PPOR. KAZIMIERZ GRENDA 2LT. KAZIMIERZ GRENDA Pseudonim Granica – urodzony Codename Granica – born in 1906, w 1906, absolwent Uniwersytetu graduate of Poznań University. Poznańskiego. Od 1937 harcmistrz. Since 1937 a scoutmaster. In the W konspiracji pełni służbę w Kwa- underground serves in the Head- terze Głównej „Szarych Szeregów” quarters of the Grey Ranks – – „Pasiece”, wizytując chorągwie „Pasieka” is an inspector of scout harcerskie. W Powstaniu należy do regiments. During the Rising among inicjatorów i organizatorów Harcer- the initiators and organizers of the skiej Poczty Polowej oraz I Oddziału Scout Postal Service as well as the Poczty Polowej, współorganizuje First Division of the Postal Service, „Mafeking”. Po wojnie kontynu- co-organizes “Mafeking”. After the uje działalność niepodległościową, działając war continues his pro-independence activities, w tajnej organizacji „Wolność i Niezawisłość”, involved in a secret organization “Freedom od września 1945 jako prezes Okręgu Łódzkiego and Independence”; since September, 1945 is WiN. Aresztowany przez UB w listopadzie 1946. a chief of the Łódź Area of the organisation. W 1947 skazany na śmierć. Kara zostaje zamie- Arrested by the communist secret police niona na 15 lat ciężkiego więzienia. W 1955, in November, 1946. In 1947 sentenced to death na skutek nasilającej się choroby, zostaje zwol- with the sentence subsequently changed to niony, a w dwa lata później zrehabilitowany. 15 years in a maximum security prison. In 1955, Odznaczony Krzyżem Walecznych. Umiera due to deteriorating health, released and rehabili- w 1959 w Poznaniu. tated two years later. Awarded the Cross of Valour. Dies in Poznań in 1959.

PPOR. PRZEMYSŁAW 2LT. PRZEMYSŁAW MIECZYSŁAW GÓRECKI MIECZYSŁAW GÓRECKI Pseudonim Kuropatwa – uro- Codename Kuropatwa - born dzony w 1921, harcmistrz od 1943. in 1921, scoutmaster since 1943. Do wybuchu Powstania studiuje Before the outbreak of the Warsaw na tajnym Wydziale Lekarskim. Rising studies at the clandestine Jest współorganizatorem i ko- Faculty of Medicine. Co-organiser mendantem „Zawiszy” w Kwate- and commandant of „Zawisza” rze Głównej „Szarych Szeregów”. within the Grey Ranks Headquarters. Od końca lipca 1944 koordynuje From the end of July, 1944 działania oddziałów „Zawiszy” coordinates the actions of „Zawisza” w ramach służby pomocniczej units under „Mafeking” auxiliary „Mafeking”. W Powstaniu, w randze podporucz- services. In the Rising in the rank of second lieu- nika, jest komendantem Harcerskiej Poczty tenant serves as commandant of the Scout Postal Polowej w Śródmieściu Północ i harcerskiej Service in the City Center North and a scout stanicy w Śródmieściu Południe, a po połączeniu center in the City Center South, and, after they – Komendantem Powstańczej Poczty Polowej. merge, commandant of Insurgent Postal Service. Po kapitulacji jest jeńcem oflagów Bergen-Belsen, Following surrender of the Rising held at Bergen- Gross-Born i Sandbostel. Po wyzwoleniu kończy -Belsen, Gross-Born and Sandbostel Oflags. w Belgii studia medyczne i wyjeżdża do Afry- After liberation graduates from Medical School ki. W Kongo organizuje Centrum Chirurgiczne, in Belgium and travels to Africa. Establishes jest doradcą premiera ds. socjalnych i ochrony a Surgery Center in Congo, serves as the Prime zdrowia. W 1971 obejmuje Katedrę Medycyny Minister’s advisor on welfare and health care. Tropikalnej na uniwersytecie w Paryżu. Jest eks- In 1971 appointed head of the Institute of Tro- pertem ONZ w zakresie chirurgii i chorób pical Medicine at the University of Paris. tropikalnych. Umiera w 1997 w Brukseli. UN expert on surgery and tropical diseases. Dies in 1997 in Brussels.

KPR. STANISŁAW CPL. STANISŁAW TOMASZEWSKI TOMASZEWSKI Pseudonim Miedza – urodzony Codename Miedza – born in 1913, w 1913, artysta plastyk. Jest żoł- an artist. Soldier in the Union nierzem Związku Walki Zbroj- of Armed Struggle – Home Army. nej – Armii Krajowej. Uwięziony Imprisoned at the Pawiak prison, na Pawiaku, brawurowo ucieka. makes a daring escape. In the under- W konspiracji współpracuje z Biu- ground cooperates with the Home rem Informacji i Propagandy KG Army Information and Propagan- AK oraz pismami konspiracyjnymi. da Bureau and underground press. Uczestniczy w Akcji „N”, której Takes part in the “N” Operation celem jest dezinformacja Niemców, of spreading disinformation among przygotowując do druku dywersyjne gazetki the Germans by preparing sabotage newsletters w języku niemieckim. Jest też autorem dywersji in the German language. Author of economic ekonomicznej – produkuje fałszywe banknoty sabotage – produces fake five mark notes desig- pięciomarkowe, przeznaczone na żołd – oraz nated for soldiers’ pay, as well as “butterflies” and „motylków” i karykatur. Praca w zakładzie foto- caricatures. His job in a photo shop enables him graficznym umożliwia mu potajemne kopiowanie to secretly copy German photographs to docu- zdjęć Niemców do dokumentacji ich zbrodni. ment their crimes. Author of posters and insur- Jest autorem plakatów oraz znaczków powstań- gent postage stamps – the first Polish postage czych – pierwszych od pięciu lat polskich znacz- stamps designed for open circulation in five years. ków pocztowych, przeznaczonych do jawnego Under occupation and after the war designs obiegu. W czasie okupacji i po wojnie projektuje the famous “holy tombs” in St. Anne’s Church słynne Groby Pańskie w warszawskim kościele in Warsaw. Dies in 2000 in Warsaw. św. Anny. Umiera w 2000 roku w Warszawie.

