Poczet-Biskupow-Przemyskich

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Poczet-Biskupow-Przemyskich PoczetBiskupów Przemyskich (1375 ––– 2016) Archikatedra przemyska Przemy śl, 2016 Wydawca: Katolickie Stowarzyszenie „ Civitas Christiana” Przemy śl, ul. Żeromskiego 10 Opracowanie i skład komputerowy: Jerzy Łobos BISKUPI PRZEMYSCY Byłoby bł ędem uto żsamia ć histori ę diecezji, jej ponad 600 letnie istnienie z historią biskupów, ale jeszcze wi ększym bł ędem byłoby nie dostrzega ć decyduj ącej roli jak ą w diecezji odgrywali jej pasterze. Ponad 600 letnia historia przemyskiej diecezji to okres zbyt obszerny aby zapozna ć si ę z sylwetkami tych wszystkich postaci, bowiem było ich w tym długim okresie a ż 65. Obecny arcybiskup Józef Michalik jest 66 z kolei biskupem przemyskim. Oprócz biskupów ordynariuszy jest te ż znaczna ilo ść biskupów pomocniczych - sufraganów. W sród tych wszystkich nazwisk jest z pewno ści ą wiele wybitnych postaci, którzy po sobie zostawili chlubn ą pami ęć . Wielu z nich w trakcie swego urz ędowania powołanych zostało na inne stolice biskupie. Tak np. 5 biskupów przemyskich powołanych zostało na stolic ę prymasowsk ą w Gnie źnie i tam wła śnie zako ńczyli swój ziemski żywot. Byli to: • Bp Andrzej Boryszewski mianowany biskupem przemyskim w 1500 r., w 1504 r. przeniesiony do Gniezna. Zmarł w 1510 r. • Bp Maciej Drzewicki mianowany biskupem w 1505 r. przeniesiony w 1514 r. do Włocławka, pó źniej do Gniezna. Zmarł w 1535 r. • Bp Piotr Gamrat mianowany biskupem przemyskim w 1531 r., w 1537 r. przeniesiony do Płocka, pó źniej do Krakowa i Gniezna. Zmarł w 1545 r. • Bp. Wojciech Baranowski mianowany biskupem przemyskim w 1585 r. przeniesiony pó źniej w 1591 r. do Płocka, pó źniej do Włocławka i Gniezna. Zmarł w 1615 r. • Bp Jan W ęż yk mianowany biskupem przemyskim w 1620 r., przeniesiony w 1624 r. do Poznania, pó źniej do Gniezna. Zmarł w 1638 r. Nale ży równie ż odnotowa ć fakt że szereg innych biskupów przemyskich przenoszonych było ponadto do ró żnych innych diecezji i tak: 7 biskupów przeniesiono do diecezji Włocławskiej 4 biskupów przeniesiono do diecezji Krakowskiej 8 biskupów przeniesiono do diecezji Pozna ńskiej 4 biskupów przeniesiono do diecezji Płockiej 2 biskupów przeniesiono do diecezji Lwowskiej 2 biskupów przeniesiono do diecezji Łuckiej 2 biskupów przeniesiono do diecezji Warmi ńskiej 1 biskupa przeniesiono do diecezji Chełmskiej Z tego zestawienia zauwa żamy, że ponad połowa biskupów, przenoszona była do innych diecezji. Jest to z pewno ści ą dowodem, że wybitne zdolno ści i umiej ętno ści tych biskupów chciano wykorzysta ć w innych diecezjach. Ten krótki przegl ąd biskupów przemyskich z pewno ści ą da nam mo żliwo ść poznania bli żej ich postaci. Nie ulega w ątpliwo ści że w śród wszystkich tych biskupów byli tacy, którzy w dziejach ko ścioła na ziemi przemyskiej zapisali si ę na trwałe w pami ęci potomnych swoj ą postaw ą, zaanga żowaniem, oddaniem Ko ściołowi i Bo żemu ludowi, inni za ś jedynie tym, że byli, a nie zdołali niczego dokona ć, gdy ż byli bardzo krótko – przej ściowo, lub te ż bardziej anga żowali si ę w działalno ść polityczn ą. Na ogół byli to ludzie dobrze wykształceni i przygotowani do funkcji. Wielu z nich ł ączyło posług ę biskupi ą z wa żnymi funkcjami publicznymi, co cz ęstokro ć stwarzało kolizj ę z ich posług ą pastersk ą w diecezji. Kilku pasterzy