rozbrojenie Forstschutzu w Marcelach, rozbicie wi ęzienia w Ko ńskich, opanowanie Sienna, akcja Ko ńskie- St ąporków, zdobycie z poci ągu 35 wozów amunicji, w czasie Akcji „Burza” walki pod Radoszycami, Miedzierz ą, Trawnikami, Rykoszynem, Szewcami i koło Przysuchy. Z 4/5 sierpnia 1945r. Heda rozbija wi ęzienie NKWD w Kielcach uwalniaj ąc ponad 600 Ŝołnierzy i oficerów AK, w tym d-cę 2 Dyw. Leg. płk. „Lina”. Po wojnie jest represjonowany przez NKWD, aresztowany (przesłuchuje go Ró Ŝański – prawdziwe nazwisko Goldberg) i skazany na kar ę śmierci. Siedzi w wi ęzieniach w Kielcach, Warszawie, Rawiczu i Wronkach. W 1956 r. opuszcza wi ęzienie ale z zakazem osiedlenia si ę na Kielecczy źnie. W 1981r. zakłada w Gda ńsku „Solidarno ść ” Ŝołnierzy AK i zostaje jej przewodnicz ącym, 13 grudnia internowany w Białoł ęce. W 1992r. zakłada Światow ą Federacj ę Polskich Kombatantów i jej organ prasowy „Westerplatte”. Odznaczenia: dwukrotnie Krzy Ŝ Virtuti Militari, Krzy Ŝ Walecznych.

Śp. mjr Kaszy ński Eugeniusz-Gedymin - „Nurt” Ur.22 sierpnia 1909 r. w Łodzi Okres słu Ŝby od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kielce Brał udział w wojnie obronnej w 1939 r, nast ępnie przedostaje si ę do Francji i W.Brytanii a po przeszkoleniu jako „cichociemny” skacze ze spadochronem w okolicach Kielc z1 na 2 października 1942 r. Zostaje zast ępc ą dowódcy KEDYWU Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego, organizuje dywersj ę. Sam bierze udział w wielu akcjach. Od czerwca 1943r. dowódca zgrupowania partyzanckiego „Ponury”-„Nurt”. Jest współorganizatorem I batalionu 2 pp. Legionów AK, a w ko ńcowej fazie akcji „Burza” dowódc ą 2 pułku piechoty Legionów. Odznaczenia: Order Wojenny Virtuti Militari, Krzy Ŝ Walecznych.

Por./kpr Kreid Władysław „Sewer” Ur. 24 lutego 1922 r. w Orłowie Okres słu Ŝby w AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód IłŜa Od sierpnia 1943 r. do marca 1944 r. prowadził punkt kolporta Ŝu prasy podziemnej. W okresie od czerwca do pa ździernika 1944 r. słu Ŝył w oddziale partyzanckim „Szarego”. W tym czasie brał udział wraz z oddziałem w wielu akcjach zbrojnych m.in. pod Wólk ą Pleba ńsk ą, Radoszycami i Szewcami. W pa ździerniku 1944 r. przeszedł na „zimow ą melin ę”. W oddziale awansowany do stopnia kaprala. Odznaczenia:Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki, odznaki: Weteran Walk o Niepodległo ść , śołniera „Jodły” i akcji „Burza”.

38 Por. KUBICKI Kazimierz „Lew” Ur. 15 lutego 1917 r. w Łagiewnikach Okres słu Ŝby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Busko Stworzył struktury organizacyjne Obwodu Busko, następnie był członkiem Komendy Obwodu Busko. Rozkazem Komendanta Okr ęgu AK Kielce dnia 15 sierpnia 1943 r. awansowany do stopnia porucznika wojsk in Ŝynieryjnych.

Kpt. Malinowski Leon „Malina” Ur. 1 listopada 1926 r. w Koliszowach Okres słu Ŝby w AK: od 1944 r. do 1945 r. Obwód Ko ńskie Pełnił funkcj ę ł ącznika pomi ędzy komend ą placówki a komend ą podobwodu „San”. Przewoził meldunki i rozkazy, był kolporterem. Wykonywał działania wywiadowcze: sporz ądzał szkice umocnie ń niemieckich, prowadził obserwacje ruchów wojsk nieprzyjacielskich. W okresie akcji „Burza” pozostawał w stałej dyspozycji komendanta placówki. Odbył przeszkolenie wojskowe. W 1947 r. został aresztowany przez UB w Łodzi i tam wi ęziony. Odznaczenia: odznaki Akcji „Burza”, Weterana Walk o Niepodległo ść .

Kpt. Mieruszy ński Stanisław „Lawina” Ur. 9 wrze śnia 1927 r. w Piersku Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kozienice W lutym 1943 r. został skierowany do KEDYW-u. Brał udział w akcjach sabota Ŝowych m.in. niszczeniu dokumentów w urz ędach gminnych, rekwirowaniu kontyngentów w młynach, likwidacji bimbrowni i wymierzaniu kar chłosty kolaborantom. Uczestniczył w przyjmowaniu zrzutów lotniczych i transporcie broni do wyznaczonych miejsc. Podczas planu „Burza”, w sierpniu 1944 r. został wcielony do 172 pp. AK i słu Ŝył w ochronie radiostacji. Nast ępnie na terenie placówki macierzystej pełnił funkcję wywiadowcy. Uko ńczył Konspiracyjn ą Szkoł ę Podchor ąŜ ych w stopniu kaprala podchor ąŜ ego. Na pocz ątku stycznia 1945 r. aresztowany przez Ŝandarmeri ę niemieck ą ucieka z transportu i ukrywa si ę do czasu wkroczenia Sowietów. Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki, Medal Wojska (trzykrotnie), Odznaka Weterana Walk o Niepodległo ść , oraz odznaki śołnierza AK, Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego, Korpusu „Jodła”.

Płk My śli ński Henryk „Mars” Ur. 7 wrze śnia 1924 r. w Jarocinie Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1942 r. do 1944 r. Obwód Busko Przydział organizacyjny: od lutego 1942 r. do pa ździernika 1943 r. w podobwodzie Busko-„Bór”, a od pa ździernika 1943 r. do grudnia 1944 r. w grupie dywersyjnej por. „Wichra” – Pawła Raszyka w podobwodzie Stopnica-„Storczyk”. Udział w akcjach: sabota Ŝ gospodarczy, kolporta Ŝ prasy konspiracyjnej, udział w

39 przej ęciu i ubezpieczaniu zrzutów broni, w Świniarach, Błotnowoli, D ąbrowie i Ksanach. Bezpo średni udział w walkach zbrojnych w Zagajowie i Wygodzie Kozi ńskiej oraz w koncentracji grup dywersyjnych w Busku i Janinie. Uko ńczył Konspiracyjn ą Szkoł ę Podchor ąŜ ych i rozkazem Komendanta Obwodu Busko ppłka Ćmakowskiego został mianowany na kaprala podchor ąŜ ego.

Śp. Sier Ŝ. podchor. Rostafi ński Jerzy „Jur” Ur. 15 lipca 1919 r. w Granicy Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: od maja 1940 r. do kwietnia 1943 r. pracuje w wywiadzie Obwodu Busko, nast ępnie w grupie dywersyjnej por. „Wichra” – Pawła Raszyka, gdzie pełni funkcj ę dowódcy zwiadu konnego w sile plutonu. Udział w akcjach: likwidacja posterunku Ŝandarmerii w Nowym Korczynie, w dniach 13-14 lipca 1944 r. oraz organizacja i ochrona zrzutów broni na terenie Obwodu Busko. Szkolenie: Konspiracyjna Szkoła Podchor ąŜ ych w latach 1943-1944 pod komend ą ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego.

Kpt. Schmeidl Zdzisław „Kula” Ur. 8 lipca 1927 r. w Kielcach. Okres słu Ŝby w AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kielce Gdy wybuchła II wojna światowa miał uko ńczone 12 lat i 7 klas szkoły podstawowej. Ju Ŝ w pierwszych dniach wrze śnia, po wkroczeniu Niemców do Kielc, otrzymał od starszego brata Zygmunta ps. „Józef” zadanie obserwacji i liczenia id ących na Sandomierz wojsk niemieckich – oddziałów, armat, samochodów, za co zreszt ą otrzymałem po wojnie medal: „Za udział w Wojnie Obronnej 1939 r.” W grudniu 1942 r. zło Ŝył przyrzeczenie i został członkiem Szarych Szeregów w grupie szturmowej „Orły”, w Kielcach., przyjmuj ąc pseudonim „Kula”. Kolportował pras ę podziemn ą, brał udział w małym sabota Ŝu, śledzeniu ruchów wojsk niemieckich i zdobywaniu broni, Organizował punkty kontaktowe i czuwał nad ich bezpiecze ństwem. Współdziałał w przechowywaniu broni zdobytej na Niemcach. Jednocze śnie ucz ęszczał na tzw. tajne komplety. W 1949 r. zdał matur ę w Gimnazjum i Liceum św. Stanisława Kostki w Kielcach, uzyskuj ąc świadectwo dojrzało ści. W 1954 r. uko ńczył studia wy Ŝsze, uzyskuj ąc stopie ń mgr in Ŝ. budownictwa l ądowego. Pracował kolejno: w Biurze Projektów „Metroprojekt”, w Hydrobudowie 10 w Solinie, w Hydrobudowie 6 w Warszawie oraz w Energopolu 3. (dawna Hydrobudowa – 1 ) w Nowym Dworze Mazowieckim. W 1991 r. wst ąpił do ŚZśAK, pocz ątkowo w Okr ęgu Warszawa a od 16 kwietnia 2002 r., po przekształceniu nale Ŝy do Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” na prawach Okr ęgu (decyzja Zarz ądu Głównego ŚZśAK) W obecnym Środowisku „Jodł ą” pełnił kolejno nast ępuj ące funkcje: przewodnicz ący Komisji Socjalno-Bytowej, przewodnicz ący Komitetu Budowy Kwatery Cmentarnej „Jodły” na Komunalnym Cmentarzu Północnym w Warszawie od listopada 2003 r. Po śmierci pierwszego długoletniego Prezesa kol. Aleksandra Siwka pełni do chwili obecnej funkcj ę Prezesa naszego Środowiska.

40 Odznaczenia: medal za udział w wojnie obronnej 1939, Krzy Ŝ Armii Krajowej, odznaki: Weterana Walk o Niepodległo ść , Burzy i honor. śołnierza AK, Korpusu „Jodła”.

Śp. Kpt. Siwek Jan Aleksander „Bonar” Ur. 28 marca 1927 r. w Kielcach Okres słu Ŝby Szare Szeregi-PN-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Kielce Działalno ść konspiracyjn ą rozpocz ął w 1940 r. w Szarych Szeregach, a nast ępnie w PN pod ps. „Bonar”, „772A” przy Komendzie Okr ęgu V PN „Opoka”, w Kielcach, w ochronie i ł ączno ści ze skrzynkami kontaktowymi. Nast ępnie działał w kolporta Ŝu prasy podziemnej, akcjach „ śegota” (pomoc śydom) i tzw. małym sabota Ŝu. Od maja 1942 r. był w Komendzie Obwodu AK w Kielcach, a od czerwca 1944 r. w plutonie KEDYWU Podobwodu AK Kielce-miasto. 2 sierpnia 1944 r. zostaje aresztowany przez gestapo ale udaje mu si ę uciec z transportu do O świ ęcimia. Od pa ździernika 1944 r. do stycznia 1945 r. jest w wywiadzie wojskowym. Pocz ąwszy od 1989 r. kpt. Siwek był aktywnym działaczem ŚZś AK oraz współzało Ŝycielem Warszawskiego Środowiska „Jodła” i czterokrotnym jego prezesem. Odbyte szkolenie: Szkoła Podoficerska i kurs podchor ąŜ ych Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, odznaka „Jodły” i Weterana Walk o Niepodległo ść .

Śp. Por. Sołtysiak Marian „Barabasz” Ur. 1 lutego 1918 r. w Gnojnie Okres słu Ŝby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Kielce Po zako ńczeniu kampanii wrze śniowej bardzo wcze śnie, bo ju Ŝ we wrze śniu 1939 r. zaanga Ŝował si ę w działalno ść konspiracyjn ą. Stworzył słynny, partyzancki oddział „Wybranieccy”, w którym wychowało si ę nie tylko wielu dobrych Ŝołnierzy, ale i dowódców sekcji, plutonów oraz który stoczył wiele bitew i potyczek z Niemcami. Po wojnie był represjonowany przez UB, a w 1949 r. aresztowany i skazany na 7 lat wi ęzienia.

Śp. Ppor. Stradowski Czesław „Koral” Ur. 14 sierpnia 1919 r. we Włoszczowicach Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: Komendant Placówki Błotnowola gmina Pawłów. Tam organizował przyj ęcie i ochron ę zrzutów broni oraz jej transport do miejsca przeznaczenia. Szkolenie: uko ńczył Konspiracyjn ą Szkoł ę Podchor ąŜ ych w latach 1943-1944, w Obwodzie Busko-„Borsuk” i rozkazem Komendanta Obwodu Busko ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego, z dnia 6 sierpnia 1944 r. został mianowany sier Ŝantem podchor ąŜ ym.

41 Ppłk Szrajber Jerzy „Mietek” Ur. 10 stycznia 1924 r. w Cz ęstochowie Okres słu Ŝby w AK: od 1942r. do 1945 r. Obwód Cz ęstochowa W latach 1942/44 był ł ącznikiem grupy PZW na terenie fabryki „ENRO” w Cz ęstochowie. W drugiej połowie 1944 r. pełnił słu Ŝbę w 6, 7 i 8 kompanii III batalionu 2 pp. Leg. AK. Uczestniczył w akcji „Burza”, brał udział w bitwach i potyczkach z Niemcami na przyczółku Baranowskim oraz Radkowie i Koprzywnicy, u „Misia” - Witolda Józefowskiego. Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki, Medal Wojska, odznaki: Burzy i Weterana Walk o Niepodległo ść .

Śp.dr Suliga Jan „Ziemomysł”, „Antek”, „Ksenia” Ur. 5 kwietnia 1925 r. w Złotej Wodzie Okres słu Ŝby Szare Szeregi – AK od 1941 r. do 1945 r. Obwód Kielce Był w Szarych Szeregach, uczestniczył w małym sabota Ŝu oraz akcji „N”. Podczas akcji „Burza” dowodził harcersk ą dru Ŝyn ą. Uko ńczył kurs podharcmistrzowski i podchor ąŜ ych AK. Odznaczenia : Krzy Ŝ Walecznych, Krzy Ŝ Armii Krajowej, za zasługi dla ZHP.

Kpr. pchor. WALAS Stefan-Zbigniew „Bystry” Ur. 3 wrze śnia 1923 r. w Busku Okres słu Ŝby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: od grudnia 1940 r. do wrze śnia 1944 r. goniec w Obwodzie Busko, współpraca z wydawnictwami konspiracyjnymi: „Reduta”, „W Jedno ści Siła” i „Biuletyn Informacyjny”, a tak Ŝe wystawianie fałszywych kenkart. Udział w akcjach: ochrona zrzutów broni w rejonie Hołudzy i Szczerbakowa. Szkolenie: uko ńczył Konspiracyjn ą Szkoł ę Podchor ąŜ ych w latach 1943/1944 w Obwodzie Busko i rozkazem komendanta ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego z dnia 6.VIII 1944 r. został mianowany na kaprala podchor ąŜ ego.

Śp. Płk Wolski Mieczysław-Marian „Radek” Ur. 28 maja 1906 r. w Radomsku Okres słu Ŝby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Radomsko, Kielce, Cz ęstochowa Absolwent Korpusu Kadetów w Modlinie, Oficerskiej Szkoły In Ŝynierii i Saperów oraz Kursu Intendentury Wy Ŝszej Szkoły Wojennej. W maju 1940 r. w stopniu kapitana, po zako ńczeniu kampanii wrze śniowej Marian Wolski wraca do rodzinnego Radomska i nawi ązuje kontakt z komend ą ZWZ przyjmuj ąc pseudonim „Radek”. Pełni funkcje terenowego inspektora, a w 1941 r. wchodzi w skład Inspektoratu Cz ęstochowskiego. W połowie 1942 r. skierowany zostaje do dyspozycji Okr ęgu, gdzie wspólnie z kpt. „Obuchem” – Włodzimierzem Tolko organizuj ą referaty kwater- mistrzowskie. Na

42 przełomie lat 1943/44 (najtrudniejszym okresie) zabezpiecza finansowo i Ŝywno ściowo licznie powstaj ące oddziały partyzanckie na terenie Gór Świ ętokrzyskich. Awansuje do stopnia majora, a nast ępnie podpułkownika. Przygotowanie do planu „Burza” i formowanie oddziałów Korpusu AK „Jodła” wymagało wiele wszechstronnych działa ń bowiem walki trwały kilka miesi ęcy. Po rozwi ązaniu w styczniu 1945 r. Armii Krajowej na zlecenie Komendy przyst ępuje do likwidacji spraw kwatermistrzowskich na terenie Radomia, Kielc i Cz ęstochowy. W kwietniu 1945 r. zostaje aresztowany przez UB i skazany przez Wojskowy S ąd Okr ęgowy na kar ę śmierci oraz degradacj ę do stopnia szeregowca i przepadek mienia. Wkrótce jednak w brawurowym ataku zorganizowanym przez kpt. „Szarego” – Antoniego Hed ę jest odbity z wi ęzienia. Niestety powtórnie go aresztuj ą i kieruj ą do pracy w kopalni. Dopiero w 1991 r. uznano wyrok za całkowicie niewa Ŝny, przywrócono mu wszystkie stopnie i honory awansuj ąc na pułkownika. Pułkownik Wolski „Radek” był razem z płk Borzobohatym współzało Ŝycielem Światowego Zwi ązku śołnierzy AK i Warszawskiego Środowiska „Jodły”, a tak Ŝe inicjatorem wydawania „Zeszytów Kombatanckich”. Odznaczenia: Krzy Ŝ Virtuti Militari, Krzy Ŝ Walecznych, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Zasługi z Mieczami i Medal Wojska 4x.

Śp. gen. bryg. Zientarski Jan „Ein”, „Mieczysław” Ur. 24 pa ździernika 1984r. w Niegardowie Komendant Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego i Korpusu „Jodła”. W wojsku od 1912r. Legionista. Brał udział w wojnie obronnej Polski, w 1939r. jako dowódca piechoty dywizyjnej 10 Dywizji Piechoty strzelców kaniowskich . Odznaczenia: Krzy Ŝ Virtuti Militari, Krzy Ŝ Walecznych – czterokrotnie, Złoty Krzy Ŝ Zasługi z Mieczami.

Kpt. świnis Maciej „ śmijka” Ur. 29 lipca 1926 r. w Bortkuszkach Okres słu Ŝby w PN-ZWZ-AK-WiN: od 1942 r. do 1945 r. Obwód: Ił Ŝa, Opatów, Sandomierz W marcu 1942r. wst ąpił do organizacji konspiracyjnej „Polska Niepodległa” gdzie słu Ŝył jako ł ącznik w referacie prasowym pod komend ą „Spadochroniarza” – Jana Czapskiego. W kwietniu 1944r. został wcielony do oddziału partyzanckiego majora „Nurta” – Eugeniusza Kaszy ńskiego. Uczestniczył w akcji „Burza”, w szeregach I batalionu 2 pp. Leg. AK. Brał udział w wielu walkach i akcjach zbrojnych m.in. pod Dziebałtowem, Miedzierz ą i na przyczółku Sandomiersko-Baranowskim. Skierowany na melin ę przebywał tam a Ŝ do wkroczenia Armii Czerwonej. W styczniu 1945r. podj ął działalno ść w organizacji WiN. W okresie od kwietnia do pa ździernika 1945r. przebywał w wi ęzieniu w Kielcach, sk ąd został zwolniony w ci ęŜ kim stanie zdrowia i skierowany na leczenie do szpitala. Odznaczenia: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki oraz odznaki Korpusu „Jodła”, Zgrupowania Partyzanckiego „Ponury-Nurt”, 2 pp. Leg. AK, Akcji „Burza”, Weterana Walk o i Niepodległo ść , Polska Niepodległa, za prac ę społeczn ą w ŚZś AK, 50-lecia WiN.

43 OKR ĘG ŚLĄSK ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Śląsk, kryptonim "Kilof", "Komin", "Ku źnia, "Serce", "Chodnik" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Komendanci • ppor. Józef Korol "Hajducki", "Starosta" • ppor. Józef Szmechta "Hutnik" • ppłk Henryk Kowalówka "Topola" • ppłk dypl. Paweł Zagórowski "Maciej" • mjr dypl.(od maja 1944 ppłk dypl.) Zygmunt Walter-Janke "Zygmunt"

Organizacja okr ęgu

• Inspektorat Katowice AK "Huta" - Obwód Katowice Miasto - Obwód Katowice Powiat - Obwód Chorzów - Obwód Zewn ętrzny Bytom - Obwód Zewn ętrzny Gliwice - Obwód Zewn ętrzny Zabrze Rozbity w marcu 1944, nieodtworzony • Inspektorat Sosnowiec AK "Przemysł" z Podinspektoratem Zawiercie - Obwód Sosnowiec - Obwód B ędzin - Obwód Olkusz - Obwód Chrzanów • Inspektorat Bielsko AK "Tkalnia", "Bagno" - Obwód Bielsko - Obwód Wadowice - Obwód Oświ ęcim - Obwód śywiec • Inspektorat Rybnik AK " śyrafa", "Rokita", "Ko ściół", "Plebania" z Podinspektoratem Cieszyn i Zaolzie - Obwód Rybnik - Obwód Pszczyna - Obwód Wodzisław Śląski - Obwód Zewn ętrzny Racibórz-Ko źle • Inspektorat Północ AK - Obwód Tarnowskie Góry - Obwód Lubliniec (od stycznia 1945 w Inspektoracie Cz ęstochowa) - Obwód Blachownia (Kłobuck-Krzepice) - Obwód Zawiercie

44

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OKR ĘG WARSZAWA ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Warszawa, kryptonim "40", "XX", "Wydra". "Drapacz", "Prom" - jednostka terytorialno-organizacyjna Armii Krajowej obejmuj ąca teren Warszawy i powiatu warszawskiego.

Słu Ŝba Zwyci ęstwu Polski powstała w Warszawie 25 wrze śnia 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okr ęg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrze śniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło si ę w Obszarze Warszawskim ZWZ- AK krypt. „Folwark”.

45

Komendanci • Henryk Józewski "Olgierd" (do stycznia 1940), • ppłk./płk. Zdzisław Zaj ączkowski "Grzywa", "Cie ślak" (do marca 1941), • płk./gen. Antoni Chru ściel "Monter", "Nurt" (kwiecie ń 1941 - pa ździernik 1944)

Struktura organizacyjna Okr ęg pocz ątkowo dzielił si ę sze ść obwodów. W styczniu 1942 w wyniku studium powstania powszechnego, z powiatu warszawskiego wył ączono samodzielny rejon Ok ęcie, wł ączaj ąc go w skład okr ęgu. Z tego samego powodu w połowie 1942 w skład okręgu wł ączono powiat warszawski.