PPOR. MARIAN SIGMUND 2LT. MARIAN SIGMUND Pseudonim Nałęcz – urodzony Codename Nałęcz – born in 1902, w 1902, architekt wnętrz, scenograf. interior and stage designer. W latach 1933-1937 prezes Spół- Between 1933 and 1937 heads dzielni Artystycznej „Ład”. Uczest- the Artistic Cooperative „Ład”. nik Kampanii Wrześniowej, żołnierz Participant of the September Cam- ZWZ i AK, współpracownik BIP KG paign of 1939, soldier in the Union AK. W Powstaniu walczy w centrum of Armed Struggle and the Home Śródmieścia, w randze podporucz- Army, cooperates with the Head- nika. 2 sierpnia polskim orłem quarters Information and Propagan- i nazwą „Chwat” zdobi pancerz da Bureau of the Home Army. zdobycznego działa samobieżnego During the Rising fights in the Jagdpanzer 38 t – „Hetzer”. Jest drugim z laureatów City Center in the rank of second lieutenant. On konkursu na znaczek Poczty Polowej – projek- 2 August decorates the armour of a self-propelled tuje na barykadzie, pod niemieckim ostrzałem. Jagdpanzer 38(t) „Hetzer” captured by Insurgents Po kapitulacji jest jeńcem Oflagu Murnau. with the Polish eagle and the name „Chwat”. W 1947 wraca do kraju, pracuje jako projektant, He is the second winner of a competition for in- wieloletni kierownik katedry i dziekan Wydziału surgent postage stamp – designs it on a barricade Architektury Wnętrz krakowskiej ASP, od 1951 under German fire. After surrender of the Rising profesor nadzwyczajny. Umiera w 1993 w Krakowie. held at Oflag Murnau. In 1947 returns to Poland, works as designer, long-time head of the Faculty of Interior Design and department dean at the Kraków Academy of Fine Arts, associate professor since 1951. Dies in 1993 in Kraków.

PPOR. ZDZISŁAWA 2LT. ZDZISŁAWA BYTNAROWA BYTNAROWA Pseudonim Sławska – urodzona Codename Sławska – born in 1901, w 1901, pedagog. W 1940 zwolnio- a teacher. Dismissed from her post na przez okupanta ze stanowiska as a director of a special education kierowniczki Szkoły Specjalnej, school by the Germans in 1940, natychmiast angażuje się w tajne immediately becomes involved nauczanie i konspiracyjne służby in clandestine teaching and under- łączności. W 1943 traci najbliższych ground signal corps. In 1943 loses – w obozie koncentracyjnym ginie her loved ones – her husband per- jej mąż. Syn Jan – „Rudy” – wyrwa- ishes in a concentration camp. Her ny z rąk Gestapo w słynnej akcji son Jan „Rudy” is rescued from pod Arsenałem, umiera w wyniku ran poniesio- Gestapo in the famous Operation Arsenal but nych podczas tortur. W Powstaniu Warszawskim dies from wounds suffered from tortures. In the ppor. Zdzisława Bytnarowa pełni służbę Warsaw Rising 2Lt. Zdzisława Bytnarowa serves w „Pasiece” – Kwaterze Głównej „Szarych in „Pasieka” – headquarters of the Grey Ranks Szeregów”. Jest kierowniczką Poczty Harcer- scout movement. In charge of the Scout Postal skiej w Śródmieściu, łączniczką szefa Poczt Service in the City Center and a courier to the head Polowych Komendy Okręgu. Po powrocie of the Field Postal Services of the Area Head- z niewoli pracuje w szkolnictwie do 1957. Umiera quarters. Having returned from captivity works w 1994 w Warszawie. in education until 1957. Dies in Warsaw in 1994.

SS-OBERGRUPPEN- SS-OBERGRUPPEN- FÜHRER ERICH VON FÜHRER ERICH VON DEM BACH DEM BACH Urodzony w 1899 w Lęborku, Born in 1899 in Lębork, professional zawodowy oficer – policjant. officer – policeman. Member of the Od 1930 jest członkiem partii nazi- Nazi NSDAP Party since 1930. stowskiej. W 1931 wstępuje do SS. In 1931 joins the SS. Quickly pro- Szybko awansuje, a w 1934 zostaje moted, in 1934 becomes a commander szefem SS i Gestapo w Prusach of SS forces and Gestapo secret Wschodnich. Od 1932 jest posłem police for East Prussia. Since 1932 do Reichstagu z ramienia NSDAP. NSDAP deputy to the Reichstag. Od 1936 działa we Wrocławiu, In 1936 starts operating in Wrocław od 1938 jako zaufany Himmlera pełni funkcję and in 1938 as Himmler’s trusted man takes Wyższego Dowódcy SS i Policji na Śląsku. the post of Higher SS and Police Leader in Sile- W 1939 odrzuca polskobrzmiące nazwisko ro- sia. In 1939 gets rid of his Polish sounding fa- dowe Zelewski. Po zajęciu Polski doprowadza mily name: Zelewski. After German invasion do założenia KL Auschwitz. Od 1943 jest of Poland determined to establish the Auschwitz pełnomocnikiem Reichsführera SS ds. zwalcza- concentration camp. Since 1943 authorized nia partyzantki w okupowanej Europie. Podczas by SS Reichsführer to fight partisan movements Powstania Warszawskiego jest głównodowo- in occupied Europe. In the Warsaw Rising Com- dzącym sił niemieckich. Odpowiedzialny za zbrod- mander-in-Chief of the German troops. Responsi- nie popełnione przez podległe mu formacje. ble for the crimes committed during the Warsaw Przyjmuje akt kapitulacji w Ożarowie. Za zasługi Rising by his units. Accepts the act of capitulation w walkach z Powstańcami odznaczony Krzyżem in Ożarów. In recognition of his services Rycerskim Krzyża Żelaznego. W wielkich proce- in fighting Warsaw insurgents, decorated with sach zbrodniarzy wojennych występuje wyłącz- the Knight’s Cross of the Iron Cross. In the main nie w roli świadka oskarżenia. Skazany na trials of war criminals appears only as a witness kilkanaście lat więzienia za przestępstwa popełnio- for the prosecution. Sentenced to several years ne na początku lat 30. Umiera w 1972 w Monachium. of imprisonment for crimes committed at the be- ginning of the 1930s. Dies in 1972 in Munich.

