Algemeen ambtsbericht Afghanistan februari 2006

Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken

Afdeling Asiel- en Migratiezaken Inhoudsopgave Pagina

1 Inleiding 4

2 Landeninformatie 5 2.1 Basisgegevens 5 2.1.1 Land en volk 5 2.1.2 Geschiedenis 6 2.1.3 Staatsinrichting 10 2.2 Politieke ontwikkelingen 13 2.2.1 Kabinet 14 2.2.2 Verkiezingen 15 2.2.3 Machtsfactoren 22 2.3 Militaire ontwikkelingen en veiligheidssituatie 24 2.3.1 ‘Enduring Freedom’ 24 2.3.2 ISAF 25 2.3.3 PRT 26 2.3.4 Afghaanse veiligheidsorganisaties 26 2.3.5 Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie (Disarmament, demobilisation, reintegration: DDR) 28 2.3.6 Veiligheidssituatie 30 2.4 Sociaal-economische situatie 36 2.4.1 Humanitaire situatie 36 2.4.2 Economische situatie 37 2.4.3 Drugsbestrijding 38

3 Mensenrechten 40 3.1 Juridische context 40 3.1.1 Verdragen en protocollen 40 3.1.2 Nationale wetgeving 40 3.2 Toezicht 44 3.3 Naleving en schendingen 48 3.3.1 Vrijheid van meningsuiting 49 3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering 50 3.3.3 Vrijheid van godsdienst en overtuiging 51 3.3.4 Bewegingsvrijheid en documenten 52 3.3.5 Rechtsgang 54 3.3.6 Arrestaties en detenties 58 3.3.7 Foltering, mishandeling en bedreiging 60 3.3.8 Verdwijningen 61 3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden 62 3.3.10 Doodstraf 62 3.4 Positie van specifieke groepen 63 3.4.1 Politieke opposanten 63 3.4.2 Etnische groepen 63 3.4.3 Journalisten 66 3.4.4 Vrouwen 67 3.4.5 Niet-moslims en bekeerlingen 72 3.4.6 Taliban 72 3.4.7 Ex-communisten 73

4 Migratie 74 4.1 Migratiestromen en –motieven 74 4.1.1 Terugkeer algemeen 74 4.1.2 Terugkeer vanuit Nederland 74 4.1.3 Problemen bij terugkeer 75 4.2 Opvang binnenlandse ontheemden 77 4.3 Opvang in de regio 77 4.4 Activiteiten van internationale organisaties 78 4.5 Beleid andere landen 79

5 Samenvatting 80

Literatuur 82

Bijlage (n)

I Samenstelling van de regering, lijst van gouverneurs, lijst van commandanten van de geheime politie 89

II Historisch overzicht van de belangrijkste politieke facties en hun militaire eenheden 94

III Lijst van politieke partijen die officieel geregistreerd zijn bij het ministerie van Justitie 97

IV Kaart van Afghanistan 104 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

1 Inleiding

In dit algemeen ambtsbericht wordt de huidige situatie in Afghanistan beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Afghanistan en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Afghaanse asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in Afghanistan (laatstelijk juli 2005). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van juli tot en met december 2005.

Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordiging in Afghanistan aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen.

In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van Afghanistan. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van Afghanistan opgenomen.

In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Afghanistan geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij Afghanistan partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van de mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen, waaronder minderjarigen belicht.

In hoofdstuk vier komen de opvang van binnenlands ontheemden, het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit Afghanistan en activiteiten van internationale organisaties, waaronder de positie van de UNHCR, aan de orde.

Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf.

4 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

2 Landeninformatie

2.1 Basisgegevens

2.1.1 Land en volk De Islamitische Republiek Afghanistan ligt in Zuidwest-Azië en wordt volledig ingesloten door andere landen. Het land grenst in het oosten en zuiden aan Pakistan (over een afstand van 2580 km), in het westen aan Iran (936 km), in het noorden aan Turkmenistan (744 km), Oezbekistan (137 km) en Tadzjikistan (1206 km) en in het noordoosten aan China (76 km).

Afghanistan beslaat een oppervlakte van ongeveer 650.000 km², achttien maal de oppervlakte van Nederland. Het land is opgedeeld in 34 provincies.1 De vijf grootste steden van het land zijn Kaboel (de hoofdstad), Kandahar, Herat, Mazar-i- Sharif en Jalalabad. De bevolkingsomvang wordt geschat op ruim 28,5 miljoen inwoners.2 De bevolking van Afghanistan bestaat uit een groot aantal etnische groeperingen, waarvan de grootste groep de Pashtuns (42 %) zijn. Andere belangrijke bevolkingsgroepen zijn de Tadzjieken (27 %), de Hazara’s (ongeveer 9 %), de Oezbeken (ongeveer 9 %), de Aimak (4 %) en de Turkmenen (3 %). Daarnaast zijn er nog vele kleinere etnische groepen, waaronder de Noeristani’s en de Farsen of Farsiwan en de nomadische Kuchi’s.3

De islam is de officiële religie in Afghanistan. Ongeveer 80 % van de bevolking is soennitisch moslim, terwijl ongeveer 20 % sji’ietisch moslim is (waartoe ook een kleine groep ismaëlieten behoort). Daarnaast leeft een zeer kleine groep hindoes en sikhs in Afghanistan.4

In Afghanistan worden vele talen gesproken, waarvan het Dari en Pashtu de belangrijkste zijn. Sinds 1936 zijn Dari en Pashtu de officiële talen van Afghanistan, hetgeen is bevestigd in de nieuwe grondwet van januari 2004. De

1 Het betreft: Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Bamiyan, Farah, Fariab, Ghazni, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kaboel, Kandahar, Kapisa, Kunar, Kunduz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Uruzgan, Paktia, Paktika, Parwan, Samanghan, Sar-i-Pol, Takhar, Wardak, Zabul, Nuristan, Khost, Daikundi en Pansjiri. 2 Schatting uit juli 2005 uit het CIA World Fact Book.. 3 CIA world factbook juli 2005. Volgens een van de standaardwerken van Erwin Orywal uit 1986 over de bewoners van Afghanistan komen er in Afghanistan tenminste 55 verschillende etnische groepen voor. Geciteerd in: W. Vogelsang, Afghanistan, een geschiedenis (Amsterdam 2002), blz. 45. 4 U.S. Department of State, Background note: Afghanistan (januari 2004), blz. 1. 5 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Turkse talen (Oezbeeks en Turkmeens) zijn in de nieuwe grondwet samen met het Baluchi, Pashai, Nuristani en Pamiri na het Pashtu en Dari tot derde officiële taal verheven in die gebieden waar een meerderheid van de bevolking deze talen spreekt. Onderwijs wordt alleen in het Pashtu en Dari gegeven. Het Pashtu wordt overwegend door de Pashtuns gesproken. Tadzjieken en Hazara’s spreken voornamelijk Dari. Veel stedelijke Pashtuns, met name in Kaboel, spreken ook Dari. Na de val van het Talibanbewind in 2001 heeft het Dari aan populariteit gewonnen, omdat het Pashtu wordt geassocieerd met de Taliban, die grotendeels uit Pashtuns bestaan. Het volkslied wordt uitsluitend in het Pashtu gezongen.

2.1.2 Geschiedenis De moderne geschiedenis van Afghanistan begint met de machtsovername door Mohammed Daoud, die in 1973 zijn neef koning Zahir Shah afzette, zichzelf tot president benoemde en daarmee een einde maakte aan de semi-constitutionele monarchie die tussen 1919 en 1973 in Afghanistan bestond.5

Communistische periode (1978 – 1992) De heerschappij van Daoud duurde tot 1978, toen de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) met een militaire coup de macht overnam.6 De DVPA zou 14 jaar aan de macht blijven. De ‘Democratische Republiek Afghanistan’, zoals Afghanistan toen ging heten, werd achtereenvolgens geregeerd door de presidenten Nur Mohammad Taraki (1978 – 1979), Hafizollah Amin (1979), Babrak Karmal (1980 – 1986) en Mohammad Najibullah (1986 – 1992). Van 1979 tot 1989 werden grote delen van het land bezet door Sovjettroepen.

Gedurende de gehele periode 1978 – 1992 woedde een binnenlands gewapend conflict tussen aanhangers van het communistische bewind en Sovjet-troepen aan de ene kant en islamitische opstandelingen, de Mujahedin, aan de andere kant. Pogingen van Najibullah om tot nationale verzoening te komen, mislukten. In april 1992 kwam een einde aan de communistische heerschappij in Afghanistan.

Mujahedin-periode (1992 – 1996)

5 H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000), blz. 40. 6 Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de communistische periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht ‘Veiligheidsdiensten in communistisch Afghanistan (1978-1992), AGSA, KAM, KhAD en WAD’ van 29 februari 2000 met kenmerk DPC/AM- 663896; Algemeen ambtsbericht ‘Rechtsgang in Afghanistan (1978-1992)' van 29 september 2000 met kenmerk DPC/AM-695004; W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, ‘Afghanistan’, in: The Far East and Australasia 1999 (1999); H.S. Bradsher, Afghan Communism and Soviet Intervention (Oxford, 1999) en M. Urban, War in Afghanistan (Londen 1990). 6 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

De verschillende Mujahedin-facties die de communisten hadden bevochten, vulden in 1992 het ontstane machtsvacuüm en grepen daar waar zij konden de macht.7 Om het hoofd te kunnen bieden aan de chaos die hiervan het gevolg was, besloten de Mujahedin een interim-regering te vormen. Op 24 april 1992 werd hiertoe door de Mujahedin-facties een overeenkomst gesloten (het Peshawar akkoord), dat voorzag in een transitieregering waarvan het leiderschap om de vier maanden zou roteren. Sibghatullah Mojaddedi was de eerste president van de nieuw uitgeroepen ‘Islamitische Staat Afghanistan’. Dit akkoord hield echter niet lang stand. Op 7 maart 1993 sloten de Mujahedin-partijen een nieuw akkoord (Islamabad akkoord). Dit akkoord voorzag in een transitieregering onder leiding van Burhanuddin Rabbani voor de duur van 18 maanden en een duidelijke afbakening van taken en bevoegdheden. Omdat Rabbani zich met name niet hield aan het laatstgenoemde aspect, laaide het binnenlands gewapende conflict tussen de Mujahedin-facties weer op. Pas na de komst van de Taliban werd in grote delen van Afghanistan de rust hersteld.

Taliban-periode (1996 – 2001) De opmars van de Taliban in Afghanistan begon in 1994.8 De Taliban-beweging werd in dat jaar opgericht door een groep Afghanen die had gestudeerd aan door Arabische landen gefinancierde koranscholen, zogenaamde madrassas, met name gesitueerd in Pakistan (Peshawar en Quetta). In Afghanistan bestonden toen nog nauwelijks madrassas. Onder de oprichters en aanhangers van de Taliban bevonden zich veel oud-strijders van diverse (Pashtun) Mujahedin-facties.

De Taliban wisten in korte tijd belangrijke steden als Kandahar, Herat, Jalalabad en op 27 september 1996 de hoofdstad Kaboel, te veroveren. Na de verovering van Kaboel werd de officiële naam van het land gewijzigd in ‘Islamitisch Emiraat Afghanistan’. De Taliban waren aanvankelijk in staat grote delen van het land te bezetten doordat de Mujahedin-facties verdeeld waren als gevolg van etnische tegenstellingen en machtsstrijd. Pas toen de verschillende Mujahedin-facties in juni 1997 de handen ineen sloegen, wist men de opmars van de Taliban te stoppen en op enkele plaatsen zelfs terug te dringen. Deze coalitie werd aangeduid als United Islamic Front for the Salvation of Afghanistan, kortweg ook ‘United Front’

7 Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Mujahedin-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht ‘Hezb-i-Wahdat, mensenrechtenschendingen (1992- 1999)' van 23 juni 2000 met kenmerk DPC/AM-681499; R.H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000) en W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, ‘Afghanistan’, in: The Far East and Australasia 1999 (1999). 8 Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Taliban-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht ‘Situatie in Afghanistan’ van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM-704362; M. Griffin, Reaping the whirlwind. The Taliban movement in Afghanistan (Londen, Virginia 2001); W. Maley, Fundamentalism reborn? Afghanistan and the Taliban (New York 1998); en A. Rashid, Taliban. Islam, oil and the new great game in Central Asia (New York 2000). 7 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

of ‘Noordelijke Alliantie’ (NA) genoemd. De belangrijkste facties in de NA waren: Jamiat-i-Islami onder leiding van Burhanuddin Rabbani en Ahmed Shah Massoud9 (Tadzjiek); Junbish-i-Melli onder leiding van de generaal Abdul Rashid Dostum (Oezbeek); Hezb-i-Wahdat onder leiding van Abdal Karim Khalili (Hazara); Harakat-i-Islami onder leiding van Ayatollah sjeikh Mohseni (sji’iet) en een aantal splintergroeperingen.

Tussen 1997 en 2001 wisten de Taliban uiteindelijk 90 tot 95 % van Afghanistan in handen te krijgen. Zij bleken echter niet in staat de Noordelijke Alliantie definitief te verslaan en geheel Afghanistan in te nemen.

Na de Taliban Op 7 oktober 2001 begonnen de Verenigde Staten met militaire acties tegen Taliban- en Al Qaïda-eenheden in Afghanistan. De acties waren het gevolg van de op 11 september 2001 in de Verenigde Staten gepleegde aanslagen door het terroristische Al Qaïda-netwerk, geleid door Osama Bin Laden. De leiders van Al Qaïda konden zich onder het Talibanbewind in Afghanistan verschuilen en vanuit daar de aanslagen voorbereiden. De militaire acties leidden ertoe dat de Taliban- en Al Qaïda-eenheden dermate werden verzwakt, dat de Noordelijke Alliantie in november en december 2001, met steun van de Verenigde Staten, Afghanistan onder haar controle wist te brengen.

Parallel aan de militaire campagne werd onder leiding van de Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN), Lakhdar Brahimi, gewerkt aan een politieke oplossing voor Afghanistan. Op 5 december 2001 werd in Bonn een akkoord bereikt over de samenstelling van een interim-regering, de Afghan Interim Administration (AIA), onder leiding van Hamid Karzai.10 De belangrijkste taak van de AIA was om binnen zes maanden een nood-Loya Jirga (hierna: Loya Jirga)11 voor te bereiden, die moest resulteren

9 Ahmad Shah Massoud was in 1992 benoemd tot minister van Defensie onder de regering van Rabbani. Hij speelde als voorzitter van de Shura-i Nazar, de militaire vleugel van Rabbani’s Jamiat-i-Islami, een sleutelrol in de Noordelijke Alliantie. Massoud werd op 9 september 2001 op 48-jarige leeftijd in Faizabad vermoord door moslimextemisten, die waarschijnlijk verbonden waren aan de Taliban of Al Qaïda. 10 President Karzai is van Pashtun etniciteit. 11 Een Loya Jirga is de benaming voor traditionele vergaderingen van leiders van de Pashtun- stammen en leiders van andere etnische groepen in Afghanistan, aan wie belangrijke politieke beslissingen kunnen worden voorgelegd. Het bijeenroepen van een Loya Jirga moet voldoen aan twee voorwaarden, te weten 1) een Loya Jirga dient binnen het territorium van Afghanistan te worden gehouden, vrij van buitenlandse inmenging; en 2) het bijeenroepen van een Loya Jirga moet geschieden door een door het volk gekozen hoofd van de – wettige – regering. Op grond van deze voorwaarden misten de machthebbers tijdens de communistische periode (1978 – 1992), de Mujahedin-periode (1992 – 1996) en het Taliban- tijdperk (1996 – 2001) de autoriteit om een Loya Jirga te beleggen, ondanks dat in deze periodes wel bijeenkomsten hebben plaatsgevonden die als Loya Jirga werden aangeduid. 8 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

in een overgangsregering die in 2004 verkiezingen zou organiseren. Daarnaast werd ingestemd met de komst van een internationale vredesmacht, aangeduid als International Security Assistance Force (ISAF), die er voor moest zorgdragen dat de AIA in een veilige omgeving van start kon gaan. Het Akkoord van Bonn werd op 6 december 2001 door middel van resolutie 1383 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd. De AIA werd op 22 december 2001 geïnstalleerd.

De door de AIA georganiseerde Loya Jirga werd op 18 juni 2002 afgesloten. Afspraken van het Akkoord van Bonn werden nagekomen, in die zin dat er een interim-staatshoofd (Hamid Karzai) werd benoemd en dat de structuur en invulling van de belangrijkste posities in het kabinet werden goedgekeurd. De resultaten van de Loya Jirga werden op 26 juni 2002 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd door de unanieme aanname van resolutie 1419. De enige verplichting uit het Akkoord van Bonn die nog open staat is de organisatie van districtsverkiezingen.

De macht van de overgangsregering bleef vooral beperkt tot Kaboel en omgeving. Daarbuiten trokken krijgsheren veel macht naar zich toe. Hoewel de regering zelf geen mensenrechtenschendingen in de hand werkte, maakten verscheidene overheidsorganen zoals de veiligheidsdienst, zich schuldig aan mensenrechtenschendingen.12

Op 4 januari 2004 werd na 22 dagen van overleg door de Constitutionele Loya Jirga (CLJ) een nieuwe grondwet voor Afghanistan aangenomen. Na ondertekening door president Karzai op 26 januari 2004 is de grondwet met onmiddellijke ingang van kracht geworden. De president is ook verantwoordelijk voor de implementatie van de grondwet.13

Tijdens de CLJ werd uiteindelijk een controlemechanisme aangenomen, waarbij de macht van de president wordt gecontroleerd door twee vice-presidenten.14 Alhoewel dit niet in de grondwet is vastgelegd, zou er algemene overeenstemming zijn dat de vice-presidenten tot een andere etniciteit dienen te behoren dan de president zelf.

Op 9 oktober 2004 hebben er voor het eerst in de geschiedenis in Afghanistan vrije presidentsverkiezingen plaatsgevonden. Dit kon na enig uitstel gebeuren op grond van de Kieswet die in juli 2004 is aangenomen. In de periode voorafgaand aan de

12 Algemeen ambstbericht Afghanistan van november 2003, met kenmerk DPV/AM-822129. 13 Economist Intelligence Unit, 'Country report Afghanistan' (Londen, februari 2004), blz. 6. Meer in Algemeen ambtsbericht Afghanistan van mei 2004, met kenmerk DPV/AM-855889. 14 In de conceptgrondwet was nog sprake van één vice-president. 9 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

verkiezingen vonden veel incidenten plaats.15 Veel daarvan hadden tot doel de verkiezingen te saboteren.

Op 23 december 2004 maakte president Karzai zijn nieuwe kabinet bekend.16 Het op 19 december 2005 geïnaugureerde parlement moet de formatie van het kabinet nog bekrachtigen.17

2.1.3 Staatsinrichting Kabinet De regering bestond tot eind 2005 uit 27 ministers, waaronder drie vrouwen en wordt geleid door Hamid Karzai. Per kabinetsbesluit van 25 december 2005 is hieraan een nieuw ministerie voor Parlementaire Zaken toegevoegd. In het kabinet zijn alle etnische groepen vertegenwoordigd, waarbij de Tadzjieken en Hazara (vijf ministeries) relatief zijn overbedeeld en Oezbeken onderbedeeld (2 ‘lichte’ ministeries). De belangrijkste ministeries (onder meer Binnenlandse Zaken, Defensie) zijn in handen van etnische Pashtun. Uiteindelijk is slechts één voormalig krijgsheer in het kabinet opgenomen: Ismael Khan (voormalig gouverneur van Herat) op een relatief ‘lichte’ ministerspost: energie. Verder kreeg voormalig krijgsheer Dostum een officiële positie binnen de legerleiding.

Bestuurlijke indeling Afghanistan is bestuurlijk verdeeld in 34 provincies en 397 districten.18 Hoewel er regionale bestuursorganen zijn, is er sprake van een sterk gecentraliseerde structuur.19 Gebaseerd op de huidige wetgeving is het Afghaanse bestuur formeel als volgt georganiseerd: - provincies vormen de grootste administratieve eenheden in Afghanistan. Zij worden elk geleid door een gouverneur (wali), die is benoemd of bevestigd door de centrale regering in Kaboel; de provinciale raden functioneren in het bestuur van de provincies als adviserende lichamen;20 - districten zijn de gedecentraliseerde administratieve eenheden (woluswali) binnen een provincie, die normaal worden geleid door een districtsgouverneur. De huidige districtsverdeling zou volgens de ‘procedures voor de verkiezing

15 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005, blz. 13. 16 DPA, 23 december 2004. 17 Reuters, 21 december 2004. 18 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 6, de vastlegging van de districtsgrenzen is een politiek gevoelige zaak. Van 68 districten zijn de grenzen nog niet vastgesteld, waardoor de districtsverkiezingen moesten worden uitgesteld. 19 Wereldbank, ‘Afghanistan: State building, sustaining growth and reducing poverty, februari 2005, blz. 44. 20 Artikel 4 Wet op de provinciale raden. 10 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

van afgevaardigden voor de nood-Loya Jirga’ ook dienen als kiesdistrictsverdeling; - dorpen vormen de kleinste administratieve eenheid binnen een district. De sociale instituties binnen een gemeenschap verschillen van regio tot regio in functie en structuur en worden meestal aangeduid als jirga of shura. Dit zijn ad hoc groepen van gerespecteerde personen binnen een gemeenschap die optreden als scheidsrechters bij disputen en als aanjagers bij het organiseren van collectieve acties. Jirga’s of shura’s kunnen ook twee of meer gemeenschappen representeren en werken samen met de districtsautoriteiten.21

De United Nations Assistance Mission to Afghanistan (UNAMA) ondersteunt de opbouw van de staatsinrichting in Afghanistan. Momenteel zijn ongeveer 500 personen actief voor de VN in Afghanistan, verspreid over een hoofdkantoor te Kaboel en 8 regionale veldkantoren. Het mandaat van UNAMA loopt tot en met 26 maart 2006.22

Grondwet In de in januari 2004 aangenomen grondwet wordt Afghanistan officieel aangeduid als ‘Islamitische Republiek Afghanistan’. De grondwet stipuleert dat Afghanistan zowel islamitisch als democratisch is. De grondwet creëert een presidentieel systeem waarbij de overheid wordt verdeeld in een uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht. Alhoewel in de grondwettekst niet expliciet naar de shari’a of het islamitische recht wordt verwezen, staat wel vermeld dat geen enkele Afghaanse wet ‘tegengesteld kan zijn aan het geloof en de bepalingen van de islam’.

Uitvoerende macht De uitvoerende macht ligt in handen van een president, die via directe verkiezingen voor een periode van vijf jaar wordt gekozen. De president moet moslim en Afghaans staatsburger zijn en mag maximaal één keer worden herkozen. Tot zijn verantwoordelijkheden behoren: - het optreden als opperbevelhebber van het nationale leger; - het bepalen van het overheidsbeleid met instemming van het parlement; - het benoemen van ministers, de procureur-generaal, de directeur van de centrale bank en de rechters van het hooggerechtshof met instemming van het belangrijkste wetgevende orgaan, de Wolesi Jirga (zie hierna). De president benoemt ook de provinciale gouverneurs en hun plaatsvervangers; provinciale politiechefs en provinciale hoofden van de veiligheidsdienst; chefs van de stadspolitie en districtsgouverneurs.

21 UNHCR, 'Update of the situation in Afghanistan and International protection considerations' (Geneve 2003) , blz. 4. 22 VN-Veiligheidsraad resolutie, S/Res/1589 (2005). 11 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Wetgevende macht De Nationale Vergadering van de Islamitische Republiek Afghanistan is het hoogste wetgevende orgaan en bestaat uit twee huizen: de Wolesi Jirga (het Huis van het Volk/ Lagerhuis) en de Meshrano Jirga (het Huis van Ouderen/Hogerhuis). De Wolesi Jirga heeft meer zeggenschap dan de Meshrano Jirga. De maximaal 249 afgevaardigden van de Wolesi Jirga worden direct gekozen. Iedere provincie vaardigt een aantal leden af, dat aantal is vastgesteld op grond van de bevolkingsgrootte van de provincie. Volgens de grondwet dienen per provincie ten minste 2 afgevaardigden vrouw te zijn. Per provincie worden twee leden voor de Meshrano Jirga benoemd, een door de provinciale raad en een uit de verzamelde districtsraden.23 De overige leden van de Meshrano Jirga, gelijk aan het aantal provincies, worden benoemd door de president. Van de presidentieel benoemde kandidaten zal de helft vrouw zijn.

De regering en de leden van de Nationale Vergadering hebben initiatiefrecht. Het Hooggerechtshof heeft een beperkt initiatiefrecht inzake het rechtswezen en kan dergelijke wetsvoorstellen alleen via de regering doen.

De Nationale Vergadering heeft de primaire verantwoordelijkheid voor: de bekrachtiging, de aanpassing of het intrekken van wetgeving; de goedkeuring van ontwikkelingsprogramma's en de goedkeuring van het nationale budget; het instellen, aanpassen of wijzigen van administratieve eenheden; en de ratificatie van internationale verdragen.

In aanvulling hierop heeft de Wolesi Jirga ook het recht om ministers bij zich te roepen voor verantwoording over het gevoerde beleid; beslisrecht over ontwikkelingsprogramma's en het nationaal budget; en de mogelijkheid tot goed- of afkeuring van benoemingen op basis van de grondwet.

In de praktijk heeft de wetgevende macht nog nauwelijks gefunctioneerd. Feitelijk regeerde de president nog per decreet, totdat op 19 december 2005 het parlement formeel met zijn werkzaamheden begon.

Rechterlijke macht De hoogste rechterlijke instantie in Afghanistan wordt gevormd door de Stera Mahkama (Hooggerechtshof). De leden van het hof worden benoemd door de president voor een termijn van maximaal tien jaar. Het Hooggerechtshof beoordeelt wetten op hun islamitische gehalte. Naast het Hooggerechtshof bestaan

23 De taken van de provinciale- en districtsraden zijn vooralsnog onduidelijk, AREU, Caught in confusion (Kaboel, 2005), blz. 2. Doordat de districtsverkiezingen waren uitgesteld zal het Hogerhuis een afwijkende samenstelling hebben, zie 2.2. 12 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

er rechtbanken op landelijk, provinciaal en districtsniveau.24 Rechters kunnen zijn opgeleid in zowel het islamitisch recht als in het seculiere recht.

Bevolkingsadministratie Afghanistan kent als gevolg van 23 jaar burgeroorlog geen bevolkingsadministratie meer. Vooralsnog is er geen officieel bevolkingsaantal, maar onder meer met behulp van de Identification and Control Unit (IDCU) worden gegevens over geboorte en sterfte nu centraal geregistreerd. Met het oog op de verkiezingen voerde het Central Statistics Office (CSO) een schatting uit van de bevolking. Een census, te coördineren door het WFP en uit te voeren door het CSO, wordt in 2007 verwacht.

De ontmanteling van de bevolkingsadministratie begon onder het communistische bewind in het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Als gevolg van de burgeroorlog bleek het steeds moeilijker om de administratie op orde te houden. Daarnaast werden in deze periode allerhande centrale en decentrale archieven op last van de algemene inlichtingendienst van de Sovjet-Unie (KGB) en de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) opgeschoond of vernietigd om te voorkomen dat gevoelige informatie in handen van de vijand zou vallen. Na de val van het communistische bewind in 1992 bestond feitelijk alleen nog in dorpen op het Afghaanse platteland een soort (bevolkings)administratie. Deze administratie werd gewoonlijk bijgehouden door een dorpsoudste. Dit laatste overblijfsel van het oorspronkelijke administratiesysteem is met de komst van de Taliban ook verdwenen. Door ongeletterdheid of desinteresse van de plaatselijke vertegenwoordigers van de Taliban werd de bevolkingsadministratie veelal niet gecontinueerd.25

2.2 Politieke ontwikkelingen

Net als in de vorige verslagperiode probeerde Karzai de afgelopen maanden zijn greep op regionale leiders te verstevigen door onder meer strategische gouverneursbenoemingen. Binnen zijn kabinet waren de meningen enigszins verdeeld over gouverneursbenoemingen. Verder hebben de verkiezingen voor het parlement en de provinciale raden plaatsgehad. Zeker de uitslag van de parlementsverkiezingen heeft tot de verwachting geleid dat Karzai meer oppositie zal ondervinden.

24 Zie verder hoofdstuk 3.3.5. 25 Zie ook algemeen ambtsbericht Afghanistan van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM- 704362, blz.13. 13 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

2.2.1 Kabinet Sinds 27 december 2004 is het nieuwe kabinet van Afghanistan in functie. Het kabinet bestaat uit 28 ministers.26 De samenstelling van het kabinet moet conform de grondwet door het nieuwe parlement worden goedgekeurd.

De ministers moesten bij hun benoeming aan strenge eisen voldoen. Bij de benoeming van Ismael Khan als minister van Energie zijn de strakke vereisten echter minder strikt toegepast.27 Uiteindelijk ziet de etnische samenstelling van het Afghaanse kabinet er als volgt uit: 10 Pasthuns; 8 Tadzjieken; 5 Hazara’s; 2 Oezbeken; 1 Turkmeen en 1 Baluchi.28

De samenstelling van de ministersploeg heeft niet geresulteerd in een verdeling van ministersposten tussen verscheidene facties: de meeste ministers zijn niet aan een factie gebonden. De macht van de Noordelijke Alliantie en dan vooral van de Shura-i-Nazar factie is ingeperkt. Dr. Abdullah is de enige Shura-i-Nazar aanhanger in de ministersploeg.

