Tomasz Raczek

spis treści W NUMERZE

wywiad NUMERU temat NUMERU Dorota Kobiela, Małgorzata Polskie filmy 36 Szumowska, Anna 46 w dystrybucji zagranicznej Zamecka, Katarzyna Lewińska

WSTĘPNIAK POLSKIE PREMIERY Z polskim filmem Moja (filmowa) muzyka76 dookoła świata 66 Od Prezesa SFP 2 Kalendarz premier 53 Kazimierz Piechowski 77 SFP/ZAPA 3 Plan B 54 RYNEK FILMOWY Uwaga… Kręcimy! 78 Sławomir Grünberg 68 NAGRODY SFP 4 Pomiędzy słowami 56 Kodak odchodzi... 80 Roberto Cueto 70 NA PLANIE Filmowy PEN Club 82 WYDARZENIA Eter 58 Europejskie Nagrody Filmowe 12 PRZEZ SUBIEKTYW SWOICH NIE ZNACIE Krótkometrażowcy 72 40-lecie WRiTV 14 W PRODUKCJI 60 Maria Etienne 84 Zatopiona w muzyce 73 10 lat Łódzkiego Funduszu POLONICA STUDIO MUNKA 86 Filmowego 18 Wyobraź sobie 74 Polscy filmowcy na świecie62 Konferencja o festiwalach PISF 88 filmowych20 GALERIA Kinokozetka – Konfrontacje 21 POLSKIEGO PLAKATU Kinokozetka i Dyplomaci FILMOWEGO 90 w Kulturze 22 KSIĄŻKI 92 JUBILEUSZE Stefan Szwakopf 26 IN MEMORIAM Radosław Piwowarski 28 Alina Faflik98 Maciej Kijowski 99 FESTIWALE W POLSCE Człowiek w Zagrożeniu 30 VARIA 100 Fot. Dawid Żuchowicz/Agencja Gazeta, Krzysztof Wiktor/HBO Festiwal Filmu Niemego 31 BOX OFFICE 104 Cinergia 32 Watch Docs 33 POLSKIE KINO HISTORYCZNE Ale Kino! 34 NA DVD 110 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 1 wstępniak SFP/ZAPA

Prośba Sądu WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich

REDAKCJA Koleżeńskiego naszego Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Redaktor Jerzy Armata stowarzyszenia Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Fotoedycja Aneta Ostrowska Projekt graficznyMagdalena Górska Studio graficzneAnna Abratańska Szanowne, Drogie Koleżanki Jesteśmy środowiskiem twórców, a więc ludzi o szczegól- Druk ArtDruk ul. Napoleona 4, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com nej wrażliwości. Niech się ona nie przeobraża w ordynar- Nakład 2200 egz. Szanowni, Drodzy Koledzy Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich ność w żadnej sytuacji. ul. Krakowskie Przedmieście 7, 00-068 Warszawa Sąd Koleżeński SFP, jak Wam wiadomo, powołany został Jeżeli sami chcemy być traktowani z szacunkiem i kultu- tel.: (48) 22 556 54 84, faks: (48) 22 845 39 08 e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl do mediowania w sprawach napięć, niedomówień, czy na- rą, też się tymi przymiotami wykażmy. Przykro nam czytać Stowarzyszenie Filmowców Polskich Sekretariat wet wykroczeń występujących pomiędzy członkami naszego i trudno rozpatrywać nazbyt emocjonalne pozwy. ul. Krakowskie Przedmieście 7, 00-068 Warszawa Stowarzyszenia i rozpatruje wszystkie te zgłoszone do nas tel.: (48) 22 845 51 32, (48) 22 556 54 40 Z serdecznymi koleżeńskimi pozdrowieniami faks: (48) 22 845 39 08, e-mail: [email protected] sprawy na płaszczyźnie etycznej. Bank Millennium SA Prosimy zatem, by i pozwy do nas kierowane nikomu nie Marek Piestrak – przewodniczący Sądu Koleżeńskiego SFP Jacek Bromski Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 uwłaczały, by nie stanowiły lektury powodującej zażenowanie. Grażyna Banaszkiewicz – sekretarz Sądu Koleżeńskiego SFP Prezes SFP Prezesi Honorowi SFP Reklama Dom Pracy Tworczej SFP 140x205+3mmSpad RZ Magazyn Filmowy.pdf 1 24.05.2017 16:23:52 Jerzy Kawalerowicz, Janusz Majewski, Andrzej Wajda

Wiceprezesi Honorowi SFP apoczątkowana statuetkami szego środowiska) na festiwalu w Ber- Janusz Chodnikiewicz, Janusz Kijowski

Europejskich Nagród Filmo- linie. Twarz Małgorzaty Szumowskiej Zarząd Główny wych dla Twojego Vincenta oraz Dowłatow Aleksieja Germana jr. Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski Doroty Kobieli i Hugh Welch- (rosyjsko-polsko-serbska koprodukcja Skarbnik Michał Kwieciński mana, Komunii Anny Zameckiej oraz ze zdjęciami Łukasza Żala) zmierzą się Z Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, Katarzyny Lewińskiej, nagrodzonej za w Konkursie Głównym Berlinale z naj- Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski kostiumy do Pokotu Agnieszki Holland – nowszymi dziełami takich reżyserów, oraz Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) dobra passa kobiet polskiego kina trwa jak Gus Van Sant, Lav Diaz czy Wes Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) w najlepsze. Anderson. W Panoramie zobaczymy Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) Nieletni gitarzysta Miguel z filmu Co- ukraińsko-polsko-macedońską kopro- Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego (Wiceprzewodniczący) co odebrał wprawdzie na ostatniej pro- dukcję Kiedy padają drzewa debiutu- Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) stej statuetkę Złotego Globu Twojemu jącej reżyserki i scenarzystki Marysi Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Vincentowi, ale mocno wierzymy, że Nikitiuk (zdjęcia: Michał Englert i Ma- Alina Skiba-Wojnach – Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodnicząca) członkowie Amerykańskiej Akademii teusz Wichłacz, montaż: Milenia Fie- C Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) Filmowej, uwiedzeni niezwykłą arty- dler). W sekcji Forum zaprezentowany Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) M styczną wizją Doroty Kobieli i Hugh zostanie debiut Jagody Szelc – Wieża. Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) Y Welchmana, nagrodzą Oscarem właśnie Jasny dzień, w Generation 14plus krót- Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci i Młodzieży (Przewodniczący) opowieść o Vincencie van Goghu. Pol- kometrażowa animacja Na zdrowie! CM Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku sko-brytyjska animacja stanowi przykład Pauliny Ziółkowskiej, a w sekcji Per- (Przewodniczący) Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) MY znakomicie zaplanowanej produkcji, spective Deutsches Kino polsko-nie- Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) która jej twórcom przyniosła zarówno miecka koprodukcja Whatever Hap- Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) CY Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) artystyczne, jak i komercyjne spełnie- pens Next, której polską producentką Zbigniew Żmudzki – Oddział Łódzki (Przewodniczący) CMY nie. Ten pierwszy na świecie w pełni na- jest Agnieszka Dziedzic. Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący) K malowany film pełnometrażowy został Na koniec chciałem pogratulować Sąd Koleżeński sprzedany do ponad 130 krajów, zara- znakomitego wyniku wszystkim tym, Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski biając przeszło 30 milionów dolarów. którzy pracowali przy produkcji i dys- Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz Oscar dla Twojego Vincenta stanowił- trybucji kinowej debiutu Piotra Do- Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, by wspaniałą puentę ubiegłorocznych malewskiego Cicha Noc. A ponieważ Dorian Ster, Magdalena Tomanek obchodów 70-lecia polskiej animacji. należące do SFP Studio Munka utrzy- Komisja Rewizyjna Duże nadzieje wiążemy także z obec- mywane jest w znacznej części z naszej Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska nością polskiego kina (reprezentowa- solidarnej donacji, gratulacje te należą Sekretarz Łukasz Mańczyk nego głównie przez lepszą połowę na- się także każdemu z Was. Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 3 Nagrody SFP Gala Nagród SFP Nagrody SFP Marcel Łoziński

O Laureatach Nagród sfp 2017 pisze Andrzej Bukowiecki

arcel Łoziński urodził się 17 maja 1940 roku w Paryżu, w rodzinie polskich emi- grantów. Mężem siostry jego Od polityki Mmatki był francuski reżyser filmowy Jean Vigo. Wczesne dzieciństwo Marcel spędził w domach dziecka, gdyż rodzice walczyli we do psychologii Francuskim Ruchu Oporu. Od 8 roku życia mieszka w Warszawie. „Rodzice uznali, że muszę mieć zawód niezależny od systemu Nominowany do Oscara, laureat politycznego. Dlatego po maturze zacząłem studiować elektronikę na Politechnice War- Europejskiej Nagrody Filmowej, Laureaci Nagród SFP 2017 szawskiej. Po roku nie dostałem się na Wydział Operatorski PWSFTviT w Łodzi, wróciłem 4 nagród w Oberhausen i aż 12 na na Politechnikę” – mówi Marcel Łoziński. Jako mgr inż. elektroakustyk podjął pracę Krakowskim Festiwalu Filmowym. jących w branży filmowej. „Życzę Państwu w Wytwórni Filmów Dokumentalnych. i sobie, abyśmy za następne dziesięć lat znowu Wiele się nauczył, będąc asystentem ope- Zmarz-Koczanowicz. „Po upadku komuny Wszystko może się przytrafić, A gdyby tak się się spotkali” – puentował. Maciej Putowski ratora Stanisława Niedbalskiego. W 1967 uznałem, że jako obywatel odrobiłem swoje stało, Poste restante, Ojciec i syn w podróży. swoje życie poświęcił filmowej rodzinie. C„ ała roku dostał się na Wydział Reżyserii PWS- zadanie i mogę zająć się kinem psychologicz- Przygotowuje trzeci, po Wizycie i Żeby nie frajda polegała na tym, że tworzyliśmy jedną FTviT. Jego mistrzami byli tam Jerzy Bos- nym. Raz tylko nie wytrzymałem i nakręci- bolało, film o Urszuli Flis, niezwykłej miesz- familię” – mówił. Marcel Łoziński, odbierając sak i Kazimierz Karabasz. Studia ukończył łem film o deprawowaniu młodzieży: Jak to kance pewnej wsi. Najlepsi statuetkę, wspominał lata 70. „Wtedy Stowa- w 1971. Po powrocie do WFD dołączył do się robi” – mówi Łoziński. Obrazy Marcela Łozińskiego zdobyły kil- rzyszenie należało do najprężniejszych zrze- tzw. nowej zmiany w dokumencie, którą two- Do niedawnej historii Polski wracał w Lesie kadziesiąt trofeów. On sam ma kilkanaście Tradycyjnie, przed świętami Bożego szeń twórczych. Na jego czele stał Andrzej rzyli m.in. Paweł Kędzierski, Bohdan Kosiń- Katyńskim, Siedmiu Żydach z mojej klasy nagród indywidualnych i odznaczeń pań- Wajda. Kiedy władzę przejął Jacek Bromski, ski, Krzysztof Kieślowski, Tomasz Zygadło, (o Marcu ’68) czy w 45-90. Współczesne zde- stwowych. Od 1974 roku należy do SFP. Od Narodzenia, Stowarzyszenie Filmowców znowu zaczął się okres sukcesów i doskona- robiąc filmy dystansujące się od rzeczywi- rzenie Wschodu i Zachodu uchwycił w filmie 2002 prowadzi Kurs Dokumentalny w Szkole łej organizacji. Nie myśleliśmy, że kwestie stości PRL. Film nr 1650, jeden z wczesnych, 89 mm od Europy, za który otrzymał nomi- Wajdy. Jest członkiem Amerykańskiej Aka- Polskich przyznało nagrody dla swoich polityczne będą się jeszcze liczyły. Stało się głośnych dokumentów Łozińskiego (obok nację do Oscara. Problemy psychologiczno- demii Sztuki i Wiedzy Filmowej oraz Euro- jednak inaczej” – oznajmił. Zaapelował, aby Wizyty czy Zderzenia czołowego) z lat 70., -egzystencjalne poruszył w dokumentach pejskiej Akademii Filmowej. najbardziej zasłużonych członków. środowisko trzymało się razem. Do jego słów ukazuje inwentaryzację w urzędzie, prze- nawiązał prezes Bromski, składając zebra- prowadzaną w godzinach pracy, gdy petenci ala rozdania Nagród Stowarzy- niu towarzyszyła obowiązująca do dziś idea, nym życzenia świąteczne. „Serce mi rośnie, czekają w długich kolejkach. W Jak żyć (1977, szenia Filmowców Polskich to by statuetki trafiały w ręce nie tylko tych jak Was wszystkich widzę. Pomimo różnych prem. 1981) obóz szkoleniowy dla małżeństw idealna okazja do przedświą- przedstawicieli zawodów filmowych, któ- poglądów łączy nas troska o dobro polskiej staje się metaforą totalitaryzmu. W Egzami- tecznego spotkania całego środo- rzy stoją na pierwszej linii – reżyserów, ope- kinematografii i szacunek dla naszej pracy. nie dojrzałości abiturienci wygłaszają przed Gwiska. Podczas tego uroczystego wieczoru ratorów – ale także tych, którzy pozostając W ubiegłym roku życzyłem Wam dobrego egzaminatorami wyuczone formułki, a na panuje atmosfera wspólnoty i solidarno- nieco w cieniu, mają ogromny wpływ na osta- roku. Okazało się, że był paskudny. Przed korytarzu mówią, co myślą naprawdę. „Próba ści. Zeszłoroczna ceremonia odbyła się teczny kształt dzieła filmowego – dźwiękow- nami kolejny, dlatego spójrzmy w przyszłość mikrofonu demaskuje fałsz demokracji socja- 13 grudnia w Hotelu Hilton w Warszawie. ców, montażystów czy scenografów. „Jestem z optymizmem” – mówił prezes SFP. listycznej u schyłku epoki Gierka. Prawie Na galę przybyli twórcy filmowi wraz zaszczycony, że mogę wręczyć siedmiu wspa- Laureat nagrody Franciszek Pieczka pod- wszystko, co nakręciłem w latach 70., szło z dziećmi i wnukami. Odbyło się więc swo- niałym kolegom Nagrodę Stowarzyszenia Fil- sumował, że miał szczęście współpracy z naj- na »półkę«” – mówi Łoziński. „W tamtych iste zgromadzenie pokoleniowe. Najważniejsi mowców Polskich” – przyznał Jacek Brom- lepszymi reżyserami: Hasem, Wajdą, Kawa- czasach nazywaliśmy Marcela »Tropi«, bo podczas ceremonii byli jednak nagrodzeni ski, prezes SFP. lerowiczem, Kutzem, Zanussim i Kolskim. w swych filmach dociekliwie tropił pro- statuetką wykonaną przez Dorotę Dziekie- „To nagroda życia. Zrobiłem wiele fil- „Gdy patrzę na dorobek, który pozostawi- blemy społeczne i poszukiwał właściwych wicz-Pilich. W 2017 roku trofeum otrzy- mów w Polsce, pracowałem za granicą. łem, nie muszę się wstydzić. Liczę, że dałem rozwiązań artystycznych” – wspomina ope- mali: Marcel Łoziński – reżyser filmów doku- Ponadto wychowałem kilku wspaniałych również przykład młodym adeptom zawodu rator Jacek Petrycki. mentalnych, Maciej Putowski – scenograf ludzi. W momencie, gdy stali się profesjo- aktorskiego” – dodał. Wszyscy wyróżnieni W stanie wojennym Łoziński współtworzył i dekorator wnętrz, Tadeusz Roman – ope- nalistami, musiałem się wycofać” – opowia- Nagrodą Stowarzyszenia Filmowców Pol- kinematografię konspiracyjną. W nakręco- rator telewizyjny, Witold Sobociński – autor dał Witold Sobociński. Jego wnuki – Piotr skich nie tylko wpisali się na trwałe w histo- nych oficjalnieĆwiczeniach warsztatowych zdjęć filmowych, Leszek Wronko – opera- Sobociński jr i Michał Sobociński zdobywają rię polskiego i światowego kina, ale również (1986) obnażył nieuczciwość manipulacji tor dźwięku, Bronisław Zeman – reżyser fil- obecnie uznanie na całym świecie. Fran- przekazali pałeczkę kolejnemu pokoleniu w mediach. „Marcel to klasyk kina politycz- mów animowanych i Franciszek Pieczka – ciszek Pieczka przyznał, że to najważniej- obiecujących twórców filmowych. nego. Ma genialne pomysły na metaforyczne aktor (Nagroda Specjalna). Wyróżnienia sze wyróżnienie, jakie otrzymał, ponieważ pokazywanie świata i unikatową ostrość spoj-

Fot. Jacek Czerwiński/SFP przyznawane są od 2007 roku. Ich powsta- wyraża uznanie koleżanek i kolegów pracu- Marcin Radomski rzenia” – uważa dokumentalistka Maria Marcel Łoziński Fot. Borys Skrzyński/SFP

4 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 5 Nagrody SFP Maciej Putowski Tadeusz Roman

tury rosyjskiej, ze scenografią Kosarewicza Na Wydział Operatorski PWSF w Łodzi i Andrzeja Płockiego. „Oni nadawali wnę- dostał się za pierwszym razem. Studiując trzom wygląd ogólny, ja wnosiłem w nie w czasach stalinizmu, został skazany na 6 Przedmioty przedmiotami XIX-wieczne życie. Prawda lat więzienia za przynależność do kręgu historyczna o dawnych wnętrzach na ogół dyskusyjnego kontestującego PRL. Nie odbiega od obiegowej. W pracy kieruję się odsiedział całego wyroku – w 1952 objęła tą pierwszą, dlatego efekty zaskakują widzów go amnestia. „Pozwolono mi ukończyć przed kamerą i mocniej wciągają w akcję filmu” – tłuma- studia, ale pracę mogłem podjąć tylko czy Putowski. w WFO w Łodzi. Zostałem jednak asy- W 1968 pierwszy raz pracował dla stentem realizatorów powstającego dla Twórca wysoko cenionych dekoracji Andrzeja Wajdy (przy Przekładańcu) i Woj- Telewizji Polskiej reportażu z V Świa- ciecha Jerzego Hasa (przy Lalce). „Lalka towego Festiwalu Młodzieży i Studen- wnętrz w filmach wskrzeszających nauczyła mnie, że dekorację wnętrz należy tów w Warszawie. Im spodobała się moja redukować do elementów służących zna- praca, a mnie – Telewizja, z którą zwią- minione epoki. Współpracował czeniu sceny” – przekonuje. załem się na prawie 50 lat! Większość Od końca lat 60. do połowy 70. współpra- z nich spędziłem z kamerą 16 mm, kręcąc z Hasem, Lenartowiczem, Majewskim cował jako dekorator wnętrz lub II sceno- materiały filmowe, zrazu dla Redakcji Fil- graf z Tadeuszem Wybultem. „Moim zda- mowej, później dla Poltelu” – zwierza się (Januszem), Wajdą, Zanussim. niem był on jedną z największych postaci pan Tadeusz (od 1972 roku członek SFP). w polskiej scenografii filmowej” – mówi Pierwszy materiał przywiózł z wyprawy pan Maciej. We wspólnym dorobku arty- archeologicznej prof. Kazimierza Michałow- stów jest Wesele Wajdy (dzielili się nagrodą skiego na Krym. Był w Afryce, Azji, w latach za scenografię naL ubuskim Lecie Filmo- 1979-82 przebywał na placówce w Berlinie wym w Łagowie), są filmy Janusza Majew- Wschodnim. W czasie pracy w Telewizji skiego Lokis i Zaklęte rewiry oraz Krzysz- ukończył na UW Studium Dziennikarskie, tofa Zanussiego: Życie rodzinne, Za ścianą, a potem został jego wykładowcą (Pracowni Tadeusz Roman Barwy ochronne. Telewizyjnej). Zasłynął głównie jako autor Lata 70. to także czas dwóch widowi- zdjęć do ponad 50 telewizyjnych filmów skowych filmów z wielkimi wnętrzarskimi dokumentalnych, w tym wielu w reżyse- osiągnięciami Putowskiego – Sanatorium rii zmarłej w 2017 Joanny Wierzbickiej. pod Klepsydrą Hasa i Ziemi obiecanej Wajdy. „Montażystki twierdziły, że nakręcone „W pierwszym przeważały wnętrza budo- moją ręką materiały były rozpoznawalne, wane, więc dekorując je, polegałem w dużej Pół wieku ale ja starałem się nie narzucać własnego mierze na własnej wyobraźni. W drugim spojrzenia, tylko wydobyć piękno już zaś wnętrza naturalne, co narzucało mi tkwiące w tym, co filmowałem. Najle- ich wystrój, a znajomość historii sztuki piej czułem się w estetyce czarno-bia- podsuwała rozwiązania” – porównuje pan z telewizją łej” – wyznaje operator. Robiąc dokrętki Maciej. „Putowski jest mistrzem rekon- filmowe do spektakli Teatru Telewizji, strukcji historycznych wnętrz rezyden- pracował z tak wybitnymi reżyserami, cjonalnych. Uosabia niebywałą wiedzę, Autor zdjęć, głównie do filmów jak Jerzy Antczak, Adam Hanuszkiewicz, dociekliwość, ale również wyrafinowany Olga Lipińska. Nastrojem dokrętek utra- gust, smak i znajomość rzeczy w wielu dzie- dokumentalnych, reportaży, programów fiał w nastrój scen ze studia. dzinach. To po prostu człowiek renesan- „Tadeusz był dla nas autorytetem. Nigdy sowy!” – mówi scenografka Ewa Braun. informacyjnych i publicystycznych oraz nie odmawiał odpowiedzi na pytania Maciej Putowski Jako scenograf nasz laureat debiutował fachowe, którymi my, młodsi operato- w 1970 Brzeziną Wajdy. W tym charakterze dokrętek w spektaklach Teatru Telewizji. rzy, go zasypywaliśmy. Bronił naszych pracował też m.in. z Witoldem Leszczyń- materiałów przed nieraz absurdalnymi aciej Maria Putowski uro- od działaczy ZMP. Dostał się do warszawskim i Jerzym Hoffmanem. W dorobku złowiek z kamerą i barwna postać finansowym WFD, posłał mnie tam do zarzutami różnych oficjalnych »czynni- dził się 9 czerwca 1936 roku skiej PWST, lecz po dwóch latach przeniósł ma filmy zachodnioniemieckie oraz liczne nierozerwalnie związana z War- pracy w księgowości. Był rok 1949. W tym ków«, które nie miały pojęcia o robocie w Warszawie. W rodzinnym, się na II rok historii sztuki na UW. Studia spektakle sceniczne i telewizyjne, głównie szawą. Tu 26 stycznia 1929 roku czasie produkcja filmów dokumental- filmowej” – mówi Andrzej Żydaczew- inteligenckim domu dorastał ukończył w 1961 roku. Poznał Franciszka w reżyserii Krystyny Jandy. „Maciek to Tadeusz Roman przyszedł na nych przenosiła się z Łodzi do Warszawy. ski. Hubert Waliszewski (również ope- Motoczony obrazami i rzeźbami. Przedmioty Starowieyskiego. To za jego namową został najlepszy »wnętrzarz« w Polsce. Jego wie- Cświat. Tu podczas okupacji hitlerowskiej Przeprowadzano operatorów, ale bez asy- rator) potwierdza: „Tadeusz był bardzo z przeszłości, w tym dzieła sztuki, wypełniły dekoratorem wnętrz w filmach. W 1966 trafił dza o historii sztuki, meblach, upięciach wstąpił w szeregi AK, brał czynny udział stentów, bo brakowało dla nich miesz- koleżeński. Pracując w Poltelu, pisał bro- jego życie zawodowe. Chciał studiować archi- na plan Całej naprzód Stanisława Lenartowi- w oknach, sztućcach, porcelanie, broni, w konspiracji i powstaniu warszawskim. kań. Potrzebni byli asystenci miejscowi. szury o sprzęcie telewizyjnym, które tra- tekturę, ale były czasy stalinowskie. „Z takim cza. Scenografami byli Jan Grandys i Tade- mundurach, obyczajach itp. jest nieoce- „Po wojnie, zdawszy maturę i mając za Zgłosiłem się na to stanowisko, ciekaw- fiały także do Szkoły Filmowej w Łodzi. pochodzeniem społecznym nie da się budo- usz Kosarewicz. Starowieyski projektował niona” – mówi artystka. sobą nieudany start na stomatologię, za sze niż księgowość. Zostałem asystentem Mimo dramatycznych przeżyć z czasów wać socjalistycznej ojczyzny. Wy, Putow- kostiumy. Wkrótce Lenartowicz powierzył Maciej Putowski 15 lat wykładał sceno- namową ojca zacząłem studia w SGPiS. operatora Franciszka Fuchsa. Tak zaczęła wojny i stalinizmu, pozostał człowiekiem ski, możecie co najwyżej studiować aktor- Putowskiemu dekorację wnętrz w nowe- grafię w PWSFTviT w Łodzi. Od 1974 roku Nie przykładałem się do nauki, więc ojciec, się moja przygoda z kinem” – mówi Tade- przyjaznym innym ludziom, wesołym

Fot. Borys Skrzyński/SFP stwo, żeby potem »robić miny«” – usłyszał lach telewizyjnych według klasyki litera- należy do SFP. wykorzystując znajomość z dyrektorem usz Roman. i dowcipnym”. Fot. Borys Skrzyński/SFP

6 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 7 Nagrody SFP Witold Sobociński Leszek Wronko

z Mieczysławem Jahodą i Jerzym Lipma- nem, a przede wszystkim z Jerzym Wój- cikiem i Wiesławem Zdortem przy Fara- onie Jerzego Kawalerowicza, gdzie starał Weteran mikrofonu Kino i jazz się zdynamizować kamerą majestatyczną opowieść. Leszek Wronko Ręce do góry Jerzego Skolimowskiego Jeden z ostatnich Autor zdjęć do takich arcydzieł, jak (1967) to pierwszy fabularny film kinowy ze zdjęciami Sobocińskiego – czarno-białymi polskich Wesele, Sanatorium pod Klepsydrą, i nowatorskimi. „Wyniesiona z jazzu umie- jętność improwizacji pozwalała mi w kinie filmowców, Ziemia obiecana. Pracował improwizować kamerą, pokazywać świat inaczej, ciekawiej” – mówi operator. Ręce którzy byli z najlepszymi. Z zamiłowania jazzman. do góry obejrzał Andrzej Wajda i zapro- sił Sobocińskiego do współpracy przy fil- związani itold Sobociński urodził się całością, na którą obok zdjęć składają się mie Wszystko na sprzedaż. Barwne zdjęcia 15 października 1929 roku też inne elementy” – mówił w wywiadzie zachwyciły widzów i krytyków. z kinematografią w Ozorkowie. W młodo- dla „Magazynu Filmowego”. W latach 70. – w Życiu rodzinnym Zanus- ści miał dwie pasje – sport „Sobociński nie zajmował się samym siego, Trzeciej części nocy Andrzeja Żuław- w okresie Wi jazz. W czasie studiów na Wydziale Ope- obrazem, angażował się w film, był jego peł- skiego, Weselu i Ziemi obiecanej Wajdy oraz ratorskim PWSF w Łodzi grał na perku- noprawnym współautorem. Później zaczął w Sanatorium pod Klepsydrą Wojciecha międzywojennym sji i puzonie w zespole Melomani, do któ- nauczać i znów uczył, jak robić filmy, a nie Jerzego Hasa – Sobociński osiągnął mistrzo- rego nawiązał film Był jazz (1981) z jego jak je fotografować. W tym był niezwykły” – stwo w posługiwaniu się kolorem i kamerą i pracowali zdjęciami, w reżyserii Feliksa Falka. Studia wspomina Krzysztof Zanussi. jako aktywnym narratorem. „W opowiada- ukończył w 1955. „Moje etiudy studenckie Po przenosinach do Warszawy Sobociń- niu historii ruchliwymi obrazami poma- w niej po wojnie. wyrobiły we mnie umiejętność opowiadania ski początkowo zatrudnił się w „Czołówce”. gało mi poczucie rytmu, które wyrobił we historii nie samą kamerą, ale filmem jako W fabule, jako operator kamery pracował mnie jazz” – przyznaje. W dorobku ma Zdjęcia do Ziemi obiecanej zrobił z Edwar- dem Kłosińskim i Wacławem Dybowskim. ponad 90 filmów. Witold Sobociński Kiedy fotografował surowe dramaty polityczne – Śmierć prezydenta Jerzego Kawa- eszek Wronko urodził się w Sokółce nych piosenek Leonarda Buczkowskiego ków Aleksandra Forda (1960), a zgroma- lerowicza czy Skargę Jerzego Wójcika – 4 lutego 1923 roku. Jego ojciec (1946) – zaadaptować halę sportową przy dzone przy niej doświadczenia wykorzystał powściągał barwy i kamerę. Inne ważne był właścicielem warszawskiego ulicy Łąkowej w Łodzi na atelier Wytwórni w jednej z kolejnych – Panu Wołodyjow- filmy polskie z dorobku Sobocińskiego – od kina Colosseum. W tym samym Filmów Fabularnych. Na planie Zakazanych skim Jerzego Hoffmana (1969). B„ ardzo 1974 roku członka SFP – to Szpital Przemie- Lbudynku urządził mieszkanie dla rodziny, piosenek i trzech innych filmów Wronko dobrze wspominam współpracę z Lesz- nienia Edwarda Żebrowskiego, O-bi, o-ba. pod którym mieściło się studio Wytwórni pełnił funkcję mikrofoniarza. Przy Skarbie kiem Wronko, zawsze przygotowanym Koniec cywilizacji Piotra Szulkina, Widziadło Filmowej „Falanga”. Leszek przyglądał się Buczkowskiego (1948) był już II operato- do zdjęć fachowcem i wrażliwym artystą. Marka Nowickiego i Wrota Europy Jerzego tam kręceniu filmów niemych i dźwięko- rem dźwięku. W latach 1949-1953 pra- Imponował mi wiedzą o dźwięku, ale też Wójcika. Z zagranicznych: Przygody Gerarda wych. „Poczynione wówczas obserwacje cował nad z górą 40 filmami w Oddziale twórczym myśleniem o tym, jak go nagry- Jerzego Skolimowskiego, Morderstwo w Cata- bardzo mi się przydały, kiedy zostałem Dubbingowym łódzkiej WFF. „Nagrywa- wać” – mówi Hoffman. mount Krzysztofa Zanussiego, Piraci i Fran- operatorem dźwięku” – mówił w wywia- nie polskich wersji językowych wiele mnie W pierwszej połowie lat 70. XX wieku tic Romana Polańskiego. dzie dla kwartalnika „FilmPro”. nauczyło, w szczególności pracy z dia- Leszek Wronko – od 1974 roku członek Wśród ponad 20 trofeów Sobocińskiego Dzięki wsparciu współwłaściciela logiem” – powiedział we wspomnianym SFP – znalazł się wśród pionierów stereo- jest kilka za całokształt twórczości, m.in. „Falangi” Stefana Dękierowskiego Leszek wywiadzie. fonii sześciokanałowej w polskim kinie. Nagroda American Society of Cinemato- Wronko rozpoczął pod koniec drugiej Na plan zdjęciowy Leszek Wronko wró- Udźwiękowił tą metodą szerokoformatowe graphers. Od 1980 roku prof. Witold Sobo- wojny światowej pracę w łódzkiej bazie cił w 1954 roku, debiutując jako I operator (70 mm) kopie Pana Wołodyjowskiego, ciński wykłada w Szkole Filmowej w Łodzi. Wytwórni Filmowej Wojska Polskiego. dźwięku filmem Marii Kaniewskiej Nieda- Ziemi obiecanej (wspólnie z Krzysztofem Ponadto angażuje się w tworzenie rekon- Asystował przedwojennym dźwiękow- leko Warszawy. Jego dorobek powiększał Wodzińskim), Hubala Bohdana Poręby, strukcji cyfrowych polskiej klasyki filmowej. com: Józefowi Bartczakowi, Janowi Radli- się do roku 1988. Są w nim m.in. tak gło- Gniazda Jana Rybkowskiego (wspólnie „Witek Sobociński! Jeden z największych czowi i Stanisławowi Urbaniakowi pod- śne filmy, jak: Cień Jerzego Kawalerowi- z Jerzym Blaszyńskim) oraz Kazimierza operatorów w historii ostatniego ponad czas zdjęć do Polskiej Kroniki Filmowej. cza, Lotna, Niewinni czarodzieje i Ziemia Wielkiego Petelskich (wspólnie z Leonar- półwiecza Polski, Europy i – nie bójmy się Zajmował się sprzętem filmowym pozy- obiecana Andrzeja Wajdy, Ogniomistrz dem Księżakiem). wielkich słów – świata. Nazwisko Sobociń- skanym w Niemczech w ramach repara- Kaleń Ewy i Czesława Petelskich, Roman- W rozmowie z „FilmPro” powiedział ski zaprzecza powiedzeniu, że jak się Pan cji wojennych. Wkrótce przeniósł się do tyczni Stanisława Różewicza, Poszukiwany, coś, co można by uznać za jego credo: „Dla Bóg przy rodzicach wysili, to przy dzieciach Filmu Polskiego, który zajął się produk- poszukiwana Stanisława Barei, Aria dla mnie podstawowym kryterium oceny pracy odpoczywa. Dowody? Wybitny operator – cją filmów fabularnych. To dzięki m.in. atlety Filipa Bajona, Cudzoziemka Ryszarda dźwiękowca jest czytelność dźwięku w fil- syn Piotr – i radzący sobie świetnie w tym Leszkowi Wronko zdążono przed rozpo- Bera, Kornblumenblau Leszka Wosiewicza. mie”. Tę samą zasadę wyznaje jego syn, fachu wnukowie, Piotr junior i Michał” – częciem zdjęć do pierwszego po wojnie Wronko był operatorem dźwięku pierw- również znany operator dźwięku, Marek

Fot. Borys Skrzyński/SFP podsumowuje Daniel Olbrychski. polskiego filmu fabularnego – Zakaza- szej polskiej superprodukcji – Krzyża- Wronko. Fot. Jacek Czerwiński/SFP

8 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 9 Nagrody SFP Bronisław Zeman Franciszek Pieczka

ronisław Zeman urodził się 2 ról filmowych wymieńmy jesz- kwietnia 1939 roku w Starej Wsi. cze Haratyka w Słońce wschodzi „Od dziecka lubiłem rysować i ta raz na dzień Kluby, Sierszę z Perły pasja zdeterminowała moje dal- Dla dorosłych w koronie Kutza, Czepca z Wesela Bsze życie” – wyznaje. Ukończył Liceum Zi Mullera z Ziemi obiecanej Wajdy, Bedna- Technik Plastycznych w Bielsku-Białej rza z Blizny Kieślowskiego, Cygę z Matki i dostał się na ASP w Krakowie. W paź- i dla dzieci Królów Zaorskiego. Na scenie Pieczka stwo- dzierniku 1958 podjął pracę w Studiu rzył pamiętne kreacje – kolejno w Teatrach: Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Ludowym w Nowej Hucie, Starym w Krako- Debiutował w 1967 Papierosem, satyrą na Od blisko 60 lat związany ze wie, Dramatycznym i Powszechnym w War- nałogowych palaczy. „Zająłem się tematyką szawie – m.in. w „Myszach i ludziach”, obyczajową w ujęciu satyrycznym, ukazują- Studiem w Bielsku-Białej. Reżyser „Dziadach”, „Rewizorze”, „Woyzecku, „Locie cym człowieka z licznymi wadami, śmiesz- nad kukułczym gniazdem”, „Antygonie”, nego, zagubionego, żyjącego w pośpiechu. lub współreżyser 75 filmów i seriali. „Kartotece”. W teatrach pracował ze Sku- Śmiech jest potrzebny jako rodzaj higieny szanką, Krasowskim, Swinarskim, Szajną, psychicznej” – tłumaczy reżyser. Zrealizo- Autor bądź współautor 80 scenariuszy Hübnerem, Kutzem, Jarockim. „Masowa wał kolejne obrazy satyryczne: Pieniądz, widownia kojarzy Pieczkę z ciepłymi, szla- Balast, Mini, Pan nie wie, kim ja jestem oraz 70 opracowań plastycznych. chetnymi postaciami, które często grał w fil- i pokazany w Cannes Fair play. mach i telewizyjnych serialach. Sceniczne W 1974 ukończył zaocznie reżyserię emploi uzupełnia ten wizerunek i oddaje w PWSFTviT w Łodzi. Z czasem filmom skalę talentu aktora. Pieczka z równym dla dorosłych, nie rezygnując zupełnie powodzeniem grał bowiem »bożych sza- z humoru (przykładem 8 i ¾), coraz czę- leńców«, jak i okrutnych despotów” – napi- ściej nadawał tonację serio. „Interesowały sała na portalu culture.pl Monika Mokrzyc- mnie problemy psychiki, nietolerancji, ka-Pokora. „Każda moja rola miała inny Franciszek Pieczka przemocy, tyranii” – wyznaje. Tematy te wymiar i inny ciężar gatunkowy. Wrażliwy poruszył w tytułach: Knock down, Stu- Matis z Żywota Mateusza Leszczyńskiego dium, Wilki, Historia nie z tej ziemi, czyli różni się od twardego Haratyka u Kluby, Zielone Ludziki, Igraszki w parku, Karam- a obaj nie przypominają Jańcia Wodnika, bol, Zielony dywersant, Folk story. „Szcze- tytułowego bohatera filmu Jana Jakuba Kol- gólnie lubię miniserię o zielonym dywer- skiego. Jańcio ma bowiem dwie natury, dwie sancie z lat 1979-1985. Jej bohaterem jest osobowości” – mówi Franciszek Pieczka. Śląska dziwny ludzik, który doznaje aktów prze- Urodził się 18 stycznia 1928 roku mocy i wychodzi z nich obronną ręką. w Godowie na Górnym Śląsku. Bakcyla Film z tej serii dostał I nagrodę w Espinho. teatru połknął w Zespole Rapsodycznym Karambol – III nagrodę na Festiwalu Fil- przy Wojewódzkim Domu Kultury w Kato- solidność mów Autorskich w Krakowie. Są to obrazy wicach. Aktorem został na przekór ojcu, autorskie, z moim scenariuszem, sceno- który chciał, aby jego syn miał konkretny grafią, sposobem animacji. Ich tematyka zawód. W 1954 Franciszek ukończył PWST Rolą Gustlika w serialu Czterej odnosi się też do rzeczywistości PRL” – w Warszawie. Wtedy też rozpoczął karierę mówi Zeman. sceniczną w Teatrze Dolnośląskim w Jele- pancerni i pies zdobył popularność. Pociągała go twórczość dla dorosłych, niej Górze i filmową – epizodem w Pokole- ale większość produkcji Studia stano- niu Wajdy. Grał w kilku ważnych filmach Rolami z Żywota Mateusza, Austerii, wiły tytuły dla widza dziecięcego, więc Bronisław Zeman z wczesnych lat 60., np. w Matce Joannie od włączył się w ich realizację. Uczestniczył Aniołów Kawalerowicza i Rękopisie znale- Jańcia Wodnika i także teatralnymi, w powstaniu pierwszego polskiego pełno- zionym w Saragossie Hasa. Swoją pierwszą metrażowego filmu animowanego: Wielkiej wywać, konstruować historię” – wyjaśnia. pracy np. Janusza Stannego czy Andrzeja wielką kreację na ekranie kinowym stwo- dowiódł, że jest aktorem wybitnym. podróży Bolka i Lolka oraz seriali: Kangu- Zeman należy do SFP od 1967 roku. Czeczota. Każdy swój utwór cyzelował rzył w 1967, w Żywocie Mateusza – debiu- rek Hip‑Hop, Pampalini łowca zwierząt, Otrzymał szereg nagród i wyróżnień na dopóty, dopóki nie nadał mu właściwego cie Witolda Leszczyńskiego, gdzie przej- Jego prostolinijność i szlachetność pozwa- i filmach Kolskiego, m.in. Historii kina Kapitan Kliper, Kuba i Śruba. wielu festiwalach. Najwyżej ceni sobie blasku. Nigdy nie szedł na łatwiznę” – mująco zagrał tragiczną postać wiejskiego lały mu nie wdawać się w rozgrywki śro- w Popielawach, Jasminum, Sercu, serduszku. Zeman posługuje się techniką klasycz- Nagrodę Specjalną Jury w Annecy z 1973 mówi Giersz. „Zeman imponuje wyczu- pomyleńca. dowiska artystycznego. Przyszedł do niego W kinach jest teraz nowy obraz z jego nej animacji rysunkowej, wycinankowej za film Och! Och! W 2008 został odzna- ciem znaczenia ruchu, jego kreacyjności „Nie uważam aktorstwa za posłannictwo. ze swoją śląską kulturą solidnej pracy” – udziałem – Syn Królowej Śniegu Roberta i animacji przedmiotów, niekiedy też tzw. czony Złotym Medalem Zasłużony Kultu- i wagi. W autorskich dokonaniach reżysera Chcę poruszyć widza. Dotrzeć do niego mówi Kazimierz Kutz. Wichrowskiego. żywym planem z udziałem aktorów nie- rze – Gloria Artis. Wciąż reżyseruje i zdo- dominuje skrót myślowy, metafora, czasem poprzez emocje granej postaci, a więc jej nie Franciszek Pieczka – odznaczony Kolski powiada tak: „Świat ma swoje zawodowych. „Poszukując pomysłów na bywa trofea. „Bronek uważa, że polski alegoria. W czasach słusznie minionych przeintelektualizować. Do każdej roli sta- Orderem Orła Białego i Złotym Meda- parametry: szerokość geograficzną, długość film, zazwyczaj wychodzę od rysunku, od film animowany powinien być odbiciem odważnie i dowcipnie komentowały one ram się wnieść też coś z własnego doświad- lem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis, geograficzną i… Franciszka Pieczkę. Ten skojarzeń które mi podsuwa, od sytuacji, rodzimej plastyki współczesnej. To cenne naszą rzeczywistość” – dodaje dyrektor czenia życiowego” – wyznaje Franciszek laureat Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł trzeci wskaźnik powinien być uwzględniony którą widzę oczyma wyobraźni. Potem twierdzenie konsekwentnie realizował Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku- Pieczka. „Franek jest mi bardzo bliski, za Osiągnięcia Życia, od 1988 roku czło- w GPS-ach jako miara skromności, ser-

Fot. Borys Skrzyński/SFP zapisuję temat i zaczynam go rozbudo- w swych pracach. Zapraszał do współ- -Białej, Andrzej Orzechowski. zwłaszcza, że obaj pochodzimy ze Śląska. nek SFP – ostatnio grał w serialu Ranczo deczności, ludzkiego ciepła i życzliwości”. Fot. Borys Skrzyński/SFP

10 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 11 WYDARZENIA Europejskie Nagrody Filmowe

to nie jest powód do darcia szat. i zjednoczone niż nasze filmowe wybierało jeden z trzech nomi- ska (najlepsze kostiumy za obraz Katarzyna Lewińska, Maria Trzeba pamiętać, że w amerykań- w Europie. Dzięki EFA lepiej się nowanych filmów do swojej na- Pokot). A jakby tego było mało, Schrader, Agnieszka Holland skiej kampanii oscarowej startują rozumiemy nawzajem, wszyscy grody. Odebrał ją Fatih Akin za w plebiscycie 30-lecia na Najlep- i Anna Zamecka filmy z całego świata. komunikujemy się w języku an- Goodbye Berlin. Akademikom szy Film bezapelacyjnie wygrał To wszystko nie oznacza jed- gielskim. Wspieramy różnorod- zależy także, by nominowane Paweł Pawlikowski, którego Ida nak, że tzw. europejskie Oscary ność. To nasza wielka siła”. tytuły obejrzało jak najwięcej uzyskała aż 29 proc. głosów, a na nie odgrywają bardzo ważnej Wciąż jednak największym fanów kina, a nie tylko ludzie drugim miejscu uplasował się roli w integracji środowiska, po- wyzwaniem dla Akademii jest z branży. Temu z kolei służy gło- Krótki film o zabijaniu Krzysz- zyskiwaniu nowej, młodej pu- pozyskiwanie europejskich ryn- sowanie publiczności (People tofa Kieślowskiego z wynikiem bliczności, promowaniu talentów ków kinowych, zdominowanych Choice Award), która w tym ro- 14 proc. Obsypany nagrodami oraz zdobywaniu europejskich przez amerykańskie blockbu- ku wybierała swój film z 9 nomi- w ubiegłym toku Toni Erdmann i światowych rynków dla kina stery, dla kina artystycznego nowanych. Nagrodę otrzymało Maren Ade musiał się zadowolić artystycznego. Jubileusz 30 lat ze Starego Kontynentu. To nie Pożegnanie z Europą w reżyserii zaledwie 3 proc. Mamy się zatem istnienia Europejskich Nagród przypadek, że tegoroczny laureat Marii Schrader. z czego cieszyć. Filmowych skłania do refleksji w kategorii Najlepszy Film – The „Gala Nagród EFA powinna Jednak tę radość przyćmiła i podsumowań. Square Rubena Östlunda – ma wywoływać takie same emocje polityka i lęk przed zagrożenia- W 1988 roku tytuły europej- już na swoim koncie Złotą Pal- i odzew jak amerykańskie Osca- mi dla wolności artystycznej oraz skie miały bardzo słabą reprezen- mę canneńską, a nominowana do ry albo Konkurs Piosenki Euro- nacjonalizmami, nietolerancją tację w kinach na kontynencie tej nagrody Dusza i ciało Ildikó wizji” – uważa Ivan Hronec, szef i skrajnie prawicowymi ideolo- i na świecie, dlatego grupa 40 Enyedi zdobyła Złotego Niedź- Film Europe Media Company. – giami, które opanowują całą Eu- filmowców postanowiła powo- wiedzia w Berlinie. Paradoksalnie „Powinno się zwiększać prestiż ropę. Wim Wenders, prezydent łać Europejskie Towarzystwo Fil- to nie wystarczyło, by oba te zna- i lepiej nagłaśniać narodowe se- Akademii, przywołał słynne zda- mowe. Pierwszym prezydentem komite filmy znalazły szeroki od- lekcje kandydatów do nominacji nie Krzysztofa Kieślowskiego, został Ingmar Bergman, a pierw- zew wśród widzów europejskich oraz zapraszać więcej gwiazd. To pierwszego laureata Europej- szym przewodniczącym Wim i światowych. Nagrody i nomi- z pewnością przyciągnie bardziej skiej Nagrody Filmowej z 1988 Wenders. Dwa lata później nacje EFA mają w tym pomóc. masową publiczność”. roku, który wyraził przekona- zmieniono nazwę na Europej- I nie tylko to. European Film Deszcz nagród dla Polaków nie, że Polska leży w Europie. ską Akademię Filmową (Euro- Academy stawia na młodych wi- w tym roku sprawił, że o gali było Przypomniał także słynną już pean Film Academy). To miała dzów, ich edukację, zaangażowa- w Polsce głośniej, choć nie tak, anegdotę o tym, jak to on, Kie- być przestrzeń dla filmowców nie w dobre kino oraz na jego jak przed rokiem, kiedy odby- ślowski i Mastroianni spotkali się ze Wschodu i Zachodu Euro- promocję w social mediach. Od wała się we Wrocławiu. Obok w toalecie podczas gali w 1988. Siła w różnorodności! py, miejsce, gdzie mogliby się kilku lat działa Young Audience Twojego Vincenta ze statuetką Jeden miał problemy z pęche- zy Europejska Nagro- spotykać i wymieniać doświad- Award. W tym roku około 2000 wyjechały z Berlina: Anna Za- rzem, inny nerwowo mył ręce, da Filmowa dla peł- To była już 30. ceremonia wręczenia czenia. Nie było jeszcze wtedy młodych ludzi w wieku od 12 do mecka za Komunię (najlepszy do- a Mastroianni wyskakiwał na nometrażowej ani- systemu koprodukcji. Dopiero 14 lat z 31 europejskich krajów kument) oraz Katarzyna Lewiń- papierosa. I o takiej małej wspól- macji malarskiej Twój Europejskich Nagród Filmowych. W Berlinie powstawał Eurimages. Istniała nej, niekoniecznie efektownej, CVincent w reżyserii Doroty Ko- ogromna potrzeba prezentowa- ale swojskiej Europie, która łą- bieli i Hugh Welchmana pomo- 9 grudnia nie zabrakło polskich laureatów nia obrazów europejskich poza czy, a nie dzieli – marzyć miał że w zdobyciu Oscara? Zdaniem krajami ich pochodzenia. Po- Kieślowski. znawców przedmiotu, większe zarówno w kategoriach branżowych, jak wołano European Film Distri- „Nie dajmy sobie odebrać Eu- znaczenie dla decyzji Amery- bution Office, przemianowany ropy” – zaapelował 30 lat później, kańskiej Akademii Filmowej i plebiscytach publiczności. potem na European Film Pro- podczas gali rozdania nagród ma nominacja tej polsko-bry- motion, a Komisja Europejska EFA 2017, Wenders. – „Obyśmy tyjskiej koprodukcji do Złotych te nagrody nie przekładają się na wej animacji, i w takiej też zdo- tu. Zaledwie kilka z nich: Życie utworzyła MEDIA Programme. nie musieli powrócić do mrocz- Globów. szerokie grono odbiorców i ludzi był tzw. europejskiego Oscara, jest piękne Roberta Beniniego, Dziś już nikt nie wyobraża sobie nych czasów, kiedy Europę znów „Owszem, Europejska Nagro- spoza europejskiej branży filmo- to jednak porównując 30 laure- Wszystko o mojej matce Pedra funkcjonowania poza tą siecią. podzielą mury, granice, agresja. da Filmowa dla najlepszego filmu wej” – skomentował dla „Screen atów European Film Award za Almodóvara, Życie na podsłuchu „Wszyscy czujemy się jej Na nas artystach ciąży odpowie- roku pomogła podtrzymać zain- Daily” Jan Naszewski, szef New najlepszy film, z listą tych szczę- Floriana Henckela von Donner- członkami. Koprodukcje stały dzialność za teraźniejszość i przy- teresowanie Idą Pawła Pawlikow- Europe Film Sales. śliwców, którzy przez ostatnie 30 smarcka, Wielkie piękno i Mło- się codziennością” – zapewnia szłość. Europa nie jest proble- skiego czy Młodością Paola Sor- Wprawdzie Twój Vincent nie lat otrzymali Oscary dla filmu dość Paola Sorrentina, Miłość Marion Döring, dyrektor EFA. – mem, lecz najlepszym rozwią- rentina, które ostatecznie dostały ubiega się o statuetkę w kategorii nieanglojęzycznego, wynik nie Michaela Hanekego i Ida Paw- „Nie wydaje mi się, aby jakikol- zaniem”. Oscara w kategorii filmu niean- Najlepszy Film Nieanglojęzycz- wypada najlepiej dla artystycz- ła Pawlikowskiego do statuetki wiek inny przemysł czy środowi- Dorota Kobiela i Hugh Welchman

Fot. Daniel Hinz/European Film Award glojęzycznego, ale tak naprawdę ny, ale w kategorii pełnometrażo- nych hitów Starego Kontynen- EFA dołączyło Oscara. Jednak sko było bardziej zintegrowane Mariola Wiktor Fot. Daniel Hinz/European Film Award

