Israel in Egypt
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
www.canteklaer.nl Il Concerto Barocco Kamerkoor Canteklaer Georg F. Handel Israel in Egypt olv Iassen Raykov Alfrun Schmid | Marion Röber Patrick van Goethem Falco van Loon | Rob Raaijman Georg F. Handel Israel in Egypt Kamerkoor Canteklaer Il Concerto Barocco Iassen Raykov Sopraan Alfrun Schmid Mezzosopraan Marion Röber Contratenor Patrick van Goethem Tenor Falco van Loon Bas Rob Raaijman 24 januari 2009 Broederenkerk Deventer 25 januari 2009 Mariakerk Enschede Het verhaal De teksten van het eerste deel zijn gebaseerd op een aantal psalmen en de eerste De uittocht van de Israëlieten uit Egypte hoofdstukken van het bijbelboek Exodus. De onder aanvoering van Mozes is één van de tekst van deel twee is geheel afkomstig uit bekendste en spannendste verhalen uit de hoofdstuk 15 van Exodus. Het is opvallend dat Bijbel. Ooit waren deze Hebreeuwse deze bijbelteksten nauwelijks zijn bewerkt. stammen op uitnodiging van Jozef vrijwillig naar Egypte gekomen. Jozef, de ontvoerde zoon van Jacob, bekleedde destijds een hoge Het oratorium functie aan het hof van de farao. Toen na een machtswisseling op zekere dag de stammen Op 4 april 1739 werd het oratorium Israel in te machtig waren geworden naar de zin van Egypt voor het eerst in Londen uitgevoerd, de nieuwe farao, ontnam hij hen hun rechten maar door het publiek niet echt goed en stelde ze als dwangarbeiders te werk. ontvangen. De voornaamste reden was dat het koor in dit oratorium een dominante rol Het eerste deel van het oratorium speelt en het werk veel minder virtuoze aria's verhaalt van de tien plagen die het Egyptische bevat dan op dat moment in bijvoorbeeld de volk worden aangedaan. Daarmee tracht men populaire Italiaanse opera's gebruikelijk was. de farao te dwingen om de Israëlieten te laten De solisten waren trouwens niet aan een gaan. Zo wordt de voor de Egyptenaren bepaald personage gekoppeld, maar werden heilige Nijl in een rivier van bloed veranderd, simpelweg met hun stemtype aangeduid. Na waardoor het water niet langer drinkbaar is. de dood van Handel was het juist het grote Daarna volgt een invasie van enorme aandeel van het koor dat het werk zeer aantallen kikkers, luizen, en vliegen, terwijl populair heeft gemaakt. wolken van sprinkhanen zich tegoed doen aan de gewassen op het veld. De Egyptenaren zelf Handel had een sterke neiging tot het en hun vee blijven evenmin gespaard, want ze theatrale, het grootse en het monumentale. In worden door de pest getroffen en met zweren zijn oratoria komen zijn dramatische talenten overdekt. Ook felle hagelbuien met bliksem sterker tot ontplooiing dan in zijn opera's. Hij en donder zaaien dood en verderf. Nadat het paste een voor die tijd verregaande land enige dagen in een diepe duisternis is chromatiek toe en de polyfonie komt in deze gehuld worden door de tiende plaag alle werken tot grote bloei. De muziek van Handel eerstgeborenen van zowel mens als dier wordt getypeerd als zangerig, schilderend, gedood. helder van melodie en ritme, steeds vol beweging en energie, rijk versierd, voornaam, De farao gaat uiteindelijk overstag en geeft de en toch meeslepend. Zo vertolkt Handel als Israëlieten zelfs zilver en goud mee om hun geen ander de grandeur van de barok. De vertrek te bespoedigen. Als het Israëlitische Messiah wordt vaker uitgevoerd maar Israel volk echter goed en wel op weg is komt de in Egypt is volgens velen Handels meest farao op zijn besluit terug en stuurt zijn leger sublieme en levendige oratorium - en is achter hen aan. Maar het leger komt te laat, misschien wel het meest expressieve van alle want een sterke wind heeft ondertussen de oratoria. golven van de Rode Zee opgestuwd, zodat een pad op de bodem van de zee is ontstaan Oorspronkelijk telde het oratorium drie waarlangs de Israëlieten kunnen ontsnappen. omvangrijke delen. Het eerste deel is een Wanneer het leger hen achterna wil gaan, bewerking van The Funeral Anthem for blijven de soldaten met paarden en Queen Caroline. Een prachtig werk, maar strijdwagens in het rulle zand steken en omdat het zo lang is en weinig toevoegt aan worden ze allemaal verzwolgen door het de dramatiek van het verhaal, wordt het terugstromende water. oratorium tegenwoordig als tweedelig werk uitgevoerd, dus zonder deze lamentatie. In het tweede deel van het oratorium, met de titel 'De lofzang van Mozes', wordt Het oratorium start meteen met de tien het verhaal van de uittocht uit Egypte en de plagen. Naast het in muzikale volzinnen ontsnapping over de bodem van de Rode Zee schilderen van de door het koor gezongen nogmaals verteld, maar nu in de vorm van woorden speelt het orkest een meer dan een lofprijzing door Mozes en het volk van begeleidende rol. Zo versterken korte Israël. motieven het beeld van de springende kikkers en de zoemende vliegen, terwijl, nog voordat op de Theems. De kapel maakte muziek, het koor over de sprinkhanen vertelt, de terwijl de bootjes met het tij meedreven. In luisteraar ze in het orkest al hoort zoemen. 