GEN. POR. REINER STAHEL GEN. LT. REINER STAHEL Urodzony w 1892. W 1918 w stop- Born in 1892. In 1918 in the rank of niu majora walczy w armii fińskiej major fights in the Finnish army in w Karelii. Od 1925 do 1935 w rezer- Karelia. Between 1925 and 1935 re- wie. Podczas II wojny światowej mains in the reserve. During Second wyróżnia się jako dowódca na World War distinguishes himself as froncie wschodnim. W 1943 zostaje a commander on the eastern front. komendantem Rzymu, a w 1944 – In 1943 appointed commandant Wilna. W połowie lipca z częścią of Rome and in 1944 of Vilnius. załogi wychodzi z okrążonego In the middle of July with part of przez oddziały AK i Rosjan miasta. his garrison leaves the city besieged 27 lipca Hitler mianuje go dowódcą by the Home Army and the Rus- wojskowym garnizonu Warszawy. Rozkaz sians. On 27 July Hitler appoints him military Führera jest jednoznaczny – obrona mia- commander of the Warsaw garrison with a clear sta wszystkimi dostępnymi siłami i środkami order – the city is to be defended with all available przed ewentualnym powstaniem. Do Warszawy forces and means against possible rising. Stahel przybywa 31 lipca 1944. W pierwszych dniach arrives in Warsaw on 31 July, 1944. In the first Powstania odcięty ze sztabem w pałacu Brühla, days of the Rising cut off with his staff at Bruhl zostaje podporządkowany gen. von dem Bachowi Palace, is subordinated to Gen. von dem Bach, – głównodowodzącemu. Sprawuje swoje Commander-in-Chief. On duty in Warsaw until obowiązki do 26 sierpnia 1944. Opuszcza 26 August, 1944. Leaves Warsaw, appointed Warszawę, mianowany przez Hitlera dowódcą by Hitler a commander of all German forces wszystkich sił niemieckich w rejonie Bukareszt- in the Bucharest – Ploiesti Region. Arrested -Ploeszti. Aresztowany na terenie Rumunii przez in Romania by the NKVD Soviet secret police. NKWD. Umiera w 1952 w więzieniu etapo- Dies in 1952 in a prison in Włodzimierz on wym we Włodzimierzu nad Klaźmą lub w 1955 the Klaźma or in 1955 in one of the Soviet camps. w jednym z sowieckich łagrów.

HANS FRANK HANS FRANK Urodzony w 1900, polityk, adwo- Born in 1900, politician, lawyer, kat, SA-mann od 1919. W 1923 in the SA since 1919. In 1923 takes bierze udział w puczu monachij- part in Hitler’s putsch in Munich. skim, zorganizowanym przez Hitlera. Following the coup’s failure, es- Po nieudanej próbie przewrotu capes to Austria. Returns to Germany ucieka do Austrii. Wraca do Niemiec in 1924, tried for participation in the w 1924, staje przed sądem jako putsch. Since 1926 in the NSDAP, uczestnik puczu. Od 1926 należy do defends Hitler and his supporters NSDAP, jest obrońcą Hitlera i jego in lawsuits. In 1927 becomes NSDAP popleczników w procesach sądo- main lawyer. Since 1930 member wych. Od 1927 jest głównym praw- of the Reichstag. Between 1930 nikiem partii narodowo-socjalistycznej. Od 1930 and 1942 heads his party’s legal department. wchodzi w skład Reichstagu. W latach 1930- In 1933 serves as minister of justice for Bavaria, -1942 kieruje wydziałem prawnym swojej partii. founds the Academy of German Law, which W 1933 sprawuje m.in. funkcję ministra spra- he heads until 1941. In 1934 appointed minis- wiedliwości Bawarii, zakłada Akademię Prawa ter without portfolio, which he holds until 1945. Niemieckiego, której przewodniczy do 1941. In 1939 becomes General Governor of occupied W 1934 obejmuje urząd ministra Rzeszy bez Poland. Personally calls for forces strong enough teki, który sprawuje do 1945. Od 1939 jest Gene- to suppress the Rising. His meticulous “Jour- ralnym Gubernatorem w okupowanej Polsce. nal” becomes evidence in the Nuremberg trial. Osobiście interweniuje w sprawie skierowania Sentenced to death by hanging, executed in 1946 odpowiednich sił do stłumienia Powstania. Jego in Nuremberg. prowadzony skrupulatnie „Dziennik” staje się materiałem dowodowym w procesie norymber- skim. Skazany na karę śmierci przez powieszenie i stracony w 1946 w Norymberdze.

