ŒREDNIOWIECZNE GOLÊCZEWO 41

ECCLESIA. STUDIA Z DZIEJÓW WIELKOPOLSKI TOM 9, 2014

KRZYSZTOF R. PROKOP Gliwice

GnieŸnieñska „genealogia” biskupów ziem polsko-litewsko-ruskich. Wokó³ Pra³atów i kanoników katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej Jana Korytkowskiego*

The Gniezno “Genealogy” of the Bishops of the Polish-Lithuanian-Rus’ Lands. Around Jan Korytkowski’s The Prelates and Canons of the Gniezno Metropolitan Cathedral

Wskazanie powodów, które sk³oni³y ksiêdza [Jana] Korytkowskiego do podjê- cia trudu opisania dziejów Koœcio³a archidiecezjalnego, spisania biogramów ar- cybiskupów i kanoników gnieŸnieñskich, jest bardzo z³o¿one – podobnie zreszt¹, jak okreœlenie warunków, w jakich to nast¹pi³o i na kim siê wzorowa³. [ ] W przed- mowie do Pra³atów i kanoników pisa³ [on], ¿e oto „pragnienie podzielenia siê z publicznoœci¹ polsk¹ nowymi, dot¹d nieznanymi Ÿród³ami do dziejów naszego Ko- œcio³a i narodu, pióro do rêki mi poda³o, [a tak samo chêæ] ods³oniêcia mnóstwa dziejowych postaci, które niegdyœ chlub¹ by³y Koœcio³a i narodu, ku jego zbudo- waniu i otusze w obecnym op³akanym po³o¿eniu, i wzbogacenie piœmiennictwa naszego obfitym, wielce po¿¹danym historycznym materia³em Ÿród³owym”1. Poja- wia siê tutaj tak charakterystyczna dla tamtego okresu oscylacja pomiêdzy publi- cystyk¹ maj¹c¹ za zadanie uœwiadamianie opinii publicznej, czytelnikom, elemen- tów w³asnej narodowej historii, a rzetelnym przedstawieniem efektów pracy historyka. Obiektywnie trzeba podkreœliæ, ¿e Korytkowski poszed³ w kierunku rze- telnoœci historycznej. [ ] Podstaw¹ dlañ by³y archiwalia gnieŸnieñskie, [a] zbada³ równie¿ archiwa krakowskie i poznañskie. Wykorzysta³ biogramy biskupów opra- cowane przez D³ugosza, Damalewicza, Bu¿eñskiego, Rzepnickiego, Bartoszewicza. Mia³ dostêp do Monumenta Poloniae Historica, Annales Jana D³ugosza, odwo³y-

* Pierwotny, autorski tytu³ artyku³u brzmia³: Wiadomoœci o sakrach biskupich cz³onków kapi- tu³y archikatedralnej w GnieŸnie na kartach „Pra³atów i kanoników katedry metropolitalnej gnieŸ- nieñskiej” Jana Korytkowskiego. Za zgod¹ autora przyj¹³ obecne brzmienie (red.). 1 J. Korytkowski, Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej od roku 1000 a¿ do dni naszych pod³ug Ÿróde³ archiwalnych, t. 1, cz. 1, Gniezno 1883, s. V-VI. 42 KRZYSZTOF R. PROKOP wa³ siê do Naruszewicza. [ ] Siêgn¹³ do Kodeksów dyplomatycznych, edycji Volumina legum, pamiêtników, herbarza Niesieckiego oraz Acta historica res ge- stas Poloniae illustrantia. Porównanie cytowanej przez Korytkowskiego literatury ze sporz¹dzonym przez niego katalogiem œwiadczy jednak o korzystaniu z o wie- le bogatszych ksiêgozbiorów, które trudno obecnie umiejscowiæ – stwierdza w ar- tykule Dzie³o ks. Jana Ignacego Korytkowskiego w ocenie historiografii i meto- dologii XIX i XX wieku, pomieszczonym w jubileuszowej edycji na milenium archidiecezji gnieŸnieñskiej, Jacek Jaskulski2, podkreœlaj¹c w konkluzji, ¿e obec- nie, w czasach rozwoju badañ prozopograficznych, badaniu elit, których kler by³ wa¿n¹ czêœci¹, prace J. Korytkowskiego sta³y siê punktem wyjœcia do prowadzenia jakichkolwiek badañ na ten temat. Przez ca³y czas, mimo ró¿nych krytycznych opi- nii, jest [on] podstaw¹ opracowywania biogramów, czego niezliczone przyk³ady znajduj¹ siê w Polskim s³owniku biograficznym i Wielkopolskim s³owniku biogra- ficznym. [ ] Zmusza to do zastanowienia siê nad obecn¹ wartoœci¹ i przydatno- œci¹ tych prac, [jakkolwiek] jest to bardzo trudne3. Cytowany autor przytacza rów- nie¿ s³owa wspó³pracuj¹cego z XIX-wiecznym uczonym ksiêdza Antoniego Kanteckiego, w których zosta³o podkreœlone, i¿ zbiór biografii metropolitów Gnie- zna pióra J. Korytkowskiego pozostanie w literaturze naszej dzie³em pami¹tkowym, monumentalnym, z którego wszyscy nastêpni biografowie bêd¹ musieli czerpaæ. Byæ mo¿e, i¿ archiwa watykañskie i rêkopisy innych archiwów europejskich rzuc¹ póŸ- niej daleko wiêcej œwiat³a na wielkie postaci naszych prymasów, jednak¿e faktem pozostanie, i¿ ksi¹dz Korytkowski wydoby³ ich z pomroki dziejowej i pierwszy w Ÿród³owej pracy przedstawi³ œwiatu uczonemu4. W nie mniejszej mierze, a wrêcz w wiêkszym jeszcze stopniu powy¿sz¹ kon- statacjê odnieœæ nale¿y do kompendium prozopograficznego Pra³aci i kanonicy

