Vervolgrapport Kosten En Baten Sluis Kornwerderzand

Provincies Fryslân, Drenthe en Overijssel Gemeente Súdwest-Fryslân, Lemsterland, Urk, Lelystad, Kampen, Zwolle en Meppel

Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

INHOUDSOPGAVE blz.

SAMENVATTING

1. INLEIDING EN ACHTERGROND 1 1.1. Opdracht aan Witteveen+Bos 1 1.2. Leeswijzer 2

2. HUIDIGE SITUATIE EN PROBLEEMANALYSE 3 2.1. Ontsluiting IJsselmeer voor de scheepvaart 3 2.2. Scheepsbouw en de maritieme sector 5 2.3. Wegverkeer over de A7 7 2.4. Recreatie 7

3. PROJECTALTERNATIEVEN EN VARIANTEN 11 3.1. Het referentiealternatief 11 3.2. Projectalternatief 1: aanvullende maatregelen bij Kornwerderzand - locatie KWZ 13 3.2.1. Variant 1A: nieuwe schut- en keersluizen op locatie KWZ 13 3.2.2. Variant 1B: dubbele keersluis op locatie KWZ 15 3.2.3. Variant 1C: schutsluis in waterkering op locatie KWZ 17 3.3. Projectalternatief 2: aanvullende maatregelen bij Kornwerderzand - locatie knik 18 3.3.1. Variant 2A: nieuwe schutsluis op locatie knik 18 3.3.2. Variant 2B: nieuw viaduct locatie knik 19 3.4. Alternatieve oplossingen 20 3.4.1. Het verplaatsen van de scheepswerven naar ruimer water 21 3.4.2. Aanpassingen vaarroute via Houtribsluizen en Oranjesluizen 21

4. KOSTEN EN BATEN VAN SLUIS, VAARWEGEN, PASSANTENHAVEN EN A7 23 4.1. Terugblik Decisio 24 4.1.1. Reistijdwinst wegverkeer door naviduct 24 4.1.2. Reistijdwinst scheepvaartverkeer door naviduct 25 4.1.3. Schaalvoordelen voor het goederentransport door vergroting sluis 25 4.1.4. Reistijdwinst voor grote zeeschepen door vergroting 26 4.1.5. Wachttijdreductie beroepsvaart door vergroting sluis 26 4.1.6. Wachttijdreductie recreatievaart door vergroting sluis 26 4.1.7. Vermeden brandstofgebruik 27 4.1.8. Minder uitstoot emissies door vergroting sluis 27 4.1.9. Ruimtelijke kwaliteit 27 4.1.10. Aanpasbaarheid 27 4.1.11. Veiligheid 27 4.2. Berekende/bepaalde baten 27 4.2.1. Toegevoegde waarde nieuwbouw, reparatie, refit en service van/aan schepen 27 4.2.2. Lagere transportkosten 31 4.2.3. Vermindering wachttijd beroepsvaart door groter getijdenvenster 33 4.2.4. Vermindering wachttijd voor bruggen 33 4.2.5. Reistijdwinst wegverkeer door verhoging maximum snelheid A7 34 4.2.6. Recreatie 34 4.2.7. Extra inkomsten havengelden 35 4.2.8. Hinder tijdens de bouw 35 4.2.9. Indirecte effecten 36

4.2.10. Cultuurhistorie 37 4.3. Berekende kosten 37 4.3.1. Investeringskosten 37 4.3.2. Kosten beheer en onderhoud 39 4.4. Overzicht baten en kosten van maatregelen sluis, vaarwegen en A7 39

5. CONCLUSIES 43 5.1. Algemeen beeld 43 5.2. Verdieping en robuustheid resultaten 44 5.2.1. Toegevoegde waarde omzetgroei scheepswerven 44 5.2.2. Lokale versus regionale versus nationale baten 44 5.2.3. Geraamde kosten maatregelen sluis, vaarwegen en A7 45 5.2.4. Gevoeligheidsanalyse 45 laatste bladzijde 46

BIJLAGEN aantal blz. I Methodiek, berekeningen en kentallen 4 II Interviewvragenlijst scheepswerven 1 III Kostenraming alternatieven 33

SAMENVATTING

Grotere sluis: meer voordelen (baten) dan nadelen (kosten) Wat levert een investering in een grotere sluis bij Kornwerderzand op? Dit is de kernvraag die de regio aan Witteveen+Bos heeft gesteld. Uit voorliggende rapportage blijkt dat een grotere sluis per saldo meer baten dan kosten heeft. Ook bij aanpassing van enkele aannames in een gevoeligheidsanalyse blijft het saldo positief.

Grootste baat: toegevoegde waarde verwachte omzetstijging Veruit het grootste deel van baten wordt gevormd door de zogenoemde ‘scheepswerfbaten’. Een diepere en bredere sluis bij Kornwerderzand resulteert naar verwachting in een stijging van de omzet van de scheepswerven aan het IJsselmeer. De toegevoegde waarde van deze omzetstijging vormt de grootste baat in voorliggende vergelijking van kosten en baten. Deze omzetstijging komt niet alleen bij de scheepswerven terecht: ook toeleveranciers, onderaannemers en werknemers in de regio profiteren hier van mee.

Beperkt verschuivingeffect De scheepswerven in het Noordelijk cluster bouwen voornamelijk luxe jachten, baggerschepen en specials voor de offshore industrie. Ook de refit en service aan jachten vormt een belangrijke (potentiële) markt voor het scheepsbouwcluster. Het is een sterk internationaal georiënteerde markt. De verwachting is dan ook dat de verwachte omzetstijging slechts in beperkte mate ten koste gaat van andere scheepswerven buiten de regio (maximaal 25 %). De omzetstijging gaat mogelijk wel ten koste van bedrijven in het buitenland. Er is dus beperkt sprake van een verschuivingeffect tussen regio’s in Nederland.

Ook andere baten, echter relatief klein Naast de baten die ontstaan door de omzetstijging op de scheepswerven is er ook sprake van baten voor de beroepsvaart, de recreatie en het wegverkeer. Deze baten zijn relatief klein en vallen min of meer weg tegen de eerder genoemde ‘scheepswerfbaten’.

Varianten vooral op kosten onderscheidend De varianten zijn weinig onderscheidend als het gaat om de baten. In alle varianten is sprake van een even hoge ‘scheepswerfbaat’. De varianten onderscheiden zich in beperkte mate op: - de beheer- en onderhoudskosten: de varianten in de knik leiden tot minder grote besparingen dan de varianten op de huidige locatie Kornwerderzand; - de reistijdwinsten voor het wegverkeer: de variant met het naviduct (2B) leidt logi- scherwijs tot minder wachttijden voor het wegverkeer; - de reistijdwinsten voor de recreatievaart: in de variant met het naviduct (2B) hoeven schepen niet meer te wachten voor de bruggen van de A7; - de baten van erfgoed: de varianten in de knik tasten het huidige erfgoed niet aan, in tegenstelling tot de varianten op de huidige locatie Kornwerderzand; - de recreatiebaten, ofwel recreatieve bestedingen: in de varianten in de knik van de Afsluitdijk wordt het mogelijk om meer bezoekers van het museum te trekken. Dit heeft te maken met het feit dat het historisch erfgoed beter bereikbaar wordt en er een mogelijkheid is een rondje te maken aangezien het huidige sluizencomplex dan niet meer in gebruik is.

Wel zijn de varianten onderscheidend als het gaat om de investeringskosten. De varianten in de knik van de afsluitdijk zijn grofweg twee keer zo duur als op de huidige locatie Korn- werderzand.

1. INLEIDING EN ACHTERGROND

Investeringen in de Afsluitdijk zijn nodig om te kunnen voldoen aan de eisen ten aanzien van waterveiligheid. De uitwerking van deze plannen vindt op dit moment plaats. De Af- sluitdijk vervult echter meer functies, bijvoorbeeld op het gebied van recreatie en bereikbaarheid. Het vervangen van de sluis in Kornwerderzand door een naviduct is regelmatig onderwerp van gesprek geweest, zonder dat dit ooit tot concrete beleidsplannen leidde. Bij het eerder genoemde planproces voor de Afsluitdijk heeft de regio besloten om aanvullende projecten aan te dragen om het beeld van de Afsluitdijk als nationaal icoon te verster- ken.

Tijdens de behandeling van de Rijksstructuurvisie Afsluitdijk in het voorjaar van 2012 is door de Tweede Kamer de wens geuit om de mogelijkheid van een naviduct bij Kornwer- derzand te onderzoeken. Hiervoor is een ambtelijke overleggroep opgericht waarin regio en rijk samen kosten en financieringsmogelijkheden in beeld hebben gebracht. Tijdens dit proces heeft de staatssecretaris op 3 juli 2012 middels een brief de Kamer geïnformeerd dat de kosten van renovatie van de huidige sluis circa EUR 33 miljoen zijn 1. Een nieuwe sluis kost circa EUR 91 miljoen en een naviduct circa EUR 200 - 450 miljoen. In de brief van de Staatssecretaris werd verwezen naar het onderzoek naar de maatschappelijke kosten en baten, opgesteld door het Centraal Planbureau (CPB) in juni 2011 2, waarin gebruik is gemaakt van een onderliggend rapport van Decisio 3.

Het Rijk heeft aangegeven in te staan voor de versterking en het behoud van de huidige schutsluizen met het oog op de waterveiligheid. Het Rijk heeft geen extra middelen gereserveerd voor vergroting van de schutsluizen. Een dergelijke ambitie kan als regionale ambitie worden opgepakt. In de Bestuurlijke Stuurgroep Afsluitdijk in het voorjaar 2012 is vastgesteld dat er op dat moment geen regionale ambities in een stadium zijn dat zij kunnen worden meegenomen in de planuitwerking voor de versterking van de Afsluitdijk. In februari 2013 besloot de regio dat er een regionale kosten-batenanalyse moest worden opgesteld, als aanvulling op het CPB-onderzoek. Door de effecten voor de regio aanvullend in beeld te brengen, wordt ook het regionale belang zichtbaar gemaakt. Een belangrijk element wordt gevormd door het cluster scheepswerven, een branche die door het CPB niet verder in kaart was gebracht.

Doel van dit rapport is om inzicht te geven in de maatschappelijke effecten/baten van een grotere sluis, met of zonder naviduct.

1.1. Opdracht aan Witteveen+Bos

De regio heeft Witteveen+Bos gevraagd een nadere analyse te maken van een aantal (regionale) effecten en baten die ontstaan op het moment dat de sluis in Kornwerderzand wordt vergroot. Dit in aanvulling op de berekening van kosten en baten door Decisio 4. Te- vens is Witteveen+Bos gevraagd de kosten hiervan te ramen. De regio fungeert hierbij als opdrachtgever en bestaat uit de provincies Fryslân, Drenthe, Overijssel en de gemeenten Súdwest-Fryslân, Lemsterland, Urk, Lelystad, Kampen, Zwolle en Meppel (penvoerder). Tevens zijn de gemeente Harlingen en provincie Flevoland bij het proces betrokken.

1 de hier genoemde kosten die hier staan genoemd komen niet overeen met de kosten uit hoofdstuk 5. Dit komt omdat de scope maar ook de datum van de ramingen verschillen; 2 CPB, Een kosteneffectiviteitanalyse naar de toekomstige inrichting van de Afsluitdijk, 2011; 3 Decisio, KBA’s van ambitiecomponenten Afsluitdijk, 2010; 4 Decisio, KBA’s van ambitiecomponenten Afsluitdijk, 2010;

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 1

Kernvraag van de regio is: wegen de regionale effecten en baten op tegen de aanvullende investeringen bij Kornwerderzand die nodig zijn om deze regionale effecten en baten te re- aliseren?

In deze analyse is geen harde begrenzing van het projectgebied gehanteerd. Ruwweg omvat het gebied de provincies Friesland, Drenthe, noordwest Overijssel (Zwolle en omstreken), en de provincie Flevoland. Afbeelding 1.1 geeft dit gebied weer Het belangrijkste uitgangspunt bij begrenzing van het projectgebied is de economische samenhang van bedrijven in de regio die mogelijk profijt hebben van een grotere sluis bij Kornwerderzand. De grote scheepswerven aan de IJsselmeerkust vervullen hierin een belangrijke rol en zijn daarom ook ingetekend in de kaart.

Afbeelding 1.1. Het projectgebied

1.2. Leeswijzer

De huidige situatie en de knelpunten die zich voordoen in de huidige situatie zijn het uitgangspunt van voorliggend rapport en worden besproken in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 worden een aantal maatregelen gepresenteerd, in de vorm van projectvarianten, die in meer of mindere mate antwoord geven op de gestelde knelpunten/gemiste kansen.

In hoofdstuk 5 worden de kosten en baten van de maatregelen aan de sluis, de vaarwegen en de A7 gepresenteerd. In hoofdstuk 6 worden de resultaten uit hoofdstuk 5 samengevat in de conclusies. Dit hoofdstuk bevat tevens een nadere verdieping naar aanleiding van de resultaten, inclusief inzicht in de robuustheid van de resultaten.

2 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

2. HUIDIGE SITUATIE EN PROBLEEMANALYSE

Na zo’n 80 jaar dienst maken slijtage, veroudering, veranderingen in het klimaat en de stijging van de zeespiegel het noodzakelijk om de Afsluitdijk aan te passen. Met deze aanpassingen wordt het achterland ook in de toekomst blijvend beschermd tegen overstromin- gen en het waterbeheer in het IJsselmeer toekomstbestendig gemaakt. De aanpassingen aan de Afsluitdijk vormen een goed moment om ook andere ideeën voor uitbreiding en betere benutting van de bestaande functies van de Afsluitdijk uit te werken. Het is immers or- ganisatorisch, bouwkundig en daarmee vaak financieel ook handig om meerdere aanpassingen tegelijk vorm te geven. Eén van deze plannen geïnitieerd vanuit de regio is het ver- ruimen van de sluis bij Kornwerderzand.

2.1. Ontsluiting IJsselmeer voor de scheepvaart

Het IJsselmeer heeft in principe vier toegangen: via de Houtribsluizen naar het Marker- meer, via de Prinses Margrietsluis naar Noord-Nederland/Duitsland, via de rivier de IJssel en Kampen en via de Lorentzsluizen in de Afsluitdijk, De routes via Enkhuizen en Den Oe- ver zijn van een lagere classificatie dan deze vier toegangswegen en daarmee niet geschikt voor grote(re) schepen. De natte infrastructuur bij de toegangen naar het IJsselmeer hebben heeft verschillende dimensies:

De Houtribsluizen hebben afmetingen van 240 x 18,04 m en een drempeldiepte van 4,50 m. Over de sluizen liggen beweegbare bruggen. Dit is de hoofdroute naar en van het IJsselmeer waar een vaardiepte van 3,50 m bij recht is toegestaan. Omdat de vaargeulen in het Markermeer binnenkort zullen worden verdiept zal de vaardiepte nog kunnen toenemen tot iets meer dan 4 m. Het maatgevend knelpunt op deze route is de Schellingwou- derbrug te Amsterdam. Deze beweegbare brug is 18 m breed en erg hoog. Bij een geo- pende klep wordt er een rechte wand van bijna 30 m gevormd. De hellingshoek bij zijwind van grote schepen met een hoge opbouw, zorgt er voor dat de effectieve brugopening al snel met 1 tot 2 m wordt gereduceerd.

De Prinses Margrietsluis heeft een afmeting van 260 x 16,02 m en een drempeldiepte van 4 m. Over de sluis ligt een beweegbare brug. Een vaardiepte van 3,50 m is bij recht toegestaan. Ten noorden van de sluis liggen nog 6 bruggen met een doorvaartbreedte in het beweegbare deel van 12 m welke in de komende jaren zullen worden vervangen. In 2025 zullen alle bruggen in het kanaal een beweegbare doorvaartopening van tenminste 19 m hebben.

In de IJsselmond ligt de Ketelbrug. De doorvaartopening is 18 m breed en daarmee is de situatie vergelijkbaar met de Schellingwouderbrug. De Eilandbrug in Kampen is met 19,75 m iets breder. Voorbij Kampen is de IJssel een rivier en vanwege het beperkte profiel slechts bevaarbaar voor schepen van 110 x 12 x circa 3 m.

De grote Lorentzsluis in Kornwerderzand heeft een afmeting van 137 x 14,00 en een drempeldiepte van 3,50 m. Een vaardiepte van 3,20 is toegestaan. Ten noorden van de sluis liggen nog twee beweegbare bruggen met een doorvaartbreedte van 15,75 m. Het is mogelijk gebruik te maken van deze sluis met binnenvaartschepen in de klasse Va. Ook Vb schepen (koppelverbanden) passeren regelmatig de sluis, maar deze moeten ontkoppelen en één voor één schutten.

De maximale afmetingen van schepen op het IJsselmeer worden dus vooral bepaald door die van de ontsluitende kunstwerken. Voor de IJsseldelta geldt dat deze gebonden is aan 18 m breedte. Omdat deze route gepaard gaat met een geringe diepgang, wordt een schip

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 3

in aanbouw met grotere afmetingen als bijzonder transport via Amsterdam naar buiten gebracht. Het schip wordt vervolgens ergens anders, bijvoorbeeld in Harlingen, afgebouwd. De transportkosten zijn substantieel. Een soortgelijke procedure wordt gevolgd door de werven langs het Prinses Margrietkanaal.

Bij superjachten zijn vooral de diepgang en soms ook de breedte een beperking. Dit wordt opgelost door zo weinig mogelijk inventaris mee te nemen en het schip uit te rusten met extra drijfvermogen waardoor het schip hoger in het water komt te liggen. Soms wordt het jacht op een ponton gezet. Als dan voor de route via Kornwerderzand wordt gekozen, kan het voorkomen dat het over de sluiswanden en brughoofden heen steekt. Dit is een zeer omslachtige, kapitaalintensieve en risicovolle methode om een schip naar dieper water te krijgen. Bovendien kan de definitieve oplevering van het schip nooit in de buurt van de werf plaats vinden.

Voor de schepen die naar zee moeten is de route via de Houtribsluizen en Amsterdam het alternatief. Via deze route is het mogelijk met grotere schepen, tot 18 m breedte, te passeren. De diepgang op het Markermeer is over het algemeen wel beperkter dan op het IJs- selmeer.

Goederenvervoer De vaarweg naar Kornwerderzand en de sluis zelf vormen een belangrijk onderdeel van het binnenvaartnet in Nederland. Dit is ook de calamiteitenroute die moet worden gebruikt wanneer de hoofdvaarweg via de Prinses Margrietsluis in Lemmer gestremd zou zijn.

De afgelopen jaren heeft in de binnenvaart schaalvergroting plaatsgevonden. Schepen kregen steeds meer laadvermogen met als gevolg dat het aantal schepen afgenomen is terwijl het totale laadvermogen van de vloot fors toenam. Grotere schepen kunnen lading tegen lagere kosten vervoeren, wat efficiencyvoordelen met zich meebrengt. Sinds de inzet van de economische crisis zijn de ladingstromen teruggelopen waardoor momenteel sprake is van overcapaciteit. Op lange termijn wordt weer een toename in de ladingstromen verwacht zodat de binnenvaartcapaciteit weer zal gaan toenemen 1.

In beperkte mate wordt het ook gebruikt door de kust- en zeevaart met bestemming Am- sterdam waarbij alleen de kleinere schepen vanwege de diepgang gebruik kunnen maken van dit deel van het waterwegennet. Rondom het IJsselmeer zijn momenteel geen zeehavens van betekenis. Zowel Urk als Kampen heeft de ambitie om kleinere coasters te willen ontvangen en ook in Lelystad is er potentie voor goederentransport met kleinere coasters. In de huidige situatie van de sluis en vaarwegen is de bereikbaarheid, en daarmee het marktpotentieel van (toekomstige) bedrijven, van havens zoals Urk en Kampen dus niet optimaal.

Knelpunten sluis Kornwerderzand De afmetingen van de sluis bij Kornwerderzand worden in de regio ervaren als een knelpunt voor de beroepsvaart. Voor de kustzeevaart (coasters) is het, vanwege de diepte, op dit moment alleen mogelijk met kleinere typen schepen de sluis te passeren. Voor de binnenvaart betekent een grotere sluis een kans om langere, grotere schepen in te zetten. Met deze grotere schepen kan efficiënter vracht vervoerd worden. Daarnaast wordt door het verlagen van de drempel voor de meeste schepen het tijvenster op de Waddenzee ver-

1 bron: Expertise- en InnovatieCentrum Binnenvaart (EICB). Geraadpleegd 18 juni 2013 van: http://www.informatie.binnenvaart.nl/schepen/scheepscategorien/472-schaalvergroting-binnenvaart.html.

4 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

groot. Voor diverse scheepswerven vormt de sluis vanwege de beperkte breedte een knelpunt in de waterinfrastructuur.

Bij mist en slecht zicht worden de bruggen niet bediend voor de scheepvaart, vanwege de veiligheidsrisico’s voor het wegverkeer.

Vanwege het steeds verschuivende tijvenster kan in het recreatieseizoen stagnatie optreden bij het schutten van de recreatievaart. Dit vindt zeker plaats in drukke perioden in we- ken waarbij er maar 1 schutperiode bij daglicht is, in plaats van twee.

2.2. Scheepsbouw en de maritieme sector

Rondom het IJsselmeer liggen diverse (grote) scheepswerven. Zo worden op de werven in Makkum, Vollenhove, Zwartsluis, Medemblik, Harlingen en Urk (luxe) jachten gebouwd en worden er op de werven in Lemmer, Urk, Harlingen, Kampen, Meppel, Franeker, Bergum en Stroobos overwegend binnenvaart- en zeevaartschepen gebouwd. Er is sprake van een sterk cluster dat zich richt op de nieuwbouw maar ook de refit, reparatie van- en service aan schepen. In dit cluster wordt geconcurreerd, maar ook veel samengewerkt. Het maritieme cluster bestaat uit de scheepswerven in het gebied met daaromheen een grote groep toeleveranciers en onderaannemers. Binnen het cluster bevindt zich een groep maritieme opleiders op MBO- en HBO-niveau, die aansluiten op de bedrijfsscholen van de scheepswerven en de noordelijke technologie- en kenniscentra. De werven langs de Friese kust en de IJsseldelta zijn ook verbonden met een groter noordelijk maritiem netwerk wat tevens de provincie Groningen omvat en zich zelfs nog een eind in Noord-Duitsland voortzet. De markt is sterk internationaal georiënteerd, en concurrenten bevinden zich over de hele we- reld. De jachtbouwwerven zijn sterk innovatief gericht en concurreren internationaal vooral op kwaliteit van het product en service. Zij zijn de onbetwiste wereldmarktleiders in het top- segment en hun superjachten zijn vergelijkbaar met producten als de Learjet of een Rolls Royce.

In de internationale scheepsbouw zijn vanaf een grootte van 20.000 ton de staalprijzen dominant en dat soort schepen wordt daarom alleen in Azië gebouwd. Voor kleinere schepen geldt in principe hetzelfde, tenzij er sprake is van zogenoemde ‘specials’, dit zijn schepen met veel toegevoegde waarde in het ontwerp. Er is dus een voortdurende concurrentie met landen waarin de loontarieven lager liggen dan in Nederland, waarbij Nederland zich onderscheidt door extra kwaliteit, kennis en ervaring met de productie van complexe schepen. Desondanks is in combinatie met de crisis (sinds ongeveer 2008) het aantal partijen binnen de Nederlandse scheepsbouw kleiner geworden. Tegelijkertijd is te zien dat de Ne- derlandse scheepsbouw in de regio wel degelijk onderscheidend is. De nadruk ligt dan ook erg op innovatieve producten, specials en luxe producten, gecombineerd met beheersing van het productieproces. De werven zijn in principe elkaars concurrenten. Toch werken ze ook regelmatig samen, bijvoorbeeld door capaciteit te bundelen elkaars toeleverancier te zijn, en ook wisselen ze kennis en personeel uit. De kracht van de Nederlandse scheepsbouw zit niet zozeer in seriële productie (met nadruk op arbeidsinzet), maar veel meer in het management van complexe vragen vanuit de markt, waarvoor het samenbrengen van diverse disciplines nodig is. Een complex vaartuig als een superjacht, baggerschip, werk- schip voor de offshore, of een chemicaliëntanker vraagt een enorme inspanning van ontwerpers en ook van de inrichting van het bouwproces. Vaak zijn er meer dan 50 samen- werkende partijen bij betrokken en wordt er veel creativiteit en innovatieve kracht gevraagd.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 5

Jachten Belangrijk voor deze sector is de ligging van de werf aan zoet water. De jachten moeten in principe corrosievrij blijven om de onderhoudsinspanning zo laag mogelijk te houden. Bij de jachtbouw worden oppervlaktebehandelingen en complexe verfsystemen toegepast die niet in een zilt klimaat kunnen worden aangebracht.

Bij superjachten is het gebruikelijk dat ook het onderhoud door de werf wordt verricht die het jacht heeft gebouwd. Het kleine onderhoud en service gebeuren op afstand door mo- biele teams, groter onderhoud en refits gebeuren aan de werf.

Voor de nieuwbouw van jachten is passage van de sluis vanwege de breedte problema- tisch, maar in veel gevallen nog wel oplosbaar. Te denken valt aan omvaren via de Hout- ribsluizen of het beschermen van de jachten (bijvoorbeeld door middel van stootkussens). Dit biedt dan een oplossing voor jachten die qua breedte net door de sluis kunnen. Sche- pen die breder zijn dan de sluis bij Kornwerderzand worden op een ponton gezet en zo als het ware boven de sluis uitgetild. Uiteraard betekent dit een kostenverhoging. Zo’n speciaal transport kost al gauw EUR 100.000,-- of meer. Het transportrisico wordt hierbij genomen door de werf omdat die in deze fase nog eigenaar is. De oplevering vindt plaats op volle zee. Soms is er ook vraag naar jachten die qua breedte zelfs niet door de Houtribsluizen kunnen, maar hiervoor zijn vaak technische oplossingen denkbaar. Aan het grootste deel van de nieuwbouwaanvragen kan dus worden voldaan met de huidige grootte van de sluizen.

Dit geldt echter niet voor een steeds belangrijker markt binnen de jachtbouw: de reparatie, refit en service aan/van jachten. Bij reparatie, refit en service ligt het risico van het varen naar een werf bij de eigenaar of kapitein van het jacht. De organisatie van een ’doorvaart door een krap passende sluis (qua breedte), met extra maatregelen, bescherming, vergun- ningen, aansprakelijkheid, sleepboothulp, en dergelijke, blijkt vaak een onneembare drempel. Dit ligt ver buiten de expertise van de kapiteins en moet vanuit het buitenland in een voor hen vreemde taal worden geregeld. Vooral voor de luxejachten speelt daarbij ook het comfortaspect: een scheepswerf is niet aantrekkelijk als met veel moeite een sluis gepas- seerd moet worden. Dit is voor veel kapiteins/eigenaren een reden om te kiezen voor een andere werf. In dit marktsegment ligt die dan buiten Nederland.