WAFFEN-SS BRIGADE- WAFFEN-SS BRIGADE- FÜHRER BRONISŁAW FÜHRER BRONISŁAW WŁADYSŁAWOWICZ WŁADYSŁAWOWICZ KAMIŃSKI KAMIŃSKI Urodzony w 1899, obywatel sowiec- Born in 1899, Soviet citizen. In 1935 ki. W 1935 władza sowiecka ska- sentenced to 10 years in a forced zuje go na 10 lat w łagrze koło labour camp near Czelabińsk by Czelabińska. Po agresji Niemiec na the Soviets. Following German Związek Sowiecki tworzy ochotniczą invasion of the Soviet Union forms brygadę Rosyjskiej Narodowej a voluntary brigade of the Russian Armii Wyzwoleńczej RONA. Na jej National Liberation Army (RONA). czele prowadzi działania przeciw As its commander carries out opera- partyzantom rosyjskim. Wielokrotnie odzna- tions against Soviet partisans. Decorated many czony. Skierowany do tłumienia Powstania times. Dispatched to suppress the Warsaw Rising Warszawskiego na Ochocie, jest odpowiedzialny in the Ochota District. Responsible for par- za szczególnie odrażające zbrodnie, popełniane ticularly brutal crimes, committed also against również na Niemcach. Rabuje bez opamiętania, the Germans. Plunders without restraint, amass- gromadząc złoto, kosztowności i pieniądze, ing gold, jewellery and cash, what soon bring co przyczyni się wkrótce do jego zguby. Za brak him to ruin. For lack of successes in fighting sukcesów w walce z Powstańcami zostaje po- the Warsaw insurgents, stripped of command zbawiony dowództwa i wezwany pod błahym po- and summoned for a trivial reason to Łódź. zorem do Łodzi. Staje przed sądem SS, zostaje Tried by the SS, sentenced to death and immedi- skazany na śmierć i natychmiast rozstrzelany. ately shot.

PŁK KAZIMIERZ COL. KAZIMIERZ WINCENTY IRANEK- WINCENTY IRANEK- -OSMECKI -OSMECKI Pseudonim Heller – urodzony w 1897, Codename Heller – born in 1897, certi- dyplomowany oficer Wojska Pol- fied officer of the Polish Armed Forces. skiego. W Kampanii Wrześniowej In the September Campaign of 1939 jest oficerem do zleceń Naczel- serves as special assignment officer nego Kwatermistrza. 17 września to the Quartermaster General. On 1939 przekracza granicę polsko- 17 September, 1939 crosses the Polish- -rumuńską, przez Francję dociera -Romanian border and through France do Wielkiej Brytanii. Kieruje refera- gets to Great Britain. Heads the infor- tem informacyjno-wywiadowczym mation and espionage department w sztabie Naczelnego Wodza i jako jego emisa- on the staff of the Commander-in-Chief Staff and riusz w 1940 wraca do Warszawy. W 1942, znów as his emissary returns to Warsaw in 1940. In 1942, w Londynie, w sztabie Naczelnego Wodza. back in to London, on the staff of the Commander-in- Zrzucony do Kraju nocą z 13 na 14 marca 1943, -Chief. Airdropped over Poland on the night of March kieruje – także podczas Powstania – Oddziałem 13/14, 1943 heads, also during the Rising, Section II: II (informacyjno-wywiadowczym) KG AK. Information and Espionage of the Home Army Z Woli przechodzi na Stare Miasto, później do Headquarters. In the Rising first fights in the Wola Śródmieścia. Jako pełnomocnik gen. „Bora” District, next in the Old Town and later in the City 2 października podpisuje w Ożarowie Układ Center. As plenipotentiary of General „Bór” on o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. 2 October signs in Ożarów the cease-fire agreement Od 1945 na emigracji w Londynie. Jest m.in. for Warsaw. Since 1945 lives in exile in London. One jednym z założycieli Studium Polski Podziemnej of the founders of the Polish Underground Movement i jego sekretarzem. Mianowany w 1965 generałem Study Trust and its secretary. Promoted in 1965 to brygady, nie przyjmuje tego awansu, wyżej the rank of brigadier general, rejects the promotion, ceniąc stopień pułkownika zdobyty na polu walki. valuing more the rank of colonel earned on the battle- Odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych field. Four times decorated with the Cross ofVal- oraz Krzyżami Srebrnym i Złotym Orderu Wojen- our and the Silver and Golden Crosses of the Order nego Virtuti Militari. Umiera w 1984 w Londynie. of Virtuti Militari. Dies in 1984 in London.

MJR GUSTAW BILLEWICZ MAJ. GUSTAW BILLEWICZ Pseudonim Sosna – urodzony Codename Sosna – born in 1907, rela- w 1907, spokrewniony z rodziną ted to the family of Józef Piłsudski, Józefa Piłsudskiego oficer artylerii. an artillery officer. In the September W Kampanii Wrześniowej jest adiu- Campaign of 1939 serves as adjutant tantem dowódców 16. i 30. Pułków to commanders of the 16. and 30. Artylerii Lekkiej, uczestniczy m.in. Light Artillery Regiments, partici- w obronie Modlina. W konspiracji pates, among others, in the defence działa od końca 1939, w sztabie of Modlin. In the underground since dywersji Dowództwa Głównego the end of 1939, first in the sabo- Służby Zwycięstwu Polski, potem tage section of the Service for w Polskiej Organizacji Zbrojnej. Poland’s Victory Headquarters, later Po scaleniu POZ z AK dowodzi XI Zgrupowa- in the Polish Military Organization. After its merger niem w 4. Rejonie Obwodu Śródmieście Okręgu with the Home Army commander of the XI Group Warszawa AK. W Powstaniu jest dowódcą Bata- in the 4. Region of the City Center Warsaw Area lionu „Chrobry I” w odwodzie Grupy „Północ” of the Home Army. In the Rising commands na Starym Mieście. Od 13 sierpnia dowodzi the „Chrobry I” Battalion held in reserve by the Zgrupowaniem „Kuba”. Po przejściu kanałami North Group in the Old Town. Since 13 August do Śródmieścia, od 7 września jest dowódcą commands the „Kuba” Group. After passing odcinka wschodniego w Obwodzie Śródmieście- through the sewers to the City Center, since 7 Sep- -Południe. Ranny 9 września na Chmielnej, tember commands the eastern section of the City umiera dwa dni później. Odznaczony dwukrotnie Center South Area. Wounded on Chmielna Street Krzyżem Walecznych (1939, 1944) i Krzyżem on 9 September, dies two days later. Decorated Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari twice with the Cross of Valour (1939, 1944) (18 sierpnia 1944). and the Silver Cross of the Order of Virtuti Militari (August 18, 1944).