• Obwód I - Śródmie ście, Stare Miasto o Rejon 1 (Stare Miasto, Powi śle, Muranów) kryptonim "XXI-11" - I Zgrupowanie - dowódca por. Franciszek Edward Sobecki "Bo ńcza"; (kompanie 101, 102, 103) - II Zgrupowanie - dowódca kpt. Ludwik Gawrych "Gustaw"; (cztery kompanie) - III Zgrupowanie - dowódca por. rez. Juliusz Szawdyn "Konrad"; (trzy kompanie) - VIII Zgrupowanie - dowódca kpt. rez. Cyprian Odorkiewicz "Krybar"; (trzy kompanie oraz pluton saperów 119 i pluton broni specjalnej 1105); - I Batalion WSOP - dowódca por. rez. Tadeusz Okolski "Dzik"; (11, 12, 13, 14 kompania) - Odwód komendanta Rejonu - 104 Kompania - dowódca por. Kazimierz Puczy ński "Wro ński"; o Rejon 2 ( Śródmie ście południowo-wschodnie) kryptonim "XXI-12" - V Zgrupowanie - dowódca por. Roman Ro Ŝałowski "Siekiera"; (5 kompanii) - VII Zgrupowanie - dowódca rtm. Czesław Grudzi ński "Ruczaj"; (4 kompanie) - I Dywizjon "Jele ń" 7 pułku ułanów lubelskich AK - dowódca rtm. Lech Głuchowski "Je Ŝycki"; (dwa szwadrony) - II Batalion WSOP - dowódca kpt. Zygmunt Netzer "Kryska Mikołaj"; (21, 22, 23 i 24 kompania) o Rejon 3 ( Śródmie ście południowo-zachodnie) kryptonim "XXI-13" - IV Zgrupowanie - dowódca por. rez. Kazimierz Czapla "Gurt"; (cztery kompanie oraz 33, 34 i 35 kompanie WSOP); - VI Zgrupowanie 3 batalion pancerny AK - dowódca kpt. rez. Stefan Gol ędzinowski "Golski"; (pi ęć kompanii) -VI Zgrupowanie WSOP - dowódca ppor. Erwin Brenneisen "Bełt Antoni"; (31 i 32 kompanie); o Rejon 4 ( Śródmie ście północno-zachodnie) kryptonim "XXI-41" - IX Zgrupowanie - Batalion im. "Jana Kili ńskiego" - dowódca rtm. Henryk Roycewicz "Leliwa" (cztery kompanie). Podporz ądkowano mu IX Zgrupowanie WSOP - dowódca por. rez. Roman Alojzy Wyczółkowski "Roma ński Andrzej" (41 i 42 kompania); - X Zgrupowanie - Batalion im. "Jana Kili ńskiego" - dowódca por. rez. Leon Gajdowski "Ostoja". (trzy kompanie) Podporz ądkowano mu X Zgrupowanie WSOP - dowódca ppor. rez. Stefan Gostomski "Boruta" (43 i 44 kompania); - XI Zgrupowanie - Batalion "Chrobry" - dowódca kpt. Gustaw Billewicz

46 "Sosna". (cztery kompanie); Podporz ądkowano mu XI Zgrupowanie WSOP - dowódca por. Władysław Orłowski "Lubicz" (45 kompania i 47 kompania uŜyteczno ści publicznej) ; - XII Zgrupowanie - Batalion "Łukasi ński" - dowódca mjr Olgierd Ostkiewicz- Rudnicki "Sienkiewicz". (pi ęć kompanii); - Dywizjon "1806" 1 Pułku Strzelców Konnych AK - dowódca rtm. Czesław Nowacki "Nowak". (pi ęć plutonów oraz dwa plutony szwadronu 5 Pułku Ułanów); - Zgrupowanie - Batalion "Czarnecki" - dowódca kpt. Lucjan Gi Ŝyński "Gozdawa" (cztery kompanie); - Pułk NSZ im. Sikorskiego "Sikora" (scalony z AK - trzy bataliony szkieletowe) - dowódca mjr Leon Nowakowski "Lig Tadeusz". • Obwód II - śoliborz, Marymont, Bielany o Rejon I śoliborz kryptonim "XXII-21"- dowódca kpt. Marian Kami ński ps. "śaglowiec", "Ster", "Jur"; - I Zgrupowanie - dowódca por. rez. Eugeniusz Muszy ński "Paweł" (plutony 201 i 210); - II Zgrupowanie - dowódca chor. Michał Hurła "Vis" (plutony 203 i 205); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. pi ech. Jan Marczewski "Cap" (plutony 207 i 209); - IV Zgrupowanie - dowódca por. rez. Stanisław Witomski "Jacek"- nie stawił si ę (plutony 206, 208, 202, 204); - Zgrupowanie WSOP - dowódca kpt. Nikita Szle ńczak-Jurczenko "Sokół Andrzej" (plutony 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286); o Rejon II Marymont kryptonim "XXII-22" - dowódca rtm. Adam Rzeszotarski ps. " śmija", "Junosza", "Sum"; - 1 kompania - dowódca por. Kazimierz Nowak "Andrzej" (plutony 225, 238, 244); - Plutony 224, 251, 252, 253; - Zgrupowanie WSOP - dowódca NN (plutony 288, 289, 290). o Rejon III Bielany' kryptonim "XXII-23" - dowódca kpt. Marian Masternak ps. "Zwoli ński" (do 1943) - nast ępnie mjr Władysław Nowakowski ps. "Serb", "śubr"; - I Zgrupowanie - dowódca ppor. Stanisław Rudowicz "Brzoza" - zg. 1 sierpnia 1944; (plutony 211, 213, 214); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Jerzy Terczy ński "Star Ŝa" (plutony 212, 237, 239); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. cz. woj. Jerzy Zdrodowski "Kwarciany" (plutony 247, 248, 249, 250); - IV Zgrupowanie - dowódca por. Marian Redwan "Ojciec Marian" (plutony 255, 256); - Zgrupowanie WSOP - dowódca sier Ŝ. Aleksander Nurowski "Łysy" (plutony 291, 292). o Rejon IV Pow ązki' kryptonim "XXII-24" - dowódca kpt. Kazimierz Nowacki ps. "Szkodnik", " śyrafa"; - I Zgrupowanie (IV Batalion OW PPS im. Jarosława D ąbrowskiego) - dowódca ppor. Roman D ąbrowski "Stary" (plutony 218, 221, 219/I, 219/II, 220); - II Zgrupowanie - dowódca kpt. "Władysław" NN; (plutony 215, 216, 217, 245, 246, 240, 241, 242) - Kompania WSOP - dowódca por. rez. sap. Czesław NN "Kmita" (plutony 294, 295, 296, 297); - Plutony 222 i 223. Stan osobowy Obwodu na pocz ątku 1944 wynosił ok. 2000 Ŝołnierzy.

47 • Obwód III - Wola o Rejon I - Górce - Babice - Boernerowo, kryptonim "XXIII-3", dowódca - por. Stanisław Gabryszewski "Ballo", "Wieczorek", zast ępca por.Mirosław Wysocki "Mary ś"; - 1. kompania - dowódca por. Kazimierz Wierzbicki "Stanisław"; - 2. kompania – dowódca por. Kazimierz Młodnicki "Mat"; Ponadto w w skład rejonu weszły 5 innych plutonów. Oddziały rejonu posiadały w magazynach na Ulrychowie 2 ckm, 11 rkm, 12 pistoletów maszynowych, 85 kb i ok. 150 rewolwerów. o Rejon II Koło, kryptonim "XXIII-32"; dowódca por./kpt. Wacław Stykowski "Hal", zast ępca por.rez. Stanisław Luba ński "Wit" (11 plutonów); - I Zgrupowanie (1. kompania) - dowódca ppor. Władysław Kulasek "Ja śmin"; - II Zgrupowanie (2. kompania) – dowódca ppor. Aleksander Poło ński "Gromada" - III Zgrupowanie (3. kompania) – dowódca ppor. Romuald Podwysocki "Ostoja"; - IV Zgrupowanie (4. kompania) – dowódca ppor. Herman Głowacki "Prus"; o Rejon III Czyste, kryptonim "XXIII-33" – dowódca kpt. Stanisław Stefaniak "Stefan" (22 plutony). - Zgrupowanie - III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei dowódca kpt. Karol Kry ński "Waga" - Kompania - dowódca por. Stanisław Bilewicz "As" - Prawdopodobnie plutony 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358 i 359. • Obwód IV - Ochota o Rejon I (Ochota,Szcz ęś liwice) kryptonim "XXIV-41"– dowódca kpt. Tadeusz Jasi ński "Zych"; - I Zgrupowanie - dowódca kpt. Michał Pankiewicz"Wacław"; - II Zgrupowanie - dowódca por. Witold Daab "Stefan" (pó źniejszy Batalion Odwet); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. Tadeusz Kotecki "Kalina" (plutony 404,405,406 i pluton bez nr); o Rejon II (Narutowicza, Wawelska, Filtrowa) kryptonim "XXIV-42" – dowódca kpt. Eugeniusz Kosiacki "Korczak"; - I Zgrupowanie (II Batalion OW PPS) - dowódca plut. pchor. Jan Kołtuniak "Kielecki" (plutony 431, 432); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski "Stach" (plutony 435, 436, 437); - III Zgrupowanie - dowódca por. Stanisław Junk "Brzoza" (plutony 433, 434); o Rejon III (ul. Barska, Dworzec Zachodni) kryptonim "XXIV-43" – dowódca por. Andrzej Chyczewski "Gustaw". - I Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Czesław Łapi ński "Brzeski" (plutony 407, 451, 453); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Jan Matra ś "Janek" (plutony 414, 415, 420). Stan liczbowy obwodu wynosił ok. 1500 Ŝołnierzy. W skład obwodu wchodziła te Ŝ Wojskowa Słu Ŝba Kobiet licz ąca ok. 400 osób w oddziałach sanitarnych i ł ączno ści. • Obwód V - Mokotów o Rejon 1 (ul. Podchor ązych, Szwole Ŝerów) kryptonim "XXV-51" - dowódca rtm. Stefan Smolicz "Wrak"; - I Zgrupowanie - 1 Pułk Szwole Ŝerów AK - dowódca rtm. Stefan Smolicz "Wrak";

48 - II Zgrupowanie ,,1703" - l Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. J. Bema - dowódca kpt. art. Wiktor Olszewski "Olcha"; o Rejon 2 (Sielce, Siekierki) kryptonim "XXV-52" - dowódca kpt.Ryszard Degórski "Brzoza"; - I Zgrupowanie (I Batalion OW PPS) - dowódca ppor. Wacław Kossowicz "Jarz ąbek"; - II Zgrupowanie - dowódca kpt. piech. Czesław Szymanowski "Korwin"; o Rejon 3 (pl. Unii Lubelskiej ul. Bagatela) kryptonim "XXV-53" - dowódca kpt. Leon Światopełek-Mirski "Tomasz Łucznik"; - 1 Kompania - dowódca por. rez. mar. woj. Kazimierz Niew ęgłowski "Borowy"; - 2 Kompania - dowódca por. rez. Wojciech Ochalski "Wojciech"; - 3 Kompania - dowódca NN o Rejon 4 (Pole Mokotowskie) kryptonim "XXV-54"- kpt. Zygmunt Karol Peitler "Zygmunt"; - I Zgrupowanie - II Zgrupowanie (II batalion szturmowy "Odwet") - dowódca - ppor. Juliusz Sobolewski "Roman"; - Grupa artyleryjska ,,548" - "Granat" - dowódca kpt. art. Józef Szyszko "Bachmat"; o Rejon 5 (Sadyba i wie ś Czerniaków) "Oaza" - dowódca por. Melchior Czesław Szczubełek "Jaszczur"; - Zgrupowanie (Batalion "OAZA") - rtm. st. spocz. Emil Alfons Vacqueret o Rejon 6 (południowa cz ęść Górnego Mokotowa z Rakowcem, Słu Ŝewcem i Ursynowem) Pułk "Baszta" - dowódca ppłk. Stanisław Kami ński "Daniel". • Obwód VI - Praga o I rejon: Nowe Bródno - Pelcowizna - dowódca kpt. Zygmunt Pawlik ps. "Antoni". o II rejon: Bródno - Targówek - Targówek Fabryczny - dowódca kpt. Kazimierz Lichodziejowski ps. "Tara". o III rejon: Grochów - Saska K ępa - dowódca rtm. Tadeusz Schollenderger ps. "Rakowski". o IV rejon: Michałów - dowódca mjr. Henryk Bełdycki ps. "Stefan". o V rejon: Praga Centralna - dowódca kpt. Zygmunt Bobrowski ps. "Ludwik". • Obwód VII - Powiat Warszawski o Rejon I - "Marianowo- Brzozów" - Legionowo - dowódca mjr Roman Kłoczkowski ps. "Grosz"; o Rejon II - "Celków" - Marki - dowódca mjr Henryk Oki ńczyc ps. "Bill"; o Rejon III - "D ęby" - Rembertów; o Rejon IV - "Fromczyn" - Otwock; o Rejon V - "G ąty ń" - Piaseczno - dowódca kpt. Marian Bródka-Kęsicki ps. "Grzegorz" o Rejon VI - "Helenów" - Pruszków; o Rejon VII - "Jelsk- Jaworzyn" - O Ŝarów - dowódca mjr Edmund Grunwald ps. "Jarema"; o Rejon VIII - "Ł ęgów"- Młociny - dowódca kpt. Józef Krzyczkowski ps. "Szymon"; o Rejon IX- "Lubicz"- Warszawa.

Wiosn ą 1944 w obwodzie było zorganizowanych 176 plutonów liniowych, specjalistycznych i słu Ŝb pomocniczych w liczbie ok. 10 tys. ludzi.

49 • VIII samodzielny rejon Ok ęcie 7 Pułk Piechoty Legionów "Garłuch"

Stan liczebny W marcu 1943 w okręgu funkcjonowało 355 plutonów pełnych i 116 szkieletowych. Według meldunku Komendanta Głównego AK, w stosunku do września 1942, nast ąpiło zwi ększenie stanów o 188 plutonów wskutek uzupełnienia stanów plutonów szkieletowych oraz wcielenie oddziałów Polskiej Organizacji Zbrojnej. Według oblicze ń Jerzego Kirchmayera stan ewidencyjny AK na terenie okr ęgu warszawskiego w lutym 1944 wynosił ok. 50.000 Ŝołnierzy w tym Kedyw Komendy Głównej (ok. 2400 Ŝołnierzy). W okr ęgu według tych samych danych funkcjonowało 800 plutonów (647 pełnych plutonów oraz 153 plutony "szkieletowe") w tym 198 plutonów Wojskowej Słu Ŝby Ochrony Powstania. Stan bojowy oddziałów okr ęgu wynosił w ci ągu całego powstania od 25.000 do 28.000 Ŝołnierzy. O godzinie "W" do walki przyst ąpiło ok. 2500 uzbrojonych powsta ńców.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

50 OKR ĘG WILNO ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Wilno, kryptonim "Miód", "Wiano" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Pierwsze organizacje konspiracyjne na Wile ńszczy źnie powstały ju Ŝ 17 wrze śnia 1939 r. Na przełomie listopada i grudnia 1939 r. ekipa oficerów SZP przysłanych z Warszawy, z ppłk. Nikodemem Sulikiem na czele, doprowadziła do zjednoczenia rozproszonych inicjatyw. 6 stycznia 1940 r. płk Stefan Rowecki „Grabica” mianował komendantem Okr ęgu Wile ńskiego ZWZ ppłk. Adama Obtułowicza. Pomimo kolejnych zmian okupantów – Wile ńszczyzna była kolejno okupowana przez Sowietów (wrzesie ń – pa ździernik 1939 r.), Litwinów (pa ździernik 1939 r. – czerwiec 1940 r.), Sowietów (czerwiec 1940 r. – czerwiec 1941 r.) i Niemców (czerwiec 1941 r. – lipiec 1941 r.) – Okr ęg Wile ński ZWZ-AK zachował ci ągło ść organizacyjn ą. Przez cały okres swej działalno ści podlegał bezpo średnio Komendzie Głównej AK. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na Wile ńszczyzn ę Okr ęg Wile ński AK obejmował woj. Wile ńskie wraz z cz ęś ci ą pow. Woło Ŝyn z woj. Nowogrodzkiego (przekazan ą w pocz ątkach 1943 r.) oraz cz ęść obszaru przedwojennego pa ństwa litewskiego; dzielił si ę na trzy inspektoraty le Ŝą ce w obr ębie granic RP oraz inspektorat (zwany te Ŝ podokr ęgiem) zorganizowany na terenie Republiki Litewskiej. W skład inspektoratów wchodziło w sumie 17 obwodów (dwa z nich były niezbyt trafnie okre ślane jako podinspektoraty) oraz zło Ŝony z pi ęciu dzielnic (obwodów) miejskich Garnizon Miasta Wilna. Przed uderzeniem na Wilno oddziały partyzanckie Okręgu Wile ńskiego AK liczyły blisko 6 tys. śołnierzy, bez rezerw konspiracyjnych, skupiaj ących zapewne kilka tysi ęcy ludzi (niektórzy badacze okre ślaj ą, Ŝe w czasie operacji „Ostra Brama” stan oddziałów polowych Okr ęgu w wyniku masowego napływu ochotników spo śród ludno ści niezorganizowanej wzrósł blisko dwukrotni). Po 17 lipca 1944 r. ponad 6 tys. śołnierzy (z okr ęgów Wile ńskiego i Nowogródzkiego) zostało rozbrojonych i przez obóz w Miednikach wywiezionych w gł ąb ZSRR. Dalszy ubytek w szeregach powodowały masowe aresztowania prowadzone przez NKWD, a od zimy 1945 r. tak Ŝe wyjazdy członków organizacji w transportach repatriacyjnych oraz w transportach wojskowych do armii Berlinga, wysłanych przez miejscowy Wydział Wojskowy ZPP. W efekcie w połowie 1945 r. liczebno ść organizacji znacznie si ę zmniejszyła – moŜna oceni ć j ą na kilka tysi ęcy ludzi (1 tys. Ŝołnierzy AK i 2 tys. ukrywaj ących si ę osób niezorganizowanych oraz ok. 400 ludzi w oddziałach le śnych).

Komendanci • ppłk Nikodem Sulik "Jodko", • mjr/ppłk Aleksander Krzy Ŝanowski "Wilk".

51 Struktura organizacyjna w czerwcu 1942 Wprowadzono inspektoraty, które dzieliły si ę na obwody, które pokrywały si ę z powiatami według podziału administracyjnego sprzed 1939.

• Inspektorat "A" - mjr Antoni Olechnowicz - Podinspektorat Północny - kpt. Emanuel Protesch "Emka" - Podinspektorat Południowy - kpt. Jerzy Bronikowski "Dzik" - Garnizon Wilno • Inspektorat "B" - mjr Mieczysław Potocki - Obwód Swi ęcia ński - Obwód Brasławski • Inspektorat "C" - mjr Stefan Świechowski - Obwód Postawski - Obwód Dzi śnie ński • Inspektorat "BC" - mjr Mieczysław Potocki • Inspektorat "E" - dr Stanisław May - Obwód Kowie ński - Mieczysław Turkiewicz ps. "Szofer" - Obwód Kiejda ński - chor. Franciszek Mado ński ps. "Pochmurny" - Obwód Szawielski - Teodor Nagurski ps. "Michał" • Inspektorat "F" - mjr Czesław D ębicki - Obwód Oszmia ński "Oset" - ppor. Tadeusz Czernik "Cis" - Obwód Mołodecza ński "Mleko" - por. Władysław Burak "Gajewski" - Obwód Wilejski

Zgrupowania partyzanckie

• Zgrupowanie nr 1 Okr ęgu Wilno AK - mjr Antoni Olechnowicz "Pohorecki" - 2 Wile ńska Brygada AK - por. Wiktor Korycki "Kaziuk" - 3 Wile ńska Brygada AK - kpt. Gracjan Fróg "Szczerbiec" - 5 Wile ńska Brygada AK - mjr Zygmunt Szendzielarz "Łupaszko" - 7 Wile ńska Brygada AK - por. Wilhelm Tupikowski "Wilhelm" • Zgrupowanie nr 2 Okr ęgu Wilno AK - mjr Mieczysław Potocki "W ęgielny" - 1 Wile ńska Brygada AK - por. Czesław Grombczewski "Jurand" - 4 Wile ńska Brygada AK "Narocz" - por. Longin Wojciechowski "Ronin" - 23 Brasławska Brygada AK - por. Witold Kisiel " Światłodycz" - 24 Brygada AK "Dry światy" - por. Kazimierz Krauze "Wawrzecki" - 36 Brygada AK " śejmiana" - por. Witold Kiewlicz "Wujek" - Wile ńska Brygada AK "Gozdawa" - Oddział Rozpoznawczy - por. Borys Sztark "Ptasznik" • Zgrupowanie nr 3 Okr ęgu Wilno AK - mjr Czesław D ębicki "Jarema" - 8 Oszmia ńska Brygada AK - por. Witold Turonek "Tur" - 9 Oszmia ńska Brygada AK - chor. Jan Kolenda "Mały" - 10 Oszmia ńska Brygada AK - 12 Oszmia ńska Brygada AK - por. Hieronim Romanowski "Cerber" - 13 Mołodecza ńska Brygada AK - por. Adam Walczak "Nietoperz"

Wa Ŝniejsze akcje bojowe oddziałów partyzanckich • Gieladnia, 15 kwietnia 1943 - Chrzest bojowy OP "Kmicica". Oddział dokonał ataku na stacj ę kolejow ą i magazyny. Zniszczono urz ądzenia stacyjne, zdobyto bro ń i amunicj ę.

52 • Duniłowicze, 1/2 sierpnia 1943 - OP "Kmicica" zlikwidował posterunek niemiecki. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych. Zdobyto: kilka sztuk kb i pm z zapasem amunicji oraz Ŝywno ść . • Male, 7 sierpnia 1943 - Pierwsze starcie oddziału partyzanckiego na terenie Inspektoratu F. OP " Świta" stoczył potyczk ę z Niemcami i policj ą litewsk ą. Zgin ął dowódca oddziału " Świt" Tadeusz Borowi ński. • śodziszki, 14/15 sierpnia 1943 - OP "Kmicica" zlikwidował załog ę miasteczka Stanowiło ją ok. 50 Ŝandarmów niemieckich i 80 policjantów litewskich. Zdobyto bro ń, amunicj ę, umundurowanie i Ŝywno ść . • Zanarocze-Hatowicze, 26 sierpnia 1943 - partyzanci sowieccy z oddziału Markowa podst ępnie opanowali baz ę OP "Kmicica" w Zanaroczu i rozbroili polskich partyzantów. Rozstrzelano "Kmicica", 56 polskich partyzantów i 20 członków konspiracji terenowej. • Madziuny, 28 sierpnia 1943 - OP " śuka" spalił most na Mereczance, powoduj ąc zakłócenia ruchu kołowego na szosie Wilno-Grodno • Chojeckowszczyzna, 12 wrze śnia 1943 - Dru Ŝyna "Maksa" ostrzelała band ę rabunkow ą. W zwi ązku z brakiem amunicji partyzanci wycofali si ę. Przeciwnik poniósł du Ŝe straty • Sorok-Tatary, 19-24 wrze śnia 1943 - Zlikwidowano kilka małych band rabunkowych i kolaborantów z Niemcami i Litwinami. • Popiszki, 17 X 1943 - OP "Szczepcia" wpadł w zasadzk ę przygotowan ą przez Łotyszów. W walce zgin ęli "Lipniak" i "Hardy". Łotysze stracili 4 zabitych i kilku rannych. Rozproszony polski oddział wycofał si ę do bazy. • Worniany, 5 listopada 1943 - OP "Górala" rozbił wi ęzienie, uwolnił śydów i miejscowych rolników. W urz ędzie gminy zniszczył dokumentacj ę. • Turgiele i Taboryszki, 28/29 XII 1943 - 3 i 6 Brygada zaj ęła obie miejscowo ści, rozbrojono posterunki policji litewskiej, zniszczono dokumenty kontyngentowe i osobowe, nakazano policjantom i urz ędnikom litewskim opuszczenie miejscowo ści w ci ągu doby, co zostało wykonane. Zdobyto: 30 kb, 2 rkm, pistolety, zapas amunicji i granaty. • Lasy Stoickie, 31 XII 1943 - 6 Brygada przeczesała lasy. Zlikwidowała dwa bunkry bandy rabunkowej. W bunkrach znaleziono rzeczy skradzione okolicznej ludno ści. Straty bandy: 2 zabitych. Zdobyto: 4 kb, 1 pm. • Zabrzezie, III 1944 - OP "Małego" dokonana nieudanego zamachu na konfidenta Gestapo. W czasie wymiany strzałów poległ "Mały" (Andrzej Kutzner vel Kucner). • Mikuliszki, 8 I 1944 - 3 i 6 Brygada walczyły skutecznie z atakuj ącym je oddziałem litewskiej policji i niemieckiej Ŝandarmerii. Broni ące si ę oddziały 3 Brygady wsparła kwateruj ąca w Łapiejkach 6 Brygada z pobliskich. Straty nieprzyjaciela: 25 zabitych. Zdobyto: 25 kb, 1 lkm, 4 pm. Straty własne: 5 poległych, w śród nich por. Piotr. Motylewicz "Szczepcio". • Bodziszki, 16 I 1944 - 5 Brygada rozbiła atakuj ący kolumn ę partyzantów oddział niemiecki. Straty nieprzyjaciela: 7 zabitych. Zdobyto: działko 27 mm, 2 ci ęŜ arówki z amunicj ą. • Rudomino, 17/18 I 1944 - Brygady 6. i 3. pod dowództwem por. Adama Boryczki "To ńki" zaatakowały Rudomino. Rozbito posterunek policji litewskiej, poczt ę i urz ąd gminy. Do niewoli wzi ęto 15 policjantów. Zdobyto 14 kb, 2 lkm i amunicj ę. Policjantom i urz ędnikom polecono opu ści ć miasteczko. • Polany, 21 I 1944 - 3 i 6 Brygada bez walki zaj ęły miejscowo ść . Litewscy policjanci i urz ędnicy uciekli. Zniszczono dokumenty kontyngentowe i osobowe. • Worziany, 31 I 1944 - 5 Brygada stoczyła zwyci ęsk ą walk ę z ekspedycyjnym oddziałem niemieckim w sile ok. 200 ludzi. Po całodziennej walce atak odparto. Straty własne: 20 poległych.

