Liberum-Veto.Pdf

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Liberum-Veto.Pdf Liberum veto Chluba czy przekleństwo? Zrywanie sejmów w ocenach społeczeństwa drugiej połowy XVII wieku Michał Zbigniew Dankowski Monografie Kolegium Jagiellońskiego Redakcja: Michał Zbigniew Dankowski Recenzenci: dr hab. Marzena Dyjakowska, prof. KUL dr hab. Tomasz Tulejski, prof. UŁ Ilustracje NAC, Wikimedia Commons (domena publiczna), zbiory własne autora All rights reserved. Książka, ani żaden jej fragment, nie może być kopiowany lub przedruko- wywany bez pisemnej zgody Wydawcy. W sprawie zezwoleń na prze- druk należy zwracać się do Wydawcy. Wydanie I Copyright by © Michał Zbigniew Dankowski ISBN 978-83-65824-27-1 Korekta: Bartłomiej Kuczkowski Opracowanie graficzne: Beata Króliczak-Zajko Skład: Karol Cyranowicz Druk: Machina Druku www.machinadruku.pl Wydawca: Jagiellońskie Wydawnictwo Naukowe ul. Szosa Bydgoska 50 87-100 Toruń tel. 56 651 97 81 Toruń 2019 Spis treści Od autora ...................................................................................................................................... 5 Wstęp ................................................................................................................................................ 6 Rozdział I. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej system parlamentarny ....................................................................................... 13 1. Polsko-litewskie państwo szlacheckie 14 2. Podział stanowy społeczeństwa polskiego 21 3. Ukształtowanie się i zarys historii parlamentaryzmu polskiego do 1652 r. 40 4. System parlamentarny Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVII w. 59 5. Przebieg i procedura obrad sejmowych 67 6. Zasada jednomyślności 72 Rozdział II. Niedoszłe sejmy w latach 1652–1696 ............................... 90 1. Sejm zimowy 1652 r. – pierwsze liberum veto 91 2. Sejm 1654 r. – drugie liberum veto 113 3. Rokosz Lubomirskiego 117 4. Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego 134 5. Zerwany sejm 1681 r. 161 6. Kryzys parlamentarny końca panowania Jana III Sobieskiego 169 Rozdział III. Postawy publicystów wobec liberum veto ............ 192 1. Uwagi ogólne 193 2. Szymon Starowolski 198 3. Łukasz Opaliński młodszy 204 4. Inni publicyści czasów panowania ostatniego Wazy 217 5. Andrzej Maksymilian Fredro 223 6. Wacław Potocki 236 7. Wespazjan Kochowski 247 8. Stanisław Herakliusz Lubomirski 255 9. Cudzoziemcy o ustroju Rzeczpospolitej 272 Rozdział IV. Postawy parlamentarzystów wobec rwania sejmów ............................................................................................... 288 1. Uwagi ogólne 289 2. Dwory królewskie 293 2.1. Jan II Kazimierz i Maria Ludwika Gonzaga 293 2.2. Jan Sobieski 306 3. Antydworska opozycja magnacka 322 3.1. Opozycjoniści lat 50. i 60. XVII w. 324 3.2. Jerzy Sebastian Lubomirski i rokoszanie 330 3.3. Opozycjoniści okresu panowania Jana III 336 4. Masy szlacheckie 356 4.1. Szlachta podczas panowania Jana II Kazimierza 357 4.2. Andrzej Olszowski i postrokoszanie doby panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego 365 4.3. „Sobieszczycy”, czyli stronnictwo szlachty średniej i drobnej popierające Jana III 376 4.4. Wokół liberum veto – inne przypadki wskazujące na zakorzenienie się prawa ius vetandi w powszechnej świadomości społecznej 389 Zakończenie ........................................................................................................................ 402 Wykaz skrótów użytych w pracy ..................................................................... 420 Aneksy ...................................................................................................................................... 421 Indeks osób .......................................................................................................................... 