PPOR. STANISŁAW 2LT. STANISŁAW BRONIEWSKI BRONIEWSKI Pseudonim Stefan Orsza – urodzony Codename Stefan Orsza – born w 1915, działacz harcerski od 1928, in 1915, scouting activist from 1928, harcmistrz. W 1939 współorganizuje scout master. In 1939 co-organises w Warszawie Pogotowie Harcerzy. the Scout Emergency Service in War- Jest komendantem Chorągwi War- saw. Commandant of the Warsaw szawskiej „Szarych Szeregów” oraz Scout Regiment of the Grey Ranks Grup Szturmowych. W 1943 dowo- and the Assault Groups. In 1943 dzi akcją pod Arsenałem, odbijając in command of Operation Arsenal więźniów Pawiaka z Jankiem to rescue inmates from the Pawiak Bytnarem „Rudym”. Od 1943 jest Prison, among them Janek Bytnar Naczelnikiem „Szarych Szeregów”. Walczy w Po- „Rudy”. Since 1943 commander of the Grey wstaniu Warszawskim na Woli i w Śródmieściu. Ranks. Fights in the Warsaw Rising in Wola Działa w Harcerskiej Poczcie Polowej i Woj- and City Center. Involved in the Scout Postal skowej Służbie Społecznej. Po kapitulacji jest Service and the Public Military Service. After jeńcem w Bergen-Belsen. W 1945 obejmuje surrender of the Rising held at Bergen-Belsen komendę nad harcerstwem polskim w Niem- POW camp. In 1945 assumes command of Pol- czech. W 1946 wraca do Polski. Pracuje m.in. ish scouts in Germany. In 1946 returns to Poland. w Centralnym Urzędzie Planowania. Przyczynia Works in the Central Planning Office. Contri- się do ugruntowania etosu „Szarych Szere- butes greatly to reinforcing the ethos of the Grey gów”. W 1956 próbuje odnowić harcerstwo po Ranks. In 1956 attempts to revive the scout- okresie stalinowskim. Wchodzi w skład Kwa- ing movement after the Stalinist era. Member tery Głównej Związku Harcerstwa Polskiego. of the Headquarters of the Polish Scouting and W 1958 zostaje usunięty przez komunistów. Guiding Association (ZHP). The Communists W 1989 przewodniczy Komitetowi Odrodzenia dismiss him in 1958. In 1989 heads the ZHP ZHP, jest współzałożycielem Związku Harcer- Revival Committee, co-founder of ZHR scout- stwa Rzeczypospolitej. Umiera w 2000 w Warszawie. ing movement. Dies in 2000 in Warsaw.

POR. ADOLF PILCH LT. ADOLF PILCH Pseudonim Dolina – urodzony Codename Dolina – born in 1914. w 1914. Bierze udział w Kampanii Takes part in the September Cam- Wrześniowej. W czerwcu 1940 docie- paign of 1939. In June 1940 reaches ra do Wielkiej Brytanii i zgłasza się the United Kingdom and reports do służby w Kraju. Jako cichociemny for service at Home. In August, zostaje zaprzysiężony na rotę Armii 1942 sworn in as a special agent Krajowej w sierpniu 1942. Wraca do („Cichociemny”) by taking the oath Polski w lutym 1943 z przydziałem of the Home Army. Returns to Poland do Okręgu AK Nowogródek. Przed in February, 1943 with assignment wybuchem Powstania wraz z 900 to the Home Army Nowogródek żołnierzami przebija się z Puszczy Area. Before the outbreak of the Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej. 3 sier- Warsaw Rising, together with 900 soldiers fights pnia jego podkomendni likwidują silne jednost- his way from Nalibocka to Kampinos Forest. ki niemieckie pod Truskawką i Truskawiem. On August 3 his subordinates eliminate strong Wolny od wroga Kampinos, zwany od tej chwi- German units at Truskawka and Truskaw. li Rzeczpospolitą Kampinoską, już 10 sierpnia Kampinos, freed from the enemy, becomes przyjmuje alianckie zrzuty dla Warszawy. the Kampinos Republic and since August 10 Por. „Dolina” dowodzi Pułkiem „Palmiry-Mło- had been receiving Allied airdrops for Warsaw. ciny”. Nocą z 2 na 3 września jego oddziały atakują Lt. „Dolina” commands the „Palmiry-Młociny” i rozgramiają w Truskawiu pododdziały „ronow- Regiment. On the night of September 2/3 his ców”. Po bitwie jaktorowskiej „Dolina” wraz soldiers attack and crush RONA units in Trus- z grupą żołnierzy prowadzi walkę partyzancką kaw. Following the battle of Jaktorów, „Dolina” w Świętokrzyskiem. Autor wspomnień Party- with a group of soldiers continues partisan zanci trzech puszcz. Odznaczony czterokrotnie warfare in the Świętokrzyski Region. Author Krzyżem Walecznych i Krzyżem Srebrnym of memoirs entitled Partyzanci Trzech Puszcz Orderu Wojennego Virtuti Militari. Od 1945 (Partisans of Three Forests). Decorated four na emigracji, umiera w 2000 roku w Londynie. times with the Cross of Valour and the Silver Cross of the Order of Virtuti Militari. From 1945 lives in exile and dies in London in 2000.