Concreet betekent dit in de praktijk dat orders voor refits vanuit het buitenland worden ge- mist en dat er niet optimaal gebruik gemaakt kan worden van het marktpotentieel, vooral in de reparatie, refit en service.

Binnenvaartschepen en zeevaartschepen Voor de bouw van binnenvaartschepen zijn de vaarwegen en kunstwerken geen belemme- ring. Echter voor de bouw van zeeschepen, inclusief visserij gelden dezelfde beperkingen als voor de bouw van jachten. Rondom het IJsselmeer kan momenteel tot een maximale breedte van 18 m worden gebouwd en vaak moet worden gewacht op de ideale weersom- standigheden (wind) voordat een zeevaartschip naar zee kan worden gebracht.

Vooral de grotere zeeschepen zoals die nu worden gebouwd, liggen dieper in het water. Hierbij vormt de diepte van de route via de Houtribsluizen of de breedte van de route via Kornwerderzand een probleem Ook voor de grotere zeeschepen geldt dat er extra maatregelen nodig zijn om bepaalde orders/vragen te kunnen beantwoorden. Met andere woorden, de concurrentiepositie van de werven aan de IJsselmeerkust is niet optimaal.

6 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Speciale werkschepen De Noordzee wordt steeds intensiever geëxploiteerd, er wordt gas en olie gewonnen en windenergie opgewekt. De vraag naar speciale werkschepen in dit gebied is groot en groeit nog steeds. De optimale breedte voor dit type schepen ligt vanwege de vereiste stabiliteit rond de 22 m. De Noordelijke werven zijn vanwege hun innovatieve karakter, hun kennis van complexe scheepsbouw en beheersing van het productieproces, een veel gevraagde marktpartij voor dit soort schepen. Zij hebben ook allerhande oplossingen bedacht om het gemis aan breedte in hun ontwerpen te compenseren, maar ze liggen qua concurrentiepositie wel bij voorbaat op achterstand.

Concreet betekent bovenstaande dat er niet optimaal gebruik gemaakt kan worden van het marktpotentieel.

Scheepsbouw Nederland In augustus 2013 is er een rapportage verschenen van Scheepsbouw Nederland waarin een beschrijving van het maritiem cluster van Noord Nederland wordt gegeven. De beschrijving zoals die in deze paragraaf is weergegeven is in lijn met de beschrijving van Scheepsbouw Nederland.

2.3. Wegverkeer over de A7

Naast de sluis is er in de huidige situatie sprake van twee bruggen van de A7 over het water bij het sluizencomplex Kornwerderzand. Als de bruggen open zijn leidt dit tot wachttijden voor het wegverkeer. Daarnaast zijn de bruggen storingsgevoelig

Tevens is sprake van een verlaagd maximum snelheid van 70 km/u ter hoogte van het sluizencomplex, over een afstand van ongeveer 2 km. Dit heeft te maken met het versmalde wegprofiel en de scherpe bochten ter hoogte van de draaibruggen.

2.4. Recreatie

Kornwerderzand heeft in de huidige situatie ook een recreatieve functie. Het aanbod ziet er als volgt uit: - er is cultuurhistorisch erfgoed in de vorm van de kazematten als onderdeel van de stel- ling van Kornwerderzand en er is een Kazemattenmuseum dat circa 13.000 - 14.000 bezoekers per jaar trekt; - het informatiecentrum Afsluitdijk van Rijkswaterstaat is enige tijd geleden gesloten. Het voornemen is er om dit informatiecentrum te combineren met een nieuwe werkplek voor het Projectbureau Afsluitdijk; - er is een parkeerplaats en een verharde afrit aan de Waddenzijde die gebruikt wordt door camperaars; - er zijn aanlegsteigers voor passanten die gebruikt worden door watersporters. De aanlegsteigers fungeren als overnachtingplaats voor watersporters die de overtocht naar een volgende jachthaven niet meer kunnen of willen maken. Ook dienen ze als schuilge- legenheid bij slecht weer voor watersporters; - er is een sluis die gebruikt wordt door de beroepsvaart en door recreatievaart (circa 40.000 sluispassages per jaar, voornamelijk recreatievaart). De recreatieve functie van de sluizen is beperkt omdat er een verbod is op toegang (door middel van hekken); - aan de IJsselmeerzijde wordt aan windsurfen en kitesurfen gedaan.

In afbeelding 2.1 staat een overzicht van het recreatief aanbod van Kornwerderzand.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 7

Afbeelding 2.1. Recreatief aanbod Kornwerderzand

Momenteel worden de belevingsmogelijkheden van Waddenzee, Deltatechnologie en IJsselmeer, cultuurhistorie, watersport en Afsluitdijk echter onvoldoende benut. Het beter benutten van deze mogelijkheden is een beleidsvoornemen van de provincies en gemeenten wat in het project DNA (De Nieuwe Afsluitdijk). De stand van zaken met betrekking tot belevingsmogelijkheden is dat het informatiecentrum al jaren is gesloten, er geen officiële camperplekken met voorzieningen zijn en dat er gebruik gemaakt wordt van het windsurfstrand maar dat er voor de windsurfers geen voorzieningen zijn. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het beheer, voor de veiligheid van bezoekers en recreanten en daarom stellen zij grenzen aan de toegankelijkheid van het complex. Keerzijde daarvan is dat dit ten koste gaat van de recreatieve ontsluiting voor bezoekers/recreanten op het sluizencomplex, terwijl dit juist een voordeel op zou kunnen leveren voor toerisme. De beperkingen in toegankelijkheid (hekken) gaat ook ten koste van de beleving van het cultuurhistorisch erfgoed en het Kazemattenmuseum.

Daarnaast worden er kansen onbenut gelaten om het recreatief aanbod verder te ontwikkelen: 1. er is potentie voor ontwikkeling van een kwalitatief unieke overnachtingsplek voor camperaars als daar voorzieningen voor worden aangelegd; 2. er is potentie voor een unieke overnachtinggelegenheid in enkele leegstaande kazematten met uitzicht over IJsselmeer/Waddenzee; 3. er is potentie voor een uniek uitzichtpunt voor zowel automobilisten die per auto passeren als voor toeristen die een korte stop willen maken; 4. er is potentie voor een aantrekkelijke en educatieve wandeling met uitleg over deltatechnologie, defensie en cultuurhistorie; 5. er is potentie voor uitbreiding en ontwikkeling van een passantenhaven, inclusief haven- gebouw met horeca;

8 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

6. het aantal dagrecreanten kan toenemen als de bereikbaarheid en wan- del/fietsverbindingen met Harlingen en Makkum worden verbeterd; 7. er is gelegenheid voor het ontwikkelen van een informatie- en bezoekerscentrum waar het verhaal van de Afsluitdijk kan worden verteld. De geplande informatievoorziening over de Vismigratierivier kan hierbij aanhaken.

Potentie recreatiestrand In de plannen voor de ontwikkeling van Kornwerderzand is niet voorzien in de aanleg van een recreatiestrand aan de Waddenzee. Er liggen wel kansen voor de ontwikkeling van een recreatiestrand aan de IJsselmeerzijde van de Afsluit- dijk (parallel aan de huidige parkeerplaats). Een recreatiestrand voorziet in een behoefte vanuit het westen/noordwesten van Friesland. In de huidige situatie is het aantal recreatiestranden in het westen van Friesland beperkt (dichtst bijgele- gen zwemlocaties in Makkum en Harlingen). Bovendien geldt voor strandrecreatie dat de bereikbaarheid van de stran- den vaak een knelpunt is. De strandtoegangswegen zijn vaak niet ontworpen op de grote piekdrukte van recreanten op stranddagen. Dat nadeel heeft Kornwerderzand niet. Er liggen met andere woorden kansen voor de ontwikkeling van strandrecreatie.

Een inschatting van het aantal recreanten is mogelijk door te kijken naar een referentiesituatie. Het strand op de Kabbe- laarsbank op de Brouwersdam komt qua profiel dicht in de buurt. De inschatting is dat hier jaarlijks circa 38.000 bezoekers komen. Dat is een aantal dat met uitbreiding van de parkeerplaatsen bij Kornwerderzand (plus parkeren langs de weg) ook te faciliteren valt.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 9

10 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

3. PROJECTALTERNATIEVEN EN VARIANTEN

In voorliggende rapportage worden de regionale effecten, baten en kosten bepaald van de vergroting van de sluis bij Kornwerderzand. De maatregelen gaan daarbij verder dan alleen de sluis, de maatregelen hebben ook betrekking op bijvoorbeeld de kruisende A7. Alle maatregelen zijn uiteraard een uitvloeisel van de probleemschets zoals opgenomen in hoofdstuk 3.

De maatregelen zijn onderdeel van (project)alternatieven, die weer bestaan uit varianten. De kosten en baten van deze alternatieven/varianten worden bepaald ten opzichte van een referentiealternatief. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de maatregelen in het referentiealternatief en de projectalternatieven/varianten. In hoofdstuk 5 gaan we in op de effecten, baten en kosten van de maatregelen in de alternatieven en varianten.

De projectvarianten bestaan uit een combinatie van het vergroten van de sluis en het verdiepen van de vaargeul. De reden hiervan is dat alleen het verdiepen van de vaargeul geen enkele meerwaarde heeft. Schepen met een grotere diepgang kunnen dan wellicht tot aan Kornwerderzand komen maar daarna is de sluis de beperkende factor. Het IJsselmeer kan alsnog niet worden verlaten via die route of misschien alleen bij zeer hoog water. Het vergroten en verdiepen van de sluis zorgt ervoor dat bredere schepen met een geringe diepgang wel voordelen ervaren maar schepen met een grotere diepgang kunnen de sluis nog steeds niet bereiken. Hierdoor wordt de potentie van de sluis maar ten dele benut. Er zit daarmee een dusdanig grote verwevenheid tussen het verdiepen van de vaargeul en het vergroten van de sluis dat besloten is om de kosten en baten van beide onderdelen geza- menlijk in kaart te brengen.

3.1. Het referentiealternatief

Het referentiealternatief bestaat uit de maatregelen die worden genomen in de autonome situatie, waaronder de maatregelen om de waterveiligheid van de Afsluitdijk te garanderen. Op dit moment worden de laatstgenoemde maatregelen geconcretiseerd door Rijkswater- staat en is er nog geen sprake van een definitieve keuze van maatregelen. Zo is bijvoorbeeld nog niet besloten waar de keersluis wordt gerealiseerd; aan de Waddenzeezijde of bij de huidige schutsluizen. De locatie van de keersluis wordt het resultaat van het integrale ontwerpproces van de planuitwerking. Verschillen in kosten tussen de locaties zullen mede bepalend zijn voor de keuze.

Voor voorliggende rapportage is het echter wel belangrijk om een referentiealternatief vast te stellen. In dit kader sluiten wij aan op ‘de kern Basisalternatief’ (zie CPB 2011). Dit alternatief zal tot minimaal 2050 voldoen aan eisen ten aanzien van waterveiligheid. Dit uitgangspunt is ook het uitgangspunt dat Rijkswaterstaat op dit moment toepast bij de uitwerking van de plannen omtrent de Afsluitdijk.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 11

De uitwerking van dit referentiealternatief ziet er als volgt uit (zie ook afbeelding 3.1): - er wordt in 2020 een nieuwe keersluis aangelegd aan de Waddenzeezijde 1, ten noorden van de A7 2, die scheepvaart tot maximaal klasse Va kan faciliteren (gelijk aan de huidige situatie). Dit sluit aan op de breedte van de huidige bruggen van de A7; - de huidige schutsluizen worden behouden. Dit betekent dat de schutsluizen in het referentiealternatief dezelfde afmetingen behouden als in de huidige situatie: ⋅ grote schutsluis, vooral voor beroepsvaart: 14 m (b) * 138 m (l) * 3,5 m (d) (drempel op 3,5 m + 1,5 m vanwege getijden). De breedte van 14 m wordt ook gefaciliteerd door de bruggen en de nieuw te bouwen keersluis; ⋅ kleine schutsluis, voor recreatievaart: 9 m (b) * 67 m (l) * 3,5 m (d) (drempel op 3,5 m + 1,5 m vanwege getijden); - de huidige vaargeulen worden in stand gehouden (niet verdiept dus); - de huidige bruggen van de A7 worden behouden, wel wordt er een extra fietspad ‘aan- gehangen’; - de snelheid op de A7 is over ongeveer 2 km, ter hoogte van het sluizencomplex 70 km/u (gelijk aan huidige situatie).

Op het gebied van recreatie gaan we in het referentiealternatief uit van het beleidsvoornemen van de provincies en gemeenten in het project DNA (De Nieuwe Afsluitdijk). Er is geen sprake van een passantenhaven.

In het referentie alternatief is tevens opgenomen dat er een buitendijkse haven in Urk wordt gerealiseerd 3.

1 zie eerdere opmerking over de keersluis, waarbij door RWS ook wordt gekeken naar een keersluis bij de huidige schutsluizen; 2 dit wijkt dus mogelijk af van de uiteindelijke keuze van RWS. Echter, voor voorliggende rapportage is deze referentie- variant gekozen. Over het referentiealternatief waarbij de keersluis direct ten noorden van het huidige sluizen complex ligt is overigens in deze fase nog te weinig bekend, met name in relatie tot de effecten; 3 het definitieve besluit voor realisatie van de buitendijkse haven is nog niet genomen. Om rekening te houden met de mogelijkheid dat de haven er niet komt, is in de gevoeligheidsanalyse bekeken wat het effect hiervan is op de baten van de scheepswerven.

12 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Afbeelding 3.1. Referentiealternatief (maatregelen recreatie en buitendijkse haven Urk zijn niet opgenomen in de afbeelding)

3.2. Projectalternatief 1: aanvullende maatregelen bij Kornwerderzand - locatie KWZ

In projectalternatief 1 wordt op de huidige locatie Kornwerderzand een grotere sluis dan wel doorgang gerealiseerd. In de beschrijving van projectvariant 1A en 1B wordt dit nader toegelicht.

3.2.1. Variant 1A: nieuwe schut- en keersluizen op locatie KWZ

In variant 1A wordt/worden (zie afbeelding 3.2): - een nieuwe schutsluis aangelegd ten westen van de huidige grote schutsluis met afmetingen 25 m (b) * 150 m (l) * 5,5 m (d) (drempel op 5,5 m + 1,5 m vanwege getijden); - aan de Waddenzeezijde een keersluis gerealiseerd met een doorvaartbreedte van 25 m, aansluitend op de doorvaartbreedte van de nieuwe schutsluis (in het referentiealternatief is dit 14 m breed); - de vaargeulen verdiept over een lengte van 22 km in totaal met een bodemdiepte van 5 m (zie afbeelding 3.3); - een nieuwe brug met dubbele val voor de A7 gerealiseerd op de locatie van de huidige bruggen (ook met doorvaartbreedte 25 m) voor een wegprofiel bestaande uit 2 x 2 rijstroken, een fietspad aan de noordzijde en een parallelweg (ook door fiets te gebruiken) aan de zuidzijde; - ter hoogte van het spuicomplex het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u, en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u); - de eerder genoemde zuidelijke parallelweg (waar ook de fiets gebruik van kan maken) middels een nieuw brugdek eveneens doorgetrokken over het spuicomplex waarbij ook de kazematten in het westelijke gedeelte van Kornwerderzand bereikbaar worden; - de huidige schutsluizen worden buiten gebruik gesteld door middel van een dam aan de noordzijde.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 13

De genoemde maatregelen worden gerealiseerd in 2025 (althans dat is de aanname voor de berekeningen in dit rapport).

Op het gebied van recreatie zal er een passantenhaven met 20 plekken worden gerealiseerd binnen het huidige sluizencomplex en de nieuw aan te leggen dam ten noorden van het sluizencomplex.

Afbeelding 3.2. Variant 1A, nieuwe schut- en keersluizen locatie KWZ

14 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Afbeelding 3.3. Locaties waar de vaargeulen richting Kornwerderzand worden verdiept. Varianten 1A en 1B: 0, 2 tot en met 5, varianten 2A en 2B: 1 tot en met 5

3.2.2. Variant 1B: dubbele keersluis op locatie KWZ

In variant 1B wordt (zie afbeelding 3.4): - een nieuwe doorgang parallel aan de huidige grote schutsluis gerealiseerd met daarin een keersluis met een breedte van 25 m (er is dus geen sprake van een nieuwe schutsluis zoals in variant 1A). Bij gelijkpeil kunnen brede schepen Kornwerderzand in vari-

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 15

ant 1B passeren door de beide keersluizen (incidenteel dus) open te zetten. De huidige schutsluizen blijven in variant 1B dus functioneren.

Net zoals in variant 1A wordt/worden: - de vaargeulen verdiept over een lengte van 22 km in totaal met een bodemdiepte van 5 m; - aan de Waddenzeezijde een keersluis gerealiseerd met een doorvaartbreedte van 25 m, aansluitend op de doorvaartbreedte van de nieuwe schutsluis (in het referentiealternatief 14 m breed); - een nieuwe brug met dubbele val voor de A7 gerealiseerd op de locatie van de huidige bruggen (ook met doorvaartbreedte 25 m) voor een wegprofiel bestaande uit 2 x 2 rijstroken, een fietspad aan de noordzijde en een parallelweg (ook door fiets te gebruiken) aan de zuidzijde; - ter hoogte van het spuicomplex het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u, en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u); - de eerder genoemde zuidelijke parallelweg (waar ook de fiets gebruik van kan maken) middels een nieuw brugdek eveneens doorgetrokken over het spuicomplex waarbij ook de kazematten in het westelijke gedeelte van Kornwerderzand bereikbaar worden.

Op het gebied van recreatie wordt een passantenhaven met 20 plekken gerealiseerd buiten het huidige sluizencomplex (oostkant, IJsselmeerzijde).

Afbeelding 3.4. Variant 1B, dubbele keersluis locatie KWZ

16 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

3.2.3. Variant 1C: schutsluis in waterkering op locatie KWZ

In variant 1C wordt/worden (zie afbeelding 3.5): - voor de brede scheepvaart een nieuwe open verbinding gerealiseerd ten westen van de huidige schutsluizen (om de nieuwe schutsluis bereikbaar te maken); - een nieuwe brug met dubbele val voor de A7 gerealiseerd op de locatie van de huidige bruggen (ook met doorvaartbreedte 25 m) voor een wegprofiel bestaande uit 2 x 2 rijstroken, een fietspad aan de noordzijde en een parallelweg (ook door fiets te gebruiken) aan de zuidzijde. Indien de brug open staat is een alternatief tracé beschikbaar voor het autoverkeer, welke middels een tweede brug over het noordelijk sluishoofd wordt afgewikkeld. De ontwerpsnelheid van dat parallelle tracé is 50 km/u.

Net zoals in variant 1A wordt: - een nieuwe schutsluis aangelegd ten noorden van de Afsluitdijk met afmetingen 25 m (b) * 150 m (l) * 5,5 m (d) (drempel op 5,5 m + 1,5 m vanwege getijden).

Net zoals in de varianten 1A en 1B wordt/worden: - de vaargeulen verdiept over een lengte van 22 km in totaal met een bodemdiepte van 5 m (zie afbeelding 3.3); - ter hoogte van het spuicomplex het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u, en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u); - de zuidelijke parallelweg (waar ook de fiets gebruik van kan maken) middels een nieuw brugdek eveneens doorgetrokken over het spuicomplex waarbij ook de kazematten in het westelijke gedeelte van Kornwerderzand bereikbaar worden.

Kosten en baten variant 1C worden niet vergeleken Variant 1C is het resultaat van de ontwerpsessies die zijn gehouden. Variant 1C wordt niet volledig doorgerekend in voorliggende studie. Aanname hierbij is dat deze variant qua kosten en baten erg zal lijken op variant 1A. In een la- tere fase kan deze variant verder worden uitgewerkt.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 17

Afbeelding 3.5. Variant 1C, schutsluis in waterkering locatie KWZ

3.3. Projectalternatief 2: aanvullende maatregelen bij Kornwerderzand - locatie knik

In tegenstelling tot projectalternatief 1 wordt in projectalternatief 2 gezocht naar maatregelen op een volstrekt nieuwe locatie ten westen van het huidige sluizencomplex, in de knik van de Afsluitdijk (ongeveer 2,5 km verderop). Deze locatie is vanuit het IJsselmeer en de Waddenzee goed bereikbaar met de huidige vaargeulen (op bepaalde delen na, zie ook maatregelen).

3.3.1. Variant 2A: nieuwe schutsluis op locatie knik

In variant 2A wordt (zie afbeelding 3.6): - een nieuwe schutsluis aangelegd met afmetingen 25 m (b) * 150 m (l) * 5,5 m (d) (drempel op 5,5 m + 1,5 m vanwege getijden) in de knik van de Afsluitdijk, ten westen van het huidige sluizencomplex. Deze afmetingen zijn gelijk aan de schutsluis in variant 1A en 1C en qua breedte komt het ook overeen met de keersluis in variant 1B; - de vaargeulen verdiept over een lengte van 15 km in totaal met een bodemdiepte van 5 m (zie afbeelding 3.3); - op twee locaties bruggen voor de A7 aangelegd (bij de schutsluis). Normaliter gaat het verkeer op de A7 over de brug over het noordelijke sluishoofd. Indien deze brug open gaat wordt het verkeer via een tweede brug over het zuidelijke sluishoofd geleid. Daar- voor wordt lokaal een parallel tracé naast de huidige Afsluitdijk gerealiseerd middels een vaste dam. Dit tracé sluit weer aan op de Afsluitdijk nog voor het huidige spuicomplex; voor beide tracés is uitgegaan van een ontwerpsnelheid van 120 km/uur; - de bestaande noordelijke brug van de huidige sluis bij Kornwerderzand in de A7 wordt verwijderd. Ter plaatse wordt een dam aangelegd en wordt het dijkprofiel, inclusief wegenstructuur, doorgetrokken; ter hoogte van het spuicomplex wordt het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u,

18 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u); - de bestaande zuidelijke brug van de A7 wordt vastgezet en gaat onderdeel uitmaken van de zuidelijke parallelweg (waar ook de fiets gebruik van kan maken) waarbij naast de kazematten in het westelijke gedeelte van Kornwerderzand ook het nieuwe sluis- complex bereikbaar worden; - de huidige schutsluizen worden buiten gebruik gesteld en blijven openstaan zodat de noordelijke kom gebruikt kan worden als vluchthaven.

Net zoals in variant 1A, 1B en 1C wordt: - ter hoogte van het spuicomplex het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u, en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u).

Overige varianten lijkend op 2A Een variant met twee bruggen maar een haakse omrijdroute voor het wegverkeer op de A7 en een variant met één brug voor de A7 zijn afgevallen vanwege de beperkte mate van functionaliteit voor het wegverkeer.

Op het gebied van recreatie wordt een passantenhaven met 20 plekken gerealiseerd binnen het huidige sluizencomplex. Omdat in variant 2A geen gebruik meer gemaakt wordt van het sluizencomplex, is hier in verhouding meer ruimte voor beschikbaar dan in variant 1A en 1B.

Afbeelding 3.6. Variant 2A, nieuwe schutsluis locatie knik

3.3.2. Variant 2B: nieuw viaduct locatie knik

In alternatief 2B wordt (zie afbeelding 3.7):

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 19

- een nieuwe naviduct aangelegd met daarin een schutsluis met afmetingen 25 m (b) * 150 m (l) * 5,5 m (d) (drempel op 5,5 m + 1,5 m vanwege getijden) in de knik van de Afsluitdijk, ten westen van het huidige sluizencomplex. Het wegverkeer kan dus gebruik maken van een onderdoorgang met een wegprofiel van 2 x 2 rijstroken met ontwerpsnelheid 120 km/u.

Net zoals in variant 2A wordt/worden: - de vaargeulen verdiept over een lengte van 15 km in totaal met een bodemdiepte van 5 m (zie afbeelding 3.3); - de bestaande noordelijke brug in de A7 wordt verwijderd. Ter plaatse wordt een dam aangelegd en wordt het dijkprofiel, inclusief wegenstructuur, doorgetrokken; - de bestaande zuidelijke brug van de A7 wordt vastgezet en gaat onderdeel uitmaken van de zuidelijke parallelweg (waar ook de fiets gebruik van kan maken) waarbij naast de kazematten in het westelijke gedeelte van Kornwerderzand ook het nieuwe sluis- complex bereikbaar worden; - de huidige schutsluizen worden buiten gebruik gesteld en blijven openstaan zodat de noordelijke kom gebruikt kan worden als vluchthaven.

Net zoals in variant 1A, 1B, 1C en 2A wordt: - ter hoogte van het spuicomplex het wegprofiel zodanig aangepast dat de noordelijke rijbaan een ontwerpsnelheid heeft van 100 km/u, en de zuidelijke rijbaan 120 km/u (in het referentiealternatief is dat over een langer traject 70 km/u).

Op het gebied van recreatie wordt een passantenhaven met 20 plekken gerealiseerd binnen het huidige sluizencomplex. Omdat in variant 2B (en 2A) geen gebruik meer gemaakt wordt van het sluizencomplex, is hier in verhouding meer ruimte voor beschikbaar dan in variant 1A en 1B.

Afbeelding 3.7. Variant 2B, nieuw naviduct locatie knik

3.4. Alternatieve oplossingen

Er zijn ook alternatieve oplossingen denkbaar voor het faciliteren van scheepvaart en het scheepsbouwcluster in Noord-Nederland. Te denken valt aan: 1. het verplaatsen van scheepswerven naar een plek waar zij wel de brede schepen voor refit kunnen ontvangen; 2. het verbeteren van de route via de Houtribsluizen en het Noordzeekanaal.

20 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Deze oplossingen zijn in deze studie niet verder onderzocht omdat zij op het eerste gezicht onvoldoende perspectief bieden.

3.4.1. Het verplaatsen van de scheepswerven naar ruimer water

Als alternatief voor het creëren van een betere ontsluiting, zou overwogen kunnen worden om de gehele scheepsbouwsector rondom het IJsselmeer te verplaatsen naar gebieden met een ruimere ontsluiting. De noordelijke zeehavens Delfzijl, Harlingen en Den Helder, de havens langs de Westerschelde en rondom de grote rivieren (Maas en Merwede) be- schikken over die ruimere ontsluiting. Een groot deel van deze havens bevind zich aan zout water waardoor dit voor de luxe jachtbouw geen optie is. De reguliere scheepsbouw onder- vindt ook nadelen van een locatie aan zout water maar dit is minder zwaarwegend dan in de luxe jachtbouw. Locaties langs de grote rivieren zouden eventueel wel geschikt zijn. Het is onduidelijk of er voldoende uitgeefbare en betaalbare gronden aan diep water beschikbaar zijn.