53 • Radziusze-Lozowe, 2 II 1944 - Stacjonuj ąca tu po krwawym boju z Niemcami 5 Brygada została podst ępnie zaatakowana przez oddział partyzantki sowieckiej. Odpieraj ąc skutecznie ataki, wycofano si ę za rz. Streczank ę. Rosjanie ponie śli du Ŝe straty. Straty własne: 1 partyzant uton ął podczas przeprawy przez rzek ę. • Bołtupie, 9/10 II 1944 - Oddział partyzancki "Tura" uderzył na 20-osobowy posterunek policji litewskiej. Litwini nie wytrzymali uderzenia i wycofali si ę do Oszmiany. • Majralice, 4 III 1944 - Plutony "Rakoczego" z 5 Brygady i pluton "M ścisława" z "Błyskawicy" oraz dru Ŝyna dora źnie zmobilizowana z placówki AK w Podbrzeziu wspólnie zaatakowały kwatery bandy rabunkowej "Borodacza". Po krótkiej walce band ę zlikwidowano. Zdobycz: 15 kb, 2 rkm, 10 pm, 5 pistoletów, zapas amunicji. • B ękarty(Jaszuny), 2 III 1944 - 6 Brygada zdobyła magazyn Luftwaffe. Zdobyto ok. 50 tys. sztuk amunicji karabinowej - zapalaj ącej, przeciwpancernej oraz rakiety i materiały wybuchowe. • Kiejdzie, 3/4 III - Wydzielony oddział 6 Brygady zaatakował posterunek niemiecki ochraniaj ący magazyny zbo Ŝa. W krótkiej walce Niemców pokonano. Zdobycz: 2 rkm, 1 pm, du Ŝo amunicji, granaty oraz koce, buty itp. Zbo Ŝe z magazynu rozdano rolnikom. Wzi ętych do niewoli Niemców zwolniono. Straty własne: 1 zabity (d-ca dru Ŝyny "Polza"), 5 rannych. • Dubinki, 4 III - OP "Błyskawica" rozbił posterunek policji litewskiej. Straty przeciwnika: 1 zabity, 1 ranny, 2 je ńców. Zdobycz: 30 kb, 2 rkm, 5 pm, amunicja. Budynek posterunku spalono. • Szumsk, 12 III - 6 Brygada rozbroiła posterunek zło Ŝony z policjantów litewskich i Ŝołnierzy organizacji Todt. Zdobycz: 1 ckm, 2 rkm, karabiny, amunicja. • Miedniki Królewskie, 8/9 III - Wydzielony oddział 6 Brygady pod dowództwem "Zygmunta" zaatakował i zdobył niemiecki posterunek (ok 30 Ŝołnierzy). Niemców rozbrojono i zwolniono. Zdobycz: 30 kb, 1 ckm, 1 rkm, 4 pm, 6 pistoletów, amunicja, granaty. • Grau Ŝyszki, 12/13 III - 3 Brygada zaatakowała i po krótkiej walce z załog ą litewsk ą zaj ęła Grau Ŝyszki. 28 Litwinów rozbrojono, 1 Litwin zabity. Zdobycz: 27 kb, 2 lkm, 1 pm, 3 pistolety, 85 granatów, 1300 naboi. • Krewo, 15 III 1944 - OP III "Tura" i OP VI "Nietoperza" zdobył miasteczko, rozbił posterunek policji litewskiej. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, kilku rannych. Je ńców zwolniono. Zdobycz: 25 kb, 3 rkm, 1 pm, 30 granatów, 6 tys. sztuk amunicji. • Dziewieniszki, 16 III 1944 - 6 batalion "Pala" (16 kompania) pod dowództwem "Zbroi" zdobyła miasteczko, likwiduj ąc administracj ę litewsk ą. • Nowe Troki, 29/30 III 1944 - 3 Brygada czasowo opanowała miasto. Zdobyto bro ń, Ŝywno ść , pieni ądze. Zniszczono dokumentacj ę Arbeitsamtu. Straty własne: l partyzant poległ. Akcj ę ubezpieczała 7 Brygada. • Ostrowiec, 30/31/1 IV 1944 - Wydzielony oddział 6 Brygady pod dowództwem "To ńki" zaatakował miasteczko, którego broniła załoga zło Ŝona z 80 Ŝołnierzy Wehrmachtu, 150 ludzi z OT, 20 stra Ŝników holenderskich z ochrony maj ątku, 15 policjantów litewskich. Po dwugodzinnej walce główne siły przeciwnika wycofały si ę w kierunku Gudogaj. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, 6 rannych. Zdobycz: 100 kb, 5 rkm, 1 ckm, 1 granatnik, granaty, amunicja, 1 motocykl, 10 rowerów, umundurowanie, wyposa Ŝenie, dokumentacja. Straty własne: 1 zabity, 9 rannych, w śród nich ci ęŜ ko ranny "To ńko". • Pohulanka, 24 IV - 5 i 4 Brygada opanowała poci ąg słu Ŝbowy po krótkiej wymianie strzałów. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych i rannych. Straty własne: 1 partyzant ranny. Niemcom zabrano bro ń i inne materiały wojskowe.

54 • Worniany, 21 IV - Plan dowódcy 6 Brygady opanowania miasteczka nie powiódł si ę, nie zdołano rozbi ć posterunku policji litewskiej. W urz ędzie gminnym i na poczcie zniszczono dokumenty. Zdobyto Ŝywno ść . • Osienniki, 25 IV - Wzmocniony pluton "Kruka" z 6 Brygady rozbroił oddział Holzkomando zło Ŝony z 11 Niemców, 22 własowców, 32 radzieckich je ńców wojennych. Straty przeciwnika: zabitych 3 Niemców, rannych 3 Niemców, 4 własowców i 2 je ńców. Zdobyto: 14 kb, 3 km, amunicj ę, 2 wozy, 6 koni. Straty własne: 6 rannych. • Bołosza, 28 IV - 5 Brygada zaatakowała niemiecki oddział rekwiruj ący bydło i trzod ę chlewn ą. Straty nieprzyjaciela: kilkunastu zabitych i rannych. Zdobyto: 20 kb, 1 ckm, 3 rkm, amunicj ę, granaty, 2 samochody ci ęŜ arowe. Straty własne: 1 zabity, 3 rannych. Dowodził "W ęgielny"("Łupaszko" w tym czasie wi ęziony był przez Niemców). • Opsa, 3 V - 23 Brygada zorganizowała ucieczk ę załogi posterunku białoruskiej policji pomocniczej Zabrali ze sob ą: 100 kb, 1 ckm, 5 lkm i wst ąpili do 23 Brygady. Organizator ucieczki plut. Pupkiewicz. • Sie ńkowszczyzna, 7 V - 8, 13 i 9 Brygada rozbiły litewski oddział Plechaviciusa. Straty nieprzyjaciela: 30 zabitych, 11 zaginionych, kilkunastu rannych. Zdobyto znaczn ą ilo ść broni i wyposa Ŝenia. • Koniawa, 8 V - Batalion litewskiej formacji Plechaviciusa zaatakował w nocy z 12 na 13 maja 6 Brygad ę. Bój trwał cały dzie ń bez rozstrzygni ęcia. Straty nieprzyjaciela: 12 zabitych, 8 zaginionych. Straty własne: 9 zabitych, kilkunastu rannych. Dwaj partyzanci dostali si ę do niewoli, zostali przez mieszka ńców litewskiej wsi wrzuceni do studni i ukamienowani. • Murowana Oszmianka i Tołminowo, 12/13 V 1944 - Brygady 3, 8, 9, 12 uderzyły na Murowan ą Oszmiank ę bronion ą przez dwie kompanie wojska Plechaviciusa. W tym samym czasie wie ś Tołminowo bronion ą przez jedn ą kompani ę Litwinów zdobyła 13 Brygada przy współdziałaniu z 9 Brygad ą. Straty nieprzyjaciela: Murowana Oszmianka 23 zabitych, Tołminowo 2 zabitych, 3 rannych. Straty własne; poległo 11 partyzantów. • Kole śniki, 21 V - Siłami plutonu 6 Brygady zaatakowano jeden samochód osobowy i dwa ci ęŜ arowe przewo Ŝą ce niemieck ą Ŝandarmeri ę i litewsk ą policj ę. Straty nieprzyjaciela: 6 Niemców i 15 Litwinów zabitych, 11 Niemców i 8 Litwinów rannych oraz 4 Litwinów zaginionych. Zdobyto: kilkadziesi ąt kb, 2 rkm, 2 pm, kilkana ście pistoletów, granaty, amunicj ę. Straty własne: 2 zabitych, 8 rannych. • Nowe Daugieliszki, 21 V - 23 Brygada Brasławska i 24 Brygada "Dry światy" po krótkiej nocnej walce opanowały miasteczko. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, 3 rannych. Zdobyto: 16 kb, 2 rkm, 6 pistoletów, kilka min ppanc, granaty, amunicj ę, materiały sanitarne, papierosy, Ŝywno ść . W urz ędzie gminnym zniszczono dokumenty kontyngentowe. Jeńców po pouczeniu zwolniono. • Wielkopole, 30 V - Na stacji Czarny Bór 7 Brygada opanowała poci ąg towarowo-osobowy z Wilna, którym nast ępnie 30 partyzantów przejechało przez most na rzece Rudomince i zaatakowało bunkier strzeg ący mostu. Nie udało si ę zaskoczy ć przeciwnika. Straty nieprzyjaciela: 4 zabitych, 5 rannych, reszta załogi wycofała si ę. Straty własne: 2 zabitych, 1 ranny. Zdobyto 1 ckm. Wobec zbli Ŝania si ę poci ągu pancernego z odsiecz ą, partyzanci wycofali si ę. • Janiszki, po 15 V 1944 - 5 i 4 Brygada zaatakowała i zdobyła miejscowo ść . Akcj ę rozpocz ęto szar Ŝą kawalerii na bunkry, do których wrzucono granaty. W ślad za kawaleri ą uderzyła kompania szturmowa 5 Brygady. Załoga litewska poddała si ę. • Łokciany, 21 VI - 4 i 23 Brygada wykoleiła i zaatakowała poci ąg towarowy transportuj ący zarekwirowane bydło i inne mienie. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych i rannych. Straty własne: poległ dowódca 23 Brygady por. "Ostroga" (Marian Kisielewicz). Zdobyto: 20 kb, 2

55 rkm, granaty, amunicj ę, kilka pistoletów, rakietnic ę, du Ŝo sprz ętu ł ączno ści i saperskiego, ponadto 40 szt. bydła rogatego. • Postawy, 27 VI 1944 - 4 Brygada na linii kolejowej Nowe Świ ęciany - Postawy zniszczyła 4 mosty. • Rudomino, 29 VI - 3 Brygada toczyła bój spotkaniowy z oddziałem Luftwaffe w okolicach Rudomina. Straty nieprzyjaciela: 3 rannych. Zdobyto: samochód ci ęŜ arowy, działko p.panc., 3 ckm, 9 pm. • Szakieny, 2 VII - 23 i 4 Brygada na szosie Świ ęciany - Podbrodzie urz ądziły zasadzk ę na kolumn ę 15 samochodów, którymi ewakuowała si ę z Gł ębokiego niemiecka administracja wojskowa i cywilna. Straty nieprzyjaciela: 5 zabitych, 2 rannych. Straty własne: 2 rannych. Zdobyto: 12 samochodów, 1 motocykl, 2 km, kilkana ście kb, 10 pistoletów, amunicj ę, sprz ęt kancelaryjny i inne. • Soły-Kiena, 3 VII - 4 i 23 Brygada na linii kolejowej Soły - Kiena wysadziły poci ąg zaporowy i zniszczyły drezyn ę. Straty nieprzyjaciela: 3 zabitych, 12 rannych. • Szwajcary, 7 VI1 1944 - 6 i 12 Brygada rozbroiła eskort ę zło Ŝon ą ze 120 Ŝołnierzy niemieckich konwojuj ącą ok. 3 tys. je ńców sowieckich, włoskich i jugosłowia ńskich ze Stalagu 352 w Mi ńsku. Uwolniono je ńców, zdobyto du Ŝo broni. • Wilno, 7-13 VII 1944 - I i III Zgrupowanie oraz Garnizon Wilno walczy o miasto w ramach operacji • Ostra Brama, IX 1944- VIII 1945 - Młodzie Ŝ z rozwi ązanych oddziałów Armii Krajowej Ziemi Wile ńskiej (Okr ęgów Wile ńskiego i Nowogródzkiego), zagro Ŝona aresztowaniami, zsyłk ą do ZSRR, deportacj ą lub poborem do Armii Czerwonej, organizuje si ę w partyzanckie oddziały samoobrony.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OKR ĘG WOŁY Ń ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Woły ń, kryptonim "Hreczka", "Konopie" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Pierwsze inicjatywy konspiracyjne na Wołyniu pojawiły si ę ju Ŝ 17 wrze śnia 1939 r., natomiast siatki ZWZ zacz ęły powstawa ć w lutym 1940 r. Organizowali je równolegle i niezale Ŝnie od siebie działaj ący z polecenia gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego płk Tadeusz Majewski „ Śmigiel” oraz reprezentuj ący lwowski ZWZ-1 por. Kazimierz Ja źwi ński „Blaks”. Obaj wyst ępowali jako komendanci Okr ęgu Woły ńskiego ZWZ. Wiosn ą 1940 r. obie siatki ZWZ zostały rozbite przez NKWD, a zdecydowanie wi ększo ść członków aresztowana. Spowodowało to konieczno ść odbudowy konspiracji od podstaw po wkroczeniu

56 na te tereny Niemców. W latach 1939-1942 Okr ęg Woły ński ZWZ-AK wchodził w skład Obszaru Lwowskiego. 27 maja 1942 r. podporz ądkowany został bezpo średnio Komendzie Głównej AK. W ko ńcu 1943 r. siatki AK działały ju Ŝ na terytorium całego Wołynia. Podczas Akcji "Burza" z sił Okr ęgu utworzono 27 Woły ńsk ą Dywizj ę Piechoty AK. Bezpo średnio przed wkroczeniem na Woły ń Sowietów w skład Okr ęgu Woły ńskiego AK wchodziły cztery inspektoraty zło Ŝone z trzynastu obwodów oraz jeden samodzielny o środek. W tym okresie Okr ęg Woły ński liczył ok. 15 tys. członków. W nocy z 3 na 4 stycznia 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła na Wołyniu granic ę polsko- sowieck ą. Woły ńskie oddziały AK przyst ąpiły do realizacji akcji „Burza”, która na tym terenie trwała do lipca 1944 r. Główny ci ęŜ ar walk z Niemcami i Ukrai ńcami spocz ął na powstałej w lutym 1944 r. 27 Woły ńskiej Dywizji Piechoty AK, która liczyła 7,5 tys. Ŝołnierzy. Do maja 1944 r. jednostka ta biła si ę na Wołyniu, a nast ępnie jej pododdziały przeszły na Polesie i Lubelszczyzn ę.

Komendanci • mjr Brunon Rolke "Aspik" (luty 1942 - lipiec 1942) • p.o. komendanta por. Józef Gu źniczak "Fiedia" (lipiec 1942 - wrzesie ń 1942) • płk Kazimierz B ąbi ński "Lubo ń" (lipiec 1942 - luty 1944)

Struktura organizacyjna

• Inspektorat Rejonowy Kowel "Ku źnia" - Obwód Kowel-Miasto AK "Klin" - Obwód Kowel-Teren AK - Obwód Luboml AK "Kowadło" • Inspektorat Rejonowy Łuck "Łuna" - Obwód Łuck AK "Łan" - Obwód Kiwerce AK "Ł ąka" - Obwód Horochów AK "Łom" - Obwód Włodzimierz Woły ński AK "Ława" • Inspektorat Rejonowy Równe "Browar" - Obwód Równe AK "Błysk" - Obwód Zdołbunów AK "Brzeg" - Obwód Kostopol AK "Bór" • Inspektorat Rejonowy Dubno "D ąbrowa" - Obwód Dubno AK "D źwig" - Odcinek Dubno - Obwód Krzemieniec AK "Dzwon" • Samodzielny Obwód Sarny AK "Staw"

57

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OBSZAR WARSZAWSKI PODOKR ĘG WSCHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ

Podokr ęg Wschodni, kryptonim "Struga", "Krynica" i "Gorzelnia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Słu Ŝba Zwyci ęstwu Polski powstała w Warszawie 25 wrze śnia 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okr ęg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrze śniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło si ę w Obszarze Warszawskim ZWZ- AK krypt. „Folwark”.

58

Komendant • płk Hieronim Suszczy ński "Szeliga"

Struktura organizacyjna

• Inspektorat Siedlce AK - Obwód Siedlce AK - Obwód Sokołów Podlaski AK Burza w inspektoracie 1 batalion pułku mjr Mariana Zawarczy ńskiego "Ziemowita" atakował Niemców na drogach Siedlce-Mi ędzyrzec Podlaski, Siedlce-Łuków, Siedlce-Łosice, Siedlce-Mi ńsk Mazowiecki. Plutony AK i BCh o środka Łosice broniły miejscowo ści i ostrzelały saperów usiłuj ących wysadzi ć most na rzece Toczna. Pod Wojnowem obroniono wiadukt kolejowy. W Krze ślinie zdobyto magazyn uzbrojenia TODT. Działaj ąc wspólnie z oddziałami sowieckimi opanowano Wyczółki i Zbuczyn. Nie dopuszczono do te Ŝ pacyfikacji Wi śniewa. W Siedlcach działał oddział ppor. Czesława Dylewicza "Krukowskiego". Bronił on przed wysadzeniem katedr ę, elekrowni ę i mosty. Nie dopu ścił do wysłania 16 parowozów do Warszawy. Przy wsparciu czołgów sowieckich uderzył na oddziały niemieckie maszeruj ące szosa sokołowsk ą. W szpitalu miejskim uratowano Ŝycie kilkudziesi ęciu rannym Ŝołnierzom Armii Czerwonej. • Inspektorat W ęgrów AK - Obwód W ęgrów AK - Obwód Ostrów Mazowiecka AK • Inspektorat Radzymin AK - Obwód Radzymin AK - "Rajski Ptak" - jednostka terytorialna Zwi ązku Walki Zbrojnej, a nast ępnie Armii Krajowej. Operowała na terenie powiatu radzymi ńskiego a tak Ŝe gminy: Somianka, Pniewo, Wyszków i Łochów. Nosiła kryptonimy "Raróg", "Rajski Ptak" i "Burak". Najbardziej upowszechnion ą nazw ą obwodu jest "Rajski Ptak", która widnieje na sztandarach kół Światowego Zwi ązku śołnierzy AK z terenu byłego obwodu. Najwa Ŝniejsz ą władz ą wojskow ą Obwodu AK "Rajski Ptak" była Komenda Obwodu. W obwodzie utworzono 3 O środki, w ka Ŝdym z nich zorganizowano Komendy. Ka Ŝdy O środek składał si ę z 5-6 Placówek, które były najmniejszymi jednostkami organizacyjno-gospodarczymi. Placówka swoim zasi ęgiem obejmowała gmin ę lub niewielkie miasto. W Obwodzie powstało 17 takich Placówek. - Obwód Garwolin AK - "Goł ąb" Obwód obejmował powiat garwoli ński. Jego organizatorami byli: kpt. Czesław Benicki ps. "Komar" i chor. Narcyz Witczak-Witaczy ński ps. "Ko ściesza" z 1 psk. Komendanci obwodu: por. Zygmunt śebracki ps. " śeliwa" (1939-1942) mjr. Władysław Szkuta ps. "Marcin", "Helena" (1942-1944) - Obwód Mi ńsk Mazowiecki AK

Burza w podokr ęgu 26 lipca komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczy ński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokr ęgów do realizacji akcji "Burzy". W rzeczywisto ści trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich pod ąŜ aj ących do stolicy.

59 W podokr ęgu wschodnim planowano wystawienie Grupy Operacyjnej "Wschód" w składzie 8 Dywizji Piechoty AK i Mazowieckiej Brygady Kawalerii AK. Dowództwo objał płk Hieronim Suszy ński "Szeliga". Sztab ulokował si ę w obwodzie mi ńskim, gdzie miała nast ąpi ć koncentracja wszystkich zmobilizowanych oddziałów. 1 batalion pułku mjr Mariana Zawarczy ńskiego "Ziemowita" atakował Niemców na drogach Siedlce-Mi ędzyrzec Podlaski, Siedlce-Łuków, Siedlce-Łosice, Siedlce-Mi ńsk Mazowiecki. Plutony AK i BCh o środka Łosice broniły miejscowo ści i ostrzelały saperów usiłuj ących wysadzi ć most na rzece Toczna. Pod Wojnowem obroniono wiadukt kolejowy. W Krze ślinie zdobyto magazyn uzbrojenia TODT. Działaj ąc wspólnie z oddziałami sowieckimi opanowano Wyczółki i Zbuczyn. 2 batalion 22 pp AK mjr Jerzego Sasina "Kopki" sformował si ę w lasach ruche ńskich, repkowskich i Puszczy Sterdy ńskiej. Zgrupowanie partyzanckie w lasach repkowskich swoj ą działalno ść ograniczyło do kilku potyczek. Zgrupowanie mjr. Czesława Majewskiego "Morro" w Puszczy Sterdy ńskiej walczyło do 6 sierpnia. Wspólnie z 23 pułkiem ułanów rozbito pod Dzierzbami kolumn ę samochodow ą, a pod Jagodnikiem niemieck ą kompani ę saperów.

60

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

PODOKR ĘG ZACHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ

Podokr ęg Zachodni, kryptonim "Hallerowo", "Hajduki" i "Cukrownia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Słu Ŝba Zwyci ęstwu Polski powstała w Warszawie 25 wrze śnia 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okr ęg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrze śniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło si ę w Obszarze Warszawskim ZWZ- AK krypt. „Folwark”.

Komendant • płk Franciszek Jachie ć "Roman"

Struktura organizacyjna

• Inspektorat Skierniewice AK - Obwód Skierniewice AK - Obwód Łowicz AK Obwód wchodził pocz ątkowo w skład Inspektoratu Rejonowego Skierniewice ZWZ i podlegał Komendzie Okr ęgu Łód ź ZWZ. W lipcu 1940 został przekazany do Podokr ęgu Zachodniego „Hallerowo” Okr ęgu Warszawa–Województwo ZWZ. Komendanci Stefan Grzybowski ps. "Grzyb" - od grudnia 1939 do (najpierw jako dowódca powiatowy SZP, potem jako komendant Obwodu Łowicz ZWZ) kpt. sł. st. Jan Borowski ps. "Janusz", "Paweł" - od pa ździernika 1940 (komendant Obwodu Łowicz ZWZ) • Inspektorat Sochaczew AK - Obwód Sochaczew AK - Obwód Błonie AK - Obwód Grójec AK Nosił kryptonim "Głuszec". Zaszyfrowane rozkazy i meldunki przenosiła młodzie Ŝ nale Ŝą ca do Szarych Szeregów. Bie Ŝą cą walk ę, dywersj ę oraz wyroki śmierci na Niemcach i kolaborantach wykonywały Sekcje Specjalne AK, czyli tzw. Kedyw. W połowie marca 1944 aresztowany został szef kontrwywiadu Obwodu Grójec kpt.

61 Maciej Gabała ps. "Marek". 27 marca 1944 miała miejsce najwi ększa akcja zbrojna zorganizowana przez AK na terenie Grójca, mianowicie uwolnienie wi ęź niów Gestapo z budynku "Caritas", w tym ka Ŝe Macieja Gabały. śaden z AK-owców nie zgin ął. Jeden z wi ęź niów zmarł w kilka dni potem na skutek wcze śniejszego pobicia przez Niemców podczas śledztwa. Komendantem Obwodu Grójec AK był wówczas kpt. Dionizy Rusek ps. "Halny" i "Gra ń". W odwecie za akcj ę Obwodu Grójec AK Niemcy rozstrzelali w Warszawie 20 zakładników. Planowali równie Ŝ rozstrzela ć 50 Polaków na terenie powiatu grójeckiego, jednak tym planom sprzeciwił si ę starosta Werner Zimmermann. W połowie stycznia 1945 Grójec został "wyzwolony", a oddziały Armii Krajowej rozwi ązane.

Burza w podokr ęgu 26 lipca 1944 komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczy ński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokr ęgów do realizacji "Burzy". W rzeczywisto ści trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich pod ąŜ aj ących do stolicy. Z uwagi na du Ŝe zag ęszczenie wojskiem nieprzyjaciela, podokr ęg zachodni tak Ŝe nie miał mo Ŝliwo ści prowadzenia szerszej działalno ści bojowej. Wykonano kilka akcji dywersyjnych na linii kolejowej Warszawa – Skierniewice. Na bazie zgrupowania stołpeckiego zorganizowano pułk "Palmiry-Młociny". Wykrwawił si ę on 21 i 22 sierpnia w ataku na Dworzec Gda ński. Od 30 sierpnia do l wrze śnia brał udział w walkach obronnych pod Pociech ą. 2 i 3 wrze śnia walczył z oddziałami RONA w Truskawcu i Marianowie. Pułk został rozbity 29 wrze śnia w bitwie pod Jaktorowem. Do zgrupowania ppłk. Mieczysława Sokołowskiego "Grzymały" w lasach chojnowskich doł ączyła kompania obwodu grójeckiego. W nocy z 18 na 19 sierpnia uderzała na Wilanów. Pozostałe oddziały odtwarzaj ące 18 pułk piechoty z uwagi na pogarszaj ące si ę warunki zostały zdemobilizowane. Próby utworzenia zgrupowania oddziałów obwodu bło ńskiego w lasach Ŝyrardowskich tak Ŝe nie powiodły si ę. Operowały tam jedynie dwa oddziały le śne. W obwodzie łowickim oddział ppor. Stanisława Borowskiego "Maszynisty" w czasie marszu na Warszaw ę uległ rozbiciu. Pod koniec sierpnia przestały obowi ązywa ć w podokr ęgu zachodnim zadania wynikaj ące z planu "Burzy". Inspektoratom zlecono dostarczanie środków walki, amunicji i Ŝywno ści do Puszczy Kampinoskiej i lasów chojnowskich.

62

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

63 PODOKR ĘG PÓŁNOCNY OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ

Podokr ęg Północny, kryptonim "Olsztyn", "Tuchola", "Królewiec" i "Garbarnia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwycięstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Słu Ŝba Zwyci ęstwu Polski powstała w Warszawie 25 wrze śnia 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okr ęg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrze śniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło si ę w Obszarze Warszawskim ZWZ- AK krypt. „Folwark”.

Komendant • ppłk Zygmunt Marszewski "Kazimierz".

Struktura organizacyjna

• Inspektorat Płock AK - Obwód Płock Miasto AK - Obwód Płock Powiat AK - Obwód Sierpc AK • Inspektorat Pło ńsk AK - Obwód Pło ńsk AK - Obwód Pułtusk AK • Inspektorat Ciechanów AK - Obwód Ciechanów AK - Obwód Mława Działdowo AK • Inspektorat Przasnysz AK - Obwód Przasnysz AK - Obwód Maków Mazowiecki AK

Burza w podokr ęgu 26 lipca 1944 komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczy ński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokr ęgów do realizacji "Burzy". W rzeczywisto ści trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich pod ąŜ aj ących do stolicy. W podokr ęgu północnym zorganizowano dziewi ęć oddziałów partyzanckich. Organizowano niewielkie akcje bojowe na linii kolejowej Działdowo-Modlin. Jednostki podokr ęgu nie były w stanie prowadzi ć wi ększej dywersji i atakowa ć oddziałów niemieckich maszeruj ących na Warszaw ę. Planowano przerzuci ć je do Puszczy Kampinoskiej. Plan nie został jednak zrealizowany.