2 J. Jaskulski, Dzie³o ks. Jana Ignacego Korytkowskiego w ocenie historiografii i metodologii XIX i XX wieku, [w:] 1000 lat archidiecezji gnieŸnieñskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 409, 412-414 (ca³oœæ artyku³u – s. 407-417). 3 Tam¿e, s. 416. 4 Tam¿e, s. 415. Ogólnie o biografii J. Korytkowskiego i jego dorobku piœmienniczym: M. Woj- ciechowska, Korytkowski Jan Ignacy (1824-1888), historyk, archiwista i bibliotekarz, kanonik, ofi- cja³ i biskup nominat [sufragan] gnieŸnieñski, [w:] Polski s³ownik biograficzny [dalej cyt.: PSB], t. 14, Wroc³aw–Warszawa–Kraków 1968-1969, s. 147-149; S³ownik pracowników ksi¹¿ki polskiej, pod red. I. Treichel, Warszawa–£ódŸ 1972, s. 444 (K. Podlaszewska); S³ownik polskich teologów katolickich, t. 2, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1982, s. 360-362 (F. Stopniak); Wielkopolski s³ow- nik biograficzny, red. A. G¹siorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznañ 1982, s. 350-351 (A. Wêdz- ki); Z. Grot, Korytkowski Jan Ignacy (1824-1888), Generalvikar in Gnesen, ernannter Weihbischof, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder 1785/1803 bis 1945. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz, Berlin 1983, s. 409-410; S³ownik historyków polskich, red. M. Prosiñska-Jackl, Warszawa 1994, s. 245-246 (A. G¹siorowski); Wybitni historycy wielkopolscy, red. J. Strzelczyk, Poznañ 20102, s. 107-116 (J. Jaskulski). Nadto: Z. Zieliñski, Tajna administracja archidiecezji gnieŸnieñskiej w czasie “Kulturkampfu” (1874-1886), „Nasza Przesz³oœæ” 24(1966), s. 243-257. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 43 katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej, o ile bowiem postaciom arcypasterzy naj- starszej polskiej archidiecezji poœwiêcono w póŸniejszym czasie wiele opraco- wañ, wœród których wskazaæ mo¿na tak¿e na obejmuj¹ce ogó³ tych¿e hierarchów s³owniki biograficzne5, zaœ samo dzie³o Arcybiskupi gnieŸnieñscy, prymasi i me- tropolici polscy od roku 1000 a¿ do roku 1821 doczeka³o siê niedawno wznowie- nia (sk¹din¹d pod zmienionym tytu³em i z mnóstwem literówek, które nie wid- nia³y w pierwodruku)6, o tyle badania nad prozopografi¹ cz³onków kapitu³y metropolitalnej z Gniezna post¹pi³y naprzód od czasów J. Korytkowskiego w za- sadzie wy³¹cznie w odniesieniu do wieków œrednich (a i to w doœæ ograniczo- nym zakresie)7 oraz stuleci XIX i XX, podczas gdy dla czasów nowo¿ytnych tego rodzaju badañ w zasadzie nie prowadzono, co wpisuje siê w ogólny obraz histo- riografii kolegiów kanoniczych na ziemiach polskich8. Równie aktualna wydaje siê tu uwaga, ¿e na curriculum vitae zaprezentowanych przez XIX–wiecznego uczonego postaci daleko wiêcej œwiat³a rzuc¹ archiwa watykañskie i rêkopisy innych archiwów europejskich, co w szczególnoœci dotyczy tych spoœród nale¿¹- cych do gnieŸnieñskiej kapitu³y metropolitalnej duchownych, którzy karierê ko- œcieln¹ uwieñczyli godnoœci¹ biskupi¹. Wprawdzie to o krakowskiej kapitule katedralnej na Wawelu pisano za czasów staropolskich, ¿e stanowi³a ona semi- narium episcoporum, w jej bowiem sk³adzie by³o w ci¹gu owych stuleci tak wielu obdarzonych infu³¹ hierarchów (stosowne ich zestawienie, jakim nie dysponuje- my jak dot¹d w odniesieniu do Gniezna, sporz¹dzi³ przez kilkunastu laty B.S. Ku- mor, uwzglêdniaj¹c wszak¿e wy³¹cznie ordynariuszy, a pomijaj¹c episkopat ty- tularny)9, niemniej jednak równie¿ gnieŸnieñska mia³a poœród swych konfratrów licznych cz³onków episkopatu, przy czym nale¿y pamiêtaæ, ¿e w dobie przedro- zbiorowej na porz¹dku dziennym by³o zjawisko kumulowania beneficjów i pre- bend (jeden i ten sam duchowny móg³ tedy nale¿eæ równoczeœnie do kilku, a sukcesywnie nawet do kilkunastu gremiów kanoniczych)10.