Met name de leiding over de veiligheidsstructuren ligt in de invloedssfeer van Karzai. De leidinggevenden van het ministerie van Defensie en de Nationale Veiligheidsraad zijn Karzai-getrouwen. De nieuwe Afghaanse bestuurders worden door verscheidene bronnen als ‘hervormingsgezind’ omschreven, onder meer daar de ministersploeg bestaat uit technocraten en gematigde voormalige Mujahedin. Het lijkt erop dat met het nieuwe gematigde kabinet er een grotere kans is op reïntegratie van voormalige Taliban-strijders.29

Met de belangen van vele machtige spelers op het politieke toneel waaronder voormalige krijgsheren is omwille van de stabiliteit ook in deze verslagperiode rekening gehouden, in die zin dat ze benoemd werden in verscheidene overheidsfuncties. Het beleid om op die manier meer greep te krijgen op de regio’s door bijvoorbeeld krijgsheren te benoemen in een regio niet zijnde hun thuisbasis zette zich door, hetgeen door de benoeming van de krijgsheer Juma Khan Hamdard tot gouverneur van de noordelijke provincie Jowzjan in september 2005 werd geïllustreerd. Even daarvoor was Juma Khan Hamdard ontslagen als gouverneur van de noordelijke provincie Baghlan na wekenlange protesten van Tadzjiekse inwoners van die provincie tegen de Pathaanse krijgsheer. Waarschijnlijk uit onvrede over het benoemingenbeleid van Karzai diende de minister van Binnenlandse Zaken Ali Ahmad Jalali in oktober zijn ontslag in.30

26 Zie bijlage I. 27 Ismael Khan heeft geen academische opleiding genoten, terwijl dit wel vereist is. 28 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/183) 29 Zie verder hoofdstuk 3. 30 BBC News, 27 september 2005. 14 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

De speerpunten van de regering zijn nog steeds hetzelfde als in de vorige verslagperiode: bestrijding van drugscriminaliteit en corruptie en de opbouw van de democratische rechtstaat. De strijd tegen corruptie bleek het moeilijkst.31

2.2.2 Verkiezingen Inleiding De parlements- en provinciale verkiezingen, die aanvankelijk waren gepland voor april 2005, werden uiteindelijk gehouden op 18 september 2005. Net als de presidentsverkiezingen van 9 oktober 2004 vonden de verkiezingen van september 2005 plaats onder auspiciën van een Joint Election Management Body (JEMB). De organisatie van de volksraadpleging was nogal complex. In de eerste plaats was het met name vanwege het ongewone kiesstelsel (SingleNon Transferable Vote, SNTV) een enorme logistieke opgave alle kandidaten te registreren en de kiezers adequaat te informeren.32 Voorts dienden de kandidaten te worden gekeurd (‘vetting’) en luidde het registratieproces een periode van aanslagen en andere veiligheidsincidenten in.33 De uitslag werd in november 2005 bekend gemaakt.

Aanloop naar de verkiezingen Met het oog op de verkiezingen was conform de in mei 2005 aangenomen Kieswet een negen-koppige Onafhankelijke Kiesraad (IEC) door de president in het leven geroepen, bestaande uit drie vrouwen en zes mannen van uiteenlopende Afghaanse etniciteit. De IEC had formeel tot taak onder meer de kiesdistricten te definiëren en een verdeling te maken van het aantal zetels per provincie. Voor parlements- en provincieraadsverkiezingen was de IEC uitgebreid met vijf door UNAMA aangewezen verkiezingsexperts. De uitgebreide IEC kreeg de naam Joint Election Management Body (JEMB) en had formeel het toezicht op de uitvoering van de verkiezingen.

JEMB is logistiek uitgegaan van 68 deelverkiezingen plus één apart voor het Kuchi nomadenvolk: in elke provincie provinciale- én parlementsverkiezingen en één parlementsverkiezing voor de Kuchi’s. Afghanen konden niet buiten hun land een stem uitbrengen (out of country voting).

Ondanks bedenkingen van een aantal internationale spelers zoals UNAMA en de EU, was gekozen voor het ongebruikelijke kiesstelsel van de Single Non

31 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525), blz. 5. 32 In het SNTV-systeem geldt dat de zetel in het parlement dan wel provinciale raad gaat naar het individu dat de meeste stemmen krijgt en wordt geen stem gegeven aan een politieke partij. Uitgebrachte stemmen zijn dus niet partij-gebonden en niet overdraagbaar. 33 Voor een uitleg van ‘vetting’, zie subparagraaf ‘Aanloop naar de verkiezingen’. 15 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Transferable Vote (SNTV). Volgens EU-vertegenwoordiger Vendrell en de Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de VN Arnault, zou het systeem het mogelijk maken druk uit te oefenen op kiezers en kandidaten vatbaar maken voor corruptie en intimidatie.34

Ter controle van een eerlijk verloop van de verkiezingen had JEMB een klachten- en een mediacommissie ingesteld. De drie leden van de klachtencommissie werden aangewezen door UNAMA, het Hooggerechtshof en de Afghan Independent Human Rights Commission (AIHRC). De commissie fungeerde als een beroepsinstantie boven JEMB. De mediacommissie was ingesteld om te waarborgen dat iedere kandidaat gelijke toegang had tot radio en tv.

Bij de Election Complaints Commission (ECC) konden mensen onder meer terecht met klachten over kandidaten. De commissie was een uitvloeisel van de conclusies van het rapport A Call for Justice van de (AIHRC). Daarin werd een oproep gedaan toekomstige ambtsdragers te keuren op hun verleden. Mochten zij mensenrechtenschendingen op hun geweten hebben, dan zouden ze niet meer in aanmerking mogen komen voor een parlementszetel. De regering Karzai heeft dit idee van het keuren van kandidaten weinig enthousiast omarmd. Kandidaten mochten niet veroordeeld zijn geweest en geen actieve banden onderhouden met milities.35 Verder was het kandidaten niet toegestaan gelijktijdig met hun kandidaatstelling hoge posities binnen het overheidsapparaat te bekleden. Tenslotte dienden de kandidaten een verklaring te ondertekenen waarin ze stelden aan voornoemde voorwaarden te voldoen.

Uiteindelijk zijn meer dan 45 kandidaten uitgesloten door de ECC en de Provinciale Verkiezingscommissie (PEC), waarvan 33 vanwege hun banden met illegale gewapende eenheden.36 Aanvankelijk waren meer dan 230 kandidaten tijdelijk van de kieslijst waren geschrapt. Het leeuwendeel van dat aantal had banden met illegale milities, maar mocht desalniettemin op de kandidatenlijst blijven staan omdat het zijn wapens (deels) had ingeleverd. Daardoor zijn veel volksvertegenwoordigers voormalige commandanten, die verdacht worden van mensenrechtenschendingen.37 De provincies waar de meeste (voormalige)

34 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/183)’, blz. 18. 35 Het vereiste dat kandidaten conform de grondwet niet veroordeeld mogen zijn geweest is bij het ontbreken van een goed functionerend rechtssysteem een loze letter. 36 Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van zaken in Afghanistan, 27925 (nr. 182), 30 september 2005, ook na de verkiezingsdag zijn nog al dan niet verkozen kandidaten uitgesloten. 37 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 6. 16 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

commandanten op de kieslijsten stonden waren Parwan; Nangarhar; Laghman; Nuristan; Takhar; Herat en Badakhshan.

Veel commandanten hebben kiezers geïntimideerd om op hen of hen gunstig gezinde kandidaten te stemmen. De rivaliteit tussen verscheidene facties en het immer aanwezige stempel dat zij op de Afghaanse maatschappij drukken kwam op die manier tot uiting.38 Ook Taliban-aanhangers en andere anti-regeringseenheden maakten zich schuldig aan intimidaties. Hoewel de intimidatie wijd verbreid was, heeft ze geen structurele of beslissende invloed gehad op het stemgedrag van de Afghanen.39

Beïnvloeding van kiezers via de media werd in de gaten gehouden door de Onafhankelijke Media Commissie, die waakte over de Gedragscode aangaande Massa Media. Genoemde commissie behandelde niet alleen klachten inzake vermeende overtredingen van de gedragscode, maar zag ook toe op de uitvoering van het Gesponsorde Advertentie Programma (SAP). Via het SAP had elke kandidaat gelijke toegang tot de media. Iedere kandidaat kreeg evenveel zendtijd op radio en tv toegewezen gedurende de campagneperiode. Het overgrote gedeelte van de vrouwelijke kandidaten had ook daadwerkelijk gebruik gemaakt van het programma.40 In totaal hebben 2000 kandidaten kosteloos hun gedachtegoed via radio en tv uitgedragen.41

In een aantal provincies zoals Panjshir en Nuristan waren geen verkiezingsspots via radio en tv mogelijk vanwege een gebrek aan faciliteiten daarvoor.42 Ook beletten van tijd tot tijd politieke tegenstanders en zelfs overheidsfunctionarissen kandidaten zich te profileren. Incidenten waarbij verkiezingsbijeenkomsten werden verstoord, posters werden vernield en journalisten zelfcensuur toepasten kwamen in heel Afghanistan voor.43

Op grond van de Kieswet was de inmenging van staatsstructuren in de verkiezingsstrijd verboden. Echter, veel overheidsfunctionarissen zoals districtsgouverneurs lieten met enige regelmaat verkiezingsbijeenkomsten verstoren; verboden bepaalde publicaties; maakten openlijk reclame voor politieke

38 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, First Report (19 april – 3 juni 2005), blz. 4. 39 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 9. De EU waarnemingsmissie was minder positief, ‘EU Election Observation Mission’, Final Report, (2005) blz. 2. 40 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Election Day Report (26 september 2005), blz. 3. 41 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 17. 42 ibidem 43 Ibidem, blz. 12, zelfcensuur is beduidend minder dan tijdens de presidentsverkiezingen. 17 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

geestverwanten of sloten zelfs politieke tegenstanders op. Partijdigheid van lokale autoriteiten was het meest schrijnend in districten van Parwan; Bamiyan; Ghazni; Helmand en Uruzgan.44

De obstructie van de verkiezingscampagne was het hevigst in het zuiden, oosten en zuid-oosten van Afghanistan. Het was er dermate onveilig dat kandidaten in delen van Zabul; Uruzgan; Kandahar en Helmand niet buiten hun tribale netwerk campagne konden voeren.45 In heel Afghanistan hebben zich meer dan 150 veiligheidsincidenten voorgedaan, waarbij aanvallers het niet alleen op kandidaten hadden gemunt, maar ook op verkiezingsmedewerkers en registratiekantoren. In de aanloop naar de verkiezingen zijn zeven kandidaten vermoord.46 Begin oktober 2005 werd eveneens een kandidaat vermoord en op 4 december 2005 vond een pas gekozen parlementslid de dood na te zijn aangevallen door een groep gewapende mannen.47 Dit beeld past in de toename van veiligheidsincidenten in de verslagperiode.

De kandidaten voor wie het veruit het moeilijkst was campagne te voeren waren de vrouwen. Discriminatie, aanvallen en intimidatie waren haast aan de orde van de dag. Veel kiezers werden ook ontmoedigd op vrouwen te stemmen. Niettemin waren over het algemeen de autoriteiten, zeker in vergelijking met de vorige verkiezingen, toeschietelijk in het verlenen van veiligheidsvoorzieningen voor de vrouwelijke kandidaten.48

Verkiezingsdag De opkomst op 18 september 2005 lag op meer dan 50 % (zeven miljoen, waarvan 40 % vrouw). Bij de presidentsverkiezingen lag de opkomst nog op 75 %. De lagere opkomst had onder meer te maken met de onveiligere situatie, de onduidelijkheden met betrekking tot het doel van de verkiezingen en de

44 Ibidem. 45 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Second Report (4 juni – 16 augustus 2005), blz. 7; AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 9, United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’(S/2005/525). blz. 7. 46 Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van Zaken in Afghanistan, 27925 (nr. 182), 30 september 2005.. 47 BBC News, 4 december 2005. 48 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 11; Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8 . 18 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

teleurstelling over het feit dat er nogal wat krijgsheren op de kieslijsten stonden, hetgeen een voorbode kon zijn dat de huidige situatie gecontinueerd zou worden.49

De dag is zonder grote veiligheidsincidenten verlopen. De incidenten die plaats hadden waren lokaal en hadden geen invloed op het verloop van de verkiezingen.50 Alleen een aantal stemlokalen in Daikundi en Uruzgan bleef vanwege de slechte veiligheidssituatie gesloten. Niettemin waren er op de verkiezingsdag doden te betreuren. Militairen overleden als gevolg van in totaal 19 aanvallen op kieslokalen. De hevigste incidenten deden zich voor in Paktia, Ghazni en Kunar en werden toegeschreven aan Taliban-opstandelingen.51

Bij de verkiezingen waren meer dan 200.000 waarnemers aanwezig.52 Een klein gedeelte (780) kwam uit de internationale gemeenschap.53 De rest bestond uit onafhankelijke Afghaanse waarnemers en media-vertegenwoordigers.

Er deden zich bij het feitelijke stemmen frauduleuze taferelen voor, zoals ‘ballot- stuffing’ (grote hoeveelheden van te voren ingevulde valse stemkaarten in één keer in de stembus doen); twee keer stemmen en stemmen zonder de kiesgerechtigde leeftijd te hebben bereikt. Het probleem van vervalste registratiekaarten dook op in heel Afghanistan.54

De onregelmatigheden leken niet dusdanig structureel te zijn dat ze een doorslaggevende invloed konden hebben op de uitslag. Niettemin bleek bij het tellen van de stemmen dat in sommige kiesdistricten op grote schaal fraude was gepleegd, met name in de vorm van ballot-stuffing. De fraude was het ergst in Paktika, waar aan de geldigheid van liefst 50 % van de stemmen werd getwijfeld. Andere provincies waar fraude zeer duidelijk aan het licht was gekomen waren Kaboel (en dan met name het district Paghman waar Sayyaf (conservatieve voormalige krijgsheer) zijn machtsbasis heeft); Kandahar; Kunar; Ghazni en Helmand. De verdachte stembussen werden in quarantaine geplaatst en verder onderzocht. Uiteindelijk bleek dat in het merendeel van de provincies de verdachte stemmen geen doorslaggevende invloed hadden op de uitslag van de verkiezingen.

49 Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van Zaken in Afghanistan, 27925 (nr. 182), 30 september 2005. 50 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Election Day Report (26 september 2005), blz. 5. 51 Ibidem. 52 Ibidem, blz. 7; Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van zaken in Afghanistan, 27925 (nr. 182), 30 september 2005. 53 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz. 15, onder meer EU en OVSE. 54 AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Election Day Report (26 september 2005), blz. 8; EU EOM persverklaring 30 september 2005. 19 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Uitslag Vanwege bovengenoemde problemen met stembussen en het onderzoek naar de geldigheid van de zich daarin bevindende stemformulieren, liet de officiële uitslag van de verkiezingen lang op zich wachten.55 Op 12 november 2005 werd de definitieve uitslag bekend gemaakt. Op die dag zijn ook de meeste provinciale raden bijeen gekomen om per provincie uit hun midden twee afgevaardigden te kiezen voor het Hogerhuis. Op 11 december 2005 heeft Karzai 34 Hogerhuisleden benoemd.56 Op 19 december 2005 werd de voltallige Nationale Vergadering formeel geïnaugureerd.

In het parlement zijn geen duidelijke machtsblokken te onderscheiden. Dit komt voornamelijk door het feit dat veel kandidaten geen partij achter zich hadden.57 Slechts 12% van de kandidaten was formeel gelieerd aan een politieke partij.58 De rol van partijen was sowieso al beperkt door het SNTV-systeem. Wat betreft etniciteit is de ruwe verdeling van parlementszetels als volgt: 45% Pashtun; 22% Tadzjiek; 15% Hazara en 7,5% Oezbeek.59 Het parlement (Lager- en Hogerhuis) zal gedomineerd worden door conservatieven.60 Veel leiders van reeds lang bestaande facties hebben een zetel: Rabbani; Mohaqeq; Sayyaf; Seyyed Javeed en Mustafa Kazimi.

Een groot gedeelte van het Lagerhuis bestaat uit (voormalige) commandanten of mensen die gelieerd zijn aan commandanten. Van de Lagerhuisleden is 33 % in die categorie te scharen.61 Van de Lagerhuisleden heeft 12% connecties met de Hezb-i-Islami, maar is niet gelieerd aan de tak van Gulbuddin Hekmatyar.62 Bijna 5% van de Lagerhuisleden is ex-Taliban, zoals mullah Rocketi uit Zabul, Mawlavi Islamuddin Mohammadi en Hanif Shah Al-Hussein.63 Verder is er een aantal onafhankelijken en technocraten en een blok (voormalige) communisten, onder wie de gewezen DVPA-minister van Binnenlandse Zaken Seyyed Gulabzoi en voormalig generaal Noorul Haq Uloomi.64

55 NRC Handelsblad 9 november 2005. 56 BBC News 11 december 2005. 57 Eurasianet, 20 november 2005. 58 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 19. 59 ANBP-lijst van parlementariërs en hun achtergrond, afkomstig uit presentatie (2005). 60 New York Times, 13 november 2005 61 ANBP-lijst, afkomstig uit presentatie (2005). 62 Eurasianet, 20 november 2005. Hezb-i-Islami voorman Farooqi is Lagerhuislid namens Paktika. 63 Xinhuanet, 13 november 2005, Reuters, 13 november 2005. 64 Xinhuanet, 13 november 2005. 20 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Hoewel er geen partijblokken zijn in het parlement, is een aantal groepen wel onder te brengen binnen een soort van structuur. In de eerste plaats is er de groep van één van de voormalige voormannen van de Noordelijke Alliantie en voormalig minister van Onderwijs Yunnis Qanuni, Nieuw Afghanistan, met 24 leden. Onder meer samen met Hezb-e-Wahdat van Mohaqeq (19 zetels) vormt die groep de oppositionele stroming National Understanding Front. De factie van Dostum, Junbesh-i-Melli, heeft in het parlement 22 sympathisanten. Er is geen duidelijke Jamiat-i-Islami structuur in het parlement, hoewel verscheidene kopstukken van die factie zoals Rabbani een parlementszetel hebben. Qanuni, criticaster van Karzai, is verkozen tot voorzitter van het Lagerhuis.65

Verdere mogelijke machtsblokken zijn die van Pir Seyyed Gailani (NIFA, gematigde voormalige Mujahedin), met rond de 10 sympathisanten en van voormalig minister van Financiën Ahadi (Afghan Milat, voormalige nationalistische Pashtuns, tegenwoordig zichzelf sociaal-democraat noemend), met 7 sympathisanten. Karzai heeft geen partijstructuur die aan hem verbonden is. Indien de verdeling al te maken is, zou ruwweg kunnen worden gesteld dat 65 Lagerhuisleden regeringsgezind zijn, 84 anti-regering en dat het van 100 nog onduidelijk is wie ze steunen.

Van de 249 zetels in het Lagerhuis, zullen 68 door vrouwen worden bezet, zoals wordt voorgeschreven door de grondwet. Zonder dat voorschrift zouden waarschijnlijk 19 vrouwen in het Lagerhuis terecht zijn gekomen.66 Wat betreft de provinciale raden geldt hetzelfde. Van de in totaal 420 leden van de provinciale raden zijn 121 vrouw. Hoewel de grondwet een minimum aantal van 124 vrouwelijke provinciale vertegenwoordigers voorschrijft, kon aan die grondwettelijke bepaling geen gevolg worden gegeven vanwege het feit dat te weinig vrouwen zich kandidaat hadden gesteld.67 Slechts 29 vrouwen zouden op eigen kracht hun plek in de provinciale raden hebben bemachtigd.68 Via de provinciale raden zijn slechts zes vrouwen in het Hogerhuis gekozen.69

Districtsverkiezingen Aanvankelijk zouden alle verkiezingen tegelijk plaatsvinden: Lagerhuis(/parlements)-verkiezingen (Wolesi Jirga); provinciale verkiezingen en districtsverkiezingen. Daar onder meer de grenzen van de districten nog steeds niet zijn vastgesteld, zijn de districtsverkiezingen tot nader order uitgesteld. Wellicht dat ze in 2010 kunnen plaatsvinden. Reden van de moeilijkheden inzake de

65 Reuters, 21 december 2005. Qanuni won de verkiezing nipt van Sayyaf. Mojadeddi, een bondgenoot van Karzai, is verkozen tot voorzitter van het Hogerhuis. 66 IWPR, 15 november 2005. 67 Reuters, 13 november 2005. 68 Ibidem. 69 www.results.jemb.org/resultsMJ.asp?list=mj&offset=60, geraadpleegd op 7 december 2005. 21 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

districtsgrenzen is het feit dat gedurende de jarenlange oorlogen bepaalde de facto grenzen zijn ontstaan. Lokale commandanten weigeren afstand te doen van verworven machtsposities.70

Nu de districtsverkiezingen zijn uitgesteld, heeft de Afghaanse overheid meer tijd na te gaan wat de exacte bevoegdheden van de districtsraden zullen zijn. De Afghan Research and Evaluation Unit heeft aangegeven dat in de praktijk de taken van de districtsraden zeer onduidelijk zijn. Bovendien bestaat er een reëel gevaar voor duplicatie van bevoegdheden met de provinciale raden.71

Dat er op korte termijn geen districtsverkiezingen zullen plaatsvinden heeft een belangrijke staatkundige consequentie. Een derde van het aantal zetels in het Hogerhuis (Meshrano Jirga) is zodoende niet conform de grondwet opgevuld. Als gezegd kozen de provinciale raden nu twee leden uit hun midden om in het Hogerhuis te zitten in plaats van één: één permanent lid en één tijdelijk lid totdat de districtsverkiezingen zullen zijn gehouden.72

2.2.3 Machtsfactoren De macht van de centrale overheid is niet toegenomen in de verslagperiode. Zeker wat betreft het regionale (districts)bestuur kan de centrale regering nog moeilijk invloed uitoefenen. In veel gebieden maken plaatselijke commandanten de dienst uit. Veel van hun contacten lopen door tot in Kaboel.

Karzai heeft in de verslagperiode nieuwe gouverneurs benoemd. Vaak betrof dit een soort van roulatie, net als in de vorige verslagperiode. Zo werd bijvoorbeeld gouverneur Juma Khan Hamdard ontslagen als gouverneur van de noordelijke provincie Baghlan, maar benoemd tot gouverneur van de noordelijke provincie Jowzjan.73 Dezelfde trend was waar te nemen wat betreft de benoemingen van politiecommandanten. Hieruit blijkt Karzai omwille van stabiliteit nog steeds veel belang hecht aan de macht van verscheidene facties.

Veel regionale overheidsposities werden ingenomen door machtige commandanten, die er geen blijk van gaven bijzonder trouw te zijn aan het centrale gezag. Echter, Karzai zou vanwege het behoud van een machtsevenwicht in het land dergelijke machtige figuren niet voor het hoofd willen stoten. Dit was

70 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/183). 71 AREU, Caught in confusion (Kaboel 2005), blz. 2. 72 JEMB, Meshrano Jirga Elections, 27 november 2005, blz. 2. 73 Het ontslag werd vooral aangewakkerd door demonstraties tegen de zogenaamde ‘Pashtunisering’ van machthebbers in de noordelijke provincies. 22 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

één van de oorzaken van het aftreden van Ali Ahmad Jalali als minister van Binnenlandse Zaken, die het niet eens was met dit beleid.74

Veel van de door Karzai benoemde gezagsdragers hebben geen smetteloos blazoen. Buiten dat blijft het de vraag of de tactiek van het verminderen van de macht van grote –voormalige- krijgsheren door hen een machtspositie buiten hun thuisbasis te geven werkt. Zo heeft de voormalige gouverneur van Herat Ismael Khan nog steeds veel politieke invloed in de westelijke provincie. Naast het gegeven dat nog altijd bondgenoten van Ismael Khan in het provinciale bestuur zitten, kan hij ook in korte tijd honderden mensen mobiliseren die voor hem betogen. Zijn greep op Herat is niettemin wel aan het afnemen, maar dat lijkt met name te komen omdat meer en meer lokale commandanten niet meer trouw zijn aan hem.

Voorts zijn grote facties als partij geregistreerd. Junbesh-i-Melli kon eerst geregistreerd worden nadat generaal Dostum de voorzittershamer van de door Oezbeken gedomineerde partij had overgedragen aan Sayed Nurullah. Ondanks dat Dostum formeel niet meer de leider is van Junbesh-i-Melli, is hij nog steeds een zeer machtig persoon in vooral het noorden van Afghanistan. Net als in de vorige verslagperiode oefent Dostum de functie van Adviseur van de Opperbevelhebber van de Strijdkrachten uit. Net als het geval is bij Ismael Khan, loopt ook de macht van Dostum enigszins terug als gevolg van de machtstoename van lokale commandanten.

Bij de registratie van Junbesh-i-Melli speelde mee dat ook Jamiat-i-Islami (met als leider Rabbani, Tadzjiek) en Dawat-i-Islami (met als leider Sayyaf, Pashtun) aan de registratievoorwaarden hadden voldaan.75 Dit om de schijn te vermijden dat één van de partijen zou worden bevoordeeld bij de registratie.

Zowel Rabbani als Sayyaf hebben nog altijd veel invloed op de Afghaanse centrale autoriteiten. Beiden zijn zeer conservatief, hetgeen zich onder meer heeft geuit in hun felle tegenstand tegen de voorzitster van de AIHRC, mevrouw Samar, bij de herbenoeming van de AIHRC commissarissen. Verder staat het Hooggerechtshof nog altijd onder invloed van Sayyaf. Ook de Shura-i-Nazar van Fahim bleef gedurende de verslagperiode een invloedrijke groep. Die invloed werd vooral uitgeoefend op het Openbaar Ministerie.

74 BBC News, 27 september 2005. 75 Dawat-I-Islami is de opvolger van Ittehad-i-Islami. 23 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

2.3 Militaire ontwikkelingen en veiligheidssituatie

2.3.1 ‘Enduring Freedom’ De Operation Enduring Freedom (OEF) is sinds oktober 2001 aan de gang. Hoofddoel van de operatie is de gevangenneming van Al-Qaïda kopstukken Osama Bin Laden en Ayman al-Zawahiri. Voorts jagen voornamelijk Amerikaanse OEF-militairen op leiders van Hezb-i-Islami van Gulbuddin Hekmatyar en de Taliban.

In de jacht op hoger genoemde kopstukken zijn in de verslagperiode bescheiden successen geboekt, zoals de arrestatie van –de door zichzelf benoemde- Taliban- woordvoerder, Hakimi, in Pakistan.76 Geruchten dat Bin Laden zou zijn overleden ten gevolge van een aardbeving werd door OEF-commandant Eikenberry ontkend.77 Hij stelde bovendien dat de veranderende taktieken van opstandelingen geen bewijs waren voor het feit dat hun kracht was toegenomen.78

Het aantal buitenlandse manschappen dat permanent actief is onder OEF ligt op ongeveer 20.000, van wie verreweg het grootste gedeelte afkomstig is uit de V.S.79 Sinds de start van de operatie zijn bijna 200 Amerikaanse militairen in Afghanistan gesneuveld, waarvan meer dan 90 in 2005.80

Nederland levert een bijdrage aan OEF via ongeveer 160 commando-troepen en ongeveer 80 mariniers. Zij assisteren de Amerikanen in hun OEF-missie in zuidelijk Afghanistan.81

In het zuiden is tijdens de verslagperiode de OEF-operatie voor het grootste gedeelte beëindigd en concentreert zich nu voornamelijk in het oosten en zuid- oosten van Afghanistan. Als gevolg van de geplande uitbreiding van de ISAF- operaties (zie beneden), zal in het komende jaar het aantal Amerikaanse manschappen in Afghanistan naar verwachting met ruim 4.000 worden verminderd.

76 BBC news, 6 oktober 2005. 77 AP, 8 december 2005. 78 Voice of America, 8 december 2005. 79 Reuters, 9 december 2005. 80 Reuters, 25 november 2005. Ruim 30 Amerikanen overleden ten gevolge van ongelukken. 81 www.government.nl/actueel/nieuwsarchief2005/02February/25/0-42-1_42-56112.jsp, geraadpleegd op 12 mei 2005. 24 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

2.3.2 ISAF De International Security Assistance Force valt onder de NAVO- commandostructuur. ISAF staat momenteel onder Italiaans commando, met aan het hoofd luitenant-generaal Del Vecchio.82

ISAF is opgericht met het doel de regering te assisteren bij de handhaving van de veiligheid binnen de ISAF ‘area of operation’, opdat de regering, maar ook het personeel van de VN in een veilige omgeving kunnen opereren. ISAF’s missie behelst: 1) de verzekering van een veilige omgeving; 2) opbouw van Afghaanse instituties; 3) de verbetering van het functioneren van de Afghaanse politie en het Afghaanse leger; 4) het runnen van Kabul International Airport (KAIA) en 5) de verbetering van de eigen bescherming en de verbetering van informatievergaring over de situatie in het hele land.83

ISAF heeft extra ondersteuning geboden bij de parlementsverkiezingen, waarvoor de troepenmacht tijdelijk was uitgebreid. ISAF bestaat momenteel uit ongeveer 10.000 militairen, waarvan ruim 6000 in en rond Kaboel zijn gestationeerd. De grootste troepenleverancier is Duitsland (2100), gevolgd door Italië (1900) en Canada (800). In totaal leveren 35 landen een bijdrage aan ISAF.84

Het mandaat van ISAF voor drugsbestrijding is beperkt en bevat geen bevoegdheid tot drugsbestrijding door ISAF zelf. Wel omvat het mandaat het leveren van veiligheidsassistentie door ISAF aan anderen bij het uitvoeren, door die anderen, van hun taken onder het Bonn-akkoord. Deze veiligheidsassistentie kan onder andere bestaan uit het delen van inlichtingen, publieke informatiecampagnes en logistieke steun.

