DOCSLIB.ORG

Studia Linguistica Italo-Albanica Arbërishtja Në Kontekstin Gjuhësor Ballkanik Dhe Italian 2014

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Studia Linguistica Italo-Albanica Arbërishtja Në Kontekstin Gjuhësor Ballkanik Dhe Italian 2014 AKADEMIAEEE SHKENCAVE DHE ARTEVE KOSOVËS ACADEMIA SCIENTIARUM ET ARTIUM KOSOVIENSIS BOTIME TË VEÇANTA CXXXIX SEKSIONII GJUHËSISË DHE I LETËRSISË LIBRI 51 FRANCESCO ALTIMARI STUDIA LINGUISTICA ITALO-ALBANICA ARBËRISHTJA NË KONTEKSTIN GJUHËSOR BALLKANIK DHE ITALIAN PRISHTINË 2014 KOSOVAACADEMY OF SCIENCES AND ARTS ACADEMIA SCIENTIARUM ET ARTIUM KOSOVIENSIS SPECIAL EDITIONS CXXXIX SECTION OF LINGUISTICS AND LITERATURE BOOK 51 FRANCESCO ALTIMARI STUDIA LINGUISTICA ITALO-ALBANICA Approved for publication at the meeting of the Section of Linguistics and Literature, held on24th October, 2014, after review by academician Rexhep Ismajli and academicianIdriz Ajeti . Editor: Academician Mehmet Kraja, Secretary of Linguistics and Literature Section. PRISHTINA 2014 AKADEMIAEEE SHKENCAVE DHE ARTEVE KOSOVËS ACADEMIA SCIENTIARUM ET ARTIUM KOSOVIENSIS BOTIME TË VEÇANTA CXXXIX SEKSIONII GJUHËSISË DHE I LETËRSISË LIBRI 51 FRANCESCO ALTIMARI STUDIA LINGUISTICA ITALO-ALBANICA ARBËRISHTJA NË KONTEKSTIN GJUHËSOR BALLKANIK DHE ITALIAN U miratua për botim në mbledhjen e Seksionit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, mbajtur më 24 tetor 2014, në bazë të recensioneve të akademik Rexhep Ismajlit dhe akademikIdriz Ajetit . Redaktor: Akademik Mehmet Kraja, Sekretar i Seksionit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë. PRISHTINË 2014 Copyright © ASHAK Francesco Altimari 5 PASQYRA E LËNDËS PARATHËNIE ……………………………………………………………… 7 I. ARBËRISHTJA NË KONTEKSTIN GJUHËSOR BALLKANIK L’ALBANESE D’ITALIA NEL CONTESTO LINGUISTICO BALCANICO 9 1. a. Vëzhgime për të kryerën e “supozimit” të arbërishtes dhe për formimin e habitores të shqipes …………………………………………………… 11 b. Osservazioni sul passato ‘presuntivo’ dell’arbëresh d’Italia e sulla formazione dell’ammirativo in albanese ……………………………… 27 2. a. E ashtuquajtura e ardhme arbëreshe kam + lidhore: romanizëm italian apo arkaizëm ballkanik? ………………………………………………… 41 b. Il cosiddetto “futuro necessitativo” dell’albanese d’Italia: influenza italo-romanza o arcaismo balcanico? ………………………………… 55 3. a. Selman Riza dhe çështja e paskajores ……………………………… 73 b. Tracce di antichi infinitivi dell’albanese nell’arbëresh d’Italia …… 87 4. Disa ndikime të greqishtes në fjalëformimin foljor të arbërishtes së Italisë 113 II. ARBËRISHTJA NË KONTEKSTIN GJUHËSOR ITALIAN L’ALBANESE D’ITALIA NEL CONTESTO LINGUISTICO ITALIANO 123 1. a. Tekste arbërisht të Kalabrisë dhe të Sicilisë në veprat e Hervás y Panduro ………………………………………………………………… 125 b. Testi albanesi di Calabria e di Sicilia nell’opera di Hervás y Panduro 145 6 Studia linguistica italo-albanica 2. a. Mbi huazimet nga italishtja dhe nga dialektet italo-romane në sistemin foljor të arbërishtes ……………………………………………………… 169 b. L’influenza dell’italiano e dei dialetti italo-romanzi nel sistema verbale dell’albanese d’Italia …………………………………………………… 187 3. a. Gjurmë onomastike arbëreshe në komunitetin kalabrez të Jacarisë … 203 b. Tracce onomastiche albanesi nella comunità calabrese di Gizzeria … 217 4. Proverbi meteorologici di area arbëreshe ……………………………… 231 BURIMET ……………………………………………………………… 245 PARATHËNIE Studia linguistica italo-albanica është rezultati i një sërë thellimesh të mia në fushën e studimeve albanistike që m'u dha rasti të prezantoja gjatë këtyre viteve në forma dhe raste të ndryshme (Festschrift kongrese kombëtare dhe ndërkombëtare, konferenca albanologjike), në gjuhë të ndryshme (shqip, italisht, frëngjisht) dhe në vende të ndryshme (Itali, Shqipëri, Kosovë, Gjermani, Poloni, Spanjë) ku më kërkohej të ndalesha mbi aspekte