12 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 13 WYDARZENIA 40-lecie WRiTV

nym… „Rzecz jasna, najważ- niejsza jest tu funkcjonalność, spełnianie wymogów dydaktyki audiowizualnej na najwyższym poziomie” – mówi prof. Dokto- rowicz. –„Mamy zabezpieczone Jubileusz środki na 2018 na mocy umowy UŚ z ministerstwem, to fundusze przeznaczone na sprzęt”. Potencjał szkoły, jej pozycja jako ośrodka edukacji audiowizualnej są imponujące, nasuwa się w tranzycie refleksja o przyszły kształt pro- wadzonej tu dydaktyki, o ewen- W tym roku mija 40 lat Wydziału Radia tualne zwiększenie naboru lub powołanie nowych kierunków… i Telewizji im Krzysztofa Kieślowskiego na „Obecnie studiuje po 10 osób na roku na reżyserii i na realizacji Uniwersytecie Śląskim. To uczelnia, jeśli obrazu oraz około 40 na kierunku organizacji produkcji. Na stu- chodzi o wykładowców i absolwentów, równie diach podyplomowych około 50 osób” – podsumowuje dziekan zasłużona jak Szkoła Filmowa w Łodzi. Wydziału. –„Należy uczciwie roz- ważyć, ilu absolwentów rocznie jest potrzebnych na rynku pracy. Anita Skwara Poza tym – to studia kosztowne, oczywiście mamy tak waż- ieślowski, Kutz, Że- sałam obszerniej w „Magazynie dziale trzeba przejść trudny, wie- Wielofunkcyjne patio ną dla nas dotację PISF, około browski, Zanussi, Ba- Filmowym” 2016 nr 3). Jubile- lostopniowy egzamin. Kolejny 350-400 tys. Przeznaczana jest jon, Dziworski, Stuhr, uszowy rok toczy się w szcze- filar – to nasza polityka kadro- głównie na dofinansowanie etiud, Dejczer, Fidyk, Wo- gólnym kontekście – szkoła wła- wa. Od lat trzymam się z żelazną Autorami projektu wyłonio- które są naszą dumą i wizytów- Ksiewicz, Pieprzyca, Rosa, Siko- śnie przeprowadza się do nowej, konsekwencją zasady zatrudnia- nego w zorganizowanym przez ką. Nie przewiduję zwiększenia ra…Jakimowski, Łazarkiewi- spektakularnie zaprojektowanej nia na etatach dydaktycznych SARP konkursie jest warszaw- naboru – z troski o utrzymanie czowie, Zmarz-Koczanowicz, i znakomicie wyposażonej sie- czynnych twórców – o impo- ska Grupa 5 Architekci i studio poziomu i zapewnienie studen- Koszałka, Antoniak, Wrona, dziby w centrum Katowic. Jej nującym dorobku i ogromnej BAAS z Barcelony. Przy realiza- tom dobrego startu przez rzetel- Smoczyńska, Bielawska, Cze- uruchomienie jest zwieńcze- praktyce. To ma swój wyraz m.in. cji współpracowało katowickie ne wykształcenie. Nie planujemy kaj, Matuszyński, Domalewski, niem ogromnego wysiłku orga- w tym, że Wydział podczas ewa- Biuro Projektowe Małeccy. No- również otwierania nowych kie- Maślona… Rozdziały kolejnej nizacyjnego, finansowego i po- luacji otrzymał kategorię »A« wa siedziba to przestrzeń niejako runków, np. aktorstwa. Są pewne książki o „Wczoraj i Dzisiaj” pol- dziwu godnej determinacji wielu i był brany pod uwagę przy ewa- „wyrzeźbiona” w materii, która plany dotyczące studiów pody- skiego kina? Potencjalnie – tak. osób i instancji – z kierującą ca- luacji na »A+«, czyli najwyższą jest ikonicznym zapisem Śląska plomowych – zarówno o profi- Ze wspólnym mianownikiem, łym przedsięwzięciem dziekan akademicką kategorię. Pamiętaj- w architekturze. Wszechobecny lu artystycznym, jak i technolo- jaki dla tej sekwencji świetnych WRiTV, prof. dr hab. Krystyną my, że znajdujemy się w struktu- klinkier poprzerastany stuletnią gicznym, jednak generalnie za- nazwisk stanowi WRiTV im. Doktorowicz na czele. rze uniwersyteckiej jako wydział cegłą dawnej fabryki żarówek, mierzamy kontynuować dotych- Krzysztofa Kieślowskiego UŚ o artystycznym profilu kształce- która została tu wchłonięta jako czasową strategię dydaktyczną. w Katowicach. Byli i są wykła- Perspektywy nia, a tu efekty ewaluacji są nie- „budynek w budynku”, rozległe, Osiągnięcia artystyczne naszych dowcami albo niegdysiejszymi rozwoju zwykle istotne – przekładają się wielofunkcyjne patio, wielki taras studentów i absolwentów spekta- studentami, albo jednym i dru- „Jesteśmy Wydziałem w tranzy- także na tryb finansowania. UŚ jako otwarte studio fotograficzne, kularnie ją legitymizują”. gim (jak Lang, Rosa, Koszałka, cie – mówi prof. Doktorowicz – jest naszym macierzystym śro- sala kinowa, biała biblioteka i – Pieprzyca, Matuszyński) kato- fenomen tego miejsca i środo- dowiskiem i w tej chwili z dumą czarny fortepian w holu wejścio- Jaka szkoła, wickiej szkoły, która właśnie wiska w chwili obecnej budowa- i satysfakcją lokujemy się w na- wym... Forma obiektu zachwyca tacy absolwenci obchodzi jubileusz 40 lat dzia- ny jest przez kilka elementów: szej nowej siedzibie, zwiększając nie tylko studentów, którzy oczy- W tym, wyjątkowym dla szkoły łalności (o okolicznościach po- pierwszy z nich to nasi studenci. potencjał zarówno Wydziału, jak wiście zainteresowani są przede Sala kinowa momencie w sposób naturalny

Fot. Ryszard Czernow wstania i historii Wydziału pi- Aby dostać się na studia na Wy- i całej uczelni”. wszystkim zapleczem technicz- chce się mówić o perspektywach Fot. Ryszard Czernow

14 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 15 WYDARZENIA 40-lecie WRiTV

tego miejsca i środowiska. Ka- da: „Miałem blisko, mieszkałem Nowa siedziba, towicka filmówka od czterech wtedy w Krakowie i nie chciałem nowa era dekad jest jednym z filarów pol- się przenosić gdzieś dalej. Dlate- Dla Michała Rosy, który w 1992 skiej kinematografii, tu wcho- go nie zdawałem do Łodzi, za to ukończył w Katowicach studia re- dzą w świat kina ci, którzy już za dwa razy do Katowic. Widziałem żyserskie, przenosiny, ów transfer moment wyznaczają w nim no- świetne filmy z Wydziału, m.in. Wydziału do nowej siedziby ma we ścieżki i współtworzą pejzaż obraz Człowiek Magnes Marci- wymiar symboliczny: „To ele- polskiej sztuki filmowej. na Wrony i czułem, że legenda ment przyszłości polskiego kina, Reżyser Ostatniej Rodziny Jan łódzkiej szkoły to po prostu le- jestem o tym głęboko przekona- P. Matuszyński (dyplom 2012) genda, i że nie ma dla mnie więk- ny. To, co się zadziało w ostatnich od października 2017 jest wy- szego znaczenia. To było jakieś latach, to wyraźne zaznaczenie kładowcą w Zakładzie Reżyse- przeznaczenie, bo jeśli chodzi ważnej pozycji szkoły katowic- rii WRiTV: „Tym, co zawsze by- o wykładowców, to najwięcej na- kiej. Składa się na ten fenomen ło ogromnym atutem katowic- uczyłem się właśnie od Marcina, kilka czynników. Po pierwsze kiej szkoły, byli czynni zawodo- kiedy zaprosił mnie do asysto- panujący tutaj »klimat wolno- wo twórcy. Krzysztof Zanussi, wania na planie swojego filmu Sala wykładowa w strefie ści«. Nie było tu nigdy sztywnych Jerzy Stuhr… zdążyłem jeszcze (Chrzest – przyp. A.S.), już na poddasza, z widokiem na reguł nauczania, raczej – spo- być studentem Edwarda Żebrow- II roku pokazał mi prawdziwy Ściana historycznego budynku – fabryki powstałe na początku XX wieku tkanie człowieka z człowiekiem. skiego. W wymiarze praktycz- plan. No i Leszek Wosiewicz – żarówek – włączona w tkankę obiektu budynki przy ul. Św. Pawła Po drugie – wykorzystywanie nym bezcenna była możliwość to było dobre doświadczenie na »efektu prowincjonalności«. To zrobienia filmu na taśmie. By- I roku – brutalne, stresujące, ale znaczy ludzie, którzy przycho- łem pierwszym rocznikiem 5-let- dobre. Dużo musieliśmy robić łam się. Byłam uparta – uda- diować w szkole filmowej” – etiudkę Mamo przygotowaną na dzili tu studiować, zawsze mieli nim i bardzo to doceniłem, robiąc ćwiczeń z kamerą, za to mało było ło się za trzecim razem... Pod- wspomina Kuba Czekaj. – „Jed- I roku razem z moim przyjacie- przekonanie, że muszą być pół obraz absolutoryjny na IV roku, u Wosiewicza swobody, dlatego czas studiów »Bytków« był dla no z pierwszych zadań, które lem i operatorem, Adamem Pa- kroku przed innymi, bo inaczej zamiast na III – jak poprzednie ulgą okazał się Filip Bajon na II mnie centrum świata. W ogóle otrzymaliśmy w ramach zajęć lentą, wystawił piątkę. Zastrzyk nie zostaną zauważeni. Cóż, ten roczniki. W związku z tym zdąży- roku, który dawał nam zupełną nie przeszkadzał mi fakt, że byli- prowadzonych przez Joannę pewności siebie dał mi również syndrom może zaniknąć, bo po łem jeszcze wyreżyserować licen- wolność. I kilka jego złotych myśli śmy trochę odizolowani. Wręcz Krauze było napisanie krótkiej prodziekan Michał Rosa. Jako naszych sukcesach Wydział to cjat operatorski Kacpra Fertacza na pewno zapamiętam, jak np.: stanowiło to zaletę, bo nic mnie notki, dokumentalnej obser- pierwszy powiedział: »Pan cał- dzisiaj nie prowincja, tylko liczą- (Myjnia, 2007) i After party Jacka »nie wiem – jest zawsze ciekawsze nie rozpraszało. Mogłam spo- wacji. Opisałem moje pierwsze kiem fajnie pisze«. Otworzyły ce się centrum tego, co dzieje się Kędzierskiego (2009), moim fil- niż – wiem«, i że »w scenę trzeba kojnie wchodzić w świat filmu. wrażenie miasta po przekro- się zamknięte u mnie wcześniej w polskim kinie. Przychodzą tu mem absolutoryjnym było Wiem, wejść najpóźniej jak się da«”. Cóż, Miałam to szczęście, że profeso- czeniu drzwi pociągu w dniu drzwi. Przy jego filmie Rysa, jako teraz i chcą studiować najlepsi. kto to zrobił (2008). Z Kacprem transfer zawodowego doświad- rowie, którzy byli wtedy w szko- egzaminów do szkoły. Kato- student II roku, zostałem asy- Po trzecie – tak naprawdę – nie pracuję stale od II roku studiów, czenia i artystycznych wartości le: Filip Bajon, Maciej Pieprzyca, wice wydawały mi się wtedy stentem reżysera i po raz pierw- wiemy, co działa… Wszystkie trafiłem też na świetne roczniki przechodzi tu pokoleniowo – Jerzy Stuhr, Edward Żebrowski patchworkiem, kataną zszytą szy zobaczyłem, jak wygląda szkoły i wydziały artystyczne kierowników produkcji. Pozycja z nauczyciela na ucznia: Mar- czy Andrzej Fidyk byli i są nie ze sprzeczności: brzydkie, ale prawdziwy plan zdjęciowy. Ko- rządzą się prawem fali. Nagle Wydziału jest dziś mocna. Do cin Wrona zadedykował Demo- tylko moimi mistrzami, ale rów- piękne, powszechne, ale egzo- lejną ważną dla mnie osobą była jest »górka«, pojawia się grupa jego wszystkich wcześniejszych na Edwardowi Żebrowskiemu… nież świetnymi dydaktykami. tyczne… Obraz miasta, regionu Joanna Krauze, konsultowałem osób i indywidualności, która atutów doszła najnowsza kolekcja U Karoliny Bielawskiej (rok Nauczyli mnie myślenia filmo- śląskiego miał ogromny wpływ z nią wszystkie moje scenariu- ciągnie innych za sobą. Nie jest prestiżowych nagród – Złotych, ukończenia reżyserii – 2007) sa- wego, pokazali, że reżyseria, to na moją wyobraźnię, budowa- sze oraz pierwsze układki mon- to kwestia pokolenia, ale raczej Srebrnych Lwów, Orłów, Kija- ma decyzja, gdzie startować na nie tylko zawód, ale też sposób nie kontrastu i absurdu, które tażowe. Z niebywałym taktem środowiska. Aga Smoczyńska, nek… I na pewno takim atutem studia, była podrzędna wobec na życie. A Kieślowski… jako tak lubię w kinie. Czas studiów i wdziękiem sprowadzała mnie Paweł Maślona, Kuba Czekaj – będzie nowa siedziba szkoły. Zna- tego, co studiować. Szybko jed- reżyser i patron Wydziału był był nie tyle szkołą warsztatu, co na ziemię, sugerując, czy wła- oni już na etapie szkoły mieli ten komita! Koniec survivalu na Byt- nak okazało się, że to katowicki dla mnie zawsze artystycznym charakteru. Jako dwudziestola- ściwie raczej stawiając pytania »gen wyjątkowości«”. kowskiej… A patron? Kieślow- Wydział jest tym środowiskiem, punktem odniesienia”. Najlepszą tek byłem najmłodszy na roku, o słuszność moich rozwiązań. Niebawem w Katowicach, ski jest mitem. Żywym. Trudno w którym przyszła znakomita metodą ewaluacji uczelni, twier- nie miałem czym zaimpono- Grupy, znajomości, przyjaźnie w nowej siedzibie ma pojawić o nim tu nie myśleć”. dokumentalistka miała odna- dzi autorka Mów mi Marianna, wać. Dlatego każde ćwiczenie zawiązane w szkole miały za- się z wizytą pierwszy, legendarny Paweł Maślona (rok ukończe- leźć swoją artystyczną ścieżkę: jest przyjrzenie się obrazom jej traktowałem bardzo poważnie, owocować w przyszłości. Mój rocznik studentów Wydziału, ten nia studiów – 2011), autor nie tyl- „Zdawałam do Łodzi oraz do absolwentów i studentów, któ- wszystko musiało być wyśrubo- reżyserski debiut Baby Bump z roku akademickiego 1978/79. ko Ataku paniki, ale i rewelacyjnej Katowic, ale już podczas egza- re są pokazywane i nagradzane wane. Autorytetem i najważ- zrealizowałem z Adamem Pa- Absolwenci chcą też przy okazji dyplomowej Magmy (najlepszy minów wstępnych poczułam, że na prestiżowych festiwalach na niejszym moim pedagogiem był lentą, Agatą Szymańską, Mag- odwiedzić pawilony przy ulicy obraz w Konkursie Młodego Ki- WRiTV to moje miejsce. Oka- całym świecie. Leszek Wosiewicz – porządnie daleną Kamińską – świetny- Bytkowskiej, czyli „starą” szko- na, Gdynia 2014) zapytany o de- zało się jednak, że muszę o nie „Miałem 19 lat, maturę w kie- »motywował«, grożąc nawet, że Wewnętrzna klatka schodowa mi absolwentami Wydziału – łę. Miejsce, w którym 40 lat temu

Fot. Ryszard Czernow cyzję wyboru szkoły odpowia- zawalczyć, ponieważ nie dosta- szeni i marzenie, że chcę stu- wyrzuci mnie ze szkoły. Ale za MOJEJ szkoły…”. wszystko się zaczęło… Fot. Ryszard Czernow (x2)

16 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 17 WYDARZENIA 10 lat Łódzkiego Funduszu Filmowego

Bruszewskiej), czy filmy do- sie«, bo co by się stało, gdyby- Borowskiego; dokumentom: pieczenie budżetu do 2020 roku, kumentalne, jak Ślady Roberta śmy wtedy nie podjęli decyzji Who will write our history Ro- co daje możliwość planowania Glińskiego, Kontrapunkt An- o dofinansowaniu filmu Paw- berty Grossmann, II wojna świa- działalności na najbliższe lata. drzeja Papuzińskiego, Pierwszy ła Pawlikowskiego – wolę nie towa w małych rękach i Położ- Monika Głowacka podsu- Polak na Marsie Agnieszki El- myśleć”. I dodaje: „Pamiętam na Marii Stachurskiej; a tak- mowuje: „Udało nam się zdo- Dekada z ŁFF banowskiej, Koniec świata Mo- słowa pana Andrzeja Sapiji, któ- że produkcjom animowanym: być lokalne publiczne zaufanie, ok 2017 był dla pierw- niki Pawluczuk oraz Wariacja ry podziękował nam za otwar- Pamiętnik Florki cz. 4, Wielkie zwłaszcza osób decydujących szego polskiego re- Jubileusz Łódzkiego Funduszu Filmowego na wiolonczelę solo Aleksan- tość i kierowanie się przy po- zmartwienie Zbigniewa Kotec- o wysokości budżetu Fundu- gionalnego funduszu dry Rek. filmowego czasem w 2017 uczczono tak, jak sukcesy czcić Monika Głowacka, kierow- Rświętowania 10-lecia działal- nik Wydziału Łódź Film Com- Joanna Kulig i Agata Kulesza ności. Obchody, dofinansowa- należy. Warto przypomnieć wachlarz mission i wieloletni pracownik w filmieZimna wojna, ne przez Polski Instytut Sztuki Funduszu, mówi: „Przez cały reż. Paweł Pawlikowski Filmowej, rozpoczęły się or- doskonałych tytułów, które dostały czas staraliśmy się wspierać te ganizacją uroczystej premie- filmy, za którymi stał duży pory Powidoków Andrzeja Waj- wsparcie ŁFF. tencjał artystyczny, co jak widać dy w zabytkowej Hali Maszyn w wielu przypadkach zaowoco- EC1 Łódź, na którą twórcy i re- wało licznymi nagrodami i wpi- alizatorzy przyjechali specjal- saniem części z tytułów do ka- nym pociągiem z Warszawy. nonu polskiej kinematografii. W ciągu całego roku organi- Od 2010 przyjęliśmy zasadę zowano projekcje i spotkania bliskiej współpracy z eksper- z autorami wybranych tytułów tami. Oprócz recenzji, które funduszowych, które otrzyma- przedstawiali, Komisja zaczę- ły dofinansowanie w ostatnich ła organizować spotkania, po- latach. Pochodzących z Łodzi czątkowo gremialne, z udziałem grafików zaproszono do zapro- wszystkich ekspertów, a następ- jektowania autorskich plaka- nie bardziej kameralne, w ob- tów inspirowanych nakręcony- rębie poszczególnych katego- mi w mieście filmami. Przygo- rii filmów: fabularnej, doku- towano także specjalne repor- mentalnej i animacji. Cel był taże, opowiadające o kulisach jeden – jak najdokładniej po- produkcji 6 różnych obrazów. znać projekty i jak najszerzej Obchody 10-lecia działalności o nich dyskutować, żeby wy- Łódzkiego Funduszu Filmowe- brać najlepsze. W ciągu tych go przypominają, że to właśnie nansowanie produkcji filmowych Pomaga także w znalezieniu naj- Bruszewskiej. W ciągu 10 lat wszystkich lat były też trudne dejmowaniu decyzji opiniami kiego oraz Sacculina carcini Ka- szu, ale też mediów i samych w niegdysiejszej stolicy polskiego prawie 1,5 mln złotych. lepszych lokacji, zdobyciu po- wsparto na łączną kwotę 8 mln momenty, kiedy nie wybrano ekspertów. Cieszę się również tarzyny Nalewajki. mieszkańców Łodzi. To pro- kina rozpoczął się proces tworze- Od początku istnienia głów- zwoleń, wydzieleniu terenów złotych blisko 70 produkcji, żadnego z tytułów fabularnych z tego, że możemy w trakcie Po raz pierwszy w historii jekt, który wzbudza pozytywne nia regionalnych struktur wspie- nym zadaniem Funduszu jest dróg, parków i innych przestrze- w tym wielokrotnie nagradzane czy animowanych, ponieważ tych spotkań przedstawiać na- polskich funduszy filmowych odczucia, i to przez te wszyst- rających rodzime produkcje. Fun- wspieranie produkcji fabular- ni miejskich dla potrzeb ekip na całym świecie i docenione zgłoszone produkcje nie były sze uwagi, przemyślenia i ar- zrezygnowano z wymogu re- kie lata, 4-osobowym zespo- dusz, finansowany przez Miasto nych, dokumentalnych i animo- filmowych. Od września 2015 przez publiczność: Idę Pawła wystarczająco dobrze przygo- gumenty, a one często brane alizacji minimum jednego dnia łem, udało nam się osiągnąć. Łódź, jest jednym z największych wanych, które tematycznie lub roku Fundusz został włączo- Pawlikowskiego, W ciemności towane. O mały włos a dofi- są pod uwagę”. zdjęciowego na terenie regio- Chciałabym podziękować tym tego typu w Polsce – większymi realizacyjnie związane są z Ło- ny w struktury instytucji EC1 Agnieszki Holland, Powidoki nansowania nie otrzymałaby W 2017 roku wsparcie finan- nu, a także stworzono produ- wszystkim, którzy odpowia- środkami dysponuje tylko jego dzią i regionem. Dwa lata po Łódź – Miasto Kultury w Ło- Andrzeja Wajdy czy Miasto 44 Ida. Projekt został bardzo do- sowe uzyskała największa do- centom możliwość uzyskania dali za stworzenie Funduszu, mazowiecki odpowiednik. Spo- jego założeniu został powołany dzi, co pozwoliło mu na rozpo- Jana Komasy. Ale także obrazy brze oceniony, ale eksperci su- tychczas ilość filmów, aż 11, na dofinansowania wyłącznie na ówczesnym i obecnym wło- śród wszystkich regionalnych in- zespół zajmujący się wsparciem częcie działalności na zasadach o mniejszym potencjale fre- gerowali wsparcie bardziej ka- łączną kwotę 1,2 mln złotych. prace postprodukcyjne. Na ta- darzom Miasta, urzędnikom, stytucji ma na swoim koncie naj- ekip filmowych w organizacji koprodukcyjnych. kwencyjnym, m.in. animacje meralnych i łódzkich obrazów Dofinansowanie przyznano 4 kich właśnie warunkach wspar- ekspertom, wszystkim pracow- więcej, bo aż 16, wspartych ko- zdjęć na terenie Łodzi. Łódź Pierwszymi realizacjami przy realizowane przez Se-ma-for (Sąsiady w reżyserii Grzegorza obrazom fabularnym, które na cie otrzymał dokument Mateja nikom Łódź Film Commis- produkcji międzynarodowych Film Commission udziela im udziale Funduszu były: Wio- (Danny Boy Marka Skrobec- Królikiewicza i Małe stłuczki ekrany kin wejdą w 2018: Zim- Bobrika Sztuka zrozumienia, sion, dyrekcji EC1 i wreszcie i 20 animacji. W czasie tych 10 pomocy w kontaktach z istotny- sna 1941 Uri Barbasha, Stary kiego, Zuzanna Darii Kopiec), w reżyserii Aleksandry Go- na wojna Pawła Pawlikowskie- którego producentem jest war- producentom oraz twórcom, lat, także dzięki Miastu, udało mi dla przygotowania i realizacji człowiek i pies Witolda Lesz- Anima-Pol (serial Pamiętnik win i Ireneusza Grzyba). To go, Dom tułaczy Mariko Sagi, szawskie Koi Studio. którzy nam zaufali”. się zwiększyć budżet Funduszu, filmu podmiotami, np. służba- czyńskiego i Andrzeja Kosten- Florki) i WJTeam (Czarno- są te momenty, kiedy trzeba Ułaskawienie Jana Jakuba Kol- Jeszcze jedną cechą wyróżnia-

Fot. Łódź Film Commission który w 2018 przeznaczy na dofi- mi miejskimi i porządkowymi. ki oraz Miasto płynie Balbiny księżnik z krainy U.S. Balbiny jednak trzymać »rękę na pul- skiego i Ja teraz kłamię Pawła jącą łódzką instytucję jest zabez- Anna Michalska Fot. Łukasz Bąk/Kino Świat

18 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 19 WYDARZENIA konferencja o festiwalach filmowych Kinokozetka – Konfrontacje

odobno co 54 minuty iwisekcji pod- w różnych miejscach dano, oparty na świecie rozpoczyna na autentycz- się przegląd filmowy. nych zdarze- Historia PZagadnienie wydarzenia zwią- Wniach, Dług Krzysztofa Krau- zanego z kinem staje się coraz zego z 1999 roku. To historia ważniejsze w badaniach nauko- dwóch młodych przedsiębior- wych, dlatego Fundacja Obser- ców w realiach potransforma- we wszystkich watorium i Uniwersytet SWPS cyjnej Polski, którzy zaszczuci zorganizowali w dniach 27-28 przez gangstera, doprowadza- listopada zeszłego roku interdy- ją do jego morderstwa. Zostają scyplinarną konferencję „Festi- skazani na wieloletnie więzie- wal filmowy jako wydarzenie”. nie, po odsiedzeniu około po- wymiarach Istotną częścią sesji naukowej łowy kary ułaskawieni. Gośćmi była prezentacja wniosków ba- Tomasza Raczka i Armena Me- W nowym cyklu Konfrontacje, będącym dawczych z raportu pt. „Wielo- khakyana byli współscenarzy- aspektowa diagnoza funkcjono- sta filmu Jerzy Morawski oraz rozszerzeniem formuły Kinokozetki, widz dzięki wania festiwali filmowych w Pol- Artur Bryliński, jeden z uczest- sce”. Pod lupę wzięto zarówno or- Więcej festiwali ników wydarzeń, pierwowzór dyskusji po seansie z prawdziwym bohaterem ganizatorów i odbiorców dwuna- granego przez Roberta Gone- stu najważniejszych przeglądów, rę Adama. „Skonfrontujemy filmowej opowieści, poznaje prawdę. jak również sposoby finansowa- się z rzeczywistością, której nia wydarzeń oraz zarządzania, następstwem był ten film. Na- Zrobiłem to dlatego, że nie mo- metody doboru repertuaru, for- niż dni w roku sza rozmowa terapeutyczna bę- głem znaleźć już innego wyjścia. my promocji oraz wpływ festiwali dzie oparta na jeszcze jednym, Wszystko inne było groźne dla na miejscowości. Spotkanie teo- Liczba wydarzeń filmowych na świecie istotnym elemencie – praw- mnie i moich bliskich” – dodał. retyków i praktyków było okazją dzie. Przedstawimy historię Mekhakyan zwracał uwagę, że do interdyscyplinarnej i wielowy- wzrosła tak niepomiernie, że zjawiskiem we wszystkich wymiarach” – brak wyjścia z sytuacji, poczu- miarowej dyskusji. mówił na wstępie Raczek. cie pułapki, mogło właśnie pro- Należy zwrócić uwagę na kil- tym zainteresowali się naukowcy Dług ówcześnie nie tylko za- wadzić do eskalacji przemocy, ka podstawowych wniosków ba- chwycił miłośników kina, pobu- bo człowiek pod naciskiem jest dawczych. Organizatorami im- i badacze kultury. dził opinię publiczną do deba- nieprzewidywalny. prez filmowych są najczęściej ty na temat życia we wczesno- „Bohaterowie Długu prze- organizacje pozarządowe (sto- Na kilka tygodni bądź miesię- niezwykle interesująca debata Stachowiak z Instytutu Geografii kapitalistycznej Polsce, ale też kroczyli granice obrony ko- warzyszenia, fundacje), a finan- cy ów stały skład poszerza się „Festiwal filmowy jako wyda- Społeczno-Ekonomicznej i Go- doprowadził do nagłośnienia niecznej. Ale widzowie ma- sowanie opiera się przede wszyst- o tymczasowych pracowników rzenie?” prowadzona przez dr. spodarki Przestrzennej UAM, sprawy i ułaskawienia winnych Tomasz Raczek, Jerzy Morawski, ją przeświadczenie, że – osa- kim na środkach publicznych. i wolontariuszy. hab. Marcina Adamczaka (In- Paulina Kajzer z UAM) oraz fe- morderstwa. „Oni byli naszymi Artur Bryliński i Armen Mekhakyan motnieni ze swoim koszma- W większości przypadków ini- Istnieje określona grupa fil- stytut Kulturoznawstwa UAM). stiwalowej Łodzi (dr Alelsandra rówieśnikami” – mówił Jerzy rem – stanęli wobec alternaty- cjatorzy poszukują sponsorów mów, które nie trafiają do re- Uczestnikami rozmowy byli: dr Drzał-Sierocka z Uniwersyte- Morawski. „Z Krzysztofem też wy: »zabić albo zginąć same- prywatnych, jednak część z nich gularnej, kinowej dystrybucji hab. Elżbieta Durys z Wydzia- tu SWPS oraz Joanna Łapińska zaczynaliśmy różne biznesy po ła do zabójstwa, prowadzący liwe, że w tamtych realiach, bez mu«. To jest w filmie Krauzego obawia się łączenia marek w na- i funkcjonują wyłącznie w tzw. łu Studiów Międzynarodowych i Agnieszka Wolak z festiwalu 1989 roku i mogliśmy natknąć starali się zrozumieć również dzisiejszej wiedzy, postąpiłbym najstraszliwsze. I jeszcze to, że zwie i zatracenia własnej tożsa- obiegu festiwalowym. Jedno- i Politologicznych UŁ – współ- Transatlantyk). się na takiego samego prześla- realia tamtej rzeczywistości. tak samo” – dodał. koszmar przydarza się zwyczaj- mości poprzez wejście w stałą znacznym kategoriom wymy- autorka raportu, dr Anna Wró- Według twórców raportu dowcę jak Gerard. Rozmawia- „Uważam, że nie mogliśmy li- Armen Mekhakyan starał się nym ludziom, podobnym do współpracę ze sponsorem. Po- kają się kryteria doboru takiego blewska z Wydziału Nauk Hu- i uczestników obrad naukowych liśmy w więzieniu, oni mieli na- czyć na wymiar sprawiedliwo- tłumaczyć działanie odweto- sąsiada, do przechodnia mi- nadto festiwale w mniejszym repertuaru. Co interesujące, tyl- manistycznych UKSW, rzecznik wartość festiwalu liczona jest nie dzieję, że jak powstanie ten film, ści” – zwracał uwagę Byliński. we na prześladowcy: „Miałem jającego nas na ulicy, do nas lub większym stopniu wchodzą ko niektóre wydarzenia podej- FPFF w Gdyni oraz Przemek tylko poziomem artystycznym opinia publiczna trochę inaczej „Dzisiaj prawdopodobieństwo poczucie, że to była zbrodnia samych” – pisała w dniu pre- w interakcję z miejscowością, mują działania mające na celu Glajzner – dyrektor Festiwalu filmów, liczbą widzów czy wy- na nich spojrzy. (…) Nasza histo- takiego zdarzenia jest na pew- w afekcie. Kluczowa była obro- miery filmu Barbara Hollender wpływając na jej charakter, prze- zbadanie swojej publiczności. Krytyków Sztuki Filmowej Ka- darzeń towarzyszących, ale rów- ria miała być prawie paradoku- no mniejsze. Łatwiej uzyskać na własnego życia. Człowiek, dla „Rzeczpospolitej”. Dlatego strzeń, wizerunek i świadomość Najczęściej impulsem są wymogi mera Akcja. Podczas konferen- nież długofalowymi efektami mentalna, a tylko z elementami opiekę państwa. (…) Sytuacja który jest w afekcie, nie ma mimo okrutnej zbrodni, sytu- mieszkańców. Jeśli chodzi o pra- sponsora lub grantodawcy, a nie cji mówiono także o wydarzeniu promocyjnymi dla miasta, lo- opowieści fabularnej” – dodał zaszczucia, wynikająca z długie- jasności umysłu”. Precyzował acja moralna oskarżonych ni- cę przy przeglądach, to określana własna inicjatywa. filmowym jako klastrze tymcza- kalnej społeczności i gospodarki. współscenarzysta. go nękania powoduje, że decyzje to Byliński, który opowiadał, gdy nie będzie jednoznaczna. jest jako działalność całoroczna, Poza prezentacją raportu sowym na przykładzie Gdyni (dr Zbliżając się do zrozumienia bywają nieracjonalne. Później że sytuacja była zaplanowana.

Fot. Uniwersytet SWPS/Fundacja Obserwatorium Fot. Uniwersytet SWPS/Fundacja ale na ogół zespół jest niewielki. podczas konferencji odbyła się Anna Wróblewska, dr Krzysztof Marcin Radomski motywacji, która doprowadzi- można żałować – ja żałuję. Moż- „Nie zrobiliśmy tego w afekcie. Albert Kiciński Fot. Borys Skrzyński/SFP

20 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 21 WYDARZENIA Kinokozetka i Dyplomaci w Kulturze

niwersalny przekaz Jacek Poniedziałek filmu o potrzebie i Justyna Wasilewska miłości i wolności w filmieSerce miłości, w związku pozwolił reż. Łukasz Ronduda Una szczerą dyskusję podczas Ki- nokozetki. Gospodarze spotka- Sedno miłości nia – krytyk filmowy Tomasz Raczek oraz psycholog Armen Mekhakyan rozmawiali z pu- blicznością o akceptacji inności i kreacji własnego „ja”. Zgroma- dzeni na pokazie dla ambasado- rów mieli natomiast możliwość spotkania z twórcami – reżyse- rem Łukaszem Rondudą oraz producentem Kubą Kosmą. Pro- wadzącym spotkanie był Paweł Sztompke. Między filmem Justyna Wasilewska w filmieSerce a performansem miłości, reż. Łukasz Ronduda Serce miłości to portret artysty sztuk wizualnych, 38-letniego Wojciecha Bąkowskiego, i 24-let- partnera, a wciąż samego sie- filmowego niezbędne jest po- bezpieczna i pozbawia przyjem- uwagę. Nastąpiło rozmagnety- niej poetki Zuzanny Bartoszek. Dwa pokazy filmu Łukasza Rondudy dla bie” – opowiadał reżyser. dwójne czytanie Serca miłości. ności. Czy wtedy związek wytrzy- zowanie relacji. Justyna Wasilewska i Jacek Po- „Film jest happeningiem na tema próbę? W kontekście Serca Tomasz Raczek przywołał film niedziałek odtwarzają życie eks- różnych grup widzów – publiczności Kinokozetki Ja a my? mat świata, którego nie lubią. miłości istotna jest choroba Zu- Kabaret Boba Fosse’a z Lizą Min- centrycznej pary. Sztuka przenika Ten właśnie aspekt okazał się To rodzaj wystawy. Bohaterowie zanny Bartoszek, która od dzie- nelli i Michaelem Yorkiem w ro- się z ich relacją miłosną. W tym i przedstawicieli korpusu dyplomatycznego. kluczowy dla dyskusji na Kino- nie są realistyczni, a rzeczywi- ciństwa zmaga się z dolegliwo- lach głównych. Pierwsze sce- przypadku bardziej przypomina kozetce. Według psychologa Ar- stość przeestetyzowana” – mó- ściami autoimmunologicznymi ny Serca miłości nawiązują bo- walkę i nieustanną rywalizację Grudniowe wydarzenia w kinie Kultura mena Mekhakyana Serce miło- wił. Czy zatem granica pomię- (atopowym zapaleniem skóry, wiem do amerykańskiego mu- polegającą na kradzieży pomy- ści to film o problemach współ- dzy performansem a życiem Hashimoto i łysieniem). Jednak sicalu. Oba filmy w delikatny słów. „To nie jest zwykły film, ale upłynęły pod znakiem Serca miłości. czesnych związków. „Artyści zostaje zupełnie zatarta? nie chowa się pod peruką, a eks- i inteligentny sposób obrazują performans” – mówił Tomasz uzależnili się od siebie, dlatego ponuje swoją inność – ekspery- wewnętrzny dramat artystów. Raczek. Scenariusz napisał Ro- madził całkiem liczną grupę życiem warszawskich artystów, jest z dynamicznie rozwijającą nie mogli się rozstać. Zuzanna NIEŁATWE mentuje ze stylem i bawi się wi- Świat przedstawiony w dziełach bert Bolesto (Córki Dancingu, przedstawicieli korpusu dyplo- filmie. „Poszliśmy w kino fa- się obecnie w stolicy, a wywo- mogła czuć się wykorzystywana KONKLUZJE zerunkiem. Rezultaty publikuje Fosse’a i Rondudy jest prawdzi- Ostatnia Rodzina), a za zdjęcia matycznego, między widownią bularne, a nie dokumentalne, dzącą z Nowego Jorku, subkul- przez silniejszego partnera” – PO SEANSIE na Instagramie. Potrzeba styliza- wy, lecz wyraźnie stylizowany. odpowiadał Łukasz Gutt (Perfor- a twórcami, w przeciwieństwie bo jednak chcieliśmy stworzyć turą. Chcieliśmy złapać ją »na przyznał psycholog. Nie zgodził Część publiczności wyznała, że cji jest próbą ucieczki od cierpie- Wyniszczające emocje stały się mer, Czuwaj). Serce miłości jest do spotkania po Kinokozetce, pewną interpretację życia bo- gorąco«”. się z nim Tomasz Raczek, przy- ciężko w życiu odnaleźć osobę nia i delikatnego rozpadu ciała. paliwem związku artystów. Ar- drugą produkcją Łukasza Rondu- nie zaiskrzyło. Tragikomiczny haterów i zuniwersalizować tę Ambasador Argentyny Patri- wołując scenę oglądania filmu nadającą na tej samej częstotli- Bartoszek przywdziewa zbroję, men Mekhakyan i Tomasz Ra- dy, kuratora Muzeum Sztuki No- Atak paniki czy biograficzny historię. Artyści bardzo blisko zia Beatriz Salas zauważyła, że i wzruszonego Bąkowskiego. wości, pozwalającą na wzajemne ponieważ nie chce być traktowa- czek zgodzili się, że rodzaj part- woczesnej w Warszawie i znawcy Najlepszy – oba zresztą wzor- współpracowali z nami zarówno siłą Serca miłości jest aspekt, na „Za maską niezależnego artysty inspirowanie się. Tomasz Raczek na jako gorsza czy potrzebująca. nerstwa i wzajemnej symbiozy sztuki awangardowej. Pierwszą cowo należące do kina środ- na etapie scenariusza, jak i pod- którym się skupia – pokazuje nie pozostaje chłopcem” – można przypomniał postać Zygmunta Związek artystów jest wyprepa- każdy może rozumieć na swój był nakręcony, wspólnie z Macie- ka – były prostsze w odbiorze, czas prac nad samym filmem” – tylko, jak artyści żyją, ale też co było usłyszeć z widowni. Dla in- Kałużyńskiego, który pozwalał rowany z innych relacji. Bohate- sposób, jednak istnieją granice jem Sobieszczańskim, Performer, bardziej przystępne. Intymna powiedział Łukasz Ronduda. czują. Salas zapytała, czy twór- nych widzów ich relacja oparta na partnerstwo i dialog. Makha- rowie odcięli się od całego świata. wyznaczane przez wzajemną to- czyli opowieść o Oskarze Dawic- historia dwojga nieco ekscen- Twórcy opowiadali też o prze- cy sami czują się artystami. „Po- była na wzajemnej grze i eks- kyan zgodził się w kwestii za- „To niezwykle hermetyczna para. lerancję i akceptację drugiej oso- kim, jednym z najważniejszych trycznych bohaterów to nieła- strzeni klubu, który odwiedza kazujemy trudny związek ludzi, pozycji własnego „ja”. „W życiu wodowej, powątpiewał jednak Osiągnęli razem wiele, ale potem by. Warto dodać, że w rzeczy- polskich artystów współczesnych. twy temat do rozmowy. główna bohaterka: „W założe- którzy należą do środowiska ar- bardzo często gramy, szczegól- w sprawie wręcz narkotycznego nastąpiło wyczerpanie. Pojawiła wistości Bąkowski i Bartoszek Dzięki spotkaniu z twórcami niu była to galeria, a dokładnie tystycznego i są związani ze sobą nie, gdy pojawia się konflikt, ale uniesienia obecnego w związ- się agresja i frustracja” – mówili nadal są w związku i wspólnie TRUDNA ambasadorowie mogli dowie- publiczne muzeum z prywatną narcystycznie. Ich problemem czy to jest potrzebne?” – pytał ku Bartoszek i Bąkowskiego. widzowie. Model zapotrzebowa- tworzą sztukę. RECEPCJA dzieć się kilku zakulisowych galerią. To miejsce powstało jest wyjście poza swoje proble- Mekhakyan. Twórcę interesuje Problem pojawia się, gdy jeden nia na bodźce nie sprawiał już Mimo tego, że pokaz Serca mi- informacji o tym fabularnym, na potrzeby filmu, natomiast my. Oni wyglądają podobnie, są narcystyczna strona współcze- z partnerów jest emocjonalnie satysfakcji. Bartoszek i Bąkow- Beata Poprawa

Fot. Robert Jaworski/Gutek Film Fot. Robert łości dla ambasadorów zgro- jednak mocno inspirowanym sam taniec – voguing związany dla siebie odbiciem, nie widzą snej relacji. W opinii krytyka wysysany. Relacja staje się nie- ski przestali zwracać na siebie i Marcin Radomski Jaworski/Gutek Film Fot. Robert

22 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 23 WYDARZENIA Kinokozetka i Dyplomaci w Kulturze

rytyk filmowy Tomasz li trawkę i przeżywa totalny od- współtwórca scenariusza i od- Szczeniaka na 6. Festiwalu Ak- Raczek oraz psycho- lot. Młoda dziewczyna ryzykuje, twórca roli kelnera Bartłomiej torstwa Filmowego, który odbył log Armen Mekha- że koleżanki zdemaskują ją ja- Kotschedoff. „Przy tej pracy po- się w październiku we Wrocławiu kyan na styczniową ko gwiazdę porno. Panna młoda trzebowałem wielu spędzonych (nagrodzony tam został również KKinokozetkę wzięli Atak paniki z pomocą psiego psychologa rodzi w domu wieczorów. Nie zawsze Artur Żmijewski w kategorii Naj- Pawła Maślony. Wcześniej, bo 27 na własnym weselu, a w tym czasie samotnie – czasem w towarzy- lepsza Pierwszoplanowa Rola Mę- listopada zeszłego roku, w sto- kelner próbuje uratować planetę. stwie żony, czasem Bartka (Kot- ska). Listę istotnych wyróżnień łecznym kinie Kultura, korpus Widzowie Kinokozetki zauwa- schedoffa – przyp. red.). W ten zamyka Nagroda „Perspektywa” dyplomatyczny miał okazję obej- żyli, że często w ich życiu pojawia- sposób rodziła się ta historia, po- imienia Janusza „Kuby” Morgen- rzeć ten film na długo przed ofi- ją się stany paniki. Wielokrotnie wstawały pierwsze dialogi. Cho- sterna dla najbardziej obiecujące- cjalną premierą w kinach (19 nie korzystamy z logicznego spo- ciaż muszę przyznać, że wątek go debiutu reżyserskiego. Wybór stycznia). sobu myślenia. Takim przykładem panny młodej w finałowych sce- laureata za rok 2017 tak uzasad- „Jak rozumiemy atak pani- jest praca w korporacji, bo tam nach był w całości improwizowa- niła Krystyna Cierniak-Morgen- ki?” – pytał publiczność Armen niemożliwe jest sprzeciwienie się ny, więc ich faktyczną autorką jest stern, pomysłodawczyni Nagrody Mekhakyan. To eskalacja emocji linii firmy. To z kolei może powo- Julka” – mówił Paweł Maślona. i przewodnicząca przyznającej jej i niemoc w kontrolowaniu rzeczy- dować zakłócenia psychiczne. Je- Reprezentant ambasady Austrii Kapituły: „Film, który wybra- wistości. Charakteryzuje się stra- den z gości pokazu porównał taką w Polsce przyznał: „Brakowało mi łam jest młody, świeży, bardzo chem i brakiem zrozumienia dla sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy. Wtedy szybciej bije serce i wzrasta poziom adrenaliny. Najskutecz- niejszym sposobem zapobiegania panice jest płacz, który pozwala oczyścić organizm. Inne metody to używanie wulgaryzmów lub krzyk. W niektórych przypadkach nie potrafimy jednak nic powiedzieć. Wtedy umieramy ze strachu. Okoliczności te zachodzą, Julia Wyszyńska w filmie Armen Mekhakyan i Tomasz Raczek gdy dochodzi do zachwiania na- Atak paniki, reż. Paweł Maślona szej równowagi psychicznej. Co wtedy należy zrobić? Po pierwsze racjonalnie przeanalizować sytuację do czyhającego na nas na takiego obrazu, w którym napię- sprawnie zrealizowany i świetnie zagrożenie i poprosić o pomoc. drzewie jaguara. Wtedy człowiek cie ciągle rośnie, by zakończyć się zmontowany. To obraz o naszej „Po drugie głęboko oddychać szybko ucieka, ale co w momen- salwą śmiechu. Film Pawła Ma- współczesnej kondycji. O naszych i wykonać ćwiczenia fizyczne” – cie, gdy atakującym jest koleżan- ślony trochę się kojarzy z nomi- kłopotach, radościach i codzien- przyznał Tomasz Raczek. Naj- ka lub szef z pracy? Bardzo często nowanym do Oscara obrazem ności. Bez zbędnego opisywania ważniejsze, aby jak najszybciej sami doprowadzamy do abstrak- Dzikie historie. Nie jest jednak narodowych wad, każe nam się działać, nie pozostając biernym. cyjnych zdarzeń. Powodem naj- jego kalką, bo wszystkie wątki śmiać z nas samych”. (Nie)umrzeć Gdy lęk przejmuje władzę, nie częściej okazuje się rozbieżność zostały w nim napisane od pod- Groteskowa brawura filmu jesteśmy w stanie się opanować. oczekiwań. To sytuacja małżeń- staw i, jakby nie patrzeć, finalnie Pawła Maślony bardzo spodo- Nastrój paniki połączył kilku stwa z Ataku paniki – ona chce się przeplatają”. bała się już we wrześniu w Gdyni, bohaterów filmu Pawła Maślo- wrócić do męża, on przyniósł na Pełnometrażowy debiut Maślo- w grudniu Atak paniki przypadł ny. Atak paniki to wielowątkowa spotkanie dokumenty rozwodo- ny zdążył się już pojawić w kon- do gustu dyplomatom, a w stycz- opowieść, w której zwykli ludzie we. Reakcją obronną kobiety jest kursach na kilku znaczących fe- niu długo o nim dyskutowali ze strachu wpadają w wir nieoczekiwanych słowotok i nadaktywna mimika. stiwalach, jak Tofifest w Toruniu, widzowie Kinokozetki. Twórcy zdarzeń, co radykalnie odmienia To paroksyzm miłości. czy przede wszystkim Festiwal nie muszą umierać ze strachu, Doskonała obsada, tragikomizm najwyższej próby, ich życie. Monika, atrakcyjna au- Na krótkie spotkanie w ramach Polskich Filmów Fabularnych gdyż z całą pewnością ich dzie- torka kryminałów na randce spo- pokazu dla dyplomatów, które w Gdyni, z którego Magdalena ło spodoba się również publicz- misternie poprzeplatane historie, które bawią, ale też tyka swojego byłego. Wracające poprowadził Zbigniew Krajew- Popławska wróciła z Nagrodą za ności na regularnych pokazach z wakacji małżeństwo wybiera ski, przybyli twórcy filmu: reżyser Najlepszą Rolę Drugoplanową. kinowych. inspirują do głębokich przemyśleń w tonie serio. najgorsze miejsca w samolocie. Paweł Maślona, odtwórczyni roli Odtwórczyni roli Moniki otrzy- Fot. Borys Skrzyński/SFP Nastolatek po raz pierwszy pa- panny młodej Julia Wyszyńska, mała ponadto nagrodę Złotego Marcin Radomski Dystrybucja Fot. Hubert Komerski/Akson

24 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 25 Jubileusze Stefan Szwakopf

rzyszyć. Zawsze w ostatniej chwili dziennie, ale rezultat był rewe- okazywało się, że nie dostałem lacyjny. „Astronomia to moja paszportu” – zwierza się reżyser. wielka pasja. Dlatego podjąłem Miał też problemy z realizacją się też wykreowania obrazów autorskich filmów animowa- Kosmosu w fabularnej Plane- nych dla dorosłych. „Mogłem cie Krawiec Jerzego Domaradz- Planeta do niej przystąpić dopiero kiego” – mówi Szwakopf. w późnym okresie kariery, przy czym każdy film musiał Wśród uzyskać akceptację tzw. czyn- filmowców ników, które często dokonywały i w rodzinie absurdalnych ingerencji. Nie Stefan Szwakopf – członek zgodzono się np., aby narzę- Związku Polskich Artystów Pla- Filmowiec dzie górnika w filmie Tunel było styków i Światowego Związku czerwone. Musiałem zmienić Żołnierzy Armii Krajowej – Rysowanie, rzeźbienie, kino i astronomia całą koncepcję kolorystyczną. prowadził aktywną działalność Z kolei w antywojennym Planie na rzecz środowiska filmowego. to 4 pasje Stefana Szwakopfa, nestora ogólnym, obok haseł »Pokój« Jest członkiem założycielem i »Peace«, nie mogła pojawić SFP. Od początku był sekre- polskiej animacji, który blisko 40 lat się jego wersja w języku rosyj- tarzem, a potem wieloletnim skim: »Mir«”. A jednak Stefan przewodniczącym Sekcji Filmu pracował w Studiu Miniatur Filmowych Szwakopf przebił się z jeszcze Animowanego. Przez siedem lat kilkoma świetnymi filmami pełnił funkcję przewodniczą- w Warszawie. autorskimi. W Barce rozbitko- cego Terenowej Komisji Kwali- wie na bezludnej wyspie deba- fikacyjnej Pracowników Twór- 2009 roku Ste- Okulicki „Niedźwiadek”, ostatni cej swobody. W 1951 roku Stefan tują, jak się z niej wydostać, ale czych i Pomocniczo-Twórczych. fan Szwakopf dowódca AK, odznaczył matkę dostał się na ASP w Warszawie. tylko jeden bierze się za budowę W Studiu Miniatur Filmowych odebrał Na- Złotym Krzyżem Zasługi, jedną Jako specjalizację wybrał rzeźbę. środka transportu. Mózg w spo- był członkiem, a okresowo prze- grodę Stowa- z sióstr – Srebrnym, a brata – Odmówił wstąpienia do ZMP. sób zarazem przejrzysty i cie- wodniczącym, Rady Artystycz- Wrzyszenia Filmowców Polskich Krzyżem Walecznych. W 1956 obronił dyplom u prof. kawy formalnie ostrzega przed nej. „W »Miniaturach« miałem za wybitne osiągnięcia arty- Stefan, wykorzystując swoje Franciszka Strynkiewicza. zagładą nuklearną. wielu przyjaciół. Mimo różnych styczne. W tym roku, 2 lute- zamiłowanie do rysowania, Po studiach został w War- Ważne miejsce w dorobku kłopotów spędziłem tam piękne go, skończył 94 lata. Pochodzi kreślił mapy i schematy obcho- szawie na stałe. Szukał pracy. Szwakopfa zajmują animo- lata mego życia” – wyznaje pan z Częstochowy. W kolejach je- dzenia się z bronią, zaś dla Usłyszał, że w stolicy powstaje wane obrazy… popularno- Stefan. go losu widać zbieżność z ży- wytchnienia kopiował obrazy. filia bielskiego Studia Filmów naukowe! Jeden z nich, Jak się Wysoko ceni sobie też szczę- ciorysami wielu polskich in- „Od dzieciństwa lubiłem ryso- Rysunkowych. Już w grudniu fruwa, wyjaśnia mechanizm ście rodzinne. W zeszłym roku teligentów urodzonych przed wać. Najchętniej konie, wojsko 1956 roku bez trudu się w niej wojną, którzy – gdy nadszedł i piękny widok z okien domu „zaczepił”, dostrzeżono bowiem czas próby: hitleryzm, a po nim na Jasną Górę” – mówi artysta. jego talent i pasję do rysowania. stalinizm – stanęli na wysoko- Wkrótce został wysłany do Cze- Gdy realizowałem film ści zadania. Nauka chosłowacji na dwuletnie prak- z przeszkodami Pan Stefan wywodzi się tyki reżyserskie. Wrócił z nich Stefan Szwakopf ze statuetką dla dzieci, chciałem, by z rodziny o patriotycznych Po ukończeniu szkoły powszech- po pierwszym roku, bo drugi Nagrody SFP za całokształt tradycjach: jego dziadkowie nej Szwakopf, chcąc przybli- miał być poświęcony filmowi osiągnięć artystycznych walczyli w powstaniu stycz- żyć spełnienie marzeń o nauce lalkowemu, który go nie inte- je bawił, ale też uczył niowym. Z inicjatywy matki w wyższej szkole budowy okrę- resował. Przez pewien czas był dom rodzinny Szwakopfów tów w Gdyni, poszedł do tech- asystentem Witolda Giersza, w Częstochowie służył w czasie nikum mechanicznego. Na tym animował filmy innych reżyse- Jako reżyser zadebiutował o nich, starałem się, aby spra- Długi cień lotu ptaków. Dwa inne – Naro- obchodził z żoną Elżbietą, okupacji niemieckiej za schro- etapie zastał go wybuch wojny. rów. „W 1958 warszawska filia w 1959 tytułem Nie zadzieraj wiał im przyjemność podczas przeszłości dziny Ziemi i Ewolucja Ziemi – absolwentką Wydziału Cera- nienie AK-owcom poszukiwa- Maturę zdawał na tajnych kom- Studia z Bielska-Białej stała się nosa. Był to obraz dla publicz- oglądania, ale też czegoś uczył. Do końca pracy zawodowej, przenoszą widza w Kosmos. Na miki w PWSSP we Wrocławiu, nym przez hitlerowców, mimo pletach. Po wojnie chciał studio- samodzielnym Studiem Minia- ności dziecięcej, podobnie jak Filmom dziecięcym zawdzię- który mniej więcej pokrył się potrzeby Narodzin Ziemi skon- 60. (!) rocznicę małżeństwa. to prowadzącym działalność wać architekturę, lecz w tamtych, tur Filmowych, jak się nieba- większość z ponad 40, które czam najwięcej nagród na festi- w czasie z końcem PRL, Szwa- struowano wieloplan: pod obiek- Mają dwóch synów bliźniaków, konspiracyjną. Matka, Stefan, stalinowskich latach budownic- wem okazało, jedną z kolebek zrealizował, częstokroć pełniąc walach” – wyjawia Stefan Szwa- kopf z uwagi na przynależność tywem kamery, która pracowała obaj też skończyli tę wrocław- trzy z jego czterech sióstr i jeden twem socjalistycznym mogli zaj- słynnej polskiej szkoły anima- także funkcję scenarzysty lub kopf. W pamięci najmłodszych do AK nie mógł rozwinąć skrzy- w technice poklatkowej, obra- ską uczelnię. Wnuczka roz- z dwóch braci też należeli do mować się tylko wyznawcy jedy- cji. Zostałem w »Miniaturach« współscenarzysty, autora opra- widzów dobrze zapisał się jako deł tak szeroko, jak tego pragnął. cały się – w przeciwnych kierun- waża zdawanie na ASP w War- Armii Krajowej, a wcześniej nie słusznej ideologii. Stefana, aż do przejścia w 1990 roku cowania plastycznego i prawie współtwórca seriali Podróże „Moje filmy były pokazywane na kach i różnym tempie – czasem szawie. do Związku Walki Zbrojnej z jego AK-owską przeszłością, na emeryturę. Wliczając okres zawsze – scenografa. „Czułem w czasie, Dziwne przygody wszystkich kontynentach, lecz nawet cztery celuloidy z rysun- (pozostałe rodzeństwo było na nie przyjęła żadna Politechnika. filialny, pracowałem tam pra- wielki sentyment do dzieci. Koziołka Matołka, Wędrówki kiedy wysyłano je na Zachód, kami naraz. Dobrze, jeśli udało Andrzej to za młode). Generał Leopold Uczelnie artystyczne miały wię- wie 40 lat” – podlicza Szwakopf. Kiedy realizowałem film z myślą Pyzy czy 2 koty + 1 pies. nigdy nie pozwolono mi im towa- się nakręcić kilka sekund filmu Bukowiecki Fot. Grzegorz Torzecki