rezydowało stale poza diecezj ą, trudno wi ęc było mówi ć o jaki ś nadzwyczajnych dokonaniach w diecezji. To zreszt ą zauwa żymy z zestawienia przy omawianiu poszczególnych sylwetek biskupów. Zarys dziejów Archidiecezji przemyskiej. Dokładnej daty powstania diecezji przemyskiej nie znamy. O istnieniu diecezji w połowie XIV w. świadcz ą wzmianki o biskupach przemyskich, Iwanie zmarłym przed 1352 r., oraz Mikołaju zmarłym przed 1375 r. Papie ż Grzegorz XI bull ą z 13 lutego 1375 r. istniej ącą diecezj ę przemysk ą wł ącza do metropolii halickiej. Dlatego te ż ten rok – 1375, przyjmuje si ę za rok utworzenia diecezji przemyskiej, a jej pierwszym rezyduj ącym biskupem jest Eryk Winsen, /1375 - 1391/ który stworzył podstawy do pó źniejszego rozwoju tej diecezji. Starania jego doprowadziły w 1384 r. do uzyskania mieszkania i uposa żenia dla biskupstwa, które to uposa żenie stanowiło 5 wsi. Biskup Eryk powołał kapituł ę przemysk ą i ujednolicił przepisy liturgiczne. W okresie jego 14 letnich rz ądów w diecezji wzrosła ilo ść Ko ściołów parafialnych do około trzydziestu. Jego nast ępca biskup Maciej Janina, przez 28 lat posługi biskupiej w diecezji, kontynuował prace organizacyjne zwi ększaj ąc ilo ść parafii w tym okresie do pi ęć dziesi ęciu. W 1415 r. zwołał synod diecezjalny. Postanowienia tego synodu stanowiły podstaw ę duszpasterstwa na dalsze prawie 100 lat. ( Synody zwoływane s ą do omówienia i uregulowania najwa żniejszych zagadnie ń dotycz ących wiary, pobo żno ści oraz dyscypliny ko ścielnej. Ostatni Synod diecezjalny odbył si ę w 1955 r. a zwołał go biskup Franciszek Barda. W historii diecezji odbyło si ę łącznie 28 synodów.) W połowie XVI wieku w diecezji przemyskiej jest już 150 parafii, ponadto istnieje kilkadziesi ąt szkół i szpitali parafialnych oraz 13 klasztorów jak np: franciszkanów, dominikanów, bernardynów, bo żogrobowców. Wiek XVI, to wiek w którym przez diecezj ę przemysk ą przechodzi fala reformacji protestanckiej. Bardzo odwa żnie przeciwstawia si ę tej fali bp. Jan Dziaduski zwołuj ąc synody i stosuj ąc ró żnego rodzaju kary ko ścielne. Te wszystkie starania biskupa z pewno ści ą przyczyniły si ę do pomniejszych strat. Jednak diecezja utraci 30 Ko ściołów oraz kilkunastu ksi ęż y. Pod koniec tego wieku na terenie diecezji pracuje 220 ksi ęż y, funkcjonuje 132 szkoły parafialne i 54 szpitali. W XVII wieku nast ępuje dalsze o żywienie życia religijnego. Zało żonych zostaje 14 nowych klasztorów sprowadzeni zostaj ą do diecezji w 1574 r. jezuici, za ś w 1620 karmelici. W 1687 r. biskup Jan Zb ąski, celem zwi ększenia ilo ści ksi ęż y na terenie diecezji zakłada w Przemy ślu Seminarium Duchowne. Kolejne Seminarium w 1769 r. zakłada biskup Hieronim Sierakowski w Brzozowie, które prowadz ą XX Misjonarze zało żeni przez św. Wincentego a Paulo. Wyrazem o żywienia życia religijnego jest równie ż rozwój ró żnego rodzaju bractw ró żańcowych, których liczba w połowie XVIII w. osi ąga ponad 110. Okres ten to równie ż rozkwit kultu i nabo żeństw do Matki Bo żej czczonej w obrazach łaskami słyn ącymi szczególnie w Jarosławiu, Le żajsku, Przemy ślu i Kalwarii Pacławskiej. W okresie sprawowania rządów w diecezji przez biskupa Wacława Sierakowskiego, nast ępuje kolejna reorganizacja diecezji. Powstaj ą trzy archidekanaty, liczba dekanatów ustalona zostaje na 12, powstaj ą te ż nowe parafie. Gdy w 1772 r. nast ępuje I rozbiór