të ndryshme të gjuhës sime që për një privilegj të rrallë shpirtëror u bë në jetën time edhe objekti kryesor i zotimit tim didaktikoshkencor. Kur nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, anëtar i së cilës jam i nderuar të jem që prej vitit 2008, mora ftesën të prezantoja një botim timin në serinë e kolanës së saj prestigjioze, më lindi ideja të përmblidhja në të këto "fletë të shpërndara". Natyrisht m'u desh t'i rishikoja pas shumë vjetësh dhe t'i risistemoja edhe nga ana formale - dhe nuk jam i sigurt nëse arrita t'i shmangesha heterogjenitetit - këto kontribute të mia gjuhësore për arbërishten që kanë të bëjnë me disa tipare të saj që mund të na shërbejnë edhe për të rishqyrtuar disa fenomena gjuhësore brenda shqipes, në një perspektivë qoftë diakronike, qoftë sinkronike, ashtu si disa lidhje që arbërishtja, si variant deri diku më arkaik i shqipes, ka me gjuhët e tjera të Ballkanit. Dy janë thelbësisht drejtimet që ndoqa në këto vëzhgime të mia jo sistematike mbi arbërishten që përmblodha duke konsideruar marrëdhëniet e saj me gjuhët e tjera në kontekstin linguistik ballkanik, nga njëra anë, dhe kontaktin e saj me varietetet gjuhësore italo-romake dhe sidomos me italishten, në kontekstin linguistik italian, nga ana tjetër. 8 Studia linguistica italo-albanica I jam shumë mirënjohës mikut tim të vjetër dhe albanologut të shquar, akademik Rexhep Ismajlit, për nxitjen, inkurajimin dhe mbështetjen e vazhdueshme që më ofroi me të vërtetë pa u kursyer këto vite, pa të cilat ky libër nuk do të kishte parë askurrë dritën e botimit. Gjithashtu dëshiroj të falënderoj kolegët dhe bashkëpunëtorët e shumtë që më ofruan gjatë këtyre viteve ndihmën e tyre të shumanshme. Veçanërisht për këshillat e vyera mbi gjuhët e tjera që trajtova duhet të përmend Titos Jochalas dhe Katharina Papatheou, për greqishten, dhe Rodica Zafiu, për rumanishten; Josif Mitën dhe Flora Kolecin për redaktimin e dy versioneve - përkatësisht nr. I. 1a dhe II. 3a - të referateve dhe Fiorella De Rosa për korrigjimin e bocave të fundit. Kozencë, 15.11.2014 Francesco Altimari Francesco Altimari 9 ARBËRISHTJA NË KONTEKSTIN GJUHËSOR BALLKANIK L’ALBANESE D’ITALIA NEL CONTESTO LINGUISTICO BALCANICO 10 Studia linguistica italo-albanica Francesco Altimari 11 VËZHGIME PËR TË KRYERËN E “SUPOZIMIT” TË ARBËRISHTES DHE PËR FORMIMIN E HABITORES TË SHQIPES Në këtë punim do të merrem me një tip të veçantë të së kryerës, që në arbërishten e Italisë ka një përdorim dhe një kuptim pak të veçantë, duke u shmangur nga përdorimet dhe kuptimet që janë funksionet e kësaj kohe foljore në shqipen e përbashkët dhe në gjuhën letrare shqipe të sotme. Në Kongresin ndërkombëtar të studimeve shqipe të zhvilluar në Mannheim, në qershor të vitit 1987, për këtë dukuri, çuditërisht e panjohur deri tani nga studiuesit që janë marrë me arbërishten, u interesua në mënyrë të thelluar miku dhe kolegu Walter Breu, i cili ka theksuar ngjyrimin modal dhe pikërisht “supozues” që ka fituar e kryera, përfaqësuar nga ndërtimi analitik kam + pjesore, në disa të folme arbëreshe. Një dukuri të tillë Breu e ka vendosur në rrethin e një zhvillimi “të brendshëm” të arbërishtes së Italisë, që do të jetë ndihmuar nga kontakti gjuhësor me të folmet romane italo-jugore, në disa nga të cilat mungon fare e kryera, e cila është zëvendësuar nga aoristi (e kryera e thjeshtë). Duke qenë se deri më sot ka munguar një studim, që do të shpjegonte gjendjen dhe përhapjen e kësaj dukurie në arbërishte, mendova të filloj paraprakisht me një vështrim në të pesëdhjetë të folmet arbëreshe ende të gjalla, duke përdorur përmbledhjet e botuara me material gjuhësor, studimet me ‘karakter më të veçantë dialektologjik si dhe rezultatet e disa kërkimeve “në terren”, që i bëra për disa vite në Kalabri, Bazilikatë dhe Sicili. Rezultatet e këtij