In de verslagperiode is de zogenaamde ISAF-II fase afgerond, hetgeen inhield dat de ISAF-militairen ook in het westen van Afghanistan operationeel werden. Het ziet ernaar uit dat ook de ISAF-III fase in de zomer 2006 zal worden ingeluid, met uitbreiding van de ISAF-eenheden naar het zuiden. Daarmee zal het totaal aantal ISAF militairen op 16.000 uitkomen.

De huidige Nederlandse bijdrage bestaat uit het tijdelijk ter beschikking stellen van vier F-16 gevechtsvliegtuigen waarmee een inzet van 100 militairen gemoeid is. Verder leidt Nederland een Provincial Reconstruction Team (PRT) in de noordelijke provincie Baghlan. Ook zijn 100 Nederlandse militairen werkzaam in

82 http://www.afnorth.nato.int/ISAF/structure/structure_whoswho.htm, geraadpleegd op 12 december 2005. 83 http://www.nato.int/issues/afghanistan/050816-factsheet.htm, geraadpleegd op 13 december 2005. 84 Ibidem. 25 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

het hoofdkwartier van ISAF. Tijdens de verkiezingen heeft Nederland met 750 mariniers bijgedragen aan de veiligheid in het noorden van Afghanistan.

2.3.3 PRT Provincial Reconstruction Teams (PRT) hebben tot taak de Afghaanse overheid te assisteren bij het vergroten van de veiligheid en stabiliteit, om daarmee de Afghaanse centrale regering in staat te stellen haar gezag in de provincie te vergroten en wederopbouwactiviteiten van de regering of andere actoren faciliteren.

In de noordelijke provincie Baghlan is sinds augustus 2004 een circa 160-man sterk Nederlands PRT actief. Het PRT valt onder de commandostructuur van ISAF en kan voor logistieke en medische ondersteuning een beroep doen op de voorzieningen van die veiligheidsmacht.

Ten opzichte van de vorige verslagperiode is de commando-structuur van de onder ISAF vallende PRT’s niet veranderd. In totaal zijn er 22 PRT’s in Afghanistan. Onder het ISAF-commando vallen naast de vijf PRT’s die in het noorden zijn gevestigd ook de westelijke PRT’s in Herat, Farah, Ghor en Badghis. In het noorden worden twee PRT’s geleid door de Britten (in Balkh en Fariab), twee door de Duitsers (in Kunduz en Badakhshan) en één dus door Nederland. De ISAF-PRT’s in het westen functioneren onder de leiding van Italië (Herat), Spanje (Badghis) en Litouwen (Ghor). Het PRT in Balkh leidt tevens drie ‘satelliet- PRT’s’ in de steden Sar-i-Pol, Samanghan en Shebergan. Voorts bemannen de Italianen en Spanjaarden een Forward Support Base in Herat, die alle westelijke PRT’s ondersteunt.

Verder zijn er nog 12 PRT’s actief onder gezag van de operatie Enduring Freedom in de overige delen van Afghanistan: in Ghazni, Nangarhar, Paktia, Bamiyan, Parwan, Kandahar, Kunar, Khost, Paktika, Uruzgan, Helmand en Zabul. Het PRT in Bamiyan staat onder Nieuw-Zeelandse leiding, de rest is Amerikaans. Bij de aanvang van ISAF III gaat de leiding van de zuidelijke PRT’s van OEF over naar de NAVO.

2.3.4 Afghaanse veiligheidsorganisaties Leger In Afghanistan bestaat geen dienstplicht. Formeel is dat vastgelegd in een presidentieel decreet uit 2002. Net als in de vorige verslagperiode is het Afghaanse Nationale Leger nog steeds in opbouw. Landen die zich het meest met de opbouw van de nationale strijdmacht bezig houden zijn de Verenigde Staten en Frankrijk. In de loop van de verslagperiode telde het officiële leger van Afghanistan ongeveer 35.000 manschappen. De Afghaanse regering wil dat in september 2007

26 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

het leger zal zijn uitgegroeid tot maximaal 70.000.85 In vergelijking met de politie is het leger effectiever.

Het hoofdkwartier bevindt zich in Kaboel en regionale commandoposten in Gardez, Kandahar, Herat en Mazar-i-Sharif.86 Er bevinden zich tien regionale rekruteringscentra in Afghanistan. Sinds de Pasthun Wardak minister van Defensie is, neemt het aantal Pasthun rekruten binnen het leger toe.87 Het leger is daardoor een betere afspiegeling van de Afghaanse bevolking.

Het leger wordt meer en meer succesvol ingezet teneinde de stabiliteit in Afghanistan te bewaren. Echter, niet alle legereenheden zijn even betrouwbaar. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat meestal verbanden bestaan tussen bepaalde legereenheden en lokale machthebbers.88

Verscheidene invloedrijke mensen inzake het Afghaanse veiligheidsbeleid hebben de tekortkomingen van het Afghaanse leger onderkend. OEF-commandant Eikenberry constateerde dat het nationale leger nog niet zelfstandig de opstandelingen adequate tegenstand kan bieden, maar zag wel vooruitgang.89 Nationaal Veiligheidsadviseur Rassoul meldde dat het leger er niet klaar voor was verantwoordelijkheid te dragen voor de Afghaanse veiligheid.90

Politie De Afghaanse Nationale Politie (ANP) valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken. De politiemacht wordt vooral door internationale hulp opgebouwd, onder leiding van Duitsland, daarbij geassisteerd door de V.S. In de verslagperiode is een begin gemaakt met een hervorming van de wijze van het benoemen van politiecommandanten. Bij die methode wordt onderzocht of aspirant politiecommandanten zich schuldig hebben gemaakt aan criminele activiteiten. Hoewel een aantal mensen daardoor geen commandant is geworden, is het systeem nog zeker niet volmaakt. Vooral bij de snelwegpolitie zouden veel commandanten zitten die met het oog op drugstransporten samenwerken met lokale commandanten.

85 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz. 8, DPA, 5 september 2005. 86 Reuters, 28 september 2004. 87 CRS Report for Congress: Afghanistan, Post-War governance, security and U.S. Policy, blz. 29. 88 BAAG, Monthly Report, October 2005, blz. 5. 89 Voice of America, 8 december 2005. 90 UNI, 18 november 2005. 27 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

In oktober 2005 telde de ANP meer dan 58.000 politie-agenten. Het streven is eind 2005 een politiemacht van maximaal 62.000 mensen te hebben.91 De toename van het aantal acties van opstandelingen tegen de politie heeft een negatief effect gehad op de rekrutering.92

Grootste tekortkoming van de politie is naast het gebrek aan materiaal, financiën en trainingscentra, het gebrek aan een strakke onafhankelijke leidinggevende structuur en alles doordringende corruptie. Politiecommandanten waren vaak loyaal aan lokale commandanten in plaats van aan de centrale regering.

In tegenstelling tot het nationale leger is de effectiviteit van de politie de verslagperiode niet verbeterd. Waar het nationale leger effectief was tegen de grotere veldheren, in de zin van het inperken van hun macht, zou de politie een tegenwicht moeten vormen tegen de lokale commandanten die aan macht gewonnen hebben. Teneinde op hetzelfde niveau van functioneren te komen als het nationale leger, zullen er bij de politie veranderingen worden doorgevoerd wat betreft het indelen van rangen en bezoldiging.93

Veiligheidsdienst NDS Het hervormingsprogramma van het National Directorate for Security (NDS) is nog steeds aan de gang. Het belangrijkste streven is het NDS te depolitiseren en het directoraat te ontdoen van de invloeden van verscheidene facties. Echter, de plaatselijke hoofden van het NDS zijn, voorzover ze bekend zijn, vaak gelieerd aan facties.

Hoofdtaak van het NDS is de bestrijding van georganiseerde misdaad. De terrorismebestrijding is een taak geworden van de politie. Officieel heeft het NDS geen militaire tak meer. Desalniettemin zijn groepen bewapende mannen actief, die taken uitvoeren voor het Veiligheidsdirectoraat.

2.3.5 Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie (Disarmament, demobilisation, reintegration: DDR) Ontwapening geldt als één van de belangrijkste punten van het Bonn-akkoord dat moet worden uitgewerkt. Het programma heet officieel het Afghanistan’s New Beginnings Programme (ANBP). De DDR-doelstellingen zijn in het kort de inbeslagname van alle zware wapens en de ontwapening en demobilisatie van alle

91 www.reliefweb.int/rw/RWB,NSF/db900SIB, geraadpleegd op 13 december 2005, Radio Free Europe, 8 december 2005. 92 BAAG, Monthly Report, October 2005, blz. 2. 93 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz. 9. 28 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Afghan Military Forces (AMF): bij het ministerie van Defensie geregistreerde eenheden die ook door dat ministerie worden betaald.

Op 7 juli 2005 kwam formeel een eind aan het DDR-programma, alhoewel een deel van het reïntegratie-aspect nog tot midden 2006 zal voortduren. Uiteindelijk zijn meer dan 63.000 manschappen ontwapend waarvan 59.290 ook daadwerkelijk zijn gedemobiliseerd. Van dat laatste aantal is het overgrote deel (57.590) aan het reïntegratieprogramma begonnen.94

Na de ontwapening van AMF-eenheden dient zich de volgende groep te ontwapenen groepen aan, te weten de Illegally Armed Groups (IAG’s). Volgens schattingen van ANBP-uitvoerders bestaan er zo’n 1.800 van dat soort groepen die verspreid zijn over het hele land, met een totale grootte van ongeveer 125.000 illegaal bewapenden.

De Disbandment of Illegally Armed Groups (DIAG) wordt gepland door de Joint Planning and Coordination Cell van ANBP. De verantwoordelijkheid over het beleid aangaande de IAG’s ligt bij een stuurgroep die wordt voorgezeten door vice-president Khalili. De ministeries van Binnenlandse Zaken en Defensie hebben samen met vertegenwoordigers van de Security Sector Reform zitting in die stuurgroep. Ook Nederland maakt deel uit van die stuurgroep. In de verslagperiode is de zogenaamde ‘main-fase’ van het DIAG-programma aangevangen. De aandacht gaat daarin, anders dan in de vorige verslagperiode, voornamelijk uit naar het aanpakken van IAG’s per district en richt zich niet specifiek op bepaalde commandanten. Belangrijkste instrument de om IAG’s tegen te gaan is het versterken van overheidsstructuren op lokaal niveau en ontwikkelingsinitiatieven op gemeenschapsniveau.

De definitie van een IAG is tamelijk breed. Volgens UNAMA kan zo’n groep al uit vijf personen bestaan, mits ze maar gecentreerd is rondom een commandant. Een IAG is wat betreft betaling afhankelijk van de commandant en wordt gekenmerkt door etnische homogeniteit. Binnen een gemeenschap kan een IAG straffeloos te werk gaan.95 De meeste IAG’s bevinden zich in het zuid-oosten en het noord-oosten van Afghanistan.

Hoewel in heel Afghanistan aanwezig, is de herkomst van de 1800 IAG’s per regio verschillend. In noord- en centraal-Afghanistan zijn het vooral ex-strijders die vielen onder het ministerie van Defensie: oud AMF-milities. In het oosten van Afghanistan zijn het voornamelijk anti-regeringstroepen (Taliban, Al-Qaïda, Hezb-I-Islami) die als IAG’s worden betiteld. Het zuiden en zuidwesten van

94 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz. 7. 95 UNAMA presentatie, november 2005. 29 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Afghanistan heeft vooral te maken met meer criminele en tribale milities.96 Bij de rekrutering van soldaten van genoemde legertjes worden families onder druk gezet jongens af te staan aan lokale commandanten.97

2.3.6 Veiligheidssituatie De roerige tijd die in mei 2005 was begonnen heeft zich in de verslagperiode doorgezet.98 Sinds de omverwerping van het Taliban-regime in 2001, is het jaar 2005 het meest gewelddadig geweest. In heel 2005 zijn ruim 1200 mensen om het leven gekozen als gevolg van veiligheidsincidenten, ruim 60 van hen waren Amerikaanse militairen.99

In augustus 2005 noemde de secretaris-generaal van de VN de veiligheidssituatie in Afghanistan ‘zorgwekkend’. Voor die aanduiding was niet alleen gekozen omdat er in het zuiden bijna dagelijks aanslagen plaatsvonden, maar ook omdat de methoden en doelen van de aanslagen waren veranderd. De middelen waarmee de aanslagen werden uitgevoerd waren moderner dan voorheen. Bovendien werd steeds vaker gebruik gemaakt van zelfmoordaanslagen, die voorheen weinig voorkwamen in Afghanistan.100 Wat betreft veranderde doelen signaleerde Kofi Annan dat gedurende de verslagperiode naast overheidsinstellingen; leger en politie; internationale strijdkrachten en internationale organisaties ook burgers en lokale leiders slachtoffer werden van militante acties.101 De Speciale Vertegenwoordiger van Annan in Afghanistan, Jean Arnault, stelde dat de veiligheidssituatie een ‘negatieve evolutie’ onderging.102

UNHCR noemt een viertal structurele oorzaken voor de toenemende instabiliteit. In de eerste plaats is er de dreiging van anti-regeringseenheden als de Taliban; in de tweede plaats de voortdurende aanwezigheid van controversiële overheidsdienaren en de onvoldoende bescherming die geboden wordt tegen lokale commandanten; in de derde plaats de spanningen tussen facties op lokaal niveau en in de vierde plaats het onvermogen van de centrale regering adequate instituten op te bouwen die adequate bescherming kunnen bieden tegen geweld.103

96 UNAMA Field office prioritisation, verkregen bij presentatie bij ANBP, Kaboel, 6 mei 2005. 97 Zie verder 3.3.8. 98 UNHCR Afghanistan update, November 2005, blz. 1. 99 Reuters, 25 november 2005. 100 AFP 1 december 2005, visie Franse legerleiding. 101 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz 15. Ook aldus geconstateerd door Xinhua, 28 oktober 2005. 102 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 23. 103 Ibidem, blz. 22. 30 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Het verschijnsel van lokale commandanten die de bevolking terroriseren komt in heel Afghanistan voor. Meest voorkomende misdrijven zijn illegale belastingheffing; gedwongen arbeid en rekrutering (die overigens kunnen worden afgekocht) en landconfiscaties. Drugshandel speelt hierbij een grote rol.104

Hoewel de verkiezingen relatief rustig waren verlopen zette de trend van bloedige aanslagen zich door en duurde nog voort aan het eind van de verslagperiode.105 Door het hele land vonden veel aanslagen plaats, met name in het zuiden en oosten van Afghanistan waar de veiligheidssituatie het meest duidelijk is verslechterd.

De veiligheidssituatie wordt vooral in het zuiden en oosten gekenmerkt door openlijke aanwezigheid van, en terroristische aanslagen door strijders die behoren tot de Taliban, Al Qaïda en militanten die loyaal zijn aan Gulbuddin Hekmatyar. Dat er nog dergelijke eenheden actief zijn werd onderstreept door verscheidene confrontaties tussen OEF-eenheden en vermeende Taliban-militanten, die in de verslagperiode in aantal zijn toegenomen.106 Zo vonden in de provincie Kandahar ministens 22 Taliban-strijders de dood en raakten vijf Amerikaanse militairen gewonden bij hevige gevechten begin december.107

De coalitietroepen hebben in de verslagperiode grotere verliezen geleden in vergelijking met de vorige verslagperiode. Zo lieten zestien Amerikaanse soldaten het leven toen hun helikopter werd neergeschoten in Kunar op 28 juni 2005. Verder waren ISAF-militairen vaker dan voorheen doelwit van militante acties. Er sneuvelde bijvoorbeeld bij een dubbele zelfmoordaanslag op 14 november één Duitse soldaat en één Portugese commando vond de dood toen zijn voertuig op 18 november op een landmijn reed.108 De Nederlandse militairen die gelegerd zijn in het PRT-kamp te Baghlan zijn ook een aantal maal onder vuur genomen, bijvoorbeeld op 5 december 2005, waarbij geen gewonden vielen.109

West-Afghanistan: Herat, Badghis, Farah, Ghor West-Afghanistan behoort (samen met het noorden en het grootste gedeelte van centraal-Afghanistan) volgens de UNHCR tot het gebied in Afghanistan waar de veiligheidsrisico’s laag zijn.110

104 Ibidem, blz. 29. 105 Economist Intelligence Unit, Country Report Afghanistan 2005, blz. 10. 106 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz 15 107 AFP, 7 december 2005, Reuters 4 december 2005. 108 AFP, 26 november 2005. 109 ANP, 5 december 2005. 110 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 23. 31 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

In Herat is het zeker sinds de confrontaties in augustus 2004 tussen Ismael Khan en Amanullah Khan, relatief rustig. Niettemin wordt onder meer door de Speciale Vertegenwoordiger van de EU, Vendrell, vermoed, dat er nog veel wapens verborgen liggen in de westelijke provincie. Bovendien vonden er ook in Herat, zij het minder frequent dan in de rest van Afghanistan, veiligheidsincidenten plaats. Zo werden daar in september 2005 drie politiemannen en een Britse ingenieur vermoord op de snelweg in aanbouw tussen Herat en Kandahar.111

De minister van Energie, Ismael Khan, heeft als gemeld nog wel politieke invloed in Herat, maar die invloed is wel tanende. Datzelfde geldt in sterkere mate voor zijn militaire invloed. De inkomsten van Ismael Khan zijn sinds zijn ontslag als gouverneur in 2004 drastisch omlaag gegaan, onder meer daar hij in Herat geen transportbelastingen meer kan afromen. Desalniettemin schatten internationale waarnemers in dat Ismael Khan in korte tijd nog wel enige honderden mensen kan bewapenen. Verder zouden verscheidene lokale commandanten voor Ismael Khan opiumtransporten faciliteren

Vooral allerhande vormen van banditisme maken met name de afgelegen gebieden Ghor, Farah en in mindere mate Badghis nogal onveilig.112 De moeilijk bereikbare provincie Ghor zucht onder de grillen van verscheidene commandanten. Machtige commandanten in Ghor zijn Rais Salam en Ahmad Morghabi, wiens troepen in juli onderling én met het Afghaanse leger strijd hadden geleverd.113 Meest invloedrijke krijgheer is ‘Doctor’ Ibrahim. Ondanks dat hij zich tijdens de verkiezingscampagne aan intimidatie schuldig lijkt te hebben gemaakt, is hij in het Lagerhuis verkozen.114

Kaboel In de verslagperiode is de dreiging van aanslagen steeds aanwezig geweest. Vaker dan in de vorige verslagperiode werden raketten op de hoofdstad afgevuurd en vonden er diverse zelfmoordaanslagen plaats. Vooral na de verkiezingen steeg het aantal incidenten. Eén van de bloedigste daarvan een zelfmoordaanslag op 28 september 2005, die tien levens eiste.115

De stroom van terugkerende vluchtelingen drukt zwaar op de Afghaanse hoofdstad. Dit heeft consequenties op het gebied van werkgelegenheid en (sociale)

111 DPA, 5 september 2005. 112 AFP, 12 december 2005, zo zijn in Farah begin december twee medewerkers van een NGO ontvoerd en vermoord. 113 UNDP, 13 oktober 2005. 114 AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Second Report (4 juni – 16 augustus 2005), blz. 12. 115 Reuters, 29 september 2005. De Taliban claimde na deze aanslag nog in ieder geval 45 zelfmoordcommando’s paraat te hebben om nieuwe zelfmoordaanslagen uit te voeren. 32 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

huivesting. De criminaliteit in Kaboel blijft hoog en lijkt zelfs te zijn gestegen. Niet alleen drugsgerelateerde misdrijven, maar ook ontvoeringen en mislukte pogingen daartoe zijn in aantal toegenomen. Criminele bendes pleegden frequent roofovervallen waarbij ze zich hulden in politie-uniformen. De georganiseerde misdaad in de hoofdstad is reden tot zorg.

Zuid-Afghanistan: Kandahar, Ghazni, Helmand, Nimruz, Zabul De troepen van de VS blijven vooral aanwezig in het zuiden, traditioneel een regio waar de Taliban veel steun heeft. Genoemde aanwezigheid richt zich met name op de preventie van Taliban-aanvallen die worden uitgevoerd vanaf geheime bases in Pakistan. Ook Nederlandse commando-eenheden zijn in het zuiden actief in de strijd tegen terrorisme.

Het zuiden kreeg in de verslagperiode te maken met een golf van geweld. Veel internationale organisaties hebben hun activiteiten in het zuiden (en oosten) opgeschort.116 De intensiteit van de Taliban-aanvallen nam toe: de aanslagen werden omvangrijker en beter gecoördineerd.117 Zo werden in Helmand in oktober 19 politiemannen gedood bij een hinderlaag.118 Tevens vonden er in Helmand diverse grote confrontaties plaats tussen Taliban-strijders en OEF-eenheden, zoals in september, toen 30 Taliban-strijders bij een dergelijk gewapend treffen de dood vonden.119 Hoewel de veiligheidssituatie in de zuidelijke provincies niet stabiel was, was dat wel het geval in de provincie hoofdsteden in het zuiden (behalve voor de hoofdsteden van Zabul en Kandahar).

In de provincie Kandahar zijn veruit de meeste IAG’s geteld. De situatie in de stad Kandahar is uitermate instabiel. De stad werd in de laatste maanden van 2005 geplaagd door een golf van zelfmoordaanslagen en ‘road-side’bombs gericht tegen de internationale presentie, waarvan toevallige voorbijgangers echter de voornaamste slachtoffers waren.120

Incidenten die in oktober 2005 veel aandacht trokken in Kandahar waren het per ongeluk neerschieten van vier Afghaanse politiemannen door Amerikaanse soldaten op 18 oktober 2005 en het verbranden van lichamen van gedode Taliban- strijders door Amerikaanse soldaten.121

116 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz 15. 117 Economist Intelligence Unit, Country Report Afghanistan 2005, blz. 10. 118 AP, 11 oktober 2005. 119 Voice of America, 11 september 2005. 120 JPPC-ANBP database, verkregen bij presentatie bij ANBP, Kaboel, 6 mei 2005, AFP 17 november 2005, AFP 26 december 2005, New York Times 21 oktober 2005. 121 BAAG, oktober 2005, blz. 4. Het verbranden van lichamen is niet overeenkomstig de voorschriften van de Islam. 33 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Vooral Zabul zou een provincie zijn waar veel Taliban-eenheden zich schuil houden die makkelijker dan in de vorige verslagperiode operaties kunnen uitvoeren. Treffend voorbeeld van de instabiliteit in Zabul was de fatale aanslag op de vice-gouverneur van Nimruz in Zabul, toen hij onderweg was naar een bijeenkomst over ontwapening.

Behalve dat Taliban-strijders in de zuidelijke regio voor onrust zorgen, liggen ook veel oude conflicten aan gewapende confrontaties ten grondslag. Verder maken drugsnetwerken in grote delen van het zuiden feitelijk de dienst uit.

Noord-Afghanistan: Balkh, Jowzjan, Fariab, Sar-i-Pol, Badakhshan en Samanghan De veiligheidssituatie in het noorden van Afghanistan is gedurende de verslagperiode niet veranderd. Momenteel is het er relatief stabiel. De regering had weinig feitelijke macht. Die werd vooral uitgeoefend door voormalige krijgsheren als Ustad Mohammad Atta en Dostum.

Hoewel de toestand in het noorden relatief stabiel is, kan de centrale overheid nog niet zelf de veiligheid volledig garanderen. Facties blijven macht uitoefenen. Zo innen zij bijvoorbeeld nog altijd illegale belastingen.122 Eén en ander hangt vooral samen met de tribale structuren van de milities.123

De veiligheidssituatie in Badakshan is fragiel. Verder heerst er ook enige mate van wetteloosheid. In genoemde provincie bevinden zich ná Kandahar de meeste IAG’s.124 In Badakhshan vonden in de verslagperiode diverse gewapende confrontaties plaats tussen rivaliserende facties.125

In Balkh zijn de spanningen in de verslagperiode toegenomen. De factie van Ustad Mohammad Atta (Jamiat-i-Islami) wordt door de Hazara-minderheid aldaar verantwoordelijk gehouden voor de moord op parlementskandidaat Ramazan op 27 september 2005, lid van de groep van Mohaqeq (Hezb-i-Wahdat).126 In oktober braken in Mazar-i-Sharif rellen uit als reactie op de moord. De rellen toonden aan dat leger en politie de spanningen niet wisten te beteugelen.

Junbesh-i-Melli is zeer dominant in de noordelijke provincies Jowzjan, Sar-i-Pol en Samanghan. In laatstgenoemde provincie heeft zich een aantal inter-factionele conflicten voorgedaan tussen Hazara-commandanten in het district Dara-i-Souf.

122 IRIN, 10 november 2004. 123 IWPR, 29 september 2004. 124 ANBP-JPPC database, verkregen bij presentatie bij ANBP, Kaboel, 6 mei 2005. 125 Gouverneur Shahri Buzurg leverde slag met Mullawi Mohammad Nabi; Danishe bond de strijd aan met Qaree Ziaudin, UNDP, 13 oktober 2005. 126 IWPR, 1 december 2005. 34 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Dat ook het noorden niet gevrijwaard bleef van Taliban-aanslagen, bleek op 21 september, toen zeven muzikanten werden vermoord door Taliban-strijders in Jowzjan.127

Hoewel er in het begin van de verslagperiode nauwelijks veiligheidsincidenten zijn gemeld, heeft de bevolking van vooral het platteland van Fariab te lijden onder de misdaden van lokale commandanten. Het overheidsgezag is er feitelijk onzichtbaar. Voorts was ook in Fariab later in de verslagperiode een aantal veiligheidsincidenten waar te nemen. In oktober werd bijvoorbeeld een NGO- medewerker doodgeschoten en een ander werd verwond.128 In diezelfde maand vonden in diezelfde provincie gewapende confrontaties plaats tussen rivaliserende facties.129

Oost-Afghanistan: Nangarhar, Laghman, Kapisa, Kunar, Khost, Paktia, Paktika Net als in het zuiden is ook in het oosten de veiligheidssituatie minder stabiel dan in de vorige verslagperiode en behoort samen met het zuiden tot het minst veilige gedeelte van Afghanistan. De confrontaties tussen OEF-eenheden en Taliban zijn toegenomen. De Amerikanen hebben zware verliezen moeten incasseren. De grootste klap werd toegebracht in Kunar, toen 16 Navy Seals omkwamen nadat hun helikopter was neergeschoten.130 In genoemde provincie vinden met grote regelmaat veiligheidsincidenten plaats.

Door de Speciale Vertegenwoordiger van de EU, werd de veiligheidsdreiging in de oostelijke grensprovincies ‘reëel’ genoemd. De regio staat onder dreiging van Taliban- en Al-Qaïda-sympathisanten en Hekmatyar-getrouwen. Veel anti- regeringselementen gebruiken de onherbergzame gebieden in Pakistan als uitvalsbasis.

Veiligheidsincidenten in Paktia en Paktika eind juli 2005, bewogen president Karzai en andere leden van de regering ertoe Pakistan passiviteit te verwijten met betrekking tot bewegingen van opstandelingen in het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan. Met zekere regelmaat waren in de verslagperiode vooral Afghaanse veiligheidstroepen doelwit van aanslagen, zoals bij een aanslag op een generaal van het leger op 5 december 2005 in Paktika.131

127 British Agencies Afghanistan Group, Monthly Review, September 2005, blz. 3. 128 British Agencies Afghanistan Group, Monthly Review, October 2005, blz. 2. 129 Diverse commandanten leverden via kleine legertjes strijd met elkaar. Zo vonden er gevechten plaats tussen Gul Mohammad Pahlawan en Rais Rahmat en tussen facties van Farooq en Sarajudin Safari, UNDP, 13 oktober 2005. 130 Reuters 29 juni 2005. 131 AFP, 6 december 2005. 35 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Net als in het zuiden hebben het Afghaanse leger en OEF-eenheden hun acties tegen opstandelingen deze zomer opgevoerd.132 UNHCR acht dat de gehele provincie Paktika onveilig is. Datzelfde geldt voor Paktia, met uitzondering van de hoofdstad Gardez.

Centraal-Afghanistan:Bamiyan, Wardak, Daikundi, Uruzgan Ondanks dat het niet in dezelfde hevige mate te lijden heeft onder anti- regeringseenheden als zuid- en oost-Afghanistan, bleef ook centraal-Afghanistan niet gevrijwaard van series van aanslagen. Begin december 2005 nog was het in centraal Afghanistan onrustig.133

Uruzgan kende van de centrale regio de meeste veiligheidsincidenten. Eind oktober zou het district Charchina tijdelijk in handen zijn geweest van Taliban- strijders, die daar met grote moeite door OEF-eenheden zouden zijn verdreven. In die periode zijn tenminste 14 opstandelingen gedood in Uruzgan.134 Eind juli 2005 al waren bij Charchina 15 werknemers vermoord die voor een bedrijf werkten dat diensten verleende aan OEF-eenheden. Naast het feit dat veel incidenten toe te schrijven zijn aan Taliban-aanhangers, zorgt ook de concurrentie tussen verscheidene Hazara-facties voor onrust in noordelijk Uruzgan. Het gaat hier dan vooral om de Hezb-e-Wahdat facties van Khalili en Mohaqeq.

Bamiyan en Daikundi zijn provincies met een duidelijke Hazara-meerderheid binnen hun bevolking. Vooral in Daikundi is er rivaliteit tussen verscheidene commandanten. Een aantal van hen is trouw aan Khalili, een ander deel aan Akbari.135 Vooral in het zuiden van Daikundi is het onrustig, mede door lokale grensgeschillen tussen Hazara’s en Pashtuns.