Polski, diecezja przemyska dostaje si ę pod panowanie Austrii. Stan diecezji przedstawia si ę nast ępuj ąco: Ordynariuszem diecezji jest biskup Józef Tadeusz Kierski, istnieje wówczas 177 placówek duszpasterskich, 51 klasztorów m ęskich i żeńskich, dwie kolegiaty w Jarosławiu od roku 1523 i Brzozowie od roku 1724. Liczba wiernych wynosi 270 tysi ęcy. W okresie zaboru kilkakrotnie zmieniane były granice diecezji. Poszerzone zostaj ą one o kilka dekanatów z diecezji krakowskiej oraz lwowskiej. W rezultacie tych zmian w 1823 r. diecezja przemyska liczy 265 parafii, 23 dekanaty, 300 kapłanów diecezjalnych, 57 zakonnych, a ilo ść wiernych zwi ększy si ę do 611.000. Okres rz ądów austriackich spowodował zniesienie bractw, likwidacj ę klasztorów oraz seminariów. Dopiero w II połowie XIX w. nast ępuje ponowne o żywienie życia religijnego w diecezji. Najwi ększy jednak rozkwit przypada na okres gdy ordynariuszem jest biskup Józef Sebastian Pelczar /1900 - 1924/. Długa jest lista zasług tego biskupa wymie ńmy przynajmniej niektóre: • powołał 34 placówki duszpasterskie. • zwołał 3 Synody w 1902, 1908, 1914 r. • zało żył zgromadzenie Słu żebnic Naj świ ętszego Serca Pana Jezusa. • zwoływał kongregacje dziekanów. • zało żył małe Seminarium Duchowne. • opiekował si ę reaktywowanym w 1819 r. Seminarium Duchownym. Odr ębny rozdział to okres I wojny światowej. W okresie tym powa żnemu zniszczeniu uległo 26 ko ściołów i jak zwykle przy tego typu działaniach oprócz strat materialnych, nast ępuj ą powa żne straty moralne. Pogorszeniu ulega stan życia religijnego. Po 1925 r., w wolnej Polsce w wyniku regulacji granic i reorganizacji ko ścioła w diecezji przemyskiej jest 327 parafii, a obszar diecezji wynosi 21.000 km 2, rozwija si ę w tym okresie Akcja Katolicka. Wielkim wydarzeniem w diecezji jest przeprowadzenie przez biskupa Franciszka Bard ę w dniach 6 – 7 czerwca 1936 r. Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego. Przed II wojn ą diecezja liczyła 1.119.822 wiernych, 35 dekanatów, 352 parafie i 755 kapłanów. Po kl ęsce militarnej Polski we wrze śniu 1939 r. i podziale jej terytorium pomi ędzy obu agresorów: Niemcy i Zwi ązek Sowiecki równie ż i diecezja została przedzielona granic ą pa ństwow ą. Granica przebiegała poprzez lini ę wyznaczon ą rzek ą San. W niemieckiej strefie okupacyjnej (około 900 tysi ęcy wiernych) rezydował ordynariusz biskup Franciszek Barda, za ś w sowieckiej – (około 200 tysi ęcy wiernych) – w Przemy ślu biskup sufragan Wojciech Tomaka. Po wybuchu wojny niemiecko – sowieckiej w czerwcu 1941 r. cała diecezja, a ż do lipca 1944, znalazła si ę pod okupacj ą niemieck ą i wcielona została do Generalnej Guberni. Działalno ść duszpasterska poddana została drastycznym ograniczeniom, były przypadki czasowego zamykania ko ściołów. Pod okupacj ą sowieck ą nało żono na parafie drako ńskie podatki. W latach 1939-1945 duchowie ństwo poniosło dotkliwe straty. Zgin ęło b ądź zostało zamordowanych 35 ksi ęż y. Czasowo aresztowano ponad 90 ksi ęż y. Ograniczona została praca Seminarium Duchownego. Próby kontynuowania jego działalno ści w Przemy ślu, pod sowieck ą okupacj ą, nie powiodły si ę. Natomiast w 1940 r. udało si ę, wznowi ć działalno ść seminarium duchownego w Brzozowie, które działało tam do 1946 r. W trakcie działa ń wojennych zniszczonych zostało w diecezji 13 ko ściołów, kilkana ście zostało uszkodzonych.