64

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

65 OBSZAR POŁUDNIOWO-WSCHODNI OKR ĘG LWÓW ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Lwów, kryptonim "Dukat", "Lira", "Promie ń" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Komendanci • ppłk Władysław Smereczy ński (pa ździernik 1941 - 17 grudnia 1942), aresztowany • p.o. komendanta ppłk Adolf Galinowski (grudzie ń 1942 - marzec 1943) • płk Ludwik Czy Ŝewski (15 marca 1943 - 16 lutego 1944) • ppłk dypl. Stefan Czerwi ński ps. "Stefan"(16 lutego 1944 - 31 lipca 1944)

Kluczowe informacje 2 wrze śnia 1939 r. gen. Marian Januszajtis rozpocz ął tworzenie obejmuj ącej Galicj ę i Woły ń Polskiej Organizacji Walki o Wolno ść , która nast ępnie stała si ę podstaw ą Obszaru Lwoskiego ZWZ. Na przełomie 1939 i 1940 r. doszło do rozłamu, w którego wyniku w latach 1940-1941 istniały równolegle dwie wrogo nastawione wobec siebie organizacje: ZWZ-1 i ZWZ-2. W połowie 1939 r. NKWD zdołało gł ęboko spenetrowa ć obie siatki, a nawet obsadzi ć najwa Ŝniejsze funkcje w sztabie Obszaru Lwowskiego ZWZ-1 swoimi współpracownikami. Działaniom tym towarzyszyła likwidacja niemal całej siatki terenowej ZWZ. Pod koniec grudnia 1942 gestapo rozbiło komend ę Okr ęgu Lwowskiego. W połowie marca 1943 skierowano z Łodzi płk. Ludwika Czy Ŝewskiego "Juliana", "Franciszka", który obj ął stanowisko komendanta. Do ko ńca 1943 r. siatka AK działała ju Ŝ w całej Galicji. Na przełomie 1943 i 1944 r. w skład Obszaru Lwowskiego AK wchodziły trzy okr ęgi, zorganizowane w 14 inspektoratów i 45 obwodów. Stan organizacyjny wynosił ok. 28 tys. członków (Okr ęg Lwowski – ok. 12 tys., Okr ęg Tarnopolski – ok. 12 tys., Okr ęg Stanisławowski – ok. 4 tys.) Specyfik ą pracy podziemnej na tym terenie było narastaj ące z czasem zagro Ŝenie ze strony podziemia ukrai ńskiego. Wiosn ą 1943 r. oddziały UPA rozpocz ęły si ę na Wołyniu tzw. Antypolsk ą akcj ę, która w 1944 r. obj ęła cały Obszar Lwowski AK. Jej celem było usuni ęcie Polaków z terenów, które OUN uznawało za „etnicznie ukrai ńskie”. Polskie podziemie, do momentu rozpocz ęcia akcji „Burza’, zostało zmuszone do zaanga Ŝowania powa Ŝnych sił (w przypadku Wołynia niemal wszystkich), do obrony polskiej ludno ści cywilnej. Pod koniec 1943 okr ęg liczył około 15 300 ludzi w sztabach i jednostkach liniowych. Oddziały AK okr ęgu miały w ramach "Burzy" utworzy ć jednostki nale Ŝą ce do 5 Lwowskiej Dywizji Piechoty, stacjonuj ącej przed wojn ą w mie ście. W Galicji na pocz ątku marca 1944 r. jako pierwsze do akcji „Burza” przyst ąpiły oddziały zbrojne Okr ęgu Tarnopolskiego. Brały one m.in. udział w walkach o Tarnopol, Kołomyj ę, Mikuli ńce, wspomagały te Ŝ Armi ę Czerwon ą w bitwie pod Brodami. Najwi ększe siły AK zostały zgrupowane w okolicach Lwowa i mi ędzy 22 a 27 lipca 1944 r. razem z oddziałami Armii Czerwonej wypierały Niemców z tego miasta.

66 31 lipca 1944 r. podczas wspólnej odprawy Sowieci uwi ęzili komendanta Obszaru Lwowskiego gen. Filipkowskiego oraz dwudziestu wy Ŝszych dowódców AK. Nast ępnie rozpocz ęły si ę masowe aresztowania akowców. Prace organizacyjne zostały całkowicie zamro Ŝone. Struktura okr ęgu • Inspektorat Lwów-miasto: Dzielnica Śródmie ście, Dzielnica Północna, Dzielnica Południowa, Dzielnica Wschodnia, Dzielnica Zachodnia • Inspektorat Lwów-powiat, Inspektorat Północny - siedziba: Kamionka Strumiłowa, Obwód Kamionka Strumiłowa AK, Obwód Radziechów AK, Obwód Sokal AK • Inspektorat Wschodni AK: Obwód Krasne, Obwód Brody, Obwód Przemy ślany • Inspektorat Południowy-Bóbrka: Obwód Bóbrka AK, Obwód Siemianówka AK, Obwód Przemy ślany AK • Inspektorat Północo-Zachodni - siedziba Rawa Ruska, Obwód Rawa Ruska AK, Obwód śółkiew AK, Obwód Lubaczów AK • Inspektorat Zachodni: Obwód Gródek Jagiello ński AK, Obówd Mo ściska AK, Obwód Jaworów AK, Obwód Rudki-Komarno AK • Inspektorat Południowo-Zachodni: Obwód Drohobycz-Borysław AK, Obwód Stryj- Skole AK, Obwód Sambor AK

Oddziały le śne • 19 pułk piechoty (4 kompanie), Inspektorat Północno-Zachodni • 26 pułk piechoty (7 kompanii), Inspektorat Zachodni • 40 pułk piechoty (5 kompanii), Inspektorat Południowy • 14 pułk ułanów (4 szwadrony), Dzielnica Wschodnia • Oddział le śny Kedywu "Szary" (3 kompanie)

67 Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OKR ĘG STANISŁAWÓW ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Stanisławów, kryptonim "Kawon", "Kara ś", "Struga", " Światła" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Komendanci • por. Jan Wyszy ński "Roman Leszczy ński" (komendant Okr ęgu ZWZ-2 Stanisławów do marca 1940)[6] • ppłk Jan Rogowski "Włodzimierz" (20 stycznia 1942 - 10 listopada 1942) • 11 listopada 1942 - 15 stycznia 1943, vacat • kpt. Władysław Herman " śuraw" ( 15 stycznia 1943 - 31 lipca 1944)

Okr ęg rozwijał si ę w trudnych warunkach geopolitycznych. Jego inspektoraty, poło Ŝone nad granic ą, inwigilowane były przez NKWD i inne słu Ŝby specjalne ZSRR. W 1942 i ponownie w 1943 Niemcy rozbili sztab okr ęgu, aresztuj ąc jego kadr ę. Do organizowania nowego sztabu KG AK delegowała z Warszawy nowych oficerów. W planach operacyjnych Obszaru Lwowskiego AK do jego zada ń zaliczano unieruchomienie przez przynajmniej trzy dni w ęzłów kolejowych w Stanisławowie i Chodorowie, telekomunikacji oraz ruchu na szosach Podkarpacia. Rozpatrywano te Ŝ opanowanie Stanisławowa. Okr ęg otrzymał równie Ŝ zadanie osłony ludno ści polskiej przed nasilaj ącymi si ę o pogromami Polaków ze strony UPA. Na pocz ątku marca 1944 okr ęg stanisławowski liczył ponad 5 tys. ludzi w szeregach AK oraz około 2 tys. osób cywilnych w szeregach samoobrony, uzbrojonych 300 karabinów i 2000 granatów. Zorganizowany był w 90 plutonów pełnych i 16 szkieletowych. 10 marca 1944 komendant okr ęgu kpt. Herman wydał rozkaz operacyjny do "Burzy".

Struktura organizacyjna w 1944

• Inspektorat Stanisławów AK - Obwód Stanisławów Powiat - Obwód Tłumacz - Obwód Rohatyn • Inspektorat Kołomyja AK - Obwód Kosów-Kołomyja - Obwód Horodenka-Śniatyn - Obwód Nadwórna Akcja Burza w Inspektoracie rozpocz ęła si ę w marcu 1944. Walczyło ok. 900 zaprzysi ęŜ onych Ŝołnierzy podziemia w tym ok. 500 członków samoobrony.

68 • Inspektorat Stryj AK - Obwód Stryj - Obwód śydaczów - Obwód Dolina - Obwód Kałusz • Samodzielny Obwód Stanisławów-Miasto

30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzaj ąc trzy podokr ęgi.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

69 OKR ĘG TARNOPOL ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Tarnopol, kryptonim "Komar", "Tarcza", "Ton" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Komendanci • p.o. kpt Mieczysław Widajewicz "Czerma", • ppłk/płk Franciszek Studzi ński "Radwan", • płk Jan Majewski "Szmigiel", • płk Bruno Rolke "As", • płk dypl. Kazimierz B ębi ński "Lubo ń", • ppłk Jan Kiwerski "Oliwa", • mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter " śegota", • płk Jan Kotowicz "Twardy". • kpt. Franciszek Garwol (komendant podokr ęgu)

Okr ęg Tarnopolski AK obejmował tereny przedwojennego województwa tarnopolskiego. Przez jego tereny przebiegała strategiczna linia kolejowa Lwów-Tarnopol-Kijów, któr ą zaopatrywano Grup ę Armii "Północna Ukraina". Podobne znaczenie miały magistrale drogowe. Ka Ŝda dywersja w systemie komunikacji była dotkliwym ciosem dla armii niemieckiej. Wiosn ą 1943 w okr ęgu funkcjonowały 222 plutony. Ł ącznie siły okr ęgu to ok. 11100 Ŝołnierzy, w tym 72 oficerów, 134 podchor ąŜ ych i 1930 podoficerów. W 1943 komenda okr ęgu prowadziła intensywne przygotowania do "Burzy", trafnie prognozuj ąc, Ŝe na pocz ątku 1944 Rosjanie wkrocz ą na teren okr ęgu. Znaczna cz ęść sił znajdowała si ę pod broni ą w terenie, osłaniaj ąc skupiska ludno ści polskiej przed atakami UPA.

Organizacja okr ęgu

• Inspektorat Tarnopol AK - Obwód Tarnopol - Obwód Zbara Ŝ - Obwód Trembowola - Obwód Skałat • Inspektorat Złoczów AK - Obwód Złoczów - Obwód Brody - Obwód Zborów - Obwód Busk (Kamionka) W ko ńcu 1943 stan osobowy Inspektoratu osi ągn ął liczb ę około 3200 ludzi zorganizowanych w 20 kompanii i pi ęć samodzielnych plutonów. W o środku "Kedywu" działało 13 bojowych oddziałów dyspozycyjnych, to jest 52 patrole, ka Ŝdy w składzie dowódca i pi ęciu Ŝołnierzy.

70 W ramach Akcji Burza odtwarzał 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Michała Horvatha "Kmicica". • Inspektorat Brze Ŝany AK - Obwód Brze Ŝany - Obwód Podhajce W ramach Akcji Burza odtwarzał 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Antoniego Fanderowskiego "Wana". Liczył ok. 700 Ŝołnierzy. • Inspektorat Czortków AK - Obwód Czortków - Obwód Buczacz - Obwód Borszczów - Obwód Zaleszczyki - Obwód Kopczy ńce 30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzajac trzy podokr ęgi. Powstał Podokr ęg Tarnopol AK. Dowództwo podokr ęgu przeniosło si ę do Lwowa.

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

71 OBSZAR ZACHODNI OKR ĘG POMORZE ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Pomorze, kryptonim "Borówki", "Pomnik" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Kluczowe informacje Zr ęby Okr ęgu Pomorze stworzył w pa ździerniku 1939 r. emisariusz Dowództwa Głównego SZP płk Tadeusz Majewski „ Śmigiel”. Do stycznia 1940 r. organizacja funkcjonowała pod nazw ą SZP w woj. pomorskim, nast ępnie jako Okr ęg Pomorze ZWZ, od lutego 1942 r. AK. Od wiosny 1941 r. wszedł on wspólnie z Okr ęgiem Pozna ń w skład Obszaru Zachodniego ZWZ. Okr ęg pokrywał si ę z terytorium przedwojennego woj. pomorskiego i Wolnego Miasta Gda ńsk, podlegały mu tak Ŝe dwa podokr ęgi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec. W drugiej połowie 1943 r. Okr ęg liczył 18 tys. Ŝołnierzy. Na przełomie 1944 i 1945 r. w jego skład wchodziły podokr ęgi Północno-Zachodni i Południowo-Wschodni, zło Ŝone z o śmiu inspektoratów dziel ących si ę na 25 obwodów.

Komendanci • mjr Józef Ratajczak "Karolczuk", • p.o. kpt Józef Chyli ński "Kamie ń", • płk Rudolf Ostrihansky "Aureliusz", • płk Janusz Pałubicki "Piorun", "Janusz" .

Struktura organizacyjna Podokr ęg Południowo-Wschodni

• Inspektorat Toru ń AK - Obwód Toru ń Powiat - Obwód Toru ń Miasto - Obwód Inowrocław • Inspektorat Włocławek AK - Obwód Włocławek - Obwód Nieszawa - Obwód Rypin - Obwód Lipno • Inspektorat Grudzi ądz AK - Obwód Grudzi ądz - Obwód Chełmno - Obwód W ąbrze źno • Inspektorat Brodnica AK - Obwód Brodnica - Obwód Nowe Miasto Lubawskie Podokr ęg Połnocno-Zachodni • Inspektorat Chojnice AK - Obwód Chojnice - Obwód Tuchola - Obwód S ępólno Kraje ńskie

72 • Inspektorat Gdynia AK - Obwód Gdynia Port i Miasto - Obwód Wybrze Ŝe - Obwód Kartuzy • Inspektorat Gda ńsk Wolne Miasto AK (struktura szkieletowa) • Inspektorat Gda ńsk Miasto AK • Inspektorat Tczew AK - Obwód Tczew - Obwód Starogard Gda ński - Obwód Ko ścierzyna • Inspektorat Bydgoszcz AK - Obwód Bydgoszcz Miasto - Obwód Bydgoszcz Powiat - Obwód Szubin - Obwód Wyrzysk - Na przełomie 1944/1945 Obwód Wyrzyski liczył ponad 900 zakonspirowanych członków. Działali w niezwykle trudnych warunkach, bez terenów le śnych i w otoczeniu wielu Niemców, a jednak prowadzili akcj ę sabota Ŝow ą i ograniczon ą dywersyjn ą. Z ko ńcem lipca 1944 r. na zrzutowisku w Jadwi Ŝynie przyj ęto kuriera z Londynu Jana Nowaka-Jeziora ńskiego, którego nast ępnie odstawiono do Warszawy. Opiekowano si ę równie Ŝ skoczkami radzieckimi. W styczniu 1945 członkowie AK wspierali oswobodzenie Nakła i kierowali wojska radzieckie na niemieckie pozycje. Wielu z nich za konspiracyjn ą działalno ść trafiło pó źniej do wi ęzie ń, mi ędzy innymi, w Potulicach. - Obwód Świecie - Grupa AK w Pile

Okr ęgowi Pomorze AK podlegały te Ŝ dwa podokregi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec.

73

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

OKR ĘG POZNA Ń ARMII KRAJOWEJ

Okr ęg Pozna ń, kryptonim "Pałac", "Parcela", "Letnisko" - okr ęg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, Zwi ązku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).

Okręg Pozna ń ZWZ-AK został powołany rozkazem płk. Stefana Roweckiego „Grabicy” z 6 czerwca 1940 r. jako kontynuacja Komitetu ZWZ w Poznaniu. W połowie 1943 r. w okresie najwi ększego rozwoju, siatka Okr ęgu Pozna ń ZWZ-AK liczyła ponad 10 tys. Ŝołnierzy. Struktura terytorialna Okr ęgu uległa cz ęstym zmianom na skutek aresztowa ń, zrywania kontaktów organizacyjnych i odbudowy lokalnych siatek.

Komendanci • ppłk Rudolf Ostrihansky ps. "Ludwik" • p.o. kpt/mjr Wacław Kotecki ps. "Wawrzyn" • mjr Glinka ps. "Rówiec" • p.o. por. Tadeusz Janowski ps. "Wojnar" • por./kpt Jan Kami ński ps. "Czarny" • płk Henryk Kowalówka ps. "Dziedzic" (II 1942 - I 1944) • ppłk Andrzej Rzewuski "Przemysław" (1945)

Struktura organizacyjna w 1944/1945

• Inspektorat Pozna ń AK - Obwód Północ - Obwód Zachód - Obwód Wschód - Samodzielny Obwód Pozna ń Powiat • Inspektorat Ostrów Wielkopolski AK - Obwód Ostrów Wielkopolski Powiat - Obwód Ostrów Wielkopolski Miasto - Obwód Kalisz • Inspektorat Krotoszyn AK - Obwód Krotoszyn - Obwód Gosty ń (struktura szkieletowa) - Obwód Rawicz (struktura szkieletowa) • Inspektorat Zachód AK - Obwód Nowy Tomy śl (struktura szkieletowa) - Obwód Mi ędzychód (struktura szkieletowa) - Obwód Czarnków - Obwód W ągrowiec (struktura szkieletowa) - Obwód Oborniki (struktura szkieletowa)

74 - Obwód Chodzie Ŝ (struktura szkieletowa) - Obwód Szamotuły (struktura szkieletowa) • Inspektorat Jarocin AK - Obwód Jarocin - Obwód Pleszew • Inspektorat Leszno AK - Obwód Leszno - Obwód Ko ścian - Obwód Wolsztyn (struktura szkieletowa) Działał do lipca 1944, nast ępnie rozbity. W 1945 odtworzony w ramach WSGO "Warta". • Inspektorat Środa AK - Obwód Środa (struktura szkieletowa) - Obwód Śrem (struktura szkieletowa) - Samodzielny Obwód Środa (struktura szkieletowa) • Inspektorat Gniezno AK • Inspektorat Konin-Turek AK - Obwód Turek - Obwód Konin - Obwód Koło • Samodzielny Obwód Wrze śnia (struktura szkieletowa) • Samodzielny Obwód Mogilno (struktura szkieletowa) • Samodzielny Obwód Zewn ętrzny Reduta

Źródła: [1] Atlas Polskiego Pa ństwa Niepodległo ściowego, Instytut Pami ęci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa

75

CZ ĘŚĆ 3 ŚWIATOWY ZWI ĄZEK śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

76 1. WYBRANE INFORMACJE

INFORMACJE WST ĘPNE

Światowy Zwi ązek śołnierzy Armii Krajowej zało Ŝono na I Walnym Zje ździe w dn. 14-15 marca 1990 r. z poł ączenia Stowarzyszenia śołnierzy Armii Krajowej, Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej oraz organizacji kombatanckich na obczy źnie.

Obecnie Zwi ązek jest najwi ększym w kraju stowarzyszeniem kombatanckim zrzeszającym byłych Ŝołnierzy Armii Krajowej oraz członków organizacji niepodległościowych, które kontynuowały t ę walk ę po rozwi ązaniu AK. Przyjmuje tak Ŝe jako członków nadzwyczajnych - osoby wyznaj ące ideały AK i działaj ące na rzecz ich utrwalenia w społecze ństwie polskim.

Światowy Zwi ązek śołnierzy Armii Krajowej wraz ze Zwi ązkiem Inwalidów Wojennych oraz Zwi ązkiem Kombatantów RP i Byłych Wi ęź niów Politycznych nale Ŝy do Światowej Federacji Kombatantów.

Głównym celem organizacji jest obrona godno ści imienia i pami ęci Ŝołnierzy AK. Na pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych XX w., po zorganizowaniu środowisk, kół i okr ęgów Zwi ązek liczył ponad 80 tys. członków, w roku 2008 – ok. 35 tys.

W chwili obecnej (sierpie ń 2010 r.) członkami Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej jest ok. 15 tysi ęcy osób ze sta Ŝem Ŝołnierskim w szeregach Armii Krajowej , a ponadto s ą jeszcze członkowie zwi ązku z naboru powojennego. Członkowie nadzwyczajni to około 7 tysi ęcy osób. Zwi ązek utrzymuje kontakt z 80. kombatantami AK Ŝyj ącymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie.

Struktury Zwi ązku tworzy 36 okr ęgów, w których pracuje 559 kół. W śród okr ęgów jest pi ęć „bez ziemi”: Wile ński, Poleski, Nowogródzki, Woły ński i Lwowski.

77

Najwy Ŝsz ą władz ą Zwi ązku jest Zjazd Delegatów, a w okresach mi ędzy zjazdowych władz ę sprawuj ą Rada Naczelna i Zarz ąd Główny oraz Główna Komisja Rewizyjna i Główny S ąd Kole Ŝeński. Członkowie tych ciał s ą wybierani przez kolejny Zjazd Delegatów na okres trzyletni.

Operacyjnie działalno ści ą Zwi ązku kieruje Prezes Zarz ądu Głównego, oraz 13 osobowe Prezydium Zarz ądu Głównego. Raz na trzy miesi ące zbiera si ę Zarz ąd Główny, którego członkami, prócz wy Ŝej wymienionych, s ą prezesi istniej ących Okr ęgów Zwi ązku. Rada Naczelna zbiera si ę w okresach kwartalnych i sprawuje statutowy nadzór nad działalno ści ą ZG.

Okr ęgi maj ą własne zarz ądy i działaj ą autonomicznie na swoim terenie, Zarz ąd Główny jedynie koordynuje ich prac ę.

ZADANIA PROGRAMOWE

Światowy Zwi ązek śołnierzy Armii Krajowej mimo post ępuj ącego kurczenia si ę zasobów kadrowych realizuje szereg zada ń programowych. Do nich przede wszystkim nale Ŝy zaliczy ć:

1. Dbało ść o przyszło ść Polski, jej rozwój i bezpiecze ństwo. Stwierdzono podstawowe braki w wychowaniu młodego pokolenia, w poczuciu toŜsamo ści narodowej w wiedzy o prawdziwej i pełnej historii Polski - kraju w którym mieszkaj ą. Dowodem tego była alarmuj ąca informacja w ostatnich dniach, Ŝe w badaniach przeprowadzonych z okazji

78 rocznicy napa ści sowieckiej na Polsk ę 17 wrze śnia 1939 r połowa zapytywanych nic nie potrafiła na ten temat powiedzie ć. W tej tak wa Ŝnej sprawie dotycz ącej prawdziwej i pełnej historii Zwi ązek : 2. Rozpocz ął i prowadzi wspólnie z Oficyn ą wydawnicz ą RYTM działalno ść – serie popularno-naukow ą małego formatu tzw. kieszonkowych pt. Dowódcy Armii Krajowej, słynne akcje i bitwy, dotychczas ukazało si ę 8 tytułów, a nast ępne w przygotowaniu. Ksi ąŜ eczki te zdobyły du Ŝą popularno ść i s ą czytane przez młodych oficerów (współpraca z MON), nauczycieli historii i młodzie Ŝ. 3. Zorganizował i uruchomił wspólnie z Fundacj ą PPP Ksi ęgarni ę Warszawsk ą posiadaj ącą najwi ększy wybór o tematyce historycznej w Warszawie, a nawet w Polsce. 4. Wydaje co miesi ąc od prawie 20 lat Biuletyn Informacyjny jako kontynuacj ę z okresu wojny i okupacji. Pismo to znajduje odbiorców w kraju i zagranic ą. Miara warto ści pisma jest przyznanie przez Ministerstwo Obrony Narodowej presti Ŝowej nagrody – „Odznaki Honorowej i Medalu Pami ątkowego Kustosza Tradycji, Sławy i Chwały Or ęŜ a Polskiego”. 5. Co miesi ąc wydaje tzw. Wiadomo ści przeznaczone specjalnie dla członków i sympatyków naszej organizacji w postaci miesi ęcznik Biuletyn Informacyjny AK. 6. Kontynuuje i rozszerza działalno ść tzw. Klubów Historycznych im. gen. S. Roweckiego „Grota” i Armii Krajowej których w kraju działa aktualnie około 30. Kluby te gromadz ą młodzie Ŝ a szczególnie społecze ństwo zainteresowane histori ą ostatnich zdarze ń ł ącznie z wojn ą w Polsce. 7. Przeprowadza liczne sesje historyczne, zarówno w terenie jak i w Warszawie, a tak Ŝe za grani ą. Znaczna z nich cze ść jest upami ętniona wydawnictwami tzw. posesyjnymi. Obejmuj ące poza referatami szerok ą dyskusj ę. 8. Upami ętnia dzieje i etos Armii Krajowej poprzez renowacj ę i budow ę nowych pomników, tablic pami ątkowych w całym kraju przy współpracy i pomoc ą Rady Ochrony Pami ęci Walk i M ęcze ństwa. 9. Opiekuje si ę i utrzymuje stałe kontakty z ponad 500 szkołami nosz ącymi imi ę Armii Krajowej przesyłaj ąc im publikacj ę oraz współpracuj ąc z nauczycielami w ramach spotka ń z młodzie Ŝą .

W wy Ŝej wymienionych działaniach Zwi ązek współpracuje i otrzymuje znacz ącą pomoc z Instytutu Pami ęci Narodowej.