2.4 Sociaal-economische situatie

2.4.1 Humanitaire situatie Ook al is er geleidelijk aan sprake van een overgang van humanitaire hulpverlening naar structurele wederopbouw, de humanitaire noden in Afghanistan blijven groot. Het land staat onder aan de lijst van de index van het UNDP Human Development Report.

132 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525). blz 15 133 Reuters, 7 december 2005. 134 Reuters, 29 oktober 2005. 135 Akbari leidt Hizb-e Wahdat-e Melli-ye Islami-ye Afghanistan. In Bamiyan is hij verkozen in het Lagerhuis. Desalniettemin zijn er hardnekkige geruchten dat aan hem getrouwe commandanten in Daikundi voor onrust zorgen, Radio Free afghanistan, http://www.e- ariana.com/ariana/eariana.nsf/0/8FAAE231E9C7F8E8872570CC006C499A?OpenDocument , geraadpleegd op 13 december 2005. 36 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

De economie en de infrastructuur van het land zijn verwoest, de basis voorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg en veilig drinkwater zijn ontwricht en het land ligt bezaaid met mijnen. Ondanks dat er in 2005 geen ‘Consolidated Appeal’ voor Afghanistan is opgesteld blijven de humanitaire noden hoog, met name op het terrein van gezondheidszorg, voedselzekerheid, opvang en water en sanitatie. Een van de grootste problemen op dit moment vormt het gebrek aan water (70% van de waterputten in het westen, zuiden en oosten van het land zijn opgedroogd). Het gebrek aan water en watervoorzieningen heeft een impact op de voedselzekerheid en gezondheidszorg in het land. In de gezondheidszorg is er onder andere gebrek aan verplegend personeel, apparatuur en een goede infrastructuur om zorg te leveren.

De humanitaire hulpinspanning van Nederland in Afghanistan bedroeg ongeveer € 6 miljoen in 2005. Het bedrag is voor het grootste gedeelte beschikbaar gesteld via UNHCR, WFP en UNICEF. De overige fondsen zijn gereserveerd voor doorlopende verplichtingen in het kader van ontmijnings- en Civic Military Co- operation -activiteiten.

2.4.2 Economische situatie De economische groei van Afghanistan is ten opzichte van de vorige verslagperiode stabiel gebleven: het IMF heeft voor 2005 een economische groei van 7,5 % berekend.136 Die groei zal volgens het IMF de komende jaren toenemen tot 11,2% in 2007.137 Het budget van de Afghaanse regering zal begin 2006 bijna $ 5 miljard bedragen, waarvan de internationale donorgemeenschap ongeveer de helft voor haar rekening neemt.138 De belastingwetgeving en belastinginning zullen moeten worden verbeterd om de binnenlandse inkomsten te verhogen.139

De private sector is slecht ontwikkeld. Dit is vooral te wijten aan een gebrek aan elektriciteit, water en land en de problemen met eigendomsrechten. Voorts wordt de ontwikkeling opgehouden door een slechte infrastructuur ten aanzien van communicatie en transport.

De Afghaanse regering wil armoedeverlichting bereiken via economische groei en legt daarvoor de nadruk op infrastructurele projecten en ontwikkeling van de private sector. De donoren leggen het accent iets meer op armoedeverlichting langs de klassieke weg (sociale sectoren en aandacht voor de allerarmsten). In januari 2006 zal een vijfjarig interim Nationale Ontwikkelingsstrategie worden

136 Economist Intelligence Unit, Afghanistan Country Report 2005, blz. 3. 137 Ibidem, 8. 138 Ibidem, 16. 139 Asia Pulse, 12 augustus 2005. 37 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

gepresenteerd, tijdens een conferentie in Londen.140 De assistentie van de internationale gemeenschap aan Afghanistan zal daarna doorgaan onder de naam ‘Afghanistan Compact’, waarin de belangrijkste elementen van de Ontwikkelingsstrategie zijn opgenomen.

Nieuwe banken hebben zich gevestigd in het land. Niet iedere Afghaan heeft echter toegang tot het bankverkeer. Het microfinancierings-programma is succesvol. De meeste leningen zijn in dollars, maar er is een groeiende interesse voor leningen in afghani. De landbouw heeft wel geleden onder de droogte. De inflatie bedroeg in de verslagperiode 11 %.141 Er is wel enige zorg omtrent de financiële sector. Men probeert een actievere geldmarkt te bevorderen.

2.4.3 Drugsbestrijding De drugsproblematiek in Afghanistan vormt een bedreiging voor de veiligheid en stabiliteit van Afghanistan. Voorts wordt een effectieve overheidsstructuur erdoor ondermijnd.142 Allerhande commandanten zijn betrokken bij de drugscriminaliteit, van commandanten die nauwe banden hebben met de overheid, tot Taliban- eenheden die de bevolking dikwijls onder druk zetten opium te verbouwen.143

De opiumproductie vormt een wezenlijk onderdeel van de Afghaanse economie. In economische termen is de drugssector even groot als ruim 50 % van het Afghaanse bruto nationale product.144 Meer dan 80 % van de productie van alle opium in de wereld vindt plaats in Afghanistan. Ongeveer 9 % van de Afghaanse bevolking is economisch afhankelijk van de opiumproductie en de handel in drugs.145

Het aantal hectare waarop papaver werd verbouwd, is in 2005 met 21% gedaald ten opzichte van 2004. Door de goede weersomstandigheden daalde de totale productie slechts met 2,4%. Meest productieve provincies waren respectievelijk Helmand; Kandahar; Balkh; Farah en Badakhshan. Voornaamste reden waarom boeren minder opium verbouwden was de angst voor vernietiging van de oogst door de overheid.146 Het Afghaanse ministerie van Drugszaken deelde de conclusie van UNODC niet, dat in 2006 de opiumproductie weer zou stijgen.147

140 Xinhuanet, 27 november 2005. 141 Ibidem, 19. 142 United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525), blz. 9. 143 Spiegel online, 17 augustus 2005 en The Guardian, 12 december 2005. 144 AFP, 12 december 2005. 145 UNODC Afghanistan Opium Survey 2005, blz. 3. 146 Ibidem, blz. 4. In centraal Afghanistan wordt haast geen opium verbouwd. 147 Kyodo, 14 december 2005. 38 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

De Britten hebben het voortouw bij de hulp bij de drugsbestrijding. In februari 2005 lanceerden ze samen met de Afghaanse overheid het Counter Narcotics Implementation Plan. In de eerste plaats zou door middel van voorlichting boeren moeten worden gestimuleerd zich niet met de drugsteelt in te laten. Aan voorlichtingscampagnes werken lokale mullah’s en shura’s mee. Verder dienen opiumvelden te worden vernietigd; rechtshandhaving door een beter getrainde politie te geschieden en meer alternatieve inkomstenbronnen te worden aangeboden.148

ISAF is, meer betrokken dan in de vorige verslagperiode bij het anti-drugsbeleid en dan vooral in het westen van Afghanistan. ISAF verleende voornamelijk logistieke steun aan de Afghaanse autoriteiten. Voorts helpen PRT’s bij het maken van inschattingen van de veiligheidssituatie in verscheidene streken met het oog op programma’s voor alternatieve inkomstenbronnen.

In de vorige verslagperiode was veel verzet van de bevolking tegen sommige vernietigingscampagnes van opiumvelden. Het Verenigd Koninkrijk hoopt in de anti-drugscampagne de aandacht meer te richten op de aanpak van grote drugshandelaren dan op het vernietigen van de oogsten van de gewone boer.

148 Het plan omvat acht pijlers die het anti-drugsbeleid dragen: institutie opbouw; informatie campagne; alternatieve inkomsten; vernietiging van opslagdepots en laboratoria; verbeterde strafwetgeving inzake drugs; vernietiging van papavervelden; terugdringen van het aantal drugsverslaafden; regionale samenwerking op het gebied van drugsbestrijding. 39 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

3 Mensenrechten

3.1 Juridische context

3.1.1 Verdragen en protocollen Afghanistan is partij bij het Genocideverdrag (sinds 1956), het VN-Verdrag inzake de politieke rechten van vrouwen (sinds 1966), het VN-Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (sinds 1983), het VN-Internationaal verdrag inzake de economische, sociale en culturele rechten (sinds 1983), het VN-Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (sinds 1983), het VN-Verdrag tegen marteling en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing (sinds 1987), het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind (sinds 1994), het VN-Anti mijnenverdrag (sinds 2002), het Statuut van Rome, waarbij het Internationaal Strafhof (ICC) is opgericht en het VN-Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen (sinds 2003).

Daarnaast is Afghanistan ook partij bij de vier Geneefse conventies van 1949 ter bescherming van slachtoffers van gewapende conflicten.

Afghanistan is in de verslagperiode partij geworden bij het VN- Vluchtelingenverdrag van 1951.

3.1.2 Nationale wetgeving De grondwet van 2004149 Op 4 januari 2004 heeft de Loya Jirga een nieuwe grondwet voor Afghanistan aanvaard. De nieuwe grondwet is na ondertekening door president Karzai met onmiddellijke ingang in werking getreden ter vervanging van de tot dan toe geldende grondwet van 1964. In de nieuwe grondwet zijn belangrijke compromissen opgenomen over heikele kwesties.

Een belangrijk punt van discussie betrof de positie van de islam. In de grondwet is namelijk de zinsnede opgenomen dat ‘geen enkele wet kan tegengesteld zijn aan de heilige religie van de islam en het geloof en bepalingen van de islam’. Het risico bestaat dat dit wordt gebruikt om juridische verplichtingen die voortvloeien uit internationale mensenrechtenverdragen waarbij Afghanistan partij is te ontlopen.

Gelijksoortige risico’s komen voort uit een amendement dat het Hooggerechtshof autoriseert tot het ‘toetsen van wetten, wetgevende decreten, internationale verdragen en internationale conventies aan de grondwet en het interpreteren

149 Zie ook paragraaf 2.1.3. 40 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

hiervan in overeenstemming met de wet’. De bepaling in de grondwet waarin wordt gesteld dat een ‘onafhankelijke commissie voor de supervisie van de implementatie van de grondwet zal worden gevormd’ creëert meer mogelijkheden voor tegenstanders van onderdelen van de grondwet en voor hen die proberen de interpretatie van deze onderdelen te beïnvloeden.150 Voorstanders van versterking van de positie van de islam wisten via een amendement artikel twee van de grondwet te wijzigen tot ‘de religie van de staat van de Islamitische Republiek van Afghanistan is de heilige religie van de islam’.151

Anderzijds werd tijdens de Constitutionele Loya Jirga (CLJ) duidelijk bevestigd dat een meerderheid van de afgevaardigden een gematigde vorm van de islam voorstond in plaats van meer conservatieve vormen. Dit kwam onder meer tot uitdrukking door de toevoeging van een zinsnede aan de bepaling over de verbanning van politieke partijen die zijn gebaseerd op de ‘islamitische leerschool’152.

In de definitieve grondwettekst zijn ten opzichte van de concepttekst belangrijke veranderingen opgenomen ter versterking van de positie van vrouwen in Afghanistan. Een voorbeeld hiervan is de toevoeging ‘- hetzij man of vrouw-‘ aan de zin ‘de burgers van Afghanistan hebben gelijke rechten en plichten voor de wet’. Net zo belangrijk is de bepaling dat ten minste twee vrouwelijke gedelegeerden per provincie dienen te worden gekozen ter afvaardiging naar de Wolesi Jirga (de volksvertegenwoordiging), waarmee de vrouwelijke aanwezigheid wordt verdubbeld. Dit betekent dat 64 van de in totaal 249 zetels in de Wolesi Jirga door vrouwen bezet moeten worden.

Onderwijs heeft in de grondwet prioriteit gekregen door de opname van een bepaling dat onderwijs kosteloos zal worden gegeven tot en met het propedeuse- niveau. In de grondwet is overigens geen sprake van onderwijsplicht. In de grondwet is voorts opgenomen dat de staat verplicht is gratis gezondheidszorg te verstrekken, waarmee eerdere voorstellen tot betaling van medische voorzieningen vervielen.153

150 Zo heeft het Hooggerechtshof bijvoorbeeld geoordeeld dat een aparte commissie moest uitzoeken welke tv-programma’s ‘immoreel’ zijn. Dit nadat een programma op de kabel-tv volgens het Hof in strijd was met de massa-media wet. 151 British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan monthly review’ (december 2003), blz. 3. 152 Via deze zinssnede wordt rechtstreeks verwezen naar de madrassas (religieuze scholen) van de Taliban. British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan monthly review’ (december 2003), blz. 3. 153 British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan monthly review’ (december 2003), blz. 3, 4. 41 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

In de grondwet wordt ook aandacht besteed aan de positie van gehandicapten. Diverse amendementen verzekeren medische voorzieningen voor en ondersteuning aan gehandicapten en invaliden, garanderen hun ‘rechten en privileges’ en stellen hen in staat ‘actief deel te nemen aan en te reïntegreren in de maatschappij’.154

Huidige wetgeving in Afghanistan De huidige wetgeving in Afghanistan is gebaseerd op drie rechtsbronnen: het formele recht, de shari’a en het gewoonterecht.

De basis van het huidige rechtsstelsel wordt gevormd door de nieuwe grondwet. Daarnaast gelden bestaande wetten en regels, voorzover zij niet in strijd zijn met het Akkoord van Bonn, internationale verdragen waarbij Afghanistan partij is of de nieuwe grondwet. Hoewel het rechtsstelsel de afgelopen twee jaar is verbeterd, kampt het met ernstige en systematische problemen.155 Geïnstitutionaliseerde corruptie is het grootste probleem.156

In Afghanistan is nog altijd het burgerlijk wetboek uit 1977 van kracht, waarin ook familierecht wordt behandeld. Datzelfde geldt voor de huwelijkswetgeving uit 1971. Hoewel het Afghaanse ministerie van Justitie zegt aan de modernisering van het nu geldende wetboek van strafrecht (daterend van 1976) te werken, heeft het in de verslagperiode niet één wetswijziging doorgevoerd. Het lijkt erop alsof de Afghan Independent Human Rights Commission (AIHRC zie hierna onder 3.2) tevergeefs voorstellen heeft gedaan tot opneming van wetsartikelen inzake onder andere vrouwen- en kinderhandel en oorlogsmisdaden in de nieuwe strafwetgeving.157

Rechtspraak gebaseerd op de shari’a is wijdverbreid in Afghanistan. In veel rurale delen van Afghanistan is seculiere wetgeving zelfs niet of nauwelijks bekend. De interpretatie van de shari’a kent grote verschillen per gebied.

In de delen van Afghanistan waar overwegend Pashtuns wonen, wordt zowel op het platteland als in de steden recht gesproken volgens de Pashtun-traditie, de ‘Pashtunwali’. Conflicten worden beslecht in raden van ouderen en tribale hoofden, die shura's, jirga's of maraka's worden genoemd en niet in formele

154 British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan monthly review’ (december 2003), blz. 4. 155 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz. 5. 156 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 21. 157 AIHRC, ‘Annual Report 2003-2004’ (juli 2004), p. 5-7.. 42 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

rechtbanken.158 Ook bij zware misdrijven wordt volgens dit systeem recht gesproken, waarbij meestal niet wordt voldaan aan internationale normen en standaarden.

Er bestaat een wet die regels stelt aan de legitimiteit van shura-uitspraken. Indien ze niet overeenkomstig de shari’a, grondwet of mensenrechten zijn, mogen ze niet als geldig worden bestempeld. In de praktijk komt weinig terecht van de implementatie van die wet.

Het aantal rechtbanken dat door de overheid wordt aangestuurd is klein. Bijna een derde van alle rechters bevindt zich in Kaboel evenals bijna de helft van alle officieren van justitie. Het grootste gedeelte van juridische conflicten buiten de hoofdstad wordt beslecht door middel van gewoonterechtspraak, waarvan het zeer de vraag is of die in lijn is met mensenrechtenstandaarden.159

In februari 2002160 is door de toenmalige interim-regering decreet nummer 66 uitgevaardigd waarin werd verklaard dat alle voorgaande wetgeving die in strijd was met de grondwet van 1964161 of met de internationale verdragen waar Afghanistan partij bij is, nietig werd verklaard. Hiermee zijn ook de meeste van de door de Taliban uitgevaardigde decreten te komen vervallen. Sommige van die decreten vallen niet onder de vervallende voorwaarden van decreet nummer 66 en zijn in theorie nog inroepbaar. Het inroepen van Taliban-decreten komt echter niet of nauwelijks voor, niet in de laatste plaats omdat de meeste Taliban-decreten niet op schrift zijn gesteld. In de praktijk baseert de rechtsprekende macht zich dan ook niet op oude Taliban-decreten, maar op eigen interpretaties van de Koran. Veel rechters beschikken niet eens over de geldende wetgeving en zijn analfabeet.

Op korte termijn zijn geen belangrijke wetswijzigingen te verwachten. Bovendien is de Judicial Reform Commission, die wetswijzigingen zou moeten voorstellen afgeschaft. Haar taken zijn overgenomen door het ministerie van Justitie; het Hooggerechtshof en het kantoor van de openbare aanklager (OM). Samenwerking tussen die instanties op het gebied van wethervormingen vindt plaats in de Justice Sector Consultative Group. Die groep heeft in samenwerking met UNDP een hervormingsstrategie getiteld Justice for All ontwikkeld, die in oktober 2005 door het kabinet is aangenomen.162 Volgens UNAMA en AIHRC ziet dit plan vooral op

158 Shura’s en jirga's komen ook bij de meeste andere etnische groeperingen in Afghanistan voor. 159 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 21. 160 Volgens de Afghaanse kalender 16 november 1380. 161 Volgens de Afghaanse kalender 1343. 162 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 7. 43 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

de vergroting van de toegankelijkheid van de rechtsgang, maar ontbreekt nog een strategisch plan voor daadwerkelijk inhoudelijke hervorming. Dergelijke structurele hervorming is wel voorzien in het transitional justice actieplan van de regering.163

De belangrijkste wetswijziging die in de verslagperiode heeft plaatsgehad, is de hervorming geweest van de Wet op de rechtelijke organisatie. Verder zagen nieuwe wetten aangaande jeugdrecht; de Wet inzake gevangenissen en detentiecentra en de Wet op de provinciale raden het levenslicht.

3.2 Toezicht Mensenrechtencommissie De Afghaanse mensenrechtencommissie AIHRC (Afghan Independent Human Rights Commission) is in juni 2002 geïnstalleerd en sinds 18 mei 2003 operationeel met acht kantoren. Het hoofdkantoor, met zeven afdelingen, is gevestigd in Kaboel. Regionale kantoren, met elk vijf afdelingen, bevinden zich in Kandahar, Mazar-i-Sharif, Kunduz, Herat, Jalalabad, Gardez en Bamiyan. Deze kantoren maken het mogelijk de mensenrechtensituatie in Afghanistan nauwkeuriger te volgen.

De AIHRC werkt nauw samen met UNAMA, waarbij mensenrechtenschendingen worden geïdentificeerd en onderzocht, alsmede door geheel Afghanistan voorlichtingsactiviteiten worden georganiseerd.164

De AIHRC bestaat uit negen commissarissen, waaronder enkele vrouwen, en wordt voorgezeten door voormalig minister van Vrouwenzaken Sima Samar.165 Officieel wordt het bestuur van de AIHRC aangewezen door de president, daarin geadviseerd door het Hooggerechtshof. Laatstgenoemde conservatieve instantie wilde duidelijk af van Samar, zoals bleek uit de discussies die tijdens de verslagperiode gaande waren over de herbenoeming van de commissarissen.

Het presidentiële decreet op basis waarvan de AIHRC werd geïnstalleerd, bevatte een stevig mandaat voor de bescherming van de mensenrechten in Afghanistan. De commissie werd onder meer belast met het opstellen van een nationaal actieplan voor transitional justice en het onderzoek naar misstanden uit het verleden. Daarnaast moest de commissie garanderen dat nationale wetgeving consistent is met de verplichtingen die voortvloeien uit de internationale

163 Zie 3.2. 164 United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for International peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 14; AIHRC, ‘Annual Report 2003-2004 (juli 2004), p. 0 t/m 2. 165 AIHRC Annual Report, 2004-2005 (2005), blz. 6. 44 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

mensenrechtenverdragen waarbij Afghanistan partij is.166 Ook werd de commissie belast met advisering over de naleving van de mensenrechtenverdragen.167 De commissie is geautoriseerd onderzoeken te initiëren in zowel individuele gevallen als in ‘algemene situaties’ waarbij de mensenrechten in het geding zijn. De commissie heeft daarbij de beschikking over quasi-juridische instrumenten, zoals de mogelijkheid tot het oproepen en horen van getuigen. Via vijf verschillende thema gerichte onderdelen wordt uitvoering gegeven aan het mandaat van de AIHRC.168

De AIHRC is in de nieuwe grondwet formeel geïnstitutionaliseerd in artikel 58. De wet van augustus 2005 betreffende het mandaat van de AIHRC zal te zijner tijd ter goedkeuring aan het parlement worden voorgelegd. Het mandaat van presidentiele benoemingen van de commissarissen is in juni 2005 verlopen. Herbenoeming van de commissarissen wordt door de regering structureel vertraagd, wegens de politieke gevoeligheid van de politieke en etnische achtergrond van de commissarissen.

Tussen juni 2004 en mei 2005 heeft de AIHRC meer dan 2500 klachten gekregen, die ruim 4000 mensenrechtenschendingen inhielden. Veel klachten gingen over de illegale toe-eigening van land; gedwongen huwelijken en schendingen van vrijheid en veiligheid.169 Veel klachten konden door de AIHRC uiteindelijk niet onderzocht worden vanwege de onveilige situatie en de betrokkenheid van plaatselijke commandanten voor wie dikwijls een grote mate van straffeloosheid geldt.170

Transitional Justice De vraag hoe om te gaan met misdrijven en mensenrechtenschendingen die zijn begaan sedert 1978 is een heikel punt. De situatie in Afghanistan is op dit gebied zeer complex, gezien de lange periode waarin door verschillende regimes en oppositiegroepen ernstige en systematische mensenrechtenschendingen zijn gepleegd.

Het belangrijkste obstakel voor het verzoeningsproces is dat veel van de verantwoordelijken voor mensenrechtenschendingen en/of oorlogsmisdaden in het verleden thans prominente posities in de Afghaanse politiek bekleden en intensief

166 Zie paragraaf 3.1.1. 167 United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for International peace and security' (A/57/487, 21 oktober 2002), blz. 6 en International Crisis Group (ICG), 'Afghanistan: judicial reform and transitional justice' (28 januari 2003), blz. 13; AIHRC, ‘Annual Report 2003-2004 (juli 2004), p. 10. 168 De Transitional Justice Unit; de Monitoring and Investigation Unit; de Human Rights Education Unit; de Women’s Rights Unit en de Child Rights Unit. 169 AIHRC ‘Annual Report’, 2004-2005 (2005), blz. 43. 170 Ibidem, 43. 45 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

betrokken zijn (geweest) bij de politieke transformatie die na de val van het Talibanbewind is ingezet. In de verslagperiode zijn twee rapporten gepubliceerd waarin duidelijk wordt gemaakt dat veel op dit moment invloedrijke mensen in Afghanistan enige jaren terug bijgedragen hebben aan mensenrechtenschendingen. De rapporten waren van Human Rights Watch; ‘Blood-Stained Hands’ en van het Afghan Justice Project: ‘Casting Shadows: War Crimes and Crimes against Humanity’.171

Daarnaast zijn de instituties die noodzakelijk zijn voor verzoening, zoals het leger, de politie en het justitieapparaat en de rechterlijke macht, zwak, dan wel niet aanwezig of in handen van personen waarvan bekend is dat zij zich zelf schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschendingen en/of oorlogsmisdaden. Ook vinden in Afghanistan nog altijd mensenrechtenschendingen plaats, die de geloofwaardigheid van het verzoeningsproces aantasten en de etnische tegenstellingen verdiepen. Ten slotte hebben coalitie-eenheden wapens en fondsen geleverd aan regionale commandanten in de strijd tegen de Taliban en Al Qaïda. Hierbij is niet gekeken of de betreffende commandanten in het verleden betrokken zijn geweest bij mensenrechtenschendingen. Sommige commandanten die in het verleden mensenrechtenschendingen hebben begaan, hebben de wapenleveranties gebruikt om hun milities en hun eigen positie te versterken.172

Het eerste onderdeel van het verzoeningsproces, is te komen tot een zo volledig mogelijke documentatie van mensenrechtenschendingen van de periode 1978- 2001. In januari 2005 publiceerde AIHRC haar rapport A Call for Justice, waarin ze weergaf hoe de Afghanen willen dat er met het oorlogsverleden wordt omgegaan.173 AIHRC beval aan dat de overheid met een nationale strategie inzake transitional justice moest komen.

Mede op grond van de in juni 2005 in Den Haag gehouden conferentie over transitional justice, is die strategie neergelegd in een door het kabinet in oktober 2005 goedgekeurd Nationaal Actieplan voor Transitional Justice. Het plan is vanwege de politieke gevoeligheid zeer terughoudend over eventuele toekomstige

171 Afghan Justice Project, ‘Casting Shadows. War Crimes and Crimes against Humanity’ (2005); Human Rights Watch, ‘Blood Stained Hands’ (2005), diverse prominenten uit de Afghaanse politiek hebben zich schuldig gemaakt aan mensenrechtenschendingen, zoals Dostum, Sayyaf en Fahim. Onder druk van UNAMA heeft de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten zijn rapport over mensenrechtenschendingen in januari 2005 wel aan Karzai aangeboden maar niet openbaar gemaakt. UNAMA vreesde voor een destabilisatie van de Afghaanse samenleving. 172 United Nations General Assembly, 'Situation of Human Rights in Afghanistan' (A/57/309, 13 augustus 2002), blz. 17; International Crisis Group (ICG), 'Afghanistan: judicial reform and transitional justice' (28 januari 2003), blz. 15 –19; Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) , ‘Ending impunity and building justice in Afghanistan’ (december 2003). 173 AIHRC, A call for Justice (2005), blz. 6. 46 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

vervolging van mensenrechtenschenders. Het bevat wel voorschriften over ‘vetting’ van hoge overheidsfunctionarissen. Ook wordt in het plan gesteld dat er geen amnestie zal zijn voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.174

Voor voormalige Taliban-strijders van lagere rang is meer dan twee jaar geleden een integratieprogramma van start gegaan.175 Vooralsnog verloopt dat aspect van verzoening niet optimaal. In het kader van verzoening is in mei 2005 de Independent National Commission for Peace in Afghanistan opgericht. Deze commissie staat onder leiding van oud-president Mojadeddi. Echter, vooralsnog is ondanks herhaalde oproepen tot verzoening, weinig respons gekomen van aanhangers van Gulbuddin Helmatyar noch van de Taliban.176

Aanwezigheid (internationale) mensenrechtenorganisaties In Afghanistan aanwezige (internationale) mensenrechtenorganisaties leveren een bijdrage aan het toezicht op de naleving van de mensenrechten in het land. Het aantal in Afghanistan aanwezige organisaties groeit gestaag. Afghaanse NGO’s, zowel die vanuit Pakistan naar Afghanistan zijn verhuisd als die ter plekke zijn opgericht, ontplooien activiteiten in Afghanistan op zeer uiteenlopende gebieden. Ten gevolge van de veiligheidssituatie zijn in het zuiden en zuidoosten van Afghanistan nauwelijks organisaties actief.

Om de invloed van NGO’s enigszins in te dammen is een nieuwe NGO-wet van kracht geworden. Aanvankelijk verbood de wet de overheid opdrachten aan NGO’s te gunnen. Later is die verbodsbepaling afgezwakt met de uitzonderingsgrond dat bepaalde werken wel aan NGO’s kunnen worden gegund als het een urgente en belangrijke zaak betreft.177

UNAMA heeft diverse onderzoeken uitgevoerd naar mensenrechtenschendingen. De eenheid van UNAMA die zich bezighoudt met onderzoek naar mensenrechtenschendingen, heeft geen retroactief mandaat. Belangrijkste reden hiervoor is dat er eerst van Afghaanse zijde moet worden besloten hoe om te gaan met het verzoeningsproces in relatie tot de wandaden uit het verleden. Onderzoeken van UNAMA zouden de facto al richting geven aan een keuze die de

174 http://www.aihrc.org.af/tra_jus.htm, geraadpleegd op 8 december 2005. Het plan bevat vijf dimensies, te weten: symbolische erkenning van het lijden van het Afghaanse volk; geloofwaardige en verantwoordelijke staatsinstellingen; waarheidsvinding en documentatie; bevordering van verzoening; opzet van betekenisvolle en effectieve mechanismen voor verantwoording. 175 Reuters, 12 november 2005. 176 Reuters 13 november 2005, News International Pakistan, 25 november 2005. Volgens Mojadeddi zijn al meer dan 600 voormalige bewapende oppositie-leden gerehabiliteerd. 177 AFP, 3 april 2005. 47 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Afghanen zelf moeten maken. Over specifieke zaken doet de eenheid geen mededelingen.178

3.3 Naleving en schendingen De mensenrechtensituatie in Afghanistan in de verslagperiode is onveranderd zorgwekkend. Door corruptie; afwezigheid van sterke overheidsinstanties en de grote invloed van commandanten worden mensen nog in hun rechten geschonden, vooral in rurale gebieden.179

Mensenrechten worden in Afghanistan door verschillende partijen en om verschillende redenen geschonden. Het gaat om afrekeningen, wraakacties, (oude) vetes en vijandschappen en de uitschakeling van politieke rivalen. Mensenrechtenschendingen, zoals afpersing, gedwongen verhuizingen, ontvoering, verkrachting en willekeurige arrestaties, vinden plaats in het hele land. De mensenrechtenschendingen zijn verbonden met, en komen voort uit, de veiligheidssituatie in het land en de verstoorde machtsbalans tussen de centrale regering en de provincies en tussen de regeringsleden onderling. De centrale regering heeft weinig tot geen effectieve macht buiten Kaboel. Een belangrijk probleem is dan ook dat de regering weliswaar de jure het monopolie bezit op de bestrijding van geweld en de toepassing van het recht, maar tot dusverre hieraan buiten Kaboel de facto nauwelijks gestalte kan geven.180 Ook de met criminaliteit omgeven papaverteelt draagt bij aan toenemende onveiligheid en leidt tot mensenrechtenschendingen.181 Daarnaast bevindt Afghanistan zich na 23 jaar van oorlog nog steeds in een prille fase van wederopbouw. Instituties als rechtbanken functioneren nog niet of nauwelijks. De omgang tussen mannen en vrouwen wordt nog altijd bepaald door strikte regels en tradities, waarbij uitsluiting van vrouwen de regel is. Naast uitsluiting komt er veel geweld en discriminatie tegen vrouwen voor.