PPŁK MIECZYSŁAW LT. COL. MIECZYSŁAW ROMAN NIEDZIELSKI ROMAN NIEDZIELSKI Pseudonim Żywiciel – urodzo- Codename Żywiciel – born in 1897, ny w 1897, saper. Od 1917 służy sapper. Since 1917 serves in a sap- w szwadronie konnych saperów per cavalry troop of the I Polish I Korpusu Polskiego na Wschodzie. Corps in the East. In the September W Kampanii Wrześniowej dowodzi Campaign of 1939 in command of kompanią reflektorów przeciwlot- antiaircraft searchlights company. niczych. W szeregach ZWZ-AK Joins the Union of Armed Strug- od stycznia 1940, wkrótce zostaje gle – Home Army in January 1940; komendantem Obwodu Żoliborz soon becomes commander of the Okręgu Warszawa. W Powstaniu Żoliborz Warsaw Area. In the Rising do zakończenia walk dowodzi oddziałami in command of forces in Żoliborz until final na Żoliborzu. 22 sierpnia prowadzi nocny atak surrender. On August 22 leads a night attack na silnie obsadzony przez Niemców Dworzec on Gdański Railway Station, manned heavily Gdański. Ta druga z powstańczych prób zdoby- by the Germans. This is the second attempt by cia dworca też się nie udaje. Od 20 września pełni the insurgents to capture the station and it fails obowiązki dowódcy 8. DP AK im. Romualda like the first one. Since September 20 serves as Traugutta Warszawskiego Korpusu AK. Jest zde- commander of Romuald Traugutt 8. Infantry cydowanym przeciwnikiem kapitulacji. Wyzwo- Division of the Warsaw Home Army Corps. Deter- lony z oflagu przez wojska brytyjskie pozostaje mined opponent of the Rising’s surrender. Freed na emigracji. Odznaczony Krzyżem Walecznych from POW camp by British units, remains in exile. (1921) i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Decorated with the Cross of Valour (1921) Virtuti Militari (2 października 1944). Umiera and the Silver Cross of the Order of Virtuti w 1980 w Chicago. Militari (October 2, 1944). Dies in 1980 in Chicago.

PPŁK JÓZEF WACŁAW LT. COL. JÓZEF WACŁAW ROKICKI ROKICKI Pseudonim Karol – urodzony w 1894, Codename Karol – born in 1894, oficer służby stałej broni pancernej. regular officer of the armoured W Kampanii Wrześniowej w szta- corps. In the September Campaign bie Dowództwa Okręgu Korpusu II of 1939 serves in the Headquarters Lublin. Od września 1941 jest ko- of II Lublin Area Corps. Since Sep- mendantem głównym Narodowej tember, 1941 commandant of the Na- Organizacji Wojskowej. W Powsta- tional Military Organization. In the niu w Wydziale III (operacyjnym) Rising in Section III: Operations sztabu Komendy Okręgu Warszawa of the Warsaw Area Headquarters AK, od 18 sierpnia jest komendan- and since 18 August in command tem Obwodu Mokotów. Bez porozumienia of Mokotów Area. Without consulting the Com- z głównodowodzącym daje rozkaz ewakuacji mander-in-Chief on the night of September 26/27 Mokotowa nocą z 26 na 27 września i sam issues an evacuation order for insurgent troops również przedostaje się kanałami do Śródmieścia. in Mokotów and himself goes through the sewers Gen. „Monter” próbuje odwołać rozkaz, depe- to the City Center. Gen. „Monter” attempts to sze nie docierają na czas. Dowódca Powstania revoke the order but his dispatches fail to reach powołuje komisję o charakterze sądu wojskowe- Rokicki in time. The Rising’s Commander-in- go, która negatywnie ocenia postępowanie Ro- -Chief convenes a court-martial, which pro- kickiego. Po wyjściu z niewoli pozostaje on na nounces Rokicki’s decision wrong. After libera- emigracji, osiadając w Paryżu. W 1957 wraca tion settles in Paris. In 1957 returns to Poland. do kraju. Odznaczony czterokrotnie Krzyżem Decorated four times with the Cross of Valour. Walecznych. Umiera w 1976 w Warszawie. Dies in 1976 in Warsaw.

PPŁK STANISŁAW LT. COL. STANISŁAW KAMIŃSKI KAMIŃSKI Pseudonim Daniel – urodzony Codename Daniel – born in 1896. w 1896. Po odzyskaniu przez Polskę After Poland regains independence, niepodległości służy w I Pułku serves in the I Podhale Rifles Infan- Strzelców Podhalańskich. Walczy try Regiment. Fights in the Polish- w wojnie polsko-bolszewickiej. -Soviet War. In 1939, seriously W 1939, ciężko ranny w Bitwie wounded in the Battle of the Bzura, nad Bzurą, dostaje się do niewo- taken prisoner. In October escapes li. W październiku ucieka ze szpi- from POW hospital. In Nowy Sącz tala jenieckiego. W Nowym Sączu joins the Service for Poland’s działa w Służbie Zwycięstwu Polski. Victory. In 1943 takes command W 1943 obejmuje w Warszawie dowództwo of „Baszta” Regiment in Warsaw. In the Rising dyspozycyjnego Pułku „Baszta”. W Powstaniu commands „Baszta” in Mokotów. From 4 to 18 na czele „Baszty” walczy na Mokotowie. Od August fulfils the duties of commander of the 4 do 18 sierpnia pełni obowiązki dowódcy Obwo- Mokotów Area. Returns from captivity in 1945. du Mokotów. Z niewoli wraca w 1945. Decorated twice with the Cross of Valour and the Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych Silver Cross of the Order of Virtuti Militari. Dies i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti in 1969 in Kraków. Militari. Umiera w 1969 w Krakowie.

PŁK JAN RZEPECKI COL. JAN RZEPECKI Pseudonim Wolski – urodzony w 1899, Codename Wolski – born in 1899, historyk, sympatyk lewicy. Należy historian, supporter of left-wing do tajnego skautingu, Związku politics. Member of underground Strzeleckiego, służy w Legionach scouting, Riflemen’s Association, Polskich i Wojsku Polskim. Walczy serves in the Polish Legions and the w wojnie polsko-bolszewickiej. Polish Armed Forces. Fights in Bierze udział w Kampanii Wrześ- the Polish-Soviet War. Takes part niowej. Od 1940 do końca Powstania in the September Campaign of 1939. jest szefem Biura Informacji i Pro- From 1940 until the end of the Rising pagandy Komendy Głównej ZWZ, chief of the Information and Propa- a następnie AK. Po wyjściu z niewoli ganda Bureau of the Union of Armed w 1945 mianowany zastępcą gen. Leopolda Oku- Struggle Headquarters and later of the Home lickiego. Po aresztowaniu gen. Okulickiego pełni Army. After liberation from captivity in 1945 obowiązki komendanta organizacji „Nie” i szefa appointed deputy of Gen. Leopold Okulicki Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. 6 sierpnia 1945 and after his arrest acts as commandant of orga- wydaje rozkaz o jej rozwiązaniu. Jest prezesem nization “No” and chief of the Armed Forces Głównego Komitetu Wykonawczego Zrzeszenia Delegation at Home. On August 6, 1945 issues „Wolność i Niezawisłość”. Aresztowany w 1945, an order to dissolve the Delegation. President skazany na 8 lat więzienia, zostaje ułaskawiony of the Central Executive Committee of the “Free- przez obejmującego urząd prezydenta Bolesława dom and Independence” Association. Arrested Bieruta. Po 1956 działa w Związku Bojowników in 1945, sentenced to 8 years of imprisonment, o Wolność i Demokrację oraz Klubie Krzywego pardoned by President Bolesław Bierut at the Koła. Odznaczony trzykrotnie Krzyżem Walecz- time of taking up the office. After 1956 gets nych i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego involved in the Society of Fighters for Freedom Virtuti Militari. Umiera w 1983 w Warszawie. and Democracy and the Crooked Circle Club. Decorated three times with the Cross of Valour and the Silver Cross of the Order of Virtuti Militari. Dies in 1983 in Warsaw.