Do innych działa ń Zwi ązku nale Ŝy zaliczy ć:

1. Powołanie Fundacji Filmowej Armii Krajowej, która w ci ągu kilkunastu lat zainicjowała i doprowadziła do realizacji 20 filmów o tematyce historycznej z najnowszych dziejów Polski w szczególno ści o Armii Krajowej. 2. Powołanie Fundacji Polskiego Pa ństwa Podziemnego z my ślą o wspieraniu działa ń Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej, która w krótkim czasie osiągn ęła znaczne efekty. 3. Szczególn ą trosk ą zwi ązku jest zapewnienie swoim członkom pomocy socjalnej i opieki medycznej, których znaczna cz ęść znajduje si ę w trudnych warunkach bytowych i s ą ci ęŜ ko chorzy. W tej dziedzinie udało si ę, po usilnych staraniach uzyska ć znacz ące wsparcie ze strony urz ędów i instytucji rz ądowych i pozarz ądowych.

79 W naszych działaniach nale Ŝy podkre śli ć współprace i zrozumienie od najwy Ŝszych władz – Prezydenta RP, Kancelarii Prezydenta, Ministerstwa Obrony Narodowej, Biuro Bezpiecze ństwa Narodowego, Rady Ochrony Pami ęci Walk i M ęcze ństwa, Narodowego Centrum Kultury oraz Instytutu Pami ęci Narodowej. Pozwala to nam na realizacj ę szerokich programów zwi ązanych z dbało ści o przyszło ść i bezpiecze ństwo Polski. PREZESI ŚWIATOWEGO ZWI ĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ Okres pełnienia Zdj ęcie Stopie ń Imi ę i nazwisko Pseudonim funkcji

gen. Wojciech 14.03.1990 - Jelita, Wojan bryg. Borzobohaty 10.01.1991

gen. Aleksander Góral 1991 - 17.02.1995 bryg. Tyszkiewicz

gen. Stanisław Szcz ęsny, Rylski, 1995 - 18.07.2005 bryg. Karolkiewicz Christowski

19.07.2005 - płk Czesław Cywi ński Skowronek, Ryszard 10.04. 2010

por. Stanisław Oleksiak Kozic 15.05.2010 -

80 Wojciech Borzobohaty Wojciech Borzobohaty (ur. 19 lipca 1908 r. w Wilnie, zm. 10 stycznia 1991 w Warszawie), generał brygady, kombatant, od 1926 Ŝołnierz Wojska Polskiego, Armii Krajowej ps. „Jelita”, „Wojan”, pierwszy prezes Zarz ądu Głównego Światowego Zwi ązku śołnierzy AK.

Syn Konstantego Franciszka herbu Jelita (1863-1927) i Marii Dominiki Szrejber (1873-1942). Miał dziewi ęcioro rodze ństwa m.in. brata Adama Borzobohatego i siostr ę Kazimier ę Radziszewsk ą.

Absolwent podchor ąŜ ówki artylerii w Toruniu w 1930. Słu Ŝbę liniow ą pełnił w 3. pac w Wilnie. W latach 1937-1939 studiował w Wy Ŝszej Szkole Wojennej w Warszawie. Jako kapitan dyplomowany, uczestniczy w wojnie 1939 roku, w sztabach Grupy Operacyjnej generała Skwarczy ńskiego, a nast ępnie w Dowództwie Armii generała Piskora pełni funkcj ę oficera operacyjnego. Przemierza z nimi w ci ęŜ kich walkach szlak bojowy wiod ący przez cał ą kielecczyzn ę, a Ŝ za Wisł ę. W boju pod Ił Ŝą zostaje ranny. Wojna dla Jego współtowarzyszy broni zako ńczyła si ę 20 wrze śnia pod Tomaszowem Lubelskim rozwi ązaniem jednostki. On jednak nie poszedł do niewoli. Po przedarciu si ę do obl ęŜ onej Warszawy, 27 wrze śnia natychmiast wchodzi do roboty konspiracyjnej. Pod pseudonimem "Jelita", w szeregach Słu Ŝby Zwyci ęstwu Polski, a nast ępnie w Zwi ązku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej, pełni odpowiedzialn ą funkcj ę szefa wydziału III operacyjnego Komendy Warszawa-Miasto, a potem Obszaru Warszawskiego.

W listopadzie 1943 r. Komendant Główny Armii Krajowej gen. Bór, kieruje majora Borzobchatego na szefa sztabu Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego. "Wojan", bo taki miał ju Ŝ wówczas pseudonim, wraca na znane sobie z wrze śnia 1939 r. szlaki bojowe. Wraca w region stanowi ący pot ęŜ ny bastion walki z okupantem. Na kielecczy źnie zastaje Go te Ŝ akcja Burza. Wraz z całym Korpusem Kieleckim Armii Krajowej, na stanowisku szefa sztabu i zast ępcy dowódcy Korpusu, wychodzi z konspiracji w pole, gdzie w otwartych walkach pozostaje do pa ździernika 1944 r. We wrze śniu został awansowany do stopnia podpułkownika. W styczniu 1945 r. prze Ŝywa wraz ze wszystkimi gorycz rozwi ązania Armii Krajowej. Po powołaniu przez Londyn tajnej organizacji: Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, staje znowu do walki o niepodległo ść . Pełni funkcje szefa sztabu płk. Rzepeckiego w Delegaturze. Był to ju Ŝ ostatni etap Jego walki z broni ą w r ęku. W czerwcu 1945 r. zostaje w Warszawie aresztowany i ci ęŜ ko raniony w czasie próby ucieczki. Skazany na kar ę śmierci, a po ułaskawieniu wi ęziony na Rakowieckiej, w Rawiczu i we Wronkach do ko ńca 1953 r. w pełni zrehabilitowany został decyzj ą S ądu Najwy Ŝszego PRL z 14 maja 1965. Z mocno nadszarpni ętym zdrowiem, w trudnych warunkach, musiał zarabia ć na Ŝycie rodziny, pracuj ąc ci ęŜ ko fizycznie.

81 Po 1956 r., wykorzystuj ąc chwilowe zmiany, stara si ę o przywrócenie godno ści ludziom i sprawiedliw ą ocen ę Armii Krajowej.Anga Ŝuje si ę w weryfikacj ę stopni i odznacze ń Ŝołnierzy Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego. Zbiera materiały by w następnych latach wyda ć pierwsz ą w Polsce monografi ę okr ęgu akowskiego o tytule JODŁA. W niełatwych warunkach tamtego okresu utrzymuje bliskie kontakty z jawnymi, cho ć nieformalnymi środowiskami Ŝołnierzy swojego Okr ęgu.

A kiedy wreszcie za świtała nadzieja wolno ści, przyst ępuje do zrzeszania, ju Ŝ oficjalnie, wszystkich Ŝołnierzy Armii Krajowej. Był to okres niezwykłej aktywno ści Pułkownika. To wła śnie pod Jego przewodnictwem dokonany został wa Ŝny akt zjednoczenia si ę dwu najwi ększych organizacji akowskich. To On osobi ście zacie śniał kontakty ze środowiskami AK zagranic ą. Zabiegał o dobre imi ę i pozycj ę Zwi ązku i miał jeszcze wiele planów i inicjatyw do realizacji. Był przy tym człowiekiem niezwykle skromnym i kiedy niejednokrotnie padały propozycje wyst ąpienia o nale Ŝny mu awans, odrzucał je, czekaj ąc na uregulowanie tych spraw dla całej rzeszy Ŝołnierzy Armii Krajowej. Pomimo dolegliwo ści swojego wieku, nie oszcz ędzał siebie, czuł si ę stale na posterunku i na nim te Ŝ zastała Go śmier ć.

Zmarł w przeddzie ń wyjazdu do Francji, gdzie miał realizowa ć wa Ŝną inicjatyw ę współpracy Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej z kombatantami francuskimi.

W 45 lat po zako ńczeniu czynnej słu Ŝby, pułkownik dyplomowany Wojciech Borzobohaty, doczekał si ę moralnego zado ść uczynienia u Władz Wolnej Rzeczypospolitej. Decyzj ą Prezydenta został dzi ś, po śmiertnie odznaczony Krzy Ŝem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a rozkazem Ministra Obrony Narodowej awansowany do stopnia generała brygady.

Przy trumnie stan ęły poczty sztandarowe. Prezentowała bron kompania honorowa WP. Wygłosił kazanie ksi ądz biskup. Obecni byli generałowie, wy Ŝsi urz ędnicy pa ństwowi. Przybyły tysi ące Jego podkomendnych.

Jak wiele czasu musiało upłyn ąć , by Ojczyzna pochyliła si ę z uznaniem nad swoim wiernym Synem. śonaty z Danut ą Zofią Pulwarsk ą (sier Ŝ. PSZ Virtuti Military V kl. 1939-1945), syn Wojciech.

Źródła: Materiały Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Borzobohaty http://portalwiedzy.onet.pl/124,,,,borzobohaty_wojciech,haslo.html Aleksander Tyszkiewicz Aleksander Tyszkiewicz, Przewodnicz ący Rady Porozumienia śołnierzy Armii Krajowej, pierwszy Prezes Zarz ądu Głównego Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej, Przewodnicz ący Rady Kombatantów przy Prezydencie RP

Urodził si ę 3 marca 1919 r. w Warszawie. Ojciec - Ŝołnierz wojny 1920 r., trzykrotnie odznaczony Krzy Ŝem Walecznych, w okresie mi ędzywojennym i w czasie obrony Warszawy nale Ŝał do grona najbli Ŝszych współpracowników Prezydenta Stefana Starzy ńskiego. Matka, w czasie okupacji opiekunka wi ęź niów, Ŝołnierz AK, w Powstaniu Warszawskim pełniła słu Ŝbę jako sanitariuszka.

Aleksander w 1937 roku uko ńczył Gimnazjum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej) przy ul.

82 Klonowej. Po maturze zostajje przyj ęty do Szkoły Podchor ąŜ ych Rezerwy Kawalerii w Grudzi ądzu a nast ępnie, jako oficer rezerwy, słu Ŝy w 1 Pułku Szwole Ŝerów Józefa Piłsudskiego - najbardziej elitarnej jednostce wojskowej II Rzeczypospolitej.

W 1939 roku utworzony zostaje w okolicach Garwolina drugi rzut Pułku. Dywizjon Szwole Ŝerów, w którym dowódc ą plutonu jest ppor. Aleksander Tyszkiewicz, wraz z Warszawskim Pułkiem Ułanów, wchodz ą w skład Warszawskiej Brygady Kawalerii. Szwole Ŝerowie tocz ą zaci ęty bój pod Krasnobrodem, toruj ąc sobie drog ę na Zamo ść . Ponosz ą powa Ŝne straty w zabitych i rannych walcz ąc z obu naje źdźcami.

W pa ździerniku 1939 r. Pułk przechodzi do walki konspiracyjnej. Aleksander Tyszkiewicz, jako Ŝołnierz ZWZ-AK, przybiera pseudonim "Góral" ku upami ętnieniu poległego kolegi nosz ącego takie nazwisko. W 1 Pułku Szwole Ŝerów, wchodz ącym w skład V Obwodu Warszawa-Mokotów Rejon I pełni kolejno funkcje dowódcy plutonu kadrowego, a nast ępnie dowódcy szwadronu. Powstanie Warszawskie Pułk rozpoczyna natarciem na koszary szwole Ŝerów. Po załamaniu si ę natarcia dowódca Pułku ze szwadronami 3, 4 CKM wycofał si ę do Lasów Chojnowskich, natomiast szwadrony 1 i 2 jako Dywizjon pod dowództwem por. Aleksandra Tyszkiewicza przebiły sie na Górny Mokotów gdzie w rejonie ulic Belgijskiej, Puławskiej, Konduktorskiej i Dolnej utrzymały swoje pozycje a Ŝ do kapitulacji Powstania.

Za walk ę w szeregach AK Aleksander Tyszkiewicz otrzymał Krzy Ŝ Virtuti Militari oraz szereg innych odznacze ń bojowych.

W czasie okupacji uko ńczył Tajne Studia Politechniczne, uzyskuj ąc tytuł in Ŝyniera mechanika. Po wojnie pracuje w Bytomskich Zakładach Budowy Maszyn, jest konstruktorem w Centralnym Biurze Konstrukcji Maszyn, pełni funkcj ę Głównego technologa w Zakładach Ursus i projektanta w Biurze Projektów Wyposa Ŝenia Odlewni. Przez 5 lat wykłada na Politechnice w Annaba w Algierii.

Jest współorganizatorem Światowego Zwi ązku śołnierzy AK, w którym pełni funkcje Prezesa Zarz ądu Okr ęgu Warszawa oraz Wiceprezesa Zarz ądu Głównego a nast ępnie Prezesa Zarz ądu Głównego ŚZśAK. Jest współtwórc ą i Przewodnicz ącym Porozumienia Organizacji śołnierzy AK. Wchodzi w skład Rady Kombatantów przy Szefie Urz ędu do Spraw Kombatantów i osób Represjonowanych kieruj ąc jej- pracami jako z-ca przewodnicz ącego. W 1994 r. Prezydent RP Lech Wał ęsa powołuje do Ŝycia Społeczn ą Rad ę Kombatantów przy Prezydencie RP, powierzaj ąc płk Aleksandrowi Tyszkiewiczowi funkcj ę przewodnicz ącego.

Zmarł nagle 17 lutego 1995 r. Stanisław Karolkiewicz Stanisław Karolkiewicz ps. Szcz ęsny, Rylski, Christowski (ur. 21 sierpnia 1918 w Tworkowicach, zm. 22 stycznia 2009 w Warszawie) – Ŝołnierz Armii Krajowej, generał brygady Wojska Polskiego, działacz WiNu, współzało Ŝyciel i prezes Światowego Zwi ązku śołnierzy AK.

Dzieci ństwo i młodo ść Urodził si ę 21 sierpnia 1918 w Tworkowicach k. Ciechanowca, syn Aleksandra i Zofii z domu Mirkowicz. Ucz ęszczał do szkoły powszechnej w Drohiczynie. Przed wojn ą uko ńczył gimnazjum. Działał w harcerstwie. Latem 1939 wst ąpił do Ochotniczych Hufców Obrony w Mikołowie.

83

II wojna światowa Brał udział w kampanii wrze śniowej 1939. Po powrocie na Podlasie od jesieni 1939 działa w antysowieckiej partyzantce. Był m.in. dowódc ą kompanii w 77. Pułku Piechoty AK oraz dowódc ą grupy w Zrzeszeniu „Wolno ść i Niezawisło ść ”, uczestniczył w wielu akcjach bojowych i operacji „Ostra Brama”. Uj ęty przez NKWD był wi ęziony w Białymstoku i w Twierdzy Brze ść . Wolno ść odzyskał w czerwcu 1941 po wybuchu wojny niemiecko- sowieckiej. Podczas okupacji niemieckiej utworzył w Ciechanowcu dru Ŝynę dywersyjn ą, któr ą szkolił, przekształcon ą pó źniej w pluton w organizacji Konfederacja Narodu. śołnierz Uderzeniowych Batalionów Kadrowych. W UBK uko ńczył kurs Podchor ąŜ ych Rezerwy Piechoty i mianowany ppor. Był d-cą pododdziału w oddziale VIII UBK dowodzonym przez R. Reiffa „Jacka”, działaj ącym na terenie Białostocczyzny, Podlasia. Do jesieni 1943 uczestniczył w wielu akcjach zbrojnych przeciwko siłom okupanta niemieckiego. Brał udział w akcjach odwetowych przeprowadzanych na terenie Prus Wschodnich i Litwy Kowie ńskiej, gdzie oddział AK rozbroił posterunki niemieckiej policji i Ŝandarmerii. W pa ździerniku 1943 przybył z oddziałem UBK na teren Nowogródczyzny, gdzie został skierowany przez KG AK. Do stycznia 1944 oddział UBK w sile kompanii pod dowództwem „Szcz ęsnego” operował na terenach nadnieme ńskich, pó źniej wszedł w skład III batalionu 77 pp UBK. Dowodził wówczas 1 kompani ą. Uczestniczy w wielu akcjach zbrojnych prowadzonych przeciwko Niemcom. Bierze udział w działaniach prowadzonych w ramach „Operacji Wile ńskiej AK”. Po zaj ęciu Wile ńszczyzny i Nowogródczyzny przez Sowietów w sierpniu 1944 powraca z grup ą swoich Ŝołnierzy w rodzinne strony na Podlasie, gdzie działa w strukturach AK na terenie Obwodu AK Bielsk Podlaski.

Okres powojenny Po zako ńczeniu wojny zamieszkał w Warszawie i podj ął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W pa ździerniku 1945 został zwerbowany przez kpt. Henryka śuka „Onufrego” do pracy konspiracyjnej w nowo zorganizowanej ekspozyturze wywiadowczej „Port”, „Liceum”. Był kierownikiem komórki kontrwywiadowczej WiNu w Warszawie krypt. „Cyrk” podległej komórce „Liceum”. Gromadził tajne dokumenty MON i MBP w tym Departamentu Wi ęziennictwa. Przed aresztowaniem mieszkał przy ul. Grochowskiej 5 w Warszawie. Zatrzymany przez UB 28 lutego 1946 w Warszawie wraz z zon ą. 7 marca 1946 Naczelna Prokuratura Wojskowa w Warszawie wydała rozkaz jego tymczasowego aresztowania. Po aresztowaniu wi ęziony w wi ęzieniu mokotowskim i poddany brutalnemu śledztwu. Wyrokiem Wojskowego S ądu Rejonowego Warszawa z dnia 18 lipca 1947, sygn. akt Sr. 966/47 został skazany na kar ę 13 lat wi ęzienia z art. 7 Dekretu z dnia 16 czerwca 1946. Po procesie wi ęziony na Rakowieckiej, sk ąd został przetransportowany do Centralnego Wi ęzienia Karnego we Wronkach i tu osadzony 23 wrze śnia 1948. Pocz ątek wykonania kary 28 lutego 1946, upływ kary 28 lutego 1959. Na przełomie 1947 i 1948 r. sp ędził kilka miesi ęcy w jednej celi z Władysławem Bartoszewskim. W wi ęzieniu wronieckim szykanowany przez personel wi ęzienny. Jego postawa w wi ęzieniu spowodowała pó źniejsze podejrzenia o współprac ę z SB - wyrok s ądu w sprawie . 29 czerwca 1954 przetransportowany do ZK w Sieradzu. Po zmianie wyroku przez Najwy Ŝszy S ąd Wojskowy w Warszawie w dniu 23 kwietnia 1954 zostaje zwolniony nast ępnego dnia z aresztu. Powraca do Warszawy. Pracował w ZZG. W 1986 utworzył i kierował Fundacj ą Ochrony Zabytków, która zajmowała si ę m.in. upami ętnianiem miejsc walki partyzanckiej, opiek ą grobów poległych Ŝołnierzy konspiracji oraz przywracaniem śladów polskiej kultury na Kresach Wschodnich m.in. w śółkwi pod Lwowem. W 1989 był współzało Ŝycielem Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej. W latach 1995-2005 pełnił funkcj ę prezesa Zarz ądu Okr ęgu ŚZśAK Nowogródek z siedzib ą w Warszawie. W 1996 pełnił jako p. o. funkcj ę

84 prezesa Zarz ądu głównego ŚZśAK, potem wybrany prezesem. Od 2001 r. był przewodnicz ącym Federacji Stowarzysze ń Weteranów Walk o Niepodległo ść Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkiem Rady Ochrony Pami ęci Walk i M ęcze ństwa. Pozostawał jednak w dystansie do ZBoWiDu.

Upami ętnienie Odznaczony Krzy Ŝem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, dwukrotnie Krzy Ŝem Walecznych i Złotym Krzy Ŝem Zasługi z Mieczami. Awansowany do stopnia podpułkownika Wojska Polskiego, nast ępnie pułkownika i w maju 2006 z r ąk Prezydenta RP Lecha Kaczy ńskiego do stopnia generała brygady. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbył si ę 29 stycznia 2009 r. na Cmentarzu Pow ązkowskim w Warszawie, gdzie został zło Ŝony w kw. 66.

Źrodła: http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Karolkiewicz http://www.wprost.pl/ar/151973/Pogrzeb-Stanislawa-Karolkiewicza http://info.wiara.pl/doc/471294.Gen-Karolkiewicz-znieslawiony-sprawa-warunkowo- umorzona Czesław Justyn Cywi ński

Czesław Justyn Cywi ński (ur. 10 marca 1926 w Wilnie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smole ńsku) Kombatant, Ŝołnierz AK, podpułkownik WP (po śmiertnie awansowany do stopnia pułkownika), in Ŝynier, prezes Zarz ądu Głównego Światowego Zwi ązku śołnierzy AK, współinicjator wielu akcji upami ętniaj ących działalno ść AK w całym kraju. Podejmował działania prowadz ące do kształtowania postaw patriotycznych, poprzez wydawnictwa, sesje historyczne, zakładanie klubów historycznych i produkcje filmów dokumentalnych o tematyce walk o niepodległo ść , jak równie Ŝ w zakresie zapewnienia opieki socjalnej i medycznej weteranom AK.

śyciorys Działalno ść niepodległo ściow ą podczas II wojny światowej rozpocz ął jako gimnazjalista w organizacji wile ńskiej Zwi ązku Wolnych Polaków. Pełnił tam role wywiadowcze. Nast ępnie w 1 Wile ńskiej Brygadzie AK Juranda. Uczestnik operacji Ostra Brama. Aresztowany w 1944 r. przez wkraczaj ących na ziemie polskie Sowietów. Zako ńczył wojn ę w stopniu kaprala podchor ąŜ ego. Wywieziony do łagru, gdzie sp ędził 2 lata. Po powrocie do kraju uko ńczył politechnik ę i został in Ŝynierem budownictwa. Był honorowym obywatelem miasta Warszawy oraz członkiem Rady Muzeum II Wojny Światowej w Gda ńsku. Zgin ął 10 kwietnia 2010 w katastrofie lotniczej w Smole ńsku - otrzymane kondolencje. Decyzj ą Ministra ON Nr 353/KADR z dnia 15 kwietnia 2010 został po śmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. 27 kwietnia został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Pow ązkach w Warszawie - zdj ęcia.

Odznaczenia Krzy Ŝ Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2010; po śmiertnie) Krzy Ŝ Komandorski z Gwiazd ą Orderu Odrodzenia Polski (2009) Krzy Ŝ Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006) Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2004) Krzy Ŝ Walecznych Srebrny Krzy Ŝ Zasługi (1972) Krzy Ŝ Partyzancki (1994) Złoty Medal „Za Zasługi dla Obronno ści Kraju” (2006)

85 Wyró Ŝnienia i nagrody Złota Odznaka Zasłu Ŝony dla Budownictwa Nagroda Pierwszego Stopnia Ministra Budownictwa za wybitne osi ągni ęcia w projektowaniu (czterokrotnie)

Stanisław Oleksiak

Stanisław Oleksiak (ur. 1924 r.), prezes Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej. śołnierz Nowogródzkiego Okr ęgu AK. Wzi ął udział w operacji „Ostra Brama”. Po wojnie działał w podziemiu niepodległo ściowym. Wi ęziony w latach stalinowskich. Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl.

Spokojne dzieci ństwo i wczesna młodo ść sp ędzona na podlaskiej wsi w Prze ździatce. Wybuch wojny 1939 roku gmatwa – jak wszystkim w Polsce – Ŝyciowe plany, które układały si ę bardzo prosto: szkoła średnia – w 1939 roku zdał do drugiej klasy gimnazjum kupieckiego w Siedlcach – potem Szkoła Główna Handlowa i szeroko otwarty świat. Szansa nauki wykorzystana została na tyle, na ile pozwalał re Ŝim okupacyjny. Szkoła Handlowa I-szego a potem II-giego stopnia o oficjalnym programie ści śle zawodowym uzupełniona była na tajnych kompletach z zakresu szkoły średniej. Mieszka na stancji w Siedlcach, ale do domu wyrywa si ę, jak tylko jest ku temu okazja. Oddycha tam atmosfer ą pracy niepodległo ściowej bowiem dwaj starsi bracia Henryk – „Wichura” i Marian – „S ęp” po powrocie z kampanii wrze śniowej wkrótce wł ączyli si ę do działalno ści konspiracyjnej. Wykonuje ró Ŝne drobne zadania – ale dla niego niesłychanie wa Ŝne – dost ępne dla młodego chłopca. Był w konspiracji! Przewo Ŝenie meldunków, tekstów nasłuchów radiowych; w domu był zakonspirowany odbiornik radiowy, dzi ęki któremu odbierane były audycje radia francuskiego w Tuluzie w j ęzyku polskim. Teksty te drukowane były w pierwszym pi śmie konspiracyjnym „Przed świt” w Obwodzie AK „S ęp-Proso” Sokołów Podlaski. W 1942 roku matura i ju Ŝ nic – poza trosk ą matczyn ą – nie stało na przezkodzie, by odda ć si ę w pełni robocie w podziemiu. Z chwil ą powołania w Obwodzie „S ęp-Proso” Kedywu – wcielenie w jego szeregi i niezapomniany nigdy moment Ŝołnierskiej przysięgi.

Pseudonim „Kozic” oddaje poniek ąd nastrój ducha 18-letniego młodzie ńca, ale jest zarazem cz ęś ci ą herbu rodu Matki, podlaskiej szlachcianki, unitki.