178 Algemeen Ambtsbericht januari 2005. 179 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 5. 180 United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for International peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 13; United Nations Security Council, ‘The situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2003/1212, 30 december 2003), blz. 12; United Nationsl General Assembly, ‘Report of the independent expert of the Commission on Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan’ (A/59/370, 21 september 2004), p4, 5. Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8. 181 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 23. 48 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Er zijn geen aanwijzingen dat de regering op systematische wijze klassieke mensenrechten schendt. Wel is het zo dat overheidsinstanties zoals leger, en veiligheidsdienst incidenteel mensenrechten schenden.182 Marteling tijdens verhoorprocedures van de nationale politie lijkt op meer structurele schaal voor te komen.183 Voorts worden mensenrechten geschonden door lokale commandanten die banden hebben met de overheid.184

In de nieuwe grondwet hebben mensenrechten een plaats gekregen, waarbij onder meer de positie van vrouwen gelijk is gesteld aan die van mannen. In de praktijk is daar in grote delen van Afghanistan overigens nauwelijks iets van te merken.185

3.3.1 Vrijheid van meningsuiting Alhoewel de regering officieel de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid waarborgt, werden verschillende kritische journalisten, verspreid door het hele land, geconfronteerd met restricties die door religieuze leiders, overheidsfunctionarissen of lokale machthebbers zijn opgelegd. Vrijheid van meningsuiting wordt in geheel Afghanistan gehinderd door de angst voor repercussies van de legers van de machthebbers in de provincies en de veiligheidsdienst NDS in Kaboel. In Kaboel worden journalisten in hun werk vooral gehinderd door leden van de Shura-i-Nazar.186 Afghanen die kritisch staan ten opzichte van een verdere islamisering van de Afghaanse samenleving, hebben aangegeven bang te zijn openlijk voor hun mening uit te komen. In het licht van het voorgaande passen veel journalisten zelfcensuur toe.187

Eind maart 2004 heeft president Karzai de nieuwe Perswet getekend. De wet bepaalt onder andere dat de staat journalisten toegang moet geven tot informatie betreffende overheidsaangelegenheden. Voorts is een verbodsbepaling opgenomen ten aanzien van zaken die beledigend zijn voor de islam of andere godsdiensten.188

182 United Nations Security Council, ‘The situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525) 12 augustus 2005, blz. 7 en 11. 183 AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005). 184 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 28. 185 Zie 3.4.4. 186 Human Rights Watch, ‘Killing you is a very easy thing for us’: Human rights abuses in Southeast Afghanistan' (New York, juli 2003), blz. 12. De Shura-i-Nazar is de militaire vleugel van Rabbani’s Jamiat-i-Islami en bestaat overwegend uit Tadzjieken uit de Pansjir- vallei. Leden van de Shura-i Nazar zijn momenteel zeer sterk vertegenwoordigd in de Afghaanse overheid. 187 Human Rights Watch, ‘Killing you is a very easy thing for us’: Human rights abuses in Southeast Afghanistan' (New York, juli 2003), blz. 12, UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 47. 188 UNAMA persbriefing, 1 april 2004. 49 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Deze blasfemiebepaling wordt gretig gebruikt door religieuze leiders, zoals de veroordeling van de journalist Nasab te Kaboel heeft aangetoond.189 Bij gebreke van een betrouwbare rechtsgang gaat hier een sterk effect van zelfcensuur uit.

Naast de schrijvende pers heeft ook de televisie zo nu en dan op een negatieve manier te maken met die bepaling. Zo wordt de populaire zender ‘Tolo-tv’ geruime tijd in zijn werkzaamheden belemmerd door het Hooggerechtshof, dat een aantal maal gedreigd heeft ‘Tolo-tv’ uit de lucht te halen vanwege on-islamitische programma’s.

De vrijheid van meningsuiting wordt het best gewaarborgd in Kaboel. In de rest van het land kwam het gedurende de verslagperiode voor dat lokale functionarissen en/of commandanten het mensen beletten vrijelijk hun mening te uiten.190 Vooral in Ghor en Kandahar bleek tijdens de verkiezingscampagne dat de vrijheid van meningsuiting geen vanzelfsprekend gegeven was.191 De Media Commissie, die was ingesteld om erop toe te zien dat de verslaggeving over de verkiezingen niet werd gehinderd, heeft tijdens de verkiezingscampagne redelijk wat klachten gekregen over het feit dat verslaglegging niet mogelijk was. Niettemin was ze over het algemeen tevreden over de mate van toegankelijkheid die kandidaten tot de media hadden.192

3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering Op dit moment zijn in Afghanistan meer dan 130 groeperingen politiek actief, die ambities hebben deel te nemen aan het democratiseringsproces. De groeperingen vertegenwoordigen een breed scala aan meningen en motivaties. De groeperingen zijn grofweg in te delen in vier groepen; de oude Mujahedin-partijen, de voormalige communisten, de monarchisten en de nieuwe democratische groeperingen.

In de verslagperiode is het aantal geregistreerde politieke partijen gestegen tot meer dan 70.193 Veruit de meeste daarvan bevinden zich in Kaboel. Daarnaast kent het noorden een redelijk hoge dichtheid van politieke groeperingen (47).194 Echter, ondanks de verhoging van politieke activiteit, ook in het oosten, blijft de

189 Zie verder 3.4.3. 190 Human Rights Watch, ‘Afghanistan on the Eve of Parliamentary and Provincial elections’, blz. 9. 191 AIHRC-UNAMA Joint Verification of Political Rights, First Reoprt (19 april – 3 juni 2005), blz. 5; Second Report (4 juni – 16 augustus 2005) blz. 10; Third Report (17 augustus – 13 september 2005) blz. 9. 192 Media Commission Final Report, 6 november 2005, blz. 4. 193 AIHRC-UNAMA Joint Verification of Political Rights, First Report (19 april – 3 juni 2005), blz. 5. 194 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 20. 50 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

aanhoudende onveiligheid de vrijheid van vergadering bedreigen.195 Vooral in de provincies Daikundi, Zabul, Kandahar en Kunar voelen veel politieke partijen zich beknot in het ontplooien van activiteiten.196

Momenteel zijn verschillende democratische allianties actief. Eén ervan is het uit een veertigtal politieke en maatschappelijke groeperingen samengestelde National Democratic Front of Afghanistan (NDFA). De groeperingen worden organisatorisch gesteund door het aan de Amerikaanse Democratische Partij gelieerde National Democratic Institute.

3.3.3 Vrijheid van godsdienst en overtuiging Sinds de val van het Taliban-bewind is vooruitgang geboekt op het gebied van vrijheid van godsdienst en overtuiging. In de nieuwe grondwet wordt de islam benoemd als staatsgeloof en aangemerkt als de ‘heilige religie’, maar het praktiseren van andere religies is formeel niet verboden.

Er leven ongeveer 3700 hindoes en sikhs in Afghanistan, waarvan het merendeel in de steden Kaboel, Jalalabad en Kunduz en in de provincies Helmand en Nangarhar. Kleine aantallen van hen zijn in de verslagperiode teruggekeerd vanuit India. Tot 1992 konden zij hun religie vrij uitoefenen. Tijdens de Mujahedinperiode en het Taliban-regime werden veel tempels vernietigd of gebruikt als militaire bases. Tegenwoordig zijn in Kaboel drie hindoe en sikh tempels in gebruik, net zoveel als in Jalalabad.197 Net als andere minderheden heeft de gemeenschap nog altijd te lijden onder een rigoureuze en minder tolerante toepassing van orthodoxe islamitische waarden van de zijde van zowel de overheid als de verschillende facties. Zij zijn nog altijd slachtoffer van verschillende vormen van intimidatie op publieke plaatsen en zij durven hun kinderen niet naar publieke scholen te sturen uit angst dat zij vervolgd of belachelijk gemaakt zullen worden. Voorbeeld van intolerantie is het feit dat het hindoes en sikhs onmogelijk wordt gemaakt het religieuze ritueel van de verbranding van overledenen uit te voeren. Hindoes en sikhs die zijn teruggekeerd vanuit India, hebben aangegeven dat zij niet in staat waren hun door anderen toegeëigende land terug te verkrijgen. Vaak durfden zij ook geen juridische stappen te ondernemen uit angst voor represailles van de lokale commandanten die hun land bezet houden.198

195 AIHRC-UNAMA Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 7. 196 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 20. 197 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 50. 198 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 50. 51 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

3.3.4 Bewegingsvrijheid en documenten Documenten Elke Afghaan behoort een identiteitskaart genaamd taskera te bezitten. Zo’n document is bijvoorbeeld nodig om een paspoort te verkrijgen of onroerend goed te kopen. De aanvraagprocedure voor een taskera is in de verslagperiode niet gewijzigd. Slechts 6 % van de Afghanen onder de 18 jaar beschikt over een taskera.199

Een taskera is sinds 2001 zo groot als een A-4 vel. In het document staan naast de geboortedatum en –plaats van de taskera-houder eveneens de taskeragegevens van de vader en grootvader vermeld. Voorts bevat het een pasfoto en vermeldt het document de nationaliteit en de moedertaal van de documenthouder.

Op grond van de wet op het staatsburgerschap is de Afghaanse nationaliteit enkel te verliezen op aanvraag bij de Identification and Controlling Unit (IDCU). De nationaliteit gaat niet verloren als een Afghaan met een niet-Afghaan in het huwelijk treedt: dubbele nationaliteit is mogelijk. Als iemand zijn documenten verloren is, kan de nationaliteit bewezen worden als drie personen uit het vermeende geboortedorp de nationaliteit bevestigen. De dorpsoudste moet hieraan goedkeuring verlenen. Een niet-Afghaan kan de Afghaanse nationaliteit aanvragen bij de IDCU. De niet-Afghaan zal geen strafblad mogen hebben. De procedure duurt dan vijf jaar. Indien de niet-Afghaan met een Afghaan is getrouwd, gelden dezelfde regels wat betreft het verkrijgen van de Afghaanse nationaliteit, alleen geldt de termijn van vijf jaar dan niet meer, maar zal de procedure zo snel als mogelijk verlopen.

De aanvraagprocedure voor een paspoort en de meeste formaliteiten eromheen, zijn in de verslagperiode niet gewijzigd. Wel is de leeftijd waarop iemand zelfstandig een paspoort aan kan vragen gewijzigd: die is verschoven naar zestien jaar. Van 7 tot en met 15 jaar staat men ofwel bijgeschreven in het paspoort van één van beide ouders of kan door één van de ouders een paspoort voor het kind worden aangevraagd. Van geboorte tot en met 6 jaar is het onmogelijk een paspoort te hebben en staat men altijd in het paspoort van de vader of moeder bijgeschreven.200 Vrouwen kunnen bij hun man in het paspoort worden geschreven als een geldige trouwakte kan worden getoond.

199 United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Independent Expert on the situation of human rights in Afghanistan’ (E/CN.4/2005/122), blz. 13. 200 Alleen als een kind zowel ouderloos als ernstig ziek is en voor behandeling naar het buitenland moet, kan het een paspoort hebben. 52 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Corruptie bij het verkrijgen van documenten (waaronder reis- en identiteitsdocumenten) is in Afghanistan wijdverbreid. Documenten kunnen in de praktijk op niet reguliere wijze worden verkregen. Geboorteakten, overlijdensakten, huwelijksakten, identiteitskaarten, paspoorten, arrestatiebevelen, schooldiploma’s, enzovoort, zijn vrij eenvoudig en tegen relatief lage prijzen te koop in Afghanistan, maar ook op de zwarte markt van Peshawar in Pakistan. Vooral in de grensstreek met Pakistan zijn veel valse taskera’s in omloop.

Veel valse Afghaanse documenten zijn, ook na gedegen onderzoek door Afghaanse deskundigen, niet van authentieke documenten te onderscheiden. Afghaanse documenten hebben derhalve slechts een zeer beperkte waarde bij het vaststellen van de identiteit van een Afghaanse asielzoeker.

Bewegingsvrijheid Afghaanse burgers hebben het recht om vrij te reizen binnen en buiten Afghanistan, zij het dat voor vrouwen en meisjes restricties gelden: hun bewegingsvrijheid is met name buiten de grote steden zeer beperkt. Buiten de grote steden kunnen vrouwen noch meisjes alleen reizen. Culturele gewoontes en een gebrek aan veiligheid liggen ten grondslag aan de ernstige beperkingen in bewegingsvrijheid voor vrouwen.201

Eind 2003 heeft de president van het Hooggerechtshof Shinwari uitgesproken dat vrouwen binnenslands niet langer dan drie dagen zonder mahram202 mogen reizen. Wanneer een vrouw naar het buitenland gaat, kan dat alleen onder begeleiding van een mahram. Overigens komt het beperkt voor dat (alleenstaande) vrouwen vrijelijk en onbegeleid het land in- en uitreizen. Het betreft dan bijvoorbeeld vrouwen wier maatschappelijke status het hen mogelijk maakt te reizen. Volgens UNIFEM-Kaboel is het echter over het algemeen niet verstandig als vrouwen alleen reizen, met het oog op veiligheidsoverwegingen.

Omdat in de meer afgelegen gebieden van Afghanistan feitelijk de dienst wordt uitgemaakt door commandanten, komt afpersing van reizigers dikwijls voor, met name in de vorm van illegale tolheffingen. Bovendien is de infrastructuur vaak erg slecht waardoor reizen op zich een gevaarlijke bezigheid is.203

201 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 53. Zie paragraf 3.4.4. 202 Echtgenoot of mannelijk familielid met wie geen (huwelijks)relatie kan worden aangegaan. 203 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 29; Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 5. 53 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Vooral in het zuiden en in mindere mate in het oosten was de bewegingsvrijheid in de verslagperiode beperkt vanwege de vele aanslagen, die dikwijls plaatshadden op snelwegen.204

Mijnenvelden vormen nog steeds een obstructie voor de bewegingsvrijheid in Afghanistan. Volgens schattingen van de Afghaanse autoriteiten is 800 vierkante kilometer Afghaans grondgebied ‘besmet’ met mijnen en niet geëxplodeerde explosieven.205 In 31 provincies bevinden zich nog mijnenvelden.206 In het kader van het ANBP-programma, worden de mijnenvelden ontruimd met behulp van de organisatie HALO-trust.207

3.3.5 Rechtsgang Het rechtssysteem in Afghanistan kent vele tekortkomingen. Als gemeld in hoofdstuk 3.1 geschiedt het grootste gedeelte van de rechtspraak in vooral rurale gebieden niet door overheidsrechtbanken maar door lokale shura’s. Italië is het donor-land dat het voortouw neemt bij de assistentie bij het hervormen van het rechtssysteem. De zwakte van het rechtssysteem wordt nog steeds voornamelijk veroorzaakt door het gebrek aan sterke staatsinstellingen, weinig fondsen ter verbetering daarvan, corruptie en capaciteitsproblemen.208

Het Afghaanse vertrouwen in het rechtssysteem is laag. Corruptie is er geïnstitutionaliseerd; de obstakels voor onpartijdige rechtspraak zijn hoog en er lijkt weinig politieke wil uitvoering te geven aan gerechtelijke uitspraken.209 Niet alleen de wijdverbreide rechtspraak door shura’s, maar ook ‘geschillenbeslechting’ door religieuze, niet door de staat ondersteunde rechtbanken draagt bij aan de ondermijning van het staatsgezag en staat opbouw van een rechtstaat in de weg.210

Inmiddels is een aantal initiatieven genomen ter versterking van (onderdelen van) het rechtssysteem als onderdeel van het Nationale Actieplan van Transitional

204 AIHRC-UNAMA Joint Verification of Political Rights, First Report (19 april - 3 juni 2005) blz. 5; Second report (4 juni – 16 augustus 2005) blz. 10; Third Report blz. 9. 205 Radio Free Europe, 16 februari 2005. 206 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 33. 207 UNAMA, 4 oktober 2005. 208 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 5. 209 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 21. 210 Een voorbeeld van zo’n religieuze rechtbank is de Nationale Raad van Ulema’s. Deze raad heeft zijn wortels niet in de nationale wetgeving liggen. Niettemin nemen reguliere rechtbanken zijn uitspraken regelmatig over als het aankomt op overtredingen van de regels van de islam. 54 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Justice. Verder hebben het ministerie van Justitie en Binnenlandse Zaken vorderingen gemaakt met hervormingen van hun beleid aangaande aanstellingen van officieren van justitie e.d..211

Afghanistan kent twee soorten rechtbanken: de algemene rechtbanken en de speciale rechtbanken. De algemene rechtbanken kennen een indeling naar provincie en district: dit zijn respectievelijk de rechtbanken van tweede en eerste aanleg. Ieder district en iedere stadszone heeft een rechtbank van eerste aanleg. Kaboel heeft zestien rechtbanken van eerste aanleg. Deze rechtbanken hebben alleen jurisdictie binnen hun zone.212

De speciale rechtbanken kunnen opgericht worden op grond van grondwetsartikelen 69, 78 en 126.213 Momenteel bestaan als speciale rechtbank onder meer de veiligheidsrechtbank, de rechtbank voor drugszaken, de militaire rechtbank en de familierechtbank. Laatstgenoemde rechtbank functioneert alleen nog in Kaboel en omgeving. De internationale gemeenschap dringt aan op snelle hervorming van het personen- en familierecht, omdat veel wetgeving – in het bijzonder de wetgeving inzake huwelijksbeëindiging – discriminerend is jegens vrouwen.214 Genoemde hervorming heeft in de verslagperiode op zich laten wachten.

De belangrijkste provinciale rechtbanken (tweede aanleg) bevinden zich in Kaboel, Herat, Kandahar, Nangarhar en Balkh en kennen een indeling naar strafrecht, civiel recht, openbare veiligheid, publiekrecht, handelsrecht en jeugdrecht.215 De gerechten van eerste aanleg kennen een indeling naar strafrecht, civiel recht, publieke rechten, openbare veiligheid en verkeersrecht.216

Het Hooggerechtshof, de hoogste gerechtelijke instantie, bestaat uit de volgende afdelingen: strafrecht, civiel en publiek recht, handelsrecht en nationale veiligheid.217 Het Hooggerechtshof bestaat uit negen rechters, de voorzitter wordt aangewezen door de president van Afghanistan. De negen rechters worden

211 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 6. 212 Amnesty International, ‘Afghanistan: Re-establishing the rule of law’ (14 augustus 2003), blz. 6-8; International Crisis Group (ICG), 'Afghanistan: judicial reform and transitional justice' (28 januari 2003), blz. 9. 213 Wet op de Rechtelijke Organisatie art. 4. 214 Amnesty International, ‘Afghanistan: Re-establishing the rule of law’ (14 augustus 2003), blz. 7; International Crisis Group (ICG), 'Afghanistan: judicial reform and transitional justice' (28 januari 2003), blz. 9. 215 Wet op de Rechtelijke organisatie, artikel 32. 216 Ibidem artikel 41. 217 Ibidem, artikel 18. 55 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

bijgestaan door 36 onderrechters. Behalve dat het Hooggerechtshof tot taak heeft wetten op hun islamitische gehalte te beoordelen, is het belast met het toezicht op lagere rechtbanken.

Het Hooggerechtshof is conservatief. Zijn voorzitter, Shinwari, staat in nauw contact met de conservatieve voormalige krijgsheer Sayyaf. Dat conservatisme blijkt onder meer uit het feit dat het Hooggerechtshof van tijd tot tijd t.v.-zenders uit de lucht dreigt te halen omdat ze niet-islamitische programma’s zouden uitzenden. De hervorming van het rechtsorgaan staat wel op stapel, maar wordt tegengewerkt door het Hooggerechtshof zelf, dat zijn macht wil behouden, bijvoorbeeld waar het aankomt op de benoeming van onderrechters. Binnen een maand na zijn eerste zitting (19 december), moet het parlement nieuwe rechters benoemen of de positie ervan bevestigen.

Volgens de nieuwe grondwet behoort de loy saranwal (openbare aanklager) tot de uitvoerende macht. In de overige wetgeving is bepaald dat de loy saranwal de ‘persoon van de minister van Justitie’ is. In 1981 werd door de toenmalige regering echter een apart bureau van de openbare aanklager opgericht. Dit systeem is overgenomen door de huidige regering.

Het bureau van de openbare aanklager wordt gedomineerd door leden van de Shura-i-Nazar. De Shura-i-Nazar heeft in Kaboel de volledige controle over het thans bestaande rechtsapparaat.218 Het instituut heeft weinig capaciteit tot het doen van onderzoek naar mensenrechtenschendingen waarop het attent wordt gemaakt door AIHRC. Bovendien lijdt de effectiviteit onder de rivaliteit tussen de juridische instanties.

Er zijn sterke indicaties dat de benoeming van personen binnen het juridische systeem wordt beïnvloed door politieke manipulatie en vooroordelen, alsook door druk van gewapende groepen. Als gevolg daarvan zijn veel rechters niet gekwalificeerd voor het uitoefenen van hun functie. De meeste van hen hebben een minimale opleiding gevolgd in het islamitische recht en geen enkele opleiding in het specifieke Afghaanse recht of het internationaal gangbare recht.219

De rechtsgang in Afghanistan wordt gehinderd door bedreigingen en intimidatie van rechters door gewapende groepen en interventies door (lokale) machthebbers.

218 International Crisis Group (ICG), 'Afghanistan: judicial reform and transitional justice' (28 januari 2003), blz. 9. 219 Amnesty International, ‘Afghanistan: Re-establishing the rule of law’ (14 augustus 2003), blz. 12, 14, 15.; UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 21. 56 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Daarnaast is op grote schaal sprake van corruptie onder rechters en openbare aanklagers.220

Hoewel het recht op een eerlijk proces is vastgelegd in de thans geldende Afghaanse wetgeving, ontberen vele verdachten in Afghanistan het recht op een eerlijk proces. Zowel voorafgaand aan als tijdens rechtszaken worden de rechten van verdachten veelvuldig geschonden. Zo worden verdachten onder meer na arrestatie niet snel voor een rechter geleid, kunnen zij het recht om hun detentie aan te vechten zelden uitoefenen en hebben zij geen toegang tot rechtsbijstand. De duur van voorarrest is volgens het strafprocesrecht maximaal 45 dagen. In de praktijk wordt deze regel vaak met voeten getreden.

Tijdens de rechtszitting wordt er niet altijd vanuit gegaan dat een verdachte onschuldig is totdat het tegendeel is bewezen. Ook hebben verdachten niet altijd het recht getuigen op te roepen en te horen, wordt bewijs aangevoerd dat onder dwang (bijvoorbeeld door foltering) van de verdachte is verkregen en beschikken verdachten niet over dezelfde informatie als hun aanklager. Bovendien vinden veel rechtszaken achter gesloten deuren plaats, waardoor niet duidelijk is of de rechtsgang zich op een eerlijke manier heeft voltrokken.221

Een onder het Talibanbewind uitgesproken veroordeling kan ten uitvoer worden gelegd voorzover de veroordeling niet in strijd is met het thans geldende recht. Een dergelijke veroordeling is derhalve wel geldig maar heeft geen automatische doorwerking in het huidige rechtssysteem. De veroordeling dient rechterlijk te worden getoetst alvorens tot tenuitvoerlegging kan worden overgegaan. Dit geldt voor alle veroordelingen, ook voor veroordelingen tot de doodstraf op grond van beschuldiging van overspel.

Niet ten uitvoer gelegde Talibanveroordelingen worden niet automatisch aan een hernieuwde rechterlijke toetsing onderworpen. Meestal is een door familieleden van een slachtoffer bij de officier van justitie ingediende hernieuwde klacht aanleiding voor rechterlijke toetsing van een niet ten uitvoer gelegde veroordeling. Dergelijke klachten worden door de huidige autoriteiten serieus genomen omdat het vaak om sociaal gevoelige misdrijven zoals overspel gaat, waarbij het risico

220 Amnesty International, ‘Afghanistan: Re-establishing the rule of law’ (14 augustus 2003), blz. 17-20; International Crisis Group (IGC), 'Peacebuilding in Afghanistan' (september 2003); Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 6. 221 Amnesty International, ‘Afghanistan: Re-establishing the rule of law’ (14 augustus 2003), blz. 23-30; AIHRC ‘Annual Report 2004-2005’ (2005); Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 7. 57 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

bestaat van wraakneming door familieleden van personen betrokken bij het overspel.

Overspel is in het huidige rechtssysteem van Afghanistan evenals ten tijde van het Talibanbewind een misdrijf waarop overeenkomstig de vereisten van de shari’a de doodstraf staat.222

3.3.6 Arrestaties en detenties Volgens de geldende Afghaanse Wet van gevangenissen en huizen van bewaring moet iedere provinciehoofdstad beschikken over een gevangenis en een huis van bewaring. Alle districten moeten beschikken over een huis van bewaring. Huizen van bewaring vallen onder de jurisdictie van de politie, die ressorteert onder het ministerie van Binnenlandse Zaken. Gevangenissen vallen onder de jurisdictie van het ministerie van Justitie.

Nog steeds voldoen veel gevangenissen in Afghanistan niet aan internationale standaarden, die zijn opgenomen in de Afghaanse wet. Hoewel er in de verslagperiode is gewerkt aan de verbetering van de detentiefaciliteiten, heeft de VN verklaard bezorgd te zijn over de situatie in gevangenissen.223

De AIHRC bezoekt regelmatig gevangenissen en detentiecentra. Daarbij worden de huisvesting en faciliteiten beoordeeld en wordt bij gevangenen geïnformeerd naar de behandeling.224 De slechte omstandigheden in de gevangenissen zijn volgens AIHRC de volgende: gebrek aan ruimte; gebrek aan zonlicht en overbevolking. Voedsel en schoon drinkwater zijn schaars in veel gevangenissen.225

De tekortkomingen van vrouwengevangenissen zijn schrijnender. Vrouwen worden voornamelijk vastgehouden op grond van gewoonterechtelijke uitspraken in veel te kleine gevangenissen.226 Bovendien wonen de kinderen dikwijls bij de vrouwen in de detentiecentra in zonder dat er extra voedsel beschikbaar is. Voorts

222 De hodod misdaden worden nog steeds als misdrijf genoemd in het wetboek van strafrecht (art. 1), maar worden daar materieel niet uitgewerkt.. Ten uitvoerlegging van straffen naar aanleiding van hodod-misdrijven heeft voor zover bekend van overheidswege niet plaatsgevonden. 223 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8. 224 AIHRC, ‘Annual Report 2003-2004’ (juli 2004), p. 18. 225 AIHRC, ‘Annual Report, 2004-2005’ (2005). 226 United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Independent Expert on the situation of human rights in Afghanistan’ (E/CN.4/2005/122), blz. 12. 58 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

rapporteerde AIHRC dat er gevallen bekend zijn van vrouwen die met hun kind in een mannengevangenis zijn opgesloten.227

In Afghanistan bevinden zich ook veel minderjarigen in detentiecentra. AIHRC signaleerde dat er vooruitgang is geboekt op dat gebied.228 Desondanks voldoet niet één jeugdgevangenis aan de internationale standaarden.229

Sommige gevangenissen vallen direct onder Afghaanse veiligheidsinstanties. Met name het NDS heeft zijn gevangenissen niet op het niveau van internationale standaarden. Het Internationale Rode Kruis noch de AIHRC kunnen een betrouwbaar beeld geven van de situatie in die gevangenissen, omdat hen geregeld de toegang tot die gevangenissen wordt ontzegd.230

Ook de omstandigheden in de detentiecentra van de coalitiemacht waren benedenmaats. De gedetineerden in voornoemde centra zaten daar vaak zonder duidelijke gronden vast en bleven verstoken van contact met hun familie.231

Voorts worden personen gevangen gehouden door niet-statelijke actoren zoals lokale krijgsheren. De meeste krijgsheren hebben wel een privé gevangenis. In 2005 heeft de Afghaanse overheid 36 van dat soort gevangenissen gesloten.232 De omstandigheden in dergelijke detentiecentra zijn erbarmelijk. Bovendien wordt er op grote schaal gemarteld.233

Formeel is de politie verantwoordelijk voor gearresteerden tijdens de eerste 72 uur van hun arrest. Na 72 uur zouden de gearresteerden voor een rechter moeten verschijnen, waarna zij onder de verantwoordelijkheid van het gevangenissysteem komen te vallen. In de praktijk lopen deze verantwoordelijkheden door elkaar, mede omdat het personeel zelf door onvoldoende training niet op de hoogte is van de regelgeving hieromtrent.234

227 AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005) 228 Ibidem. 229 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 12. 230 Ibidem, blz. 7. 231 Ibidem, blz. 9. 232 Ibidem, blz. 8. 233 AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005), dit gebeurt vooral in Kandahar en Paktia. 234 Amnesty International, ‘Afghanistan. Crumbling prison system desperately in need of repair’, www.web.amnesty.org, geraadpleegd op 10 juli 2003. 59 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Willekeurige arrestaties en detenties komen in Afghanistan geregeld voor en personen verblijven geregeld voor kortere of langere tijd in politiecellen of gevangenissen zonder te worden voorgeleid.235

3.3.7 Foltering, mishandeling en bedreiging Volgens artikel 275 van het wetboek van strafrecht van 1976 is foltering een misdrijf. Niettemin vinden er in politiecellen en gevangenissen mishandelingen en folteringen plaats. Foltering en mishandeling geschieden door zowel politiekorpsen als de veiligheidsdienst NDS in het gehele land.236 Daarnaast maken leden van lokale milities zich in veel gebieden in Afghanistan schuldig aan mishandeling en foltering. Ook wijdverbreid is de praktijk van ontvoering, aanranding en verkrachting van kinderen en vrouwen.237 De ontvoeringen vinden meestal plaats op klaarlichte dag, de aanrandingen en verkrachtingen 's avonds of 's nachts tijdens gewapende overvallen op huizen.