POR. ALEKSANDER LT. ALEKSANDER GIEYSZTOR GIEYSZTOR Pseudonim Borodzicz – urodzony Codename Borodzicz - born in 1916, w 1916, historyk. Ranny w Kampanii historian. Wounded in the Septem- Wrześniowej. Od 1940 w ZWZ, ber Campaign of 1939. Since 1940 potem w Armii Krajowej. Podczas in the Union of Armed Struggle, okupacji wykłada na tajnej Wolnej later in the Home Army. During Wszechnicy Polskiej. Od czerwca the occupation lectures at the clan- 1944 w Biurze Informacji i Propa- destine Free Polish University. gandy KG AK jest m.in. szefem Since June 1944 in the Informa- Wydziału Informacji, podczas Po- tion and Propaganda Bureau of the wstania jest sekretarzem szefa BIP. Home Army Headquarters works as W oflagu Gross-Born pisze wraz z Stanisławem a chief of the Department of Information. During Płoskim broszurę Powstanie Warszawskie. Po the Rising secretary to the Bureau’s command- wojnie zajmuje się intensywnie pracą naukową er. In Gross-Born POW camp together with i publicystyczną. Profesor UW, jest członkiem Stanisław Płoski writes a brochure entitled wielu krajowych i zagranicznych akademii nauk Powstanie Warszawskie (The Warsaw Rising). i komitetów naukowych, doktorem honoris causa After the war devotes himself to scientific 12 uniwersytetów. Działa na rzecz odbudowy work and journalism. Professor of the Univer- Zamku Królewskiego, którego dyrektorem jest sity of Warsaw, member of various national w latach 1980-1991. Jest niezależnym uczest- and international science academies and scienti- nikiem obrad Okrągłego Stołu. Jego dorobek fic committees, awarded the honorary degree naukowy zawiera ponad tysiąc pozycji. Umiera of Doctor Honoris Causa by 12 universities. w 1999 w Warszawie. Active supporter of the Warsaw Royal Castle re- construction, becomes its director between 1980 and 1991. Independent participant of Round Table Talks. His scientific output covers over one thousand works. Dies in 1999 in Warsaw.

MJR TADEUSZ ADAM MAJ. TADEUSZ ADAM WARDEJN-ZAGÓRSKI WARDEJN - ZAGÓRSKI Pseudonim Gromski – urodzony Codename Gromski – born in 1892. w 1892. W 1914 w Polskiej Or- In 1914 in the Polish Military ganizacji Wojskowej, od sierpnia Organization; since August, 1915 1915 służy w Legionach Polskich. in the Polish Legions. In the Septem- W Kampanii Wrześniowej jest ber Campaign of 1939 staff officer oficerem sztabowym Armii „Lublin”. in the „Lublin” Army. In the under- Schodzi do podziemia na przełomie ground since the end of 1939 and the 1939 i 1940. Od końca 1940 jest beginning of 1940. From the end of szefem Wydziału Propagandy Bie- 1940 serves as a chief of the Depart- żącej i zastępcą szefa Biura Infor- ment of Current Propaganda and macji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ-AK. deputy chief of the Information and Propaganda W Powstaniu Warszawskim jako oficer łączniko- Bureau of the Headquarters of the Union of wy w KG AK. Po przejściu Komendy Głównej Armed Struggle – Home Army. In the Warsaw do Śródmieścia przez kilka dni pozostaje Rising a liaison officer in the Home Army Head- na Starym Mieście w sztabie Grupy „Północ”. quarters. After evacuation of the Headquarters We wrześniu razem z Kazimierzem Moczarskim to the City Center, remains in the Old Town wydaje w Śródmieściu „Wiadomości Powstań- in the headquarters of the North Group. In Sep- cze”. Po kapitulacji oddziałów powstańczych tember together with Kazimierz Moczarski pub- pozostaje w dyspozycji Dowódcy AK. Areszto- lishes “Insurgents News” in the City Center. wany w Częstochowie i zamordowany przez Following surrender of insurgent troops remains Niemców w grudniu 1944. Odznaczony trzy- at the disposal of the Home Army Commander- krotnie Krzyżem Walecznych. -in-Chief. Arrested in Częstochowa and murdered by the Germans in December 1944. Decorated three times with the Cross of Valour.