Niezapomniane te Ŝ doznania płyn ące z dotyku zimnej stali, pierwsze zachły śni ęcie si ę zapachem prochu. Udział w akcjach dywersyjnych, z których najbardziej bogate w prze Ŝycia – to spalenie Urz ędu Pracy - arbeitsamtu w Sokołowie. >br> Latem 1943 roku wymarsz z oddziałem partyzanckim Konfederacji Narodu na Ziemi ę Białostock ą i dalej, za Niemen. Tam słu Ŝba w 1-szej kompanii III bat. UBK 77 pp Armii Krajowej. Kompani ą dowodził por. „Szcz ęsny” – Stanisław Karolkiewicz, za ś d-cą batalionu był por „Sablewski” – Bolesław Piasecki.

Ju Ŝ nie konspiracja a otwarta walka z okupantem; upojenie zwyci ęskimi bojami i satysfakcja operowania w wyzwolonym terenie, w lokalnej wolnej Polsce. Akcja „Burza” w Okr ęgach Nowogródzkim i Wile ńskim i jej kulminacyjny moment – operacja „Ostra Brama” /wyzwolenie Wilna/ ko ńczy w zasadzie Ŝołniersk ą słu Ŝbę – młodzie ńcz ą przygod ę. Armia Czerwona otacza, rozbija i rozbraja jednostki Armii Krajowej. Gorycz, zawód, poczucie bezradno ści ale i ch ęć odwetu – te doznania dominuj ą. Id ą transporty do łagrów, do Kaługi. „Kozic” szcz ęś liwie unika aresztowania. Po rozformowaniu III bat. W Puszczy Rudnickiej „Kozic” wraz z grup ą kolegów postanawia wraca ć na rodzinne Podlasie. Tam zostaje

86 skierowany przez swego dowódc ę kompanii, por. „Szcz ęsnego” do dyspozycji komendanta Obwodu Bielsk Podlaski „Koryckiego”, który powierza mu dowództwo specjalnego oddziału dyspozycyjnego komendy. Formowanie oddziału pierwsze walki z UB i NKWD. 4 pa ździernika 1944 r. powa Ŝnie ranny w potyczce z UB we wsi Perlejewo. Przebywa na leczeniu w szpitalu siedleckim, pod opiek ą niezapomnianej siostry Stanisławy – szarytki. Zostaje zadenuncjowany. Aresztowany przez UB przechodzi śledztwo w gmachu przy ul. 1 Maja w Siedlcach, nast ępnie wi ęzienie, rozprawa „kiblowa” przed Wojskowym S ądem Rejonowym. Wi ęzienie opuszcza w czerwcu 1945 roku. W lipcu tego Ŝ roku jest ju Ŝ w Warszawie, gdzie słuŜy pod dowództwem „Szcz ęsnego” w jednostce osłonowej komórki wywiadu „Pralnia II” pracuj ącej dla Dowództwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Nast ępuje ponowne aresztowanie. Wojskowy S ąd Rejonowy orzeka 10 lat pozbawienia wolno ści. Wi ęzienie na ul. Rakowieckiej, we Wronkach, kator Ŝnicza praca w kopalniach węgla w Sierszy Wodnej i Brzeszczach przez 2 lata. Na wolno ść wychodzi „warunkowo” – prac ą w kopalni na ten „warunek” zasłu Ŝył – krótko przed Bo Ŝym Narodzeniem 1954 r. Wraca do Warszawy, do Matki. Spotyka J ą na ulicy w drodze z dworca. Niezwykły to traf i pełne radosnej ciszy było to spotkanie. Przyst ępuje natychmiast do pracy, któr ą otrzymuje dzi ęki przyjaciołom i przeło Ŝonym z czasów partyzanckich w bazie gospodarczej Stowarzyszenia PAX.

Baza gospodarcza Stowarzyszenia PAX była swoistym azylem dla wielu Ŝołnierzy Polski Walcz ącej – Armii Krajowej, NSZ-tu, zarówno uczestników konspiracji cywilnej jak i wojskowej czasu okupacji niemieckiej i okresu walki z re Ŝimem komunistycznym. Zatrudnienie w niej znalazło - bo taka była w tym wzgl ędzie polityka Bolesława Piaseckiego, Prezesa Stowarzyszenia PAX – zatrudnia ć ludzi o takiej „zaszarganej” przeszło ści. Mo Ŝna tu wymieni ć - i trzeba – wy Ŝszych oficerów i dowódców jak np. płk Wojciech Borzobohaty, Szef Sztabu Okr ęgu Kieleckiego AK, zało Ŝyciel Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej, płk Jan Zientarski, Komendant tego Okr ęgu, ostatni d-ca 27 Woły ński Dywizji AK mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter " śegota", płk Henryk Krajewski „Trzaska”, d-ca 30 Poleskiej Dywizji AK, Jerzy Rutkowski „Michał Kmita”, szef Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych i wielu, wielu innych.

Rozpoczyna tak Ŝe wcale nie łatwy dla niego okres adaptacji do Ŝycia na tzw. „wolno ści”. Odczuwa nieodpart ą potrzeb ę „wyrównania” dystansu w stosunku do tych, którzy nie mieli „przerw w Ŝyciorysie”. Trzeba było ponownie robi ć matur ę a nast ępnie studia. Na wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego uzyskuje tytuł magistra. Towarzyszy temu uczucie ogromnej ulgi, satysfakcji z pokonania wielu trudności.

Jesieni ą 1955 roku zawiera zwi ązek mał Ŝeński, co pozwala mu zamieszka ć w Warszawie, - gdy Ŝ z racji działalno ści przeciw władzy komunistycznej - takiego prawa nie miał.

śona Zdzisława, własny k ąt, Matka w domu, stabilizacja – do tego t ęsknił przez długie dni i noce w wi ęziennej celi. W krótkim czasie dzieci: Maria – 1956 r. i Zofia – 1957 r. Na przestrzeni lat 1980-1987 pi ęcioro wnucz ąt powi ększa rodzin ę.

Po pi ęciu latach pracy w Instytucie Wydawniczym PAX przeniesiony w 1960 r. do „Inco- Veritas” gdzie pracuje na ró Ŝnych stanowiskach do roku 1993. Prac ę ko ńczy i odchodzi na emerytur ę ze stanowiska Dyrektora Zakładu Chemii Budowlanej „Inco”, przoduj ącej wówczas jednostki koncernu. Emerytura to nie okres wypoczynku ale intensywnego zaanga Ŝowania w prac ę społeczną. W szeregi Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej wst ąpił na pocz ątku działalno ści Zwi ązku z chwil ą uformowania Koła Sokołów

87 Podlaski „S ęp-Proso” – wchodz ącego w skład Okr ęgu Warszawa-Wschód „Białowie Ŝa”.

Od kwietnia 1993 r. pełni ju Ŝ funkcj ę Skarbnika w Zarz ądzie Głównym ŚZśAK. Na Zje ździe Delegatów ŚZśAK w kwietniu 1996 r. wybrany zostaje Wiceprezesem Zarz ądu Głównego ŚZśAK.

Wykonuj ąc Uchwały IV Zjazdu Delegatów ŚZśAK, organizuje szereg konferencji i sesji popularno-naukowych, przykładowo „Woja domowa czy okupacja”, „Patriotyzm Polski – jaki jest, jaki winien by ć”, „Proces moskiewski”, „Generał Nil”, „Polskie Pa ństwo Podziemne” – których dorobek wydany został w formie ksi ąŜ kowej w wersji polsko-angielskiej, przy pomocy i wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz przekazany do wszystkich placówek dyplomatycznych Polski i do polskich organizacji kombatanckich na świecie.

Choroba sprawiła, Ŝe w latach 1999-2005 przeszedł „w stan spoczynku”, by ponownie wróci ć do pracy zwi ązkowej w kadencji 2005-2008. Jednak ró Ŝnice w pogl ądach na sposoby realizacji celów i bie Ŝą cej polityki kadrowej sprawiły, Ŝe zrezygnował z funkcji Wiceprezesa ZG i wycofał si ę z działalno ści zwi ązkowej na szczeblu centralnym koncentruj ąc si ę na pracy w swoim macierzystym Obwodzie „S ęp-Proso” – Sokołów Podlaski, gdzie w ostatnim 10- leciu ub. wieku inicjował powstanie szeregu upami ętnie ń czynu niepodległo ściowego, z których wymieni ć nale Ŝy Pomnik Niepodległo ści zaprojektowany przez prof. Jerzego Kalin ę.

Jest inwalid ą wojennym III grupy. Kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzy Ŝa Walecznych. Posiada tak Ŝe inne odznaczenia pa ństwowe i wojskowe. W grudniu 2009 r. Rada Ochrony Pami ęci Walk i M ęcze ństwa przyznała Kol. Stanisławowi Oleksiakowi Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej.

15 maja 2010 r. decyzj ą IX Zjazdu Delegatów ŚZśAK – Nadzwyczajnego zostaje wybrany na Prezesa Zarz ądu Głównego Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej.

2. INFORMACJE NORMATYWNE

• Statut • Regulamin przyj ęcia w poczet członków • Członkowie Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej • Uprawnienia członków Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej • Odznaczenia i mianowania • Pomoc socjalna dla członków Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

Zamieszczone w portalu

88 3. INFORMACJE ORGANIZACYJNE

WŁADZE

RADA NACZELNA

• Bieganik Zbigniew

• Filipkowski Tadeusz • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 05.05.1932r • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: Okr ęg Warszawa • PSEUDONIMY: Filip, Krzycki • STOPIE Ń: podpułkownik • śYCIORYS: Czerwiec 2010 - Rzecznik Prasowy ŚZśAK 2001 - 2008 Rzecznik Prasowy ŚZśAK 1993 - 1999 Rzecznik Prasowy ŚZśAK 1991 - 1993 Redaktor "Biuletynu Informacyjnego" 1972 - 1981 Redakcja Ilustrowanego Magazynu Turystycznego Światowid z-ca redaktora naczelnego 1964 - 1972 Centralna Agencja Fotograficzna - redaktor prowadz ący 1963 - 1968 - Centralny O środek Informacji Turystycznej - zast. kier. działu informacji zagranicznej 1962 - 1963 Redakcja "Wiedza i śycie" - kierownik działu 1957 - 1962 Redakcja "Na Przełaj" - publicysta 1950 - 1957 Filmowa Agencja Wydawnicza - redaktor 1952 - 1956 Studia polonistyka na Wydziale Filologii UW 1943 - 1944 Szare Szeregi - Zawisza • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 9 Zawiszacka Dru Ŝyna Harcerzy Rój Dzikie Pola blok Zamek • UDZIAŁ W AKCJACH: - 1944 Eskortowanie - IX,1943-1944 Mały sabota Ŝ, kolporta Ŝ, eskortowanie • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Komandorski, Oficerski i Kawalerski OOP, Złoty i Srebrny Krzy Ŝ Zasługi, Krzy Ŝ AK, Medal za Warszaw ę, Srebrny Medal za Zasługi dla Obronno ści, Krzyz za Zasługi dla ZHP, Za Zasługi dla PCK, "Pro Memoria" i inne.

• Gospodarek Miron • Hozakowski Bolesław • Jó źwicki Jerzy • Józefowski Henryk • Kurc Andrzej • Lewenstein Krystyn • Michalski Tadeusz - Prezes • Mogiła-Lisowski Zygmunt • Olesiak Zbigniew - Wiceprezes • Paszy ński Janusz • Pęczalski Zbigniew • Ratajski Wiesław - Wiceprezes • Targowski Wojciech

89 • Ujma Bogusław - Wiceprezes • śukowski Leszek

PREZYDIUM ZARZ ĄDU GŁÓWNEGO

• Bieniaszewski Antoni

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 23 grudnia 1919 r. w Kemerowie koło Tomska na Syberii • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: Batalion "Kili ński" • PSEUDONIMY: Antek • STOPIE Ń: podpułkownik • śYCIORYS: - w maju 1938 r. uzyskał Świadectwo Dojrzało ści (matura) w Pa ństwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie - po maturze ochotniczo zgłosił si ę do słu Ŝby wojskowej w Szkole Podchor ąŜ ych Rezerwy Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie k. Brze ścia nad Bugiem, któr ą uko ńczył w maju 1939 r. w stopniu plutonowego podchor ąŜ ego rezerwy i dostał przydział do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie - w okresie okupacji uko ńczył Wydział Elektryczny Szkoły Wawelberga i Rotwanda w Warszawie - po kapitulacji Powstania wi ęziony w obozach jenieckich kolejno w Muhlberg, Altengrabow, Sandbostel i Lubece, gdzie został oswobodzony 2 maja 1945 r. - maj 1944 - lipiec 1946 Zespół Oficera Kontaktowego nr 41 majora Michalskiego I Polskiej Dywizji Pancernej gen. Maczka - Po powrocie do Polski w lipcu 1946 r. pracował pocz ątkowo przez dwa lata w przemy śle włókienniczym w Łodzi, nast ępnie jako Główny Energetyk Zakładów Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Ró Ŝy Luksemburg w Warszawie, w podległym Dziale było zatrudnionych 220 pracowników, w tym 5 in Ŝynierów - 1 kwietnia 1980 r., po 26 latach pracy przeszedł na emerytur ę. - W Światowym Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej przez dziewi ętna ście lat pełnił funkcj ę Prezesa Środowiska Batalionu „Kili ński” (obecnie Honorowy Prezes Ogólnokrajowego Środowiska Batalionu „Kili ński”). Od 1992 r. pełni funkcj ę przewodnicz ącego Komisji d.s. Uroczysto ści i Sztandarów Zwi ązku. Od dwóch lat jest członkiem Prezydium Zarz ądu Głównego SZZAK. • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - wrzesie ń 1939 r. 5 pluton Grupy Obrony Mostów, dowodzonej przez kpt. Jezierskiego - 2 stycznia 1940 r. zaprzysi ęŜ ony w tajnej Organizacji Wojskowej (TOW), po krótkim przeszkoleniu z zakresu konspiracji został dowódc ą grupy dywersyjnej - w Powstaniu Warszawskim dowódca I plutonu kompanii Kedyw Kolegium C. stanowi ącej odwód Dowódcy Obwodu Śródmie ście płk. „Radwana” (Edward Pfeifer),

90 3 sierpnia 1944 r. kompania ta została wł ączona do Batalionu „Kili ński” jako jego 8 kompania • UDZIAŁ W AKCJACH: - wrzesie ń 1939 r. przelicznikowy przeciwlotniczego działa z którego zostały zestrzelone 2 samoloty i trafiono 12 dalszych - od 1940 r. dowodził grup ą dywersyjn ą, która niszczyła środki transportowe wroga, tak drogowe jak i kolejowe, paliła magazyny niemieckie w Warszawie i w promieniu 50 kilometrów - podczas Powstania dowodzony pluton bronił barykady - przej ścia przez Aleje Jerozolimskie mi ędzy Krucz ą i Marszałkowsk ą, północn ą i południow ą cz ęś ci Warszawy, na wysoko ści dzisiejszego domu towarowego „Smyk” - stanowi ącej jedyn ą zapor ę uniemo Ŝliwiaj ącą Niemcom korzystanie z tej arterii. Zadanie to było wykonane i poczynaj ąc od 5 sierpnia 1944 r. do ko ńca Powstania, mimo codziennych ataków i bombardowa ń barykady, Ŝaden pojazd niemiecki nie przejechał Alejami • ODZNACZENIA: Order Wojenny Virtuti Militari V klasy, Krzy Ŝ Komandorski Orderu Odrodzenie Polski, Krzy Ŝ Oficerski Orderu Odrodzenie Polski, Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenie Polski, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Warszawski Krzy Ŝ Powsta ńczy, Krzy Ŝ Partyzancki, 4-krotnie Medal Wojska, Medal za 1939 r., Medal Pro Memoria, Medal za Warszaw ę, Srebrny Medal za Zasługi dla Obronno ści Kraju, Br ązowy Medal za Zasługi dla Obronno ści, Kraju, Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pami ęci Narodowej, Złota Odznaka Honorowa dla Warszawy, Złota Odznaka Zasłu Ŝonego SZZAK, Odznaka Honorowa za Zasługi dla SZZAK, Odznaka Wyró Ŝnienie SZ śAK, Odznaka Akcji Burza, Odznaka Weterana Walk o Niepodległo ść , Odznaka Batalionu „Kili ński"

• Bohdanowicz Janusz

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 24.06.1922r. Wilno • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: Okr ęg Wile ński • PSEUDONIMY: Czortek • STOPIE Ń: sier Ŝant • ZYCIORYS: • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 1939 - 1941 Koło Ŝołnierzy 5 Pułku Piechoty Legionów - Ł ącznik - 15.10.1942 zaprzysi ęŜ ony w plutonie kpt. A. Downarowicza ps. "Burza" - Garnizon m. Wilna dzielnica Kalwaryjska • UDZIAŁ W AKCJACH: W czasie słu Ŝby od 1944 r. brał udział we wszystkich akcjach bojowych Brygady. • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyz Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki, Medal Wojska, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Partyzancki, Medal Wojska, Krzy Ŝ Zesł ąń ców Sybiru, Krzy Ŝ

91 Armii Krajowej, Br ązowy Medal za zasługi dla obronno ści kraju, Odznaka "Za wkład pracy społecznej dla ŚZśAK", Medal "Pro Memoria", Odznaka weterana walk o niepodległo ść , Honorowa odznaka Ŝołnierza Armii Krajowej okr ęgów "Wiano" i "Nów"

• Kurek Piotr

• Kwiatkowski Edward - Skarbnik

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 06.08.1932 Budy Zaklasztorne • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: • PSEUDONIMY: Kajtek, Kwiatek • STOPIE Ń: porucznik • śYCIORYS: • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: • UDZIAŁ W AKCJACH: • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenia, Odznaka Weterana Walk o Niepodległo ść , Patent Weterana Walk o Niepodległo ść , Akcja "Burza" pod patronatem Prezydenta RP, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi dla ZHP, Rozeta z Mieczami do Krzy Ŝa za Zasługo dla ZHP, Pro Medmoria U.ds. Komb.i O. R., Za Zasługi dla Miesta Stołecznego Warszawy (Syrenka)

• Oko ń Janusz - Sekretarz

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 07.10.1932r. Warszawa • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: • PSEUDONIMY: Pchełka • STOPIE Ń: kapitan • śYCIORYS: • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - Dywizjon 1 Pułku Szwolerzerów J. Piłsudskiego pod dow. por. Aleksandra Tyszkiewicza ps. "Góral" Ł ącznik w poczcie dowódcy dywizjonu • UDZIAŁ W AKCJACH: - sierpie ń 1944 Udział w walkach powsta ńczych na Mokotowie w obszarze ulic: Puławska, Belgijska, Dolna, Belwederska

92 • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Warszawski Krzy Ŝ Powsta ńczy, Krzy Ŝ Partyzancki i inne

• Oleksiak Stanisław - Prezes Zarz ądu

• Pusłowski Zbigniew - Wiceprezes

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 11.02.1931 r. Truszczyzna • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: "JODŁA" • PSEUDONIMY: Biały • STOPIE Ń: porucznik • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: Szare Szeregi w Kielcach – eksperymentalny zast ęp prowadzony przez Jana Sulig ę ps. Ziemomysł • UDZIAŁ W AKCJACH: Szare Szeregi: Przenoszenie wiadomo ści i meldunków, rozlepianie ulotek na ścianach, osłanianie od strony ul. Pierackiego akcji malowania kotwicy na wie Ŝy przy Katedrze Kieleckiej, wywiad – obserwacje meteorologiczne i ruchu wojsk • śYCIORYS: o 1940-1945 nauka na tajnych kompletach w Kielcach o 1946-1951 gimnazjum i liceum w Jeleniej Górze, matura o 1951-1955 praca w centralnej Agencji Fotograficznej w Warszawie oraz w Przedsi ębiorstwie Robót Telekomunikacyjnch w Warszawie - pomoc montera o 1955-1960 studia na Wydziale Ł ączno ści/Elektroniki Politechniki Warszawskiej o 1960-1971 praca naukowo-dydaktyczna w Katedrze Elektroakustyki Politechniki Warszawaskiej o 1965-1972 starszy projektant w Biurze Projektowo-Technologicznym Przemysłu Motoryzacyjnego "Motoprojekt" (hamownie silników, budowa zakładów Fiata 126P) o 1972-1990 starszy projektant, kierownik pracowni w Centralnym O środku Badawczo Projektowym Budownictwa Przemysłowego "Bistyp" o 1990-2001 główny specjalista w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy o od 2001 emerytura, biegły s ądowy • DZIAŁALNO ŚĆ w ŚZśAK: o Przewodnicz ący komisji rewizyjnej Korpusu Jodła w Warszawie o Członek prezydium Zarz ądu Głównego ŚZśAK o Sekretarz Rady Fundacji Polskiego Pa ństwa Podziemnego o Wiceprezes Zarz ądu Głównego ŚZśAK • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Odznaka Ŝołnierzy AK b. Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego, Odznaka pami ątkowa „Akcji Burza”, Odznaka weterana walk o niepodległo ść , Srebrny krzy Ŝ zasługi dla ZHP z rozet ą-mieczami, Honorowa odznaka Ŝołnierza AK korpusu Jodła

93 • Szrajber Bartłomiej

• Wiszowaty Eugeniusz - Wiceprezes

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 18.08.1922r., wie ś Dr ęstwo, pow. Szczuczyn Białostocki. • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: Okr ęg Warszawa Powiat • PSEUDONIMY: Skiba • STOPIE Ń: kapitan • śYCIORYS: - II-V 1945.- Liceum Ogólnokształc ące im. M.Kopernika w Grajewie. - VI 1945. -wyjazd do Warszawy, dla unikni ęcia inwigilacji i kontynuacji kształcenia. - 1945- 1951- studia wieczorowe i zaoczne, zawodowe techniczne i ekonomiczne. (Szkoła In Ŝynierska im. H.Wawelberga i S. Rotwanda, oraz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie). - 1947 - 1948 - Pa ństwowe Zakłady In Ŝynierii - Ursus - 1947 - 1965 - Spółdzielczo ść Pracy - Prezes Spółdzielni Pracy „Rado ść ", nast ępnie „Tłoczywo" Warszawa - 1965 - 1967- Biuro Obrotu Maszynami i Surowcami Warszawa – dyrektor - 1967 - 1968 - Komitet Drobnej Wytwórczo ści - doradca pełnomocnika Rz ądu ds. Surowców Wtórnych. - 1968 - 1980 - Komisja Planowania przy Radzie Ministrów - starszy radca - Współautor wydawnictw ekonomiczno - prawnych z zakresu gospodarki materiałowej dla Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. - W 1980 r. wybrany Przewodnicz ącym Rady Zakładowej, jako bezpartyjny kandydat zgłoszony przez Komitet Odnowy w K.P. przy RM. - Od 13 grudnia 1981r., jako 59 letni emeryt zwolniony na wcze śniejsz ą emerytur ę z KP przy RM. - Lata 1982 - 92 doradztwo i organizowanie odradzającej si ę prywatnej działalno ści gospodarczej i organizowanie fundacji ( ustawa o Fundacjach 1986r.) • PRACA SPOŁECZNA W ŚZZAK: - 1992 - 2007r. - Przewodnicz ący komisji Rewizyjnej w Kole Nr 6 „HELENOW Okr ęg Warszawa - Powiat - „OBRO śA" ŚZZAK. - 1996 - 2009 - Skarbnik i Członek Prezydium Zarz ądu Okr ęgu Warszawa -Powiat - „OBRO śA" ŚZśAK - W 2001r. zorganizował Fundacj ę „Szarych Szeregów i Armii Krajowej im. Mariana Syty" i był Prezesem Zarz ądu tej Fundacji. Fundacja działała w oparciu o środki finansowe rodzinne i wspierała materialnie etos Armii Krajowej poprzez wydawnictwa, rajdy pami ęci, konkursy wiedzy o działalno ści niepodległo ściowej itp. Fundacja zako ńczyła działalno ść 31 XII 2009r. - Od lipca 2005r. był doradc ą Prezesa Zarz ądu Głównego Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej ds. ekonomiczno- finansowych i członkiem Prezydium

94 Zarz ądu Głównego ŚZZAK. - Od wrze śnia 2008 - Wiceprezes Zarz ądu Głównego ŚZZAK . - Od 19 kwietnia 2010 do 15 maja 2010 p.o. Prezesa Zarz ądu Głównego ŚZZAK. - Od 15 maja 201O - Wiceprezes w Zarz ądzie Głównym ŚZśAK. • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - stycze ń 942r. ZWZ AK Rejon Rajgród, funkcja ł ącznik Komendy Rejonu Rajgród z Komend ą Placówki Pruska - lipiec 1944r. koncentracja w ramach 9 Pułku Strzelców Konnych w Uroczysku Grz ędy (pow. Grajewo).Po stoczonej bitwie z Niemcami 8.LX.1944r. wycofał si ę z terenu zagro Ŝonego. Wojska sowieckie wkroczyły na te tereny w styczniu 1945r. • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Medal 'Pro Memoria", Odznaka Weterana Walk o Niepodległo ść , Odznaka Pami ątkowa „Akcja Burza"