428 Bibliografia ........................................................................................................................... 442 O autorze ................................................................................................................................ 459 Od autora Niniejsza praca jest uzupełnioną i nieco zmodyfikowaną wersją rozprawy doktorskiej pt. Liberum veto w ocenach doktryny poli- tycznej drugiej połowy XVII wieku pisanej pod kierunkiem prof. zw. dra hab. Andrzeja Sylwestrzaka i obronionej w marcu 2015 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazur- skiego w Olsztynie. W tym miejscu autor pragnie serdecznie podziękować Promo- torowi za czas i cierpliwość poświęcone przy powstawaniu niniej- szej pracy, a także za cenne uwagi merytoryczne. Specjalne po- dziękowania należą się także recenzentom pracy: dr. hab., prof. KUL Marzenie Dyjakowskiej oraz dr. hab., prof. UŁ Tomaszowi Tu- lejskiemu, za pozytywne recenzje pracy, a także wskazówki doty- czące zagadnień merytorycznych oraz redakcyjnych. Ponadto autor pragnie podziękować wszystkim, którzy przyczy- nili się do powstania niniejszej pracy, w szczególności najbliższym – Rodzinie oraz Przyjaciołom, bez których wsparcia, cierpliwości i wyrozumiałości publikacja ta nigdy by się nie ukazała. Gdynia, grudzień 2017 r. Wstęp Instytucja liberum veto nierozerwalnie sprzężona jest z pojęciem wol- ności szlacheckiej. Nie można mówić o podmiotowym ius vetandi w ode- rwaniu od mitologizowanej przez społeczeństwo szlacheckie libertas. Pra- wo protestu podczas zgromadzeń stanowych było integralną częścią wol- ności. Zarówno doktrynerzy, jak i praktycy nie wyobrażali sobie rozważań na temat prawa veta w oderwaniu od rozstrzygnięcia kwestii wolności każdego pełnoprawnego obywatela Rzeczpospolitej, czyli szlachcica. Stąd w niniejszej pracy rozważania na temat wolności szlacheckiej często przeplatają się z właściwym tytułowym liberum veto. Ocena, jakiej podda- na była przez ówczesnych owa wolność, czyli prawa i prerogatywy szlach- ty, nierozłącznie jest jednocześnie oceną „wolnego nie pozwalam”. W tym miejscu należy zauważyć, że wszyscy bez wyjątku byli w szlacheckiej wol- ności, w jej czystej, utopijnej postaci, zakochani. Szlachecka „złota wol- ność”, jak ją powszechnie określano, rozumiana jako istniejący ład i cywi- lizacyjny porządek w ramach organizmu społeczno-ustrojowego Rzecz- pospolitej, przeciwstawiany był powszechnie tyranii, samowoli i despo- tycznemu barbarzyństwu w piśmiennictwie staropolskim1. Co światlejsi publicyści oraz nieliczni politycy wykraczający horyzontami myślowymi poza przeciętność parlamentarzystów drugiej połowy XVII w., dostrzegali jednak wynaturzenia i nadużycia, jakim „złota wolność” była w ich cza- sach poddawana. Powyższe dotyczy także instytucji liberum veto, prawa, którym chełpiono się w Rzeczpospolitej, jako nawiązującym do tradycji antycznego Rzymu i niemającym odpowiednika na świecie. Nie zadawa- no sobie pytania, czy ono jest słuszne, bo taka zasada wynikała z natury ustroju politycznego i społecznego państwa. Zastanawiano się jedynie nad istotą zastosowania protestu. Obawiano się, słusznie, że w ustach nie- odpowiednich osób, owe dwa łacińskie słowa mogą okazać się bronią niosącą skutki wysoce niebezpieczne dla prawidłowego funkcjonowania państwa. Dlatego oceny wśród postępowych myślicieli i polityków wobec 1 O doktrynie „złotej wolności” patrz: H. Olszewski, Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii 1652–1763, Poznań 1966, s. 23–27. 