Recommended publications
  • Diecezja Przemyska : W 600 Rocznicę Bulli Grzegorza XI "Debitum Pastoralis Officii" Z 13 II 1375 R
    Hieronim Eug. Wyczawski Diecezja przemyska : w 600 rocznicę bulli Grzegorza XI "Debitum pastoralis officii" z 13 II 1375 r. Studia Theologica Varsaviensia 12/2, 161-208 1974 Studia Theol. Vars. 12 (1974) nr 2 HIERONIM EUG. WYCZAWSKI DIECEZJA PRZEMYSKA W 600 rocznicę bulli Grzegorza XI Debitum pastoralis oilicii z 13 II 1375 r. T r e ś ć: I. Początki; II. Obszar, sieć parafialna; III. Biskupi; IV. Kapi­ tuły, prepozytury, seminaria duchowne, klasztory; V. Czy już czas na mo­ nografię diecezji? I. POCZĄTKI Wymienioną w podtytule bullą włączył papież Grzegorz XI w 1375 r. istniejące już dawniej biskupstwo przemyskie w obręb powołanej do życia tym samym dokumentem metropolii halic­ kiej. O ile więc można święcić w 1975 r. 6-wiekowy jubileusz tego wydarzenia, czemu skromny wyraz pragnie dać i niniej­ szy artykuł, o tyle nie ma żadnej podstawy historycznej do obchodów właśnie w 1975 r. 600-nej rocznicy powstania sa­ mej diecezji przemyskiej. Sądząc wszakże z zamieszczanego w kolejnych schematyzmach tej diecezji katalogu jej bisku­ pów1, gdzie ich poczet rozpoczyna Eryk z Winsen (1377— 1392), wydaje się, że kierownicze czynniki diecezji przemyskiej wi­ dzą początek swego biskupstwa w 1375 r., we wspomnianej bulli Grzegorza XI. Historyczna prawda jest inna. Biskupstwo przemyskie po­ wstało wcześniej, o czym zresztą wyraźnie mówi wspomniana 1 Schematismus ... cleri ... Dioecesis rit, lat. Premisliensis pro anno Do­ mini 1903, Premisliae 1902 s. 11; Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1966, Przemyśl 1966 s. 13. 11 Studia Theologica Varsaviensia 2/74 162 HIERONIM WYCZAWSKI [2] bulla i za czym opowiedzieli się ostatnio poważni historycy ks. Jan Kwolek2 oraz ks.
    [Show full text]
  • Rzecz O Najnowszej Biografii Jerzego Sebastiana Lubomirskiego
    Zbigniew Anusik Kilka rys na portrecie sławnego rokoszanina : rzecz o najnowszej biografii Jerzego Sebastiana Lubomirskiego Przegląd Nauk Historycznych 3/1, 145-191 2004 PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2004. R. III. nr 1(5) ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE ZBIGNIEW ANUSIK Uniwersytet Łódzki Kilka rys na portrecie sławnego rokoszanina Rzecz o najnowszej biografii Jerzego Sebastiana Lubomirskiego Witold KIaczewski, Jerzy Sebastian Lubomirski, Zakład Narodowy imienia Ossolińs- kich - Wydawnictwo, Wroclaw-Warszawa-Kraków 2002. ss. 297. Jerzy Sebastian Lubomirski (1616-1667) jest bez wątpienia najsłynniejszyrn przedstawicielem rodu Lubomirskich. Jego postać od dawna fascynowała licznych badaczy, literatów, jak też szero- kie rzesze miłośników historii. Nie dziwi więc fakt, iż zasłużona oficyna wydawnicza zdecydowała się na publikację biografii Lubo- mirskiego pióra Witolda Kłaczewskiego. Jak słusznie zauważa Au- tor: "Zasługami i dokonaniami naszego bohatera, ale też i cecha- mi negatywnymi, można by obdzielić niejedną biografię. Działal- ność Lubomirskiego była wielostronna i tak też była postrzegana. Dla zwolenników wzmocnienia władzy królewskiej był zdrajcą, a jego kontakty z obcymi monarchami oznaczały zdradę stanu - dla większości ówczesnej szlachty bohaterem broniącym »złotej wolności« przed zakusami ze strony pary królewskiej Jana Kazi- mierza i jego małżonki Ludwiki Marii" (s. 6). Równie zasadne wy- daje się stwierdzenie, iż: ,,Działania Jerzego Sebastiana Lubomir- skiego niezwykle wyraziście ukazują główne konflikty epoki Jana Kazimierza, a więc okresu zapowiadającego upadek szlacheckiej Rzeczypospolitej" (s. 7). Jest sprawą oczywistą, że apogeum wpły- wów politycznych Jerzego Sebastiana Lubomirskiego przypadło na czasy "potopu" szwedzkiego, jak również na pierwsze lata po jego zakończeniu, kiedy to zapragnął zająć pierwsze po królu miejsce w Rzeczypospolitej. Umiejętnie lawirując pomiędzy dworem króle- wskim a masami konserwatywnej szlachty, przez kilka lat wywie- rał też Lubomirski decydujący wpływ na losy całego państwa.
    [Show full text]
  • Non De Fide, Sed De Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce PL ISSN 0029‑8514 Special Issue Urszula Augustyniak (Warsaw) Non de Fide, Sed de Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32 Traditionally, political views of Polish Protestants are investigated in the context of struggle for the so‑called religious tolerance, although at the time the Warsaw Confederation was regarded not as an ‘edict of tolera‑ tion’ but a guarantee of estate privileges and a principle of the political system of the Commonwealth. Mirosław Korolko’s analysis of political arguments used in the controversy over the Confederation2 – on a par with denominational, historiosophical, legal and socio‑economic argu‑ mentation – does not explain the relation between propaganda activity and actual attitudes of Protestants as citizens. Different from Catholic, the views of Polish and Lithuanian Protes‑ tants on the relationship between religion and politics – for instance, on the genesis of monarchical power and its obligations towards the state, the subordination of the clergy to general laws, the right of the subjects to resist edicts in conflict with the laws of God – were the result of doctrinal premises formulated in the twentieth chapter of John Calvin’s Institutio religionis christianae3 and in the Sandomierz 1 A. S. Radziwiłł, Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632‑1656, ed. by A. Przyboś and R. Żelewski, Wrocław, 1968, vol. 1, p. 85: a quote from the polemics of K. Radziwiłł and M. Ostroróg, 30 October 1632. 2 M. Korolko, Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573‑1658, Warsaw, 1974.