5 Ich omówienia dokona³ przez kilku laty F. Lenort w Pos³owiu do publikacji: J. Nowacki, O godnoœci i uprawnieniach prymasowskich arcybiskupa gnieŸnieñskiego, Poznañ 2008, s. 193-202. 6 J. Korytkowski, Prymasi Polski. Arcybiskupi gnieŸnieñscy i metropolici polscy od roku 1000 a¿ do dnia dzisiejszego, t. 1-18, Poznañ 2001-2006. 7 Zob. zw³.: M. Czy¿ak, Kapitu³a katedralna w GnieŸnie w œwietle metryki z lat 1408-1448, Poznañ 2003. Tak¿e: A. Radzimiñski, Duchowieñstwo kapitu³ katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym. Studia nad rekrutacj¹ i drogami awansu, Toruñ 1995, passim. 8 Por. uwagi w: Koœció³ Poznañski w historiografii, red. L. Wilczyñski, Poznañ 2009, s. 28-29 (T. Jurek), 93 (R. Witkowski). 9 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998, s. 646-662 (pod- rozdzia³ Seminarium episcoporum w ramach rozdzia³u Biskupstwo krakowskie a Koœció³ w Polsce – tam¿e zw³aszcza tab. 86-104). Zob. równie¿: Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI- -XIX w.), cz. 4, wyd. K.R. Prokop, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Koœcielne” 85(2006), s. 305-377. 10 Ostatnio w tym temacie: K.R. Prokop, Biskupi w gronie pra³atów i kanoników p³ockiej ka- pitu³y katedralnej w XVII i XVIII stuleciu, [w:] Finis legis Christus. Ksiêga pami¹tkowa dedyko- 44 KRZYSZTOF R. PROKOP