26 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 27 Jubileusze Radosław Piwowarski

„pół żartem, pół serio” opo- wieść o tytułowym „pociągu” do kina dwójki życiowych nie- udaczników. Ona jest bufetową w Warsie, on – z powodu dalto- Ta nasza młodość nizmu nie dostał się na studia operatorskie. Oboje marzą o fil- esterday (z ang. wczo- mowej karierze. Pewnego dnia rajszy dzień, wczoraj), Ma swój niepowtarzalny styl budowania dziewczyna znajduje w butelce pamiętna piosenka po piwie złotą rybkę... Nasz Beatlesów, a zara- nastroju w filmie. Powołuje do ekranowego realizm magiczny. Tak, w fil- Yzem tytuł debiutanckiego filmach Piwowarskiego jest swoj- mu Radosława Piwowarskiego, życia bohaterów nietuzinkowych, nie bojąc ska magia. znakomicie definiuje jego kino, Śladowo można ją dostrzec – pełne nostalgii, poezji, zadumy się opowiadać o uczuciach. choć przełamaną jak najbardziej nad upływającym czasem, a za- realistyczną goryczą – w Mar- razem poczucia humoru, bo na- serii łódzkiej Szkoły Filmowej jest istotne – najbardziej liczą takularnym dowodem Syrenka cowych migdałach (1989), peł- de wszystko pamięta się prze- (1971), a swą pierwszą etiudę się chęci, no i fryzury, ciuchy Warszawska oraz podwójne nej autobiograficznych odnie- cież chwile radosne, a te niezbyt poświęcił… stolicy. Jego Wielka oraz artystyczne ksywy: John, Srebrne Lwy Gdańskie (za sień próbie sportretowania tzw. miłe – z biegiem lat – tracą na warszawska (1969) stanowiła George, Paul, Ringo… Ta reżyserię i scenariusz, który pokolenia marcowego. Rok niegdysiejszej ostrości… próbę uchwycenia atmosfery pełna nostalgii słodko-gorzka Piwowarski napisał wspólnie 1968, początek marca, małe Jeden ze swych najlepszych służewieckich wyścigów kon- opowieść o pierwszej miłości, z autorką powieści). Matka miasteczko, grupa licealistów. filmów – Marcowe migdały nych. I to właśnie przywiązywa- zdradzie, przyjaźni, solidarno- i syn, szarzyzna życia codzien- Ktoś się w kimś zakochał, ktoś (1989) – kończy Piwowarski nie wielkiej wagi do nadawania ści przyniosła Piwowarskiemu nego i „rozrywkowe ekscesy”, się upił, kogoś pobiło UB, ktoś hymnem krakowskiej Piwnicy opowiadanym historiom cha- lawinę festiwalowych trofeów, ze uczucia i obowiązki. Matka lubi musi wyjechać za granicę… Pod Baranami (wiersz Tadeusza rakterystycznego klimatu będzie Złotą Muszlą w San Sebastian, się zabawić, co niezbyt dobrze Potem nakręcił Piwowarski Śliwiaka z muzyką Zygmunta w przyszłości jedną z cech jego Złotym Tulipanem w Istam- wpływa na obowiązki chłopca. jeszcze Autoportret z kochanką Koniecznego) w przejmującym filmowego pisma. Kolejna bule oraz nagrodą FIPRESCI Zmienia szkoły jak rękawiczki, (1996) – wspomnienie niegdy- wykonaniu Haliny Wyrodek: „Ta etiuda, Argentyna (1970), sta- w Wenecji na czele. Nic dziw- by w końcu wylądować w domu siejszego młodzieńczego buntu, nasza młodość z kości i krwi / nie się początkiem innej trwałej nego, to jeden z najefektowniej- dziecka. Darzy matkę wielkim który rozmył się w prozie życia Ta nasza młodość co z czasu kpi cechy autorskiego kina Piwo- szych (a przy tym mądry i wzru- uczuciem – i vice versa. codziennego – nawiązujący do / Co nie ustoi w miejscu zbyt warskiego – zainteresowania szający) debiutów w dziejach debiutanckiego Yesterday, oraz długo / Ona co pierwszą jest prowincją. Tutaj obserwował naszej kinematografii. Piwowar- Emocje Ciemną stronę Wenus (1997), potem drugą / Ta nasza młodość przygotowania do patriotycz- ski realizował go jako już niena ekranie istne kłębowisko uczuć, lecz ten szczęsny czas / Ta para skrzy- nych uroczystości poświęco- zwykle sprawny i artystycznie Piwowarski właściwie zawsze filmy te nie miały już siły i świe- deł zwiniętych w nas…”. Nota- nych Bartoszowi Głowackiemu, ukształtowany twórca, wcze- opowiada o uczuciach, one są żości wcześniejszych opowieści. bene, „piwniczne” ślady odnaj- który to w bitwie pod Racławi- śniej reżysersko (i scenariu- dla niego – i bohaterów jego Reżyser rzucił się w wir seriali, duję w animowanej etiudzie cami zdobył rosyjską armatę, szowo) „nabijał rękę”, kręcąc obrazów – najważniejsze. niezwykle sprawnie realizowa- Cypriana Piwowarskiego, syna nakrywając ją krakowską czapką m.in. dwa udane współczesne W jednym filmie umieścił je nych, ale jednak seriali. „Może reżysera – Summertime (2009), z pawim piórem. Konferansjer filmy telewizyjne z cyklu Sytu- nawet w tytule. W Kolejności wróciłbyś do kina?” – zapy- w której Halina Wyrodek śpiewa ćwiczy powitalne przemówienie, acje rodzinne – Ciuciubabka uczuć (1993) on jest zblazo- tał go Andrzej Bukowiecki na inny piwniczny song Koniugacja cierpliwie czeka grupa rekon- (1978) i Córka albo syn (1979), wanym aktorem po pięćdzie- łamach „Magazynu Filmowego”. (wiersz Haliny Poświatowskiej strukcyjna kosynierów, tylko kilka interesujących dokumen- siątce, który właśnie przybył „Muszę. Robię już któreś podej- z muzyką Stanisława Radwana), władza… nie zaszczyca uroczy- tów – Stójka (1975) wyróżniona z wielkiego miasta, by w pro- ście w ostatnich latach. To jest o zbliżonym do evergreenu Śli- stości swoją obecnością. w Oberhausen, a Odwiedziny wincjonalnym teatrze zagrać gorzkie i śmieszne. I taki ma wiaka i Koniecznego charakte- W pełnometrażowym debiu- (1976) nagrodzone Srebrnym Szekspirowskiego Romea, ona – być ten film – gorzka komedia rze: „minąłeś / minęłam / już cie Yesterday (1984) jest i cudow- Lajkonikiem w Krakowie, miejscową licealistką, preten- Wszyscy mamy źle w głowach. nas nie ma / a ten szum wyżej nie oddana atmosfera, i genial- oraz – przede wszystkim – sza- dującą do roli Julii, ale nie Mam nadzieję, że wiadomość / to wiatr / on tak będzie jeszcze nie sfotografowana prowincja. lenie popularny serial Jan Serce w teatrze, tylko w jego życiu. Ta o rozpoczęciu zdjęć ukaże się wieczność wiał / nad nami / nad Rok 1964, Beatlesi zdobywają (1981). opowieść przyniosła na Festi- kiedyś w »Magazynie Filmo- wodą / nad ziemią…”. ogromną popularność. Wszę- Stara filmowa maksyma walu Polskich Filmów Fabular- wym«. I to byłby ten oczekiwany dzie jak grzyby po deszczu mówi, że debiut może się „udać”, nych w Gdyni trofeum najwyż- Radosław Piwowarski happy end” – odpowiada reży- Miłość powstają zespoły „beatlesopo- ale rzeczywistym sprawdzianem sze – Złote Lwy. ser. Czego mu z całego serca do prowincji dobne”. W pewnym miasteczku, jest tak naprawdę film drugi. Wcześniej Piwowarski nakrę- życzę. A jest ku temu wyśmie- Radosław Piwowarski urodził gdzieś w Polsce (film kręcono Kochankowie mojej mamy cił nie mniej udany Pociąg do nita okazja, 20 lutego Radosław się w Olszówce Dolnej koło w Otmuchowie i Paczkowie), (1985) – ekranizacja powieści Hollywood (1987), dedykowaną Piwowarski obchodzi swoje 70. Bielska-Białej, a wychował na czterech kumpli z miejscowego Janiny Zającówny Mój wielki Billy’emu Wilderowi, amery- Szczególne miejsce poświęcił prowincji, urodziny. warszawskim Grochowie. Jest technikum zakłada zespół. Nut dzień – okazali się równie udani kańskiemu klasykowi z Suchej

absolwentem Wydziału Reży- wprawdzie nie znają, ale nie to jak film pierwszy, czego spek- Beskidzkiej, przedstawioną jej kolorom, nastrojom, bohaterom Jerzy Armata Fot. Artur Barbarowski/East News

28 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 29 Festiwale w Polsce Człowiek w Zagrożeniu Festiwal Filmu Niemego

szystkich dziwi, że na Festi- walu Filmu Niemego ciągle można pokazywać nowości. Można. W archiwach nadal Fascynujący Wodnajdywane są zaginione filmy lub fragmenty, których brakowało do rekonstrukcji całości. Również w tym roku mamy takie perły w programie” – mówi Marynia Gierat, szefowa krakowskiego Kina Pod Baranami, świat dokumentu w którym już po raz 18., na kilka grudniowych dni, zapanowało kino nieme, oży- Jury w składzie: dokumentalista Sławomir wione współczesnymi brzmieniami. Hasłem Na Festiwalu Mediów Człowiek Grünberg, dziennikarz radiowy i znawca tegorocznej edycji były „Żywioły” – natury kina Ryszard Jaźwiński, organizatorka wielu i ludzkich namiętności. w Zagrożeniu bohaterami są wydarzeń filmowych i promotorka kina Kata- Kino nieme oglądane z muzyką współ- rzyna Kubacka-Seweryn oraz reżyserka Anna czesnych zespołów nabiera nowej mocy, dokumentaliści i reporterzy filmowi. I to Zamecka przyznało Grand Prix – Statuetkę bywa że zmienia nawet swój charakter. Zda- Białej Kobry oraz Nagrodę Miasta Łodzi rzają się tytuły, które wracają na FFN, ale dla nich tłumnie przychodzi publiczność. w wysokości 15 tys. złotych Anieli Gabryel. zawsze towarzyszą im inne melodie. Orga- Projekcja filmuWicher , Autorka obrazu Kiedy ten wiatr ustanie została nizatorzy zmieniają zespoły, a przez to – de reż. Victor Sjöström wyróżniona za „wrażliwość na losy ludzi pozo- facto – pokazują widzom to samo, a jed- Beata Hyży-Czołpińska, stawionych samym sobie i żyjących w realnym nak zupełnie inne dzieło. W tym roku stało Marcin Ściegliński, zagrożeniu”. Film opowiada o Tatarach miesz- się tak m.in. z oscarowym melodramatem Aniela Gabryel, Ryszard kających na zajętym przez Rosjan Krymie. „Ta F.W. Murnaua – Wschód słońca, seansowi Jaźwiński, Sławomir historia Tatarów zainteresowała nas, bo ich los któremu towarzyszyły improwizacje Semi- Grünberg i Julia Groszek niejako się powtarza. W 1944 byli wysiedlani -Invented Trio, zespołu Adriana Konar- przez Stalina, a teraz też doświadczają cichej skiego, Michała Chytrzyńskiego i Sławomira deportacji. Ale nie chciałam robić politycz- Bernego. Film niemieckiego mistrza może Stare kino nego filmu. Chodziło mi przede wszystkim być odbierany jako melodramat-moralitet, o ludzi” – mówiła Gabryel. ale również – czego dowiodło Trio – jako Nagrodę „Cierpliwe Oko im. Kazimierza niepozbawiony humoru romans o miłości Karabasza” ufundowaną przez Narodowe odkrytej na nowo. „Nasi widzowie powinni Centrum Kultury otrzymał Marcin Borchardt mieć poczucie uczestniczenia w czymś na nowo za film BEKSIŃSCY. Album wideofoniczny. wyjątkowym. Żadna z projekcji w takiej Nagrodą Stowarzyszenia Filmowców Polskich samej formie się nie powtórzy. Muzycy oglą- jury uhonorowało Julię Groszek za Arabski dają filmy przed festiwalem – żeby mogli Urok filmów z okresu sekret. Nagroda im. Aleksandra Kamińskiego się przygotować – ale zawsze ich występy za przezwyciężanie zagrożeń przypadła Marii mocno bazują na improwizacji. Nie piszą przeddźwiękowego jest nieprzemijający. Zmarz-Koczanowicz, realizatorce Grubej. nowych partytur, wychodzą od swoich Nagrodzono i wyróżniono także: Beatę Hyży- kompozycji, ale modyfikują je na potrzeby Dowodzi tego krakowski festiwal, który o jeden z najstarszych polskich twórców z widzami, twórców z twórcami, -Czołpińską (Środek puszczy najbliżej abso- danego dzieła” – komentuje Marynia Gie- festiwali poświęconych dokumen- widzów z widzami. Jest po to, by stykać się lutu), Grzegorza Linkowskiego (Zwierze na rat. „Bardzo cenią te występy, coraz więcej właśnie osiągnął pełnoletność. towi. Jego 27. edycja odbyła się z rzeczywistością bezpośrednio, a nie poprzez papierze), Aleksandrę Rek (Zdzinku, kim ty zespołów zgłasza chęć udziału w festiwalu. w dniach 21-25 listopada 2017 media, z którymi sympatyzujemy, albo przez chcesz w życiu zostać), Monikę Meleń (Film Po seansach wielu artystów mówi nam, że Równie pozytywnie reagują widzowie. tu coś dla siebie. Obok zagranicznych pro- Tw łódzkim Muzeum Kinematografii. internet, który zamyka nas w szklanej bańce dla Stasia), Daniela Liszkiewicza (Nie tak film zainspirował ich do stworzenia czegoś Dla niektórych projekcje festiwalu są pierw- dukcji – jest też miejsce dla polskiego kina W konkursie o Białą Kobrę rywalizowało znajomych” – podkreśla Jakub Wiewiórski, wyobrażałam sobie starość) i Monikę Skrzyp- nowego” – dodaje Aleksandra Starmach, szym zetknięciem z kinem niemym. „Po niemego i jego gwiazd – dla Halki Konstan- 25 filmów i 10 reportaży wybranych z ponad dyrektor festiwalu. czak (Taki trochę chory). współorganizatorka FFN-u. –„W tym roku bezpłatnym pokazie filmów niemych o Kra- tego Meglickiego (z nową ścieżką Jerzego 80 zgłoszonych tytułów. Zorganizowano Przytulna sala Kinematografu podczas „Na Festiwalu Człowiek w Zagrożeniu muzycy z Bastardy, którzy zagrali do pre- kowie podchodzili do nas i pytali: a co to za Rogiewicza) czy Poli Negri (w Bezwstyd- kilkadziesiąt spotkań autorskich, a także całej imprezy była wypełniona do ostatnich dokumentaliści i reporterzy filmowi są jedy- mierowo pokazywanej odrestaurowanej filmy, skąd je mamy, że takie fajne... Zda- nej kobiecie Malcolma St. Claira), a także panele dyskusyjne poświęcone kinu doku- miejsc. W projekcjach uczestniczyli liceali- nymi bohaterami. To dla nich przychodzą Ziemi Oleksandra Dowżenki, po seansie rzają się też maile, w których czytamy: »Po współczesnego pastiszu TodMachine Bogu- mentalnemu. Odbyło się ponad 50 pokazów ści, studenci i młodzi twórcy, którzy od razu widzowie, i tak pozostanie. Będziemy jeszcze stwierdzili, że projekcja z udziałem publicz- raz pierwszy widziałem niemy film i mega- sława Kornasia. W roku 100-lecia odzy- pozakonkursowych i specjalnych, w ramach po seansach mieli możliwość podsumowa- mocniej wychodzić z projekcjami i spotka- ności wyzwoliła w nich nową energię, wyda- pozytywnie mnie to zaskoczyło. Będę na skania niepodległości naszych produkcji których widzowie mogli zobaczyć obrazy nia swoich wrażeń, podzielenia się emo- niami poza Muzeum Kinematografii. Przede rzyła się magia i stali się nowym zespo- kolejnych pokazach«” – mówi Starmach. będzie na pewno jeszcze więcej. Na razie na ze świata, nowe czeskie dokumenty, filmy cjami i spostrzeżeniami z twórcami. Gośćmi wszystkim w czasie trwających okrągły rok łem. Swoimi emocjami dzielili się z nami FFN wciąga również najmłodszych 18-tkę FFN-u można mu życzyć, żeby nadal Sławomira Grünberga i klasykę polskiego festiwalu byli m.in. Maria Zmarz-Koczano- działań promujących świetne polskie kino też artyści z Pin Park, którzy zilustrowali widzów, organizując spotkania, w trak- znajdował finansowanie, i by jego organi- dokumentu (wyświetlaną z taśm światło- wicz, Maciej Drygas, Ryszard Lenczewski, dokumentalne” – opowiada o planach na legendarny dramat górski, kolejny z naszych cie których mogą oni zbudować camerę zatorów nie opuszczała pasja, z którą do czułych 16 i 35 mm!). Krzysztof Lang, Andrzej Sapija, Piotr Stasik, kolejne edycje Jakub Wiewiórski. premierowych festiwalowych filmów, Białe obscurę, czy przygotować animację poklat- tematu podchodzą, i którą zarażają innych. „Festiwal Mediów Człowiek w Zagrożeniu Piotr Szczepański oraz twórcy z zagranicy – piekło na Piz Palü Arnolda Fancka i Geo- kową, a nawet zagrać muzykę do fragmentu

Fot. Materiały prasowe/Muzeum Kinematografii w Łodzi to miejsce różnorodnych spotkań i rozmów: w sumie ponad 60 osób. Anna Michalska rga Wilhelma Pabsta”. niemego filmu. Naprawdę każdy znajdzie Dagmara Romanowska Filmu Niemego Fot. Emilian Aleksander/Festiwal

30 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 31 Festiwale w Polsce Cinergia Watch Docs

się kino dla dzieci i młodzieży – pamiętano o polskich akcentach: popularnych serialach Rodzina Treflików czy Żubrze Pompiku oraz animacjach Jacka Adamczaka. Obecność Filmowa (i nie Daria Argento ściągnęła do Łodzi fanów Film wobec bezprawia europejskiego horroru z całej Polski. Chociaż festiwal jest skierowany głównie do miesz- ropozycje rodzime w progra- kańców miasta i łódzkie premiery domi- mie Watch Docs zgrupowane Międzynarodowy Festiwal Filmowy nują w programie nad ogólnopolskimi, to zostały w sekcji Nowe Filmy Pol- tylko) Łódź Cinergia ma też punkty, dla których warto skie. Nagrodę publiczności zdobył Watch Docs, którego 17. edycja odbyła przejechać wiele kilometrów i na kilka dni Pdobrze nam znany zwycięzca Krakowskiego się na niej zatrzymać. Festiwalu Filmowego Najbrzydszy samo- się w grudniu, skupia się na szczególnych Dawna stolica polskiego kina W tym roku do takich wydarzeń – poza chód świata Grzegorza Szczepaniaka. Autor wizytą włoskiego mistrza giallo – bez wątpie- w komiczny sposób portretuje podróż eks- dokumentach – związanych z tematyką dynamicznie odżywa, inspiruje, zaprasza nia należały wciągające debaty (m.in. o kinie centrycznej pary nie najmłodszego Bogdana Grzegorza Królikiewicza, drodze twórczej i jego matki – Kazimiery, którzy przemie- praw człowieka. do współpracy, a festiwal Cinergia i życiowej Janusza Głowackiego), spotkania rzają Polskę 51-letnim, posklejanym taśmą, z Kazimierzem Kutzem i Markiem Piestra- Wartburgiem. Odwiedzają Konin, Majdanek, skwapliwie wykorzystuje te atuty. kiem, rozmowa o europejskim kinie gatun- Bar Avocado, by dotrzeć pod Magdeburg ków, miniprzegląd wybranych do fabryki Junkersów, do której Kazimiera mponujące budynki zre- czeskich komedii okresu tzw. została w czasie wojny wywieziona na roboty witalizowanej elektro- normalizacji oraz wyproduko- przymusowe. Podróż w czasie odbywamy ciepłowni EC1 z siedzibą wanych na naszym kontynencie też w wyprodukowanym przez Studio Mun- Narodowego Centrum horrorów i westernów, wreszcie ka-SFP Polonezie Agnieszki Elbanowskiej. IKultury Filmowej, nowiuteńki dwa niepowtarzalne widowi- Oglądamy w nim konkurs na prezentację Dworzec Łódź Fabryczna, Aleja ska multimedialne: koncert „3 postaw patriotycznych „Pokaż swój patrio- Gwiazd, kino Charlie, Szkoła Dźwięki Komedy” oraz pokaz tyzm” w Aleksandrowie Kujawskim. W jury Filmowa oraz sale multipleksu mody „Cinema en Vogue”. konkursu zasiadają dyrektor domu kultury, Helios Sukcesja – to miejsca, Koncert odbył się w murach lokalna dziennikarka-poetka, proboszcz para- pomiędzy którymi żyło 22. Forum kościoła ewangelicko-augsbur- fii rzymskokatolickiej oraz burmistrz. Doku- Kina Europejskiego Orlen Ciner- skiego św. Mateusza, a muzyce ment sprzed roku, o czasem komicznych, gia. Filmowe miejsca na mapie towarzyszyły fragmenty archi- czasem strasznych wymiarach patriotyzmu, Najbrzydszy samochód Łodzi, która od jesieni jest Mia- walnych filmów, zdjęcia oraz zdaje się dziś bardziej aktualny niż kiedy- świata, reż. Grzegorz Szczepaniak stem Filmu UNESCO. Festiwal, wizualizacje. Za interpretacje kolwiek. Kolejny film, Artykuł 18 Bartosza odbywający się zaraz po ogłosze- klasycznych melodii Krzysz- Staszewskiego, mówi o dyskusyjności tytu- niu tej decyzji, pięknie potwier- tofa Komedy odpowiadał łowego artykułu polskiej konstytucji, który powinien zachować się prawnik wobec dził jej słuszność. wrocławski septet jazzowy deklaruje ochronę małżeństwa, związku męż- złamania zasady państwa prawa. Gdy tyle spraw branżowych EABS i jego goście. Z kolei czyzny i kobiety. Paragraf ten stał się podporą Festiwal, który w swym podtytule ma toczy się w Warszawie, łatwo zapo- wyreżyserowany przez Ewę przeciwników związków jednopłciowych „Prawa człowieka w filmie” wygrał chiński mnieć o Łodzi i jej znaczeniu dla Bloom-Kwiatkowską i zreali- w Polsce. Czy słusznie? O tym Staszewski reżyser Jian Fan, autor Jeszcze jutro, o cier- naszego kina. Tymczasem miasto zowany przez studentów łódz- rozmawia z aktywistami, specjalistami, ale piącej na porażenie mózgowe Yu, która ewidentnie przeżywa swoją drugą kich uczelni artystycznych oddaje też głos parom (głównie na emigra- w wieku 19 lat została wydana za mąż i spę- filmową młodość. Na jego ulicach w przestrzeni Dworca Łódź cji), dzięki którym widz dostrzega skalę pro- dziła dotychczasowe życie w związku bez powstają kolejne produkcje, swoje Fabryczna pokaz „Cinema blemu. Gruba Marii Zmarz-Koczanowicz miłości i pożądania. Teraz, nie oglądając 10-lecie obchodził właśnie Łódzki en Vogue” nie tylko zaimpo- to portret trzech pracownic kopalni węgla się na reputację, zdanie rodziców i męża, Fundusz Filmowy, a obok planów nował swoją pomysłowością Rydułtowy. Autorka obserwuje codzienne stanowczo żąda rozwodu. Wyróżnienie NCKF-u trudno przejść obojęt- i różnorodnością, inspira- zmagania kobiet z pracą ponad siły, ale i walkę specjalne jury otrzymał dokument Kam- nie. Cinergia ten krajobraz ideal- cjami filmowymi i filozoficz- o tak podstawowe prawa pracownicze, jak Maciej Nowicki i Thierry Michel bodżańska wiosna, będący pokłosiem dzie- nie domyka. nymi, religijnymi, fantazyj- dostęp do odrębnych czystych toalet. Swój z nagrodą im. Marka Nowickiego więciu lat spędzonych w Kambodży przez Na produkowanym przez Sławka nymi kostiumami, muzyką, dokument reżyserka zadedykowała Irenie Chrisa Kelly’ego, brytyjskiego dokumenta- Fijałkowskiego i Stowarzyszenie ale stał się poniekąd najlep- Kamieńskiej (zmarłej w 2016 portrecistce listę i fotografa. „Łódź Filmowa” oraz programo- szą Cinergii i jej filozofii wizy- pracownic kopalni w Dniu za dniem i Robot- Tegoroczny Watch Docs pierwszy raz Mijają lata, a filmowcy wciąż znajdują wanym przez Annę Serdiukow (dyrektor i rosyjskiej Bliskości Kantemira Bałagowa, tówką. Nazwa festiwalu przecież zobowią- nicach). Dwa ostatnie dokumenty: Zostaw połączył siły z Naczelną Radą Adwokacką, tematy obrazujące bezprawie wobec jed- artystyczna) i Krzysztofa Spora (dyrektor ale wydarzeniom dookoła sekcji konkurso- zuje: od kina wszystko się zaczyna, ale na ją! Rudolfa Robaka i Puszcza Białowieska. a Przegląd Kina Prawniczego – Adwokat nostki. Watch Docs, poza wartościowym programowy) festiwalu królują debiuty wych. Dogłębny wgląd w to, co dzieje się we nim absolutnie nie kończy. Kino bowiem Jesteśmy Roberta Kowalskiego podejmują w Roli Głównej, tym razem w wydaniu programem projekcji, tworzy platformę europejskie, w tym polskie, a towarzyszą im współczesnym artystycznym kinie Starego samo w sobie, jak i CINErgia, jest sztuką temat działań ruchów obrony Puszczy przed dokumentalnym, stał się jedną z sekcji festi- do dyskusji o palących problemach tego muzyka, fotografia, a nawet moda. 22. edycję Kontynentu dała szeroka, licząca około trzy- synergiczną. wycinką. To obrazy działań aktywistów na walu. Poza pokazem sześciu filmów klu- obszaru rzeczywistości. zapamięta się nie tylko dzięki zwycięzcom – dziestu tytułów Panorama Europy. Znalazło rzecz zachowania tej dziewiczej przestrzeni czowa była debata Adwokat Wobec Bez-

Proj. Kaja Renkas/Materiały prasowe Kaja Renkas/Materiały Proj. polskiemu Sercu miłości Łukasza Rondudy się też miejsce na dynamicznie rozwijające Dagmara Romanowska na wschodzie Polski. prawia. Paneliści dyskutowali o tym, jak Beata Poprawa Docs Docs, Michał Dąbrowski/Materiały prasowe Watch Fot. Marek Kozakiewicz/Materiały prasowe Watch

32 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 33 Festiwale w Polsce Ale Kino! Reksio w krainie koziołków W Poznaniu na początku grudnia świętowano 35-lecie festiwalu Ale Kino! oraz 50. urodziny Reksia – laureata Platynowych Koziołków 2017.

iewał już przygody nach i komuniach. Punkt kulminacyjny z lisem, dzikiem, kotem, to moment, kiedy dowiadują się, że mogą kaczorkiem, świersz- zostać rozdzielone. Z jednej strony – sio- czem, mrówkami, bocia- strzana miłość i wzajemne przywiąza- Mnem, pawiem, papugą, nawet pelikanem, nie, w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale z koziołkami jeszcze nie. Bywał poli- z drugiej – obawy przed życiem wyłącz- glotą, wychowawcą, strażakiem, kom- nie na własny rachunek. pozytorem, detektywem, magikiem, Złotymi Koziołkami w kategorii peł- kosmonautą, dentystą, czyściochem, nometrażowych filmów dla dzieci uho- a także terapeutą, pielęgniarzem, pocie- norowano Patricka Imberta i Benjamina szycielem czy swatem, ale laureatem – Rennera, autorów francusko-belgijskiej Platynowa Gala Reksia i to tak prestiżowej nagrody – też nie. animacji Wielki zły lis (The Big Bad Fox Platynowe Koziołki 35. edycji Między- and Other Tales), przewrotnej, pełnej narodowego Festiwalu Filmów Młodego zabawnych gagów – opowieści, w któ- trażowych dla młodzieży. Trójka młodych przygodach ośmiolatki w kosmosie, duń- ma w swym programie sekcję filmów poświę- Widza Ale Kino! w Poznaniu trafiły do rych zwierzęcy bohaterowie występują przyjaciół – dwóch chłopaków i dziewczyna – ska Superagentka (Next Door Spy) Karli von conych piłce nożnej. W tym roku Piłkarskie Reksia, bez wątpienia najsympatycz- w całkowicie obcych dla siebie rolach: podróżuje wspólnie po Europie, gdy nagle, Bengston, której bohaterka ma 10 lat, a jej Koziołki (a także Nagroda Nauczycieli) tra- niejszego oraz najbardziej ulubionego – lis wysiaduje kurze jaja, a kaczor i kró- jak grom z jasnego nieba, na jednego z mło- biuro śledcze mieści się w zagraconej piw- fiły do Henry’ego Rincóna z Kolumbii, autora obok Bolka i Lolka (oni platyną zostali lik zamiast bociana przynoszą dziecko dzieńców spada podejrzenie o gwałt… nicy (Nagroda Europejskiego Stowarzyszenia Drużyny bohaterów (Hero Steps), przejmującej uhonorowani w 2013 roku) – bohatera wytęsknionym rodzicom, zastępując… Już tych kilka filmów, które zdobyły naj- Filmów dla Dzieci – ECFA), czy rumuńska opowieści o tym, że nawet konflikt zbrojny polskich seriali rysunkowych. Świętego Mikołaja. W świecie zwierzę- wyższe trofea, znakomicie definiuje charakter Noc w Tokoriki (A Night in Tokoriki) Roxany nie może przeszkodzić w osiągnięciu wytę- Ten sympatyczny kundelek narodził cym rozgrywa się także ekscentryczna, poznańskiego festiwalu. Jego programerów Stroe (Marcin Jury Młodzieżowego dla naj- sknionego celu. Eduardo jest jedną z ofiar się w 1967 jako protagonista krótkiej pełna purnonsensowego humoru, ale niespecjalnie interesują kolejne przygody lepszego filmu krótkometrażowego), opo- wojny domowej w Kolumbii, stracił nogę animacji Lechosława Marszałka Rek- i filozoficznej wręcz refleksji, kanadyj- podobnych do siebie bohaterów czy przy- wiedziane wyłącznie obrazem i muzyką 18. podczas wybuchu miny. To jednak nie prze- sio poliglota, zrealizowanej w bielskim Tradycją poznańskiego festiwalu od wielu ska animacja Lep na ptaki (Birdlime) Evana słowiowe opowiastki o krasnoludku, który urodziny pewnej urodziwej dziewczyny. Dla szkadza mu w założeniu piłkarskiej drużyny. Studiu Filmów Rysunkowych. Do tej pory lat jest ogłaszanie werdyktów jurorskich, DeRushiego, uhonorowana Złotymi Kozioł- potknął się o muchomorka, a filmy traktu- mnie zdecydowanie największy „odlot” tej Notabene, 24 czerwca, podczas mistrzostw nakręcono 65 „psich” odcinków, tak więc w samo południe ostatniego dnia imprezy, kami w kategorii filmów krótkometrażowych jące swego odbiorcę – nawet tego najmłod- edycji Ale Kina! świata w piłce nożnej zagramy z Kolumbią… Platynowe Koziołki okazały się znakomi- w przepięknej Sali Sądowej renesansowego dla dzieci. Tytułowy specyfik to klejąca sub- szego – serio, z szacunkiem i nieuwłaczające Warto jeszcze wspomnieć o szwedzkim Towarzyszę poznańskiemu festiwalowi już tym prezentem z okazji 50. urodzin pie- Ratusza, gdzie w dawnych czasach ferowano stancja, którą smaruje się gałęzie, aby złapać jego inteligencji. Nie znaczy to, że podczas niekonwencjonalnym Smoczym sercu (Dra- czterdzieści lat (impreza początkowo odby- ska, połączonych z jubileuszem 70-lecia kary, a teraz wręcza się nagrody. Festiwa- dzikie ptaki. Bohaterowi tej opowiastki udaje Ale Kina! widzowie „zadręczani” są wyłącz- gonheart) Lindy-Marii Birbeck i Klasa Karte- wała się co dwa lata – przyp. red.). Robię wytwórni. W ciągu półwiecza Reksio stał lową ceremonię poprzedza oczywiście hej- się uciec przed złym losem, ale i tak trafia nie opowieściami o „wszystkim, co najważ- ruda, traktującym o przyjaźni 11-latka z jasz- to z przyjemnością i satysfakcją, bo rzadko się nie tylko ulubieńcem polskich dzieci. nał z wieży ratuszowej i trykanie się poznań- do klatki, jednak nieco innego „sortu”, bo niejsze”. Dużo miejsca w festiwalowym pro- czurką oraz inspirowanym słynną książką L. zdarzają się imprezy tak udane. Zróżnico- Powstała anglojęzyczna wersja serialu, skich koziołków. niewola niejedno ma imię, a klatki bywają gramie zajmuje zabawa, przymrużenie oka Franka Bauma – Czarnoksiężniku z krainy wany i stojący na wysokim poziomie pro- w Rosji był emitowany jako Sobaka Reks. Najwyższe laury – Złote Koziołki – pośród różnorodne. czy ekscentryczne wręcz odjazdy. Ale dawać U.S. Balbiny Bruszewskiej, słodko-gorzkiej gram, a nade wszystko cudowna atmosfera, Wydano kilkanaście gier komputerowych pełnometrażowych filmów dla młodzieży Duże wrażenie zrobiła na mnie pełna bez- czadu można także z wdziękiem i mądrze. przypowiastce o poszukiwaniu szczęścia. Oba jaka podczas festiwalu panuje, to główne jej z jego udziałem, w Bielsku-Białej dorobił trafiły tym razem do Edoarda De Angelisa troski, ale i nieoczekiwanego dramaturgicz- Czego dowodem choćby szwedzki Odlot filmy zostały uhonorowane nagrodami Sto- wyróżniki. A to za sprawą Jerzego Moszko- się nawet pomnika, na białkach – lokal- (Włochy), autora Nierozłącznych (Indivisible), nego zwrotu akcji duńska fabuła Kiedy znów w przestworza (Up in the Sky) Pettera Lenn- warzyszenia Filmowców Polskich. wicza (dyrektor), Tatiany Kauczor (produ- nych pieniądzach – widnieje podobizna frapującej opowieści o bliźniaczkach syjam- się spotkamy (When We Meet Again) Wil- stranda (Nagroda Specjalna Jury, Wyróżnie- Jerzy Moszkowicz, wieloletni dyrektor cent) i ich „drużyny bohaterów”. popularnego kundelka (postać zmienia się skich, które dzięki swym głosom utrzymują liama Sehesteda Høega, nagrodzona Złotymi nie Jury Dziecięcego w kategorii pełnometra- poznańskiego festiwalu, jest wielkim fanem

Fot. Materiały prasowe/Ale Kino! w zależności od kąta patrzenia). całą rodzinę, występując na weselach, chrzci- Koziołkami w kategorii filmów krótkome- żowych filmów dla dzieci) o niewiarygodnych futbolu. Nic zatem dziwnego, że Ale Kino! Jerzy Armata Bedliński Fot. Piotr

34 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 35 WYWIAD numeru KOBIETY POLSKIEGO KINA Kwestia płci Twój Vincent w reżyserii Doroty Kobieli i Hugh Welchmana otrzymał Europejską Nagrodę Filmową 2017 dla Najlepszego Europejskiego Filmu Animowanego oraz nominację do Oscara w kategorii Pełnometrażowy Film Animowany. Gala rozdania nagród Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej odbędzie się 4 marca 2018.

Dorota Kobiela Anna Zamecka Dorota Kobiela, współscenarzystka i współreżyserka filmu: awsze byłam i czułam się trochę z boku środowiska filmo- o zmianę komisji. Kolejna składała się z samych kobiet pod prze- wego w Polsce. Miałam wrażenie, że nie pasuję, dawano wodnictwem Izy Plucińskiej. mi też odczuć, że nie mam kwalifikacji zawodowych. Animację zwykle robi się trochę w swoim wewnętrznym świecie. Ukończyłam Akademię Sztuk Pięknych i kurs reżyserii Praca nad Twoim Vincentem była nieco inna, wyjątkowo podzie- Zw Warszawskiej Szkole Filmowej, co nie było traktowane poważ- lona na dwie fazy: jedna z nich odbyła się w studiu z artystami-ma- nie. Powracało pytanie: jak to, nie skończyłaś „Filmówki”? Tak jakby larzami. Tutaj nie spotkałam się z żadnymi stereotypami. Co innego brak jednego dokumentu odbierał mi prawo do przebywania na na planie, gdzie reżyserowałam aktorów do wersji fabularnej, która planie. Znam wielu mężczyzn filmowców bez dyplomu. W moim dopiero potem została przez naszych malarzy przerobiona na ani- przypadku chodziło też chyba o to, że jestem kobietą. Podwójna mację. Część zdjęć filmowych odbyła się w Polsce, część w Wiel- niedorzeczność! Starałam się nie przejmować, po prostu robiłam kiej Brytanii. Dzięki tym dwóm perspektywom mam porównanie swoje. Nabierałam doświadczenia, praktykując u kolegów na planie. dotyczące równouprawnienia w obu krajach. Samodzielny start nie był łatwy. Twój Vincent początkowo miał być Zdjęcia w Polsce to była szkoła życia. Znów podważanie moich krótkometrażowy – wtedy jeszcze nie miałam problemów z uzyska- kompetencji w związku z brakiem odpowiednich studiów. Byłam niem dofinansowania. Krótki metraż, czyli bezpieczny projekt, na jedyną kobietą na planie – prócz specjalistki od kostiumów i make- miarę moich możliwości – wielokrotnie dawano mi do zrozumie- ‑upu – dlatego chyba panowie czuli się mocni i mogli trywializować nia, że z takim formatem powinnam sobie poradzić. Schody poja- moją pozycję oraz to, co mówię. W Wielkiej Brytanii na planie fil- wiły się, gdy zmieniłam ideę filmu, rozpisałam plany i budżet na mowym było zgoła inaczej. Po pierwsze – reżyser jest najważniejszą pełnometrażowy obraz animowany. Znów pojawiły się pytania: jak postacią w zespole. Bez względu na płeć, nikt nie podważa jej lub ja temu podołam? Skąd jestem? Dlaczego akurat ja mam to robić? jego pozycji. Po drugie, kobiet na planie było więcej i to kobiet róż- Temat nagle stał się nieciekawy i wyeksploatowany. Zaskoczyło mnie nych zawodów filmowych – zasiliły nie tylko zespół scenografów, to, bo tych zarzutów nie było, gdy planowałam krótki metraż. Moja była też kobieta wózkarz, wszystkie tyczkarki to także były kobiety. komisja w PISF składała się z czterech mężczyzn i jednej kobiety – Nikt nie miał z tym problemu, że rzekomo trudne, fizyczne prace wszyscy byli twórcami obrazów krótkometrażowych. Co czułam? wykonują panie. Miałam wrażenie, że zderzyłam się z murem. Nieprzyjemne spo- Uprzedzając komentarze, mam świadomość, iż nie rozmawiały- Małgorzata Szumowska Katarzyna Lewińska tkanie, wartościujące mnie nie jako filmowca, ale przede wszystkim byśmy dziś o Twoim Vincencie, gdyby nie wsparcie dwóch mężczyzn.

Fot. Bartosz Krupa/East News, Imago/Future Image/East News, Zuza Krajewska, Robert Pałka Image/East News, Zuza Krajewska, Robert Fot. Bartosz Krupa/East News, Imago/Future jako człowieka, kobietę. Potem poszło już lepiej – zaapelowaliśmy Niewątpliwie zadziałała legenda Vincenta van Gogha, dzisiaj cenio-

36 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 37 WYWIAD numeru KOBIETY POLSKIEGO KINA Być kobietą: walor czy balast? W 2016 roku Małgorzata Szumowska otrzymała Twój Vincent, reż. Dorota Kobiela, Hugh Welchman Europejską Nagrodę Filmową w kategorii Nagroda Publiczności za Body/Ciało. Rok później Komunia Anny Zameckiej zwyciężyła w kategorii Europejski Wiem, że Film Dokumentalny, a Katarzyna Lewińska otrzymała bez sukcesu nagrodę dla Najlepszego Europejskiego Kostiumografa komercyjnego za Pokot Agnieszki Holland. moja pozycja Z Małgorzatą Szumowską, byłaby Anną Zamecką i Katarzyną Lewińską słabsza rozmawia Anna Serdiukow

zucam ogólnie, być może nazbyt ogólnie, szanowany. Takie wyróżnienie jak Europejska Nagroda Fil- nego malarza; nie obyłoby się też bez poparcia Hugh Welchmana, niemal wszystkie studia animacji w USA. Prawie w ogóle nie ma ale czy w naszym kraju nagrody EFA (Euro- mowa raczej na nic się nie przekłada dla mnie w kraju: postrze- dzisiaj cenionego producenta i reżysera z Oscarem na koncie (za tu kobiet reżyserek. W Pixarze była jedna, którą w atmosferze pean Film Awards) coś znaczą? Czy to tylko/ ganie profesji nie ulegnie zmianie, nikt też nie podejmie decyzji, animowany krótki metraż Piotruś i wilk z 2008 roku – przyp. A.S.). skandalu zwolniono kilka lat temu. Paradoksalnie to, że jestem aż prestiż? A może coś zmieniają, do czegoś są że warto ludzi kształcić w tym kierunku, czy realizować kino Statuetka zawsze robi wrażenie, otwiera mnóstwo drzwi... Gdyby kobietą zadziałało wszędzie na moją korzyść. Czułam poparcie Rpotrzebne, na coś się przekładają? kostiumowe. Mówię to z pozycji szczęściary – do tej pory pra- nie oni, to nie tyle nie zrobiłabym tego filmu w ogóle, co przede ze strony środowiska. Wszyscy chcieli pokazać i zobaczyć twarz Katarzyna Lewińska: Zacznę ja, jako że uprawiam zawód cowałam z najlepszymi w Polsce i w pewnym sensie osiągnę- wszystkim nie zrobiłabym tak, jak chciałam: po cichu, nie podno- kobiety stojącej za komercyjnym (dotychczas 30 mln dolarów uznany w Polsce za stricte kobiecy. Może jest jeden mężczy- łam już maksimum. Dotknęłam sufitu i wiem, że dalej raczej nie sząc głosu, w swoim wewnętrznym świecie. Hugh Welchman – mój w światowym box office’ie – przyp. A.S.) sukcesem pełnometra- zna, który pracuje jako kostiumograf w tym kraju, więc to dość pójdę. Być może ta nagroda sprawi, iż uda mi się wypłynąć na partner, współreżyser, współscenarzysta i współproducent Two- żowego, arthouse’owego filmu animowanego. Szczególnie ważna specyficzna sytuacja. A z kostiumem filmowym w Polsce jest europejskie, międzynarodowe wody. jego Vincenta – to feminista. Szanuje kobiety, mnie dając poczucie była dla mnie recepcja widzów w Polsce – gotowych i otwartych o tyle ciężko, że przez ostatnie 20 lat nie było szans, by wyrobić Małgorzata Szumowska: Ze mną jest trochę inaczej – o ile wsparcia, ale i niezależności. Nie jest zazdrosny o moje sukcesy, na nowe gatunki. Mimo iż ten był bardzo trudny – animacja dla renomę tej profesji. Nasza kinematografia sprowadza się nie- nagroda jest dobra, prestiżowa, międzynarodowa, o tyle zmie- zawsze wysuwa mnie na pierwszą linię, pyta o zdanie, respektując dorosłych – to Twojego Vincenta obejrzało 400 tys. widzów, nie mal wyłącznie do kina współczesnego. W związku z tym nie nia wszystko. Daje twórcy wolność. Dzięki nagrodom łatwiej to, że możemy się różnić w opiniach. Już ogłosił, że to ja wybiorę patrząc na płeć reżysera i dyplomy. Wiem, że bez tego sukcesu ma sposobu, by ten zawód wybuchł u nas euforią twórczą, albo jest zdobyć fundusze na kolejne filmy, czy w przyszłości lep- temat na kolejny projekt. Powstanie w naszym studiu, ale reżyse- moja pozycja byłaby słabsza. Byłabym autorką może i ważnego by mieć szansę rozwoju indywidualnego. Można jedynie próbo- szych partnerów, sponsorów, producentów i agentów sprzedaży. rią zajmę się tym razem w pojedynkę. Świadomość, że mam jego artystycznie obrazu animowanego, ale byłby to film, który przede wać ująć kostium jako pewną kombinację psychologiczno-pla- U mnie te korzyści są bardziej wymierne, przekładają się na zaufanie, jest bezcenna. wszystkim się nie sprzedał, czyli w jakimś sensie nie udał. I znów styczną, ale nie ma tu kultury kostiumu jako sztuki, bo nikt nie konkretne rzeczy. Nie mam złudzeń: bez nagród nie miałabym Dziś życzyłabym sobie, aby było więcej kobiet w pełnome- pojawiłyby się pytania: skąd jestem...? Dlaczego w ogóle ja? Jak robi kina kostiumowego. Dlatego zawód kostiumografa zwykle żadnych szans na arenie europejskiej. Bo nie jest tak, że dobre trażowym kinie animowanym. Jesteśmy niedoreprezentowane to tak, bez studiów na planie? postrzegany jest w kategoriach technicznych. Kombinacja braku filmy się wybronią i wypromują same. To nagrody dają rozgłos. nie tylko w Polsce, ale w ogóle na świecie. Dysproporcja jest renomy i tego, że zwykle wykonują go kobiety – najczęściej nie- Dzięki nim moje produkcje rok w rok – o czym mało kto wie –

Fot. Next Film (x3) ogromna. Zjeździłam z promocją oscarową Twojego Vincenta Wysłuchała Anna Serdiukow wykształcone w tym kierunku – sprawia, że nie jest to zawód są sprzedawane do ok. 30 krajów. Oczywiście, mówimy o kinie

38 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 39 WYWIAD numeru KOBIETY POLSKIEGO KINA

artystycznym. Jeśli jesteś twórcą komercyjnym, nagrody nie są ci do niczego potrzebne. Jedyne czego potrzebujesz, to box office. Box office powyżej miliona widzów napędza koniunkturę, pol- ską i zagraniczną. Anna Zamecka: Ja po otrzymaniu Europejskiej Nagrody Filmo- wej też dostrzegam pewien ruch, ale ciekawe jest to, że dostałam głównie propozycje współpracy od producentów z zagranicy i chyba ani jednej z Polski.

Małgosiu, u ciebie też tak było? Jaki był odzew z polskiej strony po tym, jak odebrałaś np. Srebrnego Niedźwiedzia za Body/Ciało w Berlinie.