ALEKSANDER ALEKSANDER KAMIŃSKI KAMIŃSKI Pseudonim Juliusz Górecki – uro- Codename Juliusz Górecki – born dzony w 1903, działacz harcerski. in 1903, scouting activist. Between W latach 1917-1919 organizuje 1917 and 1919 organizes Polish polskie harcerstwo w Humaniu. scouting in Humań. In Poland since W Polsce, od 1921, jest instruk- 1921, instructor of the Polish Scout- torem Związku Harcerstwa Pol- ing and Guiding Association, founder skiego, twórcą i organizatorem ruchu and animator of the cub scouting move- zuchowego, od października 1939 ment, since October, 1939 in the Grey – w „Szarych Szeregach”. Uczest- Ranks. Takes part in the 1939 defence nik obrony Warszawy w 1939, of Warsaw; member of underground należy do podziemnych struktur wojskowych. military structures. Between 1939 and 1944 editor W latach 1939-1944 redaguje „Biuletyn Informa- of the “Information Bulletin”, also a chief comman- cyjny”, jest komendantem głównym Organizacji dant of the Wawer sabotage organization. Between Małego Sabotażu „Wawer”. W latach 1941-1944 1941 and 1944 chief of the Warsaw Area Informa- jest szefem Biura Informacji i Propagandy Okręgu tion and Propaganda Bureau of the Union of Armed Warszawa ZWZ-AK. Od 1940 współpracuje Struggle – Home Army. Since 1940 cooperates with z podziemiem żydowskim. Po powstaniu the Jewish underground. Following the Ghetto w getcie dostarcza dokumenty ocalałym żołnie- Uprising delivers ID documents to surviving sol- rzom Żydowskiej Organizacji Bojowej. Po woj- diers of the Jewish Combat Organization. After nie jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu the war works as scientist at the University of Łódź. Łódzkiego. W 1950 usunięty z uczelni z powodów In 1950 expelled from the university for the political politycznych, wraca w 1958. Od 1962 jest pro- reasons, returns in 1958. In 1962 becomes a profes- fesorem, kieruje Katedrą Pedagogiki Społecznej. sor and heads the Department of Social Pedagogy. Jest autorem artykułów i książek, w tym Kamieni Author of many articles and books, including na szaniec (1943). Umiera w 1978 w Warszawie. the Kamienie na szaniec (Stones for the Rampart) (1943). Dies in 1978 in Warsaw.

PPŁK REMIGIUSZ ADAM LT. COL. ADAM GROCHOLSKI GROCHOLSKI Pseudonim Waligóra – urodzony Codename Waligóra – born in 1888, w 1888, dyplomowany kawale- certified cavalryman of the Polish rzysta Wojska Polskiego, od 1934 Armed Forces, since 1934 retired. w stanie spoczynku. Podczas During the September Campaign Kampanii Wrześniowej organizuje of 1939 forms „Brochwicz” unit oddział „Brochwicz”, wspomagający to support the Independent Opera- Samodzielną Grupę Operacyjną tional Group Polesie. After capitu- „Polesie”. Po kapitulacji prowadzi lation carries on partisan fighting walkę partyzancką na Lubelszczyź- in the Lublin Region. Since Sep- nie. Od września1941 jest szefem tember, 1941 chief of staff and sztabu i zastępcą komendanta „Wachlarza”, deputy commander of „Wachlarz” and from a komendantem od wiosny 1942 do marca 1943. spring, 1942 until March, 1943 its commander. W Powstaniu Warszawskim od 1 września jest In the Warsaw Rising since August 1 commander komendantem 5. Rejonu Obwodu Mokotów of the 5. Region of the Warsaw Home Army Okręgu Warszawa AK, wchodzącego w skład Mokotów Area within the „Waligóra” Regiment. Pułku „Waligóra”. Ciężko ranny 25 września, Seriously wounded on September 25, two days dwa dni później wraz z ludnością cywilną later leaves Mokotów with civilians. Decorated opuszcza Mokotów. Odznaczony pięciokrotnie five times with the Cross of Valour and the Krzyżem Walecznych i Krzyżem Srebrnym Silver Cross of the Order of Virtuti Militari. Orderu Wojennego Virtuti Militari. Umiera Dies in 1965 in Cannes. w 1965 w Cannes.

PŁK JAN MAZURKIEWICZ COL. JAN MAZURKIEWICZ Pseudonim Radosław – urodzony Codename Radosław – born in 1896, w 1896, legionista. Walczy w woj- legionary. Fights in the Polish- nie polsko-bolszewickiej i Kam- -Soviet War and in the September panii Wrześniowej. Po jej zakończe- Campaign of 1939. Following capit- niu zakłada Tajną Organizację ulation forms the Secret Military Wojskową. Jest jednym z organiza- Organization. One of the organis- torów trasy przerzutowej przez ers of an illegal transfer channel Węgry do Francji. Od 1940 jest through Hungary to France. Since komendantem głównym TOW. 1940 chief commander of the Secret W 1943 w „Kedywie” AK, od lutego Military Organization. In 1943 joins 1944 jest jego dowódcą. W Po- the Home Army „Kedyw” Divi- wstaniu Warszawskim dowodzi Zgrupowaniem sion; in February 1944 becomes its commander. „Radosław”. Walczy w rejonie cmentarzy na Woli, In the Warsaw Rising commands „Radosław” potem dowodzi północnym odcinkiem obrony Group. Fights in the area of Wola cemeteries; Starego Miasta. Ciężko ranny 11 sierpnia, od afterwards in charge of the northern section 26 sierpnia powtórnie na linii. Po upadku of Old Town defence. Seriously wounded on Au- Starówki wyprowadza Zgrupowanie „Radosław” gust 11, on August 26 returns to the frontline. na Czerniaków, dowodząc obroną dzielnicy. After the fall of the Old Town transfers „Rado- Kanałami przechodzi na Mokotów, następnie do sław” Group to Czerniaków, assuming com- Śródmieścia. W latach pięćdziesiątych więziony. mand of the district’s defence. Goes through the Wieloletni członek ZG i wiceprezes ZBoWiD. Od sewers to Mokotów and then to the City Center. 1980 w randze generała brygady. Odznaczony Imprisoned in the 1950s. Long-time member m.in. wielokrotnie Krzyżem Walecznych oraz of the board and vice-president of the Society Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti of Fighters for Freedom and Democracy. Since Militari. Umiera w 1988 w Warszawie. 1980 in the rank of brigadier general. Decora- ted many times with the Cross of Valour and the Silver Cross of the Order of Virtuti Militari. Dies in 1988 in Warsaw.