hulumtimi gjuhësor janë përmbledhur në hartën n. 1, nga e cila shihet se dukuria e përhapjes të së kryerës “së supozimit” nuk është e kufizuar vetëm në Kalabri (siç ka hipotezuar Breu mbi bazën e 12 Studia linguistica italo-albanica regjistrimeve të drejtpërdrejta ose të dëshmive të shkruara që ka ndeshur), por në të gjithë Italinë jugore, me përjashtim të Sicilisë. Të gjitha të folmet shqipe të etiketuara në hartë me shenjën “+” nuk paraqesin dallim ndërmjet një forme analitike dhe një forme sintetike (p.sh. passato prossimo dhe passato remoto në italishte, passé composé dhe passé simple në frëngjishte, perfekti dhe aoristi në gjuhë të tjera) për të paraqitur një veprim që ka ndodhur në të shkuarën. Edhe pse në këto të folme ekzistojnë që të dyja format foljore (qoftë ajo analitike, qoftë ajo sintetike) të së shkuarës (që u korrespondojnë kohëve “koha e kryer” dhe “koha e kryer e thjeshtë” të shqipes së përbashkët), ato nuk janë në kundërvënie kohore ndërmjet tyre, por në kundërvënie modale, duke treguar përkatësisht një veprim “të sigurt” dhe një veprim “të pasigurt” që ka ndodhur në të shkuarën: p.sh. ai shkruajti (në shqipen letrare ai shkroi) “ai shkroi” ~ “ai ka shkruar”, ndërsa ai ka shkruar ka kuptimin “ai ndoshta ka shkruar”. Ndërsa ndërtimi sintetik ai shkruajti në të folmet që në hartën 1 kanë shenjën “+” (është i pranishëm “supozimi”) mbulon që të dyja funksionet kohore të së shkuares, d.m.th. të kryerën e thjeshtë dhe të kryerën (p.sh. “ai shkroi” ~ “ai ka shkruar”) dhe tregon kështu një veprim të së shkuarës, me ose pa referim në të tashmen, ndërtimi analitik ai ka shkruajtur i përkthyeshëm me shprehjen “ai ndoshta ka shkruar, ai do të ketë shkruar”, përkon me atë që De Rada tashmë në gramatikën e tij të shqipes të vitit 1870 (e para gramatikë e shtypur për arbërishten) për herë të parë kishte përcaktuar si “e shkuar dyshimore”. Ky tip i veçantë i së kryerës, të cilin, duke rimarrë terminologjinë e Breu-t, këtej e tutje do ta quaj të “supozimit”, shumë i kufizuar në përdorim (natyrisht mund të përdoret vetëm në vetën e tretë, njëjës dhe shumës, ngaqë subjekti nuk mund të verë në dyshim, duke përjashtuar rastet e humbjes së kujtesës, veprimet e kryera nga ai vetë personalisht ose sidoqoftë të vërtetuara ose të vërtetueshme), mendoj se paraqet një
Load more

Recommended publications
  • Përmbajtja / Sommario
    nr. 7 9, viti/anno XIV , janar-theristí /gennaio-giugno 2015 e-mail: jetarbre [email protected] - http://digilander.libero.it/jetarbreshe (Mondo Italo-Albanese) Del nga gjasht ë muaj - Semestra le online della Minoranza linguistica storica Albanese d’Italia - Eianina / Purçill (Cs- Italia) Përmbajtja / Sommario (Numër i kushtuar figurës dhe v eprës së Emanue le G iordano-s) BIOGRAFIA E ZOTIT EMANUELE GIORDANO (1920-2015) faqe 3- 4 EDITORIALI faqe 5 Drejtori NGA ‘FJALIMET E LIPIT’ faqe 6-10 Donato imzot Oliverio, Angelo Catapano, Alessandro Rennis, Caterina La Rocca, Vittorio Giordano KUJTIMI I AMBASADAVET SHQIPTARE NË ITALI E NË VATIKAN faqe 11 Neritan Ceka, Ardian Ndreca KUJTIME E RRËFIME KA AR BËRIA faqe 12-30 Nik Pace, Antonio Bellusci, Kostandin Bellushi, Ferdinando Elmo, Paolo Borgia, Francesco Fusca, Zef Chiaramonte, Carmine Stamile, Vincenzo Cucci, Zef Schirò di Maggio, Mario Massaro, Zef Kakoca, Pierfranco Bruni KUJTIME, MBRESA, STUDIME NGA BOTA SHQIPTARE faqe 31 -44 Lush Gjergji, Odette Luoise, Imri Badallaj, Bardh Rugova, Merita Sauku-Bruci, Klara Kodra, Emil Lafe, Helena Grillo, Vilma Proko (Jasezhiu) AKTE KUVENDES MBI VEPRIMTARINË E ZOTIT EMANUELE GIORDANO Kuvend “Nderim papas Jordanit” (Frasnitë 1996) faqe 45-60 Gennaro Cortese, Spiro Kalemi, Italo Costante Fortino, Alessandro Rennis, Agostino Giordano Kuvend “Presentazione della II* Edizione del “Fjalor” (Frasnitë 2000) faqe 61 Francesco Fusca Kuvend “Vepra fetare dhe kulturore e protopapasit Emanuele Giordano (Frasnit ë 2006) faqe 62-78 Eleuterio F.Fortino, Nik Pace, m.v. Maria