Vrouwen en meisjes van wie bekend is dat zij slachtoffer zijn van seksueel geweld, hebben een bijzonder kwetsbare positie in de Afghaanse samenleving. Dit kan zich in bepaalde gevallen ook uitstrekken tot de familie van het slachtoffer. In meer conservatieve streken van Afghanistan kunnen slachtoffers van verkrachting uit hun omgeving worden gestoten.238 Dergelijke slachtoffers kunnen derhalve in sommige streken van Afghanistan geen veilig bestaan hebben.239

In delen van Afghanistan plegen vrouwen, die slachtoffer zijn van gedwongen huwelijken en huiselijk geweld, zelfmoord door verbranding. Berichten daarover kwamen met name uit Herat. In heel Afghanistan is het aantal aangiftes van vrouwen tegen geweld laag, maar is het aantal gevallen van zelfverminking en zelfmoord ten gevolge van een trauma erg hoog.240

235 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8. 236 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 7, AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005). 237 Ibidem, Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 12. 238 AIHRC ‘Annual Report 2004-2005’(2005). 239 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 55. 240 AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005). 60 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Plunderingen en afpersingspraktijken komen in geheel Afghanistan voor. Lokale commandanten dwingen de bevolking een (financiële) bijdrage af te staan voor de instandhouding van hun milities. Het komt ook voor dat milities huizen van burgers plunderen.241 Ook leden van de politie en het leger maken zich schuldig aan plundering en beroving van burgers.

Burgers kunnen ook slachtoffer worden van illegale beslaglegging op huizen en land door leiders van lokale milities. Een belangrijk probleem waarmee terugkerende vluchtelingen en ontheemden geconfronteerd worden, vormen disputen over land waarbij regelmatig sprake is van bedreigingen en mishandelingen.242 De illegale confiscatie van land komt in heel Afghanistan voor.

Beschuldigingen van het schenden van mensenrechten aan het adres van coalitietroepen zijn ook in deze verslagperiode doorgegaan. Tussen juni 2004 en juni 2005 heeft de AIHRC 113 klachten gekregen over schendingen van mensenrechten door de coalitietroepen.243 In de gevangenissen van de Amerikanen zijn gevangenen gemarteld en zonder vorm van proces vastgehouden.244

Andere mensenrechtenschendingen door Amerikanen betroffen in de eerste plaats illegale huiszoekingen en het gebruik van buitensporig veel geweld bij arrestaties. Verder hebben Amerikaanse soldaten lijken van Taliban-strijders verbrand. Dit was een provocatief gebaar, daar het verbranden van lichamen strijdig is met islamitische voorschriften.245

3.3.8 Verdwijningen Er zijn geen gevallen bekend van recente, politiek gemotiveerde, verdwijningen. Wel is in heel Afghanistan sprake van ontvoeringen voor losgeld of als intimidatiemethode. Ook komen roofhuwelijken voor, waarbij vrouwen worden ontvoerd en gedwongen om te trouwen. De status van vrouwen in de Afghaanse samenleving maakt het moeilijk deze gevallen te onderzoeken.246

241 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 29. 242 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 21.Zie paragraaf 4.1.3. 243 AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005). 244 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8; Amnesty International, ‘USA/Afghanistan: More deaths and impunity’, 31 oktober 2005. 245 Xinhuanet, 27 november 2005; NRC Handelsblad, 20 oktober 2005. 246 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52. 61 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Onder de voorgaande regimes zijn veel personen verdwenen, hetgeen nog altijd grote gevolgen heeft voor de achtergebleven familieleden. Een vrouw van wie de man wordt vermist mag volgens de thans gangbare interpretaties van de shari’a opnieuw trouwen nadat haar echtgenoot vier jaar is vermist. Ook hebben verdwijningen nog altijd gevolgen voor erfenissen van land en bezit.247

Voorts worden in het noord- westen van Afghanistan illegaal (kind)soldaten geronseld door lokale commandanten. Veel jongens uit noord-west Afghanistan zijn gevlucht naar Iran om aan de ronseling te ontkomen.248 In het zuiden, zuid- oosten en oosten maken Taliban-milities zich schuldig aan deze ronselpraktijken.249 Families kunnen rekrutering afkopen. Lukt dat niet, dan zijn ze min of meer gedwongen hun zoon te laten gaan. Veel kinderen zijn ook het slachtoffer van dwangarbeid of seksuele exploitatie. Gevallen van kindhandel worden dikwijls niet gemeld uit angst voor vergeldingsacties. Sinds het afkondigen van een Nationaal Actieplan tegen Kindhandel, zijn 211 kinderen uit de handen van hun ontvoerders bevrijd. 250

3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden In grote delen van de Afghaanse samenleving komen eerwraak en bloedwraak voor. Het gaat hierbij met name om de vergelding van de dood van een familielid (bloedwraak) en de verdediging van de eer van de (vrouwen van de) familie (eerwraak). Eerwraak en bloedwraak zijn uiterst complexe en eeuwenoude facetten van de Afghaanse cultuur. Het ontkomen aan eerwraak en bloedwraak hangt onder meer af van het vergrijp zelf, onder welke omstandigheden het vergrijp heeft plaatsgevonden en wie erbij betrokken waren. Daarom is het niet mogelijk te bepalen op welke schaal dit plaatsvindt. Vaak wordt bloedgeld betaald of worden dochters afgestaan aan de familie van het slachtoffer.251

3.3.10 Doodstraf De nieuwe grondwet en het wetboek van strafrecht van 1976 voorzien in het opleggen van de doodstraf. De wet kent verscheidene misdrijven waarop de doodstraf staat, zoals moord met voorbedachte rade en ontvoering. Onder het gewoonterecht en shari’a zijn atheïsme, blasfemie en afvalligheid niet

247 Ibidem, blz. 53. 248 The Danish Immigration Service, ‘The political conditions, the security and human rights situation in Afghanistan’, (November 2004), blz. 62. 249 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 12. 250 Ibidem, blz. 12, AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’(2005). 251 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52. 62 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

geaccepteerd en kunnen leiden tot het opleggen van de doodstraf. Voor uitvoering van de doodstraf is toestemming van de president vereist.

Op 19 april 2004 is voor de eerste keer sedert de val van het Talibanbewind de doodstraf ten uitvoer gebracht, nadat president Karzai het doodvonnis had bekrachtigd dat was opgelegd aan de oorlogsmisdadiger Abdullah Shah (bijgenaamd Zardad's dog), een voormalige bondgenoot van de voormalige krijgsheren Sayyaf en Zardad. 252

Momenteel zitten er in Afghanistan minstens 50 mensen vast, die veroordeeld zijn tot de dood. Het grootste gedeelte van die veroordelingen is afkomstig van het Hooggerechtshof. Diverse mensenrechtenorganisaties hebben zich beklaagd over het feit dat bij die processen veel procesrechtelijke normen, zoals toegang tot een advocaat, waren geschonden.253

3.4 Positie van specifieke groepen Van de onderstaande groepen is bekend dat zij mogelijk slachtoffer kunnen worden van mensenrechtenschendingen.

3.4.1 Politieke opposanten Personen die openlijk de macht van lokale machthebbers binnen en buiten Kaboel bekritiseren of die gezien worden als een mogelijke bedreiging hiervan, hebben op zijn minst intimidatie te vrezen van de zijde van de desbetreffende lokale machthebber of de (lokale vertegenwoordigers van de) centrale regering. Veel connecties van lokale machthebbers lopen tot in Kaboel.254 In de verslagperiode heeft een aantal politieke moorden plaatsgehad. Meest recent nog de moord op een toekomstig Lagerhuislid in Helmand.

3.4.2 Etnische groepen Algemeen In de grondwet is in de bepalingen met betrekking tot nationaliteit een passage opgenomen ten aanzien van de erkenning van de etnische diversiteit van de Afghaanse samenleving.255

252 United Nations General Assembly/Security Council, ‘The situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (A/58/868-S/2004/634, 12 augustus 2004), blz. 13. 253 Amnesty International, ‘Death penalty’, 19 augustus 2005. 254 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 44. 255 British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan monthly review’ (december 2003), blz.3. 63 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

In sommige delen van het land komt discriminatie op grond van etniciteit voor. Het treft voornamelijk groepen die door de gemeenschap met een specifieke politieke of militaire factie worden geïdentificeerd. Personen die van origine uit een gebied komen waar zij tot een etnische minderheid behoren of personen die terugkeren naar een dergelijk gebied lopen mogelijk het risico slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen. Zij lopen in sommige gebieden in Afghanistan het risico door lokale commandanten te worden afgeperst, mishandeld, gedetineerd, verkracht of zelfs vermoord.256

Pashtuns Vooral in het noorden en westen van Afghanistan waar Pashtuns een minderheid vormen, zijn zij in 2002 het slachtoffer geworden van moorden, foltering, seksueel geweld, ontvoeringen, plunderingen en afpersing door lokale krijgsheren en leden van in het noorden opererende facties als Junbish-i-Melli, Hezb-i-Wahdat en Jamiat-i-Islami.257 Als gevolg daarvan zijn in 2002 naar schatting van de VN en NGO’s tienduizenden Pashtuns vanuit het noorden en westen258 gevlucht naar Zuid-Afghanistan, Iran en Pakistan.259 De situatie voor Pasthuns in het noorden is moeilijk. Nog steeds lopen ze daar het risico slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen door lokale commandanten. Meest voorkomende schendingen voor terugkerende binnenlandse ontheemden zijn landconfiscaties. Deze zijn evenwel niet specifiek gericht tegen Pasthuns. Pashtuns lopen voornamelijk risico bij terugkeer naar Jowzjan; Sar-i-Pul; Fariab; Logar en Kapisa.260

Hoewel reeds enkele jaren mechanismen bestaan van de kant van de overheid en van de zijde van NGO’s om te bemiddelen in landconflicten, lijkt het erop dat veel ontheemde Pashtuns zich definitief gaan vestigen in de meer zuidelijke regio’s waar zij destijds naartoe zijn gevlucht.

Hazara’s Hazara’s zijn in het verleden vaak het slachtoffer geweest van discriminatie op zowel religieuze als raciale gronden. Zij vormen een sji’ietische minderheid in Afghanistan. Tijdens het Talibanregime resulteerde dit in misstanden jegens de

256 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 49. 257 Human Rights Watch; ‘Blood-Stained Hands’, blz. 38; Afghan Justice Project: ‘Casting Shadows: War Crimes and Crimes against Humanity’, 57. 258 Het betreft de provincies Badghis, Balkh, Fariab, Jowzjan, Samanghan en Sar-i-Pol. 259 United Nations General Assembly, 'Situation of Human Rights in Afghanistan' (A/57/309, 13 augustus 2002), blz. 3, 9, 10; Human Rights Watch, 'Paying for the Taliban’s crimes: abuses against etnic Pashtuns in northern Afghanistan' (9 april 2002) en Human Rights Watch, 'All our hopes are crushed: violence and repression in Western Afghanistan' (november 2002). 260 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 49. 64 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Hazara-bevolking in met name centraal-Afghanistan.261 Omdat de Hazara’s een belangrijk aandeel hebben geleverd in de overwinning op de Taliban is de situatie van Hazara’s in met name Kaboel verbeterd. De Hazara-bevolking is meer dan in het verleden vertegenwoordigd in de overheidsinstituties.

Hazara’s lopen verhoogd risico op discriminatie en vervolging in het zuiden en westen van Afghanistan.262 In het westen van Afghanistan zijn uit Iran terugkerende Hazara’s vaak het slachtoffer van illegale landconfiscaties door lokale commandanten. De discriminatie aldaar vindt geregeld plaats onder het mom dat de Hazara’s zouden collaboreren met Iran.

Gujuren In het noordoosten van de noordelijk gelegen provincie Takhar (met name in het Fakhar-district) lopen personen die tot de Guju-bevolking behoren risico slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen. Ook vindt in Takhar regelmatig illegale landconfiscatie van Gujuren plaats. De terugkeer van Gujuren naar Baghlan is redelijk verlopen.263 Na de machtsovername door de Taliban werden Gujurgemeenschappen gehuisvest in door Pashtuns en Ismaëlieten bewoonde gebieden. Hun oorspronkelijke woongebieden zijn inmiddels ingenomen door andere bevolkingsgroepen. Gujuren ondervinden nog steeds gevolgen van de verdenking dat zij hebben samengewerkt met het Talibanregime.

Ismaëlieten De Ismaëlieten worden door enkele radicale sji’ietische groeperingen als niet- moslim beschouwd en maken ongeveer 2% van de moslims in Afghanistan uit. Ze leven in de provincies Badakhshan; Baghlan; Bamiyan; Wardak en Takhar. Gedurende het Talibanbewind hebben zij zich aangesloten bij de Noordelijke Alliantie. Hoewel ze als groep niet specifiek wordt aangevallen, hebben de Ismaëlieten het wel erg moeilijk in de districten Doshi en Tala-wa-Barfak in Baghlan. Daar is niet alleen land van hen bezet, maar hebben ook verkrachtingen plaatsgevonden en werd illegaal belasting geheven.264

Syeed Personen die behoren tot de Syeed-bevolkingsgroep lopen in het Kamard-district in de provincie Bamiyan het risico slachtoffer te worden van

261 Zie paragraaf 3.3.9 van het algemeen ambtsbericht ‘Situatie in Afghanistan’ van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM-704362. 262 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 49. 263 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 49. 264 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 50. 65 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

mensenrechtenschendingen zoals afpersing, mishandeling en intimidatie door Tadzjiekse lokale commandanten.

Kuchi’s Kuchi’s, het nomadenvolk in Afghanistan, worden in enkele delen van Afghanistan beschuldigd van het hebben onderhouden van contacten met de Taliban en behoren tot de meest kwetsbare groepen in Afghanistan.265 In de provincie Wardak wordt hen door lokale Hazara-commandanten de toegang tot graasgebieden ontzegd, waardoor zij niet in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Voorts bevinden zich veel Kuchi’s in zuidelijke kampen voor binnenlandse ontheemden. Terugkeer naar het noorden lijkt niet in de lijn der verwachtingen te liggen. In het westen is de rivaliteit met Hazara’s nog steeds hoog.

Overige etnische groepen Er zijn geen aanwijzingen dat Tadzjieken, Oezbeken of Turkmenen momenteel van regeringswege of anderszins te vrezen hebben voor geweld of intimidaties enkel op grond van hun etniciteit.

3.4.3 Journalisten Journalisten die zich kritisch uitlieten over leden van de regering, het door de regering gevoerde beleid, lokale machthebbers en het door lokale machthebbers gevoerde beleid liepen het risico slachtoffer te worden van op zijn minst intimidatie.266 De intimidatie in de verslagperiode geschiedde niet alleen door niet- statelijke actoren, maar ook door overheidsfunctionarissen. Veel journalisten passen zelfcensuur toe of schrijven onder een pseudoniem.267

Meest in het oog springende voorbeelden van de moeilijkheden waarmee journalisten kampen, zijn de gevallen van de heren Nasab en Zavab. Eerstgenoemde was berecht door de Nationale Raad van Ulema’s, vervolgens heeft de overheidsrechtbank die uitspraak overgenomen en de uitgever Nasab veroordeeld tot 2 jaar gevangenisstraf. De veroordeling wegens blasfemie was een grove schending van de persvrijheid.268 Onder zware nationale en internationale druk en in ruil voor een verzoek om vergiffenis is Nasab op 21 december 2005

265 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 18. 266 Zie ook paragraaf 3.3.1. 267 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 47. Voorbeeld van zo’n geval is de heer Eteghad, die na kritische publicaties over het verloop van het DDR-programma door functionarissen van het ministerie van Defensie is bedreigd,. 268 BBC News, 24 oktober 2005; UPI, 11 december 2005. Nasab had onder meer een artikel geschreven waarin hij de straf op overspel (100 stokslagen) op de korrel had genomen. 66 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

voorwaardelijk vrijgelaten. De journalist Zavab werd in september gearresteerd door de nationale politie op verzoek van religieuze leiders.269

3.4.4 Vrouwen De situatie van vrouwen en meisjes in Afghanistan en vooral buiten Kaboel en andere grote steden blijft zeer slecht.270 Dit komt zowel door een gebrek aan veiligheid als door extreme armoede en structurele discriminatie. Afghanistan bekleedt de laatste plaats in de UNDP ‘Gender-related Development Index’(GDI). De autoriteiten zijn er niet in geslaagd betere garanties te scheppen voor het respecteren van de rechten van vrouwen.271 Zo telt Afghanistan nog wereldwijd het hoogste aantal vrouwen dat overlijdt tijdens de zwangerschap.272

De grondwet van Afghanistan stelt dat mannen en vrouwen gelijk zijn. De implementatie van die bepaling is in heel Afghanistan slecht. Van regeringszijde wordt dit voornamelijk geweten aan de tradities binnen de Afghaanse (rurale) maatschappij. Zo bestaan er geen officiële kledingvoorschriften voor vrouwen, maar dienen zij zich op grond van tradities wel degelijk aan bepaalde regels te houden. Veel vrouwen wensen eigenlijk geen burqa te dragen, maar worden hiertoe wel gedwongen door hun omgeving.273 De status van vrouwen is laag en ze worden gezien als eigendom van de man.274 Ook hebben vrouwen structureel te lijden onder (traditionele) toepassing van de shari’a.

Vrouwen en meisjes zijn slachtoffer van tal van misdrijven, waartegen nauwelijks gerechtelijke bescherming noch genoegdoening mogelijk is. In de eerste plaats hebben vrouwen vooral in de rurale gebieden te lijden onder huiselijk geweld. Uit angst voor vergeldingsmaatregelen door familie of stam wordt amper aangifte

269 Zavab was gearresteerd omdat hij in een artikel locale religieuze leiders in Jalalabad als ‘incompetent’ had omschreven, hetgeen beledigend zou zijn.. 270 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 53; Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 10; Human Rights Watch, ‘Campaigning against fear. Women’s participation in Afghanistan’s 2005 election’, blz. 5; AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’(2005), IRIN, 23 november 2005; NRC Handelsblad, 28 september 2005. 271 Amnesty International, Women under attack. Mei 2005. 272 Ministry of women’s Affairs en UNIFEM, ‘Women in Afghanistan, towards a policy framework’, blz. 5. 273 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 54. 274 Human Rights Watch, ‘Campaigning against fear. Women’s participation in Afghanistan’s 2005 election’, blz. 5; Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 10. 67 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

gedaan tegen deze vorm van geweld.275 In de tweede plaats bestaat in Afghanistan een levendige vrouwenhandel, waaraan lokale commandanten zich straffeloos schuldig maken.276 In de derde plaats komen zaken als bloedwraak; ‘bad’- en ‘zina’-misdrijven nog steeds voor.277 In het laatste geval kan een vrouw worden gedetineerd wegens overspel. Overspel moet dan wel gezien worden als verzamelnaam voor verdenking van seks buiten het huwelijk, het verlaten van de man etc. ‘Zina’ is nog steeds strafbaar volgens het Afghaanse wetboek van strafrecht, maar dan alleen als alle partijen hebben bekend. Dit levert curieuze situatie op dat een vrouw wordt vervolgd indien zij ‘bekend’ heeft te zijn verkracht. Verkrachting is namelijk niet opgenomen in het Afghaanse wetboek van strafrecht. Bovendien wordt een verkrachte vrouw in Afghanistan vaak als een schande voor de familie gezien. De ‘bad’-zaken kunnen worden omschreven als het uitruilen van vrouwen. Als een man bijvoorbeeld een misdaad heeft begaan jegens een andere familie, kan hij een vrouw uit zijn eigen familie ter compensatie uithuwelijken.

Ontvoeringen, mishandelingen en zelfs moord op vrouwen, komen dikwijls voort uit het feit dat zij zich verzetten tegen een gedwongen huwelijk.278 Gearrangeerde huwelijken zijn wijdverbreid in Afghanistan. Veel meisjes worden al vanaf hun 7e gedwongen met een oudere man te trouwen of met een lokale commandant ter ‘bescherming’ van de familie.279 Weduwen mogen slechts huwen met familieleden van hun overleden man.280

Het concept ‘alleenstaande vrouw’ is voor de Afghaanse maatschappij niet makkelijk te vatten: vrouwen horen getrouwd te zijn. Vrouwen die alleenstaand zijn worden niet alleen als een schande voor hun familie gezien, maar vaak ook gestigmatiseerd als prostituee.281 Daaruit volgend lopen zij verhoogd risico op

275 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 53; AIHRC, ‘Annual Report 2004-2005’ (2005). 276 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 11; UNHCR, 25 november 2005. 277 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52. 278 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52, IRIN 23 november 2005. 279 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 10. 280 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 54. 281 NAV, nr8 september 2005, blz. 488, UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 54. 68 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

mishandeling en ontvoering. Alleenstaande vrouwen lopen in heel Afghanistan een verhoogd risico geschonden te worden in hun mensenrechten.282

De vrouwen die het aandurven zich aan hun omgeving te onttrekken komen vaak in nood vanwege het gebrek aan huisvesting. Van overheidswege worden nauwelijks opvanghuizen gebouwd om (vrouwelijke) slachtoffers van geweld in te huisvesten. Dergelijke initiatieven zijn weliswaar ontplooid in Herat, Mazar-i- Sharif en Kaboel,283 maar blijken in de praktijk weinig soelaas te bieden.

Geweld tegen vrouwen is in Afghanistan wijdverbreid en wordt gezien als een privé-zaak.284 Het gerechtelijke apparaat en ook vrouwen zelf zijn zich weinig bewust van vrouwenrechten. Voorzover de vrouwen al de kans krijgen hun zaak juridisch aanhangig te maken, biedt het rechtelijke apparaat geen bescherming. Vooral buiten de grote steden wordt recht gesproken volgens gewoonterecht, dat overal in Afghanistan de vrouwen niet beschermt. Bovendien legt het gewoonterecht strenge regels op wat betreft sociale mores. Vrouwen die aankloppen bij de rechtbank om bijvoorbeeld geweld tegen hen te melden, lopen gevaar mishandeld te worden.285 In november is de regering een campagne gestart tegen geweld tegen vrouwen.

Binnen de nationale wetgeving bestaan omissies wat betreft misdaden jegens vrouwen. Al sinds 2003 liggen er wetsvoorstellen van de (inmiddels opgeheven) Judicial Reform Commission en AIHRC het strafrecht aan te passen. Zo zijn bepaalde misdaden tegen vrouwen en de sancties daarop niet nauwkeurig omschreven.

In Afghanistan bekleden vrouwen weliswaar functies op hoge posities, maar procentueel zijn ze gering in aantal. Binnen de rechtelijke macht zijn er vrouwelijke rechters, maar op de sleutelposities ontbreken ze.286 De toegang tot de arbeidsmarkt is veel beperkter voor vrouwen dan voor mannen.287 Het wordt

282 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 54. 283 Ibidem. 284 Amnesty International, Women failed by progress in Afghanistan, volgens AI worden verkrachtingszaken door de overheid genegeerd in oorlogsgebieden, AI www.amnestyInternational.nl, geraadpleegd op 8 december 2004, United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Secretary General, The situation of women and girls in Afghanistan’ (E/CN.6/2005/5). 285 Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 11. 286 Amnesty International, Women failed by progress in Afghanistan, 28 oktober 2004. 287 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52. 69 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

vrouwen moeilijk gemaakt met nieuwe technologieën om te leren gaan of aan kredieten te komen.288

Voorts worden vrouwen die zich manifesteren als prominente voorvechtsters van vrouwenrechten bedreigd. Dit gebeurt in bepaalde gevallen in dermate ernstige mate dat projecten waaraan vrouwen leiding geven moeten worden stilgelegd.289 Tijdens de verkiezingscampagne waren de vrouwelijke kandidaten zeer geregeld slachtoffer van intimidatie en aanvallen.290

De toegang van vrouwen tot gezondheidszorg in Afghanistan is slecht. Dit komt door een schaarste aan vrouwelijk medisch personeel en de beperkte bewegingsvrijheid van vrouwen. Sterfte bij bevallingen komt zeer regelmatig voor.291 De toegang van vrouwen tot onderwijs is ook slecht, hoewel minder schrijnend dan de toegang tot gezondheidszorg. Het aantal meisjes dat naar school ging steeg in de verslagperiode. Momenteel geniet 64% van de meisjes in steden onderwijs, op het platteland ligt dat percentage op 31. Slechts 9% blijft op school na het basisonderwijs te hebben genoten.292 In de verslagperiode was er sprake van een patroon van aanvallen op meisjesscholen.293

Formeel beschikken vrouwen over dezelfde handelingsbekwaamheid als mannen. In de praktijk blijkt evenwel dat met name op het platteland vrouwen bepaalde handelingen als het kopen van land niet kunnen verrichten.

Afghanistan kent twee wijzen van juridische totstandkoming van een huwelijk. De ene categorie betreft een reguliere akte die wordt ingeschreven bij de lokale rechtbank. De tweede categorie is een traditionele (rechts) handeling waarvan niet noodzakelijkerwijs een akte werd opgemaakt. Bewijs van een dergelijk huwelijk kan bestaan uit een mondelinge verklaring dat er een huwelijk is gesloten in het bijzijn van onder andere een mullah. Ruim 90% van de huwelijken komt op die

288 United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Secretary General, The situation of women and girls in Afghanistan’ (E/CN.6/2005/5). 289 Human Rights Watch, ‘Between Hope and Fear’ , hrw briefing paper October 2004, 16. 290 Bijvoorbeeld kandidate Safia Siddiqi, BBC News 7 spetember 2005. Intimidaties en aanvallen vonden in heel het land plaats, zoals Baghlan, Nangarhar en Ghazni. AIHRC- UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’Third Report, blz. 12. De meeste incidenten hadden plaats in het zuiden en oosten, Human Rights Watch, ‘Campaigning against fear. Women’s participation in Afghanistan’s 2005 election’, blz. 15. 291 United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Secretary General, The situation of women and girls in Afghanistan’ (E/CN.6/2005/5). 292 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 53. 293 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 52; AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’Third Report (17 augustus – 13 september 2005), blz. 12; AFP, 14 augustus 2005. 70 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

wijze tot stand. Officieel moet de bruid minstens 16 zijn als ze trouwt, maar in de praktijk wordt die regel vaak met voeten getreden.

Het beëindigen van een huwelijk in Afghanistan kan zeker op problemen stuiten. Zo zijn zaken bekend waarin een scheiding door de man werd ontkend. AIHRC stuurt aan op wetgeving inzake registratie van huwelijkscontracten. In de meeste scheidingszaken (in Kaboel) zijn geen officiële documenten voor handen. Scheiden is voor Afghaanse vrouwen een moeilijke onderneming, daar een scheiding dikwijls een schande over de familie werpt.294

Het vasthouden aan tradities blokkeert veel wetgeving. Desalniettemin pogen onder meer het ministerie van Vrouwenzaken en AIHRC meer bewustwording te creëren voor vrouwenrechten. In totaal zijn er meer dan 65 organisaties in Afghanistan actief die op de een of andere manier betrokken zijn bij de belangenbehartiging voor vrouwen.

Westerse vrouwen die met Afghanen zijn getrouwd hebben het niet per se moeilijker dan Afghaanse vrouwen. In de praktijk is gebleken dat de eerste –zeer kleine- groep vaak weinig problemen ondervond vanwege de minder traditionele families waarbij ze waren gaan horen.

De volgende categorieën vrouwen lopen bij terugkeer naar Afghanistan verhoogd risico slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen.295 Hierbij dient echter wel te worden aangetekend dat de mate van risico het slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen sterk afhangt van de omgeving of familie waarin de vrouw (in alle categorieën) zich bevindt. - Vrouwen die zonder begeleiding reizen. - Vrouwen die slachtoffer zijn geweest van verkrachting. - Alleenstaande vrouwen die niet kunnen rekenen op steun van een man of gemeenschap. - Alleenstaande (vrouwelijke) ouders met kleine kinderen zonder aanwezigheid van een kostwinner. Overigens meent UNHCR dat ook onbegeleide kinderen bij terugkeer een groot risico op mensenrechtenschendingen lopen. - Vrouwen die de geldende sociale zeden overschrijden of waaraan dergelijk gedrag wordt toegeschreven. Onder deze laatste categorie vallen onder meer Afghaanse vrouwen die zonder toestemming van de familie met een buitenlander zijn getrouwd. (In het bijzonder geldt dit voor vrouwen die

294 NRC Handelsblad, 28 september 2005. 295 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 55; 61; 62; 63.. Het zij opgemerkt dat UNHCR het eveneens risicovol vindt als onbegeleide bejaarden; gehandicapten en geestelijk zieke mensen terugkeren als geen van hen kan rekenen op steun van een gemeenschap. 71 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

met niet-moslims zijn getrouwd, hetgeen als overtreding van de grondbeginselen van de islam wordt beschouwd.) Ook behoren tot deze categorie Afghaanse vrouwen die een westerse levensstijl hebben aangenomen die als overschrijding van de in Afghanistan geldende sociale zeden wordt aangemerkt en die zo fundamenteel onderdeel is van hun identiteit dat onderdrukking daarvan volgens UNHCR als vervolging kan worden aangemerkt.