Een ander belangrijk nadeel is de beschikbaarheid van personeel. Vanwege hun sociale binding en omdat de kosten van huisvesting in het noorden veel lager zijn dan in de Rand- stad, wordt verwacht dat een groot deel van het personeel niet mee zal verhuizen. Direct en indirect gaat het om duizenden arbeidsplaatsen. Een groot deel daarvan werkt bij de toeleverende bedrijven, die ook voor ander metaalindustrieën in het Noorden van groot belang zijn. De verwevenheid van het scheepsbouwcluster (onderling en met toeleveranciers/onderaannemers) is voor afzonderlijke bedrijven te groot om te verhuizen. Een collec- tieve verplaatsing van het gehele cluster wordt als onrealistisch beschouwd. Deze variant is daarom binnen deze studie niet verder onderzocht.

3.4.2. Aanpassingen vaarroute via Houtribsluizen en Oranjesluizen

Een alternatief voor het vergroten van de sluizen bij Kornwerderzand is het geschikt maken van de route via Amsterdam voor grote jachten en coasters. De route loopt via de Houtrib- sluizen, de Oranjesluizen en de sluizen bij IJmuiden naar de Noordzee. In de huidige situatie kunnen langs deze route schepen varen met afmetingen tot 18 m breed en een diepte van 3,5 m. Om dit alternatief te kunnen vergelijken met de sluisvergroting bij Kornwerder- zand zal de route toegankelijk moeten worden voor schepen van ten minste 25 m breed en een diepgang van maximaal 5 m (afmeting van schepen die door de nieuwe sluizen in variant 1 en 2 kunnen). Hiervoor zijn de volgende aanpassingen noodzakelijk: - Houtribsluis verbreden naar 25 m en verdiepen naar 5 m. De huidige afmeting van de sluis is 18 m breed en 4,5 m diep; - verbreden van de doorvaartopening in de Schellingwouderbrug naar 25 m. De huidige doorvaartbreedte is maximaal 18 m. Het aanpassen van de brug is een grote ingreep en heeft tot gevolg dat de brug langdurig niet door het verkeer gebruikt kan worden. Het langdurig afsluiten van de brug om deze aan te passen gaat de verkeersdoorstro- ming in dit deel van Amsterdam verstoren. Het is daarom aannemelijk dat de huidige brug niet aangepast wordt maar een nieuwe brug naast de oude gebouwd gaat worden met een doorvaart van tenminste 25 m; - verdiepen van de huidige Oranjesluis. De huidige grote sluis heeft een maximale toe- gestane diepgang (incidenteel) van 4,10 m. Deze zou verdiept moeten worden naar 5,0 m; - vaarroute Amsterdam, Lelystad, Lemmer verder uitdiepen tot 5 m. De huidige route is plaatselijk 3,5 m diep maar wordt momenteel uitgediept tot 4,5 m. Om de route vergelijkbaar te maken met alternatief 1 en 2 is verdere verdieping van de vaargeul tot 5 m diepte nodig.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 21

De kosten van de alternatieve variant namelijk het aanpassen van de alternatieve vaarroute via de Houtribsluizen en de Oranjesluizen, zijn in eerste instantie geschat op basis van expert judgement. De kosten voor enkel de verbreding en verdieping van een nieuwe Hout- ribsluis in Lelystad en een verbreding van de Schellingwouderbrug worden ruwweg geschat op EUR 100 miljoen. De kosten van een verdere verdieping van de vaargeul en verdieping van de huidige (grote) Oranjesluis zijn op dit moment niet precies in te schatten, maar zullen minimaal enkele tientallen miljoenen euro's zijn. De kosten van deze variant komen daarmee waarschijnlijk hoger uit dan vergroting van de sluis bij Kornwerderzand. Deze investering valt ook vrijwel geheel buiten de noordelijke regio.

Naast de hogere kosten (in vergelijking met alternatief 1A en 1B) van dit alternatief, gaat het hier ook om een langere route voor de scheepvaart met meer obstakels (drie sluizen- complexen en een brug in plaats van één sluizencomplex). Het effect hiervan op de aan- trekkelijkheid van de scheepswerven voor Refit is moeilijk te kwantificeren. Ingeschat wordt dat hoe meer obstakels de route naar de werf heeft, des te onaantrekkelijker het voor kapiteins/eigenaars is om hun schip of jacht voor refit naar de werf te brengen.

Aangezien de kosten van dit alternatief in dezelfde range vallen als alternatief 2 en de route waarschijnlijk minder aantrekkelijk is, is besloten het alternatief niet verder mee te nemen in de MKBA.

22 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

4. KOSTEN EN BATEN VAN SLUIS, VAARWEGEN, PASSANTENHAVEN EN A7

Een grotere sluis maakt het mogelijk via Kornwerderzand van en naar de havens in het IJsselmeergebied te komen met bredere maar ook meer diepliggende schepen. De vergroting van de sluis of doorgang bij Kornwerderzand resulteert daarbij in potentie in lagere kosten voor de bedrijven die gebruik maken van de sluis. Zo zijn grotere schepen per tonkilometer goedkoper dan kleinere schepen. Ook betekent een bredere sluis dat jachtbouwers grotere schepen naar de Noordzee kunnen varen zonder kostenverhogende maatregelen voor de sluispassage bij Kornwerderzand te hoeven nemen. Uiteraard geldt dit ook voor de verdieping van sommige delen van de vaarwegen. Dit maakt integraal onderdeel uit van de maatregelen.

De lagere transportkosten zullen voor een deel van de bedrijven in principe leiden tot meer winst of lagere prijzen voor de afnemers van de bedrijven. Daarnaast zullen lagere transportkosten voor een deel van de bedrijven ook leiden tot de mogelijkheden de markt uit te breiden. Met andere woorden: nieuwe klanten en/of extra productie (en dus ook tonkilometers). In relatie tot havenplannen en havenontwikkeling is uiteraard het aantrekken van nieuwe bedrijven en het uitbreiden van de huidige havenactiviteiten interessant. In die zin draagt de baat ‘lagere transportkosten’ mee aan deze plannen en ontwikkelingen.

In alle varianten is daarnaast sprake van een snelheidsverhoging op de A7 bij Kornwerder- zand. Op dit moment is daar een maximum snelheid van 70 km/u van toepassing, in de varianten kan dit verhoogd worden. Dit leidt tot reistijdbaten voor de gebruikers van de A7. Indien er sprake is van een naviduct wordt tevens het wachten voor open bruggen wegge- nomen, wat uiteindelijk ook leidt tot reistijdbaten.

Tabel 4.1 laat zien hoe de maatregelen leiden tot baten.

Tabel 4.1. Vertaling van maatregelen naar effecten naar baten maatregel effect baat bepaald door Deci- sio aanleg dubbele brug in A7 (zowel scheepvaart geen wachttijd reistijdwinst scheepvaartverkeer nee over noordelijk als zuidelijk sluis- voor brug in A7 hoofd, alternatief 2A) ongelijkvloerse kruising verkeer wegverkeer geen wachttijd reistijdwinst wegverkeer ja over water en weg door middel voor brug in A7 van naviduct scheepvaart geen wachttijd reistijdwinst scheepvaartverkeer ja voor brug in A7 verhoging maximum snelheid bereikbaarheid wegverkeer reistijdwinst wegverkeer nee verbeterd grotere sluis: van 14 m (b) * 138 scheepswerven bereikbaar verbeterde bereikbaarheid, komt nee m (l) * 3,5 m (d) naar 25 m (b) * voor grote schepen tot uitdrukking in toegevoegde 150 m (l) 1 * 5,5 m (d) waarde van de scheepswerven (en toeleveranciers/onderaannemers) inzet grote schepen door be- lagere transportkosten (schaal- ja drijven mogelijk voordelen)

1 In variant 1B is deze maximum lengte niet van toepassing. De beide keersluizen worden namelijk geopend bij gelijktij, waardoor er geen sprake is van schutten en eigenlijk een veel langere lengte wordt gerealiseerd.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 23

maatregel effect baat bepaald door Deci- sio inzet grote schepen door be- lagere transportkosten (modal nee drijven mogelijk shift) schepen klasse Vb en coas- reistijdwinst voor grote schepen ja ters kunnen kortere route nemen. meerdere schepen tegelijk wachttijdreductie beroepsvaart ja door Lorentzsluis (CEMT klasse 3 en 4) meerdere recreatieschepen wachttijdreductie recreatievaart ja tegelijk door Lorentzsluis vermeden brandstofverbruik minder uitstoot emissies ja door kortere route vermeden brandstofverbruik financiële voordelen schippers nee door kortere route minder wachttijd recreatie- betrouwbaarheid reis neemt toe nee vaart meer schepen door modal extra inkomsten havengelden nee shift hinder tijdens de bouw tijdelijke negatieve effecten (vooral nee reistijd wegverkeer, transporttijd verkeer over water) indirecte effecten onder andere stijging werkgele- nee genheid, grondprijzen, grotere sluis naar nieuwe locatie toename beschikbare ruimte meer recreatieve bestedingen nee in knik Afsluitdijk voor recreatie en/of recreatieve beleving verdieping sluisdrempel aan de groter getijdenvenster bij vermindering wachttijd van be- Waddenzeekant sluis roepsvaart bij sluis Kornwerder- zand

In paragraaf 4.2 worden de baten toegelicht en berekend, in paragraaf 4.3 de kosten van de maatregelen waarna in paragraaf 4.4 een overzicht wordt gegeven van de berekende kosten en baten van de maatregelen omtrent de sluis, de vaarwegen en de A7. Vooraf- gaand aan deze paragrafen wordt in paragraaf 4.1 een terugblik gegeven op hetgeen Deci- sio heeft gerapporteerd over de maatregelen aan de sluis en de A7.

4.1. Terugblik Decisio

4.1.1. Reistijdwinst wegverkeer door naviduct

In het alternatief 2B wordt de bestaande draaibrug op de A7 vervangen door een naviduct. Dit betekent voor het wegverkeer dat er niet meer gewacht hoeft te worden voor de brug in de A7 als deze is geopend (om schepen door te laten). Het wegverkeer kan doorrijden ongeacht de aanvoer van schepen die de sluis moeten passeren, kortom reistijdwinst voor het wegverkeer. Deze baat is in het Decisio rapport berekend op EUR 13,4 miljoen (in voorliggend rapport opgehoogd voor de vergelijkbaarheid naar prijspeil 2013 1: EUR 14,6 miljoen).

1 Op basis van de CPI cijfers van het CBS.

24 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Het gaat hier om een baat op nationaal niveau. Welk aandeel hiervan ten gunste komt van de regio valt niet precies te zeggen. Om dat te bepalen moet aanvullend onderzoek naar herkomst en bestemming van het wegverkeer worden verricht. Dit viel niet binnen de context van deze studie 1.

4.1.2. Reistijdwinst scheepvaartverkeer door naviduct

In alternatief 2B (naviduct) moet de scheepvaart nog steeds wachten voor de sluizen maar hoeft niet meer gewacht te worden voor de brug. Dit betekent dat de realisatie van een naviduct leidt tot reistijdwinst voor de scheepvaart. Decisio beargumenteert dat deze reistijdwinst voor de scheepvaart vooral de pleziervaart betreft. Beroepsvaart krijgt namelijk al voorrang bij de sluispassages. Daarnaast gaat de brug over de A7 in de spits wel open voor de beroepsvaart maar niet voor recreatieve vaartuigen. Deze hebben daarmee een langere wachttijd voor de sluizen. De reistijdwinst voor de recreatievaart door een naviduct is in het rapport van Decisio berekend op EUR 2,7 miljoen (in voorliggend rapport opgehoogd voor de vergelijkbaarheid naar prijspeil 2013: EUR 2,9 miljoen).

4.1.3. Schaalvoordelen voor het goederentransport door vergroting sluis

Door de mogelijkheid grotere schepen in te zetten zijn schaalvoordelen voor het goederentransport te behalen. Grotere schepen kunnen namelijk meer goederen vervoeren tegen gemiddeld lagere kosten per ton lading. Decisio monetariseert de schaalvoordelen door het aantal tonkilometer per jaar dat in totaal de sluizen passeert te vermenigvuldigen met de lagere transportkosten van het vervoeren van goederen in een klasse Vb schip ten opzichte van de kosten van een klasse Va schip (0,25 cent per tonkilometer goedkoper) en komt op een maximale baat van EUR 8,3 miljoen netto contante waarde. Bij de berekening van deze baat is het uitgangspunt dat alle tonnage aan goederen dat nu in Va schip vervoerd wordt na de vergroting van de sluis vervoerd wordt in een Vb schip. Decisio geeft in haar rapport aan dat dit een overschatting van de baat is omdat nu slechts 15 % van de schepen van de CEMT-klasse Va is. De berekende EUR 8,3 miljoen is volgens Decisio de maximaal haalbare baat.

In de huidige situatie kan een Vb schip, wat een koppelverband is, ook al door de Lorentz- sluis. Hiervoor moet hij wel ontkoppeld worden en in twee rondes door de sluis gaan. Het varen met een koppelverband van dit formaat betekent dan wel relatief lage transportkosten maar daar staat tegenover dat er een verdubbeling van de wachttijd bij de sluis is. Een Va schip is duurder in de kosten per tonkilometer dan een Vb schip, maar hoeft voor de huidige sluis niet te wachten.

In de projectalternatieven is de sluis bij Kornwerderzand een stuk groter. De lengte van de sluis neemt relatief weinig toe van 138 naar 150 m, maar de breedte neemt fors toe van de huidige 14 m naar 25 m in de projectalternatieven. Dit heeft tot gevolg dat koppelverbanden van het Vb type in een keer door de sluis kunnen. De lengte is nog steeds onvoldoende, maar door de aanzienlijke breedte kunnen beide scheepsdelen naast elkaar in de sluis ge- legd worden. In dit geval is een Vb schip niet alleen goedkoop in transportkosten per tonkilometer, maar heeft tevens geen wachttijd. Op het IJsselmeer varen ook koppelverbanden die niet achter elkaar, maar naast elkaar gekoppeld zijn. In dat geval kan bij verbreding van de sluis het koppelverband er in een keer doorvaren en hoeft daarbij zelfs niet te ontkoppelen.

1 Om overschatting voor de regionale analyse te voorkomen is in de gevoeligheidsanalyse verkend wat er met het saldo gebeurt als deze baat wegvalt.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 25

Toch zijn er factoren te bedenken waarom deze baat waarschijnlijk maar voor een deel zal optreden. Mogelijk neemt het gebruik van koppelverbanden wel toe, maar dit is wel sterk afhankelijk van de hoeveelheid vracht. Niet alle vracht is geschikt om in koppelverbanden te vervoeren en vaak is er te weinig vracht om een Vb vracht te vullen. Het optreden van de baat in deze omvang is niet realistisch. De baat wordt daarom niet overgenomen uit het Decisio rapport.

4.1.4. Reistijdwinst voor grote zeeschepen door vergroting

Een grotere sluis betekent dat er grotere coasters kunnen passeren. Schepen van deze afmetingen moeten nu nog via het IJsselmeer door het Noordzeekanaal de Noordzee op. Als de sluis vergroot wordt, wordt de Zuiderzeehaven een aantrekkelijk overslagpunt voor bedrijven en kunnen schepen waarvan de bestemming vooral Noord en Oost Europa is de kortere route via Kornwerderzand nemen. Dit betekent reistijdwinst voor deze schepen. Deze baat is door Decisio als +PM-post meegenomen en wordt in voorliggende studie zo overgenomen.

4.1.5. Wachttijdreductie beroepsvaart door vergroting sluis

In het Decisio-rapport is uitgegaan van een vergroting van de sluis bij Kornwerderzand zodanig dat schepen van CEMT klasse Vb door de sluis kunnen. Een sluis van deze grootte is circa 70 % groter dan de huidige sluis. Dit heeft tevens tot gevolg dat schepen van klasse III en IV nu met zijn tweeën door de sluis kunnen. Met de huidige sluis kunnen deze schepen de sluis een voor een passeren. Omdat het aantal vrachtschepen dat door de sluizen gaat slechts enkele schepen per dag bedraagt en vrachtschepen vaak voorrang krijgen op de recreatievaart, is de kans echter beperkt dat grotere sluizen leiden tot wachttijdreductie. Deze baat is dan ook verwaarloosbaar (nihil) beschouwd door Decisio. Voor- liggende rapportage sluit aan op deze conclusie.

4.1.6. Wachttijdreductie recreatievaart door vergroting sluis

Voor de pleziervaart betekent een grotere sluis een toename van het aantal schepen dat per ‘ronde’ door de sluis kan. Dit zal resulteren in minder wachttijd voor de recreatievaart. De baat zoals berekend door Decisio is EUR 5,2 miljoen 1 (in voorliggend rapport opgehoogd voor de vergelijkbaarheid naar prijspeil 2013: EUR 5,7 miljoen). In het Decisio- rapport wordt echter uitgegaan van een vergroting van de sluizen van circa 70 %. De aanname is dat de wachttijd voor de recreatievaart daarmee ook reduceert met ongeveer 70 %. In de huidige alternatieven wordt de sluis niet vergroot tot Vb-klasse. De lengte neemt niet voldoende toe om schepen van deze klasse door te laten. De sluizen worden echter wel fors verbreed. De toename van het oppervlak van de sluis in de alternatieven is 94 % ten opzichte van de huidige sluis. Dit betekent dat er meer recreatieschepen tegelijkertijd in de sluis kunnen dan door Decisio berekend. Dit betekent dat de baat wachttijdreductie voor de recreatievaart iets positiever kan uitvallen.

1 In het Decisio rapport staat een baat van EUR 7,9 miljoen voor de wachttijdreductie van de recreatievaart. Dit is echter voor de variant waarin de grotere sluis wordt gecombineerd met een naviduct. Om de grootte van de baat van alleen een grotere sluis te bepalen hebben wij de baat van een naviduct voor de recreatievaart hier van afgetrokken (EUR 2,7 miljoen).

26 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

4.1.7. Vermeden brandstofgebruik

Als schepen vanuit de IJsselmeerhavens richting Noord en Oost Europa niet meer om hoeven te varen via Amsterdam heeft dit niet alleen effect op de reistijdwinst, maar ook op het brandstofverbruik. Dit is een directe financiële baat voor de rederijen. Deze baat is door Decisio niet verder berekend en aansluitend in voorliggende rapportage als PM opgenomen.

4.1.8. Minder uitstoot emissies door vergroting sluis

Door de kortere route via de Kornwerderzandsluis is minder brandstof nodig wat op zijn beurt weer voor minder CO2-uitstoot zorgt. Dit heeft een potentieel gunstig effect op het te- gengaan van de klimaatverandering. Een lager brandstofgebruik betekent ook minder uitstoot van vervuilende stoffen als fijn stof en NOx. Decisio noemt in haar rapport kort dat het effect van de schaalvergroting en de reductie van ‘omvaarafstand’ ook tot minder uitstoot van emissies leiden. Deze effecten zijn door Decisio niet verder uitgewerkt en in voorliggende rapportage ook niet.

4.1.9. Ruimtelijke kwaliteit

Een naviduct wordt door Decisio negatief beoordeeld vanwege de verdikking van de dijk, het feit dat ze niet op dezelfde locatie kunnen komen als de huidige sluizen en een mindere beleving van de Waddenzee. In voorliggende rapportage sluiten wij hierop aan voor wat betreft variant 2B (met naviduct). Op basis van het Decisio rapport is voor de overige projectvarianten geen goed oordeel te geven, waardoor deze op PM zijn opgenomen in voorliggende rapportage.

4.1.10. Aanpasbaarheid

Aanpasbaarheid van de dijk is in het kader van het Decisio rapport negatief bepaald voor een naviduct. Op basis van het Decisio rapport is voor de overige projectvarianten geen goed oordeel te geven, waardoor deze op PM zijn opgenomen in voorliggende rapportage.

4.1.11. Veiligheid

Effecten op de verkeersveiligheid zijn door Decisio niet geanalyseerd. Om deze reden zijn deze effecten als PM opgenomen in voorliggende rapportage.

4.2. Berekende/bepaalde baten

In bijlage I wordt waar nodig een extra toelichting gegeven op de berekening van baten en de gebruikte uitgangspunten en kentallen bij deze berekening.

4.2.1. Toegevoegde waarde nieuwbouw, reparatie, refit en service van/aan schepen

Het verdiepen van de vaargeul en vergroten van de sluis bij Kornwerderzand heeft potenti- ële baten voor de scheepswerven die luxe grote jachten maken en werven die grote ander- soortige schepen maken, bijvoorbeeld baggerschepen of coasters.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 27

Om te inventariseren welke baten er voor deze werven zijn en hoe groot deze worden geschat, zijn interviews gehouden met 7 scheepswerven in het projectgebied. Het gaat hier om de volgende werven: - De Vries, Makkum; - Peters Shipyard Kampen; - Balk Shipyard, Urk; - Hartman, Urk; - Hoekman, Urk; - VEKA, Meppel; - Royal Huisman, Vollenhove.

De werven zijn onder andere gevraagd naar hun omzet en de gevolgen van een grotere sluis bij Kornwerderzand hierop (voor de interviewvragen zie bijlage II).Aangezien het om een gering aantal werven gaat zijn deze bedrijfseconomische gegevens gemakkelijk te her- leiden naar specifieke werven. Deze gegevens zijn daarom niet in de MKBA rapportage opgenomen.

Het houden van interviews om de scheepswerfbaten van een grotere sluis te bepalen, heeft tot gevolg dat er slechts 1 economisch scenario in deze MKBA neergezet wordt. Het kan niet van ondernemers worden verwacht dat zij de gevolgen van een scenario als ‘Strong Europe’, Regional Communities of ‘Global Economy’ voor hun werf kunnen inschatten. Om toch een range te bepalen is hun gevraagd om een onder- en bovengrens van hun verwachte omzetgroei aan te geven (behoudend versus een positief scenario).

Om te verifiëren of de geschatte omzetgroei zoals aangegeven door de ondervraagde werven realistisch is, zijn aanvullende interviews gehouden met experts die geen direct belang hebben bij de vergroting van de sluis bij Kornwerderzand. Er is uiteindelijk gesproken met de directeuren van de scheepswerven Barkmeyer Stroobos, Damen Shipyards Bergum, Talsma in Franeker, Hebo Maritiem Service, twee experts van Rabobank Shipping, de di- recteur van Conoship welke tevens hoogleraar is bij de TU Delft en met Scheepsbouw Ne- derland. De experts die geen direct belang hebben bevestigen het beeld wat uit de interviews met de scheepswerven naar voren komt.

Uit de inventarisatie bij de scheepswerven komt naar voren dat een grotere sluis qua breedte en diepgang betekent dat er: - meer omzet gedraaid kan worden in de reparatie-, refit- en servicewerkzaamheden aan schepen; - meer omzet gedraaid kan worden in de nieuwbouw van schepen.

Het gaat in totaal om ongeveer EUR 65 miljoen extra omzet per jaar, een omzetgroei van 14 % ten opzichte van de huidige omzet. Hiervan wordt naar verwachting 45 % in de nieuwbouw gerealiseerd en 55 % in de reparatie, refit en service. De jachtbouw neemt ongeveer 60 % van de verwachte omzetgroei voor haar rekening, de rest betreft een omzetstijging in de overige scheepsbouw. De extra omzet resulteert naar verwachting in een toename van de winst in de sector in de regio met ongeveer EUR 5 miljoen per jaar. Relevant is dat deze extra omzet en winst ook buiten de scheepswerven zelf terecht komt: een substantieel deel van de omzet wordt uitgezet bij onderaannemers: 30 % tot 70 %, sterk variërend per scheepswerf. Bij deze onderaannemers zitten ook andere scheepswerven en andere scheepsbouwers in de regio. Er is dus sprake van een sterk samen- werkend cluster van bedrijven die werkzaam zijn in deze sector.

Bij bovenstaande getallen dient opgemerkt te worden dat de eerder genoemde EUR 65 miljoen de onderkant weergeeft van de geschatte omzetgroei op basis van de

28 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

gevoerde gesprekken. Uit de gesprekken bleek dat deze omzetgroei in potentie zelfs tot meer dan EUR 200 miljoen zou kunnen stijgen 1. Er is in voorliggende rapportage bewust gekozen voor de conservatieve omzetgroei van EUR 65 miljoen per jaar. Hoewel de inventarisatie naar onze mening een groot deel van het cluster vertegenwoordigt, betekent dit wel dat de potentiële omzetgroei van de ‘niet-gesproken partijen’ niet in de eerder opgenoemde omzetgroei van EUR 65 miljoen is opgenomen.

De extra omzet binnen de scheepsbouw in de regio wordt gerealiseerd als gevolg van een nieuwe, bredere (25 m) en diepere (5,5 + 1,5) sluis. Hierdoor: - dalen de transportkosten door: ⋅ het niet hoeven nemen van beschermende maatregelen om met brede, ‘net passende’ schepen Kornwerderzand te passeren. Dit speelt vooral bij de verkoop van nieuwe jachten; ⋅ het niet hoeven nemen van extra maatregelen om met diepliggende schepen Kornwerderzand te passeren. Dit speelt vooral bij de verkoop van zogenaamde ‘kielschepen’ (kotters, luxe jachten); ⋅ de kortere en snellere route via Kornwerderzand in plaats van de route via de Hout- ribsluizen en Amsterdam; - verbetert de bereikbaarheid van de scheepswerven door: ⋅ de mogelijkheid de scheepswerven te bereiken met zeer brede schepen die ook niet langs de Houtribsluizen kunnen (>17 m breedte). Dit speelt zowel in de luxe jachtbouw als in de scheepsbouw. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat de markt van deze zeer grote en brede jachten beperkt is en niet behoort tot de belangrijkste doelgroep van de jachtbouwers in de regio. Desalniettemin zijn dit veelal grote orders (>EUR 100 miljoen), waardoor deze orders grote invloed hebben op de totale omzet in de jachtbouw in de regio; Voor dit type schip is in Nederland geen andere werf beschikbaar; ⋅ het comfortabeler bereiken van de scheepswerven. Vooral bij de reparatie, refit en service in de jachtbouw speelt dit een rol: een kapitein van een groot jacht vindt het niet aantrekkelijk naar een scheepswerf te varen die achter een sluis ligt die lastig te passeren is met alle risico’s op schade en vertragingen (die anders dan bij nieuwbouw ook nog voor rekening zijn van de kapitein); ⋅ het nieuw kunnen bouwen van zeeschepen, breder dan 18 m, Vooral in de ‘specials’, bijvoorbeeld werkschepen voor de Noordzee, is grote vraag naar iets bredere schepen (tot 20 - 24 m) omdat deze een betere stabiliteit op zee hebben.

Kort gezegd betekent een bredere, diepere sluis dat de potentiële klantengroep wordt vergroot, dus een grotere omzet gedraaid kan worden in de scheepsbouw in de regio. Deze extra omzet wordt gerealiseerd in alle varianten; in alle varianten is sprake van een sluis of doorgang bij Kornwerderzand met drempeldiepte 7 m (5,5 + 1,5) en een breedte van 25 m.

De baat van deze extra omzet is in beginsel de totale toegevoegde waarde van de extra omzet. Uit cijfers van CBS van de branche scheepsbouw blijkt dat de netto toegevoegde waarde ongeveer 31 % is van de totale omzet (zie ook afbeelding 4.1).