Chcemy być oceniane tylko przez pryzmat dorobku Justyna Suwała w filmie i profesjonalizmu Na planie filmuPokot , Body/Ciało, reż. Małgorzata reż. Agnieszka Holland Szumowska

M.S.: Nie dostaję wielu poważnych propozycji współpracy w tym z Europy Wschodniej – zaczęto dawać im szansę, promo- z Polski. Nie skarżę się, ale jestem w tym kraju poza rynkiem. wać je, inwestować w nie. W Polsce jest na odwrót! Choć rynek Z moich obserwacji wynika, że jeśli funkcjonujesz na rynku filmowy ma wielki potencjał i jest coraz mocniejszy, widownię międzynarodowym, to Polacy nie chcą z tobą pracować, bo uwa- uruchamiają najbardziej filmy Patryka Vegi. żają, że albo będziesz wydziwiać, albo jesteś trudna, albo zażą- K.L.: Gdzie nie ma kostiumów i scenografii. dasz za dużo kasy. Zazwyczaj wszystkie te trzy czynniki wchodzą M.S.: A jednak jest to produkt, który wybiera polska publiczność. w grę równocześnie. K.L.: Zmierzamy ku stwierdzeniu, że najlepiej, jeśli to, co robisz, Jesteście za parytetami w kinematografii? ostatecznie da ci szasnę wyjścia poza kraj. Niestety. Gdy zaczy- M.S.: Wprowadzanie parytetów przez takich gigantów jak Uni- nają nagradzać cię poza Polską, tu uruchamia się mechanizm, versal Studios czy Focus International jest potrzebne. Same nie który sprawia, że pewne – do tej pory otwarte drzwi – zamykają przebijemy się w komercyjnych studiach filmowych. W takich się. Mam nadzieję, że następnym etapem drogi każdej z nas jest miejscach jesteśmy bez szans z naszymi autorskimi projektami. projekt międzynarodowy. Oczywiście Gośka już robi takie kino, Dobrze, gdyby kobiety dostały takie możliwości jak mężczyźni – tyle że robi je po polsku. A może za chwilę znów zrobi je po wielkie, komercyjne produkcje, na których też będą mogły zaro- francusku, jak Sponsoring? bić ogromne pieniądze, wypromować się, poczuć, co to znaczy M.S.: Podobno mam wygórowane wymagania i nie potrafię się międzynarodowy sukces. Dlaczego nie? Ostatecznie liczy się to, podporządkować. Może coś w tym jest? że więcej kobiet dostanie pracę i będzie mogło sprawdzić się, sto- A.Z.: I może właśnie dlatego jesteś dzisiaj tu, gdzie jesteś? Ja jąc na czele wysokobudżetowych projektów. Z kolei narzucenie mam wrażenie, że sytuacja zmusza nas do tego, żebyśmy takie parytetów odnośnie realizacji filmów przez kobiety w polskim były. kinie, uważam za zabieg sztuczny. Nie ma u nas niestety tylu M.S.: Mam jeszcze jedno spostrzeżenie: fakt, iż jesteś kobietą, reżyserek, żeby ten zamysł się powiódł. wszędzie na świecie traktowany jest obecnie jako walor. To jest A.Z.: W Norwegii, gdzie parytety obowiązują od kilku lat, nie- tylko i wyłącznie atut, u nas inaczej – naszą płeć postrzega się raz spotkałam się z opinią, że jakiś film otrzymał dofinanso- niczym balast, wadę, niekorzystne uwarunkowanie. Istnieje nie- wanie tylko dzięki parytetom. W domyśle: nie jest ważne, czy bezpieczeństwo, że o ile jeszcze nie masz dzieci, to niedługo projekt jest dobry czy zły. Przechodzi, bo ma być reżyserowany zajdziesz w ciążę, urodzisz i będziesz obarczona obowiązkami przez kobietę. Parytety wykorzystywane są tam jako argument domowymi. Tymczasem w wielu międzynarodowych firmach, przeciwko kobietom i tego bym nie chciała dla reżyserek w Pol- m.in. w Focus International, tworzą parytety: połowa filmów kie- sce. Ale może trzeba to wrzucić w koszt przebudowy świata? To Małgorzata Gorol w filmieTwarz , rowanych do produkcji ma być reżyserowana przez kobiety. To oczywiste, że o ocenie filmu powinno decydować tylko kryte- reż. Małgorzata Szumowska

Fot. Robert Pałka/Next Film Pałka/Next Fot. Robert sprawia, że rynek zaczął interesować się reżyserkami z Europy – rium artystyczne, ale czy na pewno jest ono zawsze stosowane Fot. Jacek Drygała/Kino Świat, Bartosz Mrozowski/Kino Świat

40 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 41 WYWIAD numeru KOBIETY POLSKIEGO KINA

Małgorzata Gorol i Mateusz Kościukiewicz w filmieTwarz , reż. Małgorzata Szumowska

Kino kobiece to termin budujący kolejne Agnieszka Mandat i Miroslav Krobot różnice między światem kobiet i mężczyzn w filmiePokot, reż. Agnieszka Holland

w stosunku do mężczyzn? I pytanie, czy istnieją, inne niż pary- M.S.: Prawda jest taka, że kobietom i ich filmom bardzo ciężko do tego, żeby być niesamowicie silna. Wiem, że mówi się o mnie się, że chcą jedynie „jechać na moich plecach”. Nie miałam tety, skuteczne rozwiązania, bo nie liczyłabym na to, że problem się przebić na międzynarodowych festiwalach. Konkurs Główny „czołg”, słyszałam to wielokrotnie. Myślę, że jestem dużo bardziej wyboru, musiałam przejąć kontrolę nad każdym elementem polskiego kina z płcią rozwiąże się sam. w Cannes od dawna zamknięty jest na kobiety. Zawsze jest ich wytrzymała, twardsza emocjonalnie niż większość kolegów. filmu, inaczej w ogóle by nie powstał. Nieraz usłyszałam, że K.L.: Tragedią polskiego środowiska filmowego jest to, że mamy tam jak na lekarstwo. Na Berlinale mamy może i większą różno- K.L.: Ta siła jest piękna. Dla mnie niezwykłym przykładem jestem trudna. Gdybym była facetem, mówiono by, że jestem tak wiele wyłącznie męskich i żeńskich zawodów. Podział jest rodność, ale widać to dopiero w ostatnich latach. kobiety w tym zawodzie jest Agnieszka Holland. Trzykrotnie asertywna, że mam wizję i wiem czego chcę, a tak zostałam wyraźny – kulturowo i społecznie usankcjonowany, przez lata to nominowana do Oscara, reżyserująca non stop do dnia dzisiej- kłótliwą babą. się utrwalało – i nie ma jak go znieść, nawet przez parytety. Może Tak się dzieje dlatego, że to męskie środowisko, czy szego, pracująca w czterech językach, a ponadto matka, która udałoby się to zmienić właśnie w grupie reżyserów i reżyserek, ale dlatego, że kobiety nie robią aż tak dobrych filmów? wychowała córkę, również znakomitą reżyserkę. Fascynuje mnie, Aniu, realizując Komunię, otoczyłaś się kobietami. Wiem to chyba jedyna profesja filmowa, w przypadku której mogłoby M.S.: Kobiety robią tak samo dobre filmy jak mężczyźni, których że udało jej się przełamać wszystkie granice i wszelkie tabu, na zresztą, że jesteś z tego często rozliczana. To był przejaw się to udać. Choć jak mówicie, jest po prostu za mało kobiet. filmy dostają się na te festiwale. Problem w tym, że kobiety robią długo przed tym, nim my tutaj wiedzieliśmy, co to feminizm czy wsparcia czy zawodowe wybory? M.S.: Ta nierówność jest od dawna widoczna na międzynarodo- je po prostu rzadziej. równouprawnienie. A.Z.: To faktycznie jest kwestia, która pojawia się dość często. wych festiwalach. Weźmy najbardziej oczywiste przykłady: w całej M.S.: Niestety jej siła stanowi problem w Polsce. Ludzie zwykle pytają o wkład kobiet w mój film. Skoro zatrud- historii festiwalu w Cannes Złotą Palmą nagrodzono wyłącznie Reżyserki, scenarzystki, producentki często utykają po K.L.: Tak, to prawda. Często mówi się o tak silnych kobietach niłam prawie same kobiety – operatorkę, montażystkę, dźwię- raz kobietę – była to Jane Campion – kilka lat później udało się drodze, przed jakąś komisją, która ma zadecydować per „babochłop” lub po prostu, że „ma jaja”, czyli przypisuje się kowczynię – no to pewnie musiała tutaj zadziałać tzw. solidar- nagrodzić drugą, tym razem za reżyserię, czyli Sophię Coppolę. o losach ich projektu. Zwykle jest to grupa specjalistów im cechy męskie, nie umiejąc inaczej zdefiniować ich siły… ność jajników. Albo chciałam zrobić kino kobiece… Dlaczego Jedyna kobieta w historii Oscarów, która otrzymała złotą statuetkę wyjętych z innego pokolenia i filmowego pejzażu. Jak A.Z.: Najbardziej boli to, że często tego typu komenta- nikt nie zakłada, że kierowałam się profesjonalizmem tych osób? za reżyserię to Kathryn Bigelow – do tej pory jedynie cztery były komisja złożona z mężczyzn pod sześćdziesiątkę ma rze padają z ust kobiet. Tego braku solidarności i wsparcia Dlaczego o skład ekipy i przewagę mężczyzn na planie nikt nie nominowane w tej kategorii. Na Berlinale – a festiwal ma pra- docenić opowieść inicjacyjną o życiu współczesnych naprawdę nie potrafię zrozumieć. Przyznam szczerze, że nic pyta czterech facetów siedzących na spotkaniu z publiczno- wie 70 lat – zaledwie pięć razy uhonorowano Złotymi Niedźwie- dwudziesto- i trzydziestolatków...? mnie tak nie zahartowało jak realizacja Komunii. Spędziłam ścią po seansie ich filmu? W kinie dokumentalnym od jakiegoś dziami kobiety, m.in. w zeszłym roku węgierską reżyserkę Ildykó M.S.: Być może dlatego mam tak silne poczucie, że wszędzie nad swoim debiutem cztery lata. Prowadziłam ten film od czasu czuć silną obecność kobiet – Karolina Bielawska z Mów Enyedi za film, zresztą bardzo dobry, Dusza i ciało. dopchałam się sama. początku do końca, sama znalazłam finansowanie, jak również mi Marianna, Zofia Kowalewska z filmem Więzi, Aneta Kopacz agenta sprzedaży. Po drodze zdecydowałam się m.in. sprze- z Joanną – to tylko kilka z nich. Diagnozuje się sukcesy tych No to pewnie wszyscy trzymają teraz kciuki za twój obraz Jakim kosztem? dać mieszkanie, nie tylko po to, by móc zrobić film, ale też, reżyserek, jednocześnie dyskredytując ich umiejętności. Co jest Twarz, który zakwalifikował się do tegorocznego Konkursu M.S.: Utwardziłam się. Odbyło się to na pewno kosztem mojej by jeździć po Europie i szukać inwestorów. Po drodze pod mój potrzebne w kinie dokumentalnym? Empatia, czułość, wrażli-

Fot. Bartosz Mrozowski/Kino Świat Głównego. stereotypowej kobiecości. Jestem silna, bo zostałam zmuszona projekt starały się podczepić różne osoby, z czasem okazywało wość, delikatność. Wszystkie te cechy posiadają kobiety i dla- Film Pałka/Next Fot. Robert

42 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 43 WYWIAD numeru KOBIETY POLSKIEGO KINA

tego robią tak świetne filmy dokumentalne. Bohater nie boi się M.S.: Mnie się zawsze wydawało, że wiecznie muszę o coś nam zaufać, a my potrafimy, ba, powinnyśmy, otoczyć go opieką. walczyć. Bez względu na to, co osiągnęłam – a mam wrażenie, I przecież to wystarczy, żeby powstało dobre kino. Szkoda, że tak że dużo – wciąż o coś zabiegam, o coś się kłócę, coś udowad- rzadko mówi się o naszym warsztacie, profesjonalizmie, przygo- niam. Czuję to cały czas, a mam już czterdzieści pięć lat. towaniu. K.L.: Czy uwierzycie, że po ceremonii Europejskich Nagród K.L.: Na szczęście rozmawiamy w momencie przełomowym. Filmowych zadzwonił do mnie ktoś ze studia bardzo znanej telewizji śniadaniowej i zapytał, czy nie przyjdę do porannego Dlaczego? programu na żywo pomóc ubrać się komuś na Sylwestra? Nie K.L.: Afera Harveya Weinsteina nakręciła pewien mechanizm, wiedziałam jak zareagować... który przyspieszy światopoglądowe zmiany. To zainicjuje jakiś M.S.: Przeżyłam podobne zdarzenie, kiedy byłam w jury zwrot w traktowaniu kobiet, mam nadzieję, że nie tylko na Berlinale w 2016 roku. Odseparowano nas od świata na dzie- Zachodzie. Oby to był skok jakościowy w obyczajach i języku. sięć dni, niemal wyłącznie oglądaliśmy filmy i dyskutowa- Choć pewnie, jak każda rewolucja, i ta przyniesie ze sobą pozy- liśmy o nich we własnym gronie. Nie wolno mi było udzie- tywne i negatywne elementy, więc na pewno odbije się ryko- lać wywiadów, jednak jeden sprytny dziennikarz z Polski szetem na filmowej rzeczywistości. Ciekawa jestem, dokąd nas jakoś się przebił. W wielkiej tajemnicy prowadzono mnie zabierze.

Na razie widać to tylko w Stanach, gdzie ujawniane są kolejne skandale. U nas piętnuje się Janusza Rudnickiego – staje się on głównym symbolem seksizmu i przejawów W polskim kinie molestowania Polek przez Polaków w kręgach inteligenckich. M.S.: W Polsce nikt nie chce o tym mówić, bo nikt nie jest widać dysproporcje gotowy na prawdę. K.L.: W polskim kinie mobbing jest codziennością. Nawet nie sposób tego wyłowić z reszty zachowań, bo to jest obowiązująca w płacach między norma. A środowisko filmowe jest niestety odzwierciedleniem całego społeczeństwa. Tutaj się dzieje źle jak wszędzie indziej. nami a mężczyznami Nie wiem, z jakiego powodu miałoby być inaczej, lepiej? Wystar- Komunia, reż. Anna Zamecka czy spojrzeć na dysproporcję w pensjach – kostiumografka czy charakteryzatorka zarabia gorzej niż wózkarz – lub też na to, jak traktowane są kobiety na planie, zwykle zdominowanym przez tego, że ktoś mnie toleruje, bo jestem „łatwa w obsłudze”, „tania” na krótkie spotkanie z nim przez siatkę podziemnych kory- mężczyzn. Co więcej, znam wiele kobiet, które zbudowały swój bądź „fajna”. Co to jest za skala?! Czy zamawiając dziesięć kape- tarzy w pałacu festiwalowym. Wreszcie stajemy oko w oko, sukces na mężczyznach i ich statusie. I nie pomagają przebić się luszy u Thierry’ego Muglera, zastanawiam się, czy on jest miły? sytuacja jest pełna napięcia, i słyszę pierwsze pytanie: „Czy innym dziewczynom. Ale mogę i chcę mówić tylko za siebie: Dla mnie ważne jest, jakie będą te kapelusze i czy on wyrobi się widziała już pani Meryl Streep na żywo?”. Przecieram oczy nigdy nie byłam obiektem dominacji mężczyzn, bo sobie na to z zamówieniem w terminie. Smutne, że w Polsce, będąc kobietą, i uszy ze zdumienia, ale myślę sobie, że pewnie emocje spo- nie pozwoliłam. Pracuję w tym zawodzie od dwunastu lat. Od często funkcjonujesz na rynku trochę jak małpa. Istotne staje się wodowały, że ten biedak nie wie, o co pyta. Sugeruję przej- początku idę własną ścieżką, nie oglądając się na innych, a już na to, czy cyrk, jaki odstawisz, będzie atrakcyjny dla... ście do drugiego pytania, które brzmi: „Czy ma pani już kre- pewno nie na facetów. Molestujący mężczyźni nigdy mnie nie ację na czerwony dywan?”. dotyczyli, umiałam się odgrodzić od tego, byłam tak skupiona na Właściciela zoo? A zgadzacie się ze sformułowaniami: kino K.L.: Chyba wszystkie marzymy po prostu o takim momencie, pracy, że po prostu to do mnie nie docierało. kobiece albo kino kobiet? Coś takiego istnieje? w którym zacznie się nas oceniać tylko i wyłącznie przez pry- M.S.: A ja słyszałam pod swoim adresem zaczepki, komenta- K.L.: Takie określenia budują kolejne różnice między światem zmat dorobku i profesjonalizmu, a nie poprzez prywatność, rze i uwagi niezliczoną ilość razy. Niezależnie od tego, ile mia- kobiet i mężczyzn. Oczywiście to specyfika języka polskiego, powierzchowność i cechy charakteru. łam lat, czy w jakim punkcie kariery byłam: przed nagrodą, po wszystko odmienia się przez rodzaje. nagrodzie, w trakcie pracy na planie... Na pewno nie dotyczyło M.S.: Ja się czuję reżyserką. Chociaż Roman Polański jak to usły- Aniu, odbierając Europejską Nagrodę Filmową mówiłaś mnie to w takim stopniu jak aktorek, ale słyszałam często te niby szał, to krzyknął, że reżyserka to jest pomieszczenie. o potrzebie wolności i o tym, żebyśmy nigdy nie niewinne, ale upupiające hasła. Czy ktoś pyta Wojtka Smarzow- A.Z.: Dla mnie ważne jest, by odmieniać: reżyserka, opera- traktowali jej jako czegoś oczywistego. skiego dlaczego założył takie a nie inne butki? Czy ktoś go oce- torka, scenarzystka. Język nie tylko odzwierciedla rzeczywistość, A.Z.: Łatwo jest się przyzwyczaić do luksusu. My zdążyliśmy nia po ubiorze i urodzie? Jak chciałam być Małgośką, to wszyscy również ją kreuje. W głowie każdej dziewczynki, która słyszy się przyzwyczaić do luksusu wolności. Moje pokolenie dora- pomstowali, że to infantylne, sztuczne itd. A on jest Wojtkiem wyłącznie: reżyser i operator – może powstać przeświadczenie, stało w tzw. wolnym kraju; nie wyobrażamy sobie, że ktoś do dziś. że są to zarezerwowane tylko dla mężczyzn zawody. Natomiast może nam narzucać światopogląd, ingerować w naszą pracę, K.L.: A ja mam jeszcze jedną uwagę dotyczącą wartościowa- z zasady nie wchodzę w dyskusje na temat kina kobiet czy kobie- czy ją cenzurować. Obserwując, co dzieje się dziś w Polsce, nia i oceniania kobiet w branży filmowej. Specjalnie mówię cego punktu widzenia w kinie. Jesteśmy bardzo różne i takie są odczuwam oczywiście niepokój i niepewność, bo nie wiem, kobiet, a nie ich pracy, bo tu nie o pracę chodzi. Bardzo często, nasze filmy. Nie ma sensu upychać nas na siłę do jednego worka. gdzie będziemy za kilka miesięcy. Muszę przyznać, że nagroda o tym, czy dostanę zlecenie czy nie, nie decydują moje kwalifi- EFA sprawiła, że poczułam pewien komfort, bo zdałam sobie kacje lub dorobek, a to, czy któryś z producentów czy reżyserów Czujecie, że w tej branży, aby przetrwać, kobiety muszą sprawę, że dzięki niej pojawiła się szansa na pracę poza Polską. mnie lubi. Czasami zostaję częścią zespołu nie dzięki temu, że walczyć o siebie? Bez względu na wiek, pozycję i dorobek Mam jednak nadzieję, że jeśli wyjadę, to będzie mój wolny

Fot. Aurora Films (x2) jestem profesjonalna, rzetelna, czy wręcz najlepsza, tylko dla- muszą potwierdzać swoją wartość? wybór.

44 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 45 TEMAT numeru Polskie filmy w dystrybucji zagranicznej Leszek Lichota w serialu Wataha 2, reż. Kasia Adamik, Jan P. Matuszyński

NIE TYLKO festiwalE Czy polskie kino może trafić do zagranicznych widzów poza festiwalami, przez regularną dystrybucję? Na ile to już się udaje? Kontynuujemy temat – rozpoczęty w 2016 (nr 9 – wrzesień) – polskiego kina na eksport. Dagmara Romanowska Fot. Krzysztof Wiktor/HBO

46 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 47 TEMAT numeru Polskie filmy w dystrybucji zagranicznej

asza pozycja na festiwalach stabil- Polskie „know-how” jednak się posze- nie się umacnia. Gościmy w kon- rza, czego przykładem może być np. pol- kursach Berlina, Locarno, Karlo- sko-brytyjski Twój Vincent Doroty Kobieli wych Warów, Clermont-Ferrand. i Hugh Welchmana. Wiele drzwi otworzy- NO Cannes walczymy, ale za to odnosimy ła przed nami Ida Pawła Pawlikowskiego, tu sukcesy związane z krótkim metrażem. ze skromnym budżetem, ale zrealizowana Działania producentów i reżyserów oraz w koprodukcji polsko-duńsko-francusko- Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej posze- ‑brytyjskiej, obsypana nagrodami z Osca- rzają nasze sieci kontaktów i przecierają no- rem na czele. Również inne koprodukcje, we szlaki. Czy przekłada się to na obecność w których realizację Polska była zaangażo- polskich filmów na świecie, poza obiegiem wana, znalazły się na światowych ekranach, festiwalowym? m.in. Antychryst Larsa von Triera, Inland Empire Davida Lyncha, Intruz Magnusa von Okrutne liczby Horna, Kongres Ariego Folmana, Niewinne Realia rynkowe są bezwzględne. Nie tylko Anne Fontaine, Rzeź Romana Polańskiego polscy widzowie wybierają głównie kino czy W ciemności Agnieszki Holland. Bardzo amerykańskie (wedle różnych szacunków sta- ciekawy jest przypadek kina Lecha Majew- nowi ono około 60 proc. repertuaru w Euro- skiego (zapraszamy do lektury wywiadu). pie). Filmy te dominują nie tylko na wielkich Najtrudniej przebić się produkcjom bez za- ekranach, ale też w telewizjach (szczególnie granicznych partnerów, ale o tym, że można, komercyjnych) i serwisach VOD. Krajowy świadczy dorobek Małgorzaty Szumowskiej sukces produkcji lokalnej rzadko przekłada Agata Trzebuchowska (często współpracującej z Memento Films) się na sukces międzynarodowy. O miejsce Piotr Stramowski i Sebastian Fabijański w filmie i Agata Kulesza w filmieIda , czy Tomasza Wasilewskiego, a także nieżyją- w repertuarze Europa Cinemas i dotacje dys- Pitbull. Niebezpieczne kobiety, reż. Patryk Vega reż. Paweł Pawlikowski cego już Marcina Wrony. Na tej drodze jest trybucyjne Kreatywnej Europy walczy tłum. też Agnieszka Smoczyńska. Liczby onieśmielają. Według danych European Audiovisual narodowym obrazem, który Od chmur do kawiarni Observatory (EAO) w Europie Z filmów trafił do czołówki europejskiego Pomysły i zapał są. Ostatnie lata przyniosły w latach 2007-2016 zrealizowa- europejskich box office’u 2016 była włoska kilka chlubnych akcji – wśród nich Picture no ponad 18 tys. filmów (peł- szansę na komedia Quo Vado? (9,5 mln Poland, projekt działający w latach 2015‑ nometrażowych), przy czym widzów; dystrybucja w kilku -2016, powstały z inicjatywy Anny Sien- każdego roku produkcja rośnie: rynku świa- krajach europejskich; w Polsce kiewicz-Rogowskiej, wsparty przez ówcze- w 2007 było to 1444 tytułów, towym mają tylko festiwalowa). Żadnej innej sną dyrektor PISF Agnieszkę Odorowicz, a w 2016 – 2124 (przeważają koproduk- lokalnej produkcji nie udało się a pokierowany przez Wojciecha Karubina fabuły, ale realizuje się też co- przekroczyć 5 mln sprzedanych z Movie Mates. W ramach pionierskiego, nie raz więcej pełnometrażowych cje, najlepiej biletów – nawet gdy odnosiły tylko dla Polski, programu wybrane nowe dokumentów). Ponad połowa anglojęzyczne sukces w kraju realizacji (np. filmy (m.in. 80 milionów, Czarny czwartek, europejskiej produkcji powsta- Pitbull. Niebezpieczne kobiety Wszystko co kocham, Deep Love, Bogowie, je w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Patryka Vegi przyciągnął niemal 3 mln wi- Ida, Królik po berlińsku, Obława, Katedra) Hiszpanii i Włoszech. dzów, 98 proc. z nich w Polsce, kilkadziesiąt trafiły na pokładyLOT -u, Turkish Airlines Analiza box office’u jeszcze dobitniej po- tysięcy w Wielkiej Brytanii). i Lufthansy. „Wcześniej zagraniczni prze- kazuje trudność wyzwania. Dane za rok 2017 woźnicy nie oferowali żadnego polskiego nie są jeszcze znane, ale w 2016 w Europie Sytuacja bez wyjścia? tytułu. LOT cyklicznie zamawia rodzime królowały amerykańskie animacje familij- Ograniczenia są potężne, ale jest o co wal- propozycje, ale nigdy wcześniej nie miał ne. Na podium znalazło się Sekretne życie czyć. W 2016 EAO zorganizowało w Cannes Ulrik Munther (po prawej) w filmie ich tak dużo jednocześnie” – przybliża Ka- zwierzaków domowych (26,5 mln widzów), konferencję o eksporcie europejskiego kina. Intruz, reż. Magnus von Horn rubin. – „Dzięki dofinansowaniu IP SF ku- a tuż za nim Gdzie jest Dory (24,7 mln). Po- Przygotowane raporty wykazały, że zagra- piono licencje i przygotowano tłumaczenia, za rodzinnymi produkcjami pierwszą 20-tkę niczna dystrybucja może stanowić nawet także na chiński, japoński i turecki. Prawa zdominowały produkcje franczyzowe (w tym do 40 proc. całościowej sprzedaży biletów, wymaga budżetu znacznie przekraczającego amerykańskiego dystrybutora (72 proc. ob- tach Polskich i zainicjował w Hiszpanii Fe- do tłumaczeń przekazaliśmy producentom. Gwiezdne wojny). Najlepiej sprzedającym się ale najbardziej rozchwytywane dzieła wy- średnią europejską – aż 10 mln euro. Filmy razów, które przekroczyły liczbę 4 mln wi- stiwal Polskich Filmów. – „Zdarzały się też Filmy trafiły do samolotów wyposażonych filmem europejskim była komedia Bridget wodzą się z wąskiego grona krajów, na czele anglojęzyczne zgarniają 90 proc. stawki. Naj- dzów współpracowało z Amerykanami). niechlujnie przygotowane kopie, zrobione w systemy rozrywki pokładowej IFE. LOT Jones 3 (16,3 mln widzów), koprodukcja z Wielką Brytanią i Francją. bardziej eksportowym gatunkiem europej- Film do zagranicznej dystrybucji musi być jeszcze ze starych formatów, tłumaczenia otrzymał 20 tytułów, Turkish Airlines – 9, brytyjsko-amerykańsko-francuska. Jeżeli ja- EAO przeanalizowało również 100 tytułów skim jest dramat. Nagrody festiwalowe są też specjalnie pod tym kątem przygotowanie z polskiego, ale np. z angielskiego. Za- a Lufthansa – 5. Łącznie produkcje te obej- kieś kontynentalne dzieła mogą mieć szansę z lat 2011-2014, którym najlepiej się powio- bramą do dalszych sukcesów (z badanych ny. Nie mówią o tym eksperci EAO, ale nasi skakujące bywały szablonowe plakaty, gi- rzane zostały 260 tys. razy”. w wyścigu o widza międzynarodowego, to dło. W ten sposób powstała lista cech, które produkcji aż 70 przeszło tę drogę). Dotrzeć praktycy. „Zbyt często miałem do czynienia nące w tłumie podobnych. Jeżeli wyjścio- Również polskie „shorty” wędrują w świat. właśnie koprodukcje, najlepiej w warian- mogą być wskazówką dla pragnących wyjść można na rynki o zbliżonej kulturze. Naj- z sytuacjami, gdy tłumaczenia były kośla- wy produkt nie jest solidnie przygotowany „Najważniejszymi rynkami zbytu są telewi- cie anglojęzycznym (w 2016 – Fantastyczne na rynki międzynarodowe. Badacze znaleź- większe szanse mają koprodukcje (aż 62 we lub wręcz wybrakowane, bez dodatko- i opracowany, a producent nie myśli o tym zje, szczególnie francuska, a także platformy zwierzęta i jak je znaleźć, Siedem minut po li wyraźną korelację pomiędzy budżetem tytuły z analizowanych). Obowiązkowe jest wych plansz i opisów” – podkreśla Cezary od samego początku produkcji, nie ma cze- VOD. Sporadycznie pojawiają się też inne

Fot. Anna Gostkowska/Ent One Investments/Kino Świat, Lava Films/Zentropa International Sweden Fot. Anna Gostkowska/Ent północy i Dziewczyna z portretu). Jedynym i wynikami: cel 4 mln sprzedanych biletów posiadanie agenta sprzedaży, a wskazane – Kruk, który przez lata pracował w Instytu- go promować i pokazywać”. opcje” – komentuje Marcin Łuczaj z New Fot. Solopan

48 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 49 TEMAT numeru Polskie filmy w dystrybucji zagranicznej

Jeśli marzysz o sukcesie międzynarodowym, musisz mieć agenta sprzedaży

filmy” – mówi Dagmara Marcinek z KFF Sales & Promotion. Krakowska Fundacja Filmowa przez dwa lata była też polskim koordynatorem projektu KineDok, przygotowanego przez In- stytut Filmu Dokumentalnego w Pradze. Promuje on dokumenty poprzez alterna- tywną dystrybucję i wychodzi z filmami do widzów w miejscach nietypowych: np. kawiarni, szkole, galerii sztuki czy domu kultury i działa m.in. w Polsce, Czechach, Słowacji, Norwegii, Rumunii, Chorwacji, Bułgarii i na Węgrzech (co roku lista państw ulega zmianom). W ten sposób zagraniczni odbiorcy mogli poznać Efekt domina, 6 kro- ków, Królową ciszy i Koniec świata. O swoje dokumenty dba również HBO Europe. „Produkcje HBO Europe dystry- Twój Vincent, reż. Dorota buowane są w innych krajach europej- Młyn i krzyż, reż. Lech Majewski Kobiela, Hugh Welchman skich – obecnie w 17 państwach” – przy- bliża Agnieszka Niburska, szefowa PR HBO Polska. – „Od grudnia 2016 seriale europej- Europe Film Sales. – „We Francji zdarzają skiego HBO, w tym Pakt, można znaleźć na się pokazy w kinach, towarzyszące pełnym amerykańskich platformach HBO. Ponadto metrażom. Tak Francuzi zobaczą m.in. ani- polskie seriale HBO udostępniane są również mację Once upon a line Alicji Jasiny. Cipka poza kanałami i platformami HBO, dzięki Eksplozja filmów – Renaty Gąsiorowskiej, hit nie tylko festiwa- czemu pierwszy sezon Watahy można było lowy, ale i sprzedażowy 2017 roku, pokazy- obejrzeć w brytyjskim Channel 4, a także wana była przez jeden weekend w paryskim w Niemczech, Austrii, Luksemburgu, Ka- kinie MK2 – razem z dokumentem. Z kolei nadzie czy Australii. Do każdego z naszych do USA sprzedaliśmy do niej prawa edu- dokumentów podchodzimy indywidualnie, kacyjne – na uniwersytetach i w szkołach zarówno jeżeli chodzi o strategię festiwalo- implozja wartości średnich posłuży jako pretekst do rozmowy wą, jak i dystrybucyjną. Wszystkie trafiają o tematach feministycznych. Planujemy też do krajów Europy Środkowej – na anteny Pana film Młyn i krzyż odniósł niejszą kurator Museum of Modern Art premiery na Amazonie, iTunes i in. Sukces Cipka, reż. Renata Gąsiorowska HBO i do serwisu HBO GO. Od kilku lat spektakularny sukces na całym Z Lechem w Nowym Jorku. Organizował on retro- festiwalowy przełożył się na duże zaintere- organizujemy też antenowy festiwal doku- świecie, będąc w regularnej kinowej spektywę moich wideo-artów i tak się sowanie kupców. mentów HBO Europe, na którym pokazu- dystrybucji w ponad 50 krajach. Czy Majewskim złożyło, że pokazał Redfordowi Młyn Bardzo chłonnym rynkiem jest Azja, Pictures włącza je do pakietów tematycz- jemy wszystkie nowe produkcje. Najwięk- już na etapie koncepcji, realizacji, i krzyż. Ten z kolei zaprosił obraz na Sun- w szczególności Chiny, acz tutaj obowią- nych. Ważnym nabywcą jest także HBO. szymi sukcesami były ostatnio: Nadejdą myślał pan o tym, że mógłby rozmawia dance Film Festival, gdzie zaczęła się in- zuje surowa cenzura. „Cipka, której nagość Również polskie dokumenty znajdują lepsze czasy Hanny Polak i Komunia Anny on zaistnieć szerzej w obiegu tensywna sprzedaż na kolejne terytoria. może być akceptowana w Europie i USA, międzynarodową, pozafestiwalową pu- Zameckiej. Największym polskim hitem międzynarodowym? Kuba Armata w Chinach nie przejdzie – podobnie, jak bliczność. Filmy z katalogu KFF Sales & międzynarodowym była bez wątpienia Wa- Nie, w ogóle tego nie zakładałem, bo Młyn i krzyż miał znakomite Najpiękniejsze fajerwerki ever, które tam Promotion docierają na takie zagraniczne taha, której drugi sezon był wyczekiwany Młyn i krzyż był w zasadzie robiony filmu miały być też stworzone wydarze- festiwalowe otwarcie. Tuż po odrzucone zostaną ze względów politycz- platformy VOD, jak Film.In, Pantaflix czy nie tylko w Polsce”. na potrzeby trzech muzeów, choć tych nia towarzyszące, jak chociażby sesja na- Sundance pokazany został też nych, a na Starym Kontynencie się podo- Filmdoo (m.in. 21 x Nowy Jork, Dar, Nauka Droga jest wyboista, sukces nie tak spek- z najwyższej półki. Mowa o paryskim ukowa. A wszystko związane z ideą kina w Rotterdamie, który jest kolebką bają. Warto jednak walczyć o inne produk- chodzenia, Ucho wewnętrzne) i wchodzą takularny, jak można byłoby sobie tego ży- Luwrze, National Gallery of Art w Wa- jako nowej formy malarstwa. kina artystycznego. Obecność na cje. Zainteresowania nie brakuje, a mała w skład cykli dokumentalnych w kinach czyć, ale powoli wychodzimy z polskim fil- szyngtonie oraz Prado w Madrycie. Miał takich imprezach, z pana punktu chińska platforma VOD to kilka milionów w Pradze czy Berlinie. „Coraz więcej kin mem w świat, także poza festiwalami. Młodzi być pokazywany w audytorium w Luw- Kiedy okazało się, że może być z tego widzenia, jest kluczowa dla użytkowników” – przypomina Łuczaj. Pol- na świecie przygotowuje specjalne pasma producenci i twórcy coraz lepiej poruszają rze przez trzy miesiące. Jeżeli ktoś kupił coś znacznie większego? zagranicznej sprzedaży filmu? skie krótkie metraże trafiają też do Rosji dokumentalne i na pewno będziemy się się w tym gąszczu wyzwań. Coraz chętniej bilet do paryskiego muzeum, mógł jed- Ważną rolę w tym kontekście odegrał Z mojego doświadczenia wygląda to tro-

Fot. Next Film, PWSFTviT w Łodzi czy Wielkiej Brytanii, gdzie firma Pecca starali promować w ten sposób polskie je podejmują. nocześnie zobaczyć Młyn i krzyż. Wokół Robert Redford, choć może nawet waż- chę inaczej. Obecność na znaczących fe- Fot. www.themillandthecross.com

50 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 51 TEMAT numeru stiwalach niewątpliwie pomaga, ale nie torów czy wykonawców, którzy stworzyli tysiąc, a teraz 30 tys. Odbiorca kinowy jest kluczowa. Jest przecież mnóstwo przeboje mające potencjał bycia wielki- miał w domu dwa czy trzy kanały tele- filmów pokazywanych w oficjalnej semi międzynarodowymi hitami. Tak się wizyjne, obecnie ma kilkaset. Dawniej lekcji Cannes, Wenecji czy Berlina, które jednak nie dzieje. A innym krajom, jak można było oglądać tylko to, co leci na nie mają później dystrybucji. Dotyka- chociażby Szwecji, Niemcom czy nawet bieżąco, obecnie każdy z nas ma dostęp my bardzo skomplikowanej sprawy. Nie Rumunii, to się udało. Nie potrafimy się chociażby do Netflixa czy HBO, gdzie są wiem dlaczego, ale polską kulturę, nie przebić z kilku powodów. Pierwszym tysiące tytułów. Zmieniły się czasy. Na- tylko filmową, traktuje się na świecie po oczywiście jest język; lingua franca w na- stąpiła eksplozja filmów, a przy tym im- macoszemu. To bolesne, ale prawdziwe, szej cywilizacji to język angielski. Drugą plozja wartości. a przyczyn tego stanu rzeczy jest pewnie kwestią jest rozmach, nie tyle produk- wiele. Trzeba też wspomnieć, że ambicją cyjny, co reklamowy. Pamiętam, że kiedy Młyn i krzyż był zrobiony niektórych dyrektorów dużych festiwali przygotowywałem film Lot świerkowej w koprodukcji ze Szwecją. Czy obok jest wprowadzenie narodowych kinema- gęsi, umówiłem się na rozmowę z dyrek- finansowania i realizacji ma to jakieś tografii do obiegu. Cannes w ten sposób torką 20th Century Fox, Sherry Lansing. realne przełożenie na dystrybucję wprowadziło Rumunię, Wenecja – Chi- To była pierwsza kobieta prezydent du- poza otwarciem tego drugiego ny, Berlin – Iran, itd. Kinematografię żego studia. Przekonywałem ją, żeby dała rynku? polską spotkało to sześćdziesiąt lat temu. mi pieniądze na produkcję, tłumacząc, że Trudno powiedzieć, bo to zawsze są in- Teraz niestety nie mamy takiej promo- koszt wyniesie tylko 5 mln dolarów. Od- dywidualne kwestie. Tym, co najbar- cji. Drugą ważną kwestią dystrybucyjną powiedziała mi, że jeśli biorą film, które- dziej pomogło mojemu filmowi w tym jest tzw. pipeline. mu dają taką kwotę, to dziesięć razy tyle kontekście był fakt, że kurator MoMA okazał się fanem mojej twórczości. Jak wspomniałem, to on niejako wrzucił Młyn i krzyż w krwiobieg amerykań- ski. Był tam grany w normalnych kinach Wielkie festiwale pomagają w każdym większym mieście. Ważny jest zatem szczęśliwy zbieg filmowi, ale nie są kluczowe okoliczności? W jakimś sensie na pewno. U mnie dla światowej dystrybucji związany był on z faktem, że powstawa- ły teksty o mojej twórczości, wcześniej miałem retrospektywę w National Gal- lery of Art w Waszyngtonie, a w „Wa- Czyli? muszą włożyć w reklamę. Zatem koszt, to shington Post” w dużym artykule pod- Kiedy nie mamy dużych produkcji, które nie 5 mln, tylko 55. Warto spojrzeć z tej dano wielostronicowej analizie moje możemy sprzedać na komercyjnym rynku perspektywy. Ile pieniędzy trzeba wydać filmy. Te wszystkie rzeczy gdzieś potem międzynarodowym, skazani jesteśmy na poza samą produkcją, żeby obraz mógł się skraplają. małych agentów sprzedaży. Dochodzi do zaistnieć poza granicami Polski. Te me- pewnego paradoksu, bo nawet jeżeli uda chanizmy są istotne. My natomiast ciągle Zdarzają się czasem sytuacje, im się sprzedać filmy na różne rynki, poja- podchodzimy do tego szalenie roman- w których polski obraz odnosi sukces wia się problem z odzyskiwaniem pienię- tycznie, że jeżeli ktoś zrobi dobry film, to w dystrybucji międzynarodowej. dzy z tej sprzedaży. W przypadku dużego on się sam przebije. Owszem, może być Obok Młyna i krzyża to chociażby agenta, a najlepiej studia, jest to transpa- i tak, ale nawet jeśli, będzie to miało cha- Ida czy teraz Twój Vincent. To rentne. Miałem takie doświadczenie z fil- rakter niszowy, wyłącznie dla koneserów. nakręca koniunkturę na polskie mem Więzień Rio, który dystrybuował kino, czy to raczej pojedyncze Columbia TriStar. Studio ma szeroki pipe- Jak ważny w tym wszystkim jest „strzały”? line, a zatem do kilku bardziej pożądanych zatem sam film? Raczej to drugie. Niestety nie widzę produkcji może dołożyć w pakiecie trud- Czasami wysoka wartość filmu pomaga, koniunktury na polskie kino. A szko- niejszy, ambitniejszy film. Jeżeli dystrybu- są przecież hołubieni twórcy i im się to da, bo uważam, że nasza kinematogra- torowi zależy na atrakcyjnym tytule, musi zdarza, ale w skali globalnej dzieje się to fia bardzo się rozwinęła. Naprawdę jest kupić również ten, który jest mniej „cho- naprawdę rzadko. Jest natomiast ogrom- sporo tytułów wartych tego, by świat się dliwy”. To wielopoziomowa polityka. Pol- na liczba ciekawych obrazów, którym się o nich dowiedział. Ale nie ma mody na ska niestety nie wytworzyła takiego „ruro- to nie udaje. Byłem ostatnio przewod- polskie kino, jak chociażby w przypad- ciągu”, w związku z czym trudno szukać tu niczącym jury na festiwalu w Tehera- ku filmów z Rumunii czy Grecji. Cieka- dystrybucyjnej muskulatury. nie, gdzie miałem okazję zobaczyć wie- we w ogóle jest to, że wielkie festiwale le świetnych tytułów, ale żaden z nich dużo bardziej interesują się ostatnimi Z czego to wynika? nie był widziany w szerszej dystrybucji czasy kinematografią azjatycką niż eu- To trochę tak, jak z polską muzyką roz- na świecie. Jest też inny problem. Kie- ropejską, na co zresztą wielu twórców rywkową. Wiadomo, że mamy kompozy- dyś tych filmów robiło się, powiedzmy ze Starego Kontynentu narzeka.

52 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 luty 2018 KALENDARZ PREMIER

Plan B premiera: 2 lutego film fabularny reżyseria: Kinga Dębska scenariusz: Karolina Szablewska zdjęcia: Andrzej Wojciechowski muzyka: Michal Novinski scenografia: Katarzyna Filimoniuk kostiumy: Dorota Roqueplo Pomiędzy słowami, charakteryzacja: Tomasz reż. Urszula Antoniak Plan B, reż. Kinga Dębska Matraszek montaż: Bartosz Karczyński dźwięk: Jacek Hamela montaż: Tomasz Widarski obsada: Kinga Preis, Marcin dźwięk: Maciej Pawłowski Dorociński, Edyta Olszówka, obsada: Olga Bołądź, Agnieszka Roma Gąsiorowska, Krzysztof Dygant, Katarzyna Warnke, Alek- Stelmaszyk, Małgorzata Gorol, sandra Popławska, Julia Wieniawa- Adam Cywka, Paulina Walendziak, -Narkiewicz, Sebastian Fabijański, Dorota Kolak, Agnieszka Żulewska, Piotr Stramowski, Tomasz Oświe- Piotr Polak ciński, Bogusław Linda, Janusz producent: Robert Kijak Chabior, Olaf Lubaszenko produkcja: Next Film producent: Patryk Vega czas projekcji: 85 min Kobiety mafii, reż. Patryk Vega produkcja: Vega Investments dystrybucja: Next Film dystrybucja: Kino Świat

Bohaterów Planu B poznajemy Katarzyna Jędrzejczyk prawdziwy tata. Stanowi przy Po brawurowej akcji policyjnej kilkanaście dni przed walen- kostiumy: Paulina Sieniarska, tym ostatnią więź łączącą funkcjonariuszka Bela zostaje tynkami, w chwili, gdy w ich Heleen Heintjes Michaela z Polską – krajem, wyrzucona z policji i zostaje życiu zdarza się coś całkiem charakteryzacja: Anna z którym młody mężczyzna tajnym współpracownikiem nieoczekiwanego, co wywraca Kieszczyńska świadomie zerwał kontakt. ABW. Jej misją jest rozpraco- je do góry nogami. Sytuacje, montaż: Milenia Fiedler Obaj bohaterowie są sobie wanie szlaku przemytu nar- z którymi się konfrontują, pro- dźwięk: Jan Schermer właściwie obcy. Sytuacja jest kotyków przez Grupę Moko- wadzą do zaskakujących roz- obsada: Jakub Gierszał, Andrzej niezręczna i dziwnie intymna. towską. By zrealizować cel, wiązań. Dają nadzieję na to, że Chyra, Christian Löber, Justyna Mężczyźni spędzają razem Bela musi wkupić się w łaski trudne początki nieraz prowa- Wasilewska weekend, co odciska na Micha- zaufanych ludzi z zarządu dzą do odnalezienia prawdzi- producenci: Łukasz Dzięcioł, Piotr elu silne emocjonalne piętno. mafii: Żywego, Milimetra, wych uczuć i autentycznych Dzięcioł, Floor Onrust, Noortje Cienia i Siekiery. Podszywa- więzi, a w życiu zawsze jest Wilschut Kobiety mafii jąc się pod prostytutkę, oficer jakiś plan B. produkcja: Opus Film premiera: 23 lutego ABW zostaje kochanką Cienia. czas projekcji: 90 min Misternie przemyślany plan Pomiędzy dystrybucja: Best Film film fabularny komplikuje się, gdy w toku słowami reżyseria: Patryk Vega nieprzewidzianych zdarzeń premiera: 16 lutego Michael jest 28-letnim prawni- scenariusz: Patryk Vega, Olaf w intrygę zostaje wmieszana kiem z Berlina. Z zachowania Olszewski Anka – żona Cienia. Wkrótce film fabularny i sposobu bycia przypomina zdjęcia: Mirosław Kuba Brożek losy pięciu kobiet przecinają koprodukcja polsko-holenderska swojego szefa i przyjaciela muzyka: Łukasz Targosz się w punkcie bez odwrotu, reżyseria: Urszula Antoniak Franza. Bohater już jako doro- scenografia:Agata Strużyńska, a wydarzenia z ich udziałem scenariusz: Urszula Antoniak sły człowiek po raz pierwszy Aniko Kiss wstrząsają przestępczą mapą zdjęcia: Lennert Hillege spotyka Stanisława, swojego kostiumy: Małgorzata Bednarek- Warszawy. muzyka (sound designer): Jan 55-letniego ojca Polaka. Stani- ‑Chumakou, Emilia Korycka Schermer sław wkracza do świata syna charakteryzacja: Maja Oprac. Beata scenografia: Miren Oller, bardziej jako symbol ojca niż Łukaszewicz Poprawa Investments Gostkowska/Vega Pałka/Anna Film, Next Robert Fot. Olaf Tryzna/Best

MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 53 polskie premiery Plan B Jeszcze w zielone gramy Rozmowa z Kingą Dębską, reżyserką filmu Plan B

własnych tekstów. Do cudzych scenariu- cina, żeby sam go sobie wybrał. I tak rolę szy ma się większy dystans. Planu B nie dostała suczka o wdzięcznym imieniu umiałabym napisać od zera. Ten obraz Kotlet, która w sumie przypadkiem poja- ma pewien element magii, a ja jestem wiła się na castingu. Zagrała wspaniale, chyba zbytnią realistką, żeby wpaść np. śmialiśmy się, że jest bardziej „powta- na tak cudownie filmowy pomysł, że rzalna” od wielu aktorów. pies odnajduje człowieka na 13 piętrze i ratuje go przed samym sobą. Wyczu- A jak wyglądał casting do łam, że w tym scenariuszu tkwi prawda pozostałych ról? o ludziach. W każdym z bohaterów filmu Lubię aktorów, z którymi pracowałam, potrafię się przejrzeć, bo to prawdziwi ale moja reżyserka obsady Małgorzata ludzie z krwi i kości. Myślę, że widzowie Adamska zadbała o to, żebym poznała też odnajdą tu siebie. nowych. Najciekawsze jest dla mnie obsadzanie par. Bo kto mógłby być Roma Gąsiorowska, Marian Dziędziel i Grażyna Kinga Dębska Czyli udało ci się zachować dużą mężem Kingi Preis? Strzałem w dzie- Barszczewska w filmiePlan B, reż. Kinga Dębska niezależność… siątkę okazał się Adam Cywka, z któ- Tak, miałam dużą swobodę twórczą. rym Kinga zaczynała pracę w teatrze ak Boski plan zmienił się w Plan Miałam też miejsce na improwizację. we Wrocławiu. Znali się jak łyse konie Mistrzem filmu wielowątkowego jest czasach wojny polsko-polskiej. Mam rozumieć. Cieszę się też, że udało mi B? Od Boskiego planu nie można Pewne sceny weszły do filmu, choć nie i bardzo wiarygodnie zagrali małżeń- Robert Altman, u niego nawet małe nadzieję, że to się udało. się przekonać producenta do słowac- uciec, a plan B to już pewna było ich w scenariuszu, np. gdy Mirek je stwo z długim stażem. Oczywiście role są pełne, na nim się wzorowałam. kiego kompozytora, autora muzyki do Jalternatywa… ze swoim psem kiełbasę z jednej patelni musieliśmy mieć akcept producentów. W Planie B bohaterami są życiowi roz- Dużo razy w swoim życiu musiałaś ostatnich filmów Hřebejka i Svěráka – Pierwotny tytuł brzmiał Arytmia, zazna- i rozmawia z nim o życiu. Trochę musieliśmy powalczyć o Małgo- bitkowie z niełatwą przeszłością. To nie wdrażać plan B? Michala Novinskiego. Napisał dość nie- czając, że miłość zwykle nie zdarza się się Gorol. są postaci rodem z komedii romantycz- Oczywiście. Wierzę, że to, jak się podno- typową muzykę, przywołującą melo- wtedy, gdy chcą jej obie strony. Później Wątek Mirka i jego psiego kompana nych. Tu są połamane życiorysy ludzi, simy po porażkach, bardzo nas zmienia die z lat 60., która doskonale podbija pojawił się pomysł Boskiego planu, czyli jest moim ulubionym! Gdy ją zobaczyłam, bardzo się którzy mimo wszystko szukają szczęścia i buduje. Traumy niektórych załamują, emocje. planu, który ma dla nas jakaś siła wyższa. To taki skandynawski motyw, gość ucieszyłam, że dajesz szansę młodej, i miłości. Chciałam po Moich córkach ale w większości z nas uruchamiają nowe Skończyło się na Planie B. Ten tytuł kła- z depresją i psem. Marcin Dorociń- nieznanej dziewczynie. krowach, które opowiadały w lekkiej siły. Wierzę, że wprowadzenie planu B Wybór piosenki finałowej to strzał dzie nacisk na to, że wybór zależy od nas, ski zagrał to jak najbardziej serio, Nie takiej nieznanej. Małgosia występuje tonacji o sprawach trudnych, spróbo- po niepowodzeniu może nam wyjść na w dziesiątkę! że to my decydujemy o swoim losie. ale momentami ta historia jest bar- też w nowym filmie Małgorzaty Szu- wać opowiedzieć w sposób niebanalny dobre. Że złe rzeczy zdarzają się nam po Jesteśmy właśnie na pierwszym miejscu dzo śmieszna. Tak tragikomicznie grać mowskiej Twarz. My pierwsze przed- o miłości, zmierzyć się z kinem dla sze- coś. Listy Przebojów Trójki, więc chyba tak! Arytmia to zresztą tytuł powstałego potrafią tylko najwięksi aktorzy. stawimy ją widzom w Polsce w większej rokiej publiczności, nie obrażając przy Nowa wersja „Jeszcze w zielone gramy” w tym roku filmu rosyjskiego twórcy roli. tym inteligencji widzów. A jaki był twój plan B, gdy w wykonaniu Darii Zawiałow i kwartetu Borysa Chlebnikowa. Czuję, że zwierzęta w filmach dodają planowałaś zdawać do praskiej szkoły smyczkowego to był mój pomysł na finał Wspaniałego filmu! Kocham rosyj- obrazowi uroku i ciepła. Wspaniała jest też rola Doroty Jednocześnie kończysz film Zabawa, filmowej (FAMU)? filmu. W radiu usłyszałam tę piosenkę skie kino i bardzo mnie ono inspiruje. Zwierzęta i dzieci – to dwa postrachy Kolak… zabawa. Drugi raz jesteś w sytuacji To był właśnie mój plan B! Miałam być w wykonaniu Wojciecha Młynarskiego Szczególnie, jeśli chodzi o opowiada- planów filmowych, bo tu nic nie da się Tutaj zagrała małą, ale bardzo istotną jednoczesnej pracy przy dwóch japonistką, ale wyszło inaczej. Moja i pomyślałam, ten utwór jest dokładnie nie o ludziach i emocjach. Są w tym do końca zaplanować. W Planie B było rólkę. Jedną z głównych gra natomiast tytułach, podobnie było przy Aktorce droga do reżyserii była długa i kręta, o tym, o czym jest film Plan B. W mię- mistrzami. faktycznie bardzo dużo „pułapek”. W jed- w moim kolejnym filmie, Zabawie, zaba- i Moich córkach krowach… i bardzo dobrze, bo przy okazji lepiej dzyczasie pan Młynarski odszedł i wybór nej ze scen jest dwoje dzieci i w pew- wie, gdzie wcieliła się w uzależnioną od Jak to mówią starzy reżyserzy: „trzeba poznałam życie. ten nabrał dodatkowego wymiaru. Bo Scenariusze Moich córek krów nym momencie aż osiem czworonogów, alkoholu profesor pediatrii. To niezwykle mieć wiele filmów na tapecie”. Zimą „jeszcze w zielone gramy / chęć życia i produkowanej obecnie Zabawy, w tym legwan. odważna, niecofająca się przed niczym nakręciłam Plan B, a latem autorską Ponownie pracujesz z Andrzejem nam nie zbrzydła / jeszcze na strychu zabawy pisałaś na podstawie aktorka. Po Zabawie… wierzę, że będzie Zabawę, zabawę. Ten obraz przygoto- Wojciechowskim – operatorem każdy klei połamane skrzydła, i myśli własnych doświadczeń. Planem B W tym najważniejszy, Kotlet… grała same pierwszoplanowe role. wywałam kilka lat. Propozycja reżyse- i Bartoszem Karczyńskim – sobie Ikar co nie raz już w dół runął / odchodzisz od kina autorskiego, W naszym przypadku rola psa była tak rowania Planu B pojawiła się w mię- montażystą. jakby powiało zdrowo, to bym jeszcze trudno było się zdecydować na ten duża, że zorganizowaliśmy casting. Wie- Plan B nie ma jednej wiodącej dzyczasie. Pomyślałam, że to świetny Lubię otaczać się ludźmi, przy których raz pofrunął…”. krok? działam, że bardzo ważne jest, by Mar- postaci. Poszczególne epizody przy pomysł, reżyseria to przecież mój zawód. czuję się bezpiecznie. Operator i mon- To była moja świadoma decyzja, żeby cin Dorociński miał z psim bohaterem tym nie są zupełnie odrębne. Jak Plan B to film, który miał sprawić i mnie, tażysta – to najbliżsi współpracow- Rozmawiała Beata