Jakkolwiek zdaje siê, ¿e wielu historyków pisz¹cych o nale¿¹cych do kole- gium biskupiego postaciach z przesz³oœci tego nie dostrzega, w perspektywie eklezjologicznej (a wszak najistotniejszy jest tu w³aœnie aspekt samoœwiadomo- œci Koœcio³a) w³aœciwym momentem, w którym ktoœ do tego powo³any (abstra- huj¹c od kwestii, w jakim trybie dokonywa³o siê owo powo³anie) stawa³ siê bi- skupem, by³ akt jego sakry, czyli przyjêcia œwiêceñ biskupich11. Wszystkie poprzednie etapy, zwi¹zane z desygnacj¹ kandydata, weryfikacj¹ jego zdatnoœci do piastowania tak odpowiedzialnego urzêdu, wreszcie oficjaln¹ nominacj¹, by³y wprawdzie nieodzowne i w kontekœcie konkretnej biografii niezwykle istotne, niemniej jeœli ich zwieñczenia nie stanowi³a ujêta w stosowne ramy liturgiczne uroczysta konsekracja elekta, wówczas – niezale¿nie od stosowanej we wspó³czes- nych œwiadectwach, a tym bardziej w póŸniejszej literaturze tytulatury – nie mamy do czynienia z biskupem (tak, jak funkcjê tê definiowano w prawodaw- stwie i w ogólnoœci nauczaniu Koœcio³a)12, choæ równie¿ ktoœ taki móg³ w prak- tyce zawiadywaæ sprawami diecezji, czego historia (tak¿e rodzima) dostarcza bardziej lub mniej znane przyk³ady. Stwierdzenie zatem, czy (a jeœli tak, to gdzie, kiedy oraz przez czyj¹ pos³ugê) mianowany na stolicê biskupi¹ duchowny dost¹- pi³ w obrzêdzie sakry pe³ni kap³añstwa, jest pierwszorzêdnej wagi ustaleniem, wykraczaj¹cym przy tym poza zagadnienia jednostkowej biografii, nie by³o bo- wana Ksiêdzu Profesorowi Wojciechowi Góralskiemu z okazji siedemdziesi¹tej rocznicy urodzin, t. 1, red. J. Wroceñski, J. Krajczyñski, Warszawa 2009, s. 659-691. Por.: Wypisy Ÿród³owe do bio- grafii polskich biskupów i opatów , cz. 8, wyd. K.R. Prokop, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko- œcielne” 94(2010), s. 195-247. 11 O przebiegu ceremonii œwiêceñ biskupich (ze wskazaniem na znaczenie poszczególnych jej ods³on) pisa³ ostatnio: K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a ka- tolickiego w Polsce w XIX i XX wieku (na tle wczeœniejszych okresów dziejowych), Lublin 2012, s. 153-182; ten¿e, Miêdzy ascez¹ a przepychem. Dwa studia o rzeczach codziennego u¿ytku i przed- miotach zbytku w regu³ach zakonnych oraz koœcielnych ceremoniach w œredniowieczu i w czasach nowo¿ytnych, Warszawa 2013, s. 183-200 (w ramach studium Materialna oprawa ingresów, konse- kracji i pogrzebów biskupich w nowo¿ytnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów). 12 Z niezwykle obfitej literatury na ten temat zob. m.in.: W. Szafrañski, Œwiêcenia w prawie kanonicznym. Studium historyczno-prawne, „Prawo Kanoniczne” 2(1959), nr 3-4, s. 260-261 (§ A); W. Schenk, Liturgia sakramentów œwiêtych, t. 2: Paenitentia Christiana (pokuta i chorych namasz- czenie) • Consecratio mundi (kap³añstwo i ma³¿eñstwo), Lublin 1964, s. 86-89 (Rozwój stopni hie- rarchii w Koœciele); J. Lécuyer, Le sacrement de l’ordination. Recherche historique et théologique, Paris 1983, s. 243-245 § 1 (La teologie latine concernant l’épiscopat); F. Sullivan, From Apostoles to Bishops, New York 2001; W. Gajewski, Charyzmat – urz¹d – hierarchia, Kraków 2010. Nadto: J.B. d’Onorio, La nomination des évêques. Procédures canoniques et conventions diplomatiques, Paris 1986; D. Gemiti, Il processo per la nomina dei vescovi. Ricerche sull’elezione dei vescovi nel sec. XVII, Napoli 1989; G. Hartmann, Der Bischof – seine Wahl und Ernennung (Geschichte und Aktualität), Graz–Wien–Köln 1990; J. Wroceñski, Nominacje biskupów w œwietle prawa kanonicz- nego i praktyki dyplomatycznej, „Prawo Kanoniczne” 40(1997), nr 1-2, s. 71-101; M. Tkhorovskyy, Procedura per la nomina dei vescovi. Evoluzione dal Codice del 1917 ad Codice del 1983, Roma 2004; M. Makowski, Nominacje biskupów w Koœciele katolickim, Warszawa 2007 (gdzie na s. 251- -267 dalsza bibliografia). GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 45 wiem obojêtne dla funkcjonowania danego Koœcio³a lokalnego, czy na jego cze- le sta³ ktoœ dysponuj¹cy rzeczon¹ pe³ni¹ kap³añstwa, czy te¿ de facto administra- tor diecezji, wy³¹cznie tytu³uj¹cy siê biskupem. Jak jednak wy¿ej zaznaczono, wielu autorów opracowañ historycznych zwyk³o nie przyk³adaæ do tego wagi, przy czym w wiêkszoœci przypadków okolicznoœæ ta wynika z nieœwiadomoœci dotycz¹cej tego, co w perspektywie eklezjologicznej decyduje o byciu (lub te¿ nie) „nastêpc¹ Aposto³ów”13. Sytuacja taka nie mia³a miejsca w przypadku Jana Korytkowskiego, który nie tylko, ¿e spogl¹da³ na problematykê dziejów Koœcio³a z perspektywy osoby re- prezentuj¹cej stan duchowny (z wszystkimi tego konsekwencjami)14, ale te¿ sam dost¹pi³ u kresu swych dni w³¹czenia do kolegium biskupiego, jakkolwiek œmieræ uprzedzi³a zamierzony moment og³oszenia jego nominacji na biskupa tytularne- go Hermopolis i w konsekwencji nigdy to nie nast¹pi³o15. Lektura stworzonych przezeñ dzie³ z zakresu prozopografii koœcielnych elit, wpisanych w dzieje Ko- œcio³a gnieŸnieñskiego, nie pozostawia te¿ w¹tpliwoœci, ¿e w przypadku cz³on- ków episkopatu stara³ siê on – na miarê mo¿noœci – dociec, gdzie i kiedy oraz z czyich r¹k dany hierarcha otrzyma³ sakrê, nie tylko skrzêtnie odnotowuj¹c na- potkane wzmianki Ÿród³owe na ten temat, ale niejednokrotnie uciekaj¹c siê do formu³owania hipotez w odnoœnej materii, jeœli dostêpne archiwalia tudzie¿ pu- blikacje nie dostarcza³y tu poszukiwanej faktografii. W sytuacji, kiedy nikt inny po nim w odnoœnym temacie nic wiêcej nie dopowiedzia³, bywa³o i tak, ¿e wyra- ¿ony przez J. Korytkowskiego domys³ stawa³ siê z czasem nie tyle jedynie „punk- tem odniesienia”, ile przyjmowanym za pewnik stwierdzeniem faktu, którego nie poddawano ju¿ weryfikacji. Bodaj najbardziej znany tego przyk³ad, to supozy- cja, ¿e konsekratorem póŸniejszego prymasa Wawrzyñca Gembickiego, jako wówczas nominata na stolicê biskupi¹ w Che³m¿y, by³ jeden z jego poprzedni- ków na godnoœci metropolity w GnieŸnie Stanis³aw Karnkowski, sam konsekro- wany niew¹tpliwie przez Jakuba Uchañskiego. Jakkolwiek autor Arcybiskupów gnieŸnieñskich, prymasów i metropolitów polskich w sposób jednoznaczny da³ do zrozumienia, ¿e podana przezeñ informacja ma charakter wy³¹cznie hipotetycz- ny16, jednak niejeden z póŸniejszych autorów – równie¿ tych zajmuj¹cych siê problematyk¹ sukcesji œwiêceñ biskupich – traktowa³ j¹ jako pewny fundament dla swoich rozwa¿añ17, podczas gdy w rzeczywistoœci W. Gembicki œwiêcenia