    [Show full text]
  • Poczet Prymasów Zeszyt
    Poczet PrymasówPolskich (((1417(1417 ––– 20142014)))) Relikwiarz św. Wojciecha w katedrze Gnieźnieńskiej Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” Przemy śl, 2014 *********************************************** Opracowanie i skład komputerowy: Jerzy Łobos „Naród, który nie zna swojej przeszło ści, umiera i nie buduje przyszło ści” Jan Paweł II. Te słowa skierowane do Rodaków odnosiły si ę do historii naszego narodu, w kontek ście utraty niepodległo ści, zaborów, wojen, ró żnego rodzaju ogranicze ń i zniewole ń.Musimy pami ęta ć i przypomina ć bohaterskie postawy i walk ę o wolno ść , równo ść , sprawiedliwo ść . Musimy pami ęta ć o tym, co si ę wydarzyło. Przekaz o ludzkim cierpieniu nie mo że znikn ąć wraz z upływem czasu. Nie mo żemy zapomnie ć o po świ ęceniu , ofiarno ści, ze strony innych o ich desperackiej walce o wolno ść i podstawowe, ludzkie warto ści. Nie mo żna i ść do przodu, je śli nie b ędziemy pami ęta ć, co wydarzyło si ę w przeszło ści, gdy ż to w ogromnym stopniu ma wpływ na nasz ą świadomo ść historyczn ą i determinuje kierunki naszego osobistego i społecznego rozwoju. W kolejnej publikacji przemyskiego Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia „ Civitas Christiana” prezentujemy histori ę dotycz ącą Ko ścioła w Polsce, konkretnie „ Prymasów Polskich”. Ko ściół w Polsce na przestrzeni wieków odgrywał w historii narodu polskiego, szczególn ą rol ę w umacnianiu pa ństwowo ści , rozwoju nauki i kultury, w kształtowaniu wła ściwych postaw Polaków, w szerzeniu miło ści, braterstwa i miłosierdzia. Tymi pierwszymi w tym dziele winni by ć z pewno ści ą od XIV w. Prymasi, dlatego wła śnie o nich traktuje ta publikacja.
    [Show full text]
  • Bibliografia Polska Karola Estreichera (1827–1908)
    UNIWERSYTET JAGIELLOŃ SKI BIBLIOGRAFIA POLSKA KAROLA ESTREICHERA (1827–1908) DYREKTORA BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ CZĘŚĆ PIERWSZA – WYDANIE DRUGIE TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI KRAKÓW MMXII CENTRUM BADAWCZE BIBLIOGRAFII POLSKIEJ ESTREICHERÓW KAROL ESTREICHER BIBLIOGRAFIA POLSKA XIX STULECIA WYDANIE DRUGIE TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI Redaktor tomu STANISŁAW SIESS-KRZYSZKOWSKI KRAKÓW 2012 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO UNIVERSITE JAGELLONNE BIBLIOGRAPHIE POLONAISE PAR KAROL ESTREICHER (1827–1908) ANCIEN DIRECTEUR DE LA BIBLIOTHEQUE JAGELLONE A CRACOVIE PREMIERE SERIE – SECONDE EDITION TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI CRACOVIE MMXII CENTRE DE BIBLIOGRAPHIE POLONAISE KAROL ESTREICHER BIBLIOGRAPHIE POLONAISE DU XIXème SIECLE SECONDE EDITION TOME XVIII KOR.—KOSKOWSKI préparé par STANISŁAW SIESS-KRZYSZKOWSKI CRACOVIE 2012 EDITIONS DE L’UNIVERSITE JAGELLONNE © Copyright by Centrum Badawcze Bibliografi i Polskiej Estreicherów Uniwersytet Jagielloński Wydanie II, Kraków 2012 All rights reserved Żadna część Bibliografi i Polskiej Estreicherów nie może być kopiowana ani udostępniana inną drogą bez pisemnej zgody Uniwersytetu Jagiellońskiego Zespół redakcyjny: Wacław Walecki (przewodniczący), Beata Grzybek, Tomasz Nastulczyk, Stanisław Siess-Krzyszkowski, Magdalena Sokołowska, Marian Zaczyński (do roku 2007) Praca naukowa fi nansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2012–2016 Skład i łamanie Krzysztof Marek Szwaczka ISBN 978-83-233-3486-6 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-631-18-81, tel./fax 12-631-18-83 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected] Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 KOR. — KOSKOWSKI KOR. J. (krypt.), ob. Korsak Juliusz.