• Zawi ślak Sławomir

• śela śkiewicz Jerzy - Wiceprezes

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 25.01.1926r Ksi ąŜ Wielki • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: • PSEUDONIMY: Śmiały, Korab • STOPIE Ń: major • śYCIORYS: 1950 - 1992 Praca w Najwy Ŝszej Izbie Kontroli 1945 Studia na Uniwersytecie Jagiello ńskim 1943 - 1944 Obóz karny filia KL Płaszów 1943 Szkoła Podchor ąŜ ych Rezerwy Piechoty 1941 Szare Szeregi dru Ŝynowy 1940 Uko ńczona Szkoła Powszechna, rozpocz ęta nauka na kompletach tajnego nauczania • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 03.1941 Placówka ZWZ-AK "Kozioł" w Ksi ąŜ u Wielkim, dru Ŝynowy Sz. Sz. "Mirów" w Ksi ąŜ u Wielkim. • UDZIAŁ W AKCJACH: - 25.08.1944 Udział w osłonie "SBP" "Skała" z Krakowa w potyczce pod Moczydłem - 18.08.1944 Zdobycie broni i amunicji dla O/P "Skrzetuski" - 16-17 03.1943 Przyj ęcie zrzutu broni • ODZNACZENIA: Polonia Restituta kl. V, IV i III, Krzy Ŝ Walecznych, Krzy Ŝ Partyzancki, Krzy Ŝ Armii Krajowej, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi z Mieczami, Medal Wojska I, II i III, Zł. Sr. i Br. Medal KEN, Zasł. dla Górnictwa Złoty i Srebrny • śupa ński Andrzej

95 GŁÓWNA KOMISJA REWIZYJNA

• Bakuniak Edmund

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 24.04.1923 Podzamcze Osada Wola Piłsudskiego (Woły ń) • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: • PSEUDONIMY: Je Ŝ • STOPIE Ń: porucznik AK • śYCIORYS: - w ... zdaje matur ę w Poznaniu - w ... studiuje na Uniwersytecie Pozna ńskim na Wydziale Rolniczo-Le śnym - od ... pracuje w Poznaniu w Instytucie Krajowych Włókien Naturalnych - od .. pracuje w Instytucie Jedwabiu Naturalnego w Milanówku - od ...pracuje jako kierownik zakładu w Instytucie Przemysłu Organicznego w Warszawie, gdzie po obronie pracy - habilitacyjnej uzyskuje tytuł prof. nadzwyczajnego, a nast ępnie zwyczajnego nauk rolniczych - Jest współautorem albumu „ śołnierze Wołynia”, autorem ksi ąŜ ek: „Osnowa: Zgrupowanie Pułkowe 27 Woły ńskiej - Dywizji Piechoty AK”, ksi ąŜ ki z serii Rodziny Kresowe — „Rodzina Bakuniaków” oraz ponad 100 prac naukowych i publikacji technicznych z zakresu włókien naturalnych i chemicznej ochrony ro ślin. - po odzyskaniu niepodległo ści Polski wst ępuje do Światowego Zwi ązku śołnierzy AK Okr ęg Woły ń. Pełni w Okr ęgu funkcj ę Prezesa Komitetu Budowy Pomnika 27 Woły ńskiej Dywizji Piechoty na Skwerze Woły ńskim w Warszawie, a nast ępnie Prezesa Okr ęgu Woły ń Światowego Zwi ązku śołnierzy AK • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - w lutym 1940 roku zostaje zaprzysi ęŜ ony w Zamo ściu przez rejenta Pomara ńskiego jako członek Zwi ązku Walki Zbrojnej. Tam działał w konspiracji do czasu powrotu na Woły ń w roku 1941 do rodziny mieszkaj ącej w Dubnie - od 1943 r. w oddziałach AK, wymienionych poni Ŝej. • UDZIAŁ W AKCJACH: - od 1942 roku organizuje pod kierunkiem kuzyna ppor. Józefa Malinowskiego „Ćwika” skup i napraw ę broni dla samoobrony na Pa ńskiej Dolinie i dla organizuj ącego si ę tam oddziału partyzanckiego AK „Łuna”. - od sierpnia 1943 roku wst ępuje do tego oddziału i wraz z nim na rozkaz płk „Lubonia” w grudniu 1943 r. bierze udział w koncentracji oddziałów partyzanckich w Kupiczowie od Kowlem na Wołyniu. Zarówno w czasie stacjonowania „Luny” na Pa ńskiej Dolinie jak i w trakcie marszu na koncentrację bierze udział w walkach z oddziałami OUN-UPA. - od stycznia 1944 r. jako d-cy dru Ŝyny w 1 kompanii 1 Batalionu 24 pp AK 27 Woly ńskiej Dywizja Piechoty AKwalczył z OUN/UPA w O ździutyczach, a nast ępnie w operacji „Burza” z Niemcami w Pisarzowej Woli i innych miejscowo ściach w okr ąŜ eniu w Lasach Mosulskich. - w kwietniu 1944 roku aresztowany przez Niemców, uwi ęziony we Włodzimierzu Woły ńskim ucieka w czasie transportu wi ęź niów do obozu w Rawie Ruskiej i dostaje si ę do Puszczy Solskiej - w maju 1944 r. zostaje wcielony do kompanii sztabowej por. Haniewicza „Wojny” 9 pp. Ziemi Zamojskiej dowodzonego przez mjr Edwarda Markiewicza „Kalin ę”, jako do świadczony partyzant przydzielony został do dru Ŝyny „piatów” maj ących pełni ć rol ę artylerii pułkowej. W czasie walk w Puszczy Solskiej zespół piatów bierze udział

96 w walce z samochodami pancernymi, które w operacji Sturmyind II atakuj ą partyzantów. - w czerwcu 1944 r. przedostaje si ę przy pomocy miejscowej konspiracji do oddziału por.”Ci ąga” Józefa Śmiecha, który zostaje rozbrojony przez wojska sowieckie na podej ściu do szosy Zamo ść — Lublin. • ODZNACZENIA: Krzy Ŝ Armii Krajowej, Medal Wojska Polskiego, Lrzy Ŝ Partyzancki, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi, Krzy Ŝ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzy Ŝ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złota Odznaka Zasługi dla Przemysłu Chemiczbego, Srebrna Odznaka Zasłu Ŝony Białostocczy źnie, Złota Odznaka Honorowa "Za zasługi dla Warszawy", Odznaka Honorowa Stowarzyszenia In Ŝynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Zasłu Ŝony dla Instytutu Przemysłu Organicznego, Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pami ęci Narodowej

• Kacperczyk Jerzy - Przewodnicz ący

• DATA i MIEJSCE URODZENIA: 14.09.1927 Meszcze pow. Piotrków Trybunalski • PRZYNALEZNO ŚĆ AK: • PSEUDONIMY: Kondor • STOPIE Ń: major • śYCIORYS: • PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: • UDZIAŁ W AKCJACH: • ODZNACZENIA: Komandoria Polonia Restituta Oficerski, Kawalerski Krzy Ŝ Orderu Odrodzenia Polski, Złoty, Srebrny Krzy Ŝ Zasługi, Trzykrotnie Krzy Ŝ Wojska, Krzy Ŝ Armii Krajowej i wiele innych

• Krokos Maciej • Małachowski Edward • Odorkiewicz Andrzej • Po śpiech Tadeusz

GŁÓWNY S ĄD KOLE śEŃSKI

• Gilewicz Romuald • Jezierski Bogdan • Kami ńska Barbara Natalia • Latoszy ński Zdzisław • Masło ń Jadwiga • Miku ć Włodzimierz • Walosi ński Wojciech - Przewodnicz ący • Wójtowicz Czesław

97 KOMISJE

Komisja ds. Weryfikacji i Uprawnie ń Kombatanckich - tel. 22 654-76-36 Andrzej Mi ś Jerzy Wróblewski

Komisja ds. Zdrowia i Pomocy Socjalnej - tel. 22 654-76-36 Jerzy śelaskiewicz – Przewodnicz ący Jan Morawski – Sekretarz Janusz Kowalski Tadeusz Tokarski Ireneusz Górski

Komisja ds. Historii, Wydawnictw i Pami ęci Narodowej - tel. 22 654-76-36 Zadaniem Komisji jest popularyzacja wiedzy o najnowszej historii Polski poprzez inspirowanie działa ń profesjonalnych historyków, akcje wydawnicze, opracowywanie materiałów rocznicowych dotycz ących dziejów Polskiego Pa ństwa Podziemnego i jego zbrojnego ramienia - Armii Krajowej, wreszcie gromadzenie dokumentów zwi ązanych z II wojn ą światow ą.

Józef Rell – Przewodnicz ący

Komisja ds. Młodzie Ŝy - tel. 22 620-12-89 Piotr Kurek

Komisja ds. Współpracy z Młodzie Ŝą Szkoln ą Jerzy Bohdanowicz

Pełnomocnik Prezesa ds. Stosunków Polsko-Ukrai ńskich Jerzy Bohdanowicz

98 4. FORMULARZE

• Deklaracja członka zwyczajnego • Deklaracja członka nadzwyczajnego • Kwestionariusz osobowy • Kwestionariusz dla wdowy (wdowca) emeryta i rencisty pozostałych po kombatancie

• Wniosek o przyznanie uprawnie ń kombatanckich • Rekomendacja wniosku o przyznanie uprawnie ń kombatanckich • Oświadczenie świadka

• Formularz papierowy biogramu • Formularz elektroniczny biogramu

• Wniosek o nadanie orderu-odznaczenia • Wniosek o nadanie medalu • Wniosek o nadanie Krzy Ŝa Zesła ńców Sybiru • Wniosek o nadanie Medalu "Pro Memoria" • Wniosek o nadanie medalu złotego-srebrnego "Opiekun Miejsc Pami ęci Narodowej" • Wniosek o nadanie Złotej Odznaki Zasługi ŚZśAK • Wniosek o mianowanie

• Wniosek o udzielenie pomocy • Wniosek do Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie" • Wniosek do Kierownika Urz ędu ds. Kombatantów

Zamieszczone w portalu

99 5. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE

Okr ęg Białystok Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 15-440 Białystok ul. Malmeda 8 p.31 o Telefon: 85-743-64-45 o Prezes: Witold Czarnecki o Wiceprezes: Henryk Rembiszewski o Dy Ŝury: Poniedziałek-Pi ątek 9-12

Okr ęg Bydgoszcz Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 85-066 Bydgoszcz ul. Konarskiego 3 o Telefon: 52-322-11-03 o Prezes: Alojzy Gładykowski o Wiceprezes: Zbigniew Ury ć o Dy Ŝury: Poniedziałek, Środa, Czwartek 10-13

Okr ęg Cz ęstochowa Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 42-217 Cz ęstochowa ul. Nowowiejskiego 3 o Telefon: 34-365-13-02 o Prezes: Juliusz Domagalski o Wiceprezes: Kazimierz Parcierpnik o Dy Ŝury: Wtorek 10-12, Czwartek 16-18

Okr ęg Dolno śląski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 50-062 Wrocław Pl. Solny 14a o Telefon: 71-344-61-61 o Prezes: Jerzy Wo źniak o Wiceprezes: Roman Cywka o Dy Ŝury: Wtorek-Pi ątek 10-13

Okr ęg Kielce Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 25-520 Kielce Ul. Targowa 18 V p. o Telefon: 41-344-91-20 o Prezes: Zbigniew Mielczarek o Wiceprezes: Wojciech Targowski o Dy Ŝury: Poniedziałek, Wtorek, Środa 9-12

Okr ęg Koszalin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 75-612 Koszalin Ul. Zwyci ęstwa 168 o Telefon: 94-342-25-72 o Prezes: Ryszard Piszczecki o Wiceprezes: Mieczysław Bielski o Dy Ŝury: Wtorek i Pi ątek 10-13

100 Okr ęg Krosno Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 38-400 Krosno ul. Bieszczadzka 1 o Telefon: 13-437-58-22 o Prezes: Józef Sły ś o Wiceprezes: Tadeusz Konieczko o Dy Ŝury: Środa 8.30-12

Okr ęg Lublin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 20-951 Lublin ul. Lubomelska 1-3 skr. poczt. 373 o Telefon: 81-742-44-50 o Prezes: Stanisław Wołoszyn o Wiceprezes: Zbigniew Olszewski o Dy Ŝury: Poniedziałek-Czwartek 10-13

Okr ęg Lubuski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 66-400 Gorzów Wlkp. ul. Mieszka I 50 o Telefon: 95-722-65-27 o Prezes: Bogusław Mucha o Wiceprezes: Henryk Szul Ŝycki o Dy Ŝury: Wtorek 11-13

Okr ęg Łód ź Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 91-735 Łód ź Ul. Źródłowa 52 pok. 124 o Telefon: 42-634-24-20 o Prezes: Zbysław Raczkiewicz o Wiceprezes: Mirosław Kopa o Dy Ŝury: Poniedziałek-Czwartek 9-12

Okr ęg Małopolska Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 31-540 Kraków ul. Rze źnicza 2a o Telefon: 12-421-53-14 o Prezes: Ryszard Brodowski o Wiceprezes: Włodzimierz Czerniewski o Dy Ŝury: Wtorek 11-14

Okr ęg Opole Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 45-067 Opole ul. Targowa 12 o Telefon: 77-456-56-07 o Prezes: Wanda Nowak o Wiceprezes: Halina Horecka o Dy Ŝury: Poniedziałek, Wtorek, Czwartek 10-13

101 Okr ęg Ostroł ęka Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 07-400 Ostroł ęka ul. Kopernika 16 o Telefon: 29-764-32-03 o Prezes: Edward Mierzejewski o Wiceprezes: Wacław Spi Ŝarny o Dy Ŝury: Wtorek, Środa, Pi ątek 9-12

Okr ęg Piotrków Trybunalski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej o Adres: 97-300 Piotrków Tryb. Al. 3 Maja 33 pok. 30 o Telefom: 44-732-31-75 o Prezes: Stanisław Burza-Karli ński o Wiceprezes: Halina K ępi ńska-Bazylewicz o Dy Ŝury: Środa i Pi ątek 10-14

Okr ęg Podkarpacki Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 36-065 Rzeszów ul. 8 Marca 6 o Telefon: 17-749-70-88 o Prezes: Aleksander Szyma ński o Wiceprezes: Henryk Kula o Dy Ŝury: Poniedziałek, Wtorek, Pi ątek 9-12

Okr ęg Pomorski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 81-840 Sopot Al. Niepodległo ści 739a o Telefon: 58-551-41-90 o Prezes: Teresa Urbanowa o Wiceprezes: Krystyna Cembrzy ńska-Piłat o Dy Ŝury: Poniedziałek 11-15, Czwartek 15-17 o Strona internetowa Okr ęgu

Okr ęg Radom Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 26-600 Radom ul. 25 Czerwca 68 o Telefon: 48-384-56-25 o Prezes: Leon Etwert o Wiceprezes: Edward Małachowski - Wiceprezes o Dy Ŝury: codziennie 10-12 o Strona internetowa Okr ęgu

Okr ęg Szczecin Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 70-502 Szczecin ul. Wały Chrobrego 4 o Telefon: 91-430-33-78 o Prezes: Bolesław Zb. Pawłowski o Wiceprezes: Krystyn Banatowski o Dy Ŝury: Poniedziałek i Pi ątek 10-14

102 Okr ęg Śląski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 40-062 Katowice ul. Kili ńskiego 9 o Telefon: 32-257-21-69 lub 32-461-14-62; Fax: 32-609-98-42 o Prezes: Marian Piotrowicz o Wiceprezes: Zdzisław Greffling o Dy Ŝury: Poniedziałek-Pi ątek 9-13

Okr ęg Tarnów Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 33-100 Tarnów ul. Mo ścickiego 29 o Telefon: 14-626-29-31 o Prezes: Zdzisław Baszak o Wiceprezes: Ryszard śą dło o Dy Ŝury: Wtorek 10-13

Okr ęg Toru ń Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 87-100 Toru ń ul. Wały gen. Sikorskiego 21 o Prezes: Władysław Michałowski (tel. do Prezesa: 56-622-53-12) o Dy Ŝury: Środa 11-13

Okr ęg Warmi ńsko-Mazurski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 10-588 Olsztyn ul. śołnierska 15 A o Prezes: Mirosław Reszko o Wiceprezes: Jerzy Bernhardt o Dy Ŝury: Wtorek 10-12

Okr ęg Warszawa Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 02-008 Warszawa ul. Koszykowa 82b o Telefon: 22-684-14-73 lub 22-628-15-74 o Prezes: Stanisław Krakowski o Członek Prezydium: Tadeusz Po śpiech o Dy Ŝury: Poniedziałek-Pi ątek 10-16

Okr ęg Warszawa Powiat Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 01-773 Warszawa ul. Braci Załuskich 7 o Telefon: 22-722-11-06 o Prezes: Janusz Orsik o Wiceprezes: Tadeusz Goł ębiewski o Dy Ŝury: Czwartek 11-12

103 Okr ęg Warszawa Wschód Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 03-446 Warszawa 11 Listopada 17/19 o Telefon: 22-670-11-21 o Prezes: Edmund Muszy ński o Wiceprezes: Wiesław Ratajski o Dy Ŝury: Poniedziałek 10-14

Okr ęg Wielkopolska Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 61-713 Pozna ń Al. Niepodległo ści 16/18 o Telefon: 61-854-19-18 o Prezes: Jan Górski o Wiceprezes: Maria Krzy Ŝańska o Dy Ŝury: Poniedziałek, Środa, Pi ątek 10-13 o Strona internetowa Okr ęgu

Okr ęg Zamo ść Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 22-400 Zamo ść ul. Partyzantów 3 o Telefon: 84-677-65-55 o Prezes: Sławomir Zawi ślak o Wiceprezes: Tadeusz Kope ć o Dy Ŝury: Poniedziałek-Pi ątek 9-13

Okr ęg Zielona Góra Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 65-001 Zielona Góra Al. Niepodległo ści 7a o Prezes: Bogdan Biegalski (tel. do Prezesa: 793-090-356) o Wiceprezes: Zenon Wieczorek o Dy Ŝury: Środa 10-13

Środowisko Świ ętokrzyskich Zgrupowa ń Partyzanckich "Ponury Nurt"

o Adres: 00-540 Warszawa Al. Ujazdowskie 37 m 35 o Telefon: 22-620-12-80 wew. 114 o Prezes: Rafał Obarzanek (nr tel 605-199-559) o Prezes honorowy: Zdzisław Rachtan (nr tel 22-621-61-86) o Sekretarz: Łukasz Janczewski o Dy Ŝury: Środa 10-12

Ogólnokrajowe środowisko batalionu "Kili ński"

o Adres: ul. Zielna 39 00-108 Warszawa o Telefon: 22-620-12-80 wew.116 o Prezes: Barbara Scheiner o Sekretarz: Barbara Wilczy ńska-Sekulska o Dy Ŝury: Czwartek 10-12

104 Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła”

o Adres: 00-108 Warszawa ul. Zielna 39 o Telefon: 22-620-12-80 wew. 114 o Prezes: Zdzisław Schmeidl o Wiceprezes: Maciej świnis o Dy Ŝury: Środa 10-12 o Opis Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła”

Zdzisław Schmeidl Powstanie i działalno ść Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” 5

Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy „Jodła” powołane zostało do Ŝycia wkrótce po zarejestrowaniu Stowarzyszenia śołnierzy Armii Krajowej pod nazw ą Światowy Zwi ązek śołnierzy Armii Krajowej. Inicjatorem i współzało Ŝycielem Środowiska pod nazw ą Koło Środowiskowe „Jodła” w Warszawie byli: gen. Wojciech Borzobochaty PS. „Wojan”, były szef Sztabu Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego od XII 1943r. do 19 I 1945 r.,oraz płk Mieczysław Wolski ps. „Radek” były szef Oddziału IV Komendy Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego. W zebraniu zało Ŝycielskim dnia 7 kwietnia 1990 r. w Warszawie przy ul. Złotej 61 uczestniczyły 43 osoby, a 37 które z ró Ŝnych powodów nie mogły by ć obecne, zgłosiły pismem zgod ę na przynale Ŝno ść . Na zebraniu zało Ŝycielskim wybrano Zarz ąd – prezesem został kpt mgr in Ŝ. Aleksander Siwek ps. „Bonar”, który funkcj ę t ą pełnił przez 4 kadencje. Pocz ątkowo Koło Środowiskowe „Jodła” wchodziło w skład Okr ęgu Warszawa Śródmie ście Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej. Dnia 11 kwietnia 2002 r na poszerzonym posiedzeniu Zarz ądu Środowiska podj ęto jednomy ślnie uchwał ę o wyst ąpieniu ze struktur organizacyjnych Okr ęgu Warszawa. Dnia 12 kwietnia 2002r. został zło Ŝony wniosek do Zarz ądu Głównego ŚZśAK i przedstawiony prezesowi płk. Stanisławowi Karolkiewiczowi. Prezes Środowiska „Jodła” kol. Aleksander Siwek podał przyczyny w/w wniosku a mianowicie: powi ązanie Środowiska śołnierzy dawnego Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego z Okr ęgiem Warszawskim ma charakter formalny, bowiem obszarem działania Środowiska były tereny Ziem Świ ętokrzyskiej, odległe od Warszawy, co jest bardzo istotne w obecnej działalno ści Środowiska. Środowisko liczyło wówczas 308 członków, wi ęc wi ęcej ni Ŝ liczba członków niektórych okr ęgów.

5 Materiał dostarczony

105 Dnia 16 kwietnia 2002r w głosowaniu, Zarz ąd Główny ŚZśAK podj ął uchwał ę Środowiskowego przekształceniu Koła Środowiskowego „Jodła” w Warszawie w Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii krajowej Korpusu „Jodła”, zwanej dalej Ogólnokrajowym Środowiskiem „Jodła” na prawach Okr ęgu na podstawie § 3 p. 1 i § 22 p. 2 statutu ŚZśAK. Ogólnokrajowe Środowisko „Jodła” w Warszawie to Ŝołnierze Armii Krajowej, którzy w kresie II wojny światowej działali w Okr ęgu Radomsko-Kieleckim „Jodła” a dzi ś mieszkają w Warszawie i okolicach. Okr ęg „Jodła” to obszar przedwojennego województwa kieleckiego obejmuj ącego 12 obwodów: Kielce, Radom, Cz ęstochowa, Busko, Jędrzejów, Włoszczowa, Opatów, Sandomierz, Radomsko, Ko ńskie, Ił Ŝa, Kozienice. Na czele obwodu stoi ł ącznik, zadaniem którego jest zbieranie wiadomo ści od członków swojego obwodu o ich sytuacji socjalno-zdrowotnej-materialnej oraz pomoc w razie potrzeby finansowa, umieszczanie w domu opieki, szpitalu, sanatorium a tak Ŝe w załatwianiu opieki nad le Ŝą cymi w domu.

Liczba członków • członków zwyczajnych: pocz ątkowo tj. z dniem 07.04.1990r – 43 stan na dzie ń 30.06.2008 r – 225 • członków nadzwyczajnych: stan na dzie ń 30.06.2008r – 56 • średnia wieku: członków zwyczajnych: 84 lata członków nadzwyczajnych: 73 lata. Spis prezesów Okr ęgu • 1-szy prezes; kpt mgr in Ŝ. Aleksander Siwek PS. „Bonar” (zmarł 11.11.2003r) ur. 28.03.1927r w Kielcach. Okres słu Ŝby: Szare Szeregi od 1940r do 1945 r. • Obecny prezes: kpt mgr in Ŝ. Zdzisław Schmeidl PS. „Kula”, ur.08.07.1927r Okres słu Ŝby: Szare Szeregi, od 1942r do 1945 r. Osoby szczególnie zasłu Ŝone • gen. Wojciech Borzobohaty, PS. „Wojan”, były szef sztabu okr ęgu Radomsko-Kieleckiego w okresie grudzie ń 1943 – stycze ń 1945r, pierwszy prezes ŚZśAK, współzało Ŝyciel Środowiska „JODŁA”. • płk Mieczysław Wolski PS. „Radek”, szef oddziału IV Komendy Okr ęgu Radomsko – Kieleckiego, współzało Ŝyciel Środowiska „JODŁA”.

106 • kpt. Aleksander Siwek ps. „Bonar” - współzało Ŝyciel Środowiska „JODŁA”, pierwszy jego prezes. Liczba kół w Okr ęgu – obecnie 13. DZIAŁALNO ŚĆ STATUTOWA Upami ętnianie (fundowane tablice) • Dnia 10 wrze śnia 1995r miało miejsce po świ ęcenie sztandaru „JODŁY”, które odbyło si ę w Cz ęstochowie na Jasnej Górze. • Dnia 3 maja 1996r., w Katedrze Praskiej/Praskiej Matki Boskiej Zwyci ęskiej na Kamionku w Warszawie, miało miejsce pomiecenie tablicy pami ątkowej po świ ęconej gen. Wojciechowi Borzobochatemu ps. „Wojan”. • Dnia 5 czerwca 2000r w ko ściele św. Jacka przy ul. FRETA NA Starym Mie ście w Warszawie miało miejsce po świ ęcenie tablicy pami ątkowej po świ ęconej gen. Janowi Zientarskiemu ps. „Mieczysław”, komendantowi Okr ęgu Radomsko-Kieleckiego w okresie maj 1944r i stycze ń 1945r. • Dnia 28 wrze śnia 2003r odbyło si ę uroczyste po świ ęceni Kwatery cmentarnej „JODŁY” wraz z obeliskiem, na Komunalnym Cmentarzu Północnym w Warszawie. Kwatera ma 96 miejsc grzebalnych, została w czynie społecznym zaprojektowana przez członków „JODŁY”. Równie Ŝ kierownikiem budowy i inspektorem nadzoru byli członkowie środowiska „JODŁA” • Dnia 20.04.2006r Środowisko „Polski Niepodległej” (PN) wyst ąpiło do nas z pismem, z pro śbą o przyj ęcie ich do naszego Środowiska, gdy Ŝ ich wiek i stan zdrowia nie pozwala na dalsz ą aktywn ą działalno ść . Środowisko „JODŁA” decyzj ą Zarz ądu Okr ęgu z dnia 08.11.2006r przychyliło si ę do w/w pro śby i od tej daty PN została wchłoni ęta do naszego Środowiska w liczbie 43 członków. Szkoły Środowisko „JODŁA” obj ęło opiek ą i nawi ązało współprac ę ze szkoł ą nr 223 na Bielanach w Warszawie im Partyzantów Ziemi Kieleckiej, 06.05.2005r podpisano Akt Przekazania Kwatery cmentarnej Środowiska „JODŁA” w Warszawie w opiek ę szkole. W dniu 14.11.2006r Zarz ąd Środowiska „JODŁA” dokonał symbolicznego przekazania swojego sztandaru w/w szkole. Przekazano szkole zestaw „Zeszytów Kombatanckich” wydawanych przez Komisj ę Historyczn ą „JODŁY”. Organizowano w szkole prelekcje i konkursy wiedzy o Armii Krajowej dla uczniów, funduj ąc nagrody. Uczniowie szkoły brali udział w rajdach i wycieczkach historyczn0-krajobrazowych organizowanych przez Środowisko :JODŁY”, np.w dniach 16-17-18.06.2007r na trasie Warszawa – Michniów – Wykus – W ąchock – Kałków. Uczniowie szkoły brali udział w spotkaniu seniorów „JODŁY” dnia 09.11.2007r w Muzeum Fundacji Porczy ńskich im. Jana Pawła II w Warszawie. Spotkanie uprzyjemniał chór szkolny i deklamacje przygotowane na t ą uroczysto ść , co nagrodzone było gromkimi brawami. Wydawnictwa, izby pami ęci W Środowisku „JODŁA” istnieje redakcja, która wydaje „Zeszyty Kombatanckie” i „Biuletyn Informacyjny” b ędący sprawozdaniem udziału i organizacji uroczysto ści, wycieczek za cały rok w Okr ęgu „JODŁA”. Wydano „ Śpiewnik piesni partyzanckich”. Ostatnio została wydana przez nasz Okr ęg ksi ąŜ ka „Zołnierze Jodły” – wspaniała karta naszych dziejów opracowana przez nasz ą kole Ŝank ę mgr Joann ę Belniak-Kirchner, Redaktora Naczelnego – I wydanie wyszło w 2007 roku, II wydanie w 2008 r. W szkole nr 223 im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej jest w trakcie przygotowywania urz ądzenie Izby Pami ęci przez nasz ą Komisj ę Historyczn ą.