Fot. Jacek Domiński/Reporter zrobić sobie przerwę od reżyserowania dobry kontakt, poprosiłam więc Mar- wygląda praca z takim scenariuszem? i widzowi przyjemność w tych trudnych nicy reżysera, z nimi trzeba się dobrze Poprawa Fot. Next Film

54 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 55 polskie premiery Pomiędzy słowami

łównym bohaterem Pomię- dzy słowami uczyniłaś prze- bojowego berlińskiego prawnika. Pod wpływem Gkonfrontacji z ojcem, który niespo- dziewanie przyjechał do niego z Pol- Pytając, ski, Michael orientuje się jednak, że jego pewność siebie została ufundo- wana na wątłych fundamentach. To spotkanie jest bardzo ważne, ale chciałabym podkreślić, że nie uwa- żam Pomiędzy słowami za kolejny film kim jestem? o relacjach na linii rodzic – dziecko. Moim głównym bohaterem pozostaje Zorientowałam się, że nie byłabym w sta- od początku do końca Michael, który Rozmowa nie wrócić do Polski na stałe. Zbyt wielu w wyniku nieoczekiwanej konfrontacji rzeczy nie potrafiłabym już zrozumieć z ojcem doświadcza rozpadu własnego z Urszulą i zaakceptować. Czymś takim jest dla świata, ale potem przewartościowuje mnie np. coś, co młodzi ludzie okre- swoje życie i na nowo osiąga równowagę. Antoniak, ślają jako „Januszowatość” – zadowolone Myślę, że Pomiędzy słowami to przede z siebie chamstwo, brak gustu, prymi- wszystkim opowieść o zdobywaniu reżyserką filmu tywna samczość. Pamiętam, że pew- samoświadomości. nego razu przyjechali do mnie współpra- Andrzej Chyra w filmiePomiędzy Pomiędzy cownicy z Holandii, dla których była to słowami, reż. Urszula Antoniak Mam wrażenie, że Michael doświadcza pierwsza w życiu wizyta we wschodniej także pewnego wyzwolenia. słowami Europie. Wnioski, które wyciągnęli były Coś w tym jest. Warto podkreślić, że mój proste – o ile dziewczyny poszły u nas W Pomiędzy słowami Michael styka bohater jest emigrantem z wyboru, a nie z duchem czasu, faceci stanęli w miej- się z emigrantami z Afryki, a więc z przymusu. Michael wyjechał do Niemiec scu. Większość np. nie tylko nie próbuje z grupą, na którą nie mógłby natrafić po to, by włączyć się w obręb silniejszej się od siebie odróżnić, ale wręcz na siłę w naszym kraju. i bogatszej kultury, doświadczyć awansu upodabnia swoje maniery czy styl ubie- Chciałam, by cały film opierał się na społecznego. Aby osiągnąć swój cel, stwo- rania. Gdy moi Holendrzy zobaczyli pod wyrazistych kontrastach: czarny – biały, rzył siebie od nowa i udawał, że właści- hotelem grupę takich czterech „Janu- Niemiec – obcy, autorytet szefa – autory- wie nie ma żadnych korzeni. Wizyta ojca szy”, początkowo byli przekonani, że to tet ojca. Te wyraziste opozycje pasowały pokazała, że takie podejście nie ma sensu, rodzina. Podobnie groteskowych historii mi do koncepcji, bo pragnęłam nadać a Michael zrozumiał, że nie może przej- mogłabym zresztą opowiedzieć na pęczki. Pomiędzy słowami strukturę klasycz- mować się tym, czy otoczenie postrzega Ilekroć o tym myślę, mam wrażenie, że nej baśni. Być może widz nie zauważy go jako Niemca, Polaka czy kogokolwiek przydałby się w Polsce reżyser pokroju tych nawiązań na pierwszy rzut oka, ale innego. Yorgosa Lanthimosa, który zdekonstru- zależało mi, by poczuł się zaskoczony. owałby patriarchalne mity i pokazałby, Wychodzę z założenia, że nie ma więk- Myślisz, że na dłuższą metę takie jak żenująca jest ta stereotypowa polska szej bolączki kina artystycznego niż jego podejście jest możliwe? męskość. przewidywalność. To pewien ideał, do którego należałoby Jakub Gierszał w filmiePomiędzy słowami, dążyć – mówię skąd jestem tylko wtedy, Urszula Antoniak A może sama miałabyś ochotę wejść reż. Urszula Antoniak Co jeszcze przeszkadza ci we gdy mi to pasuje, a otoczeniu nic do tego. w rolę Lanthimosa? współczesnym kinie? Osobiście starałam się postępować w ten Miałam kiedyś nawet pomysł na scena- Jeśli mam w ogóle jakieś marzenia zwią- sposób odkąd tylko zdecydowałam się na Takie podejście jest bardzo bliskie również riusz. Opowiadałby o korporacyjnej har- z dotychczasowych reakcji na twój film Polskie pochodzenie możemy zane z przyszłością kina, chciałabym, emigrację do Holandii. Nie próbowałam dla mnie. Od lat na pytanie „Kim jesteś?” pii, kimś w rodzaju mroczniejszej wersji szczególnie zapadły ci w pamięć? traktować wyłącznie jako obciążenie? żeby stawało się ono mniej dosłowne, udawać Holenderki, ale też nie czułam odpowiadam „Amsterdamką”, bo warto- Ninoczki z filmu Lubitscha, która przyjeż- Największy komplement stanowią dla To nie takie proste. Osobiście zgadzam się a bardziej poetyckie. Opowiadać histo- potrzeby, by na każdym kroku podkre- ści reprezentowane przez to miasto i jego dża do Polski, by wyszkolić prezesa lokal- mnie opinie ludzi, którzy przyznawali, że z Gombrowiczem, który twierdził, że Pol- rię można przecież nie tylko za pomocą ślać, że przyjechałam z Polski. Oczywiście mieszkańców – tolerancja i liberalizm nej filii swojej firmy. To byłby oczywiście sami są emigrantami i dzięki temu w pełni ska nie znajduje się tak naprawdę w War- fabuły, lecz także kompozycji kadru, nawet dziś, po wielu latach, komuś zdarzy połączony ze znajomością historii – wcale lekki film, coś w rodzaju screwball comedy, rozumieją dylematy mojego bohatera. Tacy szawie ani w Grójcu, lecz pozostaje zaklęta odpowiedniego użycia dźwięku, muzyki. się spuentować naszą rozmowę stwier- nie są reprezentatywne dla wszystkich ale myślę, że nawet w takiej formie uda- widzowie doskonale wiedzą, że Michael w twojej wrażliwości, emocjach, wspo- Sięgnięcie po właśnie takie narzędzia dzeniem w stylu „A bo ty jesteś z Polski!”, Holendrów. łoby się powiedzieć coś ciekawego o różni- nie jest żadnym wariatem, lecz po prostu mnieniach. Dzięki temu najpełniej oka- daje szansę na to, że widz nie ogranicza ale zawsze odpowiadam wtedy „No i co cach kulturowych między Polską a Zacho- facetem odczuwającym dysonans pomię- zujesz swoją polskość, gdy przyznajesz, że się do prostego odkodowywania zna- z tego?”. Ostatnio podjęłaś próbę częściowego dem. dzy tym, jak interpretuje sam siebie, a jak wzrusza cię muzyka, albo że nie wyrażasz czeń, lecz otwiera się na nowe doświad- powrotu do Polski i przez dwa lata jest postrzegany z zewnątrz. W przypadku zgody na niesprawiedliwość. Dlaczego? czenia. Pod koniec filmu Michael stwierdza, pomieszkiwałaś w naszym kraju. Pomiędzy słowami było pokazywane Michaela dyskomfort jest tym silniejszy, że Dlatego, że pierwsze doświadczenia, które że czuje się przede wszystkim Jak opisałabyś swoje wrażenia z tego na festiwalu w Gdyni, ale także ciężar stereotypów związanych z Polską nie ukształtowały w tobie takie postawy miały Rozmawiał Piotr

Fot. Maciej Zienkieiwcz/Materiały prasowe FPFF Berlińczykiem. pobytu? w Toronto czy San Sebastian. Które jest przecież najłatwiejszy do zniesienia. miejsce właśnie w Polsce. Czerkawski Film (x2) Fot. Olaf Tryzna/Best

56 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 57 na planie

Andrzej Chyra w filmieEter , reż. Krzysztof Zanussi Eter, reż. Krzysztof Zanussi

aryzykuję tezę, że jest pan Jest pani uznaną i cenioną polską sce- twórcą idealistycznym, ale nografką. Czy przygotowanie, wybór Eter nie na terenach Galicji i Europy. Autorem również pragmatycznym. Czy plenerów i obiektów zdjęciowych w kil- zdjęć jest Piotr Niemyjski, za scenografię można te dwie filozofie życio- ku krajach środkowej i południowej odpowiada Joanna Macha, a za kostiumy Zwe łączyć „miękko” w twórczości fil- Europy, był dla pani dużym wyzwa- atem 2017 roku rozpoczęły się zdję- Katarzyna Lewińska. W rolach głównych mowej? Na planie niem zawodowym? Lcia do najnowszego filmu Krzysztofa występują: Jacek Poniedziałek, Andrzej Krzysztof Zanussi: Nie można, dlatego, Joanna Macha: Każdy film jest swego Zanussiego Eter. Reżyser jest również auto- Chyra, Małgorzata Pritulak i debiutantka – że to ogień i woda, a więc materia konflik- rodzaju próbą, ten z całą pewnością ma rem scenariusza. Obraz produkuje Studio aktorka ukraińska – Maria Ryaboshapka. towa. Staram się wyrazić ją w filmie. wiele wyzwań. Z tym większą przyjem- Filmowe „Tor” w koprodukcji z Ukrainą, Obsada aktorska drugo- i trzecioplanowa nością podeszłam do realizacji naszych Węgrami, Litwą i Włochami. Zdjęcia reali- jest międzynarodowa, a część ekipy reali- Często można usłyszeć od filmowców Filmu Eter zamierzeń i pokonywania trudności. Na zowane są etapami w poszczególnych kra- zacyjnej pochodzi również z krajów kopro- czy krytyków kina, że jest pan artystą pewno jedną z nich jest stworzenie dość jach producenckich, ich planowe zakoń- dukujących film. Premiera planowana jest bardziej znanym i cenionym za granicą hermetycznej terytorialnie opowieści czenie to pierwsze zimowe miesiące 2018. zimą 2018/2019. Obraz współfinansowany niż w kraju. Czy Eter, który znowu ma Rozmowa z reżyserem Krzysztofem w czterech różnych krajach i regionach. Akcja filmu rozgrywa się ponad sto lat jest m.in przez Polski Instytut Sztuki Fil- sięgać do głębi ludzkiej duszy, mówić Jednak zawsze najważniejsze jest, by oddać temu, w okresie I wojny światowej, głów- mowej. S.N. o pragnieniu władzy, dominacji, chęci Zanussim, scenografką Joanną klimat czasu i miejsc naszej historii, pozy- zniewolenia innych, będzie obrazem skać wszystkie elementy potrzebne do o treściach na tyle internacjonalnych, Machą, autorem zdjęć Piotrem stworzenia tego świata – tak odległego… że będą oglądać go widzowie w Paryżu, razem to w dużej mierze jej obraz. Małe jaki można sobie wymarzyć. Piękni, mili Moskwie, Los Angeles czy Tokio? Niemyjskim i aktorką Marią Czy operatorowi obrazu sprawia trud- miasteczko galicyjskie złożone w rzeczy- i radośni ludzie, zawsze gotowi mi poma- Zawsze mam nadzieję, że tak będzie, ność czytanie intencji reżysera, który wistości z czterech państw i wielu mniej- gać. Z uważnych i kreatywnych rąk moich a życie samo pokaże, czy to się uda. Ryaboshapką jest twórcą kina raczej kameralnego, szych i większych miejscowości – to ukraińskich producentów, zostałam prze- głębokiego psychologicznie i duchowo, zasługa wyobraźni Joasi Machy. W czasie niesiona do nowych warunków i dla W swojej twórczości otwiera pan przed się do spełnienia najbardziej dekadenc- kich zachowań i postaw. Czy słowa aktorskiego? przygotowań do Eteru określiliśmy kilka mnie nowych krajów – Polski, Węgier widzami drzwi do możliwości wyboru kiego i haniebnego z ludzkich pragnień, Alberta Camusa – egzystencjalisty, że Piotr Niemyjski: Dysproporcja filmów, do których stylu i rytmu wizual- i Włoch. Za umożliwienie mi tak dobrej i oceny postawy bohaterów. Nie narzu- jakim jest całkowite podporządkowa- „nie możemy na tym świecie uczynić w doświadczeniu zawodowym oraz życio- nego moglibyśmy się odwołać – były to adaptacji muszę koniecznie podzięko- ca pan swoich idei. Co jednak chciałby nie sobie drugiego człowieka. Fizyczna gestu, nie ryzykując iż powodujemy wym, wiedzy i umiejętności między mną dzieła Miklósa Jancsó, Roberta Bressona. wać wspaniałemu aktorskiemu partne- pan zasugerować widzom w Polsce, Eu- i duchowa władza nad nim. Eter umiesz- śmierć” są panu – idealiście – w jakiś a Krzysztofem Zanussim jest ogromna. Po pierwszych dniach zdjęciowych zbu- rowi – Jackowi Poniedziałkowi. A reży- ropie czy w świecie, tworząc Eter, opar- czony jest w czasie, w którym ludzie nie sposób bliskie, i czy będziemy mogli Również możliwość zgłębienia takich dowaliśmy własny język wizualny i bez ser Krzysztof Zanussi … no cóż – jest dla ty na micie Fausta, który w XXI wieku znali jeszcze tak wielu środków mogących je odnaleźć w pańskim najnowszym dzieł jak „Faust” Goethego (do którego zbędnych słów staramy się odnaleźć go, mnie ucieleśnieniem harmonii i wszyst- nie jest bardzo popularny i powszech- zniewalać innych. Używano wtedy eteru, filmie? Eter się odwołuje) w przełożeniu na język przy niemałym trudzie, w kolejnych sce- kich najlepszych cech, które mogą być nie znany? żeby odbierać ludziom świadomość. To mądre, choć przerażające słowa. W pol- kina stawia mnie w trudnym położeniu nach. w człowieku i reżyserze. Jestem szczę- Smucę się, że z mitu Fausta, który jest Powinno to być metaforycznie nośne, ale skiej kulturze kilku twórców osadzonych wobec reżysera. Na szczęście mamy za śliwa. Atmosfera na planie, która otacza jednym z mitów konstytuujących kulturę czy będzie? głęboko w chrześcijaństwie, jak Cyprian sobą współpracę przy prostszym filmie, To pani debiut w polskim filmie. Jak mnie od pierwszych minut, powoduje, że Europy w Polsce, pozostała tylko dzie- Kamil Norwid, było świadomych tego. jakim było Obce ciało i to spory kapitał panią przyjęli na planie koledzy po chcesz, by trwała wiecznie i nigdy się nie cinna bajka o Panu Twardowskim. Eter Twórca, romantyk, nonkonformista Transakcja polegająca na sprzedaży duszy wniesiony do obecnego projektu. Dodat- fachu, ekipa zdjęciowa? Jakie są pani kończyła… będzie bezpośrednio nawiązywać do Fau- o tak ogromnej wiedzy psychologicz- szatanowi, jako kontrakt ponadczasowy, kowo, znalezienie wizualnego klucza jest wrażenia z tej współpracy? stowskiego mitu. W filmie główny boha- no-filozoficznej jest w stanie w swojej będzie jeszcze długo towarzyszyć ludzkości ułatwione o tyle, że współpracujemy z tą Maria Ryaboshapka: Jestem zachwycona. Rozmawiał

Olaf Tryzna/SF Tor Fot. Olaf Tryzna/SF ter wierzy w naukę, która ma przyczynić twórczości przedstawić paletę ludz- jako metafora. samą co poprzednio scenografką, a tym To najlepszy międzynarodowy zespół, Stanisław Neugebauer Tor Fot. Olaf Tryzna/SF

58 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 59 w produkcji PEŁNOMETRAżOWE FILMY FABULARNE

Juliusz etap produkcji: postprodukcja

reżyseria: Aleksander Pietrzak scenariusz: Abelard Giza, Kacper Ruciński, Łukasz Światowiec, Michał Chaciński zdjęcia: Mateusz Pastewka scenografia: Agnieszka Bąk kostiumy: Kalina Lach charakteryzacja: Olga Nejbauer montaż: Jarosław Barzan obsada: Wojciech Mecwaldowski, Anna Smołowik, Jan Peszek, Rafał Rutkowski producenci: Radosław Ciemno, prawie noc, Drabik i Michał Chaciński reż. Borys Lankosz produkcja: Gigant Films czas projekcji: ok. 100 min dystrybucja: Kino Świat Filimoniuk i Jagna Dobesz Juliusz, premiera: 14 września 2018 kostiumy: Magdalena reż. Aleksander Biedrzycka i Agata Culak Pietrzak Tytułowym bohaterem jest charakteryzacja: Pola uporządkowany nauczy- Guźlińska ciel plastyki, którego głów- montaż: Wojciech Anuszczyk nym problemem w życiu jest dźwięk: Artur Kuczkowski, ojciec – nieustająco impre- Kacper Habisiak, Marcin zujący artysta-malarz. Juliusz Kasiński będzie musiał znaleźć sposób, obsada: Magdalena Cielecka, by wpłynąć na jego rozryw- Marcin Dorociński, Aleksandra kowy tryb życia. Lekarstwem Konieczna, Dawid Ogrodnik, na bolączki bohatera wyda- Jerzy Trela, Dorota Kolak, Piotr wać się będzie przypadkowo Fronczewski, Eliza Rycembel, poznana beztroska lekarka Anja Rubik, Roma Gąsiorowska, weterynarii Dorota. Okaże Piotr Żurawski się jednak, że prawdziwe pro- producenci: Leszek Bodzak blemy dopiero nadejdą… i Aneta Hickinbotham produkcja: Aurum Film Ciemno, prawie planowane noc zakończenie produkcji: dziennikarka Alicja Tabor. wia czoła tajemnicy swojego etap produkcji: okres jesień 2018 Nieustępliwa reporterka chce dzieciństwa i szokującym zdjęciowy czas projekcji: ok. 115 poznać rodziny zaginionych sekretom własnej rodziny. Z min i rozwikłać zagadkę, wobec czasem ponura intryga kry- reżyseria: Borys Lankosz dystrybucja: Kino Świat której nawet policja okazała minalna połączy w jedno: scenariusz: Magdalena premiera: styczeń 2019 się bezsilna. W trakcie pry- zaginięcia dzieci, wojenną Lankosz i Borys Lankosz na watnego śledztwa wpada na przeszłość oraz losy samej podstawie powieści Joanny Kiedy Wałbrzychem wstrząsa trop dramatycznych wyda- Alicji. Bator „Ciemno, prawie noc” seria tajemniczych zaginięć rzeń, które swój początek zdjęcia: Marcin Koszałka dzieci, do miasta przybywa, miały dekady temu. Dążąc Oprac. Beata

Fot. Adam Golec/Aurum Film, Gigant Films/Juliusz/Kino Świat scenografia: Katarzyna mieszkająca tu dawniej, do odkrycia prawdy, sta- Poprawa WWW.TELEPRO.COM.PL 60 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 FPESTIOLONWALICAE ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

Polski focus młodego pokolenia, które krótkimi dokumentami z Krakowskiej Fundacji Fil- i inne historie II za najlepszy Miejscy w Kolumbii zdobyły już uznanie na mię- nagradzanymi na prestiżo- mowej oraz Zofia Kowalew- dźwięk. kowboje Na 15. BogoShorts – festi- dzynarodowych festiwalach. wych festiwalach, jak Sun- ska, reżyserka konkursowego reż. Paweł walu filmów krótkometrażo- W sekcji „Mistrzowie pol- dance, IDFA czy DOK Leip- filmu Więzi. KFF jest organi- Ziemilski wych w Bogocie (5-12 grud- skiego dokumentu” pokazano zig, a także nominowanymi zatorem przeglądu Focus on Theatrum Magicum nia) pokazano aż 26 naszych dzieła Kazimierza Karabasza, do Oscara, lub które znala- Polish Docs. Program został z nagrodami tytułów: 9 znalazło się w sek- Wojciecha Wiszniewskiego, zły się na shortliście Akade- przygotowany w ramach pro- w USA i Argentynie cjach konkursowych festi- Krzysztofa Kieślowskiego, mii. W Bogocie w ramach jektu Polish Docs / Polish Niezwykła animacja Marcina walu, a pozostałe w progra- Marcela Łozińskiego, Bog- festiwalu odbyło się także Animations Intercontinental Giżyckiego o występie iluzjo- mie Focus on Polish Docs. dana Dziworskiego i Pawła spotkanie z Pawłem Łoziń- wspieranego przez MKiDN nisty na deskach teatru w łań- Widzowie w Bogocie zoba- Łozińskiego. W drugim polskim, reżyserem, scenarzystą oraz PISF. cuckim zamku – Theatrum czyli zarówno filmy zaliczane skim bloku kolumbijscy i producentem dokumentów. Magicum – zdobyła jesienią do klasyki polskiego doku- widzowie mieli okazję zapo- Podczas Bogoshorts obecne 2017 kolejne zagraniczne laury. mentu, jak i nowe obrazy znać się ze współczesnymi były też Katarzyna Wilk Polskie sukcesy Znalazła się wśród nagro- w Wielkiej dzonych tytułów na 37. Black Brytanii, Kolumbii Maria Film Festival w Stanach i we Włoszech Zjednoczonych oraz otrzy- 24 listopada ogłoszono zwy- mała Wyróżnienie Honorowe cięzców Winchester Short na pierwszej edycji Short Long Miejscy kowboje nagrodzeni na Węgrzech Film Festival. Wszystkie World Festival w Argentynie. Wyróżnienia Specjalne tra- a 14. Verzio International Human dla najlepszego filmu studenckiego. Ob- fiły do polskich produkcji: NRights Documentary Film Festival raz opowiada o Dylanie mieszkającym Najpiękniejszych fajerwerków Figury niemożliwe w Budapeszcie (14-19 listopada) sukces w Dublinie, w tzw. złej dzielnicy, Clondal- ever Aleksandry Terpińskiej, i inne historie odnieśli Miejscy kowboje Pawła Ziemil- kin, znanej z kultury „miejskich kowboi”, Carousel Patrycji Polkowskiej II nagrodzone skiego. Ten krótki dokument wyproduko- czyli nastolatków nielegalnie hodujących oraz Adaptacji Bartosza Kruh- w Hiszpanii wany w Wajda Studio otrzymał nagrodę dzikie konie. lika. Film Kruhlika został też Na zakończonej 17 listopada doceniony w Kolumbii na 11. 47. edycji festiwalu Alcine Internacional De Cine Inde- animacja Marty Pajek Figury pendiente De Villa De Leyva niemożliwe i inne historie II własny styl, umiejętność opo- dzieło bardzo wysokiej próby, wydarzeń zaburzają percep- (10-13 listopada). Adaptacja otrzymała nagrodę za drugie wiedzenia historii bez użycia o wielkich walorach huma- cję rzeczywistości. Nośnikiem została tam uznana najlep- miejsce w kategorii filmów słów, a także za przeprowa- nistycznych, celnie trafiające znaczeń zawartych w filmie jest Wolta, reż. Monika szym zagranicznym filmem krótkometrażowych. Alcine dzenie widzów po meandrach do ludzkiego sumienia. Bar- lalka, stworzona i ożywiona Kotecka, Karolina krótkometrażowym. Ponadto to najstarszy hiszpański festi- ludzkiej natury, dzięki wyko- dzo rzadko spotykany doku- w klasycznej technice animacji Poryzała Film Focus on Poland w Chinach we Włoszech zdobyła wyróż- wal kina krótkometrażo- rzystaniu siły animacji”. ment” – podkreślają krytycy. lalkowej stop-motion. Reżyse- nienie na festiwalu Amarcort wego, organizowany w Alkali rem, scenarzystą, animatorem, olska kinematografia do- Winnie Pascale’a Lamche’a. pokazy filmów trzech doku- odbywającym się w Rimini od 1970 roku, a nagroda montażystą, autorem zdjęć Pkumentalna była szeroko Podczas festiwalu zapre- mentalistów i operatorów: (10-17 grudnia). dla polskiej animacji to już Dotknięcie Anioła Ucieczka i projektów lalek oraz sceno- reprezentowana podczas 15. zentowano program Focus Wojciecha Staronia, Marci- kolejne zagraniczne trofeum z sukcesem nagrodzona grafii jest Jarosław Konopka – Guangzhou International on Poland zorganizowany na Koszałki oraz Bogdana dla tego tytułu. w Monako w Londynie absolwent krakowskiej Aka- Documentary Film Festival przez Krakowską Funda- Dziworskiego, uzupełnione Animacje Polek Dokument Dotknięcie Anioła Krótkometrażowa Ucieczka demii Sztuk Pięknych. MFFA (11-14 grudnia). Widzowie cję Filmową przy wspar- wystawą fotografii ich autor- uhonorowane Marka Tomasza Pawłow- zdobyła Nagrodę Specjalną w Londynie to największy festi- w Kantonie zobaczyli m.in. ciu PISF, SFP oraz MKiDN stwa. Ponadto, z polskich ak- w Brazylii O matko! skiego wygrał jedną z dwóch Jury na zakończonym 9 grud- wal animacji w Anglii. Woltę Moniki Koteckiej i Ka- w ramach projektu Polish centów, do pitchingu China Cipka Renaty Gąsiorowskiej z nagrodą głównych nagród 15. MFF nia Międzynarodowym Festi- roliny Poryzały, Miss Holo- Docs / Polish Shorts Interna- Stories, który jest głównym oraz Figury niemożliwe i inne w Portugalii w Monaco – Angel Peace walu Filmów Animowanych caust Michaliny Musielak, tional oraz przy współpracy wydarzeniem marketu Do- historie II Marty Pajek zdo- Film O Matko! Pauliny Ziół- Award. Festiwal w Monaco w Londynie. To animacja lal- Żar z sukcesem Na szczęście Piotra Janusz- z Konsulatem Generalnym kuMart GZDOC, zakwa- były kolejne nagrody, tym kowskiej został nagrodzony promuje filmy bez przemocy, kowa, której bohaterami są w Grecji kiewicza, Amerykański sen RP w Kantonie. Przedsta- lifikował się projekt filmu razem na festiwalu Janela na 41. edycji festiwalu Cina- z istotnym humanitarnym kobieta i dziecko – dwoje oca- Na zakończonym 5 listopada Marka Skrzecza, Dwa Świa- wiono retrospektywę mi- Underage Astronauts w re- Internacional de Cinema do nima w Espinho (6-12 listo- przesłaniem. Polski obraz lonych przez pamięć. W ich Anatomy Crime & Horror ty Macieja Adamka oraz pol- strza polskiego dokumentu żyserii Aleksandry Skowron Recife (3-12 listopada). Cipka pada) w Portugalii. Jury jest prawdziwym rekordzi- świecie wydarzyło się apo- International Film Festival aż sko-francuską koprodukcję Marcela Łozińskiego, a także i Hanny Polak. zdobyła nagrodę za najlepsze doceniło polski obraz „za stą – Angel Peace Award to kaliptyczne unicestwienie, trzy nagrody powędrowały do

Fot. Studio Munka-SFP zdjęcia, a Figury niemożliwe wysoki poziom artystyczny, dla niego 35. nagroda. „To a powidoki traumatycznych filmu Żar Bartosza Kruhlika. Documentary Film Festival Fot. Materiały prasowe/Verzio

62 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 63 POLONICA POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE

cym się w Vancouver To kolejny zagraniczny sukces dach zdobytych na festiwa- niezwykle cenionego we „najbardziej intelektualnym Twarz, reż. Małgorzata Directors Cut International tego filmu, który przez cały lach m.in. w Stanach Zjedno- Francji Andrzeja Seweryna – festiwalem filmowym w Azji”. Szumowska Film Festival ogłoszono go zeszły rok podbijał krajowe czonych, Wielkiej Brytanii czy odtwórcy roli Zdzisława Bek- najlepszą fabułą. Film uhono- i światowe festiwale, zdoby- Indonezji. sińskiego. Nagrodzony za tę rowano tam także za najlep- wając liczne nagrody i wyróż- rolę, m.in. w Locarno i Gdyni Polskie animacje szą reżyserię, a nagrodę za nienia. Renata Gąsiorowska aktor był też gościem stycz- nagrodzone główną rolę męską otrzymał jest absolwentką Państwo- Ostatnia Rodzina niowych pokazów Ostatniej w Słowenii Tomasz Kot. Jurorzy Lon- wej Ogólnokształcącej Szkoły we Francji i USA Rodziny w prestiżowym cen- Na festiwalu Animateka don Eye International Film Sztuk Pięknych w Krakowie. Nagrodzony w 2016 roku trum kultury filmowej Antho- w Lublanie (4-10 grudnia) Festival i meksykańskiego Obecnie studiuje na kierunku Złotymi Lwami na festiwalu logy Film Archives w Nowym doceniono aż dwie polskie Rosarito IFF uznali polski Film Animowany i Efekty w Gdyni i wieloma innymi Jorku. animacje. Członek jury Jair tytuł za najlepszą produk- Specjalne w Szkole Filmowej laurami w kraju i za granicą Salvador Alvarez wyróżnił cję fabularną, a na festiwalu w Łodzi. debiut fabularny Jana P. Matu- obraz XO, XO – pocałunki w Southampton nagrodzono szyńskiego Ostatnia Rodzina, Ptaki śpiewają i uściski Wioli Sowy, nato- go za najlepszy scenariusz. 17 stycznia wszedł na ekrany w Kigali miast Igor Kovalyov swoją Obraz uhonorowano też m.in. Dwa Światy kin we Francji. Dystrybu- wyróżnione nagrodę przeznaczył dla za najlepsze zdjęcia (Romford najlepsze torem jest firma Potemkine w Indiach Debiutu Katarzyny Kijek. IFF, Birmingham IFF) i reży- w Hiszpanii Films, która wprowadziła Ostatni film Joanny Kos- Animateka, prezentując naj- serię (Nottingham IFF). 27 Na zakończonym 3 grud- obraz pod angielskim tytu- Krauze i Krzysztofa Krau- ważniejsze filmy animowane stycznia Jarosław Marszewski nia MFF Inclús w Barcelo- łem The Last Family. Francu- zego został nagrodzony na zrealizowane przez twórców Polacy na 68. Berlinale wziął udział w odbywającej nie Najlepszym Pełnometra- ska dystrybucja zapowiadana 23. MFF w Kalkucie (10-17 z całego świata, jest jednym się w Raleigh Studios w Los żowym Dokumentem został była m.in. w legendarnym listopada). Jury przyznało z najciekawszych festiwali o Konkursu Głównego 68. MFF w Ber- a za montaż Milenia Fiedler. Ponadto w sekcji Angeles gali zamykającej Hol- obraz Macieja Adamka Dwa magazynie dla kinomanów obrazowi Ptaki śpiewają w tej kategorii w Europie Dlinie zakwalifikował się najnowszy film Forum pokazany będzie nagrodzony w Gdy- lywood International Moving Światy. Nagrodę odebrali oso- „Cahiers du Cinéma”, w któ- w Kigali Wyróżnienie Spe- Środkowej. Małgorzaty Szumowskiej – Twarz. Ponadto ni debiut Jagody Szelc Wieża. Jasny dzień. Do Pictures Film Festival 2017, biście bohaterowie filmu – rym opublikowano wywiad cjalne w Konkursie Między- o Złotego Niedźwiedzia będzie walczyła ro- konkursowej sekcji Generation 14plus zakwa- gdzie wręczono nagrody dla Laura i Adam. To już kolejne z polskim reżyserem. Uro- narodowym. Festiwal w Kal- syjsko-polsko-serbska koprodukcja Dowłatow lifikowała się również animacja ze Szkoły Fil- 12 zwycięzców comiesięcz- prestiżowe wyróżnienie dla czysta premiera odbyła się kucie jest drugim najstarszym Oprac. Julia Aleksieja Germana jr. Polskim koproducen- mowej w Łodzi Na zdrowie! Pauliny Ziółkow- nych edycji festiwalu. W oce- tego tytułu po licznych nagro- 12 stycznia z udziałem m.in. w Indiach. Nazywa się go Michałowska tem jest firma Message Film (Dariusz Jabłoń- skiej. W programie Berlinale znalazła się też nie jurorów imprezy Bikini ski, Violetta Kamińska i Izabela Wójcik), a au- współfinansowana przez PISF niemiecko-pol- Blue uznano najlepszym fil- torem zdjęć nominowany do Oscara za zdję- ska koprodukcja Whatever Happens Next Ju- mem lipca. Jarosław Marszew- Polacy najlepsi na IDFA cia do Idy Łukasz Żal. Koprodukowany także liana Pörksena, która będzie miała premierę ski otrzymał też na HIMPFF przez Massage Film debiut Marysi Nikitiuk w sekcji Perspective Deutsches Kino. Polską wyróżnienie za reżyserię. odczas ceremonii wręczenia na- Kiedy padają drzewa swoją premierę będzie producentką jest Agnieszka Dziedzic. W fil- Pgród jubileuszowej, 30. edycji mieć w Panoramie. W tej ukraińsko-polsko- mie wystąpili m.in. Andrzej Mastalerz, Ma- Międzynarodowego Festiwalu Filmów -macedońskiej koprodukcji za zdjęcia odpo- riusz Jakus, Piotr Żurawski. Tegoroczna edycja Cipka z kolejnymi Dokumentalnych w Amsterdamie wiadali Michał Englert i Mateusz Wichłacz, Berlinale odbędzie się w dniach 15-25 lutego. nagrodami (IDFA), który odbywał się w dniach Tym razem Renata Gąsio- 15-26 listopada, laureatami imprezy rowska została doceniona na zostały m.in. dwa polskie obrazy: Call zakończonej 8 grudnia 40. Me Tony Klaudiusza Chrostowskiego Festiwal w Atenach to wyda- drugoplanowy we wszystkich z 70 krajów. Selekcjonerzy, edycji francuskiego Poitiers oraz Żalanasz – pusty brzeg Marcina rzenie przeznaczone dla nie- kategoriach. do sekcji międzynarodowych Film Festival. Animacja Cipka Sautera. IDFA jest jednym z najważ- zależnych artystów, tworzą- fabuł, wybrali 4 tytuły, w tym otrzymała tam specjalne niejszych festiwali dokumentów na cych na pograniczu thrillera Bikini Blue Jarosława Mar- wyróżnienie jury oraz nagrodę świecie. Co roku przyciąga ponad 250 i horroru. Żar otrzymał tytuł Sukcesy szewskiego. Jury pod prze- La Fabrique à Histoires. tys. widzów, w tym ponad 3 tys. gości Best Long Short Film w sek- Bikini Blue wodnictwem Willema Dafoe Ponadto dobre wieści nade- z branży dokumentalnej. Call Me Tony cji Crime, natomiast dwie Do 3. edycji nagród włoskiego za najlepszy film uznało szły z Brazylii, gdzie na festi- otrzymał ARRI IDFA Award dla Naj- nagrody zdobył Rafał Fudalej, magazynu „Fabrique Du właśnie polski tytuł! Obraz walu Animacine (6-12 grud- lepszego Filmu w Konkursie Filmów doceniony zarówno jako naj- Cinema”, który rozstrzygnięto Marszewskiego w ostatnich nia) Cipka zdobyła nagrodę Studenckich, natomiast Żalanasz – lepszy aktor drugoplanowy pod koniec grudnia 2017 tygodniach otrzymał wiele dla najlepszej krótkometrażo- pusty brzeg zdobył Nagrodę dla Naj- w kategorii Long Short Film, w Rzymie, do 5 konkursów znaczących międzynarodo- wej animacji oraz honorowe lepszego Filmu Krótkometrażowego. Call Me Tony, reż. Klaudiusz Chrostowski

Fot. Bartosz Mrozowski/Kino Świat jak również najlepszy aktor zgłoszono ponad 1300 filmów wych nagród. Na odbywają- wyróżnienie FEPEC. Fot. International Documentary Film Festival Amsterdam

64 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 65 FPESTIOLONWALICAE ZA GRANICĄ Z POLSKIM FILMEM DOOKOŁA ŚWIATA Które polskie filmy oglądane są za granicą? Jak nasze kino WIELKA BRYTANIA prezentują zagranicznej publiczności Instytuty Polskie LONDYN: 24 listopada – 15 grudnia – retrospektywa fil- zarządzane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych? Do mów Andrzeja Żuławskiego w kinie Deptford Cinema. współpracy zapraszamy organizatorów imprez, dyplomatów, W programie: Opętani, Sza- manka, Najważniejsze to widzów. Czekamy na informacje. kochać, Trzecia część nocy i Kosmos.

LONDYN: 29 i 30 listopada – UKRAINA of Freedom (Sztuka wolności) w ramach światowych Wojciecha Słota i Marka Kło- obchodów Roku Josepha KIJÓW: 4 grudnia – kino Lira, sowicza. Organizator: Festiwal Conrada-Korzeniowskiego – pokaz dokumentu W imię Filmów Sportowych, Litewski Regent Street Cinema razem honoru Anity Gargas. Narodowy Olimpijski Komitet, z Instytutem Polskim zorga- Justyna Wasilewska Instytut Polski w Wilnie, part- nizowali serię specjalnych w filmieSerce miłości, KIJÓW: 22 stycznia – Kijow- ner: Instytut Adama Mickie- pokazów „Joseph Conrad on reż. Łukasz Ronduda ska Twierdza, pokaz doku- wicza. Film”. W programie: Czas mentu Powstanie Styczniowe Apokalipsy Francisa Forda 1863, przygotowanego przez WILNO, KOWNO, KŁAJPEDA: Coppoli, Pojedynek Ridleya HISZPANIA Zagraj ze mną Mileny Dutkie- STANY Muzeum Historii Polski, 9-26 listopada w ramach Euro- Scotta i Wykolejeniec Carola wicz. Po pokazach w Madrycie ZJEDNOCZONE w ramach obchodów 155. pejskiego Forum Filmowego Reeda. MADRYT: 13 stycznia – Fil- polskie filmy ruszą do Granady, Rocznicy Powstania Stycznio- Scanorama na Litwie odbyły moteka Hiszpanii, Cine Dore – Kordoby, Sewilli, Saragossy, BERKELEY – KALIFORNIA: wego. się pokazy premierowe filmów LONDYN: 24 stycznia – Barbi- uroczyste otwarcie CinePOL- Murcji, Walencji, Pampeluny, 3-20 grudnia – Pacific Film can Cinema Archives INFO: INSTYTUT POLSKI W KIJOWIE Ptaki śpiewają w Kigali Joanny – pokaz filmuSerce SKA, czyli kolejna 8. edycja Barcelony i na Teneryfę. Festi- – przegląd polskich Kos-Krauze i Krzysztofa Krau- miłości połączony ze spotka- zainaugurowanego w 2010 roku wal jest organizowany przez filmów animowanych. zego oraz Wspomnienie lata niem z reżyserem Łukaszem przez Instytut Polski w Madry- Instytut Polski w Madrycie we LITWA Adama Guzińskiego. Organi- Ptaki śpiewają w Kigali, reż Joanna Rondudą. cie Festiwalu Polskich Filmów współpracy z hiszpańskimi fil- NOWY JORK: 8-10 grudnia – zator: Forum Filmowe Scano- Kos-Krauze, Krzysztof Krauze w Hiszpanii. Festiwal otwo- motekami, a współfinansowany Anthology Film Archives – rama. Córki Dancingu Agnieszki rzyła Ostatnia Rodzina z udzia- przez PISF. przegląd 30 polskich filmów kurs mistrzowski Krzysztofa czewskiego, 80 milionów Wal- Smoczyńskiej (The Lure) uka- łem reżysera Jana P. Matuszyń- animowanych, wszystkie WILNO, KOWNO, KŁAJPEDA: Zanussiego „Sztuka narratywna demara Krzystka oraz filmy zały się na DVD i Blu-rayu skiego oraz animacja Łaźnia Polskie filmy na ekranach zostały pokazane w formacie 21 i 28 listopada w ramach w postmodernistycznym świe- animowane dla dzieci i doro- w Wielkiej Brytanii. Tomka Duckiego. W programie hiszpańskich kin: od 10 listo- 35 mm. Klubu Filmu Polskiego 2017 – cie”. słych. Festiwalowi towarzyszy INFO: INSTYTUT POLSKI również: Amok Kasi Adamik, pada Pokot Agnieszki Hol- HARTFORD – CONNECTI- „Młodzi zdolni. Pokolenie lat wspólna wystawa „The Best of W LONDYNIE Słońce, to słońce mnie oślepiło land, a w styczniu Twój Vincent 80. w polskim kinie” poka- BUDAPESZT: 23-28 stycznia – Visegrad” poświęcona najwięk- Anki Sasnal i Wilhelma Sasnala Doroty Kobieli i Hugh Welch- CUT: 10 grudnia w Real Art zano Zjednoczone Stany Miło- Międzynarodowy Festiwal Fil- szym osiągnięciom kinemato- oraz Powidoki Andrzeja Wajdy. mana. Ways odbyły się pokazy fil- ści Tomasza Wasilewskiego. mów Dokumentalnych BIDF. grafii krajów Grupy Wyszeh- FEDERACJA Przygotowano również blok mów animowanych. W pro- ROSYJSKA INFO: INSTYTUT POLSKI W MADRY- Organizator: Instytut Polski W programie: Komunia Anny radzkiej po transformacji. filmów animowanych: Ukryte CIE oraz www.cinepolaco.es gramie: Figury niemożliwe w Wilnie, partnerzy: Filmoteka Zameckiej, Mnich z morza Piotra Szczepanowicza, Best i inne historie II Marty Pajek, Narodowa – Instytut Audiowi- Rafała Skalskiego, Więzi Zofii Od grudnia w węgierskiej tele- MOSKWA: 12 i 13 grudnia – Friend Kasi Kijek i Przemka Kizi mizi Mariusza Wilczyń- zualny (FINA), centra filmowe: Kowalewskiej oraz Żalanasz – wizji publicznej MTVA ruszył kino Iluzjon: w ramach Dni Adamskiego, Popołudnie Iza- FRANCJA skiego, Niebieski pokój Toma- Skalvija, Romuva, Kultūros pusty brzeg Marcina Sautera. cykl polskich filmów historycz- Josepha Conrada-Korzeniow- beli Plucińskiej, Debiut Kasi sza Siwińskiego, Tajemnica fabrikas. nych. skiego „Angielski pisarz z pol- Kijek i Przemka Adamskiego PARYŻ: przyznano nagrody 10. Góry Malakka Jakuba Wroń- WILNO, KOWNO: 28 i 29 paź- BUDAPESZT: 14-17 lutego – edycji Festiwalu Kinopolska: INFO: INSTYTUT POLSKI W WILNIE ską duszą” pokazano: Tajem- oraz Zaczyn Artura Hanaja. skiego oraz Ziegenort Tomasza dziernika – odbył się Festiwal Elohivas. #V4fimfeszt: Festi- Pod koniec stycznia stacja niczego sojusznika Petera Ponadto w programie znala- Grand Prix otrzymały Dzikie Popakula. Filmów Sportowych wal Krajów Grupy Wyszehradz- na Litwie HBO rozpoczęła emisję drugiej Fudakowskiego oraz Smugę cie- zły się też filmy krótkometra- róże Anny Jadowskiej. Wyróż- INFO: INSTYTUT POLSKI WĘGRY kiej w centrum filmowym Pasaka w Narodowym Kinoteatrze serii Watahy. nia Andrzeja Wajdy. żowe i dokumentalne: Więzi nienie przyznano Grzegorzowi W NOWYM JORKU w Wilnie i centrum filmowym Urania. W programie: Kingsajz INFO: INSTYTUT POLSKI INFO: INSTYTUT POLSKI Zofii Kowalewskiej, Nauka Zaricznemu za Fale. BUDAPESZT: 23 stycznia – Romuva w Kownie. W pro- Juliusza Machulskiego, Ucieczka W BUDAPESZCIE W MOSKWIE Emi Buchwald, Trzy rozmowy INFO: INSTYTUT POLSKI W PARYŻU Fot. Materiały prasowe, Ewa Łowżył/Kosfilm/Kino Świat gramie m.in. dokument Art siedziba Instytutu Polskiego – z kina Wolność Wojciecha Mar- o życiu Julii Staniszewskiej oraz Oprac. Cezary Kruk Jaworski/Gutek Film Fot. Robert

66 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 67 rynek filmowy Sławomir Grünberg

Wkrótce zaczynam nowy, który będzie dotyczył Łodzi. Mar- twa natura to opowieść o mie- ście widzianym z perspektywy Liczą się obrazu, który wisiał przez blisko 100 lat na ścianie mieszkania przy ulicy Kilińskiego 41. Ten obraz jest świadkiem życia żydowskiej rodziny, która dostaje się do getta, a następnie ginie w Treblince. Na jej miej- dobre pomysły sce wprowadza się niemiecka rodzina dentysty. Następnie się Rozmowa ze Sławomirem wyprowadza, by wprowadziła się polsko-żydowska fami- Grünbergiem – reżyserem, operatorem, lia, uratowana przez Polaków. Należy do niej bohaterka filmu producentem filmowym i telewizyjnym i jednocześnie narratorka, która patrzyła na martwą naturę o skłoniło pana by trafić do widza amerykań- na filmy. Granty są dostępne, do 1968 roku, kiedy rodzina do opuszczenia skiego. Jakieś 10 lat później oczywiście bardziej dla twór- została zmuszona do opuszcze- Polski? moje pierwsze obrazy znala- ców, którzy tam żyją i mają już nia Polski. Dziś obraz znajduje Powodem był film zły się w PBS (amerykańskiej dorobek amerykański. Mniej się w letniskowym domku pol- CAnna Proletariuszka o Annie telewizji publicznej), w prime jest możliwości dla ludzi, któ- skiej rodziny, która przejęła go Walentynowicz, który zreali- time’ie, w serii POV (skrót rzy przyjeżdżają np. z Europy. wraz z mieszkaniem. W opo- zowałem wspólnie z Markiem od point of view), poświęco- Jest kilku polskich realizatorów, wiedzeniu tej historii pomoże Ciecierskim. To był ostatni nej niezależnym dokumen- którzy otrzymują amerykań- mi animacja, która sprawdziła tytuł zrobiony w łódzkiej tom. Na tym kanale zostały skie pieniądze z różnych źró- się w Karskim i władcach ludz- Szkole Filmowej. Ukończyłem wyświetlone dwa moje tytuły: deł, ale musieli na to bardzo kości. go w październiku 1981 roku. Modlitwa szkolna i Linia gra- ciężko zapracować. W Stanach byłem 1 listopada niczna, które wyselekcjono- To polski projekt. A amery- i czekałem na kopię, która wano z ogromnej liczby pro- Jaka jest różnica między kański? miała zostać wysłana na pre- pozycji. Modlitwa szkolna po realizacją filmu w USA Amerykański jest o Chaimie mierę do Muzeum Sztuki emisji została zgłoszona do i w Polsce? Soutine’ie, bardzo mało zna- Nowoczesnej w Nowym nagrody Emmy i ją zdobyła. W Polsce jest PISF, telewizja nym malarzu pochodzącym Jorku. Okazało się, że została Pierwsze filmy robiłem za wła- publiczna i kilka innych insty- z Litwy. Nigdy zawodowo nie zamknięta na kłódkę w Szkole sne pieniądze. Powoli zaczęły tucji, które finansują filmy. Sławomir Grünberg interesowałem się tematem i nigdy nie wyleciała z Pol- przychodzić granty, fundusze W Stanach nie ma pomocy malarstwa, tymczasem pra- ski. Potem wprowadzono stan z różnych instytucji, do któ- państwowej. Tam istnieją pry- cuję nad dwoma tytułami, wojenny i film został uznany rych aplikowałem. Zrealizo- watne fundacje, a właściwie Robię filmy dokumentalne, wejściem na tereny wojenne. wać. Jak pan wspomina ten dla Dwójki, potem serię 31 które z malarstwem się łączą. za antykomunistyczną propa- wałem już bardzo wiele tytu- duże korporacje z wielkimi więc moje zainteresowania Bardzo wielu z nich zdo- okres? odcinków Zielonej karty. Śle- Jest jeszcze czwarty, nazwijmy gandę. Nie było po co wracać. łów, ponad 45, ale do każdego fundacjami, takie jak Ford, dotyczą tej dziedziny produk- bywa nagrody na festiwalach. Pierwszy raz wróciłem w 1989 dziłem losy osób, które wygrały go – europejski – projekt. Roz- nowego projektu podchodzę MacArthur czy Guggenheim. cji. Zmienił się rynek, liczba Kiedy 36 lat temu przyje- roku jako operator filmu, któ- zieloną kartę w Stanach. Jarek począłem zdjęcia do filmu Jak młodemu filmowcowi tak, jakbym zaczynał wszystko Niektóre z nich wspierają tytułów, realizatorzy są dużo chałem do USA i działałem rego byłem również współpro- Sypniewski reżyserował sceny o kobiecie, która ryzykuje z Polski udało się zaistnieć od początku. Według mnie, po tylko ukończenie produkcji, młodsi. Od mniej więcej 10 jako reżyser oraz operator, ducentem. To było fascynu- w Polsce. Teraz, po 15 latach, karierę dla powiedzenia niewy- na rynku amerykańskim? prostu liczą się dobre pomysły a nie dają pieniędzy na start lat, kiedy dostęp do sprzętu pamiętam, że dokumenta- jące. Rynek filmowy dopiero próbujemy zrealizować konty- godnej prawdy. Śmiało można To było trudne dla emigranta. i dobre filmy. czy fazę realizacji. Inne z kolei filmowo-telewizyjnego, a wła- listów, którzy pracowali dla się tworzył, Polska zmieniała nuację serialu i wrócić do tych ją nazwać współczesną Joanną Musiałem się nauczyć Ame- wybierają projekty zgodne ściwie kamer wideo stał się telewizji – bo to był główny się, wszystko było jedną wielką samych bohaterów. d’Arc. To obraz, który tworzę ryki. Rok po przylocie sam Wyobraźmy sobie, że jest z preferowanymi przez nie dość powszechny i ich ceny rynek – było niewielu. Teraz niewiadomą. Dla kamery – bez scenariusza, gdyż pisany zacząłem uczyć, najpierw foto- pan twórcą, który chce zre- tematami. Trzeba włożyć duży spadły, powstaje bardzo dużo to ogromna grupa. wymarzona sytuacja. Od tego Nad czym obecnie pan jest każdego dnia przez życie. grafii i filmu, potem filmu alizować film w Stanach za wysiłek w każdą aplikację, produkcji dokumentalnych. czasu jestem filmowo zwią- pracuje? Ani ja, ani bohaterka doku- i telewizji. Przez osiem lat amerykańskie pieniądze. a konkurencja jest ogromna. Wielu niezależnych twór- Po latach wrócił pan do zany z Polską. Zrobiłem szereg Mam kilka projektów. Jeden jest mentu nie wiemy, co wyda- byłem wykładowcą na czterech Jeżeli to kolejny dokument Startuje się czasem z wiedzą, ców, niekoniecznie po szkole Polski, żeby tutaj reżysero- portretów dokumentalnych już zatwierdzony przez PISF. rzy się jutro. Jestem natomiast uniwersytetach położonych po pierwszym, który odniósł że ze 150 złożonych wniosków filmowej, zaczyna praco- pewien, że to będzie bardzo w różnych częściach Stanów sukces i został dostrzeżony na tylko trzy do pięciu będą dofi- wać z kamerą. Ich obrazy ważny film. Tylko nie znam Zjednoczonych. Dzięki kon- festiwalach, to jest oczywiście nansowane. są czasem bardzo ciekawe, jeszcze jego zakończenia. taktom ze studentami pozna- łatwiej, co nie znaczy, że łatwo. odważne. Docierają do Do każdego nowego projektu podchodzę łem kraj, ludzi, nauczyłem się W Stanach istnieje szereg Co zmieniło się w ciągu kil- miejsc, do których inni by nie Rozmawiała Anna reżyserować w taki sposób, instytucji, które dają pieniądze kudziesięciu lat pana pracy? dotarli, np. z obawy przed tak, jakbym zaczynał wszystko od początku Michalska Fot. Kino Świat