    [Show full text]
  • Giulio Variboba
    GIUSEPPE FERRARI GIULIO VARIBOBA E LA SUA OPERA POETICA ALBANESE zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA CASA EDITRICE CRESSATI - BARI I VITA Precisamente due secoli addietro, nel 1762, vede­ va la luce in Roma la prima opera poetica, fino ad oggi conosciuta, in lingua albanese. Autore di essa un sa­ cerdote italo-albanese di Calabria: Giulio Variboba. Non si può, con precisione, stabilire la sua da­ ta di nascita, non esistendo più alcun documento che ne faccia riferimento diretto. In un ritratto, chs di lui si conserva nella chiesa parrocchiale del suo paese na­ tio, lo si dice morto a Roma, all'età di anni sessanta- cjuattro, il 31 dicembre del 1788. Le notizie che si pos­ sono ricavare dalla sua operetta e quelle assai più c<j- piose intorno alla sua vita travagliata e alla sua atti­ vità, di cui esiste lungo elenco di documenti originali in vari archivi, ci indicano come assai probabili le date di cui sopra. Non vi è dubbio alcuno circa il luogo di sua na­ scita e della sua morte. Notizie certe abbiamo pure della sua famiglia e della sua attività. - 7 GIULIO VARIBOBA' nacque dunque nel 1724, a San Giorgio Albanese^, in provincia di Cosenza'. Suo padre, Giovanni Variboba^, nel 1714, £u eletto pro-zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA ^ Nei documenti e testi più antichi vien sempre scritto Varibobba. Ciò avviene perchè, nell'albanese, la consonan- te B è più forte che la corrispondente italiana. Non ha quindi il significato della doppia italiana. - In italo-albanese è chiamato MBUZAT-I. A. Masci ed altri studiosi lo dicono derivato dalla famiglia BUZA, di cui un ramo sarebbe stato tra i fondatori del villaggio.
    [Show full text]
  • Storia Della Letteratura Albanese
    "STORIA DELLE LETTERATURE DI TUTTO IL MONDO" direttore: Antonio Viscardi GIUSEPPE SCHIRÒ Junior dell'Università di Padova STORIA DELLA LETTERATURA ALBANESE NUOVA ACCADEMIA EDITRICE INDICE GENERALE Prefazione pag. 7 Introduzione » 9 Letteratura extra-albanese, 11 — La lingua albanese, 13 — I dialetti, 16 — Le aree albanofone, 17. PARTE PRIMA LA LETTERATURA POPOLARE I - La poesia » 21 Leggende medioevali, 23 — Poesia eroica, 26 — I cicli, 28 — Alija, 31 — Poesia amorosa, 34 — Poesia nuziale, 42. li - Novellistica e sapienza popolare » 47 II Codice di Lek Dukagini, 47 — La sapienza popolare, 48. IH - II più antico poeta: Baia » 53 II poema, 54. PARTE SECONDA TESTI SACRI E LETTERATURA D'IMITAZIONE I - I più antichi documenti di lingua » 67 I vivai di cultura e di letteratura italiana (secoli XVI-XX), 68 — La pericope del Vangelo mattaico, 69 — II tropario della resurrezione, 71 — Formula battesimale, 72 — Gli appunti di Arnold von Harff, 73 — II Messale di Gjon Buzuku, 74 — Luca Matranga, 76 — Pietro Budi, 78 — Paolo di Hasi, 81 — Frang Bardhi, 81 — Pietro Bogdano, 83 — II prete e il vescovo, 84 — L'opera, 85 — La lingua, 86. II - Poeti d'influenza turca » 89 Nezim Berati, 90 — Muhamet Carni, 93 — Vari, 95 — Les- sicografi, grammatici e traduttori, 96. 266 STORIA DELLA LETTERATURA ALBANESE PARTE TERZA LA LETTERATURA ALBANESE IN ITALIA DAL SEICENTO ALL'OTTOCENTO I - Poeti albano-siculi pag. 101 Giuseppe Nicolo Brancate, 101 — Nicola Chetta, 103. II - Poeti albano-calabri » 105 Giulio Variboba, 105 — Le opere, 105 — II mondo poetico, 108 — Costammo Bellucci (Sciaglia), 109. PARTE QUARTA L'OTTOCENTO SINO ALLA LEGA DI PRIZREND I - I poeti risorgimentali » 113 Padre Leonardo de Martino, 115 — Pashk Vasa, 117 — Naim Frasheri, 118 — L'uomo, 119 — Le opere, 121 — Storia di Skanderbeg, 122 — La mistica di Naim, 125 — Ndue Bityci, 130 — Pahk Babi, 130 — Sami Frasheri, 131.