1 Eerder is een bedrag van ongeveer EUR 5 miljoen extra winst per jaar genoemd. Hierbij is uitgegaan van conserva tieve cijfers ten aanzien van de te halen winstmarges. Indien uitgegaan wordt van een omzetgroei van meer dan EUR 200 miljoen en optimistischere cijfers voor wat betreft de winst, zou de winst per jaar kunnen toenemen tot ongeveer EUR 30 miljoen per jaar.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 29

Afbeelding 4.1. Toegevoegde waarde als onderdeel van de omzet

Het meenemen van de volledige netto toegevoegde waarde van de extra omzet als baat van de scheepswerven is alleen relevant als de extra werkgelegenheid bij de werven wordt opgevuld door personeel dat anders werkeloos zou worden/blijven. In het geval dat de scheepswerven door hun extra beschikbare werkgelegenheid mensen aantrekken uit andere bedrijven, is er sprake van een verschuiving en mag de toegevoegde waarde niet geheel als baat worden toegekend aan de scheepswerven. Om na te gaan of het reëel is om te veronderstellen dat er extra werkgelegenheid wordt gegenereerd door de werven en dat deze word opgevuld door (potentiële) werkelozen, is een arbeidsanalyse uitgevoerd op basis van de cijfers van het UWV 1.

De scheepswerven hebben vooral middelbaar en hoger opgeleid technisch geschoold personeel nodig. Te denken valt aan timmermannen maar ook elektriciens, scheepsbouwers, ontwerpers, planners, projectmanagers etc. Omdat de scheepsbouw in de regio veelal gericht is op innovatieve producten, specials en luxe producten en minder op standaard of se- riële productie sluiten bestaande technische opleidingen maar slechts voor een deel aan op de behoefte van werven. Daarom worden technisch opgeleide schoolverlaters en nieuwe medewerkers (MBO/HBO/WO) verder opgeleid op de werven. De specifieke kennis en vaardigheden benodigd voor het werken op deze scheepswerven wordt dus niet uitsluitend opgedaan binnen speciale opleidingen maar specialisatie vindt plaats op de werf.

Voor de arbeidsanalyse betekent dit dat gekeken is naar de hoeveelheid werkelozen met een technische opleiding (MBO, HBO en WO niveau) in de regio. De regio bestaat uit de provincies Friesland, Drenthe, Flevoland en een deel van Overijssel (IJssel en Vechtge- bied). Tevens is gekeken naar de hoeveelheid openstaande vacatures voor middelbaar of hoger opgeleidde technici in deze regio. In tabel 4.2 staan de resultaten vermeld.

Tabel 4.2. Arbeidsanalyse middelbaar en hoger opgeleid technisch personeel Noord Nederland jaargemiddeld aantal niet werkende jaargemiddeld aantal openstaande werkzoekenden vacatures 2012 4.552 1.288 2013 (jan - aug) 6.479 965

Uit de arbeidsmarktanalyse blijkt dat er in de regio in 2012 3,5 maal zoveel technisch opgeleidde MBO’ers en HBO’ers werkzoekend waren dan er voor hun geschikte vacatures beschikbaar waren. In de eerste 8 maanden van 2013 is dit beeld nog versterkt, het aantal werkzoekenden is sterk gestegen terwijl het aantal openstaande vacatures verder is ge- daald.

1 de cijfers zijn verkregen via www.arbeidsmarktcijfers.nl, de database van het UWV.

30 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Uit cijfers van het CBS 1 blijkt dat er ongeveer 4,5 FTE per EUR 1.000.000,-- (omzet) in de scheepsbouw werkzaam zijn. De scheepswerven verwachten EUR 65 miljoen extra omzet als er grotere schepen gebouwd en gerefit kunnen worden. Dit komt neer op ongeveer 293 FTE aan extra werkgelegenheid. Aangezien de huidige werkeloosheid in de regio veel groter is, is het aannemelijk dat de extra fte’s ingevuld gaan worden door hoger opgeleide technici die anders werkeloos zouden worden/blijven. Hieruit mag de conclusie getrokken worden dat de volledige netto toegevoegde waarde van de extra omzet mag opgenomen worden als baat van de scheepswerven.

Op de eerdere genoemde extra omzet van ongeveer EUR 65 miljoen, is de toegevoegde waarde per jaar ongeveer EUR 20 miljoen. Dit resulteert in een baat van ongeveer EUR 190 miljoen (netto contante waarde, discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

4.2.2. Lagere transportkosten

Een grotere sluis betekent de mogelijkheid tot het inzetten van grotere schepen en daarmee lagere transportkosten voor huidige beroepsscheepvaart die van de sluis gebruik maakt. Daarnaast kan de grotere sluis ook gebruikers aantrekken die voorheen geen gebruik maakten van scheepvaart als vervoermiddel voor vracht. De schaalvoordelen van grote schepen leiden dan tot een modal shift van vrachtvervoer over de weg naar vrachtvervoer over het water. De voordelen van de huidige gebruikers en de voordelen van toekomstige gebruikers van de sluis vormen samen de transportbaten. In afbeelding 4.2 is te zien hoe de baat ‘lagere transportkosten’ berekend wordt.

Door de inzet van grotere schepen daalt de prijs per tonkilometer voor de huidige gebruikers van P0 naar P1. Door de daling in transportkosten is het vervoer over water aantrekkelijker geworden voor vrachtvervoerders over de weg en een deel zal daardoor overstap- pen op vrachtvervoer via het water. De huidige gebruikers profiteren volledig van de prijs- daling (baten ter grootte van oppervlak A). De nieuwe gebruikers profiteren deels (de helft, zie oppervlak B in afbeelding 4.2).

1 Centraal Bureau voor de Statistiek. Monitor Topsectoren. Uitkomsten eerste meting. Den Haag/Heerlen, 2012.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 31

Afbeelding 4.2. Baten van lagere transportkosten

Van de transportbaten heeft Decisio de voordelen voor de huidige gebruikers in kaart gebracht (oppervlakte A). De baat die ontstaat door de modal shift van vrachtvervoer over de weg naar over het water (oppervlakte B) hebben zij niet in kaart gebracht. Hiervoor is in dit rapport een schatting gemaakt.

Modal shift van weg naar water De vergroting van de sluis bij Kornwerderzand maakt het mogelijk om ook met zeevaartschepen (zogenaamde coasters) de IJsselmeerhavens te bereiken. De schaalvoordelen (lagere transportkosten per tonkilometer) die gepaard gaan met de inzet van zulke schepen kan een modal shift van vrachtverkeer over de weg naar scheepvaart veroorzaken. Het gaat hier vooral om goederenvervoer van de IJsselmeerhavens en omstreken naar havens in de Noordzee (oostelijk van Nederland) en Oostzee. Decisio noemt deze mogelijke baat in haar rapport niet. Omdat er vanuit verschillende partijen belangstelling is getoond voor het inzetten van coasters is er een inschatting gemaakt van de grootte van deze baat. Met deze globale berekening kan worden ingeschat of de coasters significant bijdragen aan de baten van de vergroting van de Lorentzsluis in Kornwerderzand.

Niet alle soorten goederen zullen overgaan van weg naar water, bijvoorbeeld tijdskritische goederen als voeding. Veel voedingsmiddelen worden gekoeld vervoerd, hierop is scheepvaart nog onvoldoende ingesteld. Deze goederen zullen niet per schip vervoerd gaan worden. Ook het marktsegment Basis- en eindproducten; materieel zal volgens onderzoek van PRC (Policy Research Corporation, 2007) naar verwachting niet overgaan van vervoer over de weg naar vervoer per schip. Voor alle andere categorieën gaan we uit van een modal shift voor een deel van de goederenstroom.

32 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Door de vergroting van de sluis bij Kornwerderzand is de verwachting dat er coasters/kustvaartschepen gebruik van de sluis gaan maken. Deze hebben naar inschatting met name afzetmarkt aan de havens in de Noordzee 1 en Oostzee. Voor de berekening is alle vracht vanuit de COROP gebieden Noord West Friesland, Noord West Drenthe, Noord Overijssel en Flevoland (dit zijn de COROP gebieden rond de havens in Meppel, Urk, Lemmer, Kampen en Zwolle) naar de COROP gebieden waarin de Noord- en Oost- zeehavens liggen in kaart gebracht. In totaal gaat het om ruim 25,3 miljoen tonkilometer.

Van deze tonkilometers gaat na vergroting van de sluis bij Kornwerderzand maximaal 4,5 % naar het vervoer over water. Dit percentage is afkomstig uit het eerder genoemde PRC onderzoek naar de effecten van een gedwongen modal shift (2007). Op dit moment vindt er niet of nauwelijks vervoer plaats met coasters over het IJsselmeer. De haven van Kampen faciliteert een mogelijke komst van coasters wel, maar hier wordt tot op heden geen gebruik van gemaakt. Aanname is dat het 4,5 % aandeel van het vervoer over water volledig ten koste gaat van het vervoer over de weg (vergelijkbaar met oppervlakte B uit afbeelding 4.2). Het vervoer per vrachtschip is circa EUR 0,08/tonkilometer goedkoper dan het vervoer over de weg in grote vrachtwagens. Dit levert een baat op van ruim EUR 91.000,-- per jaar. Als gevolg van het toepassen van de rule-of-half wordt hiervan 50 % meegenomen in de MKBA. De baat komt daarmee uit op EUR 45.000,-- per jaar. Net- to contant is dit een bedrag van circa EUR 472.000,-- (netto contante waarde, discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

4.2.3. Vermindering wachttijd beroepsvaart door groter getijdenvenster

In de Lorentzsluis mogen schepen schutten met een maximale diepgang van 3,50 ten opzichte van het NAP. Deze situatie doet zich gedurende 50 % van het etmaal voor. Dat betekent dat geladen schepen maximaal 6 uren moeten wachten tot het water weer hoog ge- noeg is. Als zich in die periode meer schepen bij de sluis melden loopt deze wachttijd op. Door deze situatie ontstaan regelmatig conflicten met het Vaartijdenbesluit.

Door het verdiepen van de sluisdrempel aan de Waddenzeekant wordt het tijvenster vergroot waardoor schepen niet meer hoeven te wachten. Op basis van een MKBA voor de drempelverwijdering Boontjes is een inschatting gemaakt van dit effect. De netto contante waarde van het verdiepen van de sluisdrempel bij Kornwerderzand bedraagt ruim EUR 2 miljoen. Dit is een ruwe schatting. Indien deze baat nodig is voor de keuze een van de varianten uit te voeren dient deze beter te worden bepaald.

4.2.4. Vermindering wachttijd voor bruggen

De passage van de huidige bruggen kost de schepen extra tijd. Naast de tijd die het kost om te schutten moet de beroepsvaart extra afstoppen en wachten tot de brug wordt geopend. Door het ontwerp van brug en voorhavens kan dit niet op volle snelheid plaatsvinden. De extra reistijd zal 10 - 15 minuten zijn. In variant 2A kan het wegverkeer zowel over het Noordelijk als het Zuidelijk sluishoofd worden geleid. Hierdoor is het mogelijk de brug op tijd te openen zodanig dat de schepen die uit de sluis komen in één keer kunnen doorvaren. Dit betekent tijdwinst. In variant 2B is een naviduct in het tracé opgenomen. Dit bete-

1 alleen de havens aan de Noordzee die ten oosten van Nederland liggen. Voor de overige havens geldt dat de kortste route via Amsterdam loopt en zij dus geen gebruik van de sluis bij Kornwerderzand gaan maken.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 33

kent dat er geen brug meer is waarop de scheepvaart zou moeten wachten. Ook in deze variant is sprake van tijdswinst.

Daarnaast worden bij dichte mist (zicht < 200 m) de bruggen niet bediend voor de scheepvaart. Dit betekent dat schepen de brug niet kunnen passeren en moeten wachten totdat het zicht verbetert. Deze situatie doet zich zo’n 300 uur per jaar voor.

De baat die ontstaat door het verminderen van de wachttijd doordat de scheepvaart niet meer hoeft te wachten voor de brug is bijna EUR 280.000,--. Variant 2B heeft daarnaast nog een extra baat van EUR 230.000,-- (netto contante waarde, discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar) omdat in deze variant ook bij dichte mist de scheepvaart direct door kun varen.

4.2.5. Reistijdwinst wegverkeer door verhoging maximum snelheid A7

In de huidige situatie geldt op de A7 ter hoogte van het sluizencomplex een maximum snelheid van 70 km/uur over een lengte van ruim 1½ km In het referentiealternatief blijft dit zo. In de projectvarianten biedt de realisatie van nieuwe bruggen voor de A7 de mogelijkheid de maximum snelheid te verhogen. Voor de zuidbaan betekent dit dat er geen sprake meer is van een snelheidsverlaging en er overal 120 km/u gereden kan worden. Voor de noordbaan geldt voor ongeveer 700 m een snelheid van 100 km/u en op de rest van het traject 120 km/u.

Concreet betekent dit dat het wegverkeer gemiddeld ongeveer 35 seconden minder lang nodig heeft om het sluizencomplex te passeren. Voor een reiziger die zowel heen- als te- rugrijdt over de Afsluitdijk is dit meer dan een minuut dus. Rekening houdend met ongeveer 22.000 tot 26.000 voertuigen per dag op de Afsluitdijk in respectievelijk 2020 en 2040, resulteert dit in een baat van EUR 9 miljoen (netto contante waarde, discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

4.2.6. Recreatie

Recreatieve bestedingen watersport In alle alternatieven is voorzien in een passantenhaven met 20 aanlegplaatsen en ruimte voor de (zeil)chartervaart. Alleen in alternatief 1B wordt deze passantenhaven gerealiseerd buiten het huidige sluizencomplex. Het is een passantenhaven met een bescheiden omvang die naar verwachting niet ten koste gaat van overnachtingen in de nabijgelegen havens van Makkum en Harlingen. Uit de havenvisie Wadden (Waterrecreatieadvies en Oranjewoud, 2010) is bekend dat er in dit gedeelte van de Waddenzee een tekort is van circa 150 passantenplaatsen. Hiervan zouden ongeveer 50 passantenplaatsen op Ter- schelling en circa 100 in Harlingen gerealiseerd moeten worden. Er is dus geen ruimte voor een extra passantenhaven aan de Waddenzeekant, wel kan het oude sluizencomplex in variant 1A, 2A en 2B dienen als vluchthaven, dan wel aanlegplaats. De geprojecteerde passantenhaven ligt daarom aan de zuidzijde in het IJsselmeer. Bij een tekort aan passantenplaatsen wordt er langer gevaren (naar de volgende haven) of wordt er overnacht buiten de havens (droogvallen of gedoogplekken zoals Kornwerderzand in de huidige situatie). Door de aanleg van een passantenhaven bij Kornwerderzand zullen watersporters meer bestedingen gaan doen, bijvoorbeeld aan havengeld en het gebruik van voorzieningen zoals de horecagelegenheid. De extra bestedingen aan havengeld zijn bepaald op circa EUR 9.500,-- per jaar. Dit komt overeen met ruim EUR 155.000,-- netto contante waarden (discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

34 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

Recreatieve bestedingen museumbezoek Conform het beleidsvoornemen van de provincies en gemeenten in het kader van project DNA (De Nieuwe Afsluitdijk) wordt er reeds geïnvesteerd in de toegankelijkheid van het museum. Uit het gesprek met de museumdirecteur bleek dat dit zou leiden tot 8.000 tot 10.000 extra bezoekers. Het ontsluiten van extra Kazematten zou leiden tot 5.000 extra bezoekers, met name jongeren. De museumdirecteur gaf aan dat er kansen zouden ontstaan op het moment dat het sluizencomplex niet meer in gebruik zou zijn (zoals in variant 2A en 2B), echter, dit was nog lastig kwantitatief te onderbouwen.

In variant 2A en 2B is het voor bezoekers van het museum mogelijk een rondje te maken over het eiland, via bijvoorbeeld een loopbrug over de huidige schutsluizen. Daarmee wordt ook de kazemat bij het huidige schutsluiscomplex bereikbaar. In variant 1A en 1B is het niet mogelijk een rondje te maken omdat de (nieuwe) schutsluis/schutsluizen nog in wer- king zijn. De verwachting is dat het aantal bezoeken aan het museum in variant 2A en 2B met circa 3.000 bezoeken per jaar toeneemt. Dit leidt tot extra bestedingen aan toegangs- kaartjes. Het effect is bepaald op circa EUR 900,-- per jaar. Dit komt overeen met EUR 15.000,-- netto contante waarden (discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

Betrouwbaarheid recreatievaart Minder wachttijd betekent ook een kleinere spreiding in de wachttijd, dus een betrouwbaar- dere vaartijd. Dienst Verkeer en Scheepvaart van Rijkswaterstaat geeft kengetallen voor het berekenen van de betrouwbaarheid van sluizen ten behoeve van de binnenvaart. Voor de waardering van dit effect is gebruik gemaakt van een opslag op de wachttijdvoordelen. Het gaat hier om een opslag op de reistijdwinst door vermindering van de wachttijden van 15 % (bron: website SEE, bereikbaarheidseffecten).

In het geval van vergroting van de Lorentzsluis is geconstateerd dat voor de beroepsvaart geen reistijdwinst wordt verwacht en daarmee is er ook geen baat van een toename van de betrouwbaarheid. Er is wel een reistijdwinst geconstateerd voor de recreatievaart bij vergroting van de sluizen bij Kornwerderzand en daarmee is er ook een baat van verhoogde betrouwbaarheid voor de recreatievaart ter grootte van 15 % van de reistijdwinst: EUR 0,9 miljoen (netto contante waarde, discontovoet 5,5 % over een periode van 100 jaar).

4.2.7. Extra inkomsten havengelden

Als de sluis bij Kornwerderzand vergroot wordt, kunnen grotere (kust) zeevaartschepen ook de IJsselmeerhavens bereiken. Vooral voor de havens die een containerterminal hebben kan dit van belang zijn. Er is een trend dat er steeds meer goederen per container vervoerd worden. Deze varen nu via Amsterdam maar kunnen dan ook via de IJsselmeerhavens en Kornwerderzand. Dit biedt voor de IJsselmeerhavens kansen om meer schepen te trekken waardoor ook de havengelden toenemen. Omdat geen gegevens beschikbaar zijn hoe groot deze verschuiving gaat worden, is deze regionale baat kwalitatief opgenomen als PM post.

4.2.8. Hinder tijdens de bouw

De aanleg van de nieuwe sluis bij Kornwerderzand kan overlast betekenen voor het wegverkeer en de scheepvaart. Echter bij de aanleg wordt rekening gehouden met het zoveel mogelijk voorkomen van hinder. Zo zal bijvoorbeeld de A7 niet in zijn geheel dichtgaan. De A7 is niet dusdanig druk dat er filevorming optreedt en de verwachting is dat met goede maatregelen ook tijdens de bouw geen filevorming zal optreden. Dit geldt ook voor de scheepvaart.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 35

4.2.9. Indirecte effecten

Naast directe effecten kan een grotere sluis bij Kornwerderzand ook indirecte effecten ge- neren. Dit zijn effecten die optreden omdat de direct betrokkenen hun baten doorgeven aan anderen, bijvoorbeeld door verlaging van de prijzen of een hogere consumptie. Mogelijke indirecte effecten die optreden als de Lorentzsluis bij Kornwerderzand wordt vergroot, zijn: - werkgelegenheidseffecten: ⋅ door een toename in activiteiten op onder andere de werven, containerterminals en andere vervoerders van vracht over het water, neemt de werkgelegenheid toe. De- ze creatie van werkgelegenheid leidt tot werkloosheidsvermindering mits er sprake is van een overschot aan werklozen met opleidingsachtergronden die nodig zijn voor deze nieuwe banen. Minder werklozen betekent een besparing op uitkerings- kosten; - effecten op de grondprijzen: ⋅ als de havens en bedrijven in het IJsselmeergebied een groei doormaken ten gevolge van de vergroting van de Lorentzsluizen bij Kornwerderzand, kan er vraag naar extra haventerrein komen om deze groei te accommoderen. Extra vraag zal resulteren in hogere grondprijzen; - schaalvoordelen havendienstverlening: ⋅ door de groei van de activiteiten kunnen ook in de havendienstverlening schaalvoordelen optreden. Dit zou kunnen gelden voor bijvoorbeeld het loodswezen, maar eventueel ook voor andere maritieme activiteiten (sleepdiensten, stuwadoors), in het bijzonder wanneer er sprake is van overcapaciteit.

Decisio noemt in haar rapport geen baten voor eventuele indirecte effecten. De vraag hoe groot deze indirecte effecten zijn is een lastige om te beantwoorden. Het kwantitatief bepalen van indirecte effecten van een project is lastig en vaak tijdrovend. Uit een analyse van 11 KBA’s waarin de indirecte effecten daadwerkelijk berekend zijn (Decisio, 2011 1), blijkt dat de grootte van de indirecte effecten zeer uiteen loopt. De bandbreedte als percentage van de directe effecten loopt uiteen van 3 % tot 87 %. De meeste studies laten echter een bandbreedte zien tussen de 0 en 30 % van de directe effecten. De conclusie is dan ook dat er een behoorlijke consensus bestaat dat de omvang van de additionele indirecte effecten in de regel tussen de 0 % en 30 % ligt.

In principe zou het mogelijk zijn een deel van deze indirecte effecten te berekenen en te concretiseren (bijvoorbeeld over de verminderde kosten voor werkloosheid). Echter, er is onvoldoende informatie beschikbaar om deze berekeningen uit te voeren. Daarom is besloten een opslag op de directe effecten te nemen om een schatting van de indirecte effecten te krijgen (dit is overigens vrij gebruikelijk in MKBA’s in Nederland). De opslag die wij hier hanteren is 15 % op de directe effecten, waarbij 15 % is gekozen als gemiddelde van de totale range van 0 % - 30 %. De opslag van 15 % wordt genomen over de totale directe baten, dat wil zeggen de berekende directe effecten uit de Decisio studie aangevuld met de ontbrekende directe effecten zoals in deze studie worden bepaald.

1 Decisio (2011). Indirecte effecten Een verkenning naar indirecte effecten in Maatschappelijke Kosten- baten- analyses. In opdracht van RWS-DVS

36 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

4.2.10. Cultuurhistorie

Mensen hechten waarde aan cultuurhistorie. Zoveel, dat zij bereid zijn ervoor te betalen voor een bezoek (belevingswaarde) of om de cultuurhistorische elementen voor het nage- slacht te bewaren (verervingswaarde). Dat cultuurhistorie voor veel mensen belangrijk is blijkt ook uit de grote aantallen bezoekers aan bijvoorbeeld monumenten, archeologische overblijfselen en nationale landschappen. Cultuurhistorische kwaliteit wordt dan ook vaak beschreven door drie kwaliteiten; archeologie, landschap en historische bouwkunde. Soms worden deze drie kwaliteiten uitgebreid met een vierde onderdeel, namelijk het sociaal- cultureel erfgoed, dat gaat over menselijke interacties in de vorm van economie, gebruiken en tradities, zoals bijvoorbeeld organisatiestructuren (bijvoorbeeld gilden), handelsroutes, festiviteiten, klederdrachten en religieuze bijeenkomsten1.

De Afsluitdijk heeft een grote cultuurhistorische waarde en een sterke belevingswaarde: in de geschiedenis van Nederland en in de identiteit van het Zuiderzeegebied speelt de dijk namelijk een belangrijke rol. De Afsluitdijk zelf is geen rijksmonument, maar op en langs de dijk liggen wel rijksmonumenten. Aan de Friese kant vormen de kazematten, open opstel- lingen en tankversperringen bij Kornwerderzand tezamen met de nederzetting Kornwerder- zand en het sluizencomplex een beschermd dorpsgezicht 2.

In het referentie alternatief worden de huidige schutsluizen in hun huidige vorm behouden. In projectalternatief 1A en 1B worden op de huidige locatie Kornwerderzand een grotere sluis dan wel doorgang gerealiseerd. Dit betekent dat de huidige schutsluizen fysiek aangepast worden waarmee de cultuurhistorische waarde aangetast wordt. Dit probleem kan zich ook al voordien bij de binnenkort voorziene renovatie en waterveilig maken van de Afsluitdijk. De sluizen zijn dan immers niet meer in hun originele vorm te bekijken (kwalitatieve score ‘-‘). In het referentiealternatief 2A en 2B komt een nieuw sluizencomplex in de knik van de Afsluitdijk. De huidige schutsluizen worden buiten gebruik gesteld, maar blijven in hun originele staat behouden. Hiermee wordt de cultuurhistorische waarde van het sluizencomplex voor de toekomst behouden (kwalitatieve score ‘0‘, gelijk aan referentiealternatief).

4.3. Berekende kosten

4.3.1. Investeringskosten

De kosten van de varianten liggen grofweg tussen EUR 80 miljoen en EUR 220 miljoen (exclusief omzetbelasting), zie tabel 4.3. De varianten ten westen van de huidige locatie Kornwerderzand zijn substantieel duurder dan de varianten waarbij op de locatie KWZ maatregelen worden getroffen. In de tabel zijn tevens de kosten inclusief omzetbelasting opgenomen. Conform de richtlijnen (zie * onder tabel) zijn de kosten exclusief omzetbelasting opgehoogd met 16,5 %.

In de tabel zijn niet de kosten van de nieuwe buitendijkse haven in Urk opgenomen. De buitendijkse haven wordt al dan niet gerealiseerd ongeacht of de sluis bij Kornwerderzand wordt vergroot Daarom beschouwen we de buitendijkse haven in Urk als autonome ontwikkeling).

1 Witteveen+Bos/Ruijgrok, E.C.M. (2011) MKBA-kengetallen voor omgevingskwaliteiten: aanvulling en actua- lisering. In opdracht van Rijkswaterstaat, DVS/SEE; 2 Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (2007). Brochure Cultuurhistorie nummer 9; De Af- sluitdijk. Verkregen via http://www.cultureelerfgoed.nl/sites/default/files/u4/racm_CH_afsluitdijk.pdf.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 37

De netto contante waarde van de kosten inclusief omzetbelasting (zie laatste regel van de tabel) wordt gebruikt in de vergelijking van kosten en baten in voorliggende studie. Bij het bepalen van de netto contante waarde is rekening gehouden met een bouwperiode van 5 jaar vanaf het jaar 2021 tot en met het jaar 2025.