6 Michał Zbigniew Dankowski Wstęp liberum veto w drugiej połowie XVII w. zasadzają się nie wokół zasadności jego istnienia, a jedynie wokół ograniczenia jego dostępu dla niepożąda- nego żywiołu, czyli przypadkowego szlachcica, często przekupionego, bądź zbyt ograniczonego intelektualnie, by zdawać sobie sprawę z konse- kwencji wypowiedzianych słów. Przy ocenach społecznych „złotej wolności” pojawia się niejedno- krotnie zagadnienie zasady jednomyślności, co do zasady obowiązującej w polskim parlamentaryzmie, w opozycji do zasady głosowania więk- szością. Choć jest to problem nieco uboczny wobec głównego nurtu in- teresującego nas zagadnienia, jest jednak silnie związany z liberum veto. Albowiem ta właśnie instytucja była pomocnicza dla zachowania pra- widłowo funkcjonującej zasady jednomyślności. Zresztą w powszechnej świadomości szlachty dokonywała się powolna zmiana w rozumieniu koncepcji ius vetandi przez cały czas jego stosowania. O ile w swoich początkach jest to prawo nierozerwalnie związane z powszechnie obo- wiązującą na zgromadzeniach szlacheckich zasadą powszechnej zgody, stanowiące jego naturalną konsekwencję, to z biegiem czasu ewoluuje, by w XVIII w. stać się prawem jednostki do zgłoszenia sprzeciwu wobec pewnej zbiorowości politycznej (sejmu lub sejmiku)2. Zasada jednomyśl- ności jest tu punktem wyjścia dla prawa weta, gdyż przecież przy głoso- waniu większościowym niemożliwym było wystąpienie jedynego spra- wiedliwego. Zakładano zaś tezę, że rację posiada mniejszość i to ona mo- że w wyjątkowych przypadkach uratować państwo przed podjęciem ka- tastrofalnej w skutkach decyzji. Przy tym, należy podkreślić wyjątkowość zastosowania, jakie przewidywano dla liberum veto. Pomimo istnienia parlamentaryzmu polskiego w niemal niezmienionej formie od przeło- mu XV i XVI w. pierwsze rozerwanie sejmu przez pojedynczego posła i wpro- wadzenie w życie właściwej instytucji liberum veto nastąpiło po upłynię- ciu półtora stulecia. Zresztą sytuacja powtórzyła się dwa lata później, by znów na okres ponad dekady do Rokoszu Lubomirskiego wyjść z użycia. Dopiero paraliż państwa spowodowany faktyczną wojną domową odbił się chaosem także w sejmie. Od tego czasu zrywanie sejmów stanie się już powszechne, osiągając monstrualne rozmiary w czasach saskich i przenikając także na sejmiki. O wyjątkowości zrywania
Recommended publications
  • How Marywil Came to Be. the Creation of Warsaw's Residential and Commercial Complex in the Light of the Correspondence Betwee
    Jarosław Pietrzak HOW MARYWIL CAME TO BE. THE CREATION OF WARSAW’S RESIDENTIAL AND COMMERCIAL COMPLEX IN THE LIGHT OF THE CORRESPONDENCE BETWEEN OTTON FRYDERYK FELKERSAMB AND MARIA KAZIMIERA SOBIESKA FROM 1694* Introduction The area of the Marywil complex, once located between today’s Józefa Piłsudskiego Square and Moliera Street, Wierzbowa Street, and Senatorska Street, currently houses the monumental edifice of Teatr Wielki and its adja- cent parking lot. The history of the complex combining residential and com- mercial functions has already been thoroughly studied and described in sec- ondary sources; it would seem that there is nothing to add or modify within this area of research1. * The text was written as part of the grant project NCN FUGA 4 (agreement UMO-2015/16/S/HS3/00095) entitled “Organisation and operation of the courts of Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska in Poland, Italy, and France in the years 1658–1716”. 1 M. Karpowicz, Sztuka oświeconego sarmatyzmu: antykizacja i klasycyzacja w środowisku warszawskim czasów Jana III, Warsaw 1970, pp. 163–165; idem, Sztuka Warszawy drugiej połowy XVII w., Warsaw 1975, pp. 45–47; A. Rychłowska-Kozłowska, Marywil, Warsaw 1975; W. Fijałkowski, Szlakiem Jana III Sobieskiego, Warsaw 1984, pp. 56–61; J. Putkowska, Architektura Warszawy w XVII wieku, Warsaw 1991, pp. 94–97; idem, Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI–XVIII wieku, Warsaw 2016, pp. 41–42; M. Omilanowska, Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej, Warsaw 2004, pp. 56–59; idem, “Wokół Teatru Wielkiego. Od Marywilu do Pasażu Luxenburga”, Almanach Warszawy 2014, vol. 10, pp. 255–272; T.