68 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 69 rynek filmowy Roberto Cueto

rodzaje koprodukcji między- W Polsce pojawiła się grupa Jako dziecko oglądałem gody Bolka i Lolka, choć nie W Hiszpanii trwa przegląd polskiego kina współcze- i Wilhelma Sasnalów oraz Amok Kasi Adamik. Pre- narodowych: te, w których młodych filmowców, których dużo czeskich i polskich fil- wiedziałem, skąd pochodzą snego CinePOLSKA. To 8. edycja wydarzenia, orga- zentowany jest także cykl krótkich metraży oraz filmy kilka krajów współpracuje rozwój powinniśmy uważ- mów animowanych. Chęt- bohaterowie... Ostatnio znów nizowanego przez Instytut Polski w Madrycie. Od animowane. Organizatorem CinePOLSKA jest Instytut z zespołem technicznym i kre- nie śledzić, ponieważ są uta- nie pokazywano je w czasach miałem okazję zobaczyć dużo stycznia do czerwca, widzowie w Hiszpanii zobaczą Polski w Madrycie. Wydarzenie odbywa się pod hono- atywnym, aby stworzyć pro- lentowani i zrealizowali sze- antykomunistycznej dykta- animacji z Polski i byłem dukt do sprzedaży na całym reg interesujących tytułów. tury Franco, myślę, że nie zaskoczony ich pomysło- Ostatnią Rodzinę Jana P. Matuszyńskiego, Powidoki rowym patronatem SFP, a współfinansuje je PISF. Wię- świecie (zwykle nakręcony Należał do nich, niestety już uznawano ich za „niebez- wością oraz skłonnością do Andrzeja Wajdy, Słońce, to słońce mnie oślepiło Anki cej informacji na: cinepolska.es oraz culturapolaca.es. w języku angielskim), oraz te, nieżyjący, Marcin Wrona, pieczne”. Ponieważ wszyst- ryzyka z estetycznego punktu w których poszukiwanie kapi- który miał przed sobą wielką kie kreskówki wyświetlano widzenia. Są znacznie odważ- tału z kilku krajów ma na celu sfinansowanie filmu o wyraź- nej tożsamości kulturowej Roberto Cueto i narodowej, a nawet języko- wej. Przykładem tego drugiego typu koprodukcji jest pre- zentowany w ubiegłym roku w San Sebastian obraz Urszuli Antoniak Pomiędzy słowami – polsko-holenderski, zrealizowany w języku niemiec- kim i polskim. Jest dziełem bardzo osobistym, poświęco- nstytut Polski nym problemom nękającym w Madrycie obecnie Polskę, a jednocześnie organizuje przeglądy przedstawiającym współcze- polskiego kina, sną Europę; doskonale zrozu- Iwspierając jego zagraniczną Potrzeba miały dla odbiorców w innych dystrybucję. Co pan sądzi krajach. o takiej formie promocji? Praca Instytutu Polskiego, Czy można określić gust fil- podobnie jak innych ośrod- mowy hiszpańskiej publicz- ków kultury, które organizują ności? pokazy filmów w Hiszpanii, różnorodności Generalizowanie jest niema fundamentalne znacze- bezpieczne, ale pokuszę się nie dla ich upowszechnia- o stwierdzenie, że przeciętny nia w naszym kraju. Obecne widz hiszpański jest raczej czasy nie sprzyjają dystrybu- konserwatywny i nie lubi ryzy- cji dorobku europejskiego. narodowej kować, kupując bilet do kina. Coraz mniej kin jest zainte- Jego „dieta” filmowa oparta resowanych pokazywaniem jest głównie o kino amerykań- programu konkurującego Rozmowa z Roberto Cueto, członkiem skie i hiszpańskie, natomiast Ciekawie jest odkrywać polskie kino z wielkimi produkcjami ame- trudno go zachęcić do oglą- rykańskimi oraz popularnymi Zespołu Selekcyjnego Międzynarodowego dania obrazów europejskich tytułami krajowymi. Kupo- (z wyjątkiem popularnych gatunkowe uprawiane przez młodych twórców wanie i rozpowszechnianie Festiwalu Filmowego w San Sebastian komedii francuskich), azjatyc- w Hiszpanii filmów spoza tego kich czy latynoamerykańskich. kręgu jest dla dystrybutorów moralnego niepokoju jest terze lokalnym, bardziej róż- specyficznej rzeczywistości Język to kolejna poważna prze- karierę. Wiele do powiedze- z dubbingiem hiszpań- niejsze niż animacje two- ryzykowne i drogie. Nawet w Hiszpanii aktualny? norodne, którego domeną społecznej i narodowej. szkoda. Kino zagraniczne tra- nia mają na pewno: Tomasz skim, nie mieliśmy pojęcia rzone w Stanach Zjednoczo- obrazy, które włączamy do W Hiszpanii polskie kino są gatunki, i które częściej dycyjnie było dubbingowane, Wasilewski, Agnieszka Smo- z jakiego kraju pochodzą, ale nych i w Europie Zachodniej. programu MFF w San Seba- przez wiele lat było uosabiane kopiuje modele światowe. Tylko czy w świecie podle- stąd trudno widzom oglądać czyńska, Jan P. Matuszyński, zawsze zwracało uwagę słowo stian, nie docierają do hisz- przez takich reżyserów, jak Interesujące jest odkrywanie – gającym globalizacji można filmy z napisami. Hiszpanie Bartosz M. Kowalski... „Koniec”. Dlatego hiszpańskie Rozmawiała pańskich kin komercyjnych, Wajda, Zanussi, Skolimowski oprócz dzieł znanych polskich wciąż mówić o kinemato- lubią znane gatunki i zasadni- dzieci potrafiły powiedzieć Agnieszka publiczność w innych mia- czy Kieślowski. To kino autor- klasyków i twórców podąża- grafiach narodowych? czo szukają rozrywki, choć ist- W 2017 obchodziliśmy „fin”, czyli „koniec” w języku Chojewska stach nie ma możliwości ich skie, które jest uniwersalne jących ich drogą – komedii, Różnorodność narodowa jest nieje publiczność poszukująca 70-lecie polskiej polskim. Wasza animacja obejrzenia. i najlepiej znane poza grani- filmów fantasy lub thrillerów potrzebna bardziej niż kie- innego kina. animacji. Wiem, że ma była ciekawą alternatywą dla * ROBERTO CUETO – profesor na Wydziale Komunikacji Audiowizualnej cami kraju, dzięki pokazom na młodych reżyserów, których dykolwiek, właśnie po to, pan pewne wspomnienia filmów Disneya i bajek ame- Uniwersytetu im. Karola III. Prowadził Czy opis polskiej kinema- międzynarodowych festiwa- obrazy są ciekawym połącze- by przeciwstawić się coraz Których polskich reżyse- z dzieciństwa związane rykańskich, to były kreskówki kursy i seminaria w Wyższej Szkole tografii np. poprzez filmy lach. W przeciwieństwie do niem uniwersalnych form nar- mocniej zglobalizowanej kul- rów młodego pokolenia pan z naszymi filmami dla wizualnie atrakcyjne i dziwne Filmowej w Madrycie (ECAM) i na szkoły polskiej lub kina niego istnieje inne, o charak- racji, zastosowanych w bardzo turze. Musimy wyróżnić dwa ceni? dzieci... zarazem. Oglądałem przy- innych hiszpańskich uniwersytetach. Fot. Iñigo Ibáñez/Materiały prasowe 63. SSFF

70 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 71 przez subiektyw Krótkometrażowcy ZATOPIONA W MUZYCE Zdjęcie Naleśniki z Kilarem

Jeden z najmniej znanych filmów Krzysztofa racowałam przy aż 48 filmach fabularnych z muzyką Wojcie- Kilka wspomnień związanych z wielkim Kieślowskiego. Nakręcone pół wieku temu Zdjęcie do dziś cha Kilara i dwóch serialach telewizyjnych: Przygody Pana Michała kompozytorem, zabawne zdarzenia urzeka magią kunsztu młodego dokumentalisty... PPawła Komorowskiego i Trzecia granica Wojciecha Solarza. Muzykę do tego dru- i zaskakujące sytuacje podczas giego – rewelacyjną, jakże inną od wszyst- Marek Hendrykowski kich dotychczasowych Wojtka – nagrali- zawodowych wojaży i nie tylko. śmy z WOSPR w Katowicach, ale już całą ył wtedy jeszcze na studiach reży- resztę, czyli montaż i udźwiękowienie serskich w Łodzi. Jego mistrzem przewidziano w siedzibie koproducenta Anna Iżykowska-Mironowicz i mentorem pozostawał od kilku w Budapeszcie. W wyznaczonej monta- lat Kazimierz Karabasz. Głodny żowni do godziny 21 pracowała monta- obie do swoich ulubionych restauracji, każ- – O nie, to w naszym wieku już mocno nie- Bpracy w zawodzie, szukając sposobności żystka węgierska, a dopiero po niej ja. Tacy dego dnia innej, a potem – także pod swój wygodne! Dawno z tego wyrośliśmy. Wyobraź sprawdzenia się na planie, zgłosił się do TVP, to byli gościnni ci nasi węgierscy bratan- ulubiony adres – do cukierni, oferującej sobie, że na mojej łysinie noc w noc sypia a ściślej do Zakładu Produkcji Filmów Tele- kowie. Zasiadałam do stołu montażowego nieziemsko smaczne „gundel palacinta”! nasz kot… wizyjnych, z propozycją nakręcenia doku- razem z Wojtkiem Solarzem, przez wiele Może całkiem inaczej to się pisze, ale chodzi Potem moje kontakty z Wojtkiem słabły mentu. Chodziło o historię pewnej fotografii kolejnych dni, urzędując do samego rana. o przepyszne naleśniki, nasączone spirytu- z roku na rok, parogodzinne rozmowy tele- eksponowanej na wystawie opowiadającej Na szczęście byłam w pracy o wiele szyb- sem i czekoladą, które – jako niepoprawny foniczne stawały się może nie krótsze, ale o powojennych dziejach Warszawy. Dwaj sza, niż wolno przebiegające zgranie filmu, łakomczuch – mogłabym jeść dzień w dzień! coraz rzadsze. A kiedy Basia zmarła sześć mali chłopcy z pistoletami maszynowymi na a musiałam być do samego końca pod ręką, lat przed Wojtkiem – ten kurczowo ucze- piersiach, uwiecznieni na tym zdjęciu przez w razie jakichś istotnych przemontowań. *** pił się swojej samotności! Na całe tygodnie frontowego fotografa Józefa Rybickiego, byli Zostało mi więc kilka wolnych dni. I to Kiedyś, jeszcze przed nadejściem nad ich zamykał się we własnej, ofiarowanej mu anonimowymi figurami bez imion i nazwisk. był jedyny jasny punkt tych prawie trzech dom ciemnej chmury, w jednej z rozmów do końca życia, celi klasztoru ojców pau- Nie wiadomo, kim byli i kim są dzisiaj. Kie- tygodni w Budapeszcie, tym bardziej, że telefonicznych zapytał mnie, czy wiem, z kim linów na Jasnej Górze. Nie odbierał telefo- ślowski po ponad dwudziestu latach, jakie na ostatnie trzy dni zgrania, przed kolau- on aktualnie sypia. Troszkę mnie zatkało, nów, nikt go nie odwiedzał, bo sobie tego upłynęły od zrobienia zdjęcia, postanowił dacyjną projekcją całego serialu, węgierski ale postawiłam jednak… na Basię. A Woj- nie życzył, a jego nowi przyjaciele – to byli ich odnaleźć. producent zaprosił małżeństwo Kilarów. tek na to: niemal wyłącznie zakonnicy. Miejsce akcji: warszawska Praga, ulica Razem z reżyserem Solarzem czeka- Brzeska 5. Właśnie pod tym adresem szuka liśmy na peronie, żeby powitać naszych reporter z kamerą i mikrofonem śladu, który przyjaciół, którzy wyłonili się zza dwóch Wojciech i Barbara zaprowadzi go na trop nieznajomych. Dotyka tragarzy toczących czubato wypakowane Kilarowie życia, przepytuje mieszkańców kamienicy, bagażami dwa elektryczne wózki. Po ser- próbuje zdobyć informacje, zidentyfikować. decznych uściskach zapytałam, czy oboje Uczestniczymy w tych poszukiwaniach krok jadą stąd gdzieś dalej, bo przecież taka góra po kroku, wywiad po wywiadzie, szczegół waliz i pakunków to chyba nie na kilka po szczególe. To pierwszy z długiej serii tele- dni pobytu? I wtedy Basia mnie oświe- wizyjnych filmów Krzysztofa Kieślowskiego. ciła, że w każdym punkcie globu, do któ- W niełatwej formule realizacji reportażu Krzysztof Kieślowski rego Wojtek dociera, musi mu towarzyszyć debiutant czuje się jak ryba w wodzie. Bez- namiastka własnego domu. Przynajmniej pośredni, grzeczny, otwarty na drugiego czło- to wszystko, co wieczorem ma na wycią- wieka, ale przy tym konsekwentnie drążący mowana codzienność, panujący obyczaj, dokonać synchronizacji z obrazem. I stał się gnięcie ręki. W ten sposób w jego bagażu temat, włącznie z nachodzeniem lokatorów sposób zachowania, wachlarz emocji, sfera długo oczekiwany cud. Nieme dotąd figury – poza niezbędnym własnym jaśkiem oraz czynszówki w ich mieszkaniach. prywatności i tego, co publiczne. na ekranie (w tym sam Krzysztof Kieślowski!) dwiema książkami, które czyta na zmianę, Przy okazji warto zauważyć, jak wiele zmie- Ten film pozostawał przez lata niemal przemówiły, a film ponownie nabrał życia. ale jednocześnie, wybierając sobie lekturę niło się przez ten czas, jeśli chodzi o reak- nieznany widowni. Nie był żadnym prohi- Zdjęcie to dzisiaj klasyk polskiego repor- w zależności od humoru, w jakim pozosta- cję dzisiejszych ludzi na telewizję i na to, co bitem, nie trafił decyzją cenzora na półkę. tażu dokumentalnego – obraz, który należy wił go miniony dzień – można było znaleźć wolno w realnym życiu reporterowi z kamerą. Nie wyświetlano go z całkiem prozaicznego obowiązkowo pokazywać adeptom róż- dość okazałych rozmiarów lampkę nocną, Dokument o dwóch sfotografowanych chłop- powodu. Zaginął ton, czyli taśma z dźwię- nych specjalności w szkołach filmowych, niewielkie radyjko i ukochany kubek na cach staje się kapitalnym świadectwem czasu, kiem. Brudny zapis magnetofonowy war- by mogli się nauczyć, czym jest twórczo mleko przed snem. w którym został nakręcony. Przegląda się stwy dźwiękowej Zdjęcia odnalazł kilka lat wykorzystana metoda wątku znalezionego. Budapeszt dla Wojtka nie miał żadnych w nim nie tylko PRL-owska bieda okresu temu Mikołaj Jazdon. Nie był to zapis całko- I odkryć, na czym polega prawdziwa sztuka tajemnic. Poruszał się po tym mieście, Fot. Piotr Baracz/East News Fot. Piotr Fot. Janusz Guttner/East News małej stabilizacji, ale także kapitalnie sfil- wity, ale na tyle kompletny, by można było dokumentu. niczym po własnym domu. Prowadził nas

72 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 przez subiektyw Wyobraź sobie Życie zwielokrotnione

Fallaci. Włoszka podróżowała po terek. Leszek Sankowski, mąż „Zobaczyłem je jak dwie Weroniki z filmu Krzysztofa całym świecie. Wyjeżdżała m.in. Torańskiej, przyznaje, że to z jego w miejsca konfliktów zbrojnych. ust padło zdanie: „Teresa, ty jed- Kieślowskiego. Jakby były swoim alter ego” – tak o Teresie Na liście jej rozmówców znaleźli nak przestań z kuchnią, bo jeszcze się Henry Kissinger, Jasir Arafat jakieś nieszczęście z tego wynik- Torańskiej i Orianie Fallaci pisze Remigiusz Grzela. Jego czy Chomeini, któremu rzuciła nie”. Była mistrzynią rozmowy, czadorem w twarz. Przyjechała nie musiała zachwycać obiadami, „Podwójne życie reporterki” to jeden z tych tekstów, do też do Polski na rozmowę z elek- to on przejął dowodzenie w tej trykiem, Lechem Wałęsą. To spo- dziedzinie. Kiedy czytam o pry- których chce się wracać. tkanie przypomniał w swoim filmie watnej Fallaci, przychodzi mi do Andrzej Wajda. W Wałęsie. Czło- głowy określenie: „kruchosilna”. twieram książkę i wciąga wieku z nadziei słynną dziennikarkę Widzę zewnętrzną zbroję i bar- Weronika mnie wir intensywnego życia zagrała Maria Rosaria Omaggio. dzo delikatny środek. Ta „kobieta dziennikarek. Ich żywiołem Warto przypomnieć, że Fallaci taran”, dziennikarka, która bez Wawrzkowicz-Nasternak było działanie – obserwo- zaczynała od spotkań z gwiaz- mrugnięcia okiem wypowiadała Owanie i opisywanie zmienności świata. dami Hollywood. Trudno przy- radykalne opinie, np. na temat A przede wszystkim ludzkich metamorfoz. wołać inny tak spektakularny islamu, okazuje się bezsilna Jedna urodziła się na Wschodzie, druga transfer ze świata kronik towa- w miłości. Wchodzi w wiele rela- na Zachodzie, nigdy się nie spotkały, ale rzyskich do wielkiej polityki. To cji, ale nie udaje jej się stworzyć podążały podobną bezkompromisową opisując celebrycki świat, zarobiła rodziny. Fragmenty jej prywat- drogą. Wielokrotnie obnażały hipokry- pierwsze duże pieniądze. Kiedy nego życia, w tym relację z grec- zję rozmówców, ocalając sens rozmowy. później rozmawiała z amerykań- kim rewolucjonistą Alexandro- Zarejestrowały najważniejsze wydarzenia skimi astronautami, oni wypy- sem Pangoulisem i francuskim ostatnich kilkudziesięciu lat, rozmawiały tywali ją o gwiazdy, te ziemskie, korespondentem Francoisem z ludźmi, którzy wpływali na losy świata. takie jak Shirley MacLaine czy Pelou pokazywał włoski serial Obie wiedziały, że są sytuacje, w których Sean Connery. Ona sama opisy- telewizyjny L’ O r i a n a . milczenie jest grzechem. W tekstach repor- wała projekt NASA, przypomina- Książka Grzeli wyświetla terek, które przytacza autor podwójnej bio- jąc światu, że zdobywcy Kosmosu, wyraziste obrazy. Patrzymy na grafii, pojawia się m.in. pierwszy człowiek wcześniej zabijali na wojnie. Poka- historię kobiet, które prowadziły na Księżycu, wojna w Wietnamie, wolne zywała wybiórczość tego, co zostaje życie zwielokrotnione. Kolejne wybory w Polsce, czy zamach na World w zbiorowej świadomości. opowiada Grzela – również „pisała na słuch”. rozdziały wypełniają spotkania z ludźmi, Trade Center. Wspomniana Shirley MacLaine Dziennikarka przez lata grała na fortepianie. których punkt widzenia chciały zrozumieć. Znakiem rozpoznawczym Teresy Torań- była jej przewodniczką po USA w latach 60. Bardzo długo nie posiadała własnego instru- „Podwójne życie reporterki” powoduje, skiej były wywiady z politykami. Takie, w któ- Wtedy Fallaci opisywała ten kraj z perspek- mentu, ale to jej nie zatrzymywało. W domu że tworzę listę tekstów i filmów, do których rych dziennikarz nie spisuje pokornie słów tywy Europejki. Wrażenia z tego wyjazdu ćwiczyła gamy na klawiaturze narysowa- chcę wrócić. Wśród tych ostatnich znalazły władzy, przeciwnie, wchodzi z nią w dyskusję. można znaleźć w tomie „Podróże po Ame- nej na papierze. Później, już jako dorosła się dokumenty współtworzone przez Teresę Jak mówiła sama dziennikarka: „po latach ryce”. Panie przejechały samochodem setki kobieta, wiedziała, jakie klawisze nacisnąć Torańską, m.in. Noc z generałem w reży- pisania reportaży okazało się, że najlepiej kilometrów. Jak twierdzi Remik Grzela, w rozmowie, by uzyskać prawdziwe odpo- serii Marii Zmarz-Koczanowicz. Słucham wychodzi mi zadawanie prostych pytań”. na podstawie wycieczek Fallaci i MacLa- wiedzi. Wielokrotnie rozrysowywała kon- archiwalnych audycji radiowych, w których To one zbudowały jej najgłośniejszą książkę ine można by stworzyć film podobny do strukcję wywiadów. Jej praca przy redago- Torańska opowiada o zawodzie dziennikarza. „Oni” wydaną w 1985 roku. Rozmawiała Thelmy i Louise. Patrzylibyśmy na dwie waniu tekstu przypominała montaż filmowy, Rozmowy z nią można znaleźć w interne- w niej z byłymi prominentnymi działaczami młode kobiety zachłannie chłonące świat. przestawienie poszczególnych fragmentów towych archiwach Ninateki. Te nagrania to partii komunistycznej. Tekst opublikowano Czytając „Podwójne życie reporterki”, tak, by faktycznie najlepiej ze sobą zagrały. dowód na to, że głos potrafi być intensywną w 13 krajach. Wywiady Torańskiej, czytane poznajemy kolejne reportaże, artykuły Fallaci doskonale rozumiała mechani- obecnością. Słucham i czuję, że zostają w nas po latach, pokazują powtarzalność historii. i książki, które Fallaci i Torańska stworzyły zmy budowania medialnego wizerunku. słowa – te wypowiedziane i te zapisane. Jak Śledzimy uniwersalne mechanizmy władzy na przestrzeni lat. Śledzimy ich perfekcyjny Dbała o wykonanie zdjęć z każdym roz- zdanie z rozmowy dla miesięcznika „Press”: i pokusę bycia ponad prawem. Przynależ- warsztat. Równie ważna jak treść, była dla mówcą, przyznawała wprost, że wywiad „Lepiej wylecieć z pracy z twarzą, niż ją stra- ność do partii w wielu przypadkach okazuje nich forma tekstu. Obie czuły jego melo- to jej show. Torańska na pierwszym planie cić. Warto – perspektywicznie. Bo twarz się chorobą woli i charakteru. Przerażające dię. Oriana czytała swoje artykuły na głos, stawiała rozmówcę, „Los Angeles Times” ma się do końca życia” – mówiła Torańska. jest obserwowanie procesu „zaczadzenia przypominało to wręcz recital. W ten spo- nazwał ją zresztą „Fallaci, bez celebryckiej Gdyby w tej samej rozmowie mogła uczestni- ideologią”, momentu, kiedy władza wyko- sób ustawiała ton wypowiedzi. W języku autopromocji”. czyć Włoszka, być może dorzuciłaby: „Życie Oriana Fallaci rzystuje strach do manipulacji. Świat wiel- włoskim jest na to specjalne słowo: canta- Obok działalności zawodowej Grzela to coś, co należy dobrze wypełnić, nie tra-

Fot. Archiwum Edoardo Perraziego kiej polityki to również codzienność Oriany bilità – muzykalność. Teresa Torańska – jak pokazuje również domową stronę repor- cąc czasu”. i S-kaFot. Prószyński

74 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 75 przez subiektyw MOJA (FILMOWA) MUZYKA Kazimierz Piechowski Wagiel gra Antonisza Odejście „Uciekiniera”

Twórczość tego eksperymentatora i „filozofa animacji” inspiruje rzez cale swoje życie ciągle ucie- kałem. Podczas wojny uciekałem Budził podziw i ogromny szacunek. do dziś artystów lubiących niekonwencjonalne wyzwania. przed Niemcami. W Auschwitz kilka razy uciekłem przed śmier- Doświadczony ciągłą ucieczką przed Pcią. Po wojnie uciekałem przed »czerwo- Jerzy Armata nymi«. Teraz uciekam w świat – żeby nie oprawcami, zachował wielką godność stetryczeć” – tymi słowami, na premierze ale znacznie czymś więcej – swoistą filozo- w kinie Muranów w Warszawie 27 marca i wolę życia do końca. fią tworzenia, polegającą na obejściu całej 2007 roku Kazimierz Piechowski otwiera machiny techniczno-biurokratycznej, jaka film Uciekinier i wielki rozdział swojego istnieje między autorem a gotowym dzie- życia. Z nieznanego nikomu starszego pana, Małgorzata Walczak łem. „Dążę do takiego uproszczenia techniki więźnia obozu w Oświęcimiu nr 918, sta- realizacyjnej, żeby film jak najdalej odsunąć nie się bohaterem słynnej na cały świat i Marek Tomasz Pawłowski od przemysłu, a zbliżyć do autora” – twier- ucieczki, którą rozsławi film dokumen- dził. Sam więc wymyślał scenariusze, prze- talny Uciekinier. nosił je na taśmę, komponował i wykony- 20 czerwca 1942 Piechowski, po dwóch wał ilustrującą je muzykę. Tylko do czytania latach pobytu w obozie Auschwitz, ucieka komentarzy lub śpiewania napisanych przez wraz z trzema kolegami: Eugeniuszem Ben- siebie songów wynajmował Anielę Jaskólską, derą, Józefem Lempartem i Stanisławem sprzątaczkę ze Studia Filmów Animowanych, Jasterem w mundurach SS autem wiceko- czy Andrzeja Olszańskiego, dyrektora Studia. mendanta obozu. Gdy po 50 latach Pie- Po kilku latach eksperymentowania z chowski pojawia się w Muzeum Auschwitz- non-camerowym obrazem zaczął szukać -Birkenau, wybucha absolutna sensacja. nowych rozwiązań również w sferze dźwięku, Jest rok 2005, bohater ma 86 lat i jest po starając się metodą znaków graficznych trzech zawałach. Reżyser Marek Tomasz modelujących strumień światła zakompo- Pawłowski i producentka Małgorzata Wal- nować ścieżkę dźwiękową filmu. czak zaczynają nierówny wyścig z czasem. W 2007 roku, w 20. rocznicę śmierci Anto- Piszą dziesiątki listów o wsparcie finansowe, nisza, przygotowałem pełną retrospektywę które zawsze wracają z tą samą odpowie- jego dzieł na wrocławskim festiwalu Nowe dzią: „Gratulujemy niesamowitej historii Horyzonty. Przegląd otworzył koncert spe- i życzymy powodzenia!”. Na ich szczęście Julian Antoniszczak cjalnie powstałego z tej okazji zespołu Małe powstaje Polski Instytut Sztuki Filmowej. Instrumenty, który zagrał filmowe kompo- Uciekinier to jedna z pierwszych produk- zycje Antonisza w swoich niezwykle orygi- cji Instytutu. W Oświęcimiu staje się też ubiegłym roku minęło 30 nie mówiło o alternatywie, ale jego twór- nalnych aranżacjach. Dwa lata później wro- cud – lokalny pasjonat Mirosław Ganobis Kazimierz Piechowski lat od śmierci Juliana Józefa czość miała znamiona czegoś troszkę hip- cławscy muzycy wydali fantastyczną płytę znajduje popękaną kliszę fotograficzną, Antoniszczaka, autora zna- pisowskiego, troszkę surrealistycznego. To „Antonisz”. Jego kompozycje, stanowiące a na niej… znani dobrze Piechowskiemu komitych filmów animowa- postać ważna”. nieprawdopodobny stop folku, psychodelii, SS-mani, dokładnie w miejscach, skąd ucie- który dokonał niemożliwego. Piechowski Autorzy Uciekiniera postanawiają zbadać Wnych, głównie non-camerowych, które opa- W połowie lat 70. ubiegłego wieku Julian motywów marszowych, elektroakustycznego kał. Emocje – jakie fotografie wywołują to rocznik 1919, mówią o nim „przedwo- historię Jastera i na kilka lat zakopują się trywał skomponowaną przez siebie muzyką. zaczął używać skróconego nazwiska Anto- eksperymentu czy progresywnego rocka, w byłym więźniu – inspirują pomysł wizu- jenny twardy materiał”. Wszędzie spotyka w archiwach. Powstaje film Jaster – tajem- Z tej okazji w Małopolskim Centrum Kultury nisz, by nie mylono go z bratem Ryszardem, znalazły idealnych wręcz wykonawców za alny reżysera. Zderza bohatera z dawnymi się z mediami, młodzieżą w Polsce i na świe- nica Hela, w którym Piechowski mocnym „Sokół” w Nowym Sączu – rodzinnym mie- także reżyserem krakowskiego Studia Fil- sprawą ich inwencji, wrażliwości, erudycji, oprawcami na jednej fotografii i przenika cie. Traktuje to jak misję, by zaświadczyć, co głosem mówi: „Wreszcie niech ktoś się na ście artysty – zrealizowano niezwykle intere- mów Animowanych, a ponadto członkiem warsztatowej biegłości, a także oryginalnego w to samo ujęcie współcześnie. Pomysł może uczynić zło w człowieku. Czarujący, tym świecie zlituje nad tym, że Staszek nie sujący interdyscyplinarny projekt „Antonisz. legendarnego Zdroju Jana, udanie łączą- instrumentarium. To bez wątpienia muzycy robi piorunujące wrażenie. Kazimierz dowcipny, sprawny, nie narzeka. Staje się był zdrajcą. Bo to wielka hańba! A on był Interpretacje”, w ramach którego muzykę cego poetykę kabaretową z psychodelicznym z tego samego pnia co nowosądecki artysta. patrzy na plan zdjęciowy oczami pełnymi dla wszystkich „naszym Kaziem”. Ale jest wielkim patriotą”. Nie doczekał momentu filmową tego niekonwencjonalnego artysty rockiem. Notabene, tę nazwę zespół przejął Podobnie jak Waglewski oraz jego kompani zachwytu jak dziecko. Ma opiekuna na uparty jak mało kto. Dlatego postanowił, uhonorowania Jastera. Widać postanowił „interpretował” – z towarzyszeniem zespołu od... Juliana, który stworzył kabaret Zdrój z VooVoo. Może niebawem i oni pokuszą się planie i zawsze własne krzesło. Nigdy na że coś jeszcze zmieni w sprawie, która dla sprawę przedstawić „na najwyższym szcze- VooVoo – Wojciech Waglewski, również Jana w krakowskiej Akademii Sztuk Pięk- o płytę z muzyką Antonisza. „Wagiel. Jeszcze nim nie siada, choć zdjęcia trwają ponad niego jest najważniejsza – obrona Stani- blu”. Odszedł w nocy po otrzymaniu nega- nowosądeczanin. nych nieco wcześniej. wszystko będzie możliwe” – taki tytuł nosi 10 godzin dziennie. Nigdy nie przyznaje sława Jastera. To jego przyjaciel, współ- tywnej odpowiedzi na kolejne pismo – nad „Świetna muzyka i ponadczasowa” – Non-camera, czyli realizowanie filmów książka Wojciecha Bonowicza poświęcona się do zmęczenia. Ta cecha, zapamiętana uciekinier z Auschwitz. Po wojnie padały ranem 15 grudnia 2017 w Gdańsku, w wieku stwierdza lider VooVoo. I dodaje: „Te non-ca- „bez użycia kamery” (rysowanie i malowa- Waglewskiemu. W jej tytule nowosądecki z obozu, zacznie z czasem być jego zgubą. niegodziwe zarzuty, że Jaster był zdrajcą, 98 lat. KAZIU, drogi naszemu sercu. Na merowe filmiki były jednym z elementów nie bezpośrednio na taśmie filmowej), była muzyk też skrócił swoje nazwisko, jak kie- Jeździ po świecie z filmem, jest w każdym a słynna ucieczka z Auschwitz była tak zawsze pozostanie w pamięci milionów

Fot. Maciej Sochor/PAP wolnej, niezależnej kultury. Jeszcze się wtedy dla Antonisza nie tylko techniką animacyjną, dyś Antonisz… miejscu Polski. Każdy go traktuje, jak tego, naprawdę z inspiracji obozowego Gestapo. widzów, czytelników i pasjonatów historii. Stauffer Fot. Paweł

76 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 77 przez subiektyw Uwaga... Kręcimy!

Ekipa filmuGniazdo , reż. Jan Rybkowski Kamera na Mieszka I

z prawdziwymi mieczami, dzidami i maczu- Nie jest łatwo nakręcić dobry film gami w rękach. Nie wiem, kto ich szkolił i jak skutecznie, ale wiem, że kaskaderzy byli historyczny… Początki państwa w to zamieszani. Co wcale nie gwarantowało bezpieczeństwa. Te dwie armie przebierań- polskiego na dużym ekranie przyniosły ców za chwilę miały ze sobą stoczyć walkę na śmierć i życie zwaną w podręcznikach i trochę trwogi, i sporo humoru. historii – bitwą pod Cedynią. Najkrótsza droga na miejsce wyznaczone dla kamery była z jakiegoś powodu nie- Ryszard Gajewski przejezdna. Ktoś wpadł na pomysł, że pion zdjęciowy popłynie motorówką. Obsługa ohaterem filmu Gniazdo z 1974 Wieczorem w miejscowej gospodzie też ich motorówki znała rzekomo zawiłą drogę roku był Mieszko I – książę Polan. było pełno, popijających w pełnym rynsz- wśród łach piasku. Nie było to takie pro- Zagrał go znakomity aktor Woj- tunku. Kostiumom wyszło to na dobre, ste, bo poziom wody zmieniał się bezu- ciech Pszoniak. Zwycięska bitwa ludziom tak sobie. Myślę, że mieszkańcy stannie i motorówka co chwilę grzęzła na Bpod Cedynią i chrzest Polski to główne ele- polubili tę przebierankę i poczuli się ważni mieliznach. Trzeba było wycofywać się i szu- menty tematyczne tego obrazu, który w zało- i potrzebni. Z drugiej strony to przebra- kać nowej drogi. Tymczasem silnik gasł co żeniach miał pokazać, w atrakcyjnej formie, nie oraz uzbrojenie zachęcało ich do wsz- chwilę i jedynie wiosło i bosak napędzały jak wyglądały początki państwa polskiego. czynania bójek nie tylko pomiędzy sobą, motorówkę. Wioślarze robili co mogli, ale Reżyserem był niezapomniany Jan Rybkow- ale też zadzierali z naszymi kaskaderami. rzeka nie ustępowała. Pływaliśmy tak kilka ski, autorem zdjęć Marek Nowicki, a ja byłem Doszło do kilku potyczek rozstrzygnię- godzin na środku Wisły, nie mogąc przybić W tym samym czasie autobus z aktorami Jednym słowem, była to taka mało profe- wroga. W ich rękach były prawdziwe mie- operatorem kamery. Gniazdo, już choćby tych na korzyść miejscowych i kaskader- do brzegu, ani zawiadomić produkcji o naszej pojechał na zdjęcia okrężną, ale zwykłą drogą sjonalna sztafeta głosowa. cze, dzidy, maczugi, i jak nie komuś, to sobie z braku historycznych dokumentów, oka- ski odwet wisiał w powietrzu. idiotycznej sytuacji. Nie wiem, jakim cudem asfaltową. Po drodze kierowca zatrzymał się Kamera ruszyła i poszliśmy na żywioł. II mogli zrobić krzywdę. Kręciłem to wszystko zało się dużym wyzwaniem dla całej ekipy, Oddziały obydwu stron konfliktu miało udało nam się szczęśliwie wrócić do bazy, pod sklepem spożywczym, na życzenie roz- reżyser wykrzykiwał komendy, nie będąc w jednym ujęciu, panoramując w poszukiwa- a przede wszystkim dla scenografa i kostiu- wspomagać nasze Ludowe Wojsko Polskie akurat w porze obiadowej. Pewnie instynkt bawionych i spragnionych trunków akto- pewny, czy polecenia docierają tam, gdzie niu ciekawych momentów. Wszystko działo mografa. Musieli najpierw wymyślić, jak Pola- przebrane za pieszych wojów. Oczywiście zadziałał. rów. Po krótkim postoju pojechał dalej, ale powinny. Wszystko toczyło się własnym, się bardzo szybko. Tylko dzięki refleksowi, nie mieszkali, ubierali się, co jedli, co pili, czyli nie w tym kierunku co trzeba. Zorientowali nieodwracalnym rytmem. Setka albo i wię- opanowaniu i szczęściu wyłapałem kilka jak wyglądało ich codzienne życie, aby móc się po przejechaniu trzydziestu kilometrów. cej statystów ruszyła dynamicznie do przodu dobrych fragmentów bitwy. Nakręciłem, jak wykreować niezbędne dla filmu elementy. Wojciech Pszoniak Nie pamiętam, co działo się w tym czasie i nic już nie można było poprawić ani zmienić. dochodzi do brutalnej walki, jak jeźdźców W Iławie wybudowano na wyspie gród w filmieGniazdo , z wojskiem i statystami, ale tego dnia nikt nie Bitwa! U podnóża skarpy, wąską drogą ściągają z koni i na ziemi dobijają. Niektó- drewniany wraz z podgrodziem oraz reż. Jan Rybkowski dotarł na plan zdjęciowy. Wszystko zawaliło posuwały się oddziały niemieckie, nie prze- rzy wpadali do wody. Wyglądało to bardzo mostem prowadzącym na wyspę. Dekoracje się z braku łączności. Dopiero następnego czuwając zastawionej na nie zasadzki. Poni- realistycznie i w sumie byłem zadowolony były tak dobrze wykonane, że po zakoń- dnia udało się zebrać całą ekipę w jednym żej drogi płynęła zabagniona rzeczka. Pierw- z tego, co nakręciłem. czeniu filmu budowle te, zanim zostały miejscu i rozpocząć próby. szą kamerę ustawiliśmy na szczycie skarpy, – Stop! Kamera! – nagle przerwał akcję rozebrane, służyły jeszcze przez kilka lat Od rana nad Wisłą trwały przygotowania a druga stała za rzeczką, w bezpiecznej odle- reżyser. turystom. Pierwsze dni zdjęciowe zapla- do sceny „przeprawy oddziałów niemiec- głości. Najpierw poleciały z góry ciężkie pnie Komenda nas zaskoczyła. Akcja tak dobrze nowano w Annopolu nad Wisłą. Rozle- kich przez Odrę”. Ekipa z kamerą, uloko- drzew i spadając na wroga mogły narobić się rozwijała. Okazało się jednak, że wśród wiska i łachy piasku bardzo przypominały wana na wysokiej skarpie, była oddalona dużo szkód. Leciały z ogromnym impetem, zrzucanych z góry głazów znalazły się zro- przeprawę przez Odrę w pobliżu Cedyni. 300-500 metrów od miejsca akcji. Porozu- aż ziemia dudniła, prosto na niemiecką kon- bione z lekkiego styropianu imitacje kamieni Do produkcji zaangażowano mieszkańców miewanie się głosem na tę odległość było nicę. Moja myśl: czy ludzie na dole zatrzymali i one teraz odbijały się jak piłki od nóg koni. Annopola i okolicznych wiosek, których na praktycznie niemożliwe, a obiecane mega- się w odpowiedniej odległości od miejsca, Niektóre głazy wpadły do rzeczki i nienatu- długo przed zdjęciami ubrano w filmowe fony nie dojechały. Aby ratować sytuację, gdzie te bale sieją w krzakach spustosze- ralnie pływały po powierzchni wody. To była kostiumy i zobowiązano do wykonywania życzliwe nam wojsko pożyczyło przenośne nie? Czy nikomu nic się nie stało? To nie jest przyczyna zatrzymania akcji. W lupce tego w nich wszelkich czynności gospodarskich, radiostacje. Umówiliśmy się, że II reżyser już zabawa w wojnę, to dzieje się naprawdę! nie widziałem, ale na dużym ekranie wyglą- aby ubiory „spatynować”, czyli ubrudzić Wojtek Wójcik – znakomity fachowiec od Byłem pełen obaw o życie ludzi. Po zrzuceniu dało to komicznie. W montażu wycięto frag- i podniszczyć dla większego realizmu. Na scen zbiorowych – będzie wydawał polece- pni i kamieni atakowali wojownicy. Zbiegając menty z pływającymi głazami, a widzowie ulicach Annopola zaroiło się od jego miesz- nia przez radiostację asystentowi po dru- z tak stromej skarpy, trudno im było utrzy- na szczęście tego nie zauważyli… kańców poprzebieranych za Mieszkowych giej stronie rzeki, a ten już głosem będzie mać się na nogach. Siła rozpędu pchała ich wojów. Był to okres kampanii buraczanej przekazywał je do innego asystenta reżysera, do przodu i groziło to upadkiem, koziołko- * Fragment z nieopublikowanej książki Ryszarda i na polach można było zauważyć rycerzy który z kolei będzie ustawiał poszczególne waniem i rozwaleniem się na dole. Nie było Gajewskiego pt. „Uwaga… Kręcimy! Filmowe

Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka oporządzających mieczami buraki cukrowe. oddziały na miejsca, które wyznaczałem. już dla nich odwrotu. Spadali z impetem na wspomnienia z lat 1965-2013”. Fot. Archiwum Ryszarda Gajewskiego

78 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 79 przez subiektyw KODAK ODCHODZI... Łabędzi śpiew filmu „na Kodaku”

o wielu latach przerwy, jako jeden zwolnieniu 50 tys. pracowników, sprze- z dziesięciu członków Koła Ope- Wydawało się, że taśma filmowa daży patentów i nieruchomości, likwidacji ratorów SFP, miałem zaszczyt 30 zakładów i 130 laboratoriów – „mały i przyjemność spędzić „Osiem będzie wieczna, a jej szlachetności Kodak” kontynuuje działalność. W 2014 Pdni w raju operatorów” – jak jeden z gości roku, z inicjatywy kilku reżyserów, pod- określił festiwal Camerimage w Bydgoszczy. nie zagrożą żadne nowinki pisano umowę ze studiami filmowymi Ostatni raz byłem na nim w 2007 roku, jesz- w Hollywood, dzięki której utrzymano cze w Łodzi. Do dziś mam czarną koszulkę technologiczne. Tymczasem produkcję taśmy. W 2015 – zrealizowano z logo Kodaka i sloganem „Film. No Com- „na Kodaku” 64 hollywoodzkie tytuły, promise”. Ale czy to nadal prawda? doczekaliśmy końca epoki Kodaka… w 2016 – już tylko 29, często mieszając „cyfrę” i taśmę. Film otwarcia w rozmiarze XL Andrzej M. Bogusz Ostatnia premiera Na ubiegłorocznym, 25. Międzynarodo- Maszyny wywołujące w ostatnim już wym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Fil- laboratorium obróbki taśmy filmowej mowych Camerimage, dla uhonorowa- obudowie po tygodniach „międzygalak- rator postanowił przetestować swoją pry- w WFDiF na Chełmskiej ciągle działają, nia nagrodzonego duetu operator/reżyser tycznych walk”. watną kamerę MiniDV Sony PD 150 PAL ale coraz rzadziej wywołują negatywy – Haris Zambarloukos/Kenneth Branagh, 4:3, przeznaczoną do reportaży. Po odcię- oryginały kamerowe. Podstawowa praca to jako film otwarcia, pokazano ich najnow- Gdy filmy kręcono ciu góry i dołu kadru do kinowych propor- obróbka obowiązkowych kopii archiwal- sze wspólne dzieło – wspaniale zreali- na prawdziwym cji – pozostawało 80 proc. rozdzielczości nych, naświetlonych laserowo na taśmie. zowane Morderstwo w Orient Expressie filmie… zwykłej telewizji PAL. Krzysztof Ptak po Trwałość takich kopii, prawidłowo prze- według powieści Agaty Christie. Operator Dekadę temu, gdy byłem na 15. Camer‑ mistrzowsku wykorzystał tę drastycznie chowywanych, ocenia się na 50 do 100 miał okazję znów zmierzyć się z „praw- image w Łodzi, na wystawie sprzętu królo- ograniczoną definicję obrazu. Sam wyko- lat. Zaś przy specjalistycznych metodach dziwym” filmem, i to w rozmiarze XL, bo wały jeszcze kamery filmowe 35 i 16 mm. nał transfer zmontowanych sekwencji na (zapis kodów cyfrowych lub wyciągów jak w superprodukcjach z dawnych lat – Pierwsza generacja cyfrowych, zgodnych taśmę. A latem, gdy wreszcie kamera HD barw na specjalnej taśmie czarno-bia- zdjęcia zrealizowano na negatywie 65 mm. ze standardem DCI, dopiero wchodziła na dotarła, sekwencja wiejska miała inny kli- łej o podłożu mylarowym) – do 1000 lat. Oczywiście marki Kodak (dawniej East- rynek. Kamery wideo HD, będące wciąż mat i wygląd. Reszta jest historią. Kilkana- Nośniki cyfrowe nie dają pewności archi- mancolor), bo to już ostatni producent nowością, nadawały się do skromniejszych ście nagród festiwalowych i 200 tys. widzów wizacji i wymagają częstego przenoszenia taśmy filmowej na świecie. 129 lat temu – produkcji, których budżet nie pozwalał na w kinach, na niełatwym, niszowym tytule. danych na nowe. był pierwszym. Specjalnie na tę projekcję użycie taśmy. Te niskobudżetowe projekty Teraz każdy chętny, za 1-2 tys. złotych Szefowa laboratorium, pani Małgorzata zainstalowano w Operze Nova projektor były skazane na kompromisy jakościowe może kupić domową kamerę HD lub fil- Roguska, powiedziała, że ostatnie nega- szerokotaśmowy! Nowa kopia zachwycała tak, jak głosił slogan Kodaka, umieszczony mujący fotoaparat o rozdzielczości pięć tywy polskich fabuł wywoływała w 2015. kolorystyką i plastycznym obrazem. Prócz na wspomnianej koszulce. razy większej i o wiele szerszej rozpiętości Jeden film wciąż oczekuje na premierę, tego, tylko jeden tytuł z kilkudziesięciu, Muszę tu wspomnieć o filmie z wcze- tonalnej niż wspomniana „defałka” sprzed planowaną na 21 września tego roku. To które widziałem przez ten przedłużony snego etapu cyfryzacji polskiego kina, 16 lat. Ale by pokazać coś, co wzbudzi zain- Kamerdyner w reżyserii Filipa Bajona, ze tydzień, był wyświetlony ze starej kopii który mimo niedoskonałych nośników teresowanie widza i szacunek fachowców – zdjęciami Łukasza Gutta. Burzliwe dzieje 35 mm. Pozostałe – cyfrowo. cyfrowych zdobył widzów i festiwalowe trzeba jeszcze mieć pomysł i talent. pomorskiego rodu von Krauss i romansu Na planie Morderstwa… pracowały dwie nagrody. To Edi Piotra Trzaskalskiego hrabiny Marity z młodym Kaszubem – kamery Panavision 65. Jedną z nich przy- z 2002 roku, ze zdjęciami Krzysztofa Ptaka Wspaniałość tytułowym kamerdynerem, mają długą wieziono do Bydgoszczy i była z dumą pre- (1954-2016). Prócz dziesiątek nagród festi- i upadek Eastman i burzliwą drogę na ekran. Zdjęcia prze- Kodak Co. zentowana na stoisku firmy, w kuluarach walowych zdobył dwie najważniejsze dla Panavision 65 mm – jedyna kamera rywano z braku pieniędzy, nienaświetlona Opery. Była to jedyna kamera na taśmę fil- operatora: nagrodę za zdjęcia na FPFF Na ostatnim Camerimage firma Kodak filmowa na Camerimage 2017 taśma traciła przydatność, trzeba było mową spośród dziesiątek kamer w technolo- w Gdyni i Złotą Żabę w rodzinnej Łodzi. była reprezentowana przez trzy niewielkie kupować nową – w sumie, zdaniem reży- gii cyfrowej. Trzy firmy: ARRI, Red i Pana- PISF jeszcze wtedy nie istniał i nie udało ulotki: jedna zapraszała na spotkanie z ope- sera tylko 30 proc. obrazu powstało „na vision pokazały też cyfrowe odpowiedniki się zdobyć funduszy na taśmę dla debiutu- ratorem Edwardem Lachmanem (odwołane Kodaku”. A pamiętacie pierwszy? To byli kamer szerokotaśmowych, z dużymi prze- jącego reżysera. Zdecydowano się na zdję- z powodu niedyspozycji starego mistrza), grafy i podsunąłem mu tę ulotkę. Zwrócił jakości, jeszcze przez wiele lat będzie tema- Krzyżacy Aleksandra Forda na specjalnie twornikami i rozdzielczością do 8K. Na cia w HD. W tym czasie, w całej Europie druga anonsowała kamerę Super 8 dla stu- bez podpisu, uśmiechając się i mówiąc, że tem studiów z zakresu ekonomii i… psy- sprowadzonej taśmie Eastmancolor. Tak sąsiednim stoisku ARRI z dumą prezento- były tylko dwie zawodowe kamery HD! dentów (są dopiero prototypy), a trzecia „to już dla niego tylko piękna historia i nie chologii biznesu. Ci, których to interesuje, burzliwe sąsiedztwo polsko-niemieckie wał cyfrową kamerę 65 mm, która wróciła Trzeba było poczekać kilka miesięcy na zawierała niezbyt długą listę sprzedawców chce, by kojarzono go z Kodakiem, bo od mogą wpisać w wyszukiwarkę „Kodak zatoczyło filmowy krąg, na amerykań- prosto z planu Gwiezdnych wojen. Miała wynajem, a termin zdjęć się zbliżał... Film i slogan: „If you love it, shoot it on film”. Po dawna nie pracuje na filmie”. bankruptcy case”. Dużo ciekawych analiz, skiej taśmie. jeszcze naklejoną czerwoną literę „A” dla miał dwie sekwencje: posępną w mieście bardzo ciekawym spotkaniu z maestro Vit- Historia dramatycznego upadku firmy, lecz po angielsku. Krótko mówiąc – nie Wygląda też na to, że całkowita cyfryza- kamery pierwszej ekipy i trochę obtarć na Łodzi i sielską na wsi. Do pierwszej ope- torio Storaro, zauważyłem, że rozdaje auto- która przez 132 lata wyznaczała standardy zdołali podążyć za zmianą technologii. Po cja filmu polskiego dokonała się. Fot. Andrzej M. Bogusz

80 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 81 przez subiektyw Filmowy Pen Club Kto nam nadepnął na oko?