13 Zob. literaturê wskazan¹ w poprzednim przypisie. 14 Por.: J. Jaskulski, Dzie³o ks. Jana Ignacego Korytkowskiego , dz. cyt., s. 407-417. 15 K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 325, 404, nr 226. 16 J. Korytkowski, Prymasi Polski…, dz. cyt., t. 13, Poznañ 2004, s. 172: Otrzymawszy preko- nizacjê z Rzymu i konsekracjê prawdopodobnie z r¹k prymasa Karnkowskiego, Gembicki […] opu- œci³ niebawem dwór [monarszy] i uda³ siê do swej diecezji. 17 Szerzej na ten temat: K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego w Polsce , dz. cyt., s. 199, 332. Zob. tak¿e nieuwzglêdniony tam przyczynek 46 KRZYSZTOF R. PROKOP biskupie otrzyma³ z r¹k nuncjusza apostolskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Claudia Rangoniego18. Warto zatem krytycznie przyjrzeæ siê informacjom podawanym przez Jana Korytkowskiego na temat sakr cz³onków staropolskiego episkopatu i oceniæ sto- pieñ ich wiarygodnoœci, jako ¿e bywaj¹ one w sposób bezkrytyczny przyjmowa- ne przez póŸniej pisz¹cych autorów. Nale¿y mieæ równie¿ na uwadze i to, ¿e zmar³y przed 126 laty badacz dziejów archidiecezji gnieŸnieñskiej w wielu przy- padkach – z przyczyn poniek¹d obiektywnych – stawa³ bezradny wobec pytania o czas, miejsce oraz inne okolicznoœci œwiêceñ biskupich niejednego spoœród hierarchów, których ¿yciorysy opracowywa³, czasem wprost to wyartyku³owuj¹c (jak np. przy Benedykcie Izdbieñskim czy Rafale Leszczyñskim), kiedy indziej znów w¹tek ów ca³kowicie pomijaj¹c milczeniem. Nie oznacza to wszak¿e, ¿e we wszystkich tych przypadkach dostêpny nam zasób informacji przez tak d³ugi czas pozosta³ niezmieniony, w zwi¹zku z czym wydaje siê celowe poczynienie uzupe³nieñ. O metropolitach Gniezna z czasów nowo¿ytnych i najnowszych tu- dzie¿ o ich biskupach pomocniczych z trzech ostatnich stuleci autor obecnego opracowania pisa³ ju¿ w owym kontekœcie wczeœniej19, st¹d do dzie³a Arcybisku- pi gnieŸnieñscy, prymasi i metropolici polscy od roku 1000 a¿ do roku 1821 nie bêdziemy tutaj siêgaæ20. Obecnie nasza uwaga zostanie skoncentrowana na in- nych hierarchach Koœcio³a w Polsce, którzy na ró¿nych etapach swej kariery nale¿eli do grona kapitu³y metropolitalnej w GnieŸnie i z tego tytu³u ich ¿yciory-