    [Show full text]
  • Staropolska Turystyka Uzdrowiskowa W Xviii Wieku
    CZASY NOWOŻYTNE TOM 23 ROK 2010 Adam Kucharski Toruń STAROPOLSKA TURYSTYKA UZDROWISKOWA W XVIII WIEKU W tytule niniejszego opracowania nieprzypadkowo użyłem terminu „tury- styka” w odniesieniu do staropolskich podróży „do wód” w XVIII w. Satyryczna bowiem wypowiedź Ignacego Krasickiego wskazuje, że moda na zagraniczne wy- jazdy kuracyjne, panująca wśród polskiej szlachty i magnaterii w XVIII w., miała nie tylko zdrowotne podłoże: Pewnieś chory dla wody; a że Karlsbad blisko, Zaciągnąłeś takowej słabości nazwisko, Co do Spa zaprowadza. Kazały doktory: Raźny, hoży, rumiany, a z tym wszystkim chory, Ażeby zdatną czerstwość sprowadził z zagranic, Spieszy pędem niezwykłym do wód kasztelanic. Już trzykroć się kurował i trzy wioski stracił. Cóż po wioskach bez zdrowia? Choć drogo zapłacił, Więcej zyskał. – Cóż przecie? – Nie do wód on spieszył. Trzy tylko szklanki wypił, ale się ucieszył, [...] Co to jest polski rezon. Spazmów i waporów, Nie uleczyły wody. Trzeba do doktorów1. Uwagi niezwykle bystrego obserwatora staropolskiej rzeczywistości XVIII w., jakim był Krasicki, dowodzą, że wojaże do europejskich uzdrowisk stały się w drugiej połowie stulecia niezwykle modne i zaczęto je traktować jako wysub- limowaną formę rozrywki, stanowiącą połączenie aspektu rekreacyjnego z cha- rakterem kuracyjnym i towarzyskim przedsiębranej podróży. Szczególnie w przy- padku arystokracji dużą wagę przykładano do bywania w świecie, pokazywania się w towarzystwie równych sobie stanem oraz zawierania korzystnych znajo- 1 I. Krasicki, Satyry i listy, oprac. J. Sokolski, Wrocław 1990, s. 95. 122 ADAM KUCHARSKI mości i koneksji. Analiza pamiętników i korespondencji polskich kuracjuszy po- zwala odpowiedzieć na pytanie, jak zmienił się charakter staropolskich wyjazdów leczniczych w XVIII w., które w poprzednich dwóch stuleciach stawiały sobie za cel przede wszystkim odzyskanie zdrowia.
    [Show full text]
  • The Polish-Lithuanian Commonwealth As a Political Space: Its Unity and Complexity*
    Chapter 8 The Polish-Lithuanian Commonwealth as a Political Space: Its Unity and Complexity* Satoshi Koyama Introduction The Polish-Lithuanian Commonwealth (Rzeczpospolita) was one of the largest states in early modern Europe. In the second half of the sixteenth century, after the union of Lublin (1569), the Polish-Lithuanian state covered an area of 815,000 square kilometres. It attained its greatest extent (990,000 square kilometres) in the first half of the seventeenth century. On the European continent there were only two larger countries than Poland-Lithuania: the Grand Duchy of Moscow (c.5,400,000 square kilometres) and the European territories of the Ottoman Empire (840,000 square kilometres). Therefore the Polish-Lithuanian Commonwealth was the largest country in Latin-Christian Europe in the early modern period (Wyczański 1973: 17–8). In this paper I discuss the internal diversity of the Commonwealth in the sixteenth and seventeenth centuries and consider how such a huge territorial complex was politically organised and integrated. * This paper is a part of the results of the research which is grant-aided by the ‘Grants-in-Aid for Scientific Research’ program of the Japan Society for the Promotion of Science in 2005–2007. - 137 - SATOSHI KOYAMA 1. The Internal Diversity of the Polish-Lithuanian Commonwealth Poland-Lithuania before the union of Lublin was a typical example of a composite monarchy in early modern Europe. ‘Composite state’ is the term used by H. G. Koenigsberger, who argued that most states in early modern Europe had been ‘composite states, including more than one country under the sovereignty of one ruler’ (Koenigsberger, 1978: 202).