    [Show full text]
  • Chi Perdonerà La “Matta Profanazione” ? Una Poesia Di Giuseppe Serembe Contraffatta Dai Nostri
    Filologia GIUSEPPE SCHIRÒ DI MAGGIO Giuseppe Schirò Di Maggio Chi perdonerà la “matta profanazione” ? Una poesia di Giuseppe Serembe contraffatta dai Nostri Quando le combinazioni non sono casuali, ma manovrate dagli spiriti viventi dei nostri poeti e scrittori! Essi pur di tornare nel gioco della vita, nelle forme loro consentite dello studio e della memoria letteraria, le “inventano” tutte! Papas Jani Pecoraro, arciprete non ancora de jure della Cattedrale di San Demetrio di Piana degli Albanesi, mi porge una busta piena di fogli ingialliti trovati in uno scaffale dell’archivio parrocchiale e mi dice: vedi cosa c’è. In una “pausa” del mio “otium” di pensionato, controllo. Alcuni quaderni pieni di frasi del greco moderno, traduzioni, vocabolarietti arbërisht, fogli sbia- diti di preghiere, poesie, canti e appunti di prediche. Forse sono quaderni e carte varie di qualche arciprete dell’antica Matrice, oggi Cattedrale, o di Mons. Paolo Schirò o di qualche papas intellettuale e forse qualche quaderno è del poeta Giuseppe Schirò (Senior). Un quaderno anonimo più ingiallito degli altri, carta antica con illustrazione sulla copertina azzurrognola, attira la mia attenzione: dentro c’è, tra appunti, elenchi di frasi e canti religiosi, una poesia firmata, alla fine del testo arbëresh, da “Sepi Si Rræmbi” e “Giuseppe Serembe” sotto la traduzione italiana. Mi entusiasmo per il privilegio della scoperta, perché credo lì per lì di avere dinanzi una poesia originale scritta di mano dell’autore, da tutti noi venerato. Mi affretto a sfogliare notizie su Serembe e vengo a sapere che l’anno 1886 fece visita ai paesi albanesi di Palazzo Adriano e di Piana dei Greci.
    [Show full text]
  • Italští Arbrešové: Krátký Nástin Jejich Historie a Současného Postavení*
    Historie ITAlšTÍ ARBREšOVÉ: krátký nástin jejich historie a současného postavení* Přemysl Vinš Každý čtenář, kterému se do ruky dostala jakákoliv práce o dějinách nebo literatuře Albánců, se již pravdě- podobně setkal s výrazy „Arbrešové“ nebo „arbrešští Albánci“.** Zasvěcenější zájemci většinou správně tuší, že se jedná o označení pro skupiny etnických Albánců, kteří se v průběhu několika staletí, zejména v období od konce 15. do 18. století, usazovali v jižní části Apeninského poloostrova a na Sicílii, kde osidlovali málo zalidněné kraje a vytvářeli vlastní vesnice, které si v mnoha případech až do dnešní doby dochovaly svébyt- nou kulturní a jazykovou identitu. Nejčastěji se o Arbreších (albánsky arbëreshët, italsky gli arbëreshë, albanesi d’Itali, greco-albanesi, arbereschi) hovoří v souvislosti s albánským národním obrozením, jehož první impulsy lze sledovat právě u této komunity. Stejně tak rozmach albánské romantické literatury 19. století byl bytostně spojen s Arbreši a tvorba skupiny arbrešských spisovatelů patří mezi nejoceňova- nější kapitoly albánsky psané literatury. Vytváření a posilování svébytné albánské národ- Původ a klíčová úloha Arbrešů ní identity také mezi Albánci na Balkáně v závě- na formování albánské identity ru 19. století, vznik albánského státu v roce 1912, Kdo tedy vlastně Arbrešové jsou, proč právě oni resp. 1913, a bouřlivé události na Balkáně během sehráli tak zásadní roli v albánském národně uvě- minulého století odpoutaly pozornost od jihoital- domovacím procesu a jak se na jejich postavení ských Albánců, jejichž situace v minulém století promítly zásadní politick, demograické a ekono- a dnes zůstává poměrně neznámá. Tento článek se mické proměny 20. století a nového tisíciletí? To pokouší nejen o rekapitulaci historie Arbrešů do jsou jen některé otázky, kterými se zabývají násle- konce 19.