Tabel 4.3. Investeringskosten (in miljoen EUR) in sluis, vaarwegen en A7 van projectalternatieven/varianten (laatste regel in tabel is hetgeen gebruikt wordt in voorliggende rapportage: investeringskosten inclusief omzetbelasting, netto contante waarde in miljoen EUR) alternatief 0: alternatief 1: huidige alternatief 2: locatie knik referentiesi- locatie tuatie

1A. nieuwe 1B. dubbele 2A. nieuwe 2B. nieuw na- schut- en keersluis, lo- schutsluis, viduct, locatie keersluis, locatie KWZ locatie knik knik catie KWZ

basisonderdelen 11,2 11,2 11,2 11,2 passantenhaven 0,2 2,8 0,2 0,2 beweegbare brug huidige lo- 20,3 20,3 catie schutsluis op de oude locatie 47,6 keersluis met 2 doorvaart- 20,2 openingen keersluis met 1 doorvaart- 13,8 13,8 opening kleine keersluis 17,2 schutsluis op nieuwe locatie 48,1 48,1 nieuwe locatie met bruggen 65,9 nieuwe locatie met naviduct 108,6 voorhavens en havendam- 33,4 33,4 men bij nieuwe locatie baggerwerk vaargeul en 14,6 14,6 17,2 17,2 voorhavens

totale investeringskosten ex- 20,2 107,7 79,9 176,0 218,7 clusief omzetbelasting

totale investeringskosten in- 23,5 125,5 93,1 205,0 254,8 clusief omzetbelasting

Investeringskosten inclusief 74,9 51,1 133,2 169,7 omzetbelasting *, netto contante waarde * Volgens de richtlijnen van het Kernteam OEI met titel ‘’ Praktische werkinstructie ten behoeve van het werken met consistente prijzen bij MKBA’s’ moet voor omzetbelasting een opslag van 16,5 % worden gebruikt.

38 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

4.3.2. Kosten beheer en onderhoud

Voor de bepaling van de kosten voor beheer en onderhoud is een Life Cycle Cost berekening gemaakt, zie tabel 4.3. Per object van de projectvarianten zijn de onderhoudskosten voor een periode van 100 jaar in beeld gebracht. Hierbij is rekening gehouden met regulier onderhoud, groot onderhoud/renovatie, maar ook bijvoorbeeld instandhoudingkosten voor het huidige sluizencomplex (het is immers een monument) in variant 1A, 2A en 2B (on- danks dat de sluizen dan niet meer in gebruik zijn).

De tabel laat zien dat in alle varianten sprake is besparing op beheer- en onderhoudskosten, echter in varianten 1A en 1B zijn de besparingen relatief groter dan in 2A en 2B. Dit is logisch gezien het feit dat er in het referentiealternatief op korte termijn groot onderhoud nodig is aan de grote schutsluis, de kleine schutsluis en de noordelijke brug van de A7 (en beperkt ook de zuidelijke brug van de A7). Daarnaast moeten beide sluizen en de zuidelijke brug van de A7 gerenoveerd worden rond het jaar 2040. In de projectvarianten zijn deze kosten niet of in mindere mate aan de orde omdat hier sprake is van nieuwe objecten.

Tabel 4.4. Kosten beheer en onderhoud sluis, vaarwegen en A7 van projectalternatieven/varianten (kosten beheer en onderhoud inclusief omzetbelasting *, netto contante waarde, miljoen EUR) alternatief 0: alternatief 1: huidige alternatief 2: locatie knik referentiesi- locatie tuatie

1A. nieuwe 1B. dubbele 2A. nieuwe 2B. nieuw schut- en keersluis, schutsluis, naviduct, lo- keersluis, locatie KWZ locatie knik catie knik locatie KWZ

totale beheer- en onderhoudskosten 12,6 8,4 6,9 12,4 12,5

extra beheer- en ten opzichte van het -4,2 -5,7 -0,2 -0,1 referentiealternatief * volgens de richtlijnen van het Kernteam OEI met titel ‘’ Praktische werkinstructie ten behoeve van het werken met consistente prijzen bij MKBA’s’ moet voor BTW een opslag van 16,5 % worden gebruikt.

4.4. Overzicht baten en kosten van maatregelen sluis, vaarwegen en A7

In tabel 4.5 is een overzicht gegeven van alle baten en kosten met betrekking tot de maatregelen van de sluizen, vaarwegen en A7.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 39

Tabel 4.5. Overzicht kosten en baten van maatregelen sluis, vaarwegen en A7, (netto contante waarden Miljoen EUR, discontovoet 5,5 % over 100 jaar) alternatief 1: locatie KWZ alternatief 2: locatie knik 1A. nieuwe 1B. dubbele 2A. nieuwe 2B. nieuw navi- schut- en keer- keersluis, lo- schutsluis, duct, locatie sluis, locatie catie KWZ locatie knik knik KWZ baten wegverkeer reistijdwinst wegverkeer door naviduct* 0 0 0 14,62 reistijd t.g.v. maximum snelheid A7 9,09 9,09 9,09 9,09 indirecte effecten wegverkeer 1,36 1,36 1,36 3,56 scheepswerven 114,22 114,22 114,22 114,22 recreatie recreatieve bestedingen 0,16 0,16 0,17 0,17 reistijdwinst recreatievaart door naviduct* 0 0 0 2,95 wachttijdreductie recreatievaart door grotere sluis* 5,67 5,67 5,67 5,67 toename betrouwbaarheid reis 0,85 0,85 0,85 1,29 beroepsvaart wachttijdreductie beroepsvaart door grotere sluis** nihil nihil nihil nihil vermindering wachttijd voor brug 0 0 0,35 0,35 vermindering wachttijd voor brug bij dichte mist 0 0 0 0,23 wachttijdreductie door groter tijvenster 2,38 2,38 2,38 2,38 lagere transportkosten bestaand goederentransport (schaalvoordelen)* nihil nihil nihil nihil lagere transportkosten nieuw goederentransport (modal shift) 0,47 0,47 0,47 0,47 reistijdwinst voor grote schepen door kortere route ** + PM + PM + PM + PM minder uitstoot emissies door kortere route** + PM + PM + PM + PM vermeden brandstofgebruik door kortere route** + PM + PM + PM + PM extra inkomsten havengelden + PM + PM + PM + PM indirecte effecten beroepsvaart 0,07 0,07 0,07 0,07 cultuurhistorie - - 0 0 ruimtelijke kwaliteit** 0 0 0 0/- aanpasbaarheid** PM PM PM - veiligheid** PM PM PM PM hinder tijdens bouw 0 0 0 0 TOTAAL BATEN 134,27 134,27 134,75 155,29

kosten investeringskosten sluis, vaarwegen, passantenhaven en A7 74,86 51,08 133,22 169,73 kosten beheer, onderhoud en vervanging -4,20 -5,70 -0,20 -0,10 TOTAAL KOSTEN 70,66 45,38 133,02 169,63

SALDO 63,61 88,89 1,73 -14,34

40 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

alternatief 1: locatie KWZ alternatief 2: locatie knik BATEN-KOSTEN-RATIO 1,9 3,0 1,0 0,9 toelichting bij tabel: * overgenomen uit Decisio-rapport, waarbij het prijspeil is opgehoogd naar het jaar 2013 (mei); ** overgenomen uit Decisio-rapport (kwalitatieve beoordeling).

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 41

42 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

5. CONCLUSIES

5.1. Algemeen beeld

De berekeningen in voorliggende rapportage laten zien dat de baten van de projectvarianten 1A en 1B ruim hoger zijn dan de kosten (zie tabel 5.1). Variant 2A heeft een baten- kostenratio van 1. Dat betekent dat de kosten en baten ongeveer even hoog zijn. Vari- ant 2 B heeft meer kosten dan baten. Het ratio van deze variant is lager dan 1 wat betekent dat deze variant geen maatschappelijk verantwoorde keuze is.

Tabel 5.1. Overzicht kosten en baten (NCW in miljoen EUR, discontovoet 5,5 % over 100 jaar) alternatief 1: locatie KWZ alternatief 2: locatie knik

1A. nieuwe 1B. dubbele 2A. nieuwe 2B. nieuw schut- en keersluis, lo- schutsluis, naviduct, lo- keersluis, locatie KWZ locatie knik catie knik catie KWZ baten recreatie 6,68 6,68 6,69 10,08 baten wegverkeer 10,45 10,45 10,45 27,27 baten scheepswerven 114,22 114,22 114,22 114,22 baten beroepsvaart 2,92 2,92 3,24 3,51 TOTAAL BATEN 134,27 134,27 134,60 155,08

investeringskosten sluis, vaarwegen, passantenhaven en A7 74,86 51,08 133,22 169,73 kosten beheer, onderhoud en vervanging -4,20 -5,70 -0,20 -0,10 TOTAAL KOSTEN 70,66 45,38 133,02 169,63

Netto contante waarde 63,61 88,89 1,59 -14,56 BATEN-KOSTEN-RATIO 1,9 3,0 1,0 0,9

De maatregelen aan de sluis, de vaarwegen, de passantenhaven en de A7 resulteren voor variant 1 in baten die 90 % (ratio 1,9) tot 300 % (ratio 3,0) hoger liggen dan de kosten. Dit resultaat is fors en wordt vrijwel volledig gedragen door de forse baten die voortkomen uit de toegevoegde waarde van de groei van de omzet van de scheepswerven ten gevolge van een bredere en diepere sluis (waarbij overigens wel gebruik is gemaakt van de meest conservatieve aannames omtrent omzetgroei).

Variant 2 (locatie sluis in knik) brengt hogere kosten met zich mee dan variant 1. Voor variant 2A geldt dat de kosten ongeveer even hoog zijn als de baten. De variant met het naviduct (2B) is verreweg de duurste variant en dit zorgt ervoor dat deze variant een negatief saldo heeft.

Zonder de baat voor de scheepswerven liggen de kosten een stuk hoger dan de baten in alle projectvarianten (ratio variërend tussen de 0,2 en 0,5).

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 43

5.2. Verdieping en robuustheid resultaten

In navolgende paragrafen wordt een nadere verdieping/analyse gegeven van de grootste baat in voorliggende rapportage: de toegevoegde waarde van de verwachte omzetgroei in de nieuwbouw, refit, service en reparatie van schepen. Tevens wordt nader ingegaan op de verdeling van baten binnen de regio, maar ook binnen Nederland. Voor een goede interpre- tatie van de resultaten is het namelijk belangrijk te weten in hoeverre de gepresenteerde baten in de regio ten koste gaan van baten in een andere regio of gewoon van toepassing zijn voor Nederland als geheel. Het hoofdstuk eindigt met een gevoeligheidsanalyse waarin de onder- en de bovengrenzen van de resultaten worden opgezocht. Deze nadere verdieping en gevoeligheidsanalyse geeft een indruk van de robuustheid van de uitkomsten van voorliggende studie.

5.2.1. Toegevoegde waarde omzetgroei scheepswerven

Relatie met buitendijkse haven Urk Er zijn plannen om een buitendijkse haven in Urk aan te leggen, die grotendeels wordt ge- financierd door de bedrijven die zullen gaan verhuizen richting die haven. De besluitvorming rondom deze haven staat los van de besluitvorming rondom Kornwerderzand.

Een aantal van de bedrijven die naar de buitendijkse haven willen gaan zijn ook onderdeel geweest van de inventarisatie die is gehouden om te bepalen hoeveel omzetgroei verwacht mag worden als er een bredere en diepere sluis wordt gerealiseerd bij Kornwerderzand. De geschatte omzetgroei is dus een schatting waarbij door de geïnterviewde partijen rekening is gehouden met de verhuizing naar de buitendijkse haven. Dit is relevant omdat deze verhuizing juist ook mogelijkheden biedt de omzet te laten groeien, terwijl dat in de huidige situatie niet of in mindere mate zou kunnen (vanwege beperkte capaciteit en bereikbaarheid). Met andere woorden: de nu geschatte omzetgroei zal voor deze bedrijven lager zijn als niet wordt verhuisd naar de nieuwe buitendijkse haven in Urk.

Conservatieve inschatting omzetgroei In de inventarisatie is de bedrijven gevraagd een minimale en maximale omzetgroei te schatten als er sprake zou zijn van een bredere en diepere sluis bij Kornwerderzand. In voorliggende rapportage is gebruik gemaakt van de minimale geschatte omzetgroei. Te- vens is niet met alle bedrijven in de sector in de regio gesproken en geeft de inventarisatie dus maar een deel van de minimaal verwachte omzetgroei weer. Concreet betekent dit dat de berekende baat voor de scheepswerven in potentie eerder groter zal zijn dan kleiner.

5.2.2. Lokale versus regionale versus nationale baten

Regio’s concurreren in zekere zin met elkaar. Een baat in regio X kan dus in theorie ten koste gaan van een baat in regio Y. In navolgende paragraaf wordt bekeken in hoeverre dit aan de orde is. We richten ons daarbij op de baten waar in deze context de meeste discus- sie over is.

Toegevoegde waarde omzetgroei scheepswerven Uit de gesprekken met de scheepswerven bleek heel duidelijk dat de scheepsbouwmarkt een sterk internationale markt is. Dit geldt met name voor de nieuwbouw, service, refit en reparatie van jachten en de nieuwbouw van overige schepen. Dit geldt in minder mate voor kleinere opdrachten omdat de brandstofkosten dan een relatief groot deel van de totale kosten gaat vormen.

44 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

De verwachting is dat maximaal 25 % van de verwachte omzetstijging ten koste van een andere regio binnen Nederland. De overige 75 % van de verwachte omzetgroei gaat ten koste van internationale bedrijven. Dit betekent dat er sprake is van een ‘nationale’ baat voor de scheepswerven van minimaal EUR 142 miljoen (75 % van EUR 190 miljoen).

Lagere transportkosten goederenvervoer/concurrentiepositie Harlingen Een bredere en diepere sluis maakt het mogelijk om met een relatief goedkoper schip een haven in het IJsselmeer te bereiken. Voor de bedrijven op deze havens betekent dit een verlaging van de kosten en in potentie mogelijkheden om de omzet te laten groeien doordat een grotere klantenkring bereikt kan worden. Daarnaast worden de haven in het IJsselmeergebied aantrekkelijker voor de vestiging van nieuwe bedrijven.

In theorie zou dit kunnen resulteren in een verschuiving van bedrijven van bijvoorbeeld de haven van Harlingen (waar nu al grotere schepen kunnen komen) naar de havens in het IJsselmeergebied. Aan de andere kant zijn er mogelijk bundelingvoordelen mogelijk voor de haven van Harlingen, waarmee deze haven meeprofiteert van de toename van handel in de regio als geheel 1.

5.2.3. Geraamde kosten maatregelen sluis, vaarwegen en A7

De praktijk leert dat kosten regelmatig hoger uitvallen dan geraamd. Daar staat tegenover dat er in de huidige crisis ook vaak sprake is van aanbestedingsvoordelen, waardoor kosten juist lager uitvallen. Van laatstgenoemde is het echter onduidelijk in hoeverre daar ook nog sprake van zal zijn op het moment dat de werkzaamheden daadwerkelijk worden aan- besteed. Het is in deze context interessant om te kijken hoe de resultaten uitpakken als we uitgaan van 25 % hogere investeringskosten.

5.2.4. Gevoeligheidsanalyse

Om na te gaan hoe robuust de gepresenteerde uitkomsten zijn, is een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. Hierbij is gekozen voor een tweeledige insteek. Ten eerste is gekeken naar variabelen die mee of tegen zouden kunnen zitten. Hieruit volgt een beeld van hoe de resultaten uitpakken als de resultaten van het project positiever danwel negatiever uitpakken dan in deze MKBA zijn ingeschat. Hiermee wordt de onder- en bovengrens van de resultaten verkend. - om de ondergrens te bepalen is ervan uitgegaan dat: - de buitenhaven in Urk niet gerealiseerd wordt en daarmee de extra omzetgroei van de werven in Urk uitblijft; - de investeringskosten 25 % hoger uitvallen; - de baat van reistijdwinst voor het wegverkeer niet toe te schrijven is aan de regio en daarmee vervalt.

De bovengrens wordt bepaald door gebruik te maken van de inschatting van de maximaal haalbare omzetgroei zoals door de werven zelf is opgegeven. Dit resulteert in een omzetgroei van gemiddeld 46 %, een toegevoegde waarde per jaar van bijna EUR 70 miljoen.

1 verwachting op basis van de gesprekken met diverse scheepswerven is dan ook dat dit positieve effect voldoende opweegt tegen het wellicht mogelijke verschuivingeffect, ook voor een haven als Harlingen. Let op: dit is het resultaat van de interviews met een aantal bedrijven.

Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand 45

Ten tweede is onderzocht wat er met de resultaten gebeurt als de risico-opslag verandert. Hiervoor is een discontovoet van respectievelijk 2,5 % en 7,5 % gehanteerd.

De resultaten van de gevoeligheidsanalyse staan in onderstaande tabellen 5.2 tot en met 5.5.

Tabel 5.2. Ondergrens van de kosten-baten resultaten voor maatregelen aan sluis, vaarwegen en A7 (netto contante waarden miljoen EUR, discontovoet 5,5 % over 100 jaar) variant 1A variant 1B variant 2A variant 2B kosten 88 57 166 212 baten 117 117 117 120 saldo 28 60 -50 -92 ratio 1,3 2,1 0,7 0,6

Tabel 5.3. Bovengrens van de kosten-baten resultaten voor maatregelen aan sluis, vaarwegen en A7 (netto contante waarden miljoen EUR, discontovoet 5,5 % over 100 jaar) variant 1A variant 1B variant 2A variant 2B kosten 71 45 133 170 baten 681 681 681 701 saldo 610 635 548 531 ratio 9,6 15,0 5,1 4,1

Tabel 5.4. Kosten baten overzicht van de maatregelen aan sluis, vaarwegen en A7 bij een discontovoet van 2,5 % (netto contante waarden in miljoen EUR over 100 jaar) variant 1A variant 1B variant 2A variant 2B kosten 95 62 177 226 baten 377 377 378 399 saldo 281 314 200 173 ratio 3,9 6,0 2,1 1,8

Tabel 5.5. Kosten baten overzicht van de maatregelen aan sluis, vaarwegen en A7 bij een discontovoet van 7,5 % (netto contante waarden in miljoen EUR over 100 jaar) variant 1A variant 1B variant 2A variant 2B kosten 58 37 110 170 baten 81 81 82 102 saldo 23 45 -29 -68 ratio 1,4 2,2 0,7 0,6

Uit de gevoeligheidsanalyse blijkt dat variant 1A en 1B in alle gevallen een positief saldo laten zien. Dit betekent dat zelfs als de ondergrens van de baten wordt opgezocht of als voor een hogere risico-opslag wordt gekozen (discontovoet 7,5 %), alternatief 1 een maatschappelijk verantwoorde investering is. Alternatieven 2A en 2B hebben alleen een positief saldo bij een optimistisch scenario of als er geen extra risico-opslag wordt gehanteerd (discontovoet van 2,5 %).

46 Witteveen+Bos, MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013, Vervolgrapport kosten en baten van een grotere sluis in Kornwerderzand

BIJLAGE I METHODIEK, BEREKENING EN KENTALLEN

Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

Algemeen

Omgevingsscenario Aansluitend op het rapport van Decisio is uitgegaan van het omgevingsscenario Transat- lantic Market. Dit scenario kan omschreven worden als een zogenaamd middenscenario tussen het optimistische scenario Global Economy en het pessimistische scenario Regio- nale Communities. De uitgangspunten bij dit scenario zijn van toepassing op de baten voor het wegverkeer en de baten voor de scheepvaart.

Voor de baat voor de scheepswerven is geen specifiek scenario van toepassing. Wel is, zoals eerder aangegeven, bij de berekening van deze baat uitgegaan van een conservatieve inschatting van de omzetgroei na vergroting van de sluis.

Tijdshorizon en bouwperiode In de MKBA zijn de effecten gedurende een zogenaamd oneindige periode in beeld gebracht. Om dit te operationaliseren is het gebruikelijk in de berekeningen een zichtperiode van 100 jaar na het jaar van voltooiing van het project te hanteren. Per variant zijn de kosten en baten in de tijd uitgezet. Het basisjaar is 2013 (mei).

Aanname is dat de investeringskosten van de varianten evenredig verdeeld zullen zijn over de bouwjaren 2121 tot en met 2125.

Netto Contante Waarde De kosten en de baten over de hele zichtperiode, de periode 2013 - 2125 (100 jaar na voltooiing werkzaamheden), worden met de Netto Contante Waarde methode teruggerekend naar het basisjaar 2013 (mei). Voor het prijspeil is ook het jaar 2013 gehanteerd.

Discontovoet Als discontovoet wordt uitgegaan van een risicovrije discontovoet van 2,5 % met daarbo- venop een standaard risico-opslag van 3 %. Dit is voorgeschreven door het Ministerie van Financiën. In dit rapport wordt gesproken van een discontovoet van 5,5 %, terwijl het in fei- te dus een risicovrij discontovoet van 2,5 % plus een risico-opslag van 3 % betreft.

Consistente prijzen/omzetbelasting Conform de werkinstructie van het Kernteam OEI (2011) moet in de MKBA gewerkt worden met dezelfde prijseenheid. Dit betekent dat uitgegaan moet worden van de marktprijs, dus inclusief omzetbelasting. Alle berekende kosten en baten in voorliggende MKBA zijn dus inclusief omzetbelasting.

Scheepswerven Er is in de regio gesproken met een zestal scheepswerven in Makkum, Lemmer, Urk, Kampen, Vollenhove en Meppel/Harlingen. Deze werven zijn actief in de nieuwbouw, reparatie en service van/aan schepen voor de binnenvaart, zeevaart maar ook in de luxe jachtbouw. De bedrijfsgegevens die hierbij zijn ingewonnen, zijn vertrouwelijk en daarom niet letterlijk opgenomen in voorliggende rapportage, maar zijn wel gebruikt bij de berekeningen ten behoeve van voorliggende rapportage. Om een betrouwbaar beeld te krijgen is expliciet gevraagd inschattingen te geven van minimale en maximale waarden.

Reistijdbaten wegverkeer door verhoging maximum snelheid Op dit moment is er sprake van een snelheid van 70 km/u op de A7 bij Kornwerderzand. In de projectvarianten is het mogelijk op de zuidbaan 120 km/u te gaan rijden, op de noordbaan 100 km/u ter hoogte van Kornwerderzand. Hierdoor ontstaat een reistijdbaat voor het verkeer op de A7. Hierbij zijn de volgende uitgangspunten/kentallen gebruikt:

Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

- aantal voertuigen/dag 2020: 22.300 (aansluitend op eerdere studie Decisio); - aantal voertuigen/dag 2040: 25.800 (aansluitend op eerdere studie Decisio); - er is geen sprake van reistijdbaten voor vracht, aandeel vracht: 8 %; - gemiddelde reistijdwinst per voertuig: 35 seconden; - gemiddelde reistijdwaardering autoverkeer 2020 (alle motieven samen), prijspeil 2010: 11,51, prijspeil 2013: 11,12; - gemiddelde reistijdwaardering vrachtverkeer 2020, prijspeil 2010: 11,51, prijspeil 2013: 11,12; - groei van de waardering van reistijd: 1,21 % per jaar vanaf het jaar 2020.

Goederenstromen Niet alle soorten goederen zullen gaan shiften van weg naar water. Bijvoorbeeld tijdskritische goederen als voeding. Veel voedingsmiddelen worden gekoeld vervoerd, hierop is scheepvaart nog niet echt ingesteld dus deze zullen veelal niet shiften.

In PRC onderzoek zijn alleen de marktsegmenten Agribulk, Basis-en eindproducten en Containers meegenomen omdat deze verreweg de meeste voertuigkilometers vertegen- woordigen (94,6 % van binnenlandse kilometers). Hiervan bleken de subcategorieën ‘Ba- sis- en eindproducten Voeding’ en ‘Basis- en eindproducten Materieel’ niet prijselastisch te zijn waardoor geen modal shift voor deze categorieën werd verwacht. Voor deze berekening is het modal shift percentage van het PRC onderzoek overgenomen, namelijk 4,5 %, maar dan voor alle marktsegmenten die naar de havens aan de Noord- en Oostzeekust gaan met uitzondering van Voeding en Materieel.

Door de vergroting van de sluis bij Kornwerderzand kunnen er coasters/kustvaartschepen gebruik van de sluis gaan maken. Deze hebben met name afzetmarkt aan de havens in de Noordzee 1 en Oostzee. In de database ETISplus is alle vracht vanuit COROP gebieden Noord West Friesland, Noord West Drenthe, Noord Overijssel en Flevoland (komt zo goed mogelijk overeen met de havens in Meppel, Urk, Lemmer, Kampen en Zwolle) naar de COROP gebieden waarin de Noord- en Oostzeehavens liggen in kaart gebracht.

In totaal gaat het om de volgende tonnages en tonkilometers:

Tabel I.1. Aantal tonnen en tonkilometer vracht van COROP-gebieden Noord West Friesland, Noord West Drenthe, Noord Overijssel en Flevoland naar Noord- en Oostzeehavens tonnage tonkilometer Agribulk 22.181 9.918.063 zand, grind en bouwmaterialen 191 85.625 ertsen 2.272 838.766 kolen 70 26.456 overige droge bulk 2.913 1.048.870 aardolieproducten 3.054 1.174.871 chemische producten 4.880 1.858.442 metalen 3.057 1.197.503 basis en eindproducten: overig 19.996 8.602.908 totaal 58.614 24.751.505

Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

Containers zijn niet opgenomen in de ETISplus database. Gegevens over hoeveel ton goederen er met containers van de COROP gebieden Noord West Friesland, Noord West Drenthe, Noord Overijssel en Flevoland naar de Noordzee en Oostzeehavens over de weg gaan zijn niet voorhanden. In het PRC onderzoek staat vermeld dat 2,4 % van alle voertuigkilometers in het wegvervoer door containers gemaakt worden. Tevens heeft een expert binnen Witteveen + Bos aangeven dat het aandeel containers dat via de weg gaat tussen de 0 en 10 % zal liggen. De 2,4 % ligt binnen deze range en wordt als schatting gebruikt van het aantal tonkilometers dat via containers vervoerd wordt. Dit betekent dat er circa 0,6 miljoen tonkilometers vracht met containers over de weg vervoerd wordt. Van deze tonkilometers gaat na vergroting van de sluis bij Kornwerderzand 4,5 % naar het vervoer over water. Dit komt neer op ruim 1,1 miljoen tonkilometer die van de weg naar vervoer over het water shift. De kosten per tonkilometer vrachtvervoer over de weg zijn gemiddeld 0,06 EUR/tonkilometer. Deze zijn berekend aan de hand van onderstaande tabel. Hierbij is uitgegaan dat lange afstand vrachtvervoer voornamelijk zal plaatsvinden op de meest voordelige manier namelijk in zo groot mogelijke vrachtwagens.

Gemiddeld kost vrachtvervoer over de weg 0,10 EUR/tonkilometer. Vrachtvervoer met een kustzeevaartschip is gemiddeld goedkoper 1, circa 0,02 EUR/tonkm (bron: Delhaye, E., Breemersch, T., Van Herle, K., Kehoe, J., Liddane M., & Riordan K. (2010) The COMPetitiveness of EuropeAn Short-sea freight Shipping).

Het verschil in prijs per tonkilometer tussen vrachtvervoer over de weg en het water is ver- menigvuldigd met het totaal aantal tonkilometers vracht die van wegvervoer naar kustzeevaart overgaan. Hierop is de rule of half toegepast. Dit betekent een jaarlijkse baat van circa EUR 45.000,--/jaar.