    [Show full text]
  • Dress and Cultural Difference in Early Modern Europe European History Yearbook Jahrbuch Für Europäische Geschichte
    Dress and Cultural Difference in Early Modern Europe European History Yearbook Jahrbuch für Europäische Geschichte Edited by Johannes Paulmann in cooperation with Markus Friedrich and Nick Stargardt Volume 20 Dress and Cultural Difference in Early Modern Europe Edited by Cornelia Aust, Denise Klein, and Thomas Weller Edited at Leibniz-Institut für Europäische Geschichte by Johannes Paulmann in cooperation with Markus Friedrich and Nick Stargardt Founding Editor: Heinz Duchhardt ISBN 978-3-11-063204-0 e-ISBN (PDF) 978-3-11-063594-2 e-ISBN (EPUB) 978-3-11-063238-5 ISSN 1616-6485 This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 04. International License. For details go to http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. Library of Congress Control Number:2019944682 Bibliographic information published by the Deutsche Nationalbibliothek The Deutsche Nationalbibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie; detailed bibliographic data are available on the Internet at http://dnb.dnb.de. © 2019 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston The book is published in open access at www.degruyter.com. Typesetting: Integra Software Services Pvt. Ltd. Printing and Binding: CPI books GmbH, Leck Cover image: Eustaţie Altini: Portrait of a woman, 1813–1815 © National Museum of Art, Bucharest www.degruyter.com Contents Cornelia Aust, Denise Klein, and Thomas Weller Introduction 1 Gabriel Guarino “The Antipathy between French and Spaniards”: Dress, Gender, and Identity in the Court Society of Early Modern
    [Show full text]
  • A Short History of Poland and Lithuania
    A Short History of Poland and Lithuania Chapter 1. The Origin of the Polish Nation.................................3 Chapter 2. The Piast Dynasty...................................................4 Chapter 3. Lithuania until the Union with Poland.........................7 Chapter 4. The Personal Union of Poland and Lithuania under the Jagiellon Dynasty. ..................................................8 Chapter 5. The Full Union of Poland and Lithuania. ................... 11 Chapter 6. The Decline of Poland-Lithuania.............................. 13 Chapter 7. The Partitions of Poland-Lithuania : The Napoleonic Interlude............................................................. 16 Chapter 8. Divided Poland-Lithuania in the 19th Century. .......... 18 Chapter 9. The Early 20th Century : The First World War and The Revival of Poland and Lithuania. ............................. 21 Chapter 10. Independent Poland and Lithuania between the bTwo World Wars.......................................................... 25 Chapter 11. The Second World War. ......................................... 28 Appendix. Some Population Statistics..................................... 33 Map 1: Early Times ......................................................... 35 Map 2: Poland Lithuania in the 15th Century........................ 36 Map 3: The Partitions of Poland-Lithuania ........................... 38 Map 4: Modern North-east Europe ..................................... 40 1 Foreword. Poland and Lithuania have been linked together in this history because
    [Show full text]
  • NA TABAK DO PIOTRA Jana Andrzeja Morsztyna
    Antoni Sarkady Jana Andrzeja Morsztyna. Satysfakcję autorom wystawy przynosi fakt, iż w publikacji poświęconej fajkom ze zbio­ rów lwowskich - dzięki uprzejmości Biblioteki Narodowej Ze staropolskich poezji o tabace i tytoniu ... w Warszawie2 - wiersz Morsztyna pokazany jest też w po­ staci reprodukcji rzadko udostępnianego rękopisu z epoki. NA TABAK DO PIOTRA Chociaż nie jest to autograf Morsztyna, staranna kaligrafia Jana Andrzeja Morsztyna nieznanego kopisty oddaje klimat i aurę baroku. Tekst wiersza przytacza się za publikacją Jan Od kilku lat Muzeum Dzwonów i Fajek, Oddział Andrzej Morsztyn. Utwory zebrane3. Autor tego opraco­ Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu wania, L. Kukuiski, podaje, iż przy redakcji wydawnictwa realizuje cykl wystaw poświęconych najcenniejszym w odniesieniu do utworu Na tabak do Piotra oparł się na kolekcjom fajek. W publikacjach towarzyszącym tym istniejących, dostępnych rękopisach: ze zbiorów Biblioteki wystawom, oprócz fotografii pokazywanych na wystawie Narodowej4, prof. J. Diirr-Durskieg05 i Baworowskich obiektów (fajek, tabakierek, akcesoriów palacza itp.) w Państwowej Lwowskiej Biblioteki Naukowej 6 . prezentowane są utwory dawnej literatury polskiej o ty­ Pokazane w niniejszym wydawnictwie faksy­ toniu, tabace i obyczaju palenia tytoniu oraz zażywania mile wiersza odnoszą się do egzemplarza ze zbiorów tabaki l . W roku bieżącym - w informatorze wystawy Biblioteki Narodowej w Warszawie. Egzemplarz ten za­ zatytułowanej Fajki z Muzeum Etnografii i Przemysłu warty jest w anonimowym, oznaczonym w opracowaniu Artystycznego we Lwowie w Muzeum Dzwonów i Fajek L. Kukuiskiego literą R kodeksie in quarto, liczącym 290 w Przemyślu przypominamy krótki utwór Jana Andrzeja kart, napisanym w 2. połowie XVII w., czyli z wielkim Morsztyna - Na tabak do Piotra. prawdopodobieństwem jeszcze za życia poety. Blok O ile poezja zaprezentowana w poprzednich wierszy Morsztyna mieści się na kartach 65-117 i pisany wydawnictwach była autorstwa mało znanego twórcy jest inną ręką niż pozostała część rękopisu7 .