Tomasz Andrzej Raczek Pągowski

Andrzeju, Tomku, w ostatnich latach na niestety masz rację. To zabi- naszych ulicach dokonuje janie plakatu filmowego, się seryjne zabójstwo pla- trwa od wielu lat. Zaczęło katu artystycznego. Pol- się natychmiast po likwi- ska była w nie tak odle- dacji Polfilmu i Filmu Pol- głych jeszcze latach dumna skiego – instytucji dystry- z plakatów, które pojawiały buujących w Polsce. Przed się nie tylko w przestrzeni rokiem 1989 plakat fil- publicznej, ale także na mowy – projektowany przez światowych wystawach. Mówiło się nawet o polskiej szkole najwybitniejszych polskich grafików, jak Waldemar Świerzy, plakatu, z której i Ty przecież się wywodzisz. Jan Młodożeniec, Franciszek Starowieyski i wielu innych – był Niejeden raz przeżywałem dzięki Tobie uczucie dumy, naszą najlepszą wizytówką kulturalną obok Chopina, Kantora, gdy będąc na zagranicznych festiwalach filmowych, a nawet Wajdy czy Kieślowskiego. To wtedy na Zachodzie powstał ter- w słynnym Museum of Modern Art w Nowym Jorku odnajdy- min „polska szkoła plakatu” podkreślający oryginalność i uni- wałem Twoje nazwisko wymieniane wśród mistrzów świato- katowość naszych prac. Zdobywaliśmy najwyższe nagrody wego plakatu. Pamiętasz też, że kilka razy swoimi nagrodami w konkursach zagranicznych, m.in. w Los Angeles, gdzie sam obdarzyło Cię pismo filmowców, „The Hollywood Repor- otrzymałem kilkanaście laurów, w tym 6 złotych medali oraz ter”. Dlatego właśnie Ciebie muszę zapytać: CO SIĘ STAŁO nagrodę The Best of Show. Z POLSKIM PLAKATEM FILMOWYM? Decyzję o tym „seryjnym zabójstwie” podjęli zbiorowo nasi Co czujesz, gdy widzisz na kolejnych premierach graficzne dystrybutorzy, kopiując wzory zachodnie i kombinując z fot- koszmarki montażowe, przedstawiane z dumą przez dystry- kami bez ładu i składu. Ja wychowałem się na inteligentnym butorów jako plakaty towarzyszące wprowadzanym przez plakacie, komentującym i wciągającym widza w dyskusję, ale nich filmom? Czy masz okazję i odwagę powiedzieć tym, któ- dystrybutorzy twierdzą, że widz jest głupi i chce tylko infor- rzy o tym decydują, co myślisz o efektach ich pracy? Czy nie macji, a nie dyskusji czy komentarza. nachodzi Cię czasem myśl, by poprowadzić za sobą, na bary- Od wielu lat walczę z tym i mam już pierwsze sukcesy. kadę walki o dobry gust plastyczny Polaków, młodych arty- Dzięki pomocy byłej szefowej PISF, Agnieszki Odorowicz, stów Twojej profesji? Oni muszą mieć wodza, by trafić do udało mi się uzyskać kilka lat temu zapis o obowiązku projek- widza! towania przez producentów (korzystających z dofinansowa- Wiem, że przeciw sztuce wytacza się najcięższe armaty mar- nia PISF) tzw. plakatu artystycznego. Niestety szło to wolno, ketingu i sondaży opinii publicznej, które zawsze kończą się a producenci albo ten zapis olewali, albo trochę oszukiwali. stwierdzeniem, że ludzie są głupi i mają zły gust, ale niestety Niestety w samym Instytucie też tego nie pilnowano. mają też pieniądze, a o te pieniądze, wydane na bilety do kina, Po dopracowaniu dwa lata temu określenia „artystyczny” toczy się przecież walka. Trzeba więc im dać, co lubią, czyli i sprecyzowaniu, kto i jak projektuje, zaczęły powstawać byle co, tyle że z lekka podobne do tego, co widzieli w amery- naprawdę niezłe prace. Wilhelm Sasnal zrobił plakat do 11 kańskich filmach wciąż uważanych za pocztówkę z lepszego minut, Bartosz Kosowski do Jestem mordercą oraz Reakcji łań- świata. cuchowej, a ja do Anatomii zła, Powidoków i Konwoju. Co ciekawe, sami twórcy nie mają dziś żadnego wpływu na Tak więc coś zaczyna się dziać, ale potrzebna jest pomoc to, jaki plakat będzie reklamował ich dzieło. Płaczą z rozpa- widzów. To oni kiedyś kochali plakaty, zbierali je, cenili twór- czy, gdy widzą Photoshopowe sklejki i… oskarżają je o to, że ców. Dzisiaj widz kinowy bardziej ceni popcorn i wygodę niż odbierają im widzów. No bo kto uwierzy, że tandetny plakat sztukę i plakat. Ja walczę Tomku i wiem, że inspiruję młod- reklamuje wybitny film?! szych kolegów, wciągając ich w realizowane przeze mnie pro- Andrzej! Kto jak nie Ty? Walcz, bo już niedługo będzie się jekty, ale bez pomocy dziennikarzy, krytyków i mediów nie na świecie o Polakach mówić nie tylko, że słoń im nadepnął dam rady. A wtedy będziemy mieli nie tylko starzejące się, ale na ucho, ale i na oko. i niewrażliwe na piękno społeczeństwo.

Fot. Jolanta Suszko-Adamczewska, Jacek Czerwiński/SFP Tomek Andrzej

82 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 SWOICH NIE ZNACIE Maria Etienne

Keanu Reeves w filmie Mały Budda, Sztuka napisu reż. Bernardo Bertolucci Mało kto, oglądając film zagraniczny z napisami, zwraca uwagę na nazwisko tłumacza. A odbiór dzieła zależy przecież od jakości przekładu, redakcji napisów i „ustawienia” ich w kadrze.

eźmy dla przykła- polskiej na Uniwersytecie War- kazał mi zadać sobie pytanie, jak du Kabaret Boba szawskim była kolejno: dzien- porozumiewali się starożytni” – Fosse’a. Znako- nikarką w miesięczniku „Pol- dodaje. mitych piosenek ska” (przeprowadzała wywiady Maria Etienne zajmowała się Wz tego filmu gładko słuchało się z luminarzami literatury, m.in. tłumaczeniem z angielskiego w kinie także dzięki mistrzow- Kazimierzem Brandysem, Wła- i francuskiego filmów i seriali, skim tłumaczeniom Macieja Ze- dysławem Broniewskim, Artu- opracowywaniem napisów i dub- mbatego. Choćby temu z pio- rem Międzyrzeckim), korektorką bingów przez 35 lat (1971-2006), senki „Money Money”: „Money w wydawnictwie Bellona, uwiel- z czego 19 (1971-1990) w SOF-ie Bill Murray i Scarlett Johansson makes this world go around / bianą przez uczniów polonistką (po jego likwidacji współpraco- w filmieMiędzy słowami, Forsa wprawia w ruch ten świat”, w Technikum Fototechnicznym wała jako wolny strzelec ze stu- reż. Sofia Coppola które utrafiając nie tylko w rym przy Spokojnej w Warszawie, diami prywatnymi). i sens, ale również rytm orygina- wreszcie autorką i redaktorką Spod ręki Marii Etienne łu, wpadało w ucho. Tłumaczka scenariuszy filmów reklamo- wyszły napisy do tak głośnych przypadło na czasy, w których pudełko«, tylko przynoszona więcej o jedną trzecią” – mówi Maria Etienne przygotowywała wych, produkowanych przez filmów, jak: W kręgu zła, Emma- kinematografia opierała się co rano premierowi Blaire’owi tłumaczka. swego czasu w Studio Opraco- Polfilm. „Pracowało mi się tam nuelle, Pokój z widokiem, 9 i pół na taśmie światłoczułej. Ina- safianowa teczka z dokumen- „Cała sztuka polega na tym, wań Filmów w Warszawie pol- wspaniale, ceniono moją wie- tygodnia, Imię róży, Cinema czej niż dziś, w dobie cyfro- tami do podpisu. A jeleń, który by mimo redukcji i lapidarno- ski przekład Skrzypka na dachu dzę i wykształcenie. Ale kiedyś Paradiso, Fortepian, Mały Budda, wej, wyglądało „ustawianie” wzbudził tak głęboką refleksję ści przekładu widzowie rozu- Normana Jewisona. Zapamiętała przypadkiem, na imieninach JFK, Firma, Tytus Andronicus, napisów w kadrze (mistrzem królowej Elżbiety II, to w języku miejący język obcy, w którym tę pracę jako tor z osiemnasto- przyjaciółki, poznałam świetną Między słowami i dziesiątków w tej dziedzinie był nauczyciel polskich myśliwych »szesna- zostały nagrane dialogi, byli prze- ma przeszkodami, bo tyle by- redaktor naczelną SOF-u, Elż- innych. „Każdy był przygodą. pani Marii w SOF-ie, Bohdan stak«” – tłumaczy Maria Etienne. świadczeni, że w napisach pol- ło piosenek, a każda nastręcza- bietę Łopatniukową, która posta- Polski przekład dialogów w Imie- Paszkiewicz). „Kiedyś każde Kiedy bohaterka naszego skich przetłumaczono je słowo ła problemów translatorskich. nowiła dołączyć mnie do swego niu róży wymagał, podobnie jak wejście i wyjście napisu zna- artykułu chodziła do szkoły, jej w słowo. Tu zaczyna się zabawa: „W tytule, a zarazem początku zespołu. W Studiu pokazała mi w Klaudiuszu, stylizacji języko- kowano ręcznie dermografem ulubionym przedmiotem była które wyrazy usunąć, a które refrenu słynnego songu »Sun- na przykładowej rolce taśmy, jak wej. Rzecz dzieje się w średnio- na taśmie filmowej, klatka po historia. Nie suche fakty czy daty. pozostawić. A może wyrzucić rise, Sunset« mamy w orygina- powstają napisy polskie. Wcią- wieczu. Gdybym ściśle trzymała klatce. »Ustawienie« w 2-godzin- Raczej miejsca, ludzie, zdarzenia całe zdanie? Jeśli tłumacz dobrze le cztery sylaby, w tłumaczeniu gnęło mnie to” – przyznaje Maria się słownictwa z tamtej epoki, nym filmie 1800 napisów było z przeszłości. „Myślę obrazami” – zna nie tylko język, z którego tłu- dosłownym: „Wschód słońca, Etienne. Obawiała się jednak, że nikt by nic nie zrozumiał. Musia- ciężką, fizyczną harówką. Potem wyznaje. W ustach kogoś, kto maczy, ale i ten, na który tłuma- zachód słońca” – aż siedem. Po jeśli odejdzie z Polfilmu, a nie łam intuicyjnie wymyślać skład- ich autor jechał do Łódzkich pracuje ze słowem, wyznanie to czy, w naszym przypadku polski, wielu dniach zastanawiania się sprawdzi się w SOF-ie, zosta- nię i słownictwo oddające ducha Zakładów Wytwórczych Kopii Philippe Noiret i Salvatore Cascio w filmie brzmi zaskakująco. „Nie ma tu to z każdym problemem sobie zaproponowałam inne, też wier- nie na lodzie. „Zaryzykowałam wieków średnich, ale przyswa- Filmowych, adjustował wstępne Cinema Paradiso, reż. Giuseppe Tornatore sprzeczności. Film jest sztuką poradzi. Dla mnie ta właśnie sza- ne, ale krótsze, zgodne z rytmem i nie żałuję. Obejrzałam filmów jalne przez współczesnego widza. »ustawienie«, nanosił ostatnie głównie obrazu. Dlatego moją rada była w mojej pracy fascynu- melodii i tekstu angielskiego: »To co niemiara, wiele znakomitych, Z kolei w JFK, wskutek dyna- poprawki i akceptował całość dewizą był taki przekład, żeby jąca” – konkluduje Maria Etienne. świt, to zmierzch«” – mówi Ma- no i poznałam niezwykle inte- micznego montażu i gęstego przed rozpoczęciem masowej lowa Stephena Frearsa (2006), Diany. Toteż i ode mnie wyma- widz rozumiał dialog, ale sku- Do Stowarzyszenia Filmow- ria Etienne. resujących ludzi: konsultantów dialogu, napisy następowały produkcji kopii. Teraz od tego z Helen Mirren w roli Elżbiety II. gał solidnych konsultacji spe- piał uwagę przede wszystkim na ców Polskich należy od 1976 Pani Maria lubiła kino od dzie- dziesiątek filmów dokumen- w błyskawicznym tempie jeden są programy komputerowe” – Tłumaczka znana ze skrupulat- cjalistycznych. Wśród osób, obrazie. Napisy nie mogły być roku. W 2013 została odzna- ciństwa, ale nieprędko znalazła talnych, czy sławnych aktorów po drugim. Moim zadaniem była mówi Maria Etienne, która osią- ności dowiodła jej tu raz jesz- które przyszły mi z pomocą, tasiemcowe. Miały lapidarnie, czona Brązowym Medalem swoje miejsce w życiu w Studiu udzielających się w dubbingu” – taka selekcja tekstu, aby widz gała doskonałe rezultaty, kiedy cze. „Film ten wyjątkowo rze- był doświadczony dyplomata skrótowo oddawać kwintesen- Zasłużony Kulturze – Gloria Opracowań Filmów. Absolwentka mówi tłumaczka. „Dubbing dał mimo wszystko za nimi nadą- o takich programach nikomu telnie odtwarzał wydarzenia, minister Stanisław Komorow- cję tekstu oryginalnego. Nie były Artis. VII Liceum Ogólnokształcącego mi też możliwość poszukiwań żał” – wyjaśnia Maria Etienne. się nie śniło. jakie miały miejsce na dwo- ski (zginął w katastrofie smo- więc jego odwzorowaniem, lecz im. Juliusza Słowackiego w War- stylizacyjnych. Choćby w zna- Trzeba pamiętać, że gros Ostatnim filmem, który spo- rze królewskim i w rządzie leńskiej). Wyjaśnił np., że »red adaptacją. Zresztą napis z zasady Andrzej

Fot. MIRAMAX/East News szawie, po ukończeniu filologii nym serialu Ja, Klaudiusz, który życia zawodowego pani Marii lszczyła w napisach, była Kró- angielskim po śmierci księżnej box« to nie żadne »czerwone redukuje dialog słyszalny mniej Bukowiecki Fot. Everett Collection/East News (x2)

84 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 85 Studio Munka Styczniowa premiera Krótkie 25 stycznia w warszawskim kinie Kultura metraże zaprezentowano krótkometrażowe filmy z trzech programów Studia Munka. w kinach! ako pierwszy pokazano dokument Miss Holocaust Michaliny Musielak, którego Studio Munka Studio jest koproducentem. Bohaterka- Jmi filmu są uczestniczki konkursu piękno- rozpoczęło ści dla Ocalałych z Holocaustu. Obraz miał światową premierę podczas ubiegłorocz- współpracę z polskim nego Berlinale. „Swoim filmem chciałam skłonić widzów do refleksji. Po co mamy dystrybutorem M2 pamiętać o Holocauście i co z tą pamięcią zrobić” – mówiła reżyserka. Producentem Films. obrazu jest Furia Films. Kolejny tytuł na premierze to TeBelge- d 2018 roku M2 Films będzie cy- za – animacja Tessy Was. Reżyserka przed- Twórcy podczas premiery klicznie wprowadzał do kin krót- stawiła swoje dzieło jako „improwizowaną kometrażowe, nagradzane na festi- tuszem na kartkach choreografię; abstrak- Owalach, filmy z programów Studia. Pierwszy cyjną historię o wolności”. Users, której historia dzieje się w jedną zestaw cyklu – Najlepsze polskie 30’ – miał Jako trzeci pokazano dokument Gruba noc. Kobieta i mężczyzna przypadkowo premierę 26 stycznia (w zestawie: Najpięk- Kaśka Julii Pełki. „Zawsze ciekawiło mnie, spotykają się w internecie. Podobno sieć niejsze fajerwerki ever Aleksandry Terpiń- co jest w Grubej Kaśce. Gdy dowiedziałam to ostatnia strefa wolności. Skoro wszystko skiej, 60 kilo niczego Piotra Domalewskiego się, że są w niej małże uznałam, że war- wolno, to od czego zaczniemy? Ile moż- i Amerykański sen Marka Skrzecza). Ponad to pokazać, po co one tam są” – mówiła na przeżyć w jedną noc? Może całe życie? półtoragodzinny blok znalazł się w reper- o swojej inspiracji reżyserka. Producentem wykonawczym filmu jest tuarze kin studyjnych w całej Polsce. 30 „Chcieliśmy zrobić film o ludziach, in- Kuba Razowski. stycznia w pięciu Cinema City odbyły się ternet potraktowaliśmy jako scenogra- pokazy specjalne. Premiera kolejnego ze- fię” – mówił Jakub Piątek o swojej fabule Anna Kot stawu planowana jest na wiosnę. A.K. Ponad 350 tys. na Cichej Nocy! Przez 8 tygodni debiut Piotra Domalewskiego obejrzało 356 118 widzów na 247 ekranach.

icha Noc to piąty debiut w historii nagrodzony na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni Grand Prix – Złoty- mi Lwami. Znakomity wynik tego obrazu już teraz sytuuje go Cwśród innych debiutów artystycznych, które – obok licznych nagród i wyróżnień – mogą poszczycić się dużą liczbą sprzedanych biletów. Produkcja Studia Munka będzie prezentowana w marcu na trzech międzynarodowych imprezach: 22. Sofia International Film Festival i 23. Vilnius IFF, gdzie znalazła się w konkursach oraz poza konkur- sem w Bratysławie podczas International Film Clubs Festival Febio- Cicha Noc, reż. Piotr Domalewski

Fot. Sylwia Olszewska/Studio Munka-SFP, Robert Jaworski/Studio Munka-SFP Robert Fot. Sylwia Olszewska/Studio Munka-SFP, fest. Premierę DVD zaplanowano na 23 marca. A.K.

86 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 Fot. PISF 88 najnowsze mają się świetnie. klasyka, jak i produkcje Zarówno animowanego. filmu obchodów polskiego 70-lecia To był jubileuszowy rok animacji w 2017 Sukcesy polski ej f pis MAGAZYN FILMOWY nr78/luty2018 Z Twój animacji ostatnich lat jestniewątpliwie Twój wiele sukcesówniósł także dystrybucyjnych. nowychpozyskali partnerów. Ubiegły rok przy- w pitchingachudział i targach twórcy polscy najważniejszych festiwali na a biorący świecie, Jednym z największych polskiej osiągnięć sze produkcje gościływ programach wielu wydarzeń branżowych. Na- Polska była gościem honorowym a sprawą obchodzonego jubileuszu Filmu A Filmową Najlepszego dla Zdobyłświecie. m.in.E nie wśród widzów oraz krytyków na całym stycznego i komercyjnego. uzna- Znalazł sukcesujest przykładem- połączenia arty mark Films. T dukowana przez B Kobielę i Hugh Welchmana, wypro została - animacja, wyreżyserowana przez D Vincent rzało go ponad widzów. 365tys. Nextcja D Film). na ekranywszedł - polskich (dystrybu kin G i Szanghaju, oraz nominacje doZłotego 45 tys. widzów.45 tys. D A C dukcja, w reżyseriiJakuba Wrońskiego i nansowana przez P jest B kiej nych, C popularnością m.in. w Stanach Zjednoczo koprodukcjasko-brytyjska cieszysiędużą zarobił już ponad dolarów. 30mln Pol- krajów informacji producenta i według festiwalu w w Shenzen for Professionals w w przy festiwalu w m.in. na: Visegrad ciu P centów Polskiej A nemu działaniu Stowarzyszenia Produ- Zenona Wasilewskiego). D Krakusa filmu króla animowanego – Za polskiego pierwszego profesjonalnegonia skiej animacji (data liczona powsta - jest od kowy, przypadł ponieważ - napol 70-lecie m.in.w Skandynawii,kin Francji i Japonii. rowym i na MFFKA rowym i na S animację odbyły sięm.in.na festiwalu MKiD I Polish(KFF) – D nego przez Krakowską Fundację Filmową mowanych w ramach projektu prowadzo- się wiele przeglądów polskich filmów ani- taty m.in. na festiwalach: FIDBA w panelowe, mistrzowskie wykłady i warsz- zowała polskich pokazy animacji, dyskusje odbyły sięw Seulu. Poza KFFzorgani tym - ntercontinental – wspieranego przez ICAF, gdzie Polska była gościemhono- nimoon. Polskim dystrybutorem jestUIP. arpelan, została wyprodukowanaarpelan, została przez lobu, BAFTA iO o końca 2017rokuponad film obejrzało T O rugą ważną animacją pełnometrażową Drugą R uluzie, MIPCO ok 2017był polskiego dla filmuwyjąt - Magiczna zima Muminków- . Współfi braz sprzedany został doponad 130 ISF, Polska była gościem specjalnym rytanii i we Włoszech. rytanii N i P hinach, Korei Południowej, Wiel- . Współfinansowana przez P nimowanego, nagrody w ISF. W 2017 fokusy na rodzimą en długo wyczekiwany obraz O A o końca 2017roku- obej ocs /Polishocs A A nimacji (SPPnimacji braz trafił nateż ekrany reakThru Films i reakThru ISF polsko-fińska kopro- M w nnecy, C nimation Forum, MIF scara. 6 października 6października scara. A siana. O msterdamie oraz na uropejską Nagrodę C C annes, CINEKID hinach. O E artoon Forum uropejskiego - zięki aktyw bie imprezy A) i wspar nimations A B T nnecy nnecy uenos uenos dbyło orotę rade- ISF I ry ry A - -

sztukę z osiągnięciem komercyjnym Vincenta, któryudanie połączył Rok 2017to m.in. sukces Twojego O m.in. na Krakowskim Festiwalu Filmowym. w Polsce i za granicą, zdobywając nagrody były prezentowane na ponad 60festiwalach w C nagrodzony m.in.na prestiżowym MFFK marką C waniu I zostały zorganizowane dzięki zaangażo- oraz mistrzowskie. wykłady Wydarzenia krótkometrażowym filmom animowanym współczesnym poświęcona sekcja polskim W programie MFFw Szanghaju się znalazła czonych, a także w Vancouver w Kanadzie. nizowane w kilku miastach Stanów Zjedno- przeglądy polskich animacji zorga zostały - I mile A (Emile Nagródpejskich Najlepszych dla A edycji E mał nominację dopierwszej na krakowskim festiwalu, a ponadto otrzy- w tym na Sundance i MFF w na blisko 190zagranicznych festiwalach, w Łodzi). kowskiej (Fumi Studio i Szkoła Filmowa (A niemożliwe Pajek i inne historie IIMarty Figury skiej (Szkoła Filmowa w Łodzi), Cipkę można wymienić i nagradzanych krótkich animacji w 2017 Polskiego w Pekinie. dowej – I D w sea ters w na festiwalach: A się SPP KFF, w promocję polskich animacji włączyło żowych w B wanej na Festiwalu Filmów Krótkometra- Polish sekcji cjalnej Week Film zorganizo- Nasze animacje znalazły się również w spe- C A nstytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku urtas Villaurtas doC ires, braz zięki współpracy P zięki współpracy Z kolei Film Film Wśród najczęściej pokazywanych O nimoon) oraz O Matko! Pauliny- Ziół lermont-Ferrand. prócz fokusów przygotowanych przez B LET B O Matko! A. Najnowsze produkcje pokazano ukareszcie i nstytutu A Cipka ristolu, Kineko w ulture.pl, przy wsparciu I wards). MAGAZYN FILMOWY nr78/luty2018 Figury niemożliwe i inne historie II nstytutu A ’S rilla Shorts Theatrerilla w T CEE w Wiedniu, portugalskim został pokazany został dotej pory również został nagrodzony onde, A nibar w Peciu, Encoun dama Mickiewicza, pod dama pod Mickiewicza, B lack Nights w udiowizualnego oraz ISF, Filmoteki Naro- R esthetica w esthetica T enaty Gąsiorow- okio, Kino O A nnecy. Został nstytutu T nimacji nimacji allinie. allinie. Y okio. orku. uro- dy- -

Magda Wylężałek kowych w seriale Najmłodsi odbiorcy mogą też oglądać targóww ramach MIF (WJT uwagę w 2017 roku to: Kosmos -Pol), Jarosława Konopki (Studio Filmowe A Kazimierza i Zofii Moczarskich), Ucieczka Siwińskiego (Fumi Studio, Fundacja im. mnie animowane.się polskie serie Przytul Serial telewizyjnych cieszą świecie w kraju i na Kędzierskiego (Studio Filmowe Kineskop). na ekrany 50lat temu. Reksia też wydarzenia związane z jubileuszem rów filmów animowanych. R reżyse- dycji polskiej animacji i sytuacji A tor wPoznaniu odbyła się1.Konferencja Południowej. w sprzedanazostała doAzjii jest emitowana ukończony zostanie 3.W 2017 sezon seria W tym roku premierę miał 2. sezon, w 2018 przetłumaczonyi został na 11języków. na ekranytrafił 60krajach już w ponad (B Pompik Treflików (A wicieli firm było możliwe dziękispotkaniom przedsta - Polski z szą produkcją animowaną w koprodukcji (T T Czerń mowa w Łodzi), Wyjdę z siebie łunki Wioletty i uściski (Sowa Film), Sowy Poca Kijek (Studio Munka-SFP), XOXO – (Szkoła Filmowa w Łodzi), Debiut mowa w Łodzi), Ciało obce Marty Magnuskiej nimatorów. T omasz Popakul), oprawki Druciane C adi B Kolejne filmy, na które warto było zwrócić C W ubiegłym roku na festiwalu A Znakomicie radzi sobie serial AgiZnakomicie radzisobie serial Bagi hinach, Wietnamie, I oraz zainteresowaniem większym stacji (A eam), Wcielenie Kuba i Śruba Kuba , którego trafił odcinek pierwszy adi), który od czasu premiery w 2015 czasu w 2015 adi), który premiery od (EG nimoon),- ma szansę pierw zostać C (Studio TREFLS.A.)oraz Żubr hinami. Nawiązanie współpracy B Sprawa Moczarskiego o Film). o Film). ielsku-B Karoliny Specht (Szkoła- Fil nimoon i chińskiej A B wórcy rozmawiali o kon- arbary R arbary (Studio Filmów R iałej) oraziałej) Rodzina A oraz MIPCO ndiach oraz Korei omasza Popakula upik (Szkoła Fil D ok 2017to arii Kopiec Katarzyny T B omasza omasza nimex) nimex) artosza artosza nima- nima- ysun 89 M. - - -

GALERIA POLSKIEGO PLAKATU Filmowego Młodzi a tradycja „Plakat artystyczny to biały kruk pośród komercyjnych półproduktów” Maks Bereski (Maks Bereski).

grudniu 2017 roku w War- wszystkim: „trafność przekazu, praca ręczna, skiego w dużej mierze nadużywane, a tym szawie odbyły się kolejne dobry warsztat twórcy, intrygujący pomysł samym niebezpieczne. Dlatego plakatem Targi Plakatu. Ubiegło- (ten zawsze najważniejszy!), indywidualizm artystycznym określa taki, który: „zachowu- roczna edycja przyciągnę- spojrzenia oraz ukazanie na pierwszym pla- jąc plakatową formę, jest skrótem i esencją Wła rekordową liczbę miłośników tej sztuki, nie tego, co najważniejsze w sposób mini- tego, co prezentuje / promuje, ukazanym a szczególnie przedstawicieli młodego po- malistyczny i zawsze symboliczny”. ©Plakiat we wdzięczny sposób”. kolenia. W czasach komercyjnego, głównie wykorzystuje wiele technik plastycznych, Niezwykle interesujące jest podejście kopiowanego z innych krajów wzornictwa, również cyfrowych. Pojawia się zatem kolejne Bereskiego do tego, jaką rolę w procesie można zauważyć rosnące zainteresowanie pytanie, kiedy plakat staje się przedmio- twórczym odgrywają nowoczesne formy plakatem artystycznym. Jednym z gości tem twórczości artystycznej? Określenia publikacji plakatu, zwłaszcza w sieci, która Targów był reprezentant młodej generacji „artyzm” i „artystyczny” są zdaniem Bere- jest dla twórców zarazem dobrodziej- grafików, Maks Bereski, określany w śro- stwem, jak i przekleństwem. dowisku mianem kontynuatora polskiej Na szczęście artysta znalazł szkoły plakatu. sposób na to, aby widzom nie Obserwujemy teraz wszechobecny styl umknęły detale plastyczne, vintage, ale czy ta moda na stylistykę retro nie które skrzętnie wprowadza przeminie? Zdaniem Bereskiego: „Zachwyt do projektów powstających wklejaniem retuszowanych sylwet z Photo- oryginalnie w formacie B1. shopa powoli mija. Promocja marki działa Nawet jeżeli są wyświetlane lepiej, gdy widzimy na ulicy coś estetycz- w formie miniaturek na nego. Ilość kiczu na słupach stała się tak stronie internetowej lub na przytłaczająca, że aż dziw bierze, kto daje ekranach telefonów i table- takim plakatom zielone światło?”. Oka- tów, pod każdym projektem zuje się, że dyktat gotowych, obcych wzor- dostępny jest link do obrazów ców w nowych mediach nie przeszkadza o wyższej rozdzielczości niż Maks Bereski w powstawaniu projektów autorskich. Tak ta, którą oferują media spo- właśnie dziewięć lat temu narodził się projekt łecznościowe. absolwent studiów ©Plakiat, działającego ©Plakiat Maksa Bereskiego, który z hobby Na przykładzie twórczo- Amagisterskich na na rynku polskim wyrażającego bunt i sprzeciw przekształcił ści Maksa Bereskiego można Wydziale Sztuk Pięknych i zagranicznym. Projektant się w sposób na życie i pracę. Artysta określa zauważyć, że choć obserwu- Uniwersytetu im. Mikołaja sam siebie entuzjastą kinematografii i „cho- jemy zanik intelektualnego graficzny, ilustrator, dzącą encyklopedią filmową”. Udało mu się wymiaru kultury, to mło- Kopernika w Toruniu na odwiedzający festiwale z powodzeniem połączyć pasję designerską demu pokoleniu artystów kierunku Intermediów filmowe miłośnik plakatu z filmową, co znajdowało potwierdzenie udaje się bez problemu połą- i Multimediów. Entuzjasta i plastyki. C.K. w opiniach jego profesorów, od których czę- czyć tradycję polskiej szkoły kina, nałogowy kinoman, sto słyszał, że jego styl jest „plakatowy”. Jak plakatu i możliwości, jakie który łączy pasję designerską facebook.com/plakiatDesign jednak połączyć bunt z tradycją polskiego oferują twórcom nowe media. z miłością do „ruchomego instagram.com/plakiat plakatu? Okazuje się, że to, co artyści typu obrazu”. Twórca projektu behance.net/plakiat

Fot. Milena Tomkiewicz Proj. Maks Bereski Maks Proj. Fot. Milena Tomkiewicz Maks Bereski czerpią z tradycji, to przede Cezary Kruk Bereski (x4) Maks Proj.

90 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 91 RECENZJE

Jean Claude Carrière „Szorstkie wino” Wydawnictwo Drzewo Babel, 2017 Sceny z życia dyby zapytać o Piękność dnia, Dantona czy Blaszany bębenek, Wspomnienia z dzieciństwa wybitnego padłyby nazwiska reżyserów tych filmów: Luisa Buñuela, Andrzeja scenarzysty, które dowodzą, jak ważne GWajdy i Volkera Schlöndorffa. Mam wąt- pliwości, czy równie szybko wymieniono jest pielęgnowanie w sobie uważności by tego, który stworzył scenariusze do wspo- mnianych produkcji. Nie bez przyczyny i wrażliwości dziecka. zawód scenarzysty nazywany jest zawo- dem pokory. w jednym człowieku może Na szczęście Amerykańska Akademia współistnieć łagodność Filmowa doceniła człowieka, który pomógł wobec wnuka i okrucień- zaistnieć kilkudziesięciu obrazom na wiel- stwo kłusownika. kim ekranie. Myślę o laureacie Oscara za Uruchamiając prywatny całokształt twórczości – Jeanie Claudzie wehikuł czasu, przywołuje Carrière. chwile, kiedy intuicyjnie W „Szorstkim winie” wybitny scenarzy- odkrywa siłę obrazu. Jako sta opisuje swoje dzieciństwo. Patrzymy mały chłopiec rysuje anty- na rzeczywistość lat 30. i 40. z perspek- nazistowskie karykatury, „na tywy osiemdziesięciolatka, który ożywia których Hitlera kłują w tyłek stopklatki pamięci. Zabiera nas na połu- bagnety Stalina”. To one dnie Francji, do domu, w którym nie było wywołują żywe reakcje wśród żadnej książki oprócz książeczek do nabo- kolegów. Ogromne emocje żeństwa. Poznajemy wiejskie nauczycielki, rodzą się podczas pierwszych które „wręczają mu klucz do świata”, ucząc seansów w kinie. Po filmie pisania i czytania. Francuz przywołuje Bicie serca Carrière pisze list konkretne obrazy, odtwarza też zapamię- miłosny do Danielle Dar- tane dźwięki – terkot maszyny Singera czy rieux. 40 lat później, kiedy chrzęst korby, którą wyciągało się wiadro spotykają się na płaszczyź- ze studni. Wracamy do świata, którego już nie zawodowej, pyta aktorkę, nie ma – czasów rzemiennej dyscypliny czy pamięta tamtą przesyłkę. wiszącej w izbie i dzbanów, którymi dono- Fragmenty dziecięcej uważ- szono wodę. Narrator stara się uchwycić ności zostają w nim. Laureat moment, kiedy przeszedł z niedoboru do Oscara wspomina spotka- rzeczywistości nadmiaru. Bardzo precy- nia z Buñuelem, podczas któ- zyjnie umiejscawia kres dzieciństwa – to rych obserwowali zminiatu- moment, kiedy ogląda okrucieństwa wojny. ryzowany świat, czyli życie Niewinność czasu dojrzewania miesza owadów. Hiszpański reżyser się tu z bezwzględnością życia. Jedno- złapać ich rytm. To trochę jak zderzenie mawiał: „mucha to cudo”. cześnie to, co przynosi los, akceptuje się widza – przyzwyczajonego do efektów spe- Kiedy czyta się „Szorstkie wino”, automa- z pokorą. Jak pisze Carrière: „Śmierć przyj- cjalnych – z kinem medytacyjnym. Prze- tycznie przeszukuje się zakamarki własnej muje się w milczeniu. Trzeba zachować bodźcowana głowa musi zwolnić. Kiedy już pamięci. Zawód scenarzysty polega prze- siły do życia”. to zrobi, dostaje nagrodę za cierpliwość. cież na budowaniu wspólnoty doświad- Ta książka ma w sobie coś charaktery- Jest w tej opowieści sporo poezji codzien- czeń. Chodzi o takie opowiedzenie historii, stycznego dla opowieści starszych ludzi. ności pomieszanej z twardością wiejskiego w której każdy odnajdzie fragmenty siebie. Historie skręcają w różne strony, mean- życia. Wymowne są krótkie zdania, np. drują niemal jak rzeki z przeszłości. Przy- „Każdy wieśniak potrafi zabijać”. Carrière Weronika

Fot. Wydawnictwo Drzewo Babel znaję, że potrzebowałam trochę czasu, aby wspomina swojego dziadka. Pokazuje, że Wawrzkowicz-Nasternak

92 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 RECENZJE Dzieje „warsztatowców”

„W kręgu neoawangardy. Warsztat Formy Filmowej / In the neo-avant- To formacja, która wywarła garde circle. The Workshop of the Film Form” decydujący wpływ na polską Pod red. Marzeny Bomanowskiej i Alicji Cichowicz sztukę lat 70. i kolejnych Kim jesteś reżyserze? Muzeum Kinematografii, 2017 dekad XX wieku.

By stać się dobrym filmowcem, arsztat Formy Filmowej powstał skończyli historię sztuki na UMK w Toruniu, lizę jej fenomenu i znaczenia dla współczesno- w Szkole Filmowej w Łodzi dali się też poznać jako członkowie działającej ści: artykuły i eseje Alicji Cichowicz, Ryszarda warto najpierw poznać samego jako Koło Naukowe studentów tam grupy fotograficznej Zero-61. W działaniach W. Kluszczyńskiego, Bożenny Stokłosy, Lecha i absolwentów z Wydziałów Warsztatu uczestniczyli też znani dziś twórcy: Lechowicza. Szczególnie cenne i interesujące są siebie. Mocna psychika to klucz WReżyserii i Operatorskiego. Uczestnicy grupy Marek Koterski, Tadeusz Junak, Andrzej Barań- wypowiedzi twórców związanych z Warsztatem: działającej w latach 1970-77 zainteresowani byli ski, Zbigniew Rybczyński, Ryszard Lenczewski. Rybczyńskiego, Barańskiego, Koterskiego, Len- do reżyserii. badaniem języka i formy, traktowanych jako Późniejsza twórczość reżyserska wielu byłych czewskiego, a także teksty Józefa Robakowskiego, istota sztuki filmowej. W artystycznych dokona- „warsztatowców” z pewnością została nazna- Janusza Połoma i Zbigniewa Wichłacza, napi- i osobistego. Zmusza nad sobą i relacją z drugim człowiekiem, niach zbliżali się do sztuki konceptualnej. Intere- czona myśleniem o swoistości formy filmowej. sane ze współczesnej perspektywy. do pracy nad sobą. który często myśli inaczej. Współpraca sowały ich fotografia, film i raczkujące wówczas Monografia grupy jest doskonałą książką Do polsko-angielskiej książki dołączona Przez większość psy- to po talencie najważniejsza umiejętność wideo. Grupa miała charakter otwarty, inicjato- o wąskim, ale w swoim czasie bardzo znanym została płyta DVD zawierająca wybrane filmy chologów, samoreali- w tym zawodzie. Trzeba lubić i doceniać rami byli: Józef Robakowski, Wojciech Bruszew- i docenianym w świecie epizodzie z dziejów „warsztatowców”. zacja uważana jest za ludzi. Najpierw jednak trzeba polubić siebie. ski, Antoni Mikołajczyk, Paweł Kwiek, Andrzej polskiej sztuki nie tylko filmowej. Otrzymu-

etap w rozwoju każ- Aksinowicz twierdzi, że to właśnie mocna Różycki, Ryszard Waśko. Niektórzy wcześniej jemy w niej zarówno historię grupy, jak też ana- Mieczysław Kuźmicki Fot. Materiały prasowe dego człowieka, który psychika, a nie najlepsze pomysły, pozwa- w końcu odkrywa lają zostać reżyserem. Dlatego psychologia swoje właściwe miej- powinna być obowiązkowym przedmiotem sce na świecie. Czym na wydziałach reżyserii. A nie jest. jest zatem samoreali- Dlaczego ktoś w ogóle decyduje się na zacja filmowa? to, żeby iść tą drogą i zostać filmowcem? Konrad Aksinowicz Może w ten sposób rekompensuje sobie w swojej książce pisze, własne deficyty? Cierpienie staje się wtedy że pierwszym krokiem motorem do tworzenia, jak w przypadku tej samorealizacji jest szwedzkiej reżyserki i artystki Anny Odell poznanie samego sie- (Zjazd absolwentów). A może ważniejsza bie. Dopiero później w tworzeniu jest codzienna i uważna obser- można stać się dobrym wacja świata. Jak Adam Driver, kierowca filmowcem. Dla- autobusu w filmie Paterson Jima Jarmu- tego najważniejszym scha. Warto dowiedzieć się o sobie więcej. aspektem drogi arty- Jeżeli ktoś chciałby poznać głębiej swoje stycznej jesteśmy my motywacje, Aksinowicz proponuje reżyse- Konrad Aksinowicz sami. Jeśli nie znamy siebie, nie będziemy rom ćwiczenie terapeutyczne z serialami. „Samorealizacja filmowa” potrafili odpowiednio zdefiniować celu, do Jednak nie chodzi o ich oglądanie. Warto Wydawnictwo Wojciech Marzec, którego dążymy. Trzeba jednak wiedzieć, napisać jeden odcinek serialu ze swojego 2017 że proces nauki oraz poznawania siebie życia. A potem zrozumieć ten odcinek. i innych, z natury przebiega w dysharmonii Moment, w którym się znajdujemy. To z otoczeniem. Dlatego często bywa bole- pozwoli odnaleźć nasze tu i teraz. Trzeba ze amorealizacja według hierarchii sny. Największą jasność odnośnie naszych sobą porozmawiać. Kim jest ten serialowy psychologa Abrahama Maslowa potrzeb zdobywamy, gdy nie zostają one bohater? Ile ma lat? Czym się zajmuje? Co jest jedną z najwyżej postawionych zaspokojone. Swoje granice poznajemy, robi, a co chciałby robić w życiu? Czego potrzeb człowieka. To poczucie gdy zostają naruszone. A charakter i głę- się boi? Z jakim problemem się boryka? Swykorzystywania wewnętrznych moż- bię naszych uczuć, gdy tracimy grunt pod Kto lub co przeszkadza mu w jego roz- liwości. Osiąganie celów i kontrola nad nogami. Jednak dzięki temu stajemy się wiązaniu? Pytanie, jak wyglądałby taki własnym życiem. Poznanie wolności mądrzejsi. W ten sposób zdobywamy też serial o Tobie? i niezależności, które odcinają od ocen zdolność empatii i uczymy się akceptować

Fot. Wydawnictwo Wojciech Marzec Fot. Wydawnictwo Wojciech innych osób. Dotyczy życia zawodowego innych ludzi. Bo zawód reżysera to praca Martyna Harland

94 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 RECENZJE

Reżyser też człowiek

sza Majewskiego, Agnieszki Holland. Jak Trzeci tom spotkań z artystami można domniemywać, Basia od dziecka znajdowała się w świecie filmu i literatury. polskiego kina. Pasjonujące rozmowy, Teraz z tego wieloletniego przesiąknięcia kinem korzysta (tryptyk dedykuje ojcu). fascynujący ludzie i wielka kultura Pisze o artystach, których osobiście zna, z którymi mogła wielokrotnie rozmawiać, literacka autorki książki. z wieloma z nich pozostaje w przyjaźni. Co ułatwia, ale i utrudnia pisanie, Hollen- Barbara Hollender także nominowana do Nike, czego i Hollen- der potrafi bowiem wspaniale podzielić się „Od Munka do Maślony” der z całego serca życzę. swoim zachwytem, ale jednocześnie przy Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2017 Dostała ona od losu swego rodzaju ocenie dorobku artystycznego bliskich osób „bonusy”, by uprawiać właśnie tego typu nie stosuje taryfy ulgowej, umie o niepowo- literaturę. Jej mama, Barbara Seidler, to kla- dzeniach napisać z dużą kulturą, a zarazem pierwszym tomie tryptyku syk polskiego reportażu, a ojciec Wilhelm zrozumieniem. Basia kocha kino, uwielbia poświęconego polskim reży- Hollender – ikona rodzimej kinematogra- filmowców, cieszy się ich sukcesami, prze- serom filmów fabularnych, fii, kierownik produkcji wielu znakomitych żywa porażki. To rzadkość wśród kryty- zatytułowanym „Od Wajdy filmów, m.in. Andrzeja Munka, Jerzego ków. Hollender swą postawą zaświadcza, że Wdo Komasy”, Barbara Hollender pomie- Hoffmana, Wojciecha Jerzego Hasa, Janu- takie przypadki są możliwe. Bo bohaterami ściła opowieści o 30 artystach, w drugim jej esejów są nie tylko inte- „Od Kutza do Czekaja” – o 25, a w trzecim resujący artyści, ale i warto- „Od Munka do Maślony”, który ukazał się ściowi ludzie, w których życiu pod koniec minionego roku – o kolejnych codziennym zdarzają się – tak 25. Mam nadzieję, że autorka przekształci jak w naszym – obok momen- tryptyk w tetralogię, wszak zostało jeszcze tów wspaniałych, chwile sła- do „opowiedzenia” wielu godnych reżyse- bości. rów. Jest nawet ku temu okolicznościowy „Jeżeli film nie angażuje pretekst, obchodzimy w tym roku stule- widza emocjonalnie, nie cie odzyskania niepodległości, więc może mamy do czynienia z praw- w czwartym tomie znalazłoby się 20 arty- dziwą sztuką”. I kto to mówi? stów, dając w sumie „setkę”. Proponuję „Od Nie, nie „romantyczny” Polańskiego do ….” (kilka interesujących Wajda, a „racjonalny” Munk, debiutów znajduje się w produkcji, więc nie od którego trzeci tom się będzie problemu). zaczyna („Jedno z pierwszych Tryptyk Hollender to nie tylko trzy zna- wspomnień, jakie zostało we komite książki filmowe, ale i wysokiej klasy mnie z dzieciństwa: mój ojciec literatura sensu stricto. Pierwsze dwa tomy w drzwiach mieszkania mówi: pochłonąłem jednym tchem, trzeci dawko- »Andrzej nie żyje«. Do dziś wałem – po dwa rozdziały na wieczór – by na mam przed oczami jego twarz: dłużej starczyło. Autorka posiada świetne kompletnie białą, jakby odpły- pióro, jej eseje o reżyserach i ich filmach czyta nęła z niej cała krew” – pisze się jak najbardziej zajmujące opowiadania. Hollender). Książkę kończy Wydaje się, że pośród naszych krytyków tak konstatacja Maślony: „Kino to potrafi pisać tylko Tadeusz Lubelski, nota- życie”. A życie – jak wiemy – to bene którego „Historia niebyła kina PRL” śmiertelna choroba… przed pięciu laty dostała nie tylko Nagrodę

Fot. Materiały prasowe Prószyński i S-kaFot. Materiały prasowe Prószyński Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, ale była Jerzy Armata

96 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 IN MEMORIAM

W początkach pracy młodziutka asy- Alina Faflik stentka zaledwie trzech montażystów, któ- rych zatrudniał nowy Wydział, siedziała za Maciej Kijowski wysłużonymi stołami montażowymi niemieckiej marki UFA od wczesnego rana do późnej nocy (czego nie sposób było pogodzić z rozpoczętymi studiami praw- Operator zawodowiec niczymi…) i uczyła się klejenia kosztownej taśmy filmowej w taki sposób, żeby jej nie Pracował jako operator kamery lub autor zdjęć przy produkcjach uszkodzić. „Dawniej montaż był przygodą, bo należało skleić scenę raz a dobrze. Nie największych mistrzów polskiego kina: Kawalerowicza, Kutza, to, co teraz, kiedy elektronika pozwala na dowolną ilość wariantów bez narażania Wajdy, Żuławskiego. Równie dobrze czuł się w stylistyce materiału na straty” – mówiła, będąc już na emeryturze. rozbuchanej wizualnie, jak i kameralnych, prostych opowieściach. Pierwszym reżyserem, z którym zetknęła się w montażowni był Antoni Bohdziewicz. Był wieloletnim członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Montował swój film Za wami pójdą inni… Chociaż mu w tym pomogła i uporządko- marły w wieku 82 lat opera- wała jego małe „archiwum” z taśmami, wró- tor Maciej Kijowski urodził się żył jej raczej karierę aktorki. Ona jednak 1 stycznia 1935 roku w miejscowo- została „na montażu”. Przy Ulicy Granicznej ści Bereźno leżącej dziś na Biało- nauczyła się sporządzać listę montażową Zrusi. Należał do pokaźnej liczby filmow- i poznała Aleksandra Forda. To Faflik wraz ców wywodzących się z przedwojennych z Mirosławą Garlicką montowała później kresów – głównie Wilna, Lwowa. Dopiero Krzyżaków tego samego reżysera, który od czasu późnego PRL-u artyści ci mogli dostarczał materiały nakręcone tak logicz- opowiadać o swym pochodzeniu. Maciej nie, że same podsuwały miejsca cięć. Kijowski ukończył Wydział Operatorski Wcześniej miała wiele do zawdzięczenia Szkoły Filmowej w Łodzi w 1959, w okre- Alina Faflik montażyście z bogatym, jeszcze przed- sie sukcesów polskiego kina po przełomie wojennym, dorobkiem – Czesławowi politycznym w 1956 roku. Kariery rozpo- Raniszewskiemu. Pochylona z nim nad czynali wówczas późniejsi mistrzowie rodzi- Prezent od życia taśmami m.in. Zamachu Jerzego Passen- mej kinematografii. Pierwsze prace opera- dorfera, dowiedziała się, jak w stosach torskie Kijowski jako student zrealizował ujęć nie zagubić istoty montażu danego przy kilku etiudach swoich kolegów. Najgło- Zmarła 27 grudnia Alina Faflik trochę filmu. Kiedy Raniszewski ciężko zachoro- śniejszą z nich był klasyczny już i dziś kul- wał, dokończyła montaż Głosu z tamtego towy utwór – Dwaj ludzie z szafą Romana przez przypadek została montażystką. świata uwielbianego przez nią Stanisława Polańskiego. Różewicza, a potem już od początku mon- Dorobek twórczy Macieja Kijowskiego Kilka lat temu wyznała na naszych towała trzy inne obrazy tego reżysera, obejmuje ponad 50 filmów i seriali. W latach m.in. znakomite Drzwi w murze. 60. i 70. ubiegłego wieku artysta pracował łamach, że niczego piękniejszego nie Na dorobek twórczy Aliny Faflik jako jako operator kamery i współpracownik samodzielnej montażystki składa się 65 operatora przy filmach tworzonych przez mogła dostać od życia. filmów i seriali. Są wśród nich dzieła tak wybitnych reżyserów: Kazimierza Kutza Maciej Kijowski głośne, jak złożony tylko z długich ujęć (co (Tarpany, Milczenie, Sól ziemi czarnej), yła jedną z ostatnich osób, które powstaje film, ale bakcyla kina nie połknęła. było dla niej nowością) Walkower Jerzego Andrzeja Wajdy (Wszystko na sprzedaż), rozpoczynały przygodę z filmem Po maturze też potrzebowała pieniędzy. Skolimowskiego, Pan Wołodyjowski Jerzego Jerzego Kawalerowicza (Matka Joanna od artystyczny oraz z tymi, którzy realizowali młodych adeptów X Muzy, którym impo- u boku współtwórców polskiej I właśnie wtedy przypadek przesądził o jej Hoffmana,Lalka i Cudzoziemka Ryszarda Aniołów) czy Andrzeja Żuławskiego (Trze- wspomniane obrazy gatunkowe, pełniące nował modny wówczas rozbuchany styl kinematografii powojennej: Boh- przyszłości. Na ulicy spotkała kierownika Bera, Nie ma róży bez ognia Stanisława cia część nocy). Brał także udział w reali- rolę kina popularnego. Potrafił dopasować wizualny. Kijowski nieustannie pracował Bdziewicza, Forda, Jakubowskiej. Dla Aliny produkcji Ostatniego etapu, Mieczysława Barei czy Wizja lokalna 1901 Filipa Bajona. zacji ówczesnych filmów gatunkowych – się do wymagań reżyserów o odmiennych później przy dużych produkcjach filmo- Faflik przygoda zaczęła się 70 lat temu, Wajnbergera. Ten zdradził jej, że jest wolne W 1989 roku zakończyła karierę komedią komedii, kryminałów i obrazów wojennych, metodach pracy. wych i telewizyjnych. Robił także zdję- wcale nie od montażu, lecz statystowania miejsce w nowopowstałym Wydziale Mon- Krzysztofa Nowaka Co lubią tygrysy. „Mon- m.in. Smarkuli i Przerwanego lotu Leonarda Tym założeniom twórczym Maciej cia do kameralnych obrazów Andrzeja w Ostatnim etapie Wandy Jakubowskiej. tażu łódzkiej Wytwórni Filmów Fabular- taż filmów (…) mnie absolutnie zafascyno- Buczkowskiego, Pięciu Pawła Komorow- Kijowski pozostał wierny do czasu debiutu Kondratiuka (Wrzeciono czasu, Słoneczny 18-latka, jeszcze przed maturą, chciała sobie nych. Mimo iż – jak przyznała po latach wał i dał wiele satysfakcji” – przyznała kilka skiego, Dancingu w kwaterze Hitlera Jana pełnometrażowego, jako samodzielny autor zegar). Jego ostatnią pozycją w filmografii dorobić, aby wspomóc matkę, która nie w naszym „Magazynie…” – nie wiedziała, lat temu na łamach „Magazynu…”. Alina Batorego, Dzięcioła Jerzego Gruzy. Można zdjęć, przy realizacji Diabła Andrzeja pozostał serial Plebania realizowany dla żałowała grosza na wykształcenie jedy- co to jest montaż filmowy, w styczniu 1949 Faflik była wieloletnią członkinią Stowa- więc powiedzieć, że wtedy ukształtował Żuławskiego w 1973 roku. Ten kontro- TVP (2000-2011), w którym czuwał ope- naczki, choć w trudnym okresie powo- roku poszła do WFF i… przepracowała rzyszenia Filmowców Polskich. się styl twórczości Macieja Kijowskiego. wersyjny film nie został wówczas dopusz- ratorsko nad znaczną częścią odcinków. jennym w domu się nie przelewało. Na w niej 40 lat! „Tworzyliśmy tam jedną wielką Łączył współpracę z wybitnymi reżyse- czony do rozpowszechniania w kinach, Fot. SFP planie w Oświęcimiu Alina zobaczyła, jak rodzinę” – wspominała. Andrzej Bukowiecki rami, których filmy cechował osobisty styl ale stał się punktem odniesienia dla tych Mirosław Winiarczyk SF Kadr Pajchel/Licencja Fot. Renata