Recreatie Voor de berekening van de recreatiebaten zijn een aantal aannames gedaan. Hieronder worden ze per type opgesomd.

Watersport, aannames - 20 passantenplaatsen; - prijskaartje havengeld is 10 EUR/overnachting; - gemiddelde bezettingsgraad is 80 % (van havens gemiddeld 90 %, bijstelling naar be- neden omdat van deze 90 % een groot deel vaste ligplaatshouders zijn); - duur van het vaarseizoen is 200 dagen/jaar; - toegevoegde waarde is 29,8 % van de omzet (bron: Rabobank); - doordat er in de regio sprake is van werkeloosheid in de horecasector wordt de gehele toegevoegde waarde (winst plus arbeidsloon) opgevoerd als baat. Onder genoemde omstandigheden van werkloosheid zal de extra werkgelegenheid namelijk leiden tot besparing op de uitkeringen en grotere bestedingsruimte voor de nieuwe werknemers.

Museumbezoek, aannames - het huidig aantal bezoekers is 13.000 tot 14.000. Verwachte toename is circa 3.000; - een toegangskaartje is EUR 4,-- voor een volwassene, EUR 3,-- voor een oudere en EUR 2,-- voor een kind. Aanname is gemiddeld EUR 3,-- voor een bezoek; - de toegevoegde waarde is circa 10 % (winst, arbeid wordt geleverd door vrijwilligers).

1 de kosten zijn sterk afhankelijk van de grootte van het schip.

Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

Vermindering wachttijd voor de brug De schepen die bij Kornwerderzand van Noord naar Zuid door de sluis gaan, moeten na het schutten nog wachten voor de brug. Er wordt geschat dat dit gemiddeld 10 minuten per schip duurt. De intensiteit bij Kornwerderzand (bron: NIS van RWS) schommelt tussen de 3.000 en 4.000 schepen (zeevaart en binnenvaart samen). Gemiddeld genomen dus jaarlijks circa 3500 waarvan geschat de helft van noord naar zuid. Tezamen 291 uur/jaar wachttijd. De kosten voor een uur wachten zijn gebaseerd op het rapport ‘Actualisatie economische baten drempelverwijdering Boontjes’(Witteveen + Bos, 2011). Aangenomen dat de verdeling van soorten schepen die de sluizen bij Kornwerderzand passeren hetzelfde is als de verdeling van schepen bij de Boontjes, zijn de gemiddelde wachtkosten EUR 127,--/ uur. Als de schepen bij Kornwerderzand niet meer hoeven te wachten voor de brug, hetzij omdat het verkeer over het andere brughoofd wordt geleid (alternatief 2A), hetzij omdat er geen brug meer is (alternatief 2B, naviduct), levert dit een jaarlijkse baat op van EUR 37.000,--/jaar.

Tabel I.2. De berekening van de algemene wacht zonder drempelverwijdering vaarweg Boontjes (EUR 1.000,00)

Passages beladen Klasse benodigde aantal passages met maximaal gem. uren totaal uren wacht kosten wacht kosten waterdiepte (m) passages in wachttijd uren wachttijd wachttijd p.uur (*1000 Euro) 2010 wachttijd

II M2, BO2 2.7 31 44% 1 44 48 2.1 III M3, M4, M5, BO3, BO4 2.8 218 49% 2 375 64 24.0 IV M6, M7, BI 3.2 339 62% 3 1,169 98 114.2 Va M8, BII-1, BIIa-1, BIIL-1 3.7 0 87% 24 0 205 0.0 Va idem 1) 3.2 228 62% 3 787 205 161.3 Onbekend 3.2 64 62% 3 222 98 21.7 Zeevaart* 3.2 22 62% 3 74 205 15.2 Totaal 902 2,670 338.5

Passages onbeladen Klasse benodigde aantal passages met maximaal gem. uren totaal uren wacht kosten wacht kosten waterdiepte (m) passages in wachttijd uren wachttijd wachttijd p.uur (*1000 Euro) 2010 wachttijd

II M2, BO2 1.5 58 99% 0.0 1 48 0.0 III M3, M4, M5, BO3, BO4 1.6 254 98% 0.0 4 64 0.3 IV M6, M7, BI 1.7 117 96% 0.1 6 98 0.6 Va M8, BII-1, BIIa-1, BIIL-1 1.9 38 90% 0.1 2 205 0.4 Va idem 1) 1.5 75 96% 0.1 10 205 2.0 Onbekend 1.5 188 96% 0.1 9 98 0.9 Zeevaart* 1.9 22 96% 0.1 1 205 0.2 Totaal 751 33 4.5 Totaal beladen en onbeladen 342.9 1) Dit betreft containerschepen die zo diep steken als een Klasse IV schip, en bulk schepen die niet volledig beladen zijn

Wachttijdvermindering scheepvaart door groter getijdenvenster Op dit moment kunnen schepen bij laag water niet geschut worden. Door verlaging van de drempel bij de Kornwerderzandsluis ontstaat er een groter getijdenvenster. Er wordt vanuit gegaan dat een verdieping van de huidige - 3,5 m naar een diepte van 5,5 (+ 1,5) m tot gevolg heeft dat ook bij laag water schepen niet meer hoeven te wachten.

Om deze baat te berekenen zijn gegevens uit het rapport ‘Actualisatie economische baten drempelverwijdering Boontjes’(Witteveen + Bos, 2011) gebruikt. Hieruit blijkt dat de kosten voor het wachten bij een diepte van 3,5 m (variant 1 bij de Boontjes) EUR 121.000,--/jaar zijn. Er zijn 1.653 passages per jaar bij de Boontjes. Dit komt neer op EUR 73,20 per passage per jaar. Bij de Kornwerderzand zijn circa 3.500 passages per jaar. Als de wachttijd voor alle schepen vervalt, komt dit neer op een baat van EUR 256.000,--/jaar.

Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

BIJLAGE II INTERVIEWVRAGENLIJST SCHEEPSWERVEN

Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

Interviewvragenlijst scheepswerven

1. Kunt u aangeven hoeveel schepen u van elk type verkoopt dit jaar? 2. Kunt u aangeven hoeveel schepen u van elk type verkoopt de aankomende jaren? 3. Verwacht u een groei van de afzet? 4. Hoe ziet de markt eruit de verdere toekomst? 5. In hoeverre zijn de kenmerken van de sluis bij Kornwerderzand een beperking voor u? 6. Welke kenmerken zijn dat (afmetingen, wachttijden, etc.)? 7. Betekent dit dat u een deel omzet mist? Of betekent dit dat u extra kosten maakt, bijvoorbeeld door te kiezen voor een route via de Houtribsluizen (Lelystad), Oranjesluizen (Amsterdam) en de sluis bij IJmuiden? Of kunt u dit op een andere manier concretiseren? 8. Welke maatregelen bij de sluis bij Kornwerderzand zouden moeten worden uitgevoerd om bovenstaande beperkingen weg te nemen? 9. In de varianten die wij opnemen in de MKBA gaan wij uit van een nieuwe sluis met de volgende grotere afmetingen: a. Wat betekent dit voor u marktkansen? b. Waar uit zich dit in (meer winst, meer omzet, etc.)? 10. Indien het betekent dat u meer winst en omzet genereert, betekent dit dan ook dat u extra personeel zal moeten aannemen? 11. Kunt u aangeven waar uw personeel op dit moment vandaan komt: uit de regio (binnen 30 km bijvoorbeeld), buiten de regio (>30 km), buiten Nederland? 12. Kunt u aangeven hoe dit er in de toekomst uit ziet? 13. Kunt u aangeven/inschatten hoeveel FTE u extra nodig heeft bij de eerder besproken toenemende omzet (indien aan de orde)? 14. Kunt u ook aangeven wat de vereisten zijn aan het nieuwe personeel qua opleiding en ervaring? 15. Heeft u een beeld van het aanbod van dit type personeel? a. Is dit type personeel bijvoorbeeld makkelijk te werven? b. Hoe zit het met de regionale werkloosheid van dit type personeel?

Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

BIJLAGE III KOSTENRAMINGEN ALTERNATIEVEN

Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013

Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MP62-1/bosb3/009 definitief d.d. 29 oktober 2013 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr.: MP62-1 Colofon Status: Definitief

Project MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Projectfase Initiatieffase

Scopebeschrijving en/of uitgangspunten

Deze kostenraming is opgesteld in het kader van de kosten - baten analyse voor de vergroting van de schutsluis bij Kornwerderzand. Het gaat hierbij om een verkennende studie. Het detail niveau van de kostenraming sluit aan bij de kosten - baten analyse en heeft een geschatte bandbreedte van circa 30%.

Dit betreft een raming ter vergelijking van de varianten. Kostentechnische verschillen van de varianten worden met deze ramingen inzichtelijk gemaakt.

UITGEGAAN VAN: - Tekeningen MP62.1.1001, status "definitief" d.d. 10-07-2013 - Tekeningen MP62.1.1002, status "definitief" d.d. 10-07-2013 - Tekeningen MP62.1.1004, status "definitief" d.d. 10-07-2013 - Tekeningen MP62.1.1005, status "definitief" d.d. 10-07-2013 Voor de principeoplossingen en kentallen is de raming van de Beatrixsluis als referentie gehanteerd Notulen 1e ontwerpsessie: afbakening alternatieven 26-04-2013 Gehanteerde bedragen voor de passantenhaven (EUR1.400.000 voor alternatief 1B en EUR120.000 voor alternatieven 1A, 2A en 2B) zijn door de opdrachtgever opgegeven

Aangenomen dimensies sluisen sluiskolk wand d.m.v. diepwand hoog 12,5 m, dikte=1 m diepwand voorzien van een betonnen voorzetwand t.b.v. voorzieningen b=0,8 m, h=3 m er is een vloer aangenomen met een dikte van 1,5 m de bodem van de bouwkuip is voorzien van onderwaterbeton dik 1 m er worden trekelementen toegepast 1 per 10 m2, lang 10 m binnenhoofd er wordt een bouwkuip toegepast met een damplanklengte van 12 m de bodem van de bouwkuip is voorzien van onderwaterbeton dik 1 m er worden betonpalen toegepast h.o.h. 2,35 m, lang 10 m er is een vloer aangenomen met een dikte van 2,5 m de wanden hebben een dikte van 2,5 m, en een hoogte van 5,5 m de stalen 4 puntdeuren zijn elk 14 breed, en 5,5 m hoog, er is een gewicht van 0,8 ton/m2 aangehouden er is 1 reservedeur aangenomen buitenhoofd er wordt een bouwkuip toegepast met een damplanklengte van 14 m de bodem van de bouwkuip is voorzien van onderwaterbeton dik 1 m er worden betonpalen toegepast h.o.h. 2,35 m, lang 10 m er is een vloer aangenomen met een dikte van 2,5 m de wanden hebben een dikte van 2,5 m, en een hoogte van 9 m de stalen 6 puntdeuren zijn elk 14 breed, en 9 m hoog, er is een gewicht van 0,8 ton/m2 aangehouden er is 1 reservedeur aangenomen Keersluis er wordt een bouwkuip toegepast met een damplanklengte van 18 m de bodem van de bouwkuip is voorzien van onderwaterbeton dik 1 m er worden betonpalen toegepast h.o.h. 2,35 m, lang 10 m er is een vloer aangenomen met een dikte van 2,5 m de wanden hebben een dikte van 2,5 m, en een hoogte van 10,5 m de stalen 2 puntdeuren zijn elk 14 m breed, en 10,5 m hoog, er is een gewicht van 0,8 ton/m2 aangehouden Bij de 2 zijdig kerende keersluis in alternatief 1B heeft 4 deuren Bij de keersluis in alternatief 0 bestaat de keersluis uit 2 doorvaartopeningen van 16 m met deuren van 9 m breed er is 1 reservedeur aangenomen Bewegingswerken en installaties De bedragen van de bewegingswerken en installaties zijn afgeleid van een recente referentie Bij de alternatieven met een nieuwe sluis is een bedieningsgebouw van 100m2 opgenomen Bij het uitbreiden van de bestaande sluis en de keersluis is een bedrag voor het uitbreiden van de installatie geschat

Bruggen in A7 alt 1a en 1b De 2 draaibruggen in de A7 worden vervangen. Er is uigegaan van een beweegbaar deel van 27 m, en een breedte van 40 m De aanbruggen naar het beweegbare deel zijn 41 m lang Bruggen in A7 alt 2a Er zijn 2 bruggen geraamd over de sluis met een beweegbaar deel van 27 m, en een breedte van 40 m Verbreden brug spuisluis T.b.v. de parallelweg is een brug over de spuisluis opgenomen De lengte is 160 m, en een verbreding breedte van 9 m De eenheidsprijs van deze brug is hoog aangenomen door de onzekerheid met betrekking tot de ruimte en fundering t.p.v. de spuikokers

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 1 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr.: MP62-1 Colofon Status: Definitief Grondwerk voor de raming is uitgegaan van de beschikbaarheid van benodigd zand vanuit de directe omgeving of van hergebruik van vrijgekomen materiaal vanuit ontgravingen. Voor het baggerwerk van de voorhavens is een ontgravingsdiepte van 3,0 m aangenomen extra t.o.v. huidige bodem Voor het baggerwerk van de vaargeul naar de voorhavens is een ontgravingsdiepte van 5,0 m aangenomen Voor de lengte van de vaargeul is 2.000 m aangenomen Vrijkomend materiaal behoeft niet te worden afgevoerd maar kan lokaal worden toegepast, bijvoorbeeld in raakvlakprojecten zoals de "Vismigratierivier Kornwerderzand" Havendammen De havendammen zijn geraamd op basis van een schets uit 2010. De totale doorsnede van de dam heeft een oppervlak van 218m2/m1 met daarop een bekleding van basalton

NIET INBEGREPEN ZIJN KOSTEN VOOR:

Bouwkosten - Verkeersmaatregelen en omleidingen - Bodem onderzoek - Bodemsanering - Asbest - Grondwater sanering

Vastgoedkosten - Grondverwerving - Planschade - Nadeelcompensatie

Financieringkosten - Onzekerheidsreserve - Rentekosten - BTW

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 2 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 Projectsamenvatting Status: Definitief

Code post Omschrijving post Totaal Voorziene Risico- Directe kosten Directe kosten Indirecte kosten reservering Benoemd Nader te detailleren kosten

INVESTERINGSKOSTEN (Indeling naar objecten)

BK01 Bouwkosten alternatief 0: keersluis € 9.943.103 € 1.491.465 € 2.858.642 € 14.293.211 € 2.143.982 € 16.437.192 VK01 Vastgoedkosten alternatief 0: keersluis € - € - € - € - € - € - EK01 Engineeringskosten alternatief 0: keersluis € 2.958.695 € - € - € 2.958.695 € - € 2.958.695 OBK01 Overige bijkomende kosten alternatief 0: keersluis € 821.860 € - € - € 821.860 € - € 821.860 INV01 Totaal investeringskosten alternatief 0: keersluis € 13.723.657 € 1.491.465 € 2.858.642 € 18.073.765 € 2.143.982 € 20.217.746

BK02 Bouwkosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; mp62-1-1001€ 53.015.721 € 7.952.358 € 15.242.020 € 76.210.099 € 11.431.515 € 87.641.614 VK02 Vastgoedkosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; €mp62-1-1001 - € - € - € - € - € - EK02 Engineeringskosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie;€ mp62-1-1001 15.775.490 € - € - € 15.775.490 € - € 15.775.490 OBK02 Overige bijkomende kosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige€ locatie; 4.382.081 mp62-1-10€ 01 - € - € 4.382.081 € - € 4.382.081 INV02 Totaal investeringskosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige€ locatie; 73.173.292 mp62-1-10€01 7.952.358 € 15.242.020 € 96.367.670 € 11.431.515 € 107.799.185

BK03 Bouwkosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002€ 39.332.963 € 5.899.944 € 11.308.227 € 56.541.135 € 8.481.170 € 65.022.305 VK03 Vastgoedkosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002€ - € - € - € - € - € - EK03 Engineeringskosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002€ 11.704.015 € - € - € 11.704.015 € - € 11.704.015 OBK03 Overige bijkomende kosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002€ 3.251.115 € - € - € 3.251.115 € - € 3.251.115 INV03 Totaal investeringskosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002€ 54.288.093 € 5.899.944 € 11.308.227 € 71.496.265 € 8.481.170 € 79.977.435

BK04 Bouwkosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; mp62-1-1003€ 86.555.120 € 12.983.268 € 24.884.597 € 124.422.985 € 18.663.448 € 143.086.433 VK04 Vastgoedkosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie;€ mp62-1-1003 - € - € - € - € - € - EK04 Engineeringskosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie;€ mp62-1-1003 25.755.558 € - € - € 25.755.558 € - € 25.755.558 OBK04 Overige bijkomende kosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe€ locatie; 7.154.322 mp62-1-1003€ - € - € 7.154.322 € - € 7.154.322 INV04 Totaal investeringskosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe€ locatie; 119.465.000 mp62-1-1003€ 12.983.268 € 24.884.597 € 157.332.865 € 18.663.448 € 175.996.312

BK05 Bouwkosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004€ 107.544.110 € 16.131.617 € 30.918.932 € 154.594.658 € 23.189.199 € 177.783.857 VK05 Vastgoedkosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004€ - € - € - € - € - € - EK05 Engineeringskosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004€ 32.001.094 € - € - € 32.001.094 € - € 32.001.094 OBK05 Overige bijkomende kosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004€ 8.889.193 € - € - € 8.889.193 € - € 8.889.193 INV05 Totaal investeringskosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004€ 148.434.397 € 16.131.617 € 30.918.932 € 195.484.945 € 23.189.199 € 218.674.144

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 3 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 0: Keersluis Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 1

INVESTERINGSKOSTEN

23 Keersluis (doorvaartbreedte 2 x 16m) 230120 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2.500,00 m2€ 180,00 € 450.000 230130 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 5.208,00 m2€ 100,00 € 520.800 230140 Ontgraven uit bouwkuip 26.208,00 m3€ 3,00 € 78.624 230150 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 26.208,00 m3€ 0,50 € 13.104 230160 Aanbrengen betonpalen/ankers 3.389,77 m€ 65,00 € 220.335 230170 Aanbrengen onderwaterbeton 1.872,00 m3€ 120,00 € 224.640 230180 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.255,00 m3€ 300,00 € 976.500 230190 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 3.255,00 m3€ 400,00 € 1.302.000 230210 Stalen puntdeuren 302,40 ton€ 6.000,00 € 1.814.400 230220 Reservedeur 75,60 ton€ 6.000,00 € 453.600 230230 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 230240 Bodembescherming 1.260,00 m2€ 35,00 € 44.100 230250 Geleidewerken met drijvende geleiders 300,00 m€ 5.000,00 € 1.500.000 230270 INSTALLATIES 0,00 - € - € - 230280 Installaties 1,00 pst€ 500.000,00 € 500.000 Totaal keersluis (doorvaartbreedte 2 x 16m) € 9.298.102,99

40 Bruggen 400150 Zuidbaan: Fietsbrug langs spuisluizen en bestaande brug 480,00 m2€ 750,00 € 360.000 400160 Fietsbrug aan bestaande draaibrug 120,00 m2€ 1.500,00 € 180.000 Totaal bruggen € 540.000,00

60 Wegen 600170 Zuidbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 2.100,00 m2€ 50,00 € 105.000 Totaal wegen € 105.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 9.943.103

NTD011 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 9.943.103 € 1.491.465 Directe bouwkosten € 11.434.568

Indirecte bouwkosten 25% € 2.858.642

VZBK Voorziene bouwkosten € 14.293.211

RBK013 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 14.293.211 € 2.143.982 RBK Risico's bouwkosten € 2.143.982

BK01 Bouwkosten alternatief 0: keersluis € 16.437.192

VK01 Vastgoedkosten alternatief 0: keersluis € -

EK01 Engineeringskosten alternatief 0: keersluis 18% € 2.958.695

OBK01 Overige bijkomende kosten alternatief 0: keersluis 5% € 821.860

INV01 Totaal investeringskosten alternatief 0: keersluis € 20.217.746

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 4 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 1A: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; MP62-1-1001 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 2

INVESTERINGSKOSTEN

20 Schutsluis 200230 SLUISKOLK 0,00 - € 0,00 € 0 200240 Diepwanden t.b.v. sluiskolk 4.350,00 m3€ 450,00 € 1.957.500 200250 Ontgraven sluiskolk 45.885,00 m3€ 3,00 € 137.655 200260 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 45.885,00 m3€ 0,50 € 22.943 200270 Aanbrengen betonpalen/ankers 3.990,00 m€ 65,00 € 259.350 200280 Aanbrengen onderwaterbeton 3.990,00 m3€ 120,00 € 478.800 200290 Beton in vloer, incl. kist en wapening 5.985,00 m3€ 275,00 € 1.645.875 200300 Beton in "voorzetwand" kolk, incl. kist en wapening 720,00 m3€ 450,00 € 324.000 200310 Voorzieningen in de kolk (bolders,ladders, leuningen e.d.) 150,00 m€ 1.500,00 € 225.000 200330 BINNENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200340 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 825,00 m2€ 180,00 € 148.500 200350 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 200360 Ontgraven uit bouwkuip 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 200370 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 200380 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200390 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200400 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200410 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.127,50 m3€ 400,00 € 451.000 200430 Stalen puntdeuren binnenzijde 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 200440 Stalen puntdeuren buitenzijde 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 200450 Reservedeur 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 200460 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200470 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 200480 Geleidewerken met drijvende geleiders 500,00 m€ 5.000,00 € 2.500.000 200520 BUITENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200530 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 1.350,00 m2€ 180,00 € 243.000 200540 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2.916,00 m2€ 100,00 € 291.600 200550 Ontgraven uit bouwkuip 20.125,00 m3€ 3,00 € 60.375 200560 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 20.125,00 m3 € 0,50 € 10.063 200570 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200580 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200590 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200600 Betonwand buitenhoofd, incl. kist en wapening 1.845,00 m3€ 400,00 € 738.000 200620 Stalen puntdeuren 403,20 ton€ 6.000,00 € 2.419.200 200640 Reservedeur 100,80 ton€ 6.000,00 € 604.800 200650 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200660 Bodembescherming 1.800,00 m2€ 35,00 € 63.000 200670 Geleidewerken met drijvende geleiders 390,00 m€ 5.000,00 € 1.950.000 200710 INSTALLATIES en GEBOUW 0,00 - € - € - 200720 Installaties 1,00 pst€ 1.500.000,00 € 1.500.000 200740 Dienstgebouw 100,00 m2€ 2.500,00 € 250.000 Totaal schutsluis € 23.399.470,02

23 Keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) 230220 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2.500,00 m2€ 180,00 € 450.000 230230 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2.688,00 m2€ 100,00 € 268.800 230240 Ontgraven uit bouwkuip 14.210,00 m3€ 3,00 € 42.630 230250 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.210,00 m3€ 0,50 € 7.105 230260 Aanbrengen betonpalen/ankers 1.837,94 m€ 65,00 € 119.466 230270 Aanbrengen onderwaterbeton 1.015,00 m3€ 120,00 € 121.800 230280 Beton in vloer, incl. kist en wapening 1.800,00 m3€ 300,00 € 540.000 230290 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.260,00 m3€ 400,00 € 504.000 230310 Stalen puntdeuren 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 230320 Reservedeur 117,60 ton€ 6.000,00 € 705.600 230330 Bewegingswerk puntdeuren 2,00 st€ 300.000,00 € 600.000 230340 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 230350 Geleidewerken met drijvende geleiders 300,00 m€ 5.000,00 € 1.500.000 230380 Installaties 1,00 pst€ 500.000,00 € 500.000 Totaal keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) € 6.802.100,82

25 Strekdammen en voorhavens 250260 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.400.000,00 m3€ 3,00 € 7.200.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 7.200.000,00

40 Bruggen 400210 Beweegbare brug in A7 1.080,00 m2€ 6.500,00 € 7.020.000 400220 Aanbruggen in A7 1.640,00 m2€ 1.500,00 € 2.460.000 400230 Verbreden vaste brug over spuisluis 1.440,00 m2 € 2.500,00 € 3.600.000 Totaal bruggen € 13.080.000,00

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 5 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 1A: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; MP62-1-1001 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 2

60 Wegen 600210 Noordbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600220 Noordbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 675,00 m2€ 50,00 € 33.750 600230 Zuidbaan: Uitbreiden verhardingsconstructie A7 op zand 8.000,00 m2€ 60,00 € 480.000 600240 Zuidbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600250 Zuidbaan: Geleiderails 2.160,00 m€ 65,00 € 140.400 600260 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 4.000,00 m2€ 40,00 € 160.000 Totaal wegen € 1.914.150,00

70 Diversen 700220 Verkeersmaatregelen A7 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 700240 Passantenhaven 1,00 pst€ 120.000,00 € 120.000 Totaal diversen € 620.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 53.015.721

NTD021 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 53.015.721 € 7.952.358 Directe bouwkosten € 60.968.079

Indirecte bouwkosten 25% € 15.242.020

VZBK Voorziene bouwkosten € 76.210.099

RBK023 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 76.210.099 € 11.431.515 RBK Risico's bouwkosten € 11.431.515

BK02 Bouwkosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; mp62-1-1001 € 87.641.614

VK02 Vastgoedkosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; mp62-1-1001 € -

EK02 Engineeringskosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie;18% mp62-1-1001 € 15.775.490

OBK02 Overige bijkomende kosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige5% locatie; mp62-1-1001 € 4.382.081

INV02 Totaal investeringskosten alternatief 1a: nieuwe schutsluis en keersluis op huidige locatie; mp62-1-1001€ 107.799.185

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 6 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 1B: dubbele keersluis op huidige locatie; MP62-1-1002 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 3

INVESTERINGSKOSTEN

15 Grondwerk 150310 Ontgraven 53.900,00 m3€ 3,00 € 161.700 Totaal grondwerk € 161.700,00

20 Schutsluis 200430 BINNENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200440 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 5.500,00 m2€ 180,00 € 990.000 200450 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 200460 Ontgraven uit bouwkuip 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 200470 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 200480 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200490 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200500 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200510 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.127,50 m3€ 400,00 € 451.000 200530 Stalen puntdeuren binnenzijde 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 200540 Stalen puntdeuren buitenzijde 201,60 ton€ 6.000,00 € 1.209.600 200550 Reservedeur 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 200560 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200570 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 200580 Geleidewerken met drijvende geleiders 200,00 m€ 5.000,00 € 1.000.000 200810 INSTALLATIES en GEBOUW 0,00 - € - € - 200830 Uitbreiden bestaande installaties (50% van nieuw) 1,00 pst€ 750.000,00 € 750.000 Totaal schutsluis € 8.275.012,51