    [Show full text]
  • (Zamość, Polska) Ikonografia Jana Zamoyskiego
    Izabela Winiewicz-Cybulska (Zamość, Polska) Ikonografia Jana Zamoyskiego Sztuka, pełniąc na przestrzeni dziejów różnorodne funkcje, była zwykle dobrym środkiem politycznej propagandy. Szczególną rolę odgrywał portret, który upamiętniając postać wielkiego wodza, polityka czy mecenasa sztuki, zwykle jednoznacznie określał pozycję modela. Wizerunki - tworzone za życia i po śmierci osoby - były gwarancją wiecznie trwającej sławy. Z czasem tworzyły one galerie przodków, kopiowane i powielane przypominały o świetności rodu, jego ciągłości a przede wszystkim o ważnej pozycji założyciela rodowej potęgi. Tak było w przypadku Jana Zamoyskiego - wielkiego kanclerza i hetmana, wybitnego człowieka epoki odrodzenia. Wówczas właśnie portret uzyskał swoją malarską autonomię, stał się wyrazem renesansowego humani- zmu, uznając indywidualność i świecką godność człowieka. Portrety, tworzone dla celów urzędowo- reprezentacyjnych, służyły jako dary w stosunkach dyplomatycznych. Ich prawdziwość była zawsze niewątpliwą zaletą, lecz czasem - w celu szczególnego podkreślenia społecznej i ekonomicznej pozycji portretowanego - heroizowano je - pokazywano poważną twarz, sztywną i władczą pozę. Całość uzupełniano też elementami heraldycznymi, epigraficz-nymi, a nawet alegorycznymi i symbolicznymi. Poziom artystyczny takich wizerunków był zróżnicowany - zależny od tego, czy ich twórca to artysta mający gruntowne przygotowanie, czy jedynie tylko jakiś wrodzony talent i zmysł obserwacji. Należy też pamiętać, że autor musiał liczyć się często z zaleceniami i uwagami samego zleceniodawcy. Najstarsze wizerunki Jana Zamoyskiego, zwłaszcza w grafice i w numizmatach, świadczą niewątpliwie, iż sztuka była narzędziem propagandy. Portrety wykorzystywane do celów politycznych były wizualizacją majestatu portretowanego, jasno określały jego pozycję i szczególne miejsce w zhierarchizowanym ówczesnym społeczeństwie. Takie podkreślenie prestiżu czytelne było dla odbiorców tych dzieł sztuki, a samemu portretowanemu dawało wewnętrzne zadowolenie, umocnienie własnej pozycji i gwarancję wiecznie trwającej sławy.
    [Show full text]
  • Korycińskiego Metropolity Lwowskiego Obrządku Łacińskiego
    PAPIESKI WYDZIAŁ TEOLOGICZNY WE WROCŁAWIU S. MGR LIC. DOROTA ELŻBIETA KORYCIŃSKA CSFN ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ PASTORALNA ARCYBISKUPA WOJCIECHA JANA KORYCIŃSKIEGO METROPOLITY LWOWSKIEGO OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO Praca doktorska z Historii Kościoła w czasach nowożytnych napisana na Papieskim Wydziale Teologicznym pod kierunkiem ks. prof. zw. dr hab. Józefa Swastka WROCŁAW 2008 1 Arcybiskup Wojciech Koryciński metropolita lwowski (1610-1677) Mal. A. Brzozowska 2 Święty Wojciech – Patron arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego www.święci.pl 3 WSTĘP.............................................................................6 ROZDZIAŁ I. RODOWÓD ARCYBISKUPA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO......................................................12 1.1 Ród Korycińskich w historii narodu polskiego i Kościoła katolickiego w Polsce.............................................................13 1.2. Charakterystyka rodu Korycińskich……………………….59 1.3. Powołania kapłańskie w rodzie Korycińskich……………...63 1.4. Powołania zakonne w rodzie Korycińskich………………...67 1.5. Drzewo genealogiczne rodu Korycińskich............................84 1.6. Dom rodzinny Wojciecha Korycińskiego w Żarkach...........88 1.7. Studia teologiczne i pierwsze godności kościelne Wojciecha Korycińskiego........................................................................108 ROZDZIAŁ II. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO.................................................117 2.1 Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII wieku……………………………………………........….117 2.2 Wojciech Koryciński
    [Show full text]
  • How Does Religion Matter Today in Poland? Secularization in Europe and the 'Causa Polonia Semper Fidelis' Arnold, Maik