    [Show full text]
  • Në 60-Vjetorin E Lindjes
    MATTEO MANDALÀ DHE ALBANOLOGJIA SOT Në 60-vjetorin e lindjes Me kujdesin e / A cura di Francesco Altimari Gëzim Gurga Shaban Sinani Fast print Tiranë 2018 Matteo Mandalà dhe albanologjia sot (në 60-vjetorin e lindjes) Me kujdesin e: Francesco Altimari Gëzim Gurga Shaban Sinani Redaktor: Teuta Toska Ballina: Shpend Bengu Botues: Fast print ISBN: 978-9928-271-01-3 Ky libër u botua falë kontributit fi nanciar të Fondacionit për Art dhe Kulturë “Fan Noli”, Tiranë, në bashkëpunim me Fondacionin Universitar “Francesco Solano”, Itali. © Ndalohet riprodhimi i plotë a i pjesshëm i këtij libri pa pëlqimin e autorizuar me shkrim të botuesit. TABULA GRATULATORIA Institucione Akademia e Shkencave e Athinës - Greqi Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës - Kosovë Akademia e Shkencave e Shqipërisë - Shqipëri Russian Academy of Sciences, Saint-Petersburg - Rusi Kuvendi i Shqipërisë - Tiranë - Shqipëri Ludwig-Maximilian Universität München - Germani Martin-Camaj-Gesellschaft e.V., Lenggries - Gjermani Qendra e Studimeve Albanologjike - Shqipëri Università Ca’ Foscari, Venezia - Itali Università della Calabria - Itali Università del Salento – Italia Università di Bari - Italia Università di Bologna - Itali Università di Firenze - Itali Università di Palermo - Itali Università Roma Tre - Itali Universität Erlangen - Gjermani Universität Konstanz - Gjermani Universität Marburg - Gjermani Universität Wien - Austri Universität Zürich - Zvicer Universiteti i Elbasanit Aleksandër Xhuvani - Shqipëri Universiteti i Prishtinës - Kosovë Universiteti i Selanikut
    [Show full text]
  • 1 Di Flavia D'agostino Tra L‟Ultimo Quarto Del Secolo XVI E Il Primo Del XX Parallelamente Alla Letteratura Della Madrepatri
    LA LETTERATURA ARBËRESHË 1 di Flavia D’Agostino Tra l‟ultimo quarto del secolo XVI e il primo del XX parallelamente alla letteratura della madrepatria si svolse nelle colonie albanesi di Calabria e Sicilia un movimento letterario che è conosciuto con il nome di letteratura italo-albanese o arbëreshë. Esso occupa uno dei posti più importanti nel quadro dell‟intera letteratura albanese non soltanto per l‟apporto artistico dei suoi figli lontani, quali appoggiati dal clero non dimenticarono mai la loro patria conservando fino ai giorni nostri lingua e costumi. Come prima testimonianza abbiamo una “Dottrina Cristiana” dovuta all‟arciprete di Piana degli Albanesi Lekë Matranga (1560-1619); è qui che appaiono i primi versi scritti in albanese. Nei secoli che seguono il numero degli arbëreshë che scrivono in albanese diventa più consistente, ne sono testimonianza Padre Giorgio Guzzetta, fondatore del Seminario greco-albanese di Palermo, Giuseppe Niccolò Brancati, Nicola Chetta, uomo di spiccata intelligenza angosciato dal desiderio di sapere. Ma il più conosciuto di questo periodo di preparazione è senza dubbio Giulio Variboba di San Giorgio Albanese, parroco del suo paese, autore di Gjella e Shën Mëris Virgjër” (la Vita di Maria) stampata a Roma nel 1762. L‟opera del Variboba rimane una delle creazioni più belle per la spontaneità e l‟ingenuità che vi traspaiono e che rispecchiano il carattere del poeta, sia per il modo in cui è stata presentata la figura della Madonna non regina dei cieli, altera signora carica di ori, ma una semplice contadina che non si rende conto di ciò che le è accaduto e rimane confusa per essere stata scelta.