    [Show full text]
  • Stanisław Wojeński's Way to the Episcopal Mitre. The
    CEEOL copyright 2020 THE JAGIELLONIAN LIBRARY BULLETIN SPECIAL ISSUE 2020 KRZYSZTOF R. PROKOP DOI: 10.26106/VTJ4-WT66 STANISŁAW WOJEŃSKI’S WAY TO THE EPISCOPAL MITRE. THE ADVENTUROUS CHURCH CAREER OF THE SON OF THE RECTOR OF THE CRACOW ACADEMY The manuscript collection of the Jagiellonian Library holds to this day “an ex- cellently illuminated manuscript presenting the Wojeński family along with their ge- nealogical tree” (Z. Pietrzyk)1 under the title Flamma rediviva e bustis et cineribus atavorum erumpens, olim factis, nunc exemplis Woienskiorum a Brzezie domum col- lustrans, ex veterum historiis, antiquis documentis, imperatorum, regum, principum privilegiis excitata anno salutis 1651 (Jagiellonian Library, MS 1890).2 Its descrip- tion reads: “A paper codex from 1651, in royal quatro, 3 unnumbered pages, 66 and 27 empty at the end. On the second unnumbered page: ‘Stanislaus, archidiaconus Pilecensis, Sacrae Regiae Maiestatis secretarius, Vladislao, decano Klecensi, Alex- andro, Joanni et Ludovico a Brzezie Woienskiis, fratribus, salutem;’ on page 4: ‘Fa- miliae origo;’ page 5 ‘Familiae in Regnum Poloniae adventus.’ A bust of Zadora, an ancestor of Wojeńskis on page 4v, Wojeńskis’ coat of arms on page 11r and a genea- logical table on page 66r, ornately gilded and hand-painted; moreover, each page gilt- edged, each initial and chapter title gilded.”3 For anyone familiar with the realities of Old Polish society, this kind of relic is not surprising, as it was then common to boast one’s ancestors, to present magnificence of one’s own family and to preserve the details about them for posteriority. In this particular case, we have a somewhat 1 Z.
    [Show full text]
  • Rozdział (200.3Kb)
    Mariusz KULESZA Dorota KACZYŃSKA Department of Political Geography and Regional Studies University of Łódź, POLAND No. 11 MULTINATIONAL CULTURAL HERITAGE OF THE EASTERN PART OF THE COMMONWEALTH OF POLAND AND LITHUANIA Poland is a country with the largest territorial variation in the history of Europe. These changes involved not only the temporary gaining and losing some provinces that were later regained (as was the case for most European countries), but a transition of the country from its natural geographical frames deep into neighbouring ecumenes, while losing its own historical borders in the process. There were also times when the Polish state would disappear from the map of Europe for extended periods. Poland is also a country which for centuries was a place for foreigners where foreigners settled, lead here by various reasons, and left their mark, to a smaller or greater extent in the country's history. They also left numerous places in the Republic that became important not only for Poles. Today, these places belong to both Polish and non-Polish cultures and they become a very significant element of our cultural heritage, a deposit within Polish borders. Up until mid-14th century, Poland was a medium-sized, mostly ethnically homogenous country which faced west both culturally and economically. The eastern border of the country was also the border of Latin Christianity, with the Orthodox Ruthenia and Pagan Lithuania beyond it. In the second half of the 14th century, this situation changed significantly. First, the Red Ruthenia and Podolia were annexed by Poland, and another breakthrough came with the union with Lithuania, which was a Eastern European superpower back then.
    [Show full text]
  • Primate Jan Wężyk in the Role of Interrex and Senator of the Polish
    HISTORIA PRAWA KOŚCIÓŁ I PRAWO 10(23) 2021, nr 1, s. 175-193 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/kip21101-10 Włodzimierz Kaczorowski PRIMATE JAN WĘŻYK IN THE ROLE OF INTERREX AND SENATOR OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH IN THE PERIOD OF INTERREGNUM FOLLOWING THE DEATH OF SIGISMUND III VASA IN 1632 INTRODUCTION The Primate of the Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania held the highest position both in the Church and the State in the period of interregnum. He was entitled to ius praeeminentiae , that is the right of advantage over others. However, the Primate as the in- terrex did not possess the full king’s powers. In his universal (proclama- tion), he could officially announce the fact of the King’s death and – at the same time – the beginning of interregnum. He took over the duties belong- ing in the scope of representing the State outside, prepared the process of choosing a new monarch and it was with this aim that he convoked as- semblies of local parliaments and the Convocation Seym . He was respon- sible for arranging minor matters, submitting more important ones to de- bates by Parliament. At last, the Primate announced the choice of the PROF . DR. HABIL . WŁODZIMIERZ KACZOROWSKI – Institute of Legal Sciences, Opole University; correspondence address: ul. Katowicka 87a, 45-060 Opole, Poland; e-mail: [email protected]; https://orcid.org/0000-0001-5784-9716 176 Włodzimierz Kaczorowski elect, that is executed the nomination [Jezierski 2017, 21-23; Presiowski 2019, 59-66]. S. Grodziski, an outstanding historian of the Polish state and law, while making a presentation of the office of interrex in the Polish histori- cal tradition, stated, among others, that: “It would be an interesting thing to prepare a «list of Polish interreges», beginning with the year 1572.