    www.ssoar.info How Does Religion Matter Today in Poland? Secularization in Europe and the 'Causa Polonia Semper Fidelis' Arnold, Maik Veröffentlichungsversion / Published Version Sammelwerksbeitrag / collection article Empfohlene Zitierung / Suggested Citation: Arnold, M. (2012). How Does Religion Matter Today in Poland? Secularization in Europe and the 'Causa Polonia Semper Fidelis'. In M. Arnold, & P. Łukasik (Eds.), Europe and America in the Mirror: Culture, Economy, and History (pp. 199-238). Krakau: Nomos. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-337806 Nutzungsbedingungen: Terms of use: Dieser Text wird unter einer Deposit-Lizenz (Keine This document is made available under Deposit Licence (No Weiterverbreitung - keine Bearbeitung) zur Verfügung gestellt. Redistribution - no modifications). We grant a non-exclusive, non- Gewährt wird ein nicht exklusives, nicht übertragbares, transferable, individual and limited right to using this document. persönliches und beschränktes Recht auf Nutzung dieses This document is solely intended for your personal, non- Dokuments. Dieses Dokument ist ausschließlich für commercial use. All of the copies of this documents must retain den persönlichen, nicht-kommerziellen Gebrauch bestimmt. all copyright information and other information regarding legal Auf sämtlichen Kopien dieses Dokuments müssen alle protection. You are not allowed to alter this document in any Urheberrechtshinweise und sonstigen Hinweise auf gesetzlichen way, to copy it for public or commercial purposes, to exhibit the Schutz beibehalten werden. Sie dürfen dieses Dokument document in public, to perform, distribute or otherwise use the nicht in irgendeiner Weise abändern, noch dürfen Sie document in public. dieses Dokument für öffentliche oder kommerzielle Zwecke By using this particular document, you accept the above-stated vervielfältigen, öffentlich ausstellen, aufführen, vertreiben oder conditions of use.
    [Show full text]
  • Jana Zamoyskiego 100-Lecie
    Zamoyscy zjadą do Zamościa - To będzie Pielgrzymka Zamoyskich do Ziemi Zamojskiej - mówi Marcin Zamoyski, Prezydent Zamościa, syn Jana hrabiego Zamoyskiego, ostatniego, XVI ordynata Ordynacji Zamojskiej. Jan Tomasz Zamoyski urodził się 12 czerwca 1912 r. w Klemensowie, zmarł 29 czerwca 2002 r. w Warszawie. Jego prochy, zgodnie z tradycją spoczęły w kryptach Katedry Zamojskiej, obok pozostałych 15 ordynatów. Ostatni ordynat, w uznaniu znamienitych zasług położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, został odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Orderem Orła Białego w 1995 r. Rok później został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Zamościa. Jan Zamoyski na Rynku Wielkim w Zamościu Powodem do spotkania się Rodziny Zamoyskich jest 100. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Jana Tomasza Zamoyskiego. Jak mówi Prezydent Zamoyski - organizacją Zjazdu Rodziny Zamoyskich zajmują się jego trzy siostry: Elżbieta Daszewska, Maria Ponińska, Gabriela Bogusławska i Agnieszka Rożnowska. Zjazd rodziny Zamoyskich rozpocznie się w czwartek (21 czerwca) i potrwa do niedzieli. Marcin Zamoyski dodaje, że do Zamościa przybędzie ok. 160 osób. To będą cztery pokolenia Zamoyskich, po mieczu i kądzieli, z różnych stron świata. Najstarszym uczestnikiem będzie prawdopodobnie brat matki Prezydenta Zamościa, liczący sobie 90 lat. Program spotkania członków Rodziny Zamoyskich jest bardzo bogaty. W czwartek spotkają się przy wspólnej kolacji, zorganizowanej przez restaurację & caffe club Smak Story, w kazamacie Bastionu VII. Wieczorem zaplanowano udział w spektaklu "Odprawa posłów greckich" Teatr im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie w ramach 37. Zamojskiego Lata Teatralnego. Przypomnijmy, że to pierwszy polski dramat, którego autorem jest Jan Kochanowski. Prapremiera tej sztuki miała miejsce po zaślubinach Jana Zamoyskiego, fundatora Zamościa i jego ukochanej żony, księżniczki Krystyny Radziwiłłówny (12.01.1578r.) podczas hucznego przyjęcia w pałacu w Ujazdowie.