23 Keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) 230320 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2.500,00 m2€ 180,00 € 450.000 230330 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2.688,00 m2€ 100,00 € 268.800 230340 Ontgraven uit bouwkuip 14.210,00 m3€ 3,00 € 42.630 230350 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.210,00 m3€ 0,50 € 7.105 230360 Aanbrengen betonpalen/ankers 1.837,94 m € 65,00 € 119.466 230370 Aanbrengen onderwaterbeton 1.015,00 m3€ 120,00 € 121.800 230380 Beton in vloer, incl. kist en wapening 1.800,00 m3€ 300,00 € 540.000 230390 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.260,00 m3€ 400,00 € 504.000 230410 Stalen puntdeuren 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 230420 Reservedeur 117,60 ton€ 6.000,00 € 705.600 230430 Bewegingswerk puntdeuren 2,00 st€ 300.000,00 € 600.000 230440 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 230450 Geleidewerken met drijvende geleiders 300,00 m€ 5.000,00 € 1.500.000 230470 INSTALLATIES 0,00 - € - € - 230480 Installaties 1,00 pst€ 500.000,00 € 500.000 Totaal keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) € 6.802.100,82

25 Strekdammen en voorhavens 250360 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.400.000,00 m3€ 3,00 € 7.200.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 7.200.000,00

40 Bruggen 400310 Beweegbare brug in A7 1.080,00 m2€ 6.500,00 € 7.020.000 400320 Aanbruggen in A7 1.640,00 m2€ 1.500,00 € 2.460.000 400330 Verbreden vaste brug over spuisluis 1.440,00 m2€ 2.500,00 € 3.600.000 Totaal bruggen € 13.080.000,00

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 7 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 1B: dubbele keersluis op huidige locatie; MP62-1-1002 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 3

60 Wegen 600310 Noordbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600320 Noordbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 675,00 m2€ 50,00 € 33.750 600330 Zuidbaan: Uitbreiden verhardingsconstructie A7 op zand 8.000,00 m2€ 60,00 € 480.000 600340 Zuidbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600350 Zuidbaan: Geleiderails 2.160,00 m€ 65,00 € 140.400 600360 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 4.000,00 m2€ 40,00 € 160.000 Totaal wegen € 1.914.150,00

70 Diversen 700320 Verkeersmaatregelen A7 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 700330 Passantenhaven (voor circa 20 passanten) 1,00 pst€ 1.400.000,00 € 1.400.000 Totaal diversen € 1.900.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 39.332.963

NTD031 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 39.332.963 € 5.899.944 Directe bouwkosten € 45.232.908

Indirecte bouwkosten 25% € 11.308.227

VZBK Voorziene bouwkosten € 56.541.135

RBK033 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 56.541.135 € 8.481.170 RBK Risico's bouwkosten € 8.481.170

BK03 Bouwkosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002 € 65.022.305

VK03 Vastgoedkosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002 € -

EK03 Engineeringskosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-100218% € 11.704.015

OBK03 Overige bijkomende kosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-10025% € 3.251.115

INV03 Totaal investeringskosten alternatief 1b: dubbele keersluis op huidige locatie; mp62-1-1002 € 79.977.435

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 8 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 2A: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; MP62-1-1003Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 4

INVESTERINGSKOSTEN

15 Grondwerk 150470 Sluiten coupure t.p.v. huidige schutsluis (50 m3/m1 klei en basalton 20m/m1) 120,00 m1€ 3.400,00 € 408.000 Totaal grondwerk € 408.000,00

20 Schutsluis 200430 SLUISKOLK 0,00 - € 0,00 € 0 200440 Diepwanden t.b.v. sluiskolk 4.350,00 m3€ 450,00 € 1.957.500 200450 Ontgraven sluiskolk 45.885,00 m3€ 3,00 € 137.655 200460 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 45.885,00 m3€ 0,50 € 22.943 200470 Aanbrengen betonpalen/ankers 3.990,00 m€ 65,00 € 259.350 200480 Aanbrengen onderwaterbeton 3.990,00 m3€ 120,00 € 478.800 200490 Beton in vloer, incl. kist en wapening 5.985,00 m3€ 275,00 € 1.645.875 200500 Beton in "voorzetwand" kolk, incl. kist en wapening 720,00 m3€ 450,00 € 324.000 200510 Voorzieningen in de kolk (bolders,ladders, leuningen e.d.) 150,00 m€ 1.500,00 € 225.000 200530 BINNENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200540 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 825,00 m2€ 180,00 € 148.500 200550 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 200560 Ontgraven uit bouwkuip 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 200570 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 200580 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200590 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200600 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200610 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.127,50 m3€ 400,00 € 451.000 200630 Stalen puntdeuren binnenzijde 246,40 ton€ 6.000,00 € 1.478.400 200650 Reservedeur 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 200660 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200670 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 200680 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 200720 BUITENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200730 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 1.350,00 m2 € 180,00 € 243.000 200740 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2.916,00 m2€ 100,00 € 291.600 200750 Ontgraven uit bouwkuip 20.125,00 m3€ 3,00 € 60.375 200760 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 20.125,00 m3€ 0,50 € 10.063 200770 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200780 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200790 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200800 Betonwand buitenhoofd, incl. kist en wapening 1.845,00 m3€ 400,00 € 738.000 200820 Stalen puntdeuren 201,60 ton€ 6.000,00 € 1.209.600 200830 Stalen puntdeuren buitenzijde 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 200840 Reservedeur 100,80 ton€ 6.000,00 € 604.800 200850 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200860 Bodembescherming 1.800,00 m2€ 35,00 € 63.000 200870 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 200910 INSTALLATIES en GEBOUW 0,00 - € - € - 200920 Installaties 1,00 pst€ 1.500.000,00 € 1.500.000 200940 Dienstgebouw 100,00 m2€ 2.500,00 € 250.000 Totaal schutsluis € 23.651.070,02

25 Strekdammen en voorhavens 250410 Havendammen / golfbrekers Waddenzeezijde (basalton) 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 250420 Havendammen / golfbrekers Ijsselmeerzijde (basalton) 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 250450 Baggerwerk voorhavens (uitgangspunt is lokale verwerking) 720.000,00 m3€ 3,00 € 2.160.000 250460 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.100.000,00 m3€ 3,00 € 6.300.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 24.460.000,00

30 Nieuw dijklichaam 300410 Grond verwerken in dijklichaam (ter plaatse beschikbaar) 1.870.000,00 m3€ 5,00 € 9.350.000 300420 Kleiaanvulling tegen dijklichaam 28.050,00 m3€ 18,00 € 504.900 300430 Oeververdediging (gepenetreerde breuksteen op geotextiel) 33.000,00 m2€ 35,00 € 1.155.000 300440 Teenconstructie (breuksteen op zinkstuk) 11.000,00 m2€ 44,00 € 484.000 Totaal nieuw dijklichaam € 11.493.900,00

40 Bruggen 400410 Beweegbare brug in A7 1.620,00 m2€ 6.500,00 € 10.530.000 400430 Verbreden vaste brug over spuisluis 1.440,00 m2€ 2.500,00 € 3.600.000 Totaal bruggen € 14.130.000,00

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 9 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 2A: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; MP62-1-1003Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 4

60 Wegen 600410 Noordbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600420 Noordbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 675,00 m2€ 50,00 € 33.750 600430 Zuidbaan: Uitbreiden verhardingsconstructie A7 op zand 8.000,00 m2€ 60,00 € 480.000 600440 Zuidbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600450 Zuidbaan: Geleiderails 2.160,00 m€ 65,00 € 140.400 600460 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 9.200,00 m2€ 40,00 € 368.000 600490 Verhardingsconstructie A7 op zand 150.000,00 m2€ 50,00 € 7.500.000 600500 Geleiderails 18.000,00 m€ 65,00 € 1.170.000 Totaal wegen € 10.792.150,00

70 Diversen 700410 Portalen, verplaatsbare barrier en bebakening "wissel" 2,00 st€ 500.000,00 € 1.000.000 700420 Verkeersmaatregelen A7 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 700440 Passantenhaven 1,00 pst€ 120.000,00 € 120.000 Totaal diversen € 1.620.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 86.555.120

NTD041 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 86.555.120 € 12.983.268 Directe bouwkosten € 99.538.388

Indirecte bouwkosten 25% € 24.884.597

VZBK Voorziene bouwkosten € 124.422.985

RBK043 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 124.422.985 € 18.663.448 RBK Risico's bouwkosten € 18.663.448

BK04 Bouwkosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; mp62-1-1003 € 143.086.433

VK04 Vastgoedkosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; mp62-1-1003 € -

EK04 Engineeringskosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; 18%mp62-1-1003 € 25.755.558

OBK04 Overige bijkomende kosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie;5% mp62-1-1003 € 7.154.322

INV04 Totaal investeringskosten alternatief 2a: nieuwe schutsluis met bruggen op nieuwe locatie; mp62-1-1003 € 175.996.312

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 10 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 2B: nieuw naviduct op nieuwe locatie; MP62-1-1004 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 5

INVESTERINGSKOSTEN

10 Opruimingswerk 100510 Opbreken bestaande rijksweg 62.500,00 m2€ 20,00 € 1.250.000 Totaal opruimingswerk € 1.250.000,00

15 Grondwerk 150570 Sluiten coupure t.p.v. huidige schutsluis (50 m3/m1 klei en basalton 20m/m1) 120,00 m1€ 3.400,00 € 408.000 Totaal grondwerk € 408.000,00

20 Schutsluis 200530 SLUISKOLK 0,00 - € 0,00 € 0 200540 Diepwanden t.b.v. sluiskolk 4.350,00 m3€ 450,00 € 1.957.500 200550 Ontgraven sluiskolk 45.885,00 m3€ 3,00 € 137.655 200560 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 45.885,00 m3€ 0,50 € 22.943 200570 Aanbrengen betonpalen/ankers 3.990,00 m€ 65,00 € 259.350 200580 Aanbrengen onderwaterbeton 3.990,00 m3€ 120,00 € 478.800 200590 Beton in vloer, incl. kist en wapening 5.985,00 m3€ 275,00 € 1.645.875 200600 Beton in "voorzetwand" kolk, incl. kist en wapening 720,00 m3€ 450,00 € 324.000 200610 Voorzieningen in de kolk (bolders,ladders, leuningen e.d.) 150,00 m€ 1.500,00 € 225.000 200630 BINNENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200640 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 825,00 m2€ 180,00 € 148.500 200650 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 200660 Ontgraven uit bouwkuip 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 200670 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 200680 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200690 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200700 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200710 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 1.127,50 m3€ 400,00 € 451.000 200730 Stalen puntdeuren binnenzijde 246,40 ton€ 6.000,00 € 1.478.400 200750 Reservedeur 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 200760 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st € 300.000,00 € 1.200.000 200770 Bodembescherming 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 200780 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 200820 BUITENHOOFD 0,00 - € 0,00 € 0 200830 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 1.350,00 m2€ 180,00 € 243.000 200840 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2.916,00 m2€ 100,00 € 291.600 200850 Ontgraven uit bouwkuip 20.125,00 m3€ 3,00 € 60.375 200860 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 20.125,00 m3€ 0,50 € 10.063 200870 Aanbrengen betonpalen/ankers 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 200880 Aanbrengen onderwaterbeton 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 200890 Beton in vloer, incl. kist en wapening 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 200900 Betonwand buitenhoofd, incl. kist en wapening 1.845,00 m3€ 400,00 € 738.000 200920 Stalen puntdeuren 201,60 ton€ 6.000,00 € 1.209.600 200930 Stalen puntdeuren buitenzijde 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 200940 Reservedeur 100,80 ton€ 6.000,00 € 604.800 200950 Bewegingswerk puntdeuren 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 200960 Bodembescherming 1.800,00 m2€ 35,00 € 63.000 200970 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 201010 INSTALLATIES en GEBOUW 0,00 - € - € - 201020 Installaties 1,00 pst€ 1.500.000,00 € 1.500.000 201040 Dienstgebouw 100,00 m2€ 2.500,00 € 250.000 Totaal schutsluis € 23.651.070,02

25 Strekdammen en voorhavens 250510 Havendammen / golfbrekers Waddenzeezijde (basalton) 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 250520 Havendammen / golfbrekers Ijsselmeerzijde (basalton) 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 250550 Baggerwerk voorhavens (uitgangspunt is lokale verwerking) 720.000,00 m3€ 3,00 € 2.160.000 250560 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.100.000,00 m3€ 3,00 € 6.300.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 24.460.000,00

30 Nieuw dijklichaam 300510 Grond verwerken in dijklichaam (ter plaatse beschikbaar) 735.930,00 m3€ 5,00 € 3.679.650 300520 Kleiaanvulling tegen dijklichaam 39.780,00 m3€ 18,00 € 716.040 300530 Oeververdediging (gepenetreerde breuksteen op geotextiel) 23.400,00 m2€ 35,00 € 819.000 300540 Teenconstructie (breuksteen op zinkstuk) 7.800,00 m2€ 44,00 € 343.200 Totaal nieuw dijklichaam € 5.557.890,00

40 Bruggen 400530 Verbreden vaste brug over spuisluis 1.440,00 m2€ 2.500,00 € 3.600.000 400540 Beweegbare brug sluishoofd 108,00 m2 € 7.500,00 € 810.000 Totaal bruggen € 4.410.000,00

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 11 van 12 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Alternatief 2B: nieuw naviduct op nieuwe locatie; MP62-1-1004 Status: Definitief 0 code post omschrijving post hoeveelheid eenheid prijs totaal 5

50 Tunnel 500510 Afgezonken naviduct onder sluis Binw.= 2 x 13 m 1.040,00 m2€ 2.600,00 € 2.704.000 500520 Toerit 1 oostzijde Binw.= 27 m 12.150,00 m2€ 1.600,00 € 19.440.000 500530 Toerit 2 westzijde Binw.= 27 m 12.150,00 m2€ 1.600,00 € 19.440.000 Totaal tunnel € 41.584.000,00

60 Wegen 600510 Noordbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600520 Noordbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 675,00 m2€ 50,00 € 33.750 600530 Zuidbaan: Uitbreiden verhardingsconstructie A7 op zand 8.000,00 m2€ 60,00 € 480.000 600540 Zuidbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 600550 Zuidbaan: Geleiderails 2.160,00 m€ 65,00 € 140.400 600560 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 11.200,00 m2€ 40,00 € 448.000 600580 Verhardingsconstructie op constructie 23.500,00 m2€ 20,00 € 470.000 600590 Verhardingsconstructie A7 op zand 39.000,00 m2€ 50,00 € 1.950.000 600600 Geleiderails 4.680,00 m€ 65,00 € 304.200 600610 Geleidebarriers 3.760,00 m€ 180,00 € 676.800 Totaal wegen € 5.603.150,00

70 Diversen 700520 Verkeersmaatregelen A7 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 700540 Passantenhaven 1,00 pst€ 120.000,00 € 120.000 Totaal diversen € 620.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 107.544.110

NTD051 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 107.544.110 € 16.131.617 Directe bouwkosten € 123.675.727

Indirecte bouwkosten 25% € 30.918.932

VZBK Voorziene bouwkosten € 154.594.658

RBK053 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 154.594.658 € 23.189.199 RBK Risico's bouwkosten € 23.189.199

BK05 Bouwkosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004 € 177.783.857

VK05 Vastgoedkosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004 € -

EK05 Engineeringskosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004 18% € 32.001.094

OBK05 Overige bijkomende kosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-10045% € 8.889.193

INV05 Totaal investeringskosten alternatief 2b: nieuw naviduct op nieuwe locatie; mp62-1-1004 € 218.674.144

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 12 van 12 Opdrachtgever: Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 Status: Definitief Auteur:

Alternatieven 0 1A 1B 2A 2B Basisonderdelen € 11.212.162 € 11.212.162 € 11.212.162 € 11.212.162 Passantenhaven € 244.001 € 2.846.681 € 244.001 € 244.001 Beweegbare brug huidige locatie € 20.292.771 € 20.292.771 Schutsluis op de oude locatie € 47.579.166 Keersluis met 2 doorvaartopeningen € 20.217.746 keersluis met 1 doorvaartopening € 13.831.009 € 13.831.009 Kleine keersluis € 17.154.737 Schutsluis op nieuwe locatie € 48.090.755 € 48.090.755 Nieuwe locatie met bruggen € 65.884.201 Nieuwe locatie met naviduct € 108.562.032 Voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie € 33.363.104 € 33.363.104 Baggerwerk vaargeul en voorhavens € 14.640.075 € 14.640.075 € 17.202.088 € 17.202.088

INVESTERINGSKOSTEN EXCL. BTW € 20.217.746 € 107.799.185 € 79.977.435 € 175.996.312 € 218.674.144

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 1 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Basisonderdelen Van toepassing op: 1A, 1B, 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 11 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

40 Bruggen 401130 Verbreden vaste brug over spuisluis 160,0 9,0 1.440,00 m2€ 2.500,00 € 3.600.000 Totaal bruggen € 3.600.000,00

60 Wegen 601110 Noordbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 2.000,0 11,0 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 601120 Noordbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 225,0 3,0 675,00 m2€ 50,00 € 33.750 601130 Zuidbaan: Uitbreiden verhardingsconstructie A7 op zand 2.000,0 4,0 8.000,00 m2€ 60,00 € 480.000 601140 Zuidbaan: Nieuwe deklaag en markeringen A7 2.000,0 11,0 22.000,00 m2€ 25,00 € 550.000 601150 Zuidbaan: Geleiderails 2.160,0 2.160,00 m€ 65,00 € 140.400 601160 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 1.000,0 4,0 4.000,00 m2€ 40,00 € 160.000 Totaal wegen € 1.914.150,00

Benoemde directe bouwkosten € 5.514.150

NTD111 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 5.514.150 € 827.123 Directe bouwkosten € 6.341.273

IK116 Eenmalige kosten 2,0%€ 6.341.273 € 126.825 IK117 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 6.341.273 € 126.825 IK118 Uitvoeringskosten 8,0%€ 6.341.273 € 507.302 IK119 Algemene kosten 8,0%€ 6.341.273 € 507.302 IK1110 Winst en/of risico 5,0%€ 6.341.273 € 317.064 Indirecte bouwkosten 25% € 1.585.318

VZBK Voorziene bouwkosten € 7.926.591

RBK113 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 7.926.591 € 1.188.989 RBK Risico's bouwkosten € 1.188.989

BK11 Bouwkosten basisonderdelen € 9.115.579

VK11 Vastgoedkosten basisonderdelen € -

EK11 Engineeringskosten basisonderdelen 18% € 1.640.804

OBK11 Overige bijkomende kosten basisonderdelen 5% € 455.779

INV11 Totaal investeringskosten basisonderdelen € 11.212.162

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 2 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Beweegbare brug huidige locatie Van toepassing op: 1A, 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 12 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

40 Bruggen 401210 Beweegbare brug in A7 27,0 40,0 1.080,00 m2€ 6.500,00 € 7.020.000 401220 Aanbruggen in A7 41,0 40,0 1.640,00 m2€ 1.500,00 € 2.460.000 Totaal bruggen € 9.480.000,00

70 Diversen 701220 Verkeersmaatregelen A7 500.000 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 Totaal diversen € 500.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 9.980.000

NTD121 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 9.980.000 € 1.497.000 Directe bouwkosten € 11.477.000

IK126 Eenmalige kosten 2,0%€ 11.477.000 € 229.540 IK127 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 11.477.000 € 229.540 IK128 Uitvoeringskosten 8,0%€ 11.477.000 € 918.160 IK129 Algemene kosten 8,0% € 11.477.000 € 918.160 IK1210 Winst en/of risico 5,0%€ 11.477.000 € 573.850 Indirecte bouwkosten 25% € 2.869.250

VZBK Voorziene bouwkosten € 14.346.250

RBK123 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 14.346.250 € 2.151.938 RBK Risico's bouwkosten € 2.151.938

BK12 Bouwkosten beweegbare brug huidige locatie € 16.498.188

VK12 Vastgoedkosten beweegbare brug huidige locatie € -

EK12 Engineeringskosten beweegbare brug huidige locatie 18% € 2.969.674

OBK12 Overige bijkomende kosten beweegbare brug huidige locatie 5% € 824.909

INV12 Totaal investeringskosten beweegbare brug huidige locatie € 20.292.771

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 3 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Schutsluis op de oude locatie Van toepassing op: 1A Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 13 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

20 Schutsluis 201330 SLUISKOLK 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201340 Diepwanden t.b.v. sluiskolk 2,0 150,0 14,5 1,0 4.350,00 m3€ 450,00 € 1.957.500 201350 Ontgraven sluiskolk 150,0 11,5 26,6 45.885,00 m3€ 3,00 € 137.655 201360 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 45.885,0 45.885,00 m3€ 0,50 € 22.943 201370 Aanbrengen betonpalen/ankers 1/10 150,0 10,0 26,6 3.990,00 m€ 65,00 € 259.350 201380 Aanbrengen onderwaterbeton 150,0 1,0 26,6 3.990,00 m3€ 120,00 € 478.800 201390 Beton in vloer, incl. kist en wapening 150,0 1,5 26,6 5.985,00 m3€ 275,00 € 1.645.875 201400 Beton in "voorzetwand" kolk, incl. kist en wapening 2,0 150,0 3,0 0,8 720,00 m3€ 450,00 € 324.000 201410 Voorzieningen in de kolk (bolders,ladders, leuningen e.d.) 150,0 150,00 m€ 1.500,00 € 225.000 201430 BINNENHOOFD 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201440 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 30,0 13,8 825,00 m2€ 180,00 € 148.500 201450 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 81,0 11,0 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 201460 Ontgraven uit bouwkuip 46,0 9,0 35,0 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 201470 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,0 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 201480 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 46,0 10,0 35,0 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 201490 Aanbrengen onderwaterbeton 46,0 1,0 35,0 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 201500 Beton in vloer, incl. kist en wapening 41,0 2,5 30,0 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 201510 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 41,0 5,5 2,5 1.127,50 m3 € 400,00 € 451.000 201530 Stalen puntdeuren binnenzijde 0,8 2,0 5,5 14,0 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 201540 Stalen puntdeuren buitenzijde 0,8 2,0 5,5 14,0 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 201550 Reservedeur 0,8 1,0 5,5 14,0 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 201560 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 201570 Bodembescherming 30,0 30,0 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 201580 Geleidewerken met drijvende geleiders 500,0 500,00 m€ 5.000,00 € 2.500.000 201620 BUITENHOOFD 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201630 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 30,0 22,5 1.350,00 m2€ 180,00 € 243.000 201640 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 81,0 18,0 2.916,00 m2€ 100,00 € 291.600 201650 Ontgraven uit bouwkuip 46,0 12,5 35,0 20.125,00 m3€ 3,00 € 60.375 201660 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 20.125,0 20.125,00 m3€ 0,50 € 10.063 201670 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 46,0 10,0 35,0 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 201680 Aanbrengen onderwaterbeton 46,0 1,0 35,0 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 201690 Beton in vloer, incl. kist en wapening 41,0 2,5 30,0 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 201700 Betonwand buitenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 41,0 9,0 2,5 1.845,00 m3€ 400,00 € 738.000 201720 Stalen puntdeuren 0,8 4,0 9,0 14,0 403,20 ton€ 6.000,00 € 2.419.200 201740 Reservedeur 0,8 1,0 9,0 14,0 100,80 ton€ 6.000,00 € 604.800 201750 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 201760 Bodembescherming 2,0 30,0 30,0 1.800,00 m2€ 35,00 € 63.000 201770 Geleidewerken met drijvende geleiders 390,0 390,00 m€ 5.000,00 € 1.950.000 201810 INSTALLATIES en GEBOUW 0,0 0,00 - € - € - 201820 Installaties 1,0 1,00 pst€ 1.500.000,00 € 1.500.000 201840 Dienstgebouw 100,0 100,00 m2€ 2.500,00 € 250.000 Totaal schutsluis € 23.399.470,02

Benoemde directe bouwkosten € 23.399.470

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 4 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Schutsluis op de oude locatie Van toepassing op: 1A Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 13 hoogte

NTD131 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 23.399.470 € 3.509.921 Directe bouwkosten € 26.909.391

IK136 Eenmalige kosten 2,0%€ 26.909.391 € 538.188 IK137 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 26.909.391 € 538.188 IK138 Uitvoeringskosten 8,0%€ 26.909.391 € 2.152.751 IK139 Algemene kosten 8,0%€ 26.909.391 € 2.152.751 IK1310 Winst en/of risico 5,0%€ 26.909.391 € 1.345.470 Indirecte bouwkosten 25% € 6.727.348

VZBK Voorziene bouwkosten € 33.636.738

RBK133 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 33.636.738 € 5.045.511 RBK Risico's bouwkosten € 5.045.511

BK13 Bouwkosten schutsluis op de oude locatie € 38.682.249

VK13 Vastgoedkosten schutsluis op de oude locatie € -

EK13 Engineeringskosten schutsluis op de oude locatie 18% € 6.962.805

OBK13 Overige bijkomende kosten schutsluis op de oude locatie 5% € 1.934.112

INV13 Totaal investeringskosten schutsluis op de oude locatie € 47.579.166

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 5 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Keersluis met 2 doorvaartopeningen Van toepassing op: alt 0 Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 14 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

23 Keersluis (doorvaartbreedte 2 x 16m) 231420 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 50,0 25,0 2.500,00 m2€ 180,00 € 450.000 231430 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 2,0 62,0 21,0 5.208,00 m2€ 100,00 € 520.800 231440 Ontgraven uit bouwkuip 2,0 36,0 14,0 26,0 26.208,00 m3€ 3,00 € 78.624 231450 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 26.208 26.208,00 m3€ 0,50 € 13.104 231460 Aanbrengen betonpalen/ankers 2,0 0,2 36,0 10,0 26,0 3.389,77 m€ 65,00 € 220.335 231470 Aanbrengen onderwaterbeton 2,0 36,0 1,0 26,0 1.872,00 m3€ 120,00 € 224.640 231480 Beton in vloer, incl. kist en wapening 2,0 31,0 2,5 21,0 3.255,00 m3€ 300,00 € 976.500 231490 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 2,0 31,0 10,5 2,5 3.255,00 m3€ 400,00 € 1.302.000 231510 Stalen puntdeuren 0,8 4,0 10,5 9,0 302,40 ton€ 6.000,00 € 1.814.400 231520 Reservedeur 0,8 1,0 10,5 9,0 75,60 ton€ 6.000,00 € 453.600 231530 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 231540 Bodembescherming 2,0 30,0 21,0 1.260,00 m2€ 35,00 € 44.100 231550 Geleidewerken met drijvende geleiders 2,0 150,0 300,00 m€ 5.000,00 € 1.500.000 231570 INSTALLATIES 0,0 0,00 - € - € - 231580 Installaties 1,0 1,00 pst€ 500.000,00 € 500.000 Totaal keersluis (doorvaartbreedte 2 x 16m) € 9.298.102,99

40 Bruggen 401450 Zuidbaan: Fietsbrug langs spuisluizen en bestaande brug 160,0 3,0 480,00 m2€ 750,00 € 360.000 401460 Fietsbrug aan bestaande draaibrug 40,0 3,0 120,00 m2€ 1.500,00 € 180.000 Totaal bruggen € 540.000,00