    [Show full text]
  • ^Univy Proquest Number: 10797882
    The SeeencL Northern War [1655-1660] and the Crisis of Government in the Polish-Lithuanian Commonwealth^ Robert Ian Frost School of Slavonic and East European Studies A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements of the degree of Ph.D. in the University of London, 1989. / B1BL \ tONDIN ^uNivy ProQuest Number: 10797882 All rights reserved INFORMATION TO ALL USERS The quality of this reproduction is dependent upon the quality of the copy submitted. In the unlikely event that the author did not send a com plete manuscript and there are missing pages, these will be noted. Also, if material had to be removed, a note will indicate the deletion. uest ProQuest 10797882 Published by ProQuest LLC(2018). Copyright of the Dissertation is held by the Author. All rights reserved. This work is protected against unauthorized copying under Title 17, United States C ode Microform Edition © ProQuest LLC. ProQuest LLC. 789 East Eisenhower Parkway P.O. Box 1346 Ann Arbor, Ml 48106- 1346 Abstract 2 This thesis examines the crisis of government experienced by the Commonwealth of Poland-Lithuania in the aftermath of the Cossack Revolt, vfoich began in 1648, and the invasions of Muscovy [165-4] and Sweden [1655]. The Commonwealth’s collapse in the face of these invasions demonstrated serious weaknesses in its decentralised political system. The essential concern of this thesis is to explain why all attempts to introduce political reform should have failed V after 1655, despite a widespread conviction that reform was v" necessary. The thesis concentrates on royal policy under John Casimir [1648-1668], The decision of the royal Court to pursue the election of a successor to John Casimir vivente rege has frequently been blamed for the failure of reform, since concentration on the election, it is argued, meant that the Court missed a good opportunity to reform the Polish Diet by introducing majority voting and abolishing the principle of the liberum veto, by which the vote of one deputy was sufficient to break the proceedings of the Diet.
    [Show full text]
  • Kariery Dygnitarzy Duchownych Koronnych Wazów
    29 WSCHODNI ROCZNIK HUMANISTYCZNY TOM XVI (2019), No 2 s. 29-45 doi: 10.36121/jdorobisz.16.2019.2.029 Janusz Dorobisz (Uniwersytet Opolski) ORCID 0000-0003-0935-6399 Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów Streszczenie: Dygnitarze duchowni – sekretarze wielcy (od 1472 r.) oraz referendarze (od 1507 r.) rozpoczynali swoje kariery jako sekretarze w kancelarii królewskiej. Konstytucja z 1504 r. przyznawała sekretarzom wielkim pierwszeństwo w ubieganiu się o awans na podkancler- stwo oraz godności kościelne. Za panowania ostatnich Jagiellonów sekretarze wielcy zazwy- czaj wybierali służbę państwu, w trakcie której otrzymywali nominacje na najważniejsze biskupstwa w Koronie. Z powodów politycznych w ostatniej ćwierci XVI w. nominacje na podkanclerstwo zaczęli otrzymywać również referendarze. Za Wazów dygnitarie koronne piastowało 29 duchownych – piętnastu sekretarię wielką, przy czym dwóch łączyło ją z refe- rendarią, czterech awansowało z niej na sekretarię, a czternastu było wyłącznie referendarza- mi. Z dwudziestu czterech dygnitarzy duchownych Wazów, którzy awansowali, dwunastu piastowało urząd pieczętarza koronnego, również dwunastu wybrało wyłącznie ścieżkę ka- riery biskupiej. W obu tych grupach osoby sprawujące te funkcje osiągały najwyższe godności biskupie (Gniezno, Kraków, Kujawy, Poznań, Płock i Warmia), ale szybsze kariery były udzia- łem duchownych piastujących urzędy kanclerza i podkanclerzego. Byli dygnitarze duchowni Wazów otrzymywali pieczęcie do połowy panowania Jana III Sobieskiego (1674–1696), później praktyka ta zanikła niemal całkowicie. Miało to przełożenie na kariery dygnitarzy duchow- nych w czasach saskich (1697–1763), z których połowa wprawdzie osiągnęła biskupstwa, ale niższe hierarchicznie, niż za Wazów. Słowa kluczowe: referendarz duchowny, sekretarz wielki, episkopat Wazów, elita senatorsko- -dygnitarska, dygnitarze duchowni. The Careers of the Church dignitaries of the Crown during Vasa times.