107 Rajdy turystyczne Środowisko „Jodła” organizuje ka Ŝdego roku rajdy historyczno-krajobrazowe dla Ŝołnierzy AK mieszkaj ących w Warszawie i okolicach oraz ich rodzin i sympatyków (podajemy daty i odwiedzane miejscowo ści): • 14-15-16 czerwca 1996r – Warszawa-Michniów-Kielce- Cisów-św. Katarzyna-Kałków- Wykus-Wąchock-Piotrowe Pole. • 2-3-4 czerwca 2997r – Warszawa-Pozna ń-Szamotuły-Gniezno-ostrów Legnicki-Pozna ń Junikowo-Kurnik-Gniezno-spotkanie z Ojcem św. Janem Pawłem II. • 5-6-7- czerwca 1998r Warszawa-Szaniec Hubala-SPAŁA-cz ęstochowa-Jędrzejow- BuranówSand.-Sandomierz-Sulisławice-Ujazd-Św. Krzy Ŝ. • 18-19-29 czerwca 1999r – Warszawa-Puławy-Kazimierz-Nał ęczów-Zamo ść -Zwierzyniec- Usuchy-Lublin-Kozłówka-Kock. • 17-18- czerwca – 2000r – Warszawa-Św Krzy Ŝ-Św, Katarzyna-Wykus-Wąchock-Kałków. • 8-9-10 wrzesie ń 2000r – Warszawa-Kaków-Kielce- (sympozjum). • 31 maja -1-2 czerwca 2002r – Grabówka-Hajnówka-Białowie Ŝa-Białystok-Supra śl- Kry ński-Kruszyniany-Sokółka-Augustów-Suwałki-Wigry-Sejny-Suchowola-Tykocin- Wizna-Ostrów Maz.-Radzymin. • 13-14-15 czerwca 2003r – Warszawa-Ojców-Pieskowa Skała-Kraków-Sandomierz- Opatów. • 17-18-19 sierpie ń 2004 r – Warszawa-Ła ńcut-Przemy śl-Ustrzyki Dolne-Ustrzuyki Górne- Bieszczady-Lesko-Rzeszów-Św. Katarzyna-Wykus-Michniów-Wąchock-Radom. • 16-17 czerwiec 2007r – Warszawa-Michniów-Wykus-Wąchock-Kałków- (patrz zdj ęcie nr 15). • Organizowanie ka Ŝdego roku pielgrzymki na Jasn ą Gór ę autokarem, z pocztami sztandarowymi dla Środowisk i Kół z Warszawy. • Coroczne spotkania przy ognisku w lesie w miejscowości Lipowo na trasie Warszawa- Liblin, organizowane przez kolegów, partyzantów oddziału „J ędrusie”, w których bior ą udział miejscowe władze, dyrektorzy szkółki młodzieŜ. S ą śpiewy, opowiadania i wspomnienia o walce z okresu okupacji. Uczy to młodzie Ŝ o naszej historii. Zorganizowane imprezy okoliczno ściowe • 22 sierpnia 2004r na Kwaterze Cmentarnej „Jodły” w Warszawie odbyła si ę uroczysto ść 60 rocznicy „Akcji Burza”. Wzi ęły w niej udział poczty sztandarowe i delegacje Okręgów Cz ęstochowa, Kielce, Radom, Okr ęgi z Warszawy, „Okr ęgi Bez Ziemi” oraz bardzo liczne kole Ŝanki i koledzy z ró Ŝnych Kół i Środowisk z Warszawy, Przedstawiciele m. ST. Warszawy, Sejmu, Urz ędu ds. Kombatantów Kombatantów Osób Represjonowanych, władze naczelne zwi ązku, kompania honorowa W. P. • 27 sierpnia 2006rr zorganizowano centralne uroczysto ści 62 rocznicy „Akcji Burza” w Warszawie. Uroczysto ści rozpocz ęła msza św.w Katedrze Polowej WP przy ul. Długiej a nast ępnie przed Pomnikiem Powsta ńców Warszawy. W uroczysto ściach udział wzi ęły delegacje z Kielc, Radomia, Cz ęstochowy, Poznania, Białegostoku, Krakowa, przedstawiciele Powsta ńców Warszawy, Szarych Szeregów, NSZ, BCh, WIN, Okr ęgów Bez Ziemi, MON, Urz ędu ds. Kombatantów, IPN, Kapituły Orderu VM, prezydenta m. st. Warszawy oraz 46 pocztów sztandarowych. Uczestników przywitał w Katedrze Polowej Wp ks. Prałat płk. R. Mokrzycki. Na placu Krasi ńskich przeprowadzono Apel Poległych, oddano salw ę honorow ą.

108 Współpraca Okr ęgów ŚZśAK Środowisko :Jodła” współpracuje z Okr ęgami : Kielce, Radom, Poznań, Cz ęstochowa, Warszawa, WIN. Wspólpraca z ko ściołem polega głównie nadym, Ŝe ka Ŝdego roku 9 stycznia w rocznicę śmierci generała Wojciecha Borzobochatego w Ko ściele św. Antoniego przy ul. Senatorskiej w Warszawie, zamawiamy msz ę św. W jego intencji oraz poległych i zmarłych Ŝołnierzy Okregu Radomsko_Kieleckiego. Po mszy udajemy si ę na grób Generała wraz ze sztandarem na cmentarz na Pow ązkach, gdzie składamy kwauaty, zapalamy znicze i oddajemy mu hołd sztandarem. Posiadamy równie Ŝ kapelana naszego środowiska, członka „Jodły”, który rozpoczyna modlitw ą ka Ŝde nasze spotkanie Bo Ŝonarodzeniowe (opłatek) oraz Wielkanocne (jajko). Prowadzimy kroniki: • Kronik ę poczty sztandarowego. • Kronik ę działalno ści Środowiska. • Kronik ę Kwatery Cmentarnej „Jodły”.

OKR ĘGI "BEZ ZIEMI" Okr ęg Nowogródek Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 o Telefon: 22-670-11-21 o Prezes: Bolesław Lisowski o Wiceprezes: Napoleon Zabiełło o Dy Ŝury: Środa 11-13

Okr ęg Poleski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 00-380 Warszawa ul. Kruczkowskiego 12b o Telefon: 22-621-99-12 o Prezes: Mirosław Spiechowicz o Członek Prezydium: Stanisław Sielutin o Dy Ŝury: Co drugi tydzie ń Środa 16-18

Okr ęg Wile ński Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 o Telefon: 22-670-11-21 o Prezes: Henryk Szostakowski o Wiceprezes: Seweryn Tom o Dy Ŝury: Czwartek 10-12 o Strona internetowa Środowiska Wile ńskiego Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej w Warszawie

109 Okr ęg Woły ński Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 o Telefon: 22-670-11-21 o Prezes: Tadeusz Wolak o Członek Prezydium: Anna Lewak o Dy Ŝury: Środa 10-12

Ogólnopolski Okr ęg śołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orl ąt Lwowskich”

o Adres: 51-692 Wrocław Ul. Wysockiego 44 o Prezes: Adam Gajda o Działalno ść Okr ęgu Lwowskiego Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej im. „Orl ąt Lwowskich”

Oddział w Bielsku Białej Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

o Adres: 43-300 Bielsko-Biała ul. Reymonta Nr 5 o Telefon: 33-811-77-71 o Dy Ŝury: Środa 10-12 KOŁA ZAGRANICZNE

• Koło Byłych śołnierzy AK w Londynie • Koło Byłych śołnierzy AK w Montrealu • Koło Byłych śołnierzy Armii Krajowej SZZAK - Oddział Toronto • Koło Byłych śołnierzy Armii Krajowej - Chicago • Stowarzyszenie Byłych śołnierzy Armii Krajowej - Koło w Nowej Południowej Walii

110 CZ ĘŚĆ 4 AKTUALNO ŚCI

2010-08-04 Zapowied ź projekcji filmu "Oni szli Szarymi Szeregami" W Muzeum Powstania Warszawskiego o godz. 17.00 odb ędzie si ę ogólnodost ępna projekcja fabularyzowanego filmu dokumentalnego re Ŝ. M. Malca pt. „Oni szli Szarymi Szeregami”. Film ten wyprodukowany został przez Fundacj ę Filmow ą Armii Krajowej i uzyskał w maju br. na Mi ędzynarodowym Festiwalu Filmów Katolickich w Niepokalanowie nagrod ę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

2010-08-01 Zapłon ął ogie ń na Kopcu Powstania Warszawskiego Na Kopcu Powstania Warszawskiego na warszawskim Czerniakowie zapłon ął w niedziel ę wieczorem ogie ń przyniesiony z Grobu Nieznanego śołnierza przez "sztafet ę pokole ń". Ogie ń b ędzie płon ął przez 63 dni - tyle, ile w 1944 r. trwały walki na ulicach Warszawy. W "sztafecie pokole ń" - jak co roku - uczestniczyli przedstawiciele wojska, kombatanci, stra Ŝnicy miejscy oraz harcerze. W uroczysto ściach wzi ęli m.in. prezes Zwi ązku Powsta ńców Warszawskich gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, prezes Klubu Kawalerów Orderu Virtuti Militari Zdzisław Piłatowicz, prezes Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej Stanisław Oleksiak i Adam Komorowski - syn dowódcy Powstania Warszawskiego Tadeusza Bora- Komorowskiego. Obecni byli tak Ŝe minister w Kancelarii Prezydenta Jaromir Sokołowski, p.o. kierownik Urz ędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Stanisław Ciechanowski, posłowie i senatorowie oraz przedstawiciele władz miasta i dzielnic. Licznie zgromadzili si ę te Ŝ mieszka ńcy Warszawy. "Szcz ęś cie dopisało wielu z nas - prze Ŝyli śmy. Ale pami ętamy i pami ęta ć b ędziemy na wieki o tych, którzy oddali swoje Ŝycie za nasz ą ukochan ą Warszaw ę (...) Oddajemy hołd tym wspaniałym, młodym dziewcz ętom i chłopcom, którzy 66 lat temu walczyli o woln ą i niepodległ ą ojczyzn ę" - powiedział gen. Ścibor-Rylski.

2010-08-01 Uroczysto ści pod pomnikiem Polskiego Pa ństwa Podziemnego (tu Ŝ przed Sejmem) Podczas uroczysto ści pełni ący obowi ązki prezydenta marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna przypomniał, Ŝe Polacy po kl ęsce wrze śniowej bardzo szybko zorganizowali swoje pa ństwo "w taki sposób, jak Ŝadne inne pa ństwo w Europie". Zaznaczył, Ŝe tylko w Polsce istniało pa ństwo podziemne ze wszystkimi jego instytucjami, "z armi ą 300 tys. Ŝołnierzy AK, którzy, kiedy przyszedł czas, podj ęli walk ę o niepodległ ą Polsk ę". "Pomnik Polskiego Pa ństwa Podziemnego to symbol polskiej pa ństwowo ści, symbol polskiego pa ństwa z czasów, gdy wydawało si ę, Ŝe polskiego pa ństwa ju Ŝ nie było" - mówił Schetyna. Zaznaczył, Ŝe dzi ś Powstanie Warszawskie to nie tylko brzozowe krzy Ŝe na Pow ązkach czy pomniki powsta ńczych walk, ale przede wszystkim pami ęć . "Wszystko to jest w nas. Wszystko to stworzyło fundament dla wolnej Polski" - dodał marszałek Sejmu.

Prezes Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej Stanisław Oleksiak powiedział m.in.: - Zarówno ci, którzy oddali wówczas Ŝycie Polsce, jak i my, weterani, nie ustajemy w słuŜbie Ojczy źnie, oczekuj ąc spełnienia wizji o Polsce silnej i czystej jak łza. - Powsta ńcy musz ą jeszcze wykona ć swoje ostatnie zadanie i przekaza ć t ę pami ęć historyczn ą młodym.

111 Prezes ŚZśAK wyraził zadowolenie, Ŝe na uroczysto ściach obecni s ą przedstawiciele władz pa ństwowych i samorz ądowych. Świadczy to o pami ęci i szacunku dla tych, którzy o wolno ść nasz ą walczyli na frontach jawnych i tajnych.

Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz mówiła podczas uroczysto ści, Ŝe "po kl ęsce wojny obronnej 1939 roku Polacy nie zło Ŝyli broni - w obliczu najwy Ŝszego zagro Ŝenia nie porzucili marze ń o wolno ści kraju" a utworzone wtedy "Pa ństwo Podziemne było fenomenem na skal ę światow ą - działy s ądy, wydawano podziemn ą pras ę, funkcjonowało tajne nauczanie, rozwijały si ę struktury podziemnej kultury, trwała bohaterska walka o obron ę to Ŝsamo ści narodowej". "Składamy dzi ś tu, jak co roku, hołd ludziom, którzy idee wolnej Polski realizowali w czynie zbrojnym i w walce cywilnej. Postawa twórców Polskiego Pa ństwa Podziemnego mo Ŝe by ć wzorem dla wszystkich współczesnych" - zaznaczyła prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Na zako ńczenie uroczysto ści wie ńce pod pomnikiem zło Ŝyli przedstawiciele m.in. organizacji powsta ńczych, prezydenta-elekta Bronisława Komorowskiego, Sejmu, Senatu, rz ądu, władz Warszawy, korpusu dyplomatycznego, Rady Ochrony Pami ęci Walk i M ęcze ństwa, Urz ędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Instytutu Pami ęci Narodowej i Muzeum Powstania Warszawskiego.

2010-07-26 Konferencja prasowa w sprawie obchodów 66. rocznicy Powstania Warszawskiego Na 11 pi ętrze w gmachu PAST-y, która jest siedzib ą Zarz ądu Głównego ŚZśAK, odbyła si ę konferencja prasowa podczas, której zaprezentowano tegoroczny program obchodów 66. rocznicy Powstania Warszawskiego oraz podpisano „Apel” do mieszka ńców Stolicy o godne uczczenie rocznicy. W konferencji udział wzi ęli: Jacek Wojciechowicz – Wiceprezydent m.st. Warszawy, Edmund Baranowski – Wiceprezes Zwi ązku Powsta ńców Warszawskich, Jerzy śela śkiewicz – Wiceprezes Zarz ądu Głównego ŚZśAK, Jan Ołdakowski – Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, Tadeusz Filipkowski – członek Rady Naczelnej, Rzecznik Prasowy ŚZśAK oraz licznie zgromadzeni dziennikarze. Konferencj ę poprowadził Jarosław Jó źwiak – Wicedyrektor Gabinetu Prezydenta m.st. Warszawy. Budynek PAST-y, b ędący od pocz ątku XX wieku siedzib ą najwi ększej w Polsce centrali telefonicznej został 20 sierpnia 1944 r. po uporczywych i ci ęŜ kich walkach zdobyty przez oddziały powsta ńcze.

2010-07-23 Prezes Rady Naczelnej ŚZśAK został Przewodnicz ącym Rady Kombatanckiej przy Kierowniku Urz ędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Prezes Rady Naczelnej ŚZśAK mjr Tadeusz Michalski podj ął obowi ązki Przewodnicz ącego Rady Kombatanckiej - organu opiniodawczo-doradczego przy Kierowniku Urz ędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Do 10 kwietnia br. funkcj ę t ę wykonywał płk Czesław Cywi ński, który zgin ął w katastrofie lotniczej pod Smole ńskiem.

112 2010-07-20 Spotkanie Szefa BBN z Prezesem Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

W poniedziałek, 19 lipca 2010 r., minister Stanisław Koziej spotkał si ę z Prezesem Zarz ądu Głównego ŚZśAK Stanisławem Oleksiakiem. W trakcie spotkania Stanisław Oleksiak przedstawił obecn ą sytuacj ę w Zwi ązku oraz planowane na najbli Ŝszy czas przedsi ęwzi ęcia. Omówiona została równie Ŝ mo Ŝliwo ść zawarcia porozumienia dotycz ącego merytorycznej współpracy pomi ędzy Biurem Bezpiecze ństwa Narodowego a Światowym Zwi ązkiem śołnierzy Armii Krajowej.

113 CZ ĘŚĆ 5 WYDAWNICTWA PO ŚWI ĘCONE ARMII KRAJOWEJ

Patrz witryna

114 CZ ĘŚĆ 6 LINKI

• PORTALE INTERNETOWE

1. Okr ęg Pomorski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej 2. Okr ęg Wielkopolski Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej 3. Biuletyn Infromacyjny AK 4. Komisja ds. Młodzie Ŝy przy Zarz ądzie Głównym Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej

5. Zwi ązek Powsta ńców Warszawskich

6. Stowarzyszenie Pami ęci Powstania Warszawskiego 1944 7. Stowarzyszenie Przyjaciół Armii Krajowej

8. Muzeum Powstania Warszawskiego 9. Muzeum Armii Krajowej im. Generała Emila Fieldorfa "Nila" 10. Muzeum im. Orła Białego w Skar Ŝysku – Kamiennej 11. Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Słu Ŝby Polek 12. Muzeum Wojska Polskiego 13. Muzeum Harcerstwa 14. Centralna Biblioteka Wojskowa imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego

15. Powstanie Warszawskie i AK - autor Whatfor 16. Powstanie Warszawskie - autor Krzysztof Kry śkiewicz 17. Powstanie Warszawskie 18. Powstanie Warszawskie 19. Powstanie Warszawskie 20. Powstanie Warszawskie w zarysie 21. Powstanie Warszawskie - kalendarium 22. Powstanie Warszawskie - cytaty 23. Kilka aspektów Powstania Warszawskiego

24. Powstanie Warszawskie - strona angloj ęzyczna 25. Powstanie Warszawskie - strona angloj ęzyczna 26. Armia Krakowa - strona po polsku, angielsku, niemiecku i francusku

27. Baony Zo śka i Parasol 28. VII Obwód "Obro Ŝa" Okr ęgu Warszawskiego AK

29. Udział Polaków w działaniach II Wojny Światowej, mi ędzy innymi Powstaniu Warszawskiemu - strona angloj ęzyczna

30. Ksi ęgarnia Warszawska 31. Miesi ęcznik po świ ęcony pami ęci bohaterów Armii Krakowej "Nie śmiertelnik"

32. Powstanie Warszawskie - Strona przeciwników kultu sprawców Powstania Warszawskiego 33. Powstanie Warszawskie - bez niedomówie ń 34. Powstanie Warszawskie - morderstwo naszych dzieci 35. Fabryka bzdur o Powstaniu Warszawskim

36. Powstanie Warszawskie w popkulturze

37. Co działo si ę na wschód od Wisły w czasie Powstania Warszawskiego? 38. Batalion Kili ński, Pułk Baszta, Batalion Zo śka

• ZDJ ĘCIA

1. 460 zdj ęć z Powstania Warszawskiego 2. Galeria zdj ęć 3. Powstanie Warszawskie 4. Powstanie Warszawskie - fotografie Eugeniusza Lokajskiego 5. Wojsko konspiracyjne w kraju 6. Niemieckie zdj ęcia z Powstania Warszawskiego

• UTWORY MUZYCZNE (aby odtworzy ć utwory zamieszczone poni Ŝej nale Ŝy zainstalowa ć Macromedia Flash Player, który mo Ŝna pobra ć za darmo z tej strony )

Współcze śni wykonawcy i zespoły polskie

1. Utwór zespołu hip-hopowego WWO i Kapeli Czerniakowskiej "Pierwszy Sierpnia" (2007) 2. Utwór zespołu hip-hopowego Kwadratura Koła "63" (2007) 3. Utwór muzyka, poety oraz plastyka Dawida Hallmanna "Warszawa 44" (2008) 4. Utwór zespołu hip-hopowego Hemp Gru "63 dni Chwały" (2009) 5. Utwór rapera Pjusa "Gło śniej od bomb" (2009)

116 6. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. I - 25 pa ździernika 2006r. 7. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. II - 25 pa ździernika 2006r. 8. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. III - 25 pa ździernika 2006r.

9. Pocałunek - Zbigniew Hołdys 10. Deszcz jesienny deszcz - Staszek Sojka 11. Sypka Warszawa - Anna Maria Jopek

Współczesne zespoły zagraniczne

12. Utwór szwedzkiego zespołu metalowego Marduk "Warschau" (2004) 13. Utwór niemieckiego zespołu metalowego Heaven Shall Burn "Armia" (2006) 14. Utwór francuskiego zespołu rockowego Varsovie "Varsovie" (2006) 15. Utwór szwedzkiego zespołu power metalowego Sabaton "Uprising" (2010) Na tej samej płycie co "Uprising" jest pie śń o niemieckim Wehrmachcie: "Cz ęś ci maszyny nie do powstrzymania, bezlito śni niczym fale przypływów, szale ńcy na smyczy czy zagubieni młodzi ludzie? Byli ofiarami swojego czasu czy dumn ą cz ęś ci ą wy Ŝszych celów?" - filozofuje Broden w utworze "Wehrmacht". A w "Ghost Division" (inna płyta) opiewa niemieckich czołgistów z 7. Dywizji, która pod dowództwem gen. Rommla odnosiła sukcesy w 1940 r. w walce z Francj ą: "Pierwsi na linii ognia, pierwsi na wrogiej ziemi, czołgi toruj ą drog ę. S ą pancern ą elit ą, zrodzeni, by rywalizowa ć, nigdy si ę nie cofaj ą". ->Wi ęcej

16. Jako tło, czy odniesienie mo Ŝna posłucha ć pie śni i piosenek śpiewanych i w wi ększo ści powstałych podczas Powstania Warszawskiego.

• WIERSZE

1. Wiersze1 2. Wiersze2 3. Wiersze3 4. Wiersze4 5. Wiersze5 6. Wiersze6 7. W połowie sierpnia 1944 r. autor napisanej w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego piosenki "Pałacyk Michla" – Józef Szczepa ński „Ziutek”, dowódca dru Ŝyny w batalionie PARASOL, uczestnik lipcowego zamachu na generała SS Koppego, dwukrotnie odznaczony Krzy Ŝem Walecznych, napisał piosenk ę szturmow ą PARASOL "Chłopcy silni jak stal". 29 sierpnia 1944 r. w obliczu upadku Starego Miasta napisał ostatni wiersz "Czerwona zaraza" . 10 wrze śnia ci ęŜ ko ranny „Ziutek” zmarł w powsta ńczym szpitalu. W okresie stalinowskim w Polsce wiersz ten stał si ę jednym z utworów sztandarowych opozycji antykomunistycznej. Jego fragmenty zostały równie Ŝ zawarte w piosence Lao Che pt. "Czerniaków", która znalazła si ę na albumie "Powstanie Warszawskie". śródła:

117 http://www.deportacje.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Item id=11 http://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwona_zaraza 8. W 1954 r., w 10. rocznic ę Powstania Warszawskiego, Marian Hemar napisał na emigracji pie śń Rocznica , na melodi ę Gdy naród do boju wyst ąpił z or ęŜ em.

• FORA DYSKUSYJNE

1. Powstanie Warszawskie 2. 65 lat temu wybuchło powstanie warszawskie

• ... • ...

• ...

118 CZ ĘŚĆ 7 KONTAKT

Przyjmowanie Adres Telefon Fax Adres e-mail interesantów Światowy Zwi ązek śołnierzy Armii 22 620- Poniedziałek – Krajowej 12-85 Pi ątek 22 625 69 76 [email protected] Zarz ąd 22 622- 9.00-14.00 Główny 63-59 ul. Zielna 39 00-108 Warszawa

E-mail Formularz kontaktowy

1. Imi ę i nazwisko

2. Adres e-mail:

3. Tre ść listu:

Wy ślij

Formularz został stworzony na podstawie skryptu DynaForm .

119