1727 werd Handel Engels staatsburger en De destructieve krachten van de elementen ondernemer. Enkele opera's flopten echter komen prachtig tot uiting in bijvoorbeeld He gigantisch en winst bleef uit. Nadat ook een gave them hailstones for rain: begint de tweede onderneming was mislukt, startte hagelbui met een paar kleine hagelstenen, het Handel in 1734 een derde onderneming. wordt een echte storm zodra het koor invalt. Ditmaal eindelijk met meer succes! Karakteristiek en indrukwekkend is het langzame He sent a thick darkness. De Helaas raakte hij in 1737 geestelijk en duisternis is in dit deel zwaar en bijna lichamelijk in de put. Zelfs zodanig dat velen voelbaar aanwezig. twijfelden of hij ooit nog iets zou componeren. Handel reisde daarom naar het Meer dan de helft van de koorstukken zijn kuuroord Aken, zat urenlang in bad en voor dubbelkoor geschreven. Vaak worden verbaasde het kurende publiek met zijn thema's door beide koren beurtelings orgelspel. gezongen om na enige tijd samen te smelten tot één krachtig geluid. Handel schrijft ook Terug in Londen schreef Handel bijna veelvuldig het gebruik van trombones en uitsluitend Engelstalige oratoria, onder trompetten voor, terwijl fagotten een eigen andere Saul en Israel in Egypt. Een van zijn partij krijgen toebedeeld. Niettemin wisselt bekendste oratoria is Messiah (1742) dat Handel al deze overweldigende klanken voor het eerst in Dublin werd uitgevoerd. Ter steeds op het juiste moment af met rustige gelegenheid van de Vrede van Aken schreef delen. Hij wist immers precies hoe belangrijk Handel in 1748 de Music for the Royal zoiets is voor de dramatische opbouw. Fireworks, bestemd voor de opvoering in het Green Park. Vanwege de 12.000 bezoekers raakten de toevoerwegen verstopt De componist en vielen er drie doden. Ook bezweek een van de twaalf trompettisten aan de inspanning die Georg Friedrich Handel (Halle an der hij de voorafgaande dag had geleverd. Saale, 1685 - Londen, 1759) was een Engelse barokcomponist van Duitse afkomst. Hij In 1750 reisde Handel voor de laatste keer schreef veel muziek-dramatische werken, naar Duitsland. In 1751, tijdens het schrijven waaronder 42 opera's en 29 oratoria. Verder van zijn laatste oratorium Jephta werd hij veel kerkmuziek, serenades, odes, en blind aan zijn linkeroog, waarna hij stopte instrumentele werken. Samen met Johann met componeren. In 1752 lag hij onder het Sebastian Bach, die in hetzelfde jaar werd mes van een aantal chirurgen vanwege staar. geboren, wordt Handel als een van de In 1753 was Handel volkomen blind, maar grootste componisten van zijn tijd gezien. bleef ondanks dit gebrek toch orgel spelen en dirigeren. Acht dagen na zijn laatste optreden Al vroeg openbaarde zich bij Handel in Covent Garden in Londen stierf hij en op belangstelling voor de muziek. Zijn vader, die 20 april 1759 werd Handel onder grote barbier en chirurgijn was, verzette zich publieke belangstelling begraven in de aanvankelijk tegen deze neiging. Naast zijn Westminster Abbey. muziekopleiding bij Friedrich Zachau (organist in Halle) studeerde Handel rechten. In het Handeljaar 2009 is het 250 jaar Als 17-jarige genoot hij reeds grote faam als geleden dat Handel overleed. Het is organist. In 1703 vertrok hij naar Hamburg, opmerkelijk dat zijn muziek tegenwoordig waar hij als tweede violist in het Theater am nog net zo populair is als toen. In Gänsemarkt ging spelen. tegenstelling tot menig componist van klassieke muziek was Handel ook tijdens zijn Van 1706 tot 1710 maakte Handel een reis leven reeds een gerespecteerd, internationaal door Italië om in 1710 hofkapelmeester in befaamd componist, en een vermogend man Hannover te worden. Aan het einde van dat toen hij stierf. jaar reisde hij voor het eerst naar Londen waar hij veel nieuwe muziek schreef. Bekend is de Water Music die Handel componeerde voor een pleziertochtje van koning George I Part the first 4. Koor They loathed to drink of the river. He turned their waters into blood (Exodus 7: 1. Recitatief, tenor 18; Psalmen 105: 29). Now there arose a new king over Egypt, which knew not Joseph; and he set over De vissen gaan dood en de rivier zal zo Israel taskmasters to afflict them with gaan stinken dat de Egyptenaren het wel burdens, and they made them serve with zullen laten nog van het water te drinken. rigour (Exodus 1: 8, 11, 13). Hij veranderde hun waterstromen in bloed en liet al hun vissen sterven. Er kwam in Egypte een nieuwe koning aan de macht, die Jozef niet gekend had. 5. Aria, alt Er werden slavendrijvers aangesteld die de Their land brought forth frogs, yea, even in Israëlieten tot zware arbeid dwongen. Ze their king's chambers (Psalmen 105: 30). moesten voor de farao de voorraadsteden He gave their cattle over to the pestilence; Pitom en Raämses bouwen.