    [Show full text]
  • Wiesława Ozdoba-Kosierkiewicz Portret Polski XVII- I XVIII-Wieczny Ze Zbiorów Muzeum Narodowego W Kielcach
    Wiesława Ozdoba-Kosierkiewicz Portret polski XVII- i XVIII-wieczny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 12, 151-193 1982 Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach Tom XII, Kraków 1982 WIESŁAWA OZDOBA-KOSIERKIEWICZ PORTRET POLSKI XVII- I XVIII-WIECZNY ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO W KIELCACH Muzeum Narodowe w Kielcach szczyci się posiadaniem jednego z najwię­ kszych w kraju zbioru portretu polskiego XVII i XVIII wieku. Pozyskano go w latach 1945—1946 — w okresie zabezpieczania mienia podworskiego, między innymi z majątków: Wielopolskich, Sołtyków, Halpertów, Linowskich i Mor­ stinów. Zespół tych obrazów eksponowany na jubileuszowej wystawie 1 pozwolił na prześledzenie pewnego fragmentu dziejów malarstwa polskiego — od początku XVII do końca XVIII wieku. Usystematyzowanie i opracowanie portretów stało się podstawą do doko­ nania pewnych uściśleń chronologicznych, dostarczyło bogatego materiału do­ tyczącego historii rodów i ich kolekcji, ułatwiło ustalenie powinowactwa i ko­ ligacji portretowanych, umożliwiło wreszcie identyfikację niektórych dotych­ czas nie określonych bądź mylnie nazwanych wizerunków. Przy obecnym stanie badań referat sygnalizuje wiele spraw i problemów, nie wyczerpując ich w pełni. Stanowi on jednak pierwszą próbę charaktery­ styki nadzwyczaj bogatego zbioru, a ogranicza się głównie do omówienia dwóch największych kolekcji — Wielopolskich Gonzagów-Myszkowskich z Chrobrza i Sołtyków z Kurozwęk. Ponadto charakteryzuje także ciekawsze pozycje z ko­ lekcji Morstinów z Kobylnik i Linowskich
    [Show full text]
  • Jacek Kaniewski Z Badań Nad Zjawiskiem Korupcji W Nowożytnej Rzeczypospolitej XVII-XVIII Wieku
    Jacek Kaniewski Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku Wieki Stare i Nowe 1(6), 136-159 2009 JACEK KANIEWSKI Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczypospolitej XVII—XVIII wieku Termin „korupcja” wywodzi się od łacińskiego słowa corrumpo, które oznaczało przekupywanie, dawanie łapówek, ale też demoralizację i zepsucie1. Przedmiotem korupcji w życiu społecznym mógł być urząd, a ściślej jego uzy- skanie, następnie przywilej, łaska królewska, protekcja, ochrona czy zdjęcie niekorzystnego odium. W życiu politycznym zjawisko korupcji mogło mieć związek z osobą panującego i dworem, sejmami czy sejmikami. Przykładem działań zawierających element przetargu, w których wystę- powały dwie strony — monarcha, chcący realizować zaplanowane założe- nia swojej polityki, oraz szlachta, chcąca uzyskać wymierne korzyści ekono- miczne lub polityczne — był, zdaniem Wojciecha Kriegseisena, pierwszy ge- neralny przywilej dla polskiej szlachty nadany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 roku w Koszycach. Ta „[…] udana próba korupcji wobec całego sta- nu szlacheckiego spowodowała, że wszyscy następcy Ludwika na tronie pol- skim starali się pozyskać zgodę szlachty wtedy, gdy sytuacja zmuszała ich do sięgania po dodatkowe źródła dochodu w podatkach płaconych przez szlach- tę”2. Monarchowie niejednokrotnie odwoływali się do szlachty jako stanu, nadając jej dalsze przywileje — co miało ułatwić realizację własnej polityki. Oczywiście, nie można patrzeć na ten proces wyłącznie przez pryzmat ko- rupcji. Korupcja w swym finansowym wymiarze, tj. w postaci brzęczącego pie- niądza, ówcześnie nosiła różne nazwy. Wręczane pieniądze nazywano „[…] 1 Słownik wyrazów obcych. Red. J. Tokarski. Warszawa 1980, s. 394; W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa 1983, s. 233. 2 W. Kriegseisen: Sejm Rzeczypospolitej Szlacheckiej (do 1763 roku).
    [Show full text]