60 Wegen 601470 Zuidbaan: Verhardingsconstructie fietspad op zand 700,0 3,0 2.100,00 m2€ 50,00 € 105.000 Totaal wegen € 105.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 9.943.103

NTD141 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 9.943.103 € 1.491.465 Directe bouwkosten € 11.434.568

IK146 Eenmalige kosten 2,0%€ 11.434.568 € 228.691 IK147 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 11.434.568 € 228.691 IK148 Uitvoeringskosten 8,0%€ 11.434.568 € 914.765 IK149 Algemene kosten 8,0%€ 11.434.568 € 914.765 IK1410 Winst en/of risico 5,0%€ 11.434.568 € 571.728 Indirecte bouwkosten 25% € 2.858.642

VZBK Voorziene bouwkosten € 14.293.211

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 6 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Keersluis met 2 doorvaartopeningen Van toepassing op: alt 0 Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 14 hoogte

RBK143 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 14.293.211 € 2.143.982 RBK Risico's bouwkosten € 2.143.982

BK14 Bouwkosten keersluis met 2 doorvaartopeningen € 16.437.192

VK14 Vastgoedkosten keersluis met 2 doorvaartopeningen € -

EK14 Engineeringskosten keersluis met 2 doorvaartopeningen 18% € 2.958.695

OBK14 Overige bijkomende kosten keersluis met 2 doorvaartopeningen 5% € 821.860

INV14 Totaal investeringskosten keersluis met 2 doorvaartopeningen € 20.217.746

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 7 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: keersluis met 1 doorvaartopening Van toepassing op: 1A, 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 15 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

23 Keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) 231520 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 50,0 25,0 2.500,00 m2€ 180,00 € 450.000 231530 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 64,0 21,0 2.688,00 m2€ 100,00 € 268.800 231540 Ontgraven uit bouwkuip 29,0 14,0 35,0 14.210,00 m3€ 3,00 € 42.630 231550 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.210,0 14.210,00 m3€ 0,50 € 7.105 231560 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 29,0 10,0 35,0 1.837,94 m€ 65,00 € 119.466 231570 Aanbrengen onderwaterbeton 29,0 1,0 35,0 1.015,00 m3€ 120,00 € 121.800 231580 Beton in vloer, incl. kist en wapening 24,0 2,5 30,0 1.800,00 m3€ 300,00 € 540.000 231590 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 24,0 10,5 2,5 1.260,00 m3€ 400,00 € 504.000 231610 Stalen puntdeuren 0,8 2,0 10,5 14,0 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 231620 Reservedeur 0,8 1,0 10,5 14,0 117,60 ton€ 6.000,00 € 705.600 231630 Bewegingswerk puntdeuren 2,0 2,00 st€ 300.000,00 € 600.000 231640 Bodembescherming 30,0 30,0 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 231650 Geleidewerken met drijvende geleiders 2,0 150,0 300,00 m€ 5.000,00 € 1.500.000 231670 INSTALLATIES 0,0 0,00 - € - € - 231680 Installaties 1,0 1,00 pst€ 500.000,00 € 500.000 Totaal keersluis (doorvaartbreedte 1 x 25m) € 6.802.100,82

Benoemde directe bouwkosten € 6.802.101

NTD151 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 6.802.101 € 1.020.315 Directe bouwkosten € 7.822.416

IK156 Eenmalige kosten 2,0%€ 7.822.416 € 156.448 IK157 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 7.822.416 € 156.448 IK158 Uitvoeringskosten 8,0%€ 7.822.416 € 625.793 IK159 Algemene kosten 8,0%€ 7.822.416 € 625.793 IK1510 Winst en/of risico 5,0%€ 7.822.416 € 391.121 Indirecte bouwkosten 25% € 1.955.604

VZBK Voorziene bouwkosten € 9.778.020

RBK153 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 9.778.020 € 1.466.703 RBK Risico's bouwkosten € 1.466.703

BK15 Bouwkosten keersluis met 1 doorvaartopening € 11.244.723

VK15 Vastgoedkosten keersluis met 1 doorvaartopening € -

EK15 Engineeringskosten keersluis met 1 doorvaartopening 18% € 2.024.050

OBK15 Overige bijkomende kosten keersluis met 1 doorvaartopening 5% € 562.236

INV15 Totaal investeringskosten keersluis met 1 doorvaartopening € 13.831.009

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 8 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Kleine keersluis Van toepassing op: 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 16 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

15 Grondwerk 151610 Ontgraven 7,0 7.700,0 53.900,00 m3€ 3,00 € 161.700 Totaal grondwerk € 161.700,00

20 Schutsluis 201730 BINNENHOOFD 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201740 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 200,0 13,8 5.500,00 m2€ 180,00 € 990.000 201750 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 81,0 11,0 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 201760 Ontgraven uit bouwkuip 46,0 9,0 35,0 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 201770 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,0 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 201780 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 46,0 10,0 35,0 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 201790 Aanbrengen onderwaterbeton 46,0 1,0 35,0 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 201800 Beton in vloer, incl. kist en wapening 41,0 2,5 30,0 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 201810 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 41,0 5,5 2,5 1.127,50 m3€ 400,00 € 451.000 201830 Stalen puntdeuren binnenzijde 0,8 2,0 5,5 14,0 123,20 ton€ 6.000,00 € 739.200 201840 Stalen puntdeuren buitenzijde 0,8 2,0 9,0 14,0 201,60 ton€ 6.000,00 € 1.209.600 201850 Reservedeur 0,8 1,0 5,5 14,0 61,60 ton € 6.000,00 € 369.600 201860 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 201870 Bodembescherming 30,0 30,0 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 201880 Geleidewerken met drijvende geleiders 200,0 200,00 m€ 5.000,00 € 1.000.000 202110 INSTALLATIES en GEBOUW 0,0 0,00 - € - € - 202130 Uitbreiden bestaande installaties (50% van nieuw) 1,0 1,00 pst€ 750.000,00 € 750.000 Totaal schutsluis € 8.275.012,51

Benoemde directe bouwkosten € 8.436.713

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 9 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Kleine keersluis Van toepassing op: 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 16 hoogte

NTD161 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 8.436.713 € 1.265.507 Directe bouwkosten € 9.702.219

IK166 Eenmalige kosten 2,0%€ 9.702.219 € 194.044 IK167 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 9.702.219 € 194.044 IK168 Uitvoeringskosten 8,0%€ 9.702.219 € 776.178 IK169 Algemene kosten 8,0%€ 9.702.219 € 776.178 IK1610 Winst en/of risico 5,0%€ 9.702.219 € 485.111 Indirecte bouwkosten 25% € 2.425.555

VZBK Voorziene bouwkosten € 12.127.774

RBK163 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 12.127.774 € 1.819.166 RBK Risico's bouwkosten € 1.819.166

BK16 Bouwkosten kleine keersluis € 13.946.940

VK16 Vastgoedkosten kleine keersluis € -

EK16 Engineeringskosten kleine keersluis 18% € 2.510.449

OBK16 Overige bijkomende kosten kleine keersluis 5% € 697.347

INV16 Totaal investeringskosten kleine keersluis € 17.154.737

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 10 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Schutsluis op nieuwe locatie Van toepassing op: 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 17 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

20 Schutsluis 201730 SLUISKOLK 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201740 Diepwanden t.b.v. sluiskolk 2,0 150,0 14,5 1,0 4.350,00 m3€ 450,00 € 1.957.500 201750 Ontgraven sluiskolk 150,0 11,5 26,6 45.885,00 m3€ 3,00 € 137.655 201760 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 45.885,0 45.885,00 m3€ 0,50 € 22.943 201770 Aanbrengen betonpalen/ankers 1/10 150,0 10,0 26,6 3.990,00 m€ 65,00 € 259.350 201780 Aanbrengen onderwaterbeton 150,0 1,0 26,6 3.990,00 m3€ 120,00 € 478.800 201790 Beton in vloer, incl. kist en wapening 150,0 1,5 26,6 5.985,00 m3€ 275,00 € 1.645.875 201800 Beton in "voorzetwand" kolk, incl. kist en wapening 2,0 150,0 3,0 0,8 720,00 m3€ 450,00 € 324.000 201810 Voorzieningen in de kolk (bolders,ladders, leuningen e.d.) 150,0 150,00 m€ 1.500,00 € 225.000 201830 BINNENHOOFD 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 201840 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 30,0 13,8 825,00 m2€ 180,00 € 148.500 201850 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 81,0 11,0 1.782,00 m2€ 100,00 € 178.200 201860 Ontgraven uit bouwkuip 46,0 9,0 35,0 14.490,00 m3€ 3,00 € 43.470 201870 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 14.490,0 14.490,00 m3€ 0,50 € 7.245 201880 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 46,0 10,0 35,0 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 201890 Aanbrengen onderwaterbeton 46,0 1,0 35,0 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 201900 Beton in vloer, incl. kist en wapening 41,0 2,5 30,0 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 201910 Betonwand binnenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 41,0 5,5 2,5 1.127,50 m3 € 400,00 € 451.000 201930 Stalen puntdeuren binnenzijde 0,8 4,0 5,5 14,0 246,40 ton€ 6.000,00 € 1.478.400 201950 Reservedeur 0,8 1,0 5,5 14,0 61,60 ton€ 6.000,00 € 369.600 201960 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 201970 Bodembescherming 30,0 30,0 900,00 m2€ 35,00 € 31.500 201980 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,0 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 202020 BUITENHOOFD 0,0 0,00 - € 0,00 € 0 202030 Aanbrengen damwanden vleugelwanden (155kg/m2)(incl. gordingen) 2,0 30,0 22,5 1.350,00 m2€ 180,00 € 243.000 202040 Toepassen damwand bouwkuip, incl. gordingen en stempels 2,0 81,0 18,0 2.916,00 m2€ 100,00 € 291.600 202050 Ontgraven uit bouwkuip 46,0 12,5 35,0 20.125,00 m3€ 3,00 € 60.375 202060 Bemalingen (per m3 bouwkuip) 20.125,0 20.125,00 m3€ 0,50 € 10.063 202070 Aanbrengen betonpalen/ankers 0,2 46,0 10,0 35,0 2.915,35 m€ 65,00 € 189.498 202080 Aanbrengen onderwaterbeton 46,0 1,0 35,0 1.610,00 m3€ 120,00 € 193.200 202090 Beton in vloer, incl. kist en wapening 41,0 2,5 30,0 3.075,00 m3€ 300,00 € 922.500 202100 Betonwand buitenhoofd, incl. kist en wapening 2,0 41,0 9,0 2,5 1.845,00 m3€ 400,00 € 738.000 202120 Stalen puntdeuren 0,8 2,0 9,0 14,0 201,60 ton€ 6.000,00 € 1.209.600 202130 Stalen puntdeuren buitenzijde 0,8 2,0 10,5 14,0 235,20 ton€ 6.000,00 € 1.411.200 202140 Reservedeur 0,8 1,0 9,0 14,0 100,80 ton€ 6.000,00 € 604.800 202150 Bewegingswerk puntdeuren 4,0 4,00 st€ 300.000,00 € 1.200.000 202160 Bodembescherming 2,0 30,0 30,0 1.800,00 m2€ 35,00 € 63.000 202170 Geleidewerken met drijvende geleiders 450,0 450,00 m€ 5.000,00 € 2.250.000 202210 INSTALLATIES en GEBOUW 0,0 0,00 - € - € - 202220 Installaties 1,0 1,00 pst€ 1.500.000,00 € 1.500.000 202240 Dienstgebouw 100,0 100,00 m2€ 2.500,00 € 250.000 Totaal schutsluis € 23.651.070,02

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 11 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Schutsluis op nieuwe locatie Van toepassing op: 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 17 hoogte

Benoemde directe bouwkosten € 23.651.070

NTD171 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 23.651.070 € 3.547.661 Directe bouwkosten € 27.198.731

IK176 Eenmalige kosten 2,0%€ 27.198.731 € 543.975 IK177 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 27.198.731 € 543.975 IK178 Uitvoeringskosten 8,0%€ 27.198.731 € 2.175.898 IK179 Algemene kosten 8,0%€ 27.198.731 € 2.175.898 IK1710 Winst en/of risico 5,0%€ 27.198.731 € 1.359.937 Indirecte bouwkosten 25% € 6.799.683

VZBK Voorziene bouwkosten € 33.998.413

RBK173 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 33.998.413 € 5.099.762 RBK Risico's bouwkosten € 5.099.762

BK17 Bouwkosten schutsluis op nieuwe locatie € 39.098.175

VK17 Vastgoedkosten schutsluis op nieuwe locatie € -

EK17 Engineeringskosten schutsluis op nieuwe locatie 18% € 7.037.672

OBK17 Overige bijkomende kosten schutsluis op nieuwe locatie 5% € 1.954.909

INV17 Totaal investeringskosten schutsluis op nieuwe locatie € 48.090.755

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 12 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Nieuwe locatie met bruggen Van toepassing op: 2A Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 18 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

30 Nieuw dijklichaam 301810 Grond verwerken in dijklichaam (ter plaatse beschikbaar) 2.200,0 8,5 100,0 1.870.000,00 m3€ 5,00 € 9.350.000 301820 Kleiaanvulling tegen dijklichaam 2.200,0 0,5 25,5 28.050,00 m3€ 18,00 € 504.900 301830 Oeververdediging (gepenetreerde breuksteen op geotextiel) 2.200,0 15,0 33.000,00 m2€ 35,00 € 1.155.000 301840 Teenconstructie (breuksteen op zinkstuk) 2.200,0 5,0 11.000,00 m2€ 44,00 € 484.000 Totaal nieuw dijklichaam € 11.493.900,00

40 Bruggen 401810 Beweegbare brug in A7 2,0 27,0 30,0 1.620,00 m2€ 6.500,00 € 10.530.000 Totaal bruggen € 10.530.000,00

60 Wegen 601860 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 1.300,0 4,0 5.200,00 m2€ 40,00 € 208.000 601890 Verhardingsconstructie A7 op zand 6.000,0 25,0 150.000,00 m2€ 50,00 € 7.500.000 601900 Geleiderails 3,0 6.000,0 18.000,00 m€ 65,00 € 1.170.000 Totaal wegen € 8.878.000,00

70 Diversen 701810 Portalen, verplaatsbare barrier en bebakening "wissel" 2,0 2,00 st € 500.000,00 € 1.000.000 701820 Verkeersmaatregelen A7 500.000 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 Totaal diversen € 1.500.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 32.401.900

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 13 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Nieuwe locatie met bruggen Van toepassing op: 2A Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 18 hoogte

NTD181 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 32.401.900 € 4.860.285 Directe bouwkosten € 37.262.185

IK186 Eenmalige kosten 2,0%€ 37.262.185 € 745.244 IK187 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 37.262.185 € 745.244 IK188 Uitvoeringskosten 8,0%€ 37.262.185 € 2.980.975 IK189 Algemene kosten 8,0%€ 37.262.185 € 2.980.975 IK1810 Winst en/of risico 5,0%€ 37.262.185 € 1.863.109 Indirecte bouwkosten 25% € 9.315.546

VZBK Voorziene bouwkosten € 46.577.731

RBK183 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 46.577.731 € 6.986.660 RBK Risico's bouwkosten € 6.986.660

BK18 Bouwkosten nieuwe locatie met bruggen € 53.564.391

VK18 Vastgoedkosten nieuwe locatie met bruggen € -

EK18 Engineeringskosten nieuwe locatie met bruggen 18% € 9.641.590

OBK18 Overige bijkomende kosten nieuwe locatie met bruggen 5% € 2.678.220

INV18 Totaal investeringskosten nieuwe locatie met bruggen € 65.884.201

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 14 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Nieuwe locatie met naviduct Van toepassing op: 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 19 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

10 Opruimingswerk 101910 Opbreken bestaande rijksweg 2.500,0 25,0 62.500,00 m2€ 20,00 € 1.250.000 Totaal opruimingswerk € 1.250.000,00

30 Nieuw dijklichaam 301910 Grond verwerken in dijklichaam (ter plaatse beschikbaar) 1.560,0 8,5 55,5 735.930,00 m3€ 5,00 € 3.679.650 301920 Kleiaanvulling tegen dijklichaam 2,0 1.560,0 0,5 25,5 39.780,00 m3€ 18,00 € 716.040 301930 Oeververdediging (gepenetreerde breuksteen op geotextiel) 1.560,0 15,0 23.400,00 m2€ 35,00 € 819.000 301940 Teenconstructie (breuksteen op zinkstuk) 1.560,0 5,0 7.800,00 m2€ 44,00 € 343.200 Totaal nieuw dijklichaam € 5.557.890,00

40 Bruggen 401940 Beweegbare brug sluishoofd 27,0 4,0 108,00 m2€ 7.500,00 € 810.000 Totaal bruggen € 810.000,00

50 Tunnel 501910 Afgezonken naviduct onder sluis Binw.= 2 x 13 m 2,0 40,0 13,0 1.040,00 m2€ 2.600,00 € 2.704.000 501920 Toerit 1 oostzijde Binw.= 27 m 2,0 450,0 13,5 12.150,00 m2€ 1.600,00 € 19.440.000 501930 Toerit 2 westzijde Binw.= 27 m 2,0 450,0 13,5 12.150,00 m2 € 1.600,00 € 19.440.000 Totaal tunnel € 41.584.000,00

60 Wegen 601960 Zuidbaan: Verhardingsconstructie parallelweg op zand 1.800,0 4,0 7.200,00 m2€ 40,00 € 288.000 601980 Verhardingsconstructie op constructie 940,0 25,0 23.500,00 m2€ 20,00 € 470.000 601990 Verhardingsconstructie A7 op zand 1.560,0 25,0 39.000,00 m2€ 50,00 € 1.950.000 602000 Geleiderails 3,0 1.560,0 4.680,00 m€ 65,00 € 304.200 602010 Geleidebarriers 4,0 940,0 3.760,00 m€ 180,00 € 676.800 Totaal wegen € 3.689.000,00

70 Diversen 701920 Verkeersmaatregelen A7 500.000 500.000,00 EUR€ 1,00 € 500.000 Totaal diversen € 500.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 53.390.890

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 15 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Nieuwe locatie met naviduct Van toepassing op: 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 19 hoogte

NTD191 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 53.390.890 € 8.008.634 Directe bouwkosten € 61.399.524

IK196 Eenmalige kosten 2,0%€ 61.399.524 € 1.227.990 IK197 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 61.399.524 € 1.227.990 IK198 Uitvoeringskosten 8,0%€ 61.399.524 € 4.911.962 IK199 Algemene kosten 8,0%€ 61.399.524 € 4.911.962 IK1910 Winst en/of risico 5,0%€ 61.399.524 € 3.069.976 Indirecte bouwkosten 25% € 15.349.881

VZBK Voorziene bouwkosten € 76.749.404

RBK193 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 76.749.404 € 11.512.411 RBK Risico's bouwkosten € 11.512.411

BK19 Bouwkosten nieuwe locatie met naviduct € 88.261.815

VK19 Vastgoedkosten nieuwe locatie met naviduct € -

EK19 Engineeringskosten nieuwe locatie met naviduct 18% € 15.887.127

OBK19 Overige bijkomende kosten nieuwe locatie met naviduct 5% € 4.413.091

INV19 Totaal investeringskosten nieuwe locatie met naviduct € 108.562.032

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 16 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie Van toepassing op: 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 20 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

15 Grondwerk 152070 Sluiten coupure t.p.v. huidige schutsluis (50 m3/m1 klei en basalton 20m/m1) 120,0 120,00 m1€ 3.400,00 € 408.000 Totaal grondwerk € 408.000,00

25 Strekdammen en voorhavens 252010 Havendammen / golfbrekers Waddenzeezijde (basalton) 1.000,0 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 252020 Havendammen / golfbrekers Ijsselmeerzijde (basalton) 1.000,0 1.000,00 m1€ 8.000,00 € 8.000.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 16.000.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 16.408.000

NTD201 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 16.408.000 € 2.461.200 Directe bouwkosten € 18.869.200

IK206 Eenmalige kosten 2,0%€ 18.869.200 € 377.384 IK207 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 18.869.200 € 377.384 IK208 Uitvoeringskosten 8,0%€ 18.869.200 € 1.509.536 IK209 Algemene kosten 8,0% € 18.869.200 € 1.509.536 IK2010 Winst en/of risico 5,0%€ 18.869.200 € 943.460 Indirecte bouwkosten 25% € 4.717.300

VZBK Voorziene bouwkosten € 23.586.500

RBK203 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 23.586.500 € 3.537.975 RBK Risico's bouwkosten € 3.537.975

BK20 Bouwkosten voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie € 27.124.475

VK20 Vastgoedkosten voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie € -

EK20 Engineeringskosten voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie 18% € 4.882.406

OBK20 Overige bijkomende kosten voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie 5% € 1.356.224

INV20 Totaal investeringskosten voorhavens en havendammen bij nieuwe locatie € 33.363.104

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 17 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Passantenhaven Van toepassing op: alt. 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 21 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

70 Diversen 702130 Passantenhaven (voor circa 20 passanten) 1,0 1,00 pst€ 1.400.000,00 € 1.400.000 Totaal diversen € 1.400.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 1.400.000

NTD211 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 1.400.000 € 210.000 Directe bouwkosten € 1.610.000

IK216 Eenmalige kosten 2,0%€ 1.610.000 € 32.200 IK217 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 1.610.000 € 32.200 IK218 Uitvoeringskosten 8,0%€ 1.610.000 € 128.800 IK219 Algemene kosten 8,0%€ 1.610.000 € 128.800 IK2110 Winst en/of risico 5,0%€ 1.610.000 € 80.500 Indirecte bouwkosten 25% € 402.500

VZBK Voorziene bouwkosten € 2.012.500

RBK213 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 2.012.500 € 301.875 RBK Risico's bouwkosten € 301.875

BK21 Bouwkosten passantenhaven € 2.314.375

VK21 Vastgoedkosten passantenhaven € -

EK21 Engineeringskosten passantenhaven 18% € 416.588

OBK21 Overige bijkomende kosten passantenhaven 5% € 115.719

INV21 Totaal investeringskosten passantenhaven € 2.846.681

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 18 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Passantenhaven (EUR120.000) Van toepassing op: alt. 1A, 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 21 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

70 Diversen 702140 Passantenhaven 1,0 1,00 pst€ 120.000,00 € 120.000 Totaal diversen € 120.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 120.000

NTD211 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 120.000 € 18.000 Directe bouwkosten € 138.000

IK216 Eenmalige kosten 2,0%€ 138.000 € 2.760 IK217 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 138.000 € 2.760 IK218 Uitvoeringskosten 8,0%€ 138.000 € 11.040 IK219 Algemene kosten 8,0%€ 138.000 € 11.040 IK2110 Winst en/of risico 5,0%€ 138.000 € 6.900 Indirecte bouwkosten 25% € 34.500

VZBK Voorziene bouwkosten € 172.500

RBK213 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 172.500 € 25.875 RBK Risico's bouwkosten € 25.875

BK21 Bouwkosten passantenhaven (eur120.000) € 198.375

VK21 Vastgoedkosten passantenhaven (eur120.000) € -

EK21 Engineeringskosten passantenhaven (eur120.000) 18% € 35.708

OBK21 Overige bijkomende kosten passantenhaven (eur120.000) 5% € 9.919

INV21 Totaal investeringskosten passantenhaven (eur120.000) € 244.001

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 19 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Baggerwerk variant 1A, 1B Van toepassing op: 1A, 1B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 15 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

25 Strekdammen en voorhavens 251560 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.400.000 2.400.000,00 m3€ 3,00 € 7.200.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 7.200.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 7.200.000

NTD151 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 7.200.000 € 1.080.000 Directe bouwkosten € 8.280.000

IK156 Eenmalige kosten 2,0%€ 8.280.000 € 165.600 IK157 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 8.280.000 € 165.600 IK158 Uitvoeringskosten 8,0%€ 8.280.000 € 662.400 IK159 Algemene kosten 8,0%€ 8.280.000 € 662.400 IK1510 Winst en/of risico 5,0%€ 8.280.000 € 414.000 Indirecte bouwkosten 25% € 2.070.000

VZBK Voorziene bouwkosten € 10.350.000

RBK153 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 10.350.000 € 1.552.500 RBK Risico's bouwkosten € 1.552.500

BK15 Bouwkosten baggerwerk variant 1a, 1b € 11.902.500

VK15 Vastgoedkosten baggerwerk variant 1a, 1b € -

EK15 Engineeringskosten baggerwerk variant 1a, 1b 18% € 2.142.450

OBK15 Overige bijkomende kosten baggerwerk variant 1a, 1b 5% € 595.125

INV15 Totaal investeringskosten baggerwerk variant 1a, 1b € 14.640.075

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 20 van 21 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Prijspeil: 2013 Datum: 10-07-2013 Project: MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Versie: 01 Dossier nr: MP62-1 (Deel)raming: Baggerwerk variant 2 Van toepassing op: 2A, 2B Status: Definitief code post omschrijving post factor aantal lengte dikte/ breedte opp hoeveelheid eenheid prijs totaal 23 hoogte

INVESTERINGSKOSTEN

25 Strekdammen en voorhavens 252350 Baggerwerk voorhavens (uitgangspunt is lokale verwerking) 2,0 3,0 120.000 720.000,00 m3€ 3,00 € 2.160.000 252360 Baggerwerk vaargeul (uitgangspunt is lokale verwerking) 2.100.000 2.100.000,00 m3€ 3,00 € 6.300.000 Totaal strekdammen en voorhavens € 8.460.000,00

Benoemde directe bouwkosten € 8.460.000

NTD231 Nader te detailleren bouwkosten 15,0%€ 8.460.000 € 1.269.000 Directe bouwkosten € 9.729.000

IK236 Eenmalige kosten 2,0%€ 9.729.000 € 194.580 IK237 Algemene bouwplaatskosten 2,0%€ 9.729.000 € 194.580 IK238 Uitvoeringskosten 8,0%€ 9.729.000 € 778.320 IK239 Algemene kosten 8,0%€ 9.729.000 € 778.320 IK2310 Winst en/of risico 5,0%€ 9.729.000 € 486.450 Indirecte bouwkosten 25% € 2.432.250

VZBK Voorziene bouwkosten € 12.161.250

RBK233 Niet benoemd objectrisico bouwkosten 15,0%€ 12.161.250 € 1.824.188 RBK Risico's bouwkosten € 1.824.188

BK23 Bouwkosten baggerwerk variant 2 € 13.985.438

VK23 Vastgoedkosten baggerwerk variant 2 € -

EK23 Engineeringskosten baggerwerk variant 2 18% € 2.517.379

OBK23 Overige bijkomende kosten baggerwerk variant 2 5% € 699.272

INV23 Totaal investeringskosten baggerwerk variant 2 € 17.202.088

Witteveen+Bos MP62-1 MKBA Kornwerderzand "schutsluis" Definitief 01 10 juli 2013 Pagina 21 van 21