    [Show full text]
  • Antologia Arbëreshe
    VINCENZO BELMONTE ANTOLOGIA ARBËRESHE 1 I N D I C E GIULIO VARIBOBA 5 VITA DELLA BEATA VERGINE MARIA La nascita di Gesù 8 L’adorazione dei pastori 9 La presentazione di Gesù al Tempio 10 La Passione 13 L’Assunzione di Maria in cielo 16 La bellezza di Maria 19 L’Erode di Mbuzati 20 Canto penitenziale 20 Inno eucaristico 21 Canto per il Corpus Domini 25 GIROLAMO DE RADA 27 STORIE D’ALBANIA Bòsdare nella battaglia di Scutari 28 Il suicidio di Annamaria Cominiate 31 La morte di Delia 32 Ogni amore è da Dio 33 Amore e morte 34 La morte di Videlaide 35 SCANDERBEG SVENTURATO Il volo dell’immagine di Maria 37 La morte di Gino 38 La fuga di Vantisana 39 Canto delle compagne di Serafina 42 Canzone di Serafina 42 Pessimismo 43 La morte del figlio 44 La morte di Frosina 45 Il temporale 46 Gavrila e il pittore di Giacova 46 Vantisana rinuncia all’amore di Monusk e muore 47 2 FRANCESCO ANTONIO SANTORI 49 IL CRISTIANO SANTIFICATO A Maria Assunta 50 La pastorella 53 A Maria Addolorata 55 Allegoria della pecorella smarrita 57 Alla Madonna della Salute 58 KALIMERE L’indemoniato di Gèrasa (IX) 61 La tempesta sedata (XII) 63 Thalita, kumi (XIII) 66 CANTO DELLA PASSIONE La Via Crucis 67 La disperazione di Giuda 69 NEOMENIA Lamento di Morinna 70 Lamento di Bòsdare 71 Due canzoni 71, 72 CLEMENTINA Mal d’amore 72 ALESSIO DUCAGINO Una madre 73 Coro finale 74 MILOSCINO E PIETROSCINO Compianto di Emira 75 Coro finale 75 GIUSEPPE SEREMBE 77 CANTI Pensiero notturno 80 L’immagine della vita 80 3 Similitudine 81 L’amicizia 81 Il mio ritratto 82 Come fui, come sono 83 Lavandaie canterine 83 La tempesta 84 Meditazione 84 La fonte del dolore 85 Ai SS.
    [Show full text]
  • SALIHI-DISSERTATION-2017.Pdf (811.9Kb)
    MAKING A NATION ABROAD: THE ROLE OF MIGRANT COLONIES IN THE ESTABLISHMENT OF ALBANIA by RUFKI SALIHI Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY THE UNIVERSITY OF TEXAS AT ARLINGTON August 2017 Copyright © by Rufki Salihi 2017 All Rights Reserved ii Acknowledgements Throughout the process of finishing my studies, and this dissertation, I have been very fortunate to have received assistance from a countless number of people, and I feel obliged to mention some, and recognize others that I might omit mentioning, who have provided support and encouragement. I would like to thank Dr. Stephen Maizlish and Dr. Thomas Adam for making me love and enjoy history as a subject. Apart from immensely enjoying the lectures by Dr. Steven Reinhardt and Dr. Patryk Babiracki during my graduate education, I have had the privilege to have them as members of my dissertation committee, profiting from their expertise and kindness in countless of ways, for which I will have a lifelong appreciation. I would also like to thank all the professors at the University of Texas at Arlington who instructed me, for their undeniable part in influencing my academic and personal thinking. The chair of the History Department for most of my graduate studies was Dr. Marvin Dulaney, who always held the door to his office open for graduate students, and always gracefully offered assistance, for which I will be forever thankful. Above all, I don’t know if I will ever be able to repay the debt to my dissertation committee chair, Dr.
    [Show full text]
  • LIBRI SHQIP 1555-1912 KOMBETARE 9 7 8 9 9 9 2 7 7 3 1 7 8 Libri Shqip 1555-1912 Bibliografi
    BIBLIOTEKA KOMBËTARE Më në fund kultura shqiptare ka “librin e librave” të saj: Bibliografinë Retrospektive të Librit Shqip në dy pjesët e para, 1555-1912 (I) dhe 1913-1944 (II). Më bie detyra RAMAZAN VOZGA të pohoj me bindje se është fjala për një botim që përbën ngjarje historike. Në çdo kulturë flitet dendur për “ngjarje” në rastin e botimit të librave, pa qenë të sigurtë se sa jetëgjatë do të jenë ata, nga njëra anë, si edhe sa të shumëpritur mund të kenë qenë, nga tjetra. Ndërkaq botimi i Bibliografisë Retrospektive të Librit Shqip përbën një arritje të lakmuar ndoshta qysh këtu e 90 vite të shkuara, kur qeveria e ardhur LIBRI SHQIP në Tiranën kryeqytet nga Kongresi i Lushnjës merrte vendimin për themelimin e RAMAZAN VOZGA një “biblioteke kombëtare” në Shqipëri. E pamundur do të ketë qenë që ideatorët 1555-1912 e institucionit në fjalë të mos kenë ëndërruar që shqiptarët të kenë një ditë për duarsh edhe regjistrimin e gjithçkaje që ishte shkruar e botuar deri më atëherë në në fondet e Bibliotekës Kombëtare gjuhën shqipe, nga Buzuku deri tek ata, në atë vit të largët 1920. Aurel PLASARI BIBLIOGRAFI BIBLIOGRAFI ISBN 978-99927-731-7-8 Në kopertinë: Rrota e librit, sipas Agostino Ramelli-it, 1588 BIBLIOTEKA LIBRI SHQIP 1555-1912 KOMBETARE 9 7 8 9 9 9 2 7 7 3 1 7 8 LIBRI SHQIP 1555-1912 Bibliografi BIBLIOTEKA KOMBËTARE RAMAZAN VOZGA LIBRI SHQIP 1555-1912 në fondet e Bibliotekës Kombëtare BIBLIOGRAFI Tiranë, 2010 2 3 LIBRI SHQIP 1555-1912 Bibliografi Në 90-vjetorin e Bibliotekës Kombëtare nën kujdesin e Ministrit të Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve z.