98 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 99 IN MEMORIAM varia

O Łodzi filmowej w sieci listopada zmarł we Wrocławiu Usług Filmowych. Jest autorem blisko 28Edward Kalisz (66 l.), aktor fil- 150 obrazów, głównie o tematyce histo- uzeum Kinematografii w Łodzi Bezpieczny przedszkolak mowy, telewizyjny i teatralny. Był absol- rycznej i patriotycznej, w tym takich ty- Muruchomiło serwis „Rozmowy wentem Wydziału Lalkarskiego PWST tułów, jak Virtuti Militari, Order Or- o HollyŁodzi”. To projekt realizowany w drodze do kina w Krakowie (filia we Wrocławiu). W la- ła Białego, Z dziejów twierdzy Jasna Gó- przez Muzeum oraz Katedrę Mediów tach 1977-1978 występował w Te- ra. Zrealizował też wiele dokumentów, i Kultury Audiowizualnej UŁ. Portal owe Horyzonty Edukacji Filmowej, program Stowa- atrze Dramatycznym w Białymstoku, podróżując po całym świecie, m.in. Li- przygotowali byli pracownicy mery- Nrzyszenia Nowe Horyzonty dla dzieci i młodzieży, a od 1992 do 1997 w Teatrze Muzycz- ban, Z podróży po Syrii, W państwie In- toryczni Muzeum Kinematogra- w styczniu w Warszawie wręczył swoim najmłodszym nym – Operetce Wrocławskiej. Od ro- ków, Wizyta nad Tybrem, Kalifornia. fii w Łodzi, a także doktoranci oraz widzom odblaskowe kamizelki. Bezpłatne bezrękaw- ku 2011 grał na scenie Wrocławskiego Edmund Zbigniew Szaniawski był wie- studenci Katedry Mediów i Kultury niki dla swoich podopiecznych mogą otrzymać także Teatru Współczesnego. W 1981 został lokrotnie nagradzany za swoje filmy, Audiowizualnej UŁ. Autorzy przepro- te warszawskie przedszkola, które nie uczestniczą na co laureatem Brązowej Iglicy oraz dwu- m.in. Nagrodą Szefa Kinematografii wadzili i opracowali cykl 20 wywiadów dzień w programie. Chętni mogą się zgłaszać, poda- krotnie (w 1983 i 1984) Srebrnej Igli- w dziedzinie dokumentu czy dwukrot- z filmowcami i pracownikami łódzkich jąc nazwę przedszkola, adres do wysyłki i liczbę dzieci Przedszkolaki cy. Najczęściej pojawiał się na szklanym nie Nagrodą II stopnia Ministra Obro- instytucji filmowych. Wśród rozmów- w grupie na adres: [email protected]. Kami- w drodze do ekranie, głównie w rolach epizodycz- ny Narodowej. Był wieloletnim człon- ców znaleźli się m.in. Piotr Dzięcioł, zelki dla warszawskich przedszkolaków zostały wypro- warszawskiego nych, przede wszystkim w serialach re- kiem Stowarzyszenia Filmowców Pol- Jerzy Hoffman, Jan Jakub Kolski, Sta- dukowane dzięki dofinansowaniu Urzędu Miasta st. kina Muranów alizowanych w Warszawie i we Wrocła- skich. nisław Lenartowicz, Juliusz Machulski, Warszawy i PISF. wiu, w tym w Samym życiu, Fali zbrod- Janusz Majewski, Daniel Szczechura ni, Świecie według Kiepskich, Pierwszej i Tadeusz Wilkosz. Celem projektu miłości, Głębokiej wodzie, Prawie Aga- stycznia zmarł w Warszawie było sprawdzenie, jak w rzeczywi- ty, Wojennych dziewczynach, a ostatnio 16 Lech Stejgwiłło-Laudański stości funkcjonowała tzw. HollyŁódź Na 25. jubileuszowym Ogólno- W roku 2016 prawie 11 tys. z literaturą i filmem dla dzieci, w emitowanym właśnie drugim sezonie (86 l.), operator dźwięku. Był absol- oraz na ile filmowa tradycja miasta polskim Festiwalu Sztuki Fil- młodych widzów obejrzało a „małaKIKA” jest propozycją Kolejny historyczny Belfra. Na srebrnym ekranie pojawił się wentem Wydziału Elektrycznego na jest nadal żywa. Ramy czasowe pro- mowej „Prowincjonalia 2018” europejskie filmy w kinach dla najmłodszych, którzy czę- serial TVP m.in. w filmie W dół kolorowym wzgó- Politechnice Warszawskiej. Pracę za- jektu mieszczą się między rokiem 1945, we Wrześni, ulubieniec publicz- Agrafka i KIKA w ramach sto po raz pierwszy odwiedzają rzem Przemysława Wojcieszka, Funda- wodową zaczynał jako asystent ope- kiedy do Łodzi przybywają przedstawi- ności otrzyma nagrodę hono- programów dla dzieci i mło- kino. Agrafka i KIKA prowa- o Koronie królów przyszedł cji Filipa Bajona czy w Ostatnim piętrze ratora w stołecznej Wytwórni Filmo- ciele Wytwórni Filmowej „Czołówka”, rową za dorobek artystyczny dzieży. Akademia Filmowa dzone są przez Fundację Wspie- Pczas na kolejny serial histo- Tadeusza Króla. wej „Czołówka”. Potem przeniósł się do by tworzyć podwaliny powojennego życia. Odbędzie się retrospek- Kino z Klasą to program dla rania Kultury Filmowej Cyrk ryczny Telewizji Polskiej. Trwają Zakładu Produkcji Filmów Telewizyj- przemysłu kinematograficznego w Pol- tywa twórczości aktora i spo- szkół, w którym bierze udział Edison, która realizuje liczne prace na planie sagi rodzinnej nych (później Centralna Wytwórnia sce, a 1998, w którym przystąpiono do tkanie z nim. Nagroda zostanie ponad 1500 uczniów. „Czy- programy upowszechniające zatytułowanej Drogi wolności. grudnia zmarła w Łodzi Krysty- Programów i Filmów Telewizyjnych likwidacji Łódzkiego Centrum Filmo- wręczona 21 lutego po projekcji tamy i Oglądamy w Agrafce” kulturę filmową. Serial ma opowiadać o losach 30 na Szczęsna (93 l.), kierownicz- „Poltel”), gdzie był zatrudniony jako wego. Do każdej rozmowy sporządzony wyprodukowanego przez Studio to coniedzielne spotkania trzech sióstr. Akcja rozgrywać ka produkcji. Swoje zawodowe życie operator dźwięku. Współpracował tak- został wykaz kluczowych tematów, Munka-SFP filmu krótkometra- związała z Wytwórnią Filmów Oświa- że z Wytwórnią Filmów Dokumen- w oparciu o który jej audiowizualna żowego Ja i mój tata Aleksan- towych w Łodzi. Pośród dziesiątek ty- talnych w Warszawie oraz Wytwórnią rejestracja została podzielona na czę- dra Pietrzaka, w którym laureat tułów, których produkcją kierowała, Filmów Oświatowych w Łodzi. Efekty ści. Dzięki temu użytkownik serwisu Honorowego Jańcia Wodnika znajdują się przede wszystkim doku- jego doskonałego warsztatu możemy może dotrzeć do interesujących go wystąpił w roli taty. Jagoda Szelc z Paszportem „Polityki” menty, chociaż zdarzały się też fabuły usłyszeć w ponad 300 dokumentach, fragmentów wywiadów. Ponadto na telewizyjne czy animacje. W dorobku obrazach oświatowych i reportażach. stronie można obejrzeć 10 krótkich fil- eżyserka została nagrodzona ma filmy takich twórców, jak Stanisław Współpracował z wieloma cenionymi mów, w których zestawione zostały ze Agrafka i KIKA Jagoda Szelc R„za niezależność, świeżość Janicki, Andrzej Barański (jego niezwy- dokumentalistami, ale też z twórcami sobą wypowiedzi różnych rozmówców spojrzenia, artystyczną konse- kłe krótkie obrazy animowane, zreali- bardziej związanymi z fabułą, jak To- odnoszące się do tego samego zagad- z Europa Cinemas kwencję i wyjątkowo oryginalny zowane techniką kombinowaną), Hen- masz Wiszniewski czy Grzegorz Króli- nienia lub problemu. Portal dostępny Award sposób ukazania świata na krawę- ryk Dederko, Piotr Studziński, Piotr kiewicz. Lech Stejgwiłło-Laudański był jest pod adresem: www.hollylodz.kino- dzi w filmie Wieża. Jasny dzień”. Szulkin. Krystyna Szczęsna była wie- wieloletnim członkiem Stowarzyszenia muzeum.pl. odczas 20. Konferencji Jagoda Szelc jest reżyserką i sce- loletnią członkinią Stowarzyszenia Fil- Filmowców Polskich. PEuropa Cinemas (24-26 narzystką (ur. 1984). Ukończyła mowców Polskich. listopada 2017), organizacji grafikę na Akademii Sztuk Pięk- Honorowy Jańcio zrzeszającej 1126 kin z 43 kra- nych we Wrocławiu, a w ubiegłym lutego zmarł w Warszawie Woj- Wodnik dla Krzysztofa jów, Agnieszka i Bogdan Baliccy roku Wydział Reżyserii Filmowej stycznia zmarł w Warszawie 1ciech Wójcik (75 l.), ceniony reży- reprezentujący krakowskie kina i Telewizyjnej PWSFTviT w Łodzi. 6Edmund Zbigniew Szaniawski ser oraz scenarzysta filmowy i telewi- Kowalewskiego Agrafka i KIKA odebrali z rąk Jest autorką 10 etiud fabular- (95 l.), reżyser i scenarzysta filmów do- zyjny, wieloletni członek Stowarzysze- dyrektora Europa Cinemas, nych i dokumentalnych. Kręcona kumentalnych. Był absolwentem Aka- nia Filmowców Polskich. Wspomnie- egendarny Zagłoba z Ogniem i mie- Nico Simona, nagrodę za naj- w Bystrzycy Kłodzkiej na Dolnym demii Nauk Politycznych na Uniwersy- nie mu poświęcone opublikujemy Lczem Jerzego Hoffmana, dyrektor lepsze inicjatywy dla młodej Śląsku Wieża. Jasny dzień to jej tecie Warszawskim. W 1965 roku zwią- w numerze marcowym. Krzakowski z Co mi zrobisz, jak mnie widowni. Zdaniem nagradza- pełnometrażowy debiut fabularny. zał się zawodowo z Wytwórnią Filmo- złapiesz i Jan Hochwander – kierownik jących oferta programowa kra- Szelc konkurowała z Piotrem wą „Czołówka”, wcześniej zdobywając Oprac. Julia produkcji z Misia Stanisława Barei, to kowskich kin dla dzieci i mło- Domalewskim (Cicha Noc) i Paw- praktykę reżyserską m.in. w Ośrodku Michałowska tylko trzy z kilkuset niezwykłych kreacji dzieży może stanowić wzór do łem Maśloną (Atak paniki).

aktorskich Krzysztofa Kowalewskiego. budowania młodej widowni. Fot. Krystian Buczek, Leszek Zych/Polityka

100 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 101 varia

Casa Blanca z Polską Światłoczułą

statnia trasa Polski Światłoczułej w 2017 roku odbyła Osię w końcu listopada i wiodła przez Mazury. Tym razem w podróż wyruszył wielokrotnie nagradzany w kraju i za granicą dokument Casa Blanca Aleksan- dry Maciuszek. Ekipa Światłoczułej wraz z autorką filmu Casa Blanca w Zakładzie przemierzyli północno-wschodni rejon Polski, organizu- Karnym w Dublinach jąc pokazy kinowe w takich miejscach, jak Leśny Ośro- dek Edukacji Ekologicznej, dom kultury, zamek, zakład okazją do poznania ciekawych historii, co stanowi dodat- karny i budynek gimnazjum. W projekcjach i spotkaniach kową atrakcję dla uczestniczących w projekcie twórców. z reżyserką mogli wziąć udział mieszkańcy Spychowa, Podczas trasy mazurskiej gratką był np. pokaz na zamku Rucianego-Nidy, Rynu, Kętrzyna oraz osadzeni w Zakła- krzyżackim w Rynie, gdzie u schyłku XIV wieku komtu- dzie Karnym w Dublinach. Polska Światłoczuła – projekt rem był Konrad von Wallenrode, który stał się podobno Doroty Kędzierzawskiej i Arthura Reinharta – dociera jedną z inspiracji Adama Mickiewicza do napisania „Kon- z dobrym polskim kinem tam, gdzie nie ma profesjonal- rada Wallenroda”. Casa Blanca, wszędzie, gdzie była poka- nych sal i ekranów. Ekipa, przywożąc najwyższej jakości zywana, wzbudzała żywe i ciekawe dyskusje, przynosząc sprzęt projekcyjny, przygotowuje seanse często w bar- ogromną satysfakcję autorce filmowej, jak i całej podróżu- dzo nietypowych miejscach. Te oryginalne przestrzenie są jącej z nią „światłoczułej ekipie”.

inst Gravity, który odbędzie się Robert Gliński, Artur Liebhart, w dniach 11-24 maja w: Warsza- Paweł Łoziński i Dorota Żur- TVP Kultura z nową oprawą graficzną wie, Wrocławiu, Gdyni, Lubli- kowska. Dodatkową nagrodę, nie i Bydgoszczy. Inspiracją dla 5 tys. złotych, przyzna publicz- 2018 roku TVP Kultura w dwudziestoleciu międzywojen- a także polskie gwiazdy światowego tematu jest przypadające na ność w głosowaniu na stronie Wodświeżyła szatę graficzną nym konstruktywizmu polskiego. formatu, jak Pola Negri czy kompo- 2018 rok stulecie odzyskania konkursu. Uroczyste wręczenie kanału. Oprawę inspirowaną sztuką Motywem łączącym dotychcza- zytor Karol Szymanowski. Literaturę przez Polskę niepodległości. nagród nastąpi 19 maja, podczas początków niepodległej Polski stwo- sową i nową oprawę kanału są reprezentuje Julian Tuwim, a sztuki W ramach konkursu profesjo- FFMDAG. Zgłoszenia są przyj- rzyła artystka Julia Mirny, a towa- kolaże i animacje oparte na wycię- wizualne – Mieczysław Szczuka, naliści i amatorzy mogą nadsy- mowane do 31 marca za pośred- rzyszącą obrazom muzykę – kom- tych zdjęciach głów różnych postaci. czołowy przedstawiciel polskiej łać krótkie dokumenty o tym, co nictwem strony: www.odcienie- pozytor i dyrygent Ignacy Zalewski. W nowej odsłonie graficznej będą awangardy wczesnych lat 20. Razem oznacza dla nich wolność. Ich wolnosci.pl. Charakterystyczne malowane ele- to twarze ikon polskiej kultury lat z wejściem oprawy antenowej na minimalna długość to minuta, menty, czcionka i wzory w pastelo- 20. ubiegłego wieku. Znaleźli się 100-lecie odzyskania przez Polskę a maksymalna – 30 minut. Prace Oprac. Beata wych kolorach zostały zastąpione wśród nich ulubieńcy publiczno- niepodległości, nową szatę graficzną oceniać będzie jury w składzie: Poprawa wyrazistymi, geometrycznymi for- ści, jak Eugeniusz Bodo, Zula Pogo- otrzyma także strona internetowa mami, nawiązującymi do sławnego rzelska czy Aleksander Żabczyński, kanału. Kalendarz imprez – luty 2018 SPROSTOWANIE W ubiegłorocznym numerze się będzie na przestrzeni kilku- Radosław Śmigulski ministrowi przez komisję kon- Wygraj „Odcienie 19. Och! Film Festiwal 25. Ogólnopolski Festiwal listopadowym „Magazynu dziesięciu lat, a wątki historyczne kursową. Nowy dyrektor jest Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” Filmowego” w tekście mają splatać się z dziejami głów- nowym dyrektorem absolwentem Wydziału Prawa wolności” Łowicz, 27 stycznia – 25 lutego Jacka Fuksiewicza „Jak nych bohaterów, którzy walczyli i Administracji UW. W ostatnich www.lok.art.pl Września, 21-24 lutego obronić europejskie o odzyskanie niepodległości. Pre- PISF latach pełnił obowiązki dyrek- gainst Gravity i Discovery www.prowincjonalia.com.pl kinematografie”, w zdaniu: miera zaplanowana jest na jesień grudnia Radosław Śmigulski tora Agencji Filmowej TVP, Aogłosiło konkurs krótko- 7. Mały Och! Film Festiwal „Instytuty zrzeszone 2018, w setną rocznicę odzyska- 7został powołany przez Mini- następnie dyrektora general- metrażowych filmów doku- Łowicz, 29 stycznia – 9 lutego 8. Festiwal Filmów Antydepresyjnych w EFADs wspierają nia niepodległości przez Polskę. stra Kultury i Dziedzictwa Naro- nego Syrena Films. Przez kilka mentalnych „Odcienie wol- www.lok.art.pl Relanium europejską kinematografię Producentem serialu jest spółka dowego, prof. Piotra Glińskiego, lat był związany z Totalizatorem ności”. Nagrodą jest 10 tys. Łódź, 23-25 lutego rocznie 3 milionami Drogi Wolności. W rolach głów- na stanowisko dyrektora Pol- Sportowym, gdzie pracował jako złotych. Najlepsze produkcje 21. Międzynarodowy Festiwal Filmowy www.relanium.kinobodo.pl euro…” – zamiast nych wystąpią: Julia Rosnowska, skiego Instytutu Sztuki Filmo- zastępca dyrektora ds. marke- zostaną pokazane na antenie Zoom-Zbliżenia „milionami” powinno być: „miliardami”, za co autor Paulina Gałązka i Katarzyna wej. Śmigulski był obok Izabeli tingu i sprzedaży oraz był człon- Discovery Channel i podczas Jelenia Góra, 19-25 lutego artykułu bardzo serdecznie Zawadzka. Kiszki-Hoflik jednym z dwóch kiem zarządu spółki. 15. edycji Festiwalu Filmo- www.zoomfestival.pl Oprac. B. P. przeprasza. Proj. Julia Mirny Proj. kandydatów rekomendowanych wego Millennium Docs Aga- Rys. Zbigniew Stanisławski Fot. Karolina Piejko

102 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 103 box office Imponujący rok w polskich kinach Dwa ostatnie miesiące 2017 należały do Listów do M. 3 i Gwiezdnych wojen: Ostatniego Jedi. Wraz z Botoksem znacząco wpłynęły na osiągnięcie rekordowej frekwencji w całym ubiegłym roku.

listopadzie w polskich kinach zadebiutowała trzecia część Listów do M. i nie miała sobie równych. W trakcie Wtego miesiąca film obejrzało 2 239 843 widzów, co dało wpływy przekraczające 43,5 mln złotych. Raz jeszcze świąteczna opowieść przyciągnęła tłumy przed ekrany i raz jeszcze okazało się, że widzowie lubią piosenki, które już znają. Pod koniec roku wiadomo było, że Listy do M. 3 osiągnęły lepszy wynik od dwóch poprzednich czę- ści, a na początku 2018 roku obraz prze- kroczył granicę 3 mln sprzedanych bile- tów – jako pierwszy tytuł od czasu Avatara z 2010 i pierwszy polski film od czasu Quo vadis z 2001 roku. Tomasz Oświeciński i Piotr Piotr Adamczyk i Agnieszka W listopadzie Listy do M. 3 zdominowały Stramowski w filmieBotoks , Dygant w filmieListy do M. 3, polskie kina, nie pozostawiając zbyt wiele reż. Patryk Vega reż. Tomasz Konecki miejsca innym produkcjom. Tę przepaść widać wyraźnie, kiedy spojrzymy na drugie miejsce w podsumowaniu miesiąca. Zajął je Złotych Lwów w Gdyni – która w listo- weekend grudnia do kin weszły Padding- i wpływy, ale też ceny biletów. W 2016 roku WZROST rodnych propozycji. Na znakomity wynik superbohaterski Thor: Ragnarok, przyciąga- padzie przyciągnęła 115 tys. kinomanów, ton 2 i Jumanji: Przygoda w dżungli, które kosztowały one średnio 18,58 złotych, ale zainteresowaniA polskiego kina zapracowały m.in. komedie jąc do kin 327 tys. widzów. Do Thoranależy a w grudniu kolejne 228 tys., ostatecznie wystartowały fantastycznie i potwierdzą w 2017 wskaźnik ten wyniósł już 18,95. polskimi filmami romantyczne Porady na zdrady i Po prostu jedno z najważniejszych osiągnięć roku. Od zamykając rok frekwencją sięgającą blisko ostatecznie swój sukces już w 2018 roku. Patrząc na najpopularniejsze tytuły W pierwszej dziesiątce najpopularniej- przyjaźń oraz Najlepszy, Volta i Konwój. Na październikowej premiery na film wybrało 350 tys. widzów. roku, widać kilka podobieństw do listy szych tytułów 2017 roku, obok Listów do liście znalazło się też wiele innych poważ- się blisko 690 tys., co dało mu tytuł najpo- Polska wśród z 2016. Na szczycie obu zestawień znala- M. 3 i Botoksu, znalazł się jeszcze tylko jeden nych tytułów, których wyniki cieszą szcze- pularniejszej w polskich kinach komiksowej Grudniowe najlepszych rynków zły się dwa polskie obrazy komercyjne oraz polski film. Sztukę kochania. Historię Micha- gólnie mocno. Cichą Noc obejrzało 343 tys. opowieści w 2017. Trzecie miejsce wśród porządki kinowych na świecie nowe Gwiezdne wojny. W 2017 najpopu- liny Wisłockiej obejrzało 1,804 mln widzów widzów, a nominowanego do Oscara Twojego listopadowych premier zajął Najlepszy Łuka- W grudniu frekwencja w kinach była lepsza Frekwencja w polskich kinach, kolejny rok larniejszym filmem zostały Listy do M. 3, i obraz Marii Sadowskiej zajął wysokie piąte Vincenta 366 tys. Drugą dziesiątkę otwierają sza Palkowskiego, którym zainteresowało niż w listopadzie! Tym razem hitem były z rzędu, okazała się rekordowa, a wpływy które obejrzało do końca sezonu 2,984 mln miejsce. W roku poprzednim w TOP 10 znaj- filmy mistrzów – Pokot Agnieszki Holland się w tym okresie 331 tys. widzów. Ocze- Gwiezdne wojny: Ostatni Jedi, film który przekroczyły, po raz pierwszy w historii widzów. Drugie miejsce zajął Botoks Patryka dowało się aż pięć polskich produkcji, ale (279 tys.) i Powidoki Andrzeja Wajdy (297 kiwania względem nowego filmu reżysera w dwa tygodnie po premierze 14 grud- polskiej dystrybucji po 1989 roku, miliard Vegi, który przyciągnął 2,314 mln osób. koniec końców i tutaj można dostrzec opty- tys.), ale są tutaj także familijne Tarapaty Bogów były rzecz jasna większe, ale niestety nia zachęcił do wizyty w kinie 1,826 mln złotych. W 2017 sprzedano w sumie 56,6 Trzecie miejsce przypadło Gwiezdnym mistyczną tendencję. Widać ją, porównując (304 tys.), propozycje religijne Zerwany kłos próba konfrontacji z Listami do M. 3 oka- widzów. Nie ma wątpliwości, że ta słynna mln biletów na łączną kwotę 1072,4 mld wojnom: Ostatniemu Jedi, które zoba- szeroką listę polskich kinowych przebojów (210 tys.) i Dwie korony (201 tys.), a nawet zała się nienajlepszym pomysłem. Osta- seria, to ciągle box office’owy pewniak. złotych, z czego 23,2 proc. to wpływy z fil- czyło 1,826 mln widzów i pod względem z lat 2016 i 2017. W 2016 wpływy z dystrybu- pochodzący z 2016 roku Pitbull. Niebez- tecznie obraz zgromadził blisko 700 tys. Żadna inna z grudniowych premier nie mów rodzimych (spadek 1,6 proc.). 315 wpływów obraz ten pokonał animację Gru, cji takich produkcji wyniosły 232,4 mln zło- pieczne kobiety, którego obejrzało jeszcze widzów, co na pewno pokazuje „mocne, poradziła sobie tak dobrze w tym okre- mln dolarów wpływów z polskich ekra- Dru i Minionki z nieco lepszą frekwen- tych, a frekwencja sięgnęła 12,4 mln widzów. 81 tys. widzów. I tym samym, jak w 2016, tak kinowe nogi” tej opowieści i producenci sie, ale też mało kto chciał się mierzyć nów to wynik, który na pewno zostanie cją (1,95 mln). Wszystkie te produkcje W 2017 roku wpływy na dwudziestu najpo- w 2017, Patryk Vega wprowadził do zesta- mogą mówić o sukcesie. Ale mogło być z „Gwiezdną Sagą”. Dzielnie radziły sobie zauważony przez światową branżę i tak to sprawdzone sposoby na przyciągnię- pularniejszych polskich tytułach wyniosły już wienia najpopularniejszych polskich filmów nieco lepiej. Listy do M. 3, które w grudniu obejrzało jak przed rokiem da nam miejsce wśród 20 cie widzów do kin. W 2018 roku pojawią 240,3 mln złotych, przy frekwencji 12,6 mln dwie swoje produkcje. Na rok 2018 twórca Pod koniec listopada na srebrnych ekra- jeszcze 744 tys. widzów. Świetnie poszło najlepszych rynków kinowych na świecie. się w polskich kinach: dwa filmy Patryka osób. Zainteresowanie polskim kinem rośnie! ten szykuje kolejne dwie premiery. nach dobrze wystartowała produkcja Studia również animowanym: Coco (461 tys.) Powiększa się kinowa infrastruktura, a co Vegi, kolejne Gwiezdne wojny, sequel Pla- TOP 20 najpopularniejszych filmów rodzi-

Fot. Anna Gostkowska/Vega Investments/Kino Świat Fot. Anna Gostkowska/Vega Munka-SFP Cicha Noc – głośny zdobywca i Pierwszej gwiazdce (485 tys.). W ostatni za tym idzie rośnie nie tylko frekwencja nety Singli i wiele animacji z Hollywood… mych 2017 roku to zestaw bardzo różno- Krzysztof Spór Fot. Marcin Makowski/TVN

104 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 105 box office listopad 2017 WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 LISTY DO M. 3 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT Polska 43 556 044 2 239 843 43 556 044 2 239 843 549 10.11.2017

2 THOR: RAGNAROK THOR: RAGNAROK DISNEY USA 7 086 526 327 910 14 173 310 655 834 255 25.10.2017

3 NAJLEPSZY NAJLEPSZY MÓWI SERWIS Polska 6 202 795 331 036 6 202 795 331 036 250 17.11.2017

4 LIGA THE JUSTICE LEAGUE WARNER USA 4 935 232 230 712 4 935 232 230 712 209 17.11.2017 SPRAWIEDLIWOŚCI PART ONE

5 COCO COCO DISNEY USA 3 865 346 197 115 3 865 346 197 115 274 24.11.2017 ZNAJDŹ NAS 6 ZŁE MAMUŚKI 2: JAK A BAD MOM'S MONOLITH USA/Chiny 3 678 368 182 559 3 732 365 185 710 170 03.11.2017 PRZETRWAĆ ŚWIĘTA CHRISTMAS

7 EMOTKI. FILM THE EMOJI MOVIE UIP USA 3 055 866 170 590 11 650 304 622 611 199 13.10.2017 ADRES

8 MORDERSTWO W MURDER ON THE IMPERIAL USA/Wlk. Brytania/ 2 699 588 139 578 2 699 588 139 578 133 24.11.2017 Krakowskie Przedmieście 21/23 ORIENT EXPRESSIE ORIENT EXPRESS CINEPIX Malta/Kanada Warszawa

9 BOTOKS BOTOKS KINO ŚWIAT Polska 2 179 565 100 559 47 714 238 2 312 316 487 29.09.2017 REZERWACJA BILETÓW 10 CICHA NOC CICHA NOC FORUM FILM Polska 2 162 610 115 581 2 162 610 115 581 195 24.11.2017 [email protected] 79 421 940 4 035 483

11 MIĘDZY NAMI THE LITTLE VAMPIRE 3D KINO ŚWIAT Niemcy/Wlk. 1 595 867 85 680 2 586 196 134 738 151 27.10.2017 WAMPIRAMI Brytania/Dania/ ZAPRASZAMY Holandia tanie poniedziałki — bilet 12 zł 12 POTWORNA RODZINKA MONSTER FAMILY MONOLITH Niemcy/Wlk. 1 521 820 86 322 4 154 107 225 583 171 20.10.2017 wtorek — piątek do 17:00 Brytania bilet normalny —17 zł 13 MOTHER! MOTHER! UIP USA 1 424 458 73 727 1 424 458 73 727 100 03.11.2017 bilet ulgowy — 14 zł 14 TWÓJ VINCENT TWÓJ VINCENT NEXT FILM Wlk. Brytania/ 1 417 170 91 532 5 512 667 340 578 176 06.10.2017 Polska piątek od 17:00 — niedziela 15 BLADE RUNNER 2049 BLADE RUNNER 2049 UIP USA/Wlk. Brytania/ 1 257 577 59 520 11 493 340 533 813 158 06.10.2017 bilet normalny —19 zł Węgry/Kanada bilet ulgowy — 16 zł 16 PIŁA: DZIEDZICTWO SAW: LEGACY MONOLITH USA/Kanada 1 081 605 53 376 2 978 349 150 382 197 27.10.2017

17 SUBURBICON SUBURBICON MONOLITH Wlk. Brytania/USA 714 502 38 424 714 502 38 424 84 10.11.2017

18 ŚMIERĆ NADEJDZIE HAPPY DEATH DAY UIP USA 672 803 32 924 1 637 411 80 172 111 27.10.2017 DZIŚ

19 SLUMBER SLUMBER BEST FILM Wlk. Brytania/USA 670 904 56 535 670 904 56 535 76 10.11.2017

20 GEOSTORM GEOSTORM WARNER USA 618 433 30 465 3 420 228 158 928 143 20.10.2017

10 975 139 608 505

TOP 20: 90 397 079 4 643 988

FILMY polskie WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY 1 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT 43 556 044 2 239 843 43 556 044 2 239 843 549 10.11.2017 2 NAJLEPSZY MÓWI SERWIS 6 202 795 331 036 6 202 795 331 036 250 17.11.2017 3 BOTOKS KINO ŚWIAT 2 179 565 100 559 47 714 238 2 312 316 487 29.09.2017 4 CICHA NOC FORUM FILM 2 162 610 115 581 2 162 610 115 581 195 24.11.2017 5 TWÓJ VINCENT NEXT FILM 1 417 170 91 532 5 512 667 340 578 176 06.10.2017 6 DWIE KORONY KONDRAT MEDIA 594 905 44 966 2 785 897 194 604 182 13.10.2017 7 ACH ŚPIJ KOCHANIE MONOLITH 382 361 21 619 2 452 530 126 781 185 20.10.2017 8 TOTEM KINO ŚWIAT 277 529 12 752 277 529 12 752 50 24.11.2017 9 MŁYNARSKI. PIOSENKA FINAŁOWA BEST FILM 274 814 17 266 274 814 17 266 57 03.11.2017 10 TARAPATY NEXT FILM 214 600 16 663 4 194 451 286 272 215 15.09.2017 TOP 10: 57 262 393 2 991 817

106 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 box office grudzień 2017 box office ROK 2017 WSZYSTKIE FILMY WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: THE LAST DISNEY USA 39 793 440 1 826 598 39 793 440 1 826 598 608 14.12.2017 1 LISTY DO M. 3 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT Polska 56 520 974 2 984 653 56 520 974 2 984 653 549 10.11.2017 OSTATNI JEDI JEDI 2 BOTOKS BOTOKS KINO ŚWIAT Polska 47 764 421 2 314 882 47 764 421 2 314 882 487 29.09.2017 2 LISTY DO M. 3 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT Polska 12 964 930 744 810 56 520 974 2 984 653 549 10.11.2017 3 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: THE LAST DISNEY USA 39 793 440 1 826 598 39 793 440 1 826 598 608 14.12.2017 3 COCO COCO DISNEY USA 7 178 270 461 673 11 043 616 658 788 274 24.11.2017 OSTATNI JEDI JEDI

4 PIERWSZA GWIAZDKA THE STAR UIP USA 7 023 793 485 332 7 023 793 485 332 166 01.12.2017 4 GRU, DRU I MINIONKI DESPICABLE ME 3 UIP USA 36 339 268 1 950 088 36 339 268 1 950 088 312 30.06.2017

5 MORDERSTWO W MURDER ON THE IMPERIAL USA/Wlk. Brytania/ 6 090 683 354 124 8 790 271 493 702 133 24.11.2017 5 SZTUKA KOCHANIA. SZTUKA KOCHANIA. NEXT FILM Polska 35 717 824 1 804 114 35 717 824 1 804 114 312 27.01.2017 ORIENT EXPRESSIE ORIENT EXPRESS CINEPIX Malta/Kanada HISTORIA MICHALINY HISTORIA MICHALINY WISŁOCKIEJ WISŁOCKIEJ 6 NAJLEPSZY NAJLEPSZY MÓWI SERWIS Polska 5 723 291 355 363 11 926 086 686 399 250 17.11.2017 6 SING SING UIP USA/Japonia 30 657 346 1 637 699 30 657 346 1 637 699 250 06.01.2017 7 PADDINGTON 2 PADDINGTON 2 MONOLITH Wlk. Brytania/ 5 446 348 294 899 5 446 348 294 899 221 29.12.2017 Francja/USA 7 CIEMNIEJSZA STRONA FIFTY SHADES DARKER UIP USA/Chiny 30 003 490 1 475 238 30 003 490 1 475 238 404 10.02.2017 GREYA 8 JUMANJI: PRZYGODA JUMANJI: WELCOME TO UIP USA 4 140 399 199 439 4 140 399 199 439 132 29.12.2017 W DŻUNGLI THE JUNGLE 8 PIRACI Z KARAIBÓW. PIRATES OF THE DISNEY USA 27 896 306 1 367 866 27 896 306 1 367 866 314 26.05.2017 ZEMSTA SALAZARA CARIBBEAN: SALAZAR'S 9 CICHA NOC CICHA NOC FORUM FILM Polska 3 814 956 228 168 5 977 566 343 749 195 24.11.2017 REVENGE

10 MIKOŁAJ I SPÓŁKA SANTA & CIE KINO ŚWIAT Francja/Belgia 2 436 936 171 220 2 436 936 171 220 158 06.12.2017 9 SZYBCY I WŚCIEKLI 8 FAST & FURIOUS 8 UIP USA/Chiny/Japonia 22 417 064 1 045 812 22 417 064 1 045 812 329 21.04.2017 10 SMERFY: SMURFS: THE LOST UIP USA/Hong Kong 22 103 969 1 253 641 22 103 969 1 253 641 289 26.05.2017 94 613 046 5 121 626 POSZUKIWACZE VILLAGE ZAGINIONEJ WIOSKI 11 BARBIE: DELFINY Z BARBIE: DOLPHIN MAGIC WARNER USA 2 013 788 114 999 2 013 788 114 999 152 01.12.2017 MAGICZNEJ WYSPY 349 214 102 17 660 591 12 CO WIECIE O SWOICH DADDY'S HOME 2 UIP USA 1 796 612 109 098 1 796 612 109 098 89 01.12.2017 11 PIĘKNA I BESTIA BEAUTY AND THE BEAST DISNEY USA 19 413 236 1 031 181 19 413 236 1 031 181 264 17.03.2017 DZIADKACH? 12 DZIECIAK RZĄDZI THE BOSS BABY IMPERIAL USA 16 912 289 886 005 16 912 289 886 005 294 21.04.2017 13 NA KARUZELI ŻYCIA WONDER WHEEL KINO ŚWIAT USA 1 772 777 102 647 1 772 777 102 647 134 01.12.2017 CINEPIX 14 LIGA THE JUSTICE LEAGUE WARNER USA 1 377 336 82 510 6 312 568 313 222 209 17.11.2017 13 LA LA LAND LA LA LAND MONOLITH USA/Hong Kong 15 400 540 800 965 15 400 540 800 965 223 20.01.2017 SPRAWIEDLIWOŚCI PART ONE 14 AUTA 3 CARS 3 DISNEY USA 15 142 252 810 475 15 142 252 810 475 303 15.06.2017 15 BĘKARTY FATHER FIGURES WARNER USA 1 037 841 53 113 1 037 841 53 113 109 22.12.2017 15 THOR: RAGNAROK THOR: RAGNAROK DISNEY USA 14 708 613 688 006 14 708 613 688 006 255 25.10.2017 16 MIKOŁAJ W KAŻDYM SNEKKER ANDERSEN OG VIVARTO Norwegia 1 026 887 89 838 1 173 159 100 994 112 24.11.2017 Z NAS JULENISSEN 16 PORADY NA ZDRADY PORADY NA ZDRADY KINO ŚWIAT Polska 14 643 305 748 208 14 643 305 748 208 237 24.02.2017

17 ZABICIE ŚWIĘTEGO THE KILLING OF A MONOLITH Wlk. Brytania/ 1 018 793 61 069 1 038 894 63 091 85 01.12.2017 17 TO IT WARNER USA/Kanada 14 434 198 716 456 14 434 198 716 456 272 08.09.2017 JELENIA SACRED DEER Irlandia/USA 18 DUNKIERKA DUNKIRK WARNER Wlk. Brytania/ 13 972 633 709 261 13 972 633 709 261 237 21.07.2017 18 MAGICZNA ZIMA MUUMIEN TAIKATALVI UIP Finlandia/Polska 995 122 52 772 995 122 52 772 150 22.12.2017 Holandia/Francja/ MUMINKÓW USA

19 KRÓL ROZRYWKI THE GREATEST IMPERIAL USA 989 249 53 537 989 249 53 537 119 29.12.2017 19 ANNABELLE. ANNABELLE: CREATION WARNER USA 12 470 581 603 510 12 470 581 603 510 163 11.08.2017 SHOWMAN CINEPIX NARODZINY ZŁA

20 PITCH PERFECT 3 PITCH PERFECT 3 UIP USA 639 514 33 052 639 514 33 052 62 22.12.2017 20 STRAŻNICY GALAKTYKI GUARDIANS OF THE DISNEY USA/Nowa Zelandia/ 12 393 958 574 920 12 393 958 574 920 261 05.05.2017 2 GALAXY VOL. 2 Kanada 12 667 919 752 635 149 491 605 7 568 987 TOP 20: 107 280 965 5 874 261 TOP 20: 498 705 707 25 229 578

FILMY polskie FILMY polskie WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY 1 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT 12 964 930 744 810 56 520 974 2 984 653 549 10.11.2017 1 LISTY DO M. 3 KINO ŚWIAT 56 520 974 2 984 653 56 520 974 2 984 653 549 10.11.2017 2 NAJLEPSZY MÓWI SERWIS 5 723 291 355 363 11 926 086 686 399 250 17.11.2017 2 BOTOKS KINO ŚWIAT 47 764 421 2 314 882 47 764 421 2 314 882 487 29.09.2017 3 CICHA NOC FORUM FILM 3 814 956 228 168 5 977 566 343 749 195 24.11.2017 3 SZTUKA KOCHANIA. HISTORIA MICHALINY WISŁOCKIEJ NEXT FILM 35 717 824 1 804 114 35 717 824 1 804 114 312 27.01.2017 4 TWÓJ VINCENT NEXT FILM 370 725 26 353 5 883 392 366 931 176 06.10.2017 4 PORADY NA ZDRADY KINO ŚWIAT 14 643 305 748 208 14 643 305 748 208 237 24.02.2017 5 TOTEM KINO ŚWIAT 225 804 11 726 503 333 24 478 50 24.11.2017 5 PO PROSTU PRZYJAŹŃ NEXT FILM 12 382 477 642 109 12 382 477 642 109 274 06.01.2017 6 TARAPATY NEXT FILM 213 735 18 254 4 408 186 304 526 215 15.09.2017 6 NAJLEPSZY MÓWI SERWIS 11 926 086 686 399 11 926 086 686 399 250 17.11.2017 7 SERCE MIŁOŚCI GUTEK FILM 124 552 7 827 160 659 9 878 33 01.12.2017 7 VOLTA KINO ŚWIAT 10 090 316 512 370 10 090 316 512 370 291 07.07.2017 8 DWIE KORONY KONDRAT MEDIA 85 741 7 074 2 871 638 201 678 182 13.10.2017 8 KONWÓJ KINO ŚWIAT 6 378 823 315 428 6 378 823 315 428 151 13.01.2017 ALTER EGO 9 DZIKIE RÓŻE 78 999 4 970 78 999 4 970 35 29.12.2017 PICTURES 9 CICHA NOC FORUM FILM 5 977 566 343 749 5 977 566 343 749 195 24.11.2017 10 BOTOKS KINO ŚWIAT 50 183 2 566 47 764 421 2 314 882 487 29.09.2017 10 TWÓJ VINCENT NEXT FILM 5 883 392 366 931 5 883 392 366 931 176 06.10.2017 TOP 10: 23 652 916 1 407 111 TOP 10: 33 099 017 1 936 687

108 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 109 POLSKIE KINO HISTORYCZNE NA DVD Noce i dnie

oce i dnie widziała cała Polska. Niewie- Jadwiga Barańska i Jerzy le jest w tym zdaniu Bińczycki w filmieNoce i dnie, przesady, ze staty- reż. Jerzy Antczak Nstyk bowiem wynika, że film Je- rzego Antczaka obejrzały w na- Dokąd szej ojczyźnie ponad 22 miliony widzów. A mówimy wyłącznie o dwuczęściowej, ponad czte- rogodzinnej wersji kinowej. Ilu natomiast zobaczyło przez lata dwunastoodcinkowy serial, re- to wszystko gularnie powtarzany na różnych kanałach telewizji? Lepiej nie liczmy, bo i tak się nie doliczymy. Większą liczbą widzów mogą się w polskim kinie pochwalić jedynie ekranizacje dziarskich, się toczy? przygodowych, ku pokrzepie- niu serc rodaków pisanych, powieści Henryka Sienkiewicza. Noce i dnie to jedno z najsłynniejszych Fenomen Krzyżaków czy Potopu wyjaśnić dość łatwo. Zarówno dzieł w historii polskiej kinematografii. książki Sienkiewicza, jak i ich adaptacje filmowe pokazują nas Nominowana do Oscara saga rodzinna jako wojowników, rycerzy, ludzi honoru, a przede wszystkim tych, z przełomu XIX i XX wieku, czyli końca którzy wygrywają z przeważają- cymi siłami wroga. No, wygry- starego świata i początku nowej ery. wają przynajmniej moralnie. Sukces Nocy i dni także zasadza się na dowartościowaniu pol- Bartosz Żurawiecki skiego losu. Widzianego jednak nie – jak u Sienkiewicza – z per- skiej, odtwórczyni roli Barbary jących się na rubieżach Europy, wchodzą rodzina, chłopi, przy- spektywy pól bitewnych, ale od Niechcic, którzy poświęcili dla pozostających od dekad pod jaciele… Niczym Wolterowski kuchni – przez pryzmat ciężkiej realizacji tego filmu pięć lat życia. zaborami, wstrząsanych co rusz Kandyd Bogumił uprawia swój pracy, powszedniej krzątaniny, zrywami niepodległościowymi – ogródek. Wciąż jednak więcej rodzinnych frasunków, finanso- W wirze romantyczna gorączka ustępuje w tym zwalistym, brodatym, wych tarapatów itd., itp. Krótko dziejowym na chwilę miejsca pozytywistycz- poczciwym misiu wzniosłych mówiąc, nieatrakcyjnej z pozoru Nie znaczy to, że na ekranie nie nym ideałom. Bogumił Niechcic (i często złudnych) ideałów niż codzienności, która w Nocach ma Historii. Ona, jak to w Polsce, brał udział w powstaniu stycz- życiowego sprytu. i dniach odsłania swoje ukryte być musi i dopada także bohate- niowym. Ranny w boju, znę- piękno i trudny, nieoczywisty rów Nocy i dni. Klamrą fabuły jest kany represjami i poniewierką, Rozdarta dusza sens. Skądinąd rozlewność i dro- ucieczka Barbary z podpalonego rozczarowany jeszcze jedną pol- kobieca kochała, ale z którym spędziła kiedyś wyrwie się z nudy, mono- staje się uczucie, jakim obdarzy wiejskiej femme fatale o stereo- biazgowość prozy Marii Dąbrow- przez Niemców Kalińca (czyli ską klęską, odkłada broń i sięga Najbardziej jednak wielowymia- wiele dobrych lat. Nadopiekuń- tonii i błocka. Marcina, przywódcę polskich typowej, semickiej urodzie. Przy- skiej były powodem, dla któ- Kalisza) w 1914 roku. W czasie po narzędzia rolnicze. Odtąd rową, intrygującą postacią Nocy cza matka, nazbyt wyrozumiała Twórcy raczej stereotypowo emigrantów (Jan Englert). Na pomina ona dwie słynne boha- rych decydenci kręcili nosem tułaczki pani Niechcic wspomina całe swoje życie poświęci pracy i dni pozostaje Barbara w pamięt- dla swego synalka, kłamcy i utra- pokazują perspektywę kobiecą – pewno jednak ta postać sygnali- terki Reymontowskie – zarówno na pomysł ekranizacji czteroto- swoje życie. Jego zasadnicza część w gospodarstwie. Będzie admini- nej kreacji Barańskiej. Matka cjusza. Postać obdarzona wyso- mentalną i życiową – jako zuje zmiany pokoleniowe i oby- wyuzdaną Jagnę z Chłopów, jak mowej powieści. „To najnudniej- przypadła na okres między klę- stratorem kolejnych majątków – Polka, a przecież diwa. Niespeł- kim, świdrującym głosem. Dla zawężoną do kwestii uczucio- czajowe, które nadchodzą wraz i rozpustną Żydówkę, Lucy Zucke- sza książka świata” – miał powie- ską powstania styczniowego najdłużej tego, który w Nocach niona diwa, nienawidząca wiej- jednych irytująca, dla innych wo-rodzinnych. Kobiety dbają z końcem starego świata i począt- rową z Ziemi obiecanej. dzieć Jerzemu Antczakowi Jerzy a wybuchem wojny światowej. i dniach nosi nazwę Serbinów. skiego błota, marząca o salonach fascynująca. Typowa, a zara- o ognisko domowe, a mężczyźni kiem nowej ery. Są też ilustracją Kawalerowicz, ówczesny szef Na lata względnie spokojne Bogumił wielokrotnie powta- i wielkomiejskich rozrywkach, zem niejednoznaczna. Barbara kształtują sferę publiczną. Jed- jednego z czołowych postulatów Recenzje zespołu „Kadr”. – „Nieprzekła- politycznie, na europejską belle rza, że jego ojczyzną jest ziemia, która – gdy wreszcie zamieszka w Nocach i dniach wypełnia los nak wyłomem w tym prostym pozytywistycznych – emancypa- i recepcja dalna na język filmowy. Tam się epoque, gdy wydawało się, że choć nie jest nawet jej właści- w dużym mieście – czuje się przeznaczony w XIX-wiecznej podziale jest postać córki Nie- cji kobiet. Znamienne zresztą, Krytyka przyjęła filmA ntczaka nic nie dzieje”. A jednak, okazało wszelkie krwawe konflikty są już cielem. Ziemia ma jednak dla w nim nie na miejscu. Kobieta Polsce niezbyt zamożnym pan- chciców, Agnieszki (Stanisława że spośród drugoplanowych w większości z entuzjazmem, się, że nuda i „nicniedzianie się” za nami, wreszcie można skupić niego wymiar znacznie większy pielęgnująca całe życie wspo- nom z „porządnych” domów. Celińska), która podczas stu- postaci kobiecych Agnieszka jednak Zygmunt Kałużyński uty- przyciągają miliony. Odkrycie się na budowaniu i rozwijaniu, niż tylko materialny. Harówka mnienie młodzieńczej miło- Trwa przy mężu, wychowuje diów w Szwajcarii angażuje zapada w pamięć równie silnie, skiwał (i to energicznie, co zoba- to zawdzięczamy uporowi Ant- a nie na walce i destrukcji. Także bohatera buduje pomyślność jego ści. Żona człowieka, którego – dzieci, czasami składa wizyty się w działalność niepodległo- jak całkowicie z nią kontrastu- czyć można w telewizyjnym pro- czaka i jego żony, Jadwigi Barań- na ziemiach polskich – znajdu- małej ojczyzny, w skład której jak sama przyznaje – nigdy nie w towarzystwie… I marzy, że ściową. Choć i dla niej bodźcem jąca figura Olesii Chrobotówny, gramie „Sam na sam”), że reżyser Sumik/Filmoteka Narodowa Fot. Roman

110 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018 111 POLSKIE KINO HISTORYCZNE NA DVD

zmarginalizował kwestie spo- Noce i dnie spodobały się też łeczne i filozoficzne powieści Karol Strasburger w filmie za granicą. Barańska została Dąbrowskiej, a skupił się na wąt- Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak uhonorowana na festiwalu kach miłosnych i sentymental- w Berlinie w 1976, obraz zaś nych. Rzeczywiście, gdy dzisiaj otrzymał nominację do Oscara POLSKIE z perspektywy czasu patrzymy na w kategorii Najlepszy Film Nie- Noce i dnie zdają się one pierw- anglojęzyczny za rok 1977. szą polską telenowelą (wówczas W latach 70., dekadzie „pro- przecież takowych się u nas nie pagandy sukcesu”, nasze wła- KINO HISTORYCZNE kręciło), wzbogaconą o walory dze hojnie łożyły na kosztowne produkcji kostiumowej. Życie ekranizacje klasyki polskiej lite- płynie, a najważniejsze są w nim: ratury. Nadto Noce i dnie ze swą rodzina, dzieci, miłość, plony… pozytywistyczną wymową świet- Wydarzenia na świecie, zmiany nie wpisywały się w program polityczne i obyczajowe obser- ówczesnego I sekretarza PZPR, wują bohaterowie z perspektywy Edwarda Gierka, który – niczym zaścianka. „No i po rewolucji” – Bogumił – pragnął uchodzić za mówi Barbara, czytając gazetę „dobrego gospodarza”. Ponieważ w 1905 roku. Wieści o zbliżają- jednak w Polsce, jak wiadomo, cej się w 1914 roku wojnie kwi- nie wybacza się sukcesu, okazały tuje pytaniem, czy u dzieci aby się także łabędzim śpiewem Ant- wszystko w porządku. Hory- czaka i Barańskiej. Reżyser miał zont myślowy Bogumiła wykra- problemy z realizacją w kraju cza jednak poza słynną frazę kolejnego filmu, pod koniec lat z Wyspiańskiego „byle polska 70. wyemigrował więc z rodziną wieś zaciszna, byle polska wieś do Stanów Zjednoczonych, gdzie spokojna”. Na przykład naciska został wykładowcą Uniwersytetu dziedzica, by wyłożył fundusze Kalifornijskiego w Los Ange- na budowę nowych czworaków les, na Wydziale Filmu i Tele- dla chłopstwa i wreszcie udaje wizji. Powrócił w latach 90., mu się dopiąć swego. zrealizował dwa filmy – Damę Jeśli obecna lektura filmo- Kameliową (1994) oraz Cho- wych Nocy i dni wykracza poza pina. Pragnienie miłości (2002). rzewne wzruszenia i genderowe Żaden jednak z nich nie powtó- dociekania, to z powodu niepo- rzył dawnych sukcesów. Warto kojących analogii, które widać dodać, że w tej ostatniej pro- między czasem ukazanym na dukcji zagrała, po raz pierwszy ekranie a naszą współczesnością. Sukces Nocy i dni zasadza od lat, Jadwiga Barańska, która Ugruntowani w swej małej stabi- między 1977 a 2002 rokiem lizacji rodzinnej i ekonomicznej, się na dowartościowaniu wystąpiła przed kamerą jedy- wierzący w trwałość stosunków nie w amerykańsko-hiszpańskim społecznych i niezmienność kla- Gnieździe wdów. Mimo zna- sowych hierarchii bohaterowie polskiego losu komitej obsady – obok Barań- toczą przy stole – podobnie jak skiej zagrały tam m.in. laureatka my dzisiaj – dyskusje o „końcu Oscara Patricia Neal i nomino- historii”. Wierzą w to, że Europa uchodźców uciekających przed były główną nagrodę – Złote wana do tej nagrody Valentina wkroczyła na dobre w epokę pożogą, tratujących się nawza- Lwy, ex aequo z Ziemią obie- Cortese – film Tony’ego Navarry rozwoju i rozbrojenia. Cywili- jem i bezskutecznie szukających caną Andrzeja Wajdy. Otrzy- nigdy nie wszedł do kin. zacja zatriumfowała. Wszelkie schronienia. Te obrazy niewiele mały także nagrody aktorskie dla Historia przerwanych w swym wojny i przewroty zdarzać się różnią się od bieżących miga- Jadwigi Barańskiej i Jerzego Biń- apogeum karier Jerzego Ant- będą już tylko hen daleko, gdzieś wek ukazujących ofiary wojny czyckiego oraz Nagrodę Publicz- czaka i Jadwigi Barańskiej w Azji. Jednak powracające jako syryjskiej dobijające się do bram ności. Osobną karierę zrobił, wzmacnia siłę zadawanego lejtmotyw obrazy płonącego Europy – obojętnej, zazdrośnie skomponowany do filmu przez przez Barbarę Niechcic pytania: Kalińca – miasta, które miało strzegącej swych „luksusów”, Waldemara Kazaneckiego, „Walc „Dokąd to wszystko się toczy być „najbezpieczniejszą przysta- a przecież także trzeszczącej Barbary”, który został m.in. prze- i po co?”. Pytania, na które nikt nią” na wypadek wojny – obra- w szwach. robiony na piosenkę „Od nocy jeszcze nie udzielił zadowala- cają w niwecz te iluzje. Ekran co Na Festiwalu Polskich Fil- do nocy” (do tekstu Agnieszki jącej odpowiedzi, choć tyle już jakiś czas wypełnia ujęcie przed- mów Fabularnych w Gdańsku Osieckiej), śpiewaną z powo- minęło, od początku świata,

Fot. SF Kadr stawiające długą i szeroką rzekę w 1975 roku Noce i dnie zdo- dzeniem przez Halinę Kunicką. nocy i dni.

112 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018