3.4.5 Niet-moslims en bekeerlingen Volgens de nieuwe grondwet is het praktiseren van andere religies formeel niet verboden (artikel 2). Echter, volgens artikel 3 van de grondwet mag niet één wet strijdig zijn met de voorschriften van de islam. Onder het gewoonterecht en de shari’a zijn blasfemie en afvalligheid niet geaccepteerd en kunnen leiden tot het opleggen van de doodstraf. Risico’s bestaan er dus zeker voor bekeerlingen, omdat veel (formele) rechters zeer conservatief zijn. In de verslagperiode zijn geen gevallen bekend van mensen die zijn geëxecuteerd op grond van bekering.296

Hindoes en sikhs lopen het risico slachtoffer te worden van verschillende vormen van intimidatie in het openbaar.297

3.4.6 Taliban Algemeen wordt aangenomen dat de meeste reguliere manschappen van de Taliban inmiddels zijn teruggekeerd naar hun plaatsen van herkomst in Afghanistan dan wel Pakistan. Vele honderden Talibanstrijders zijn in 2002 door de interim-regering vrijgelaten, omdat zij door de Taliban gedwongen waren voor hun te vechten. President Karzai heeft een amnestie afgekondigd voor reguliere manschappen, die niet verdacht worden van mensenrechtenschendingen. De reeds genoemde commissie onder leiding van oud-president Mojadeddi onderzoekt de mogelijkheden voor verdere amnestie-regelingen.

Mensen die openlijk de Taliban (en Hezb-i-Islami van Hekmatyar) steunen, lopen groot risico slachtoffer te worden van geweld in de plaatsen waar de Taliban het niet voor het zeggen hebben. Teneinde zelf meer macht te krijgen of oude rekeningen te vereffenen of geld af te persen, worden in oost en zuid-oost Afghanistan regelmatig mensen er door lokale commandanten al dan niet valselijk van beschuldigd Taliban-aanhanger te zijn.298

296 Ibidem, blz. 51. 297 Zie ook paragraaf 3.3.3. 298 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 48. 72 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

3.4.7 Ex-communisten Veel voormalige DVPA-leden en medewerkers van de voormalige inlichtingendiensten KhAD en WAD, werken momenteel voor de Afghaanse overheid, waaronder de veiligheidsdienst. Door oud-DVPA leden zijn verscheidene nieuwe partijen gevormd. Alhoewel ex-communisten van de zijde van de regering niets te vrezen hebben, lopen zij mogelijk toch een risico slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen als zij geen bescherming genieten van invloedrijke facties of stammen. De mate waarin zij risico lopen, hangt af van verschillende factoren, waaronder de persoonlijke omstandigheden; de familie-achtergrond; de rang of positie die zij ten tijde van het communistische regime hebben bekleed en de mate waarin zij geassocieerd worden met de mensenrechtenschendingen tussen 1978 en 1992.299

De volgende groepen lopen mogelijk risico, indien zij geen banden onderhouden met de huidige invloedrijke islamitische en politieke partijen of stammen:300 - personen die een hoge rang of positie hebben bekleed binnen de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA), ongeacht of zij tot de Parcham of Khalq-factie hebben behoord. Zij lopen risico indien zij publieke bekendheid genoten. Tot deze groep behoren onder meer leden van het Centrale Comité en van de provinciale comités en hun familieleden en sommige leiders en andere hooggeplaatste personen van sociale organisaties zoals de Democratische Jeugd Organisatie en de Democratische Vrouwen Organisatie; - sommige voormalige militaire functionarissen, leden van de politie (Sarandoy) en de veiligheidsdienst KhAD/WAD. Zij lopen niet alleen risico van de zijde van de autoriteiten (met uitzondering van de regering), maar meer zelfs van de zijde van de bevolking (familie van slachtoffers) aangezien zij worden geïdentificeerd met de mensenrechtenschendingen gedurende het communistische regime; - Leden van de hierna volgende partijen (geleid door voormalige DVPA- kopstukken) wanneer ze zich openlijk als communist profileren, met name in rurale gebieden: 1. Hezb-e-Mutahid-e-Mili, (National United Party), geleid door Noor Ul Haq Uloomi; 2. De Afghanistan De Solay Ghorzang Gond (Peace Movement Party of Afghanistan), geleid door Shahnawaz Tanai; 3. Hezb-e-Wahdat-e-Mili Afghanistan (National Solidarity Party of Afghanistan), geleid door Abdul Rasheed Jalili; 4. Hezb-e-Mili Afghanistan (National Party of Afghanistan), geleid door Abdul Rasheed Aaryan.

299 Ibidem, blz. 45. 300 Ibidem, blz. 46. 73 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

4 Migratie

4.1 Migratiestromen en –motieven

4.1.1 Terugkeer algemeen Sinds 2002 zijn meer dan 4 miljoen Afghanen naar hun vaderland teruggekeerd, grotendeels gefaciliteerd door UNHCR.301 Het grootste gedeelte van de vluchtelingen keerde terug vanuit Iran en Pakistan. Vanuit dat laatste land zijn in 2005 al meer dan 400.000 Afghanen naar hun land teruggekeerd.302 Vanuit Iran zijn in 2005 meer dan 200.000 mensen teruggekeerd.303 UNHCR verwacht dat in 2006 per jaar in totaal meer dan een half miljoen Afghanen vanuit Pakistan en Iran diezelfde gang zullen maken.304

Met name van Iraanse zijde is er druk op de Afghaanse vluchtelingen dat land te verlaten. Sinds de zomer zijn bijvoorbeeld de onderwijsgelden omhoog gegaan voor Afghaanse vluchtelingen, net als de kosten voor gezondheidszorg.305 Vanuit Pakistan vinden er officieel geen maatregelen plaats zoals in Iran.

Wel is het zo dat er maandelijks Afghaanse vluchtelingen gedwongen uit Iran en Pakistan worden gezet, zij het dat die aantallen beduidend kleiner zijn dan de vrijwillige terugkeerders.

Veruit de meeste teruggekeerde vluchtelingen hadden in 2005 Kaboel als eindbestemming, maar het percentage is ten opzichte van de vorige verslagperiode afgenomen tot onder de 65%. De stroom terugkeerders naar steden als Jalalabad; Pol-i-Khomrie en Kandahar steeg.306

4.1.2 Terugkeer vanuit Nederland Het in maart 2003 ondertekende MoU tussen Nederland, Afghanistan en UNHCR is nog van kracht en maakt gedwongen uitzetting mogelijk. In totaal zijn er meer dan 50 Afghanen gedwongen uitgezet naar Afghanistan. De gedwongen terugkeer geschiedde zonder grote problemen.

301 Xinhua, 24 november 2005.. 302 Ibidem; IRIN 25 november 2005. 303 UNHCR, 24 november 2005. 304 UNHCR Global Appeal 2006, blz. 246. 305 UNHCR Operational Information. Monthly Summary Report, February 2005. 306 UNHCR operational Monthly Summary Report, March 02 – October 05 blz. 6; UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 36. 74 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Sinds de val van het Talibanbewind zijn al meer dan 700 personen vrijwillig naar Afghanistan teruggekeerd. Het grootste gedeelte hiervan werd bij terugkeer geassisteerd door IOM. Die assistentie bestond onder meer uit medische voorzieningen bij aankomst, transport en een geldbedrag. Vrijwillige terugkeerders kunnen gebruik maken van het REAN (+)-programma (Return and Emigration of Aliens from the Netherlands). Iedere terugkeerder kan bovendien een beroep doen op de voorzieningen van het door de Europese Commissie- gesponsorde RANA-project (Return, reception and reintegration of Afghan nationals to Afghanistan).

In juni 2004 is het HRPT project van start gegaan (Herintegratieregeling project Terugkeer). Bovenop het geldbedrag dat onder de REAN-regeling valt, kunnen Afghanen die vóór 1 april 2001 asiel in Nederland hadden aangevraagd en daar onafgebroken hebben gewoond een extra (financiële) ondersteuning ontvangen als ze vrijwillig naar hun vaderland terugkeren.

Tot en met de zomer heeft het project Return of Qualified Afghans (RQA) gelopen. Onder dit project zijn vanuit Nederland 51 Afghanen tijdelijk naar Afghanistan teruggekeerd om expertise over te brengen. Twee van hen zijn permanent gebleven.

Alle projecten en programma’s die hierboven zijn beschreven, worden in Afghanistan uitgevoerd door IOM. De organisatie meent dat de programma’s succesvol verlopen. Echter, groter succes is volgens IOM mogelijk indien de Afghanen in Nederland zich meer bewust zouden worden van de mogelijkheden van de genoemde programma’s.

4.1.3 Problemen bij terugkeer Gebrek aan huisvesting en werkgelegenheid zijn de grootste problemen waarmee terugkeerders te kampen krijgen. De problemen zijn in de afgelopen verslagperiode niet verminderd.307

De huurprijzen binnen de uit de voegen groeiende hoofdstad Kaboel stijgen tot grote hoogten. Daarbij komt dat door het gebrek aan werkgelegenheid het voor veel terugkeerders moeilijk is een bestaan op te bouwen in de hoofdstad, die desondanks wel het leeuwendeel van de stroom terugkeerders absorbeert. Momenteel verstrekt de overheid gratis stukken land aan terugkeerders op de heuvels rond de stad, waar ze zelf woningen bouwen. Rioleringen en sanitair zijn, indien aanwezig, van een povere kwaliteit.308

307 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 34. 308 Ibidem. 75 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Buiten Kaboel is het overgrote deel van de bevolking voor de inkomsten afhankelijk van de landbouw. Goede landbouwgronden zijn schaars voor terugkeerders. In de eerste en voornaamste plaats zijn veel stukken land door lokale krijgsheren bezet. Daarnaast is het dikwijls ook onduidelijk wie precies eigenaar is van een perceel. Gedurende de verscheidene machtsregimes zijn stukken land al dan niet terecht van eigenaar gewisseld. De Afghaanse overheid is in de verslagperiode begonnen met een project inzake het verstrekken van stukken land aan terugkeerders in de rurale gebieden. Vooralsnog blijven duidelijke resultaten uit.

In de noordelijke regio’s zijn diverse initiatieven van de grond gekomen die tot doel hebben geschillen over landeigendom op te lossen. Van overheidswege is de ‘Return Commission’ opgericht. Deze bemiddelt –voornamelijk op districtsniveau- in conflicten over landeigendom en bestaat uit vertegenwoordigers van de drie grootste noordelijke facties, Junbesh-i-Melli, Jamniat-i-Islami, Hezb-i- Wahdat, UNAMA en UNHCR.

In veel individuele gevallen biedt de Norwegian Refugee Council (NRC) hulp bij een juridische procedure. De NRC maakt mensen in de eerste plaats bewust van de juridische mogelijkheden. Belangrijker nog: hij brengt onpartijdige shura’s (raden) bij elkaar en kaart misstanden aan bij lokale leiders. Mochten die betrokken zijn bij het conflict en een juridische procedure uit de weg gaan, dan meldt de NRC dit als schending bij hogere instanties. Echter, de door de NRC gebruikte formule krijgt vooralsnog slechts voeten aan de grond in het noorden. In het zuiden is het bijvoorbeeld veel moeilijker een onpartijdige shura bijeen te laten komen.309

De economische situatie van terugkeerders is met name in het zuiden slecht. Die situatie beïnvloedt het bestaan dermate negatief, dat de veiligheid van veel terugkeerders in gevaar is gekomen. Eén en ander hangt nauw samen met de voortdurende droogte die de bestaansmiddelen steeds schaarser maakt. Lokale commandanten strijden onderling om bijvoorbeeld vruchtbaar land en hout. Mensen worden zodoende gedwongen partij te kiezen in conflicten die hen in principe niet aan zouden moeten gaan.310

In het westen doen zich problemen voor aangaande de opvang van terugkerende (jonge) mannen vanuit Iran. UNHCR signaleerde in de verslagperiode een forse toename van Afghanen die tevergeefs werk probeerden te vinden in Iran. In veel gevallen werden zij totaal berooid over de grens gezet. UNHCR ontfermt zich

309 www.nrc.no/NRC/eng/programmes/Afghanistan_Pakistan.htm, geraadpleegd op 21 december 2005. 310 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 35. 76 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

vooralsnog over deze mensen maar de vraag is hoe het hen zal vergaan als UNHCR ook zijn activiteiten in het westen uitfaseert.

4.2 Opvang binnenlandse ontheemden UNHCR heeft volgens zijn berekeningen nog ongeveer 140.000 ontheemden te assisteren.311 Ten opzichte van de vorige verslagperiode betekent dat een verlaging met 10.000 mensen. De meeste ontheemden bevinden zich in het zuiden. Daar bestaan al enige jaren vier grote kampen (Zhary Dasht; Panjwaj; Maiwand en Mukhtar). De verwachting van UNHCR is dat de stroom van binnenlandse ontheemden die terug willen naar Helmand zal toenemen, maar dat de terugkeer naar het noord-westen blijft stagneren.312 Een groot gedeelte van de ontheemden in het zuiden zal zich daar waarschijnlijk permanent vestigen.313

4.3 Opvang in de regio Pakistan De op 17 maart 2003 gesloten tripartiete overeenkomst tussen UNHCR, Afghanistan en Pakistan loopt tot december 2006. De overeenkomst regelt de terugkeer naar Afghanistan vanuit Pakistan. Een census van UNHCR in Pakistan heeft uitgewezen dat er zich daar iets meer dan drie miljoen Afghanen bevinden. Een groot deel daarvan (80 %) heeft niet de intentie naar het vaderland terug te keren.314

De Afghanen die zich nog in Pakistan bevinden leven zowel in de ongeveer 70 kampen in de grensstreek als in grote steden als Quetta en Peshawar.315 De kampen worden bewoond door ruim 1 miljoen Afghanen. In de verslagperiode zijn enige tientallen kampen opgeheven. Naast het feit dat de kampen ontvolkten, speelde de veiligheidskwestie ook van tijd tot tijd een rol bij de sluiting.316 UNHCR verwacht dat in 2006 in totaal meer dan 800.000 Afghanen in Pakistan zullen zijn, die niet voornemens zijn zich in permanent dat land te vestigen.317

Iran In het kader van het repatriëringsprogramma zijn sinds april 2002 tot en met mei 2005 bijna 1,5 miljoen Afghanen vanuit Iran naar hun land teruggekeerd. Zij

311 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 37. 312 UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations, June 2005, blz. 37. 313 UNHCR Operational Information. Monthly Summary Report, February 2005 314 DAWN Group of Newspapers, 19 mei 2005. 315 IRIN, 1 december 2005. 316 Ibidem. 317 UNHCR Global Appeal 2006, blz. 254. 77 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

hadden voornamelijk de gebieden Kaboel, Herat en Nimruz als eindbestemming.318 Momenteel verblijven nog ruim 700.000 geregistreerde Afghanen in Iran. Een onbekend aantal Afghanen verblijft illegaal in Iran.

De Iraanse overheid poogt, met succes zo lijkt het, repatriëring te bespoedigen door maatregelen als restricties op gebied van onderwijs, arbeid en huisvesting. De Afghanen die in Iran zullen blijven worden na verloop van tijd niet meer als vluchtelingen beschouwd. UNHCR en de Iraanse regering voeren daar overleg over.

4.4 Activiteiten van internationale organisaties In Afghanistan zijn tal van internationale organisaties actief. UNHCR heeft zijn activiteiten verminderd. Het aantal operationele kantoren is in de verslagperiode verminderd met 2 tot 16, het aantal medewerkers met bijna 20 tot 504.319 De belangrijkste taak van UNHCR was hulp bij reïntegratie van teruggekeerde Afghanen en ontheemden. Dit geschiedde zowel in de vorm van hulp bij transport als het opnemen van terugkeerders in ontwikkelingsprogramma’s. Hierbij werd samengewerkt met de overheden van Afghanistan, Pakistan en Iran.320

IOM werkt vanuit 8 kantoren in Afghanistan en is in eerste instantie voornamelijk actief bij de begeleiding van terugkeerders en ontheemden.321 Voorts houdt ze zich bezig met reïntegratie van gedemobiliseerde strijders in het noorden en westen van Afghanistan. In samenwerking met USAID voert IOM het Quick Impact Programme (QIP) uit via PRT’s. Met het QIP worden snel uit te voeren projecten geïmplementeerd, zoals reparaties aan wegen of irrigatiekanaaltjes.322 De activiteiten van IOM in het kader van infrastructurele projecten zijn toegenomen.

Het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) was in 2005 in Afghanistan aanwezig met ruim 1200 medewerkers.323 Op verscheidene gebieden had het ICRC, onder meer in samenwerking met de Afghaanse Rode Halve Maan, de inwoners van Afghanistan hulp geboden. Die hulp bestond hoofdzakelijk uit het leveren van medische assistentie en de training van de in de gezondheidszorg werkzame Afghanen. Voorts besteedde het ICRC aandacht aan de verbetering van de hygiëne via sanitatieprojecten en milieuprogramma’s. Daarnaast bezocht het comité gevangenissen en legde zich toe op bewustwording met het oog op het gevaar voor landmijnen.

318 UNHCR 24 november 2005. 319 UNHCR Global Appeal 2006, blz. 247. 320 Ibidem. 321 Kaboel, Herat, Maimana, Mazar-I-Sharif, Kunduz, Bamiyan, Gardez en Kandahar. 322 IOM Afghanistan Newsletter, 30 november 2004 323 ICRC in Afghanistan: update of activities in July – august 2005. 78 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

De gevangenisbezoeken werden in de verslagperiode door het ICRC gezien als zijn belangrijkste bezigheden.324

Naast het ICRC was ook de Rode Halve Maan op grote schaal actief gedurende de verslaperiode.

4.5 Beleid andere landen

België In België wordt elk asielverzoek individueel beoordeeld. In sommige gevallen vindt op humanitaire gronden statusverlening plaats. Over het algemeen wordt, al dan niet gedwongen, terugkeer naar Afghanistan veilig geacht. België zet in de praktijk echter geen Afghaanse asielzoekers uit. In december is evenwel een aantal in België verblijvende Afghanen via een Franse charter-vlucht uitgezet, deze hadden echter géén asiel aangevraagd in België.

Denemarken Denemarken heeft geen speciaal beleid voor asielzoekers uit Afghanistan. Het houdt evenmin rekening met de situatie van aparte groepen asielzoekers en acht terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers naar Afghanistan veilig. Denemarken heeft reeds meer dan 10 Afghanen uitgezet.

Verenigd Koninkrijk Op grond van een MoU tussen het Verenigd Koninkrijk, Afghanistan en UNHCR vindt terugkeer vanuit het VK naar Afghanistan plaats. Er bestaat geen specifiek beleid voor Afghaanse asielzoekers. Elke zaak van een uit te zetten persoon wordt individueel bekeken. Hierbij wordt aandacht besteed aan de persoonlijke omstandigheden van betrokkene en de situatie in Afghanistan. Gedwongen uitzetting vindt plaats, tenzij betrokkene internationale bescherming behoeft. Al meer dan 350 Afghanen hebben het Verenigd Koninkrijk gedwongen verlaten.

Zwitserland Zwitserland heeft geen specifiek beleid voor Afghaanse asielzoekers. Elke zaak wordt individueel bekeken. Bepaalde kwetsbare groepen voor wie terugkeer niet redelijk geacht wordt kunnen tijdelijk worden beschermd. Er vindt slechts vrijwillige terugkeer naar Afghanistan plaats.

324 Ibidem. 79 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

5 Samenvatting

Het politieke wederopbouwproces van Afghanistan is nog steeds gaande. Een bewijs daarvan zijn de verkiezingen voor het Lagerhuis en de provinciale raden, die in een relatief rustige atmosfeer op 18 september 2005 zijn gehouden. Op 19 december 2005 is de voltallige Nationale Vergadering (Lagerhuis en Hogerhuis) voor het eerst bijeengekomen. Dat het politieke wederopbouwproces nog niet is voltooid blijkt onder meer uit het feit dat veel parlementsleden banden hebben met lokale milities.

Krijgsheren blijven een grote rol van betekenis spelen op het politieke toneel, met name in de regio’s. Zo heeft bijvoorbeeld Ismael Khan, die weliswaar in Kaboel een ministerspost bekleedt, nog steeds politieke en militaire invloed heeft in Herat, waar hij lang gouverneur is geweest. Verder blijft Karzai doorgaan met het benoemen van voormalige krijgsheren als gouverneur.

De huidige veiligheidssituatie in Afghanistan is de belangrijkste bedreiging voor de opbouw van de maatschappij en de mensenrechten. Vooral in het oosten en zuiden van Afghanistan is het aantal veiligheidsincidenten en aanslagen in de verslagperiode toegenomen, die vaak worden gepleegd door Taliban-aanhangers. Ook de hoofdstad Kaboel is niet vrij gebleven van aanslagen. Het aantal veiligheidsincidenten nam ook daar in de loop van de verslagperiode toe.

Het programma voor ontwapening, demobilisatie en reïntegratie (DDR) is voltooid, alhoewel een deel van het reïntegratieaspect nog tot midden 2006 zal voortduren.. De Illegally Armed Groups (IAG’s) zullen nu ontwapend moeten worden. Er zijn zo’n 1.800 van dat soort groepen met in totaal 125.000 manschappen die verspreid zijn over het hele land.

De drugsproblematiek in Afghanistan vormt een bedreiging voor de veiligheid en stabiliteit van Afghanistan op de lange termijn. Voorts wordt een effectieve overheidsstructuur erdoor ondermijnd. Diverse commandanten zijn betrokken bij de drugscriminaliteit, van commandanten die nauwe banden hebben met de overheid, tot Taliban-eenheden die de bevolking dikwijls onder druk zetten opium te verbouwen.

In Afghanistan doen zich grote problemen voor op het gebied van huisvesting. Omdat veel terugkerende vluchtelingen, onder meer met het oog op veiligheid, over het algemeen naar dezelfde streken (voornamelijk Kaboel) terugkeren, is veel woningnood ontstaan. Voorts is er een groot gebrek aan werkgelegenheid. In combinatie met de aanhoudende droogte zorgen genoemde factoren voor levensbedreigende situaties.

80 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Mensenrechtenschendingen vinden nog steeds in het gehele land plaats. Er blijft daarom reden tot bezorgdheid. De wederopbouw is na 23 jaren van oorlog en conflict nog maar kortgeleden begonnen. Staatsinstellingen, zoals rechtbanken, functioneren niet of op een onaanvaardbaar minimumniveau. De omgang tussen mannen en vrouwen is nog immer onderhevig aan strikte regels en tradities, waarbij uitsluiting van vrouwen de regel is. Mensenrechten worden in Afghanistan door verschillende partijen en om verschillende redenen geschonden. Het gaat om afrekeningen, wraakacties, (oude) vetes en vijandschappen en de uitschakeling van politieke rivalen. Alleenstaande vrouwen lopen een verhoogd risico in hun mensenrechten te worden geschonden.

Er zijn geen aanwijzingen dat de regering op systematische wijze klassieke mensenrechten schendt. Wel worden incidenteel mensenrechten geschonden door enkele uitvoeringsorganen van de regering, zoals de veiligheidsdienst, het leger, de politie en aan de regering verbonden lokale commandanten die ook banden hebben met regionale krijgsheren.

81 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Literatuur

Afghan Independent Human Rights Commission (AIHRC), ‘Annual Report’ (juli 2004)

AIHRC Annual Report, 2004-2005 (2005)

AIHRC, A call for Justice (Kaboel 2005)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights; First Report (15 juni – 7 juli 2004)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights; Second Report (8 juli- 24 augustus 2004)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights; Third Report (25 augustus – 30 september 2004)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, First Report (19 april – 3 juni 2005)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Second Report (4 juni – 16 augustus 2005)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Third Report (17 augustus – 13 september 2005)

AIHRC-UNAMA, ‘Joint Verification of Political Rights’, Election Day Report (26 september 2005)

Afghanistan Justice Project, ‘Report (reissued): Addressing the past: the legacy of war crimes and the political transition in Afghanistan’, (Kaboel 2005)

Afghan Justice Project, ‘Casting Shadows. War Crimes and Crimes against Humanity’ (2005)

Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU), ‘Ending impunity and building justice in Afghanistan’ (december 2003)

AREU, ‘From subjects to citizens: Local participation in the NSP’ (1 september 2004)

82 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

AREU, Caught in confusion (Kaboel, 2005)

Amnesty International, ‘Afghanistan. Crumbling prison system desperately in need of repair’ (Kaboel, 8 juli 2003)

Amnesty International, ‘Afghanistan. Re-establishing the rule of law’ (Kaboel, 14 augustus 2003)

Amnesty International, ‘Women failed by progress in Afghanistan’ (28 oktober 2004)

Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van zaken in Afghanistan, 27925 (nr. 182), 30 september 2005

British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan: monthly review’ (december 2003)

British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan: monthly review’ (mei 2004)

British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan: monthly review’ (juli 2004)

British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan: monthly review’ (september 2004)

British Agencies Afghanistan Group (BAAG), ‘Afghanistan: monthly review’ (oktober 2005)

CIA world factbook juli 2005

CRS Report for Congress: Afghanistan, Post-War governance, security and U.S. Policy (Washington DC, 2005)

The Danish Immigration Service, ‘The political conditions, the security and human rights situation in Afghanistan’, (November 2004)

Economist Intelligence Unit, Country Report Afghanistan (Londen, augustus 2004)

Economist Intelligence Unit, Country Report Afghanistan (Londen, november 2004)

83 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Economist Intelligence Unit, Country Report Afghanistan (Londen, 2005)

‘EU Election Observation Mission’, Final Report, (2005)

Final Report of the Impartial Panel of Election Experts concerning the Afghanistan Presidential Elections 2004 (november 2004)

Human Rights Research and Advocacy Consortium, ‘Take the guns away. Afghan Voices on Security and Elections’ (Kaboel, 2004)

Human Rights Watch, 'Paying for the Taliban’s crimes: abuses against etnic Pashtuns in northern Afghanistan' (9 april 2002)

Human Rights Watch briefing paper, 'On the principe: insecurity in northern Afghanistan' (juni 2002)

Human Rights Watch, ‘All our hopes are crushed’: violence and repression in Western Afghanistan' (november 2002)

Human Rights Watch, 'World Report 2003: Asia: Afghanistan', www.hrw.org, geraadpleegd op 5 februari 2003

Human Rights Watch, ‘Killing you is a very easy thing for us’: Human rights abuses in Southeast Afghanistan' (New York, juli 2003)

Human Rights Watch, ‘Afghanistan:constitutional process marred by abuses. Women’s rights are strengthened, but security concerns persist’ (8 januari 2004)

Human Rights Watch, ‘”Enduring Freedom”: abuses by U.S. Forces in Afghanistan’ (maart 2004)

Human Rights Watch, ‘The rule of the gun. Human Rights Abuses and Political Repression in the Run-up to Afghanistan’s Presidential Election’ (september 2004)

Human Rights Watch, ‘Between Hope and Fear’ (oktober 2004)

Human Rights Watch, ‘World report 2005. Asia, country review Afghanistan’ (2005)

Human Rights Watch, ‘Blood Stained Hands’ (2005)

Human Rights Watch, ‘Campaigning against fear. Women’s participation in Afghanistan’s 2005 election’ (2005)

84 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Human Rights Watch, ‘Afghanistan on the Eve of Parliamentary and Provincial elections’ (2005)

ICRC in Afghanistan: update of activities in July – august 2005

International Crisis Group (ICG), ‘Afghanistan: judicial reform and transitional justice’ (Kaboel en Brussel, 28 januari 2003)

International Crisis Group (ICG), ‘Afghanistan: the problem of Pashtun alienation’ (Kaboel en Brussel, 5 augustus 2003)

International Crisis Group (ICG), ‘Peacebuilding in Afghanistan’ (Kaboel en Brussel, september 2003)

IOM Afghanistan Newsletter (30 november 2004)

IOM Afghanistan up-date (1 april 2005)

Joint Election Management Body, ‘Voter and Registration Up-date’ (14 augustus 2004)

JEMB, Meshrano Jirga Elections, 27 november 2005

Media Commission Final Report, 6 november 2005

OSCE Advanced Team, ‘Afghanistan Election Support Team Report’ (31 augustus 2004)

OSCE Election Support Team to Afghanistan, ‘Recommandations’, (18 oktober 2004)

Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005

United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Independent Expert on the situation of human rights in Afghanistan’ (E/CN.4/2005/122)

United Nations Economic and Social Council, ‘Report of the Secretary General, The situation of women and girls in Afghanistan’ (E/CN.6/2005/5)

United Nations General Assembly, 'The situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/487, 21 oktober 2002)

85 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

United Nations General Assembly,'The situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003)

United National General Assembly, ‘Report of the independent expert of the Commission on Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan’ (A/59/370, 21 september 2004)

United Nations Security Council, ‘The situation in Afghanistan and its implications for international peace and security. Report of the Secretary-General’ (S/2003/1212, 30 december 2003)

United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for international peace and security (S/2004/634, 12 augustus 2004)

United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for international peace and security (S/2004/925, 25 november 2004)

United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for international peace and security (S/2005/183)

United Nations Security Council, ‘Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security’ (S/2005/525)

UNAMA, Regional briefing for the Eastern Region (30 maart 2004)

UNHCR, ‘Update of the situation in Afghanistan and international protection considerations’ (Genève, 2003)

UNHCR, 'Update of the situation in Afghanistan and international protection considerations' (Geneve, december 2004)

UNHCR, ‘Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations’ (Geneve juni 2005)

UNHCR, ‘Operational Information Monthly Summary Report. March 02 – September 04’ (Genève, 2004)

UNHCR, ‘Operational Information Monthly Summary Report. March 02 – October 04’ (Genève, 2004)

86 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

UNHCR, ‘Global Appeal 2005’ (Genève 2004)

UNHCR Afghanistan up-date, May 2005

UNHCR Afghanistan update, November 2005

UNHCR Operational Information. Monthly Summary Report, February 2005

UNHCR Global Appeal 2006

UNHCR operational Monthly Summary Report, March 02 – October 05

UNODC, ‘Opium Survey Afghanistan’ (Wenen 2004)

UNODC, ‘Rapid Assessment Survey Afghanistan’ (Wenen 2005)

UNODC Afghanistan Opium Survey 2005

U.S. Department of State, 'Country reports on human rights practices 2002: Afghanistan' (Washington, 31 maart 2003)

U.S. Department of State, 'Country reports on human rights practices 2003: Afghanistan' (Washington, 25 februari 2004)

U.S. Department of State, ‘Background note Afghanistan’ (januari 2004)

US Department of State, ‘Country reports on human rights practices2004: Afghanistan (Washington 28 februari 2005)

Wereldbank, ‘Afghanistan: State building, sustaining growth and reducing poverty’ (februari 2005)

WFP Emergency Report 2005 no. 21.