    [Show full text]
  • Studia Albanica
    ACADÉMIE DES SCIENCES D’ALBANIE SECTION DES SCIENCES SOCIALES ET ALBANOLOGIQUES STUDIA ALBANICA 2 LIIe Année 2015 STUDIA ALBANICA _______ Conseil de Rédaction : Seit MANSAKU (Rédacteur en chef) Muzafer KORKUTI (Rédacteur en chef adjoint) Arben LESKAJ (Secrétaire scientifique) Francesco ALTIMARI Jorgo BULO Ethem LIKAJ Shaban SINANI Marenglen VERLI Pëllumb XHUFI © 2015, Académie des Sciences d’Albanie ISSN 0585-5047 Académie des Sciences d’Albanie Section des Sciences sociales et albanologiques 7, place Fan S. Noli AL-1000 Tirana STUDIA ALBANICA 2015/2 Marenglen VERLI LE TRAITEMENT DE LA QUESTION ALBANAISE EN YOUGOSLAVIE SUR LE PLAN BALKANIQUE (APRÈS 1945) I. Les origines du problème La question des Albanais de Yougoslavie, respectivement la question du Kosovo, celle des Albanais de Macédoine, du Monténégro et du sud de la République de Serbie après la Seconde Guerre mondiale, fait certainement partie de la question albanaise en général, dont les origines remontent à 1913, avec le morcellement drastique tristement connu des territoires albanais, sans parler de quelques faits antérieurs comme l’occupation, l’annexion et le nettoyage ethnique, à partir de 1878, du sandjak de Niš, vidé de presque toute sa population albanaise1. L’occupation serbe et monténégrine a réservé aux Albanais du Kosovo et des autres territoires en Yougoslavie la même politique qui s’est répétée tout au long des années 1913-19152. Bien que signataire du Traité sur les minorités de la Société des Nations dont elle était membre, la Yougoslavie de Versailles, celle de l’entre-deux-guerres 1918-1941, n’a pas changé d’attitude à l’égard des Albanais. D’ailleurs, cette période a été celle de l’institutionnalisation et de l’aggravation extrême du nettoyage ethnique à travers la violence et la terreur, les expropriations, les expulsions en masse et la colonisation slave des territoires albanais, parallèlement à l’assimilation des Albanais chrétiens qui étaient nombreux non seulement dans des régions compactes comme la Reka de Dibra, mais aussi dans les 1 Historia e Popullit Shqiptar, vol.
    [Show full text]
  • Studia Albanica
    ACADÉMIE DES SCIENCES D’ALBANIE SECTION DES SCIENCES SOCIALES STUDIA ALBANICA 2 XLVIIIe Année 2011 STUDIA ALBANICA _______ Conseil de Rédaction : Seit MANSAKU (Rédacteur en chef) Muzafer KORKUTI (Rédacteur en chef adjoint) Arben LESKAJ (Secrétaire scientifique) Francesco ALTIMARI Jorgo BULO Emin RIZA Shaban SINANI Marenglen VERLI Pëllumb XHUFI © 2011, Académie des Sciences d’Albanie ISSN 0585-5047 Académie des Sciences d’Albanie Section des Sciences sociales 7, place Fan S. Noli AL-1000 Tirana STUDIA ALBANICA 2011/2 Pëllumb XHUFI LA MACÉDOINE OCCIDENTALE DANS L’HISTOIRE DES ALBANAIS DU VIIe AU XVe SIÈCLE Les sources de l’Antiquité tardive et du Haut Moyen-âge, bien que de façon brumeuse, parlent d’une nette séparation entre l’Illyrie et la Grèce. Ainsi, dans son ouvrage De Ædificiis, Procope de Césarée (VIe siècle) fait-il état d’un défilé (Κλεισούρα) au nord des Thermopyles, qui séparait d’après lui l’Illyrie de l’Hellade1. L’idée d’une « frontière » existant entre l’Illyrie et la Grèce du côté de la Macédoine du Sud-Ouest se trouve également matérialisée dans la Novelle 11 de Justinien, qui portait sur la création d’un nouveau centre dans l’Illyricum, Justiniana Prima, parallèlement à celui précédent de Thessalonique2. Des siècles plus tard, on trouve des éléments explicites concernant le tracé que suivait concrètement cette frontière. Ainsi, au XIVe siècle, Kastoria était-elle considérée comme faisant partie de l’Albanie (Castoria in partibus Albaniae)3. C’était l’extrémité orientale de ce qui, du XVIe jusqu’au début du XXe siècle, a été appelé dans un sens large l’Albanie Inférieure (Arbëni Poshtërë, Albania Inferior, Bassa Albania, Basse Albanie, Lower Albania, Κάτω Άλβανία)4.
    [Show full text]