    [Show full text]
  • Senatorowie I Dygnitarze Koronni W Drugiej Połowie XVII Wieku
    Polskie Towarzystwo Historyczne Stefan Ciara Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku Wrocław • Warszawa • Kraków Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1990 Biblioteka Narodowa Warszawa Wydane z pomocą finansową Polskiej Akademii Nauk Okładkę projektował Jakub Kortyka Redaktor: Teresa Wąsowiczowa Redaktor techniczny: Adam Przylibski © Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo. Wroclaw 1990 Printed in Poland ISBN 83-04-03339-9 Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo. Wrocław 1990. Objętość: ark. wyd. 12,90; ark. druk. 12,75; ark. A,-16,95. Wrocławska Drukarnia Naukowa. Zam. 4421/89. Wstęp W polskiej historiografii średniowiecza i czasów nowożytnych nabrały ostatnio rozmachu badania nad elitami władzy1. W tym nurcie badawczym mieści się również niniejsza praca — analiza udziału grupy społecznej złożonej ze świeckich senatorów wielkich i dygnitarzy koronnych w sprawowaniu czołowych urzędów państwowych, dzierżeniu królewszczyzn oraz zawieranych koligacji. Została ona zainspirowana przez książkę Teresy Zielińskiej Magnate- ria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej2. Badania objęły grupę ustaloną w podobny sposób, jak to uczyniła T. Zielińska. Zrezygnowaliśmy jednak z określania tej grupy mianem magnaterii, ponieważ fakty zasiadania w senacie i sprawowania dygnitarii, dzierżawienia królewszczyzn i wchodzenia w prestiżowe i zyskowne koligacje to jedynie część przyjętych w nauce najważniejszych kryteriów „magnackoś- ci"3. T. Zielińska nie uwzględniła zwłaszcza tak istotnego kryterium, jak rozmiary dziedzicznej własności ziemskiej. Mogłaby to zrobić jedynie wtedy, gdyby miała do dyspozycji monografie kształtowania się majątków dziedzicz­ nych 190 rodów, które wydały senatorów i dygnitarzy w czasach saskich. Trudno byłoby, naszym zdaniem, określić jako magnatów osoby, które były jedynymi senatorami w swych rodach (osoby takie stanowiły ok.
    [Show full text]
  • Sumariusz Metryki Koronnej Księga Wpisów MK 180 Z Archiwum Głównego Akt Dawnych
    Sumariusz Metryki Koronnej Księga Wpisów MK 180 z Archiwum Głównego Akt Dawnych opracował Wojciech Krawczuk Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS3/03578 Wykaz skrótów AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych Boniecki – A. Boniecki, Herbarz polski, T. I-XVI, Warszawa 1899-1913 Kułakows’kyj – Petro Kułakows’kyj, Czernihowo–siwerszczyna u składi Reczi Pospolitoj, (1618-1648), Kijów 2006 LWlkKuj1659 – Lustracja Województw Wielkopolskich i Kujawskich 1659- 1665, Cz. I, wyd. C. Ohryzko-Włodarska, Wrocław 1978, cz. II, wyd. Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń 1996 LWRusk – Lustracja województwa ruskiego, 1661-1665, cz. 1-3, ed. K. Arłamowski, E. Arłamowska, W. Kaput, Wrocław 1970-1976 MK – Metryka Koronna Niesiecki – K. Niesiecki, Herbarz polski, T. I-X, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1846 PSB – Polski Słownik Biograficzny, tom I i nast., Kraków od 1935 SGKP – Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I – XV, Warszawa 1880-1914, pod red. F. Sulimirskiego, F. Chlebowskiego, W. Walewskiego et. al. SMK – Sumariusz Metryki Koronnej, T. I i nast., ed. W. Krawczuk, K. Chłapowski, Kraków 199 i nast. U – Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, T. I i następne, Wrocław-Kórnik od 1985, pod red. A. Gąsiorowskiego VC – Volumina Constitutionum, t. I I nast., wyd. W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka et al., Warszawa od 1996 VL –Volumina Legum, t. I-X, wyd. J. Ohryzko, Z. Kaczmarczyk, St. Petersburg 1859 Uwagi: [Na k. 1a informacja, że jest to tom z czasów panowania Władysława IV z lat 1633, 1634, 1635, z kancelarii Jakuba Zadzika biskupa chełmińskiego i pomorskiego, kanclerza najwyższego koronnego1.
    [Show full text]