87 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Bijlage (n)

88 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

I Samenstelling van de regering

Regering: nieuwe lijst Functie Naam Etniciteit President Hamid Karzai Pashtun Vice-president Karim Khalili Hazara Vice-president Zia Massoud Tadzjiek Minister van Abdullah Abdullah Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Buitenlandse Zaken Islami Minister van Binnenlandse Zaken Nationale Zalmay Rasool Veiligheidsadviseur Minister van Defensie Abdurrahim Wardak Pashtun, partij: Mahazi-e- Melli Minister van Mohammad Amin Pashtun Economische Zaken Farhang Minister van Financiën Anwar-ul Haq Ahadi Pashtun, partij: Afghan Milat Minister van Transport Enayatullah Qasemi Oezbeek Minister van Amirzai Sangeen Pashtun Communicatie Minister van Mijnbouw Mohmamd Sediq Tadzjiek en Industrie Minister van Energie Mohammad Ismael Khan Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Minister van Publieke Suhrab Ali Safari Hazara Werken Minister van Stedelijke Ysof Pashtun Pashtun, partij: Jamiat-i- Ontwikkeling Islami Minister van Landbouw Obaidullah Ramin Tadzjiek en Voedsel Minister van Justitie Mohammad Sarwar Hazara, partij: Hezb-i- Danish Wahdat Minister van Hoger Amir Shah Hasanyar Hazara, partij: Hezb-i- Onderwijs Wahdat Minister van Informatie Sayed Makhdum Rahin Tadzjiek en Cultuur Minister van Sayed Mohmmad Amin Pashtun Volksgezondheid Fatemi Minister van Hadj en Nematullah Shahrani Oezbeek, partij: Jamiat-i-

89 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Islamitische Zaken Islami Minister van Grenszaken Mohammad Karim Baloch, partij: Jamiat-i- Barahawi Islami Minister van Masooda Jalal Tadzjiek Vrouwenzaken Minister van Sociale Sayed Ikramudin Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Zaken en Arbeid Masoomi Islami Minister van Mohammad Azam Tadzjiek Vluchtelingen Dadfar Minister van Martelaren en Gehandicapten Minister van Handel Hedayat Amin Arsallah Pashtun Minister van Onderwijs Noor Mohammad Oezbeek Qarqeen Minister van Mohammad Hanif Atmar Pashtun Plattelandsontwikkeling Minister voor Anti- Habibullah Qaderi Pashtun drugszaken Minister voor Dr. Faruq Wardak Parlementaire Zaken

Gouverneurs Provincie Gouverneur Etniciteit Badakhsan Munshee Majeed Pashtun Badghis Enayatullah Enayat Tadzjiek Baghlan Alam Rasikh Pashtun Balkh Mohammad Atta Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Bamiyan Habiba Surabi Hazara, partij: Hezb-i- Wahdat Farah Ezatullah Wassifee Pashtun, partij: National Unity Movement of Afghanistan Fariab Abdul Latif Tadzjiek Ghazni Sher Alam Pashtun, partij: Islamic Movement for the Freedom of Afghanistan (partij van Sayyaf) Ghowr Abdul Qadir Tadzjiek Helmand Daud Pashtun

90 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Herat Sayed Hussain Anwari Hazara, partij: Harakat-i- Islami Jowzjan Juma Khan Hamdard Pashtun, gelieerd aan Junbesh-i-Melli Kabul Hadji Deen Mohammad Pashtun, partij: Hezb-i- Islami (Khalis) Kandahar Hadji Assadullah Khalid Pashtun, partij: Hezb-i- Islami Kapisa Abdul Satar Murad Tadzjiek Khost Merajudin Patan Pashtunm, partij: Hezb-i- Islami (Qazee Amin Weqad) Kunar Assadullah Wafa Pashtun, partij: Mahazi-e- Melli Kunduz Mohammad Omar Oezbeek, partij: Jamiat-i- Islami Laghman Shah Mahmud Safee Pashtun, partij: Hezb-i- Islami (Khalis) Lowgar Sayed Mohammad Aman Pashtun, partij: Jamiat-i- Samimi Islami Nangarhar Gulaqa Sherzai Pashtun, partij: Mahazi-e- Melli Nimroz Gulam Dastageer Onbekend, partij: Jamiat- i-Islami Nuristan Tamim Noristani Nuristani Paktia Hakim Taniwal Pashtun, partij: Mahazi-e- Melli Paktika Mohammad Gulab Pashtun, partij: Hezb-i- Mangal Islami (Khalis) Parwan Lutfullah Khayerkhwah Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Samangan Abdul Haq Shafaq Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Sar-i-Pol Sayed Eqball Muneeb Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Takhar Mohammad Kabir Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Marzban Islami Uruzgan Jan Mohammad Pashtun, partij: Jamiat-i- Muhammadi Islami Wardak Abdul Jabar Naimi Pashtun, partij: Mahazi-e- Melli Zabul Hadji Arman Pashtun, partij: Hezb-i- Islami

91 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Pansjir Bahlol Tadzjiek, partij: Jamiat-i- Islami Daikundi Khan Mohammad Hazara, partij: Hezb-i- Amiree Wahdat

Lijst van commandanten van de geheime politie per provincie Naam Provincie Opmerkingen Jamil Junbesh Kabul Pashtun, voormalig communist

Mohammad Herat Tadzjiek Ayub Abdul Malik Kandahar Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli

Abdul Bashir Nangrahar Tadzjiek

Generaal Abdul Kunduz Oezbeek, lid van Junbesh-i-Melli Mutalib Bick Khan Balkh Pashtun Mohammad Generaal Hadji Paktia Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli Gul Suliamankhil Sunhanqul Wardak Tadzjiek, lid van Junbesh-i-Melli

Abdul Rahman Ghazni Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli

Ghulam Mustafa Logar Pashtun

Nabi Jan Zabul Pashtun

Mohammad Kapisa Tadzjiek, lid van Jamiat-i-Islami Laqa Andarabi Moulana Abdul Parwan Lid van Jamiat-i-Islami, Tadzjiek Rahman Sayedkhil Shah Jahan Badakhshan Lid van Jamiat-i-Islami, Tadzjiek

Mohammad Paktika Pashtun, voormalig communist Rahim

92 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Gulam Ali Bamyan Hazara, lid van Hezb-i-Wahdat

Habibullah Daikundi Hazara, lid van Hezb-i-wahdat

Gul Karim Lagman Lid van Jamiat-i-Islami, Pashtun

Mir Alam Baghlan Lid van Jamiat-i-Islami, Pashtun

Abdul Rahman Helmand Lid van Hezbi Islami, Khalis factie, Pashtun Khalillullah Faryab Tadzjiek, lid van Junbesh-i-Melli

Mohammad Samangan Oezbeek Ayub Abdul Ghafar Kunar Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli

Mohammad Sar-i-Pol Lid van Junbesh-i-Melli, Hazara Nader Fazlludin Jowzjan Lid van Junbesh-i-Melli, Oezbeek

Moahammad Khost Pashtun, voormalig communist Ayub Mohammad Takhar Pashtun, lid van Jamiat-i-Islami Zaman Abdul Baqee Nuristan Nooristani

Abdul Khalil Nimroz Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli

Gulam Rassul Badghis Lid van Jamiat-i-Islami, Pashtun

Mohammad Urozgan Pashtun, lid van Mahazi-e-Melli Rozee Khan Fiazullah Ghorw Pashtun, voormalig communist

Faqeer Ahmad Panjsher Tadzjiek

Sayed Aqa Farah Lid van Jamiat-i-Islami, Pashtun

93 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

II Historisch overzicht van de belangrijkste politieke facties en hun militaire eenheden

Harakat-i-Islami (Islamitische beweging van Afghanistan) De uit sji’ieten bestaande Harakat-i-Islami was anti-Sovjet en anti-Taliban en zijn militaire eenheden opereerden in de jaren tachtig en negentig in met name centraal-, noord- en oost-Afghanistan. De partij is nu enigszins versplinterd en wordt geleid door een geestelijke, Mohammad Asef Mohseni.

Hezb-i-Islami (Islamitische partij van Afghanistan) Hezb-i-Islami werd in 1976 door Gulbuddin Hekmatyar opgericht en bestaat grotendeels uit Pashtuns. De Hezb-i-Islami richtte zich zowel tegen het communisme als tegen de traditionele leiders van Afghanistan. In 1979 scheidde Yunus Khalis zich af van Hezb-i-Islami en begon een eigen partij onder dezelfde naam. Datzelfde deed Khalid Farooqi in 2001. Als gevolg van de radicale, fundamentalistische ideeën van Hekmatyar, zijn opportunisme en het feit dat zijn beweging voornamelijk uit Pashtuns bestond, kon de partij jarenlang rekenen op de (financiële) steun van de Pakistaanse geheime dienst, de Inter-Service Intelligence (ISI). Hekmatyar wordt verantwoordelijk gehouden voor een reeks van aanslagen die sinds eind 2002 in Afghanistan zijn gepleegd met als doel de regering omver te werpen.

Hezb-i-Wahdat Hezb-i-Wahdat is met financiële hulp van Iran in 1989 opgericht als overkoepelende partij voor acht kleinere sji’ietische partijen en bestaat uit overwegend sji’ietische Hazara’s. De partij stond oorspronkelijk onder leiding van Abdul Ali Mazari tot zijn dood in februari 1995 in gevangenschap van de Taliban. In 1993 was een splitsing in de partij ontstaan tussen Mohammad Karim Khalili, die haar basis had in Bamiyan en Yakawlang en Mohammad Akbari, die zich had verbonden met het Rabbani-bewind en tot de komst van de Taliban in 1996 in Kaboel verbleef. In november 1998 gaf Akbari zich over aan de Taliban, terwijl Khalili en Haji Mohammad Mohaqeq (die Hezb-i-Wahdat in Mazar-i-Sharif vertegenwoordigde) in centraal Afghanistan actief tegen de Taliban vochten. Khalili is de huidige leider van Hezb-i-Wahdat en een van de twee vice- presidenten van Afghanistan.

Ittehad-i-Islami (Islamitische eenheid) Ittehad-i-Islami bestaat voor het merendeel uit Pashtuns en is begin jaren tachtig opgericht als mujahedin-partij door Abdul Rabb al-Rasul Sayyaf. De partij zou in ieder geval in het verleden financieel zijn gesteund door Saoedi-Arabië. Ittehad speelde een belangrijke rol bij de gevechten tussen de verschillende mujahedin-

94 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

facties in de periode 1992 tot 1995, maar is zijn militaire macht sedertdien verloren. De partij heeft zich sinds het mujahedin-bewind in de jaren negentig politiek verbonden met de Jamiat-i-Islami. Op dit moment zou de Ittehad een belangrijke rol spelen bij de financiering van de oppositie van de regering Karzai. Tegenwoordig draagt de partij van Sayyaf de naam Dawat-i-Islami.

Jamiat-i-Islami (Islamitische samenleving van Afghanistan) De overwegend uit Tadzjieken bestaande Jamiat-i-Islami is in 1973 opgericht door voormalig president Burhanuddin Rabbani. Jamiat was de grootste en machtigste politieke macht in de Noordelijke Alliantie tijdens het Taliban-bewind. Tot de partij behoren ook de minister van Energie, Ismael Khan, en de noordelijke commandant Ustad Mohammad. Veel leden van Jamiat zijn ook leden van de Shura-i-Nazar.

Junbish-i-Melli (Nationale islamitische beweging van Afghanistan) Junbish is de partij van generaal Abdul Rashid Dostum, een voormalig leider van een militie die aan voormalig president Najibullah325 was verbonden. De partij bestaat overwegend uit Oezbeken. In mei 1997 liep Dostums’ plaatsvervanger generaal Abdul Malik over naar de Taliban, waardoor hij hen in staat stelde het noorden van Afghanistan te veroveren. Dostum vluchtte daarop naar Turkije. Hij keerde terug in september 1997 na de tweede aanval van de Taliban op Mazar-i- Sharif, maar was niet in staat het gehele noorden te heroveren. In augustus 1998 werd Dostum voor een tweede keer verslagen, vluchtte wederom naar het buitenland, maar keerde later terug om in het noorden tegen de Taliban te strijden. Na de aanval op Afghanistan in oktober 2001 wist Dostum met behulp van de coalitie-eenheden onder leiding van de Verenigde Staten zijn positie in het noorden te heroveren en werd hij tevens benoemd tot plaatsvervangend minister van Defensie in de interim-regering.

Mahzat-i-Milli Mahzat-i-Milli is kort na de val van het Taliban-bewind opgericht door verschillende vooraanstaande commandanten van de Noordelijke Alliantie, waarvan het merendeel afkomstig was van Jamiat-i-Islami. Ook enkele belangrijke leden van de Shura-i-Nazar zijn betrokken bij Mahzat-i-Milli.

325 Najibullah was president en hoofd van de communistische Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) van 1986 tot 1992. Na de machtsovername door de mudjahedin in 1992 verbleef hij op de VN-compound in de hoofdstad. Nadat de Taliban in 1996 Kaboel hadden ingenomen, werd hij opgehangen op het Arianaplein. 95 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

Shura-i-Mashriqi (Raad van het Oosten) De Shura-i-Mashriqi is een groep van voormalige leden van de Shura van Jalalabad326, die onder leiding stond van de voormalige gouverneur van de provincie Nangarhar Haji Abdul Qadir. De Shura-i-Mashriqi zou met wisselende allianties van lokale mujahedin-commandanten hebben geopereerd in de provincies Laghman en Kunar. Na de moord op Haji Abdul Qadir op 6 juli 2002 werd hij zowel als gouverneur als hoofdleider van de Shura-i-Mashriqi opgevolgd door zijn broer Haji Din Mohammad.

Shura-i-Nazar De Shura-i-Nazar is de naam van de eind jaren tachtig opgerichte alliantie tussen verschillende mujahedin-commandanten onder leiding van mujahedin- commandant Ahmed Shah Massoud tot hij werd vermoord op 9 september 2001. De naam wordt nu gebruikt als aanduiding voor een politieke en militaire alliantie tussen voormalige commandanten en vooraanstaande leden van de Noordelijke Alliantie (waarvan de meeste afkomstig zijn uit Jamiat-i-Islami) en staat onder leiding van de voormalige minister van Defensie maarschalk Fahim, voormalig minister van Onderwijs Qanuni en minister van Buitenlandse Zaken Abdullah. Veel Afghanen refereren aan leden van Jamiat-i-Islami en Mahzat-i-Milli, alsmede aan andere groepen die aan deze groeperingen verbonden zijn, nog steeds als Shura-i-Nazar.

Taliban De Taliban-beweging werd in 1994 opgericht door een groep Afghanen die had gestudeerd aan koranscholen, zogenaamde madrassas, in Afghanistan en Pakistan. De Taliban bestaan grotendeels uit Pashtuns en worden geleid door mullah Mohammad Omar. De Taliban streefden ernaar om van Afghanistan een islamitische staat te maken, waarbij de invoering van een vorm van de sharia een belangrijk onderdeel van hun strijd vormde. Tussen 1994 en 2001 wisten de Taliban ongeveer 90 % van Afghanistan te veroveren. De Taliban werden in oktober en november 2001 uit Afghanistan verdreven door een coalitie onder leiding van de Verenigde Staten, omdat zij hulp hadden verleend aan het terroristische Al Qaida-netwerk, dat verantwoordelijk wordt gehouden voor de op 11 september 2001 gepleegde aanslagen op het World Trade Centre in New York en het Pentagon in Washington. Alhoewel enkele hooggeplaatste Taliban-leden door de coalitie zijn opgepakt of gedood, lopen de meeste leiders, waaronder mullah Omar, nog vrij rond. De Taliban worden verantwoordelijk gehouden voor een reeks van aanslagen die sinds eind 2002 in Afghanistan zijn gepleegd en die zijn bedoeld om de overgangsregering omver te werpen.

326 Raad van gerespecteerde personen die optreden als scheidsrechters bij disputen en als aanjagers bij het organiseren van collectieve acties. 96 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

III Lijst van politieke partijen die officieel geregistreerd zijn bij het ministerie van Justitie

1. Hezb-i-Jamhuri-Khwahan-i-Afghanistan (Republican party of Afghanistan) met als leider Sibghatullah Sanjar (democratische middenpartij)

2. Tahrik-i-Whadat-i-Milli-i-Afghanistan (National unity movement of Afghanistan) met als leider Sultan Mahmood Ghazi (pro monarchie)

3. Hezb-i-Hambastag-i-Milli-i-Jawanan-i-Afghanistan (Party of national solidarity of Afghan youth) met als leider Mohammad Jamil Karzai (een jong familielid van president Karzai)

4. Hezb-i-Wahdat-i-Milli-i-Afghanistan (National unity party of Afghanistan) met als leider Abdul Rashid Jalili (voormalig minister van Binnenlandse Zaken)

5. Hezb-i-Isteqlal-i-Islami-i-Afghanistan (Islamic independence party of Afghanistan) met als leider dr. Ghulam Farooq Njrabi

6. Kar was Inkeshaf (Work and Development Party) met als leider Zulfaqar (nationalisten)

7. Hezbi Milli-e-Wahdat-e-Aqwam-e-Islami-e-Afghanistan (National Unity Party of Muslim Tribes of Afghanistan) met als leider Mohammed Shah Khogyani (nationalisten)

8. Nuhzati Hambastagi-e-Milli-e-Afghanistan (National Unity Party of Afghanistan) met als leider Pir Said Ishaq Gilani (pro monarchie)

9. Mahaz-e-Milli-e-Afghanistan (National Movement Party of Afghanistan) met als leider Said Ahmad Gilani (pro monarchie)

10. Nuhzati Azadi wa Democracy-e-Afghanistan (Unity of Free Democrats Party of Afghanistan) met als leider Abul Raqib Jawed Kohistani (communistische tak Noordelijke Alliantie)

11. Afghan Milat (Afghan Nation Party) met als leider Anwarulhaq Ahadi (Pashtun)

97 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

12. Harakat-e-Islami-e-Afghanistan (Islamic Movement Party of Afghanistan) met als leider Mohammed Asif Muhsini (pro Iran)

13. Hezbi Afghanistan-e-Wahid (Political Party of United Afghanistan) met als leider Mohammed Wasel Rahimi (nationalist)

14. Hezbi Saadat-e-Mardumi Afghanistan (People Prosperity Party of Afghanistan) met als leider Mohammed Zubair Peroz

15. Hezbi Harakati Milli-e-Wahdati Afghanistan (National United Movement Party of Afghanistan) met als leider Mohammed Nader Atesh (communistisch, tak Noordelijke Alliantie)

16. Inkeshafi Afghanistan (Development and Protection Human Rights Party of Afghanistan) met als leider Beryalai Nasrati

17. Hezbi Milli-e-Afghanistan (Afghan National Party) met als leider Abdul Rashid Aryen (communistisch, voormalig Khalq)

18. Hezbi Kangara-e-Milli-e-Afghanistan (National Congress Party of Afghanistan) met als leider Abdul Latif Padram (Mawest)

19. De Afghanistan De Sulhi Gurzand Gund (National Peace Party of Afghanistan) met als leider Shanawaz Tania (communstisch, voormalig Khalk)

20. Hezbi Harakati Islami-e-Mardum-e-Afghanistan (People’s Islamic Movement Party of Afghanistan) met als leider Hadji Said Hussain Anwary (pro Iran)

21. Hezbi Adalati Islami-e-Afghanistan (Islamic Justice Party of Afghanistan) met als leider Mohammed Kabir Marzban (tak Noordelijke Alliantie)

22. Hezb-e-Rasalat-e-Mardum-e-Afghanistan (Afghanistan People’s Mission Party) met als leider Nur Agha (tak Noordelijke Alliantie)

23. Hezb-e-Refah-e-Mardum-e-Afghanistan (Afghanistan People’s Welfare Party) met als leider Mia Gul Wasiq (nationalistisch)

24. Hezb-e-Sulh wa Wahdat-e-Milli (Peace and National Unity Party) met als leider Abdul Qader Emami (sjiiet)

98 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

25. Hezb-e-Tafahum wa Democraci-e-Afghanistan (Afghanistan understanding and Democracy Party) met als leider Ahmad Shahin (nationalistisch)

26. Sazman-e-Islami-e-Afghanistan-e-Jwan (Young Afghanistan Islamic Organization) met als leider Sayed Jawad Hussini (pro monarchie, sjiiet)

27. Hezbi Sulhi Milli-e-Islami-e-Aqwami Afghanistan (Islamic National Peace Party of Afghanistan’s Tribes) met als leider Abdul Qaher Shariaty (fundamentalistisch)

28. Hezbi Wahdati Islami-e-Afghanistan (Afghanistan Islamic Unity Party) met als leider Mohammed Karim Khalili (sjiiet, vice president)

29. Hezbi Wahdati Islami-e-Mardumi Afghanistan (People’s Islamic Unity Party) met als leider Mohaqeq

30. Hezbi Lebrali Afghanistan (Afghanistan Liberal Party) met als leider Ajmal Sohail (Mawests)

31. Hezbi Falahi Mardumi Afghanistan (Afghanistan People’s Prosperity Party) met als leider Mohammed Zarif (tak van Jamiat)

32. Hezbi Hambstag-e-Afghanistan (Afghanistan Solidarity Party) met als leider Abdul Khaliq Nemat (nationalistisch)

33. Jama’at al-Dawat illa-i-Quran wa-i-Sunnat Afghanistan (Assocition for the Invitation for Quran and Sunna of Afghanistan) met als leider Maulawi Samiullah Najibi (fundamentalistisch)

34. Hezbi Nuhzati Milli-i-Afghanistan (Afghanistan National Movement Party) met als leider Ahmad Wali Masoud (behorend tot Shura-i-Nazar)

35. De Afghanistan De Sulhi Milli Islami Gund (Afghanistan National Islamic Peace Party) met leider Shah Mahmud Popal Zai

36. Hezbi Armani Mardumi Afghanistan (Afghanistan People’s Desires Party) met als leider Alhaj Serajudin Zaffari (nationalistisch)

37. Hezbi Piawandi Milli-i-Afghanistan (Afghanistan National Alliance Party) met als leider Sayed Mansur Nadiri (geliëerd aan Dostum)

99 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

38. Hezbi Saadati Milli wa Islami-e-Afghanistan (Afghanistan National and Islamic Happiness Party) met als leider Mohammed Osman Salikzada (fundamentalistisch)

39. Hezbi Azadi-e-Afghanistan (Afghanistan Freedom Party) met als leider Abdul Malik Pahlawan

40. Hezbi Rastakhez-e-Mardumi Afghanistan (Afghanistan People’s Renaissance Party) met als leider Sayed Zahir Omalbiladi (Mawests)

41. Majma-e-Millie-Nawin-e-Sulh-i-Afghanistan (New National Unity of Peace of Afghanistan) met als leider Shamsul Haq Noorshams

42. De Afghan Watan Islami Goud (Afghanistan Justice Party) met als leider Mohammad Hassan Ferozkhil

43. Hezb-e-Azadi Khawahan-e-Mardum-e-Afghanistan (Freedom Party of the People of Afghanistan) met als leider Fida Mohammad Ehsas

44. Hezbi Tahreek-e-Wahdat-e-Islami-eAfghanistan (Islamic Movement Party of Afghanistan) met als leider Wazir Mohammad Wahdat

45. Hezbi-Hambastagy-e-Milli-e-Aqwam-e-Afghanistan (National Solidarity Tribal Party of Afghanistan) met als leider Mohammad Zarif Nasiree

46. Hezbi Itedal-e-Milli-e-Afghanistan (National Moderate Party of Afghanistan) met als leider Qarabik Ezidyar

47. Hezbi Tarqi-e-Milli-e-Afghanistan (National Progress Party of Afghanistan) met als leider Asif Baktash

48. Hezbi Isteqlal-e-Milli-e-Afghanistan (Afghanistan National Independent Party) met als leider Taj Mohammad Wardak

49. Tanzeem-e-Janha-e-Nijat-e-Afghanistan (Afghanistan National Liberation Front Organization) met als leider Sebghatullah Mujadidi

50. Hezbi Wahdati Milli-e-Islami-e-Afghanistan (Afghanistan National Islamic Unity Party) met als leider Mohammad Akbaree

51. Mardum-e-Afghanistan (Afghanistan People’s Sovereignty Party) met als leider Hayatullah Subhani

100 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

52. Hezb-i-Nukhibqani Mardumi (Afghanistan Intellectuel People Party of Afghanistan) met als leider Abdul Hamid Jawad, Hazara’s

53. Hezb-i-Wahdati Islami-e-Milati (Afghan Muslim Nation Unity Party) met als leider Qurban Ali Orfani, Hazara’s

54. Hezbi Melli-e-Wahdat (National Party of Hewad) met als leider Gulam Mohammad, Pashtuns

55. Hezbi Azadi Khwahani Mihan met als leider Abdul Hadi Dabeer, Tadzjieken, tak van de Noordelijke Alliantie

56. Hezbi Piawandi Mihani-e-Afghanistan met als leider Sayed Kamal Sadat, Tadzjieken

57. Hezbi Junbesh-i-Melli e Islami Afghanistan (National Islamic Movement of Afghanistan) met als leider Sayed Nurullah, Oezbeken (Dostum)

58. Hezbi Jamiat-i-Islami Afghanistan (Afghanistan Islamic Association Party) met als leider Burhanudin Rabbani, Tadzjieken

59. Hezbi Tanzimi Dawat-i-Islami Afghanistan (Party of the Islamic Call Organization of Afghanistan) met als leider Abdul Rab Rassul Sayaf, Pashtuns

60. Hezbi Mutahidi Milli-e-Afghanistan (National United Party of Afghanistan) met als leider Nurul Haq Olumi, Pashtuns, voormalige communisten

61. Hezbi Mardumi Afghanistan met als leider Ahmad Shah Asar, Tadzjieken, nauwe banden met Rabbani

62. Hezbi Subati Milli-e-Islami Afghanistan (National Stability Party of Afghanistan) met als leider Mohammad Sami Kharuti, Pashtuns

63. De Afghanistan De Milli Mubarizino Gound (National Defenders Islamic Party of Afghanistan) met als leider Amant Nangrahari, Pashtuns

64. Hezbi Democratici Afghanistan (Democratic Party of Afghanistan) met als leider Abdul Kabir Ranjbar, voormalige communisten

65. De Afghanistan De Milli Wahdat Olusi Tahreek met als leider Abdul Hakim Nurzai, voormalige communisten geassocieerd met Khalq

66. Hezbi Eqtidari Milli met als leider Sayed Mustafa Kazimi, Hazara’s

101 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

67. Hezbi Afghanistan Nawin met als leider Mohammad Yunnis Qanuni, Tadzjieken van de Noordelijke Alliantie

68. Hezbi Refahi Milli met als leider Mohammad Hussian Jafari, Hazara’s

69. Hezbi Milli Dareh (National Policy Party) met als leider Habibullah Janibdad

70. Hezbi Refahi Afghanistan (Afghanistan Welfare Party) met als leider Mir Mohammad Asif Zaify

71. Hezbi Omati Islami Afghanistan (Islamic National Party of Afghanistan) met als leider Nuraqa Ahmadzai

72. Hezb-i-Milli-e-Islami-e-Afghanistan, met als leider Ruhullah Ludin

73. Hezb-i-Junbesh-e-Democracy-Mardomi Afghanistan, met als leider Mohammad Sharif Nazari

74. Hezb-i-Mutaraqi-e-Democrat-e-Afghanistan, met als leider Mohammad Wali Arya

75. Hezb-i-Democracy-e-Afghanistan, met als leider Mohammad Tawos Arab

76. Hezb-i-Mardumi Musalmani Afghanistan, met als leider Besmillah Joyan

77. Hezb-i-Islami-e-Afghanistan (Islamic party of Afghanistan), met als leider Khalid Farooqi, fundamentalisten

78. Hezbulla-Afghanistan, met als leider Qari Ahmad Ali

79. Democratic Front Party of Afghanista, met als leider Sher Mohammad Bazga

102 Algemeen ambtsbericht Afghanistan | februari 2005

IV Kaart van Afghanistan

103