H.J. Kaczmarskiego, Ojciec Episkopatu, [w:] S³uga Bo¿y Stefan kardyna³ Wyszyñski (1901-1981), red. S. Budzyñski, I. Burchacka, A. Mazurek, Warszawa 2000, s. 280-284 (zw³. s. 280-282). 18 K.R. Prokop, Stan badañ nad problematyk¹ sakr biskupich XVI- i XVII-wiecznych metropo- litów gnieŸnieñskich (od Fryderyka Jagielloñczyka do Micha³a Stefana Radziejowskiego), „Studia Gnesnensia” 23(2009), s. 315-318; J.K. Kalinowski, Wawrzyniec Gembicki jako biskup che³miñski i pomezañskiej diecezji wieczysty administrator (1600-1610), Toruñ 2011, s. 80-82. Zob. tak¿e uwagi zawarte w recenzji tej ostatniej publikacji, pomieszczone w: „Acta Cassubiana” 15(2013), s. 288-300 (zw³. s. 298nn). 19 K.R. Prokop, Sakry metropolitów gnieŸnieñskich w XVIII i XIX stuleciu (1681/1688-1915), „Studia Gnesnensia” 18(2004), s. 87-120; ten¿e, Sakry i sukcesja apostolska gnieŸnieñskich bisku- pów pomocniczych w XVIII i XIX oraz pierwszych dekadach XX stulecia (do roku 1939), „Studia Gnesnensia” 19(2005), s. 247-282; ten¿e, Stan badañ nad problematyk¹ sakr biskupich XVI- i XVII- -wiecznych metropolitów gnieŸnieñskich , dz. cyt., s. 277-339; ten¿e, Sukcesja œwiêceñ biskupich gnieŸnieñskich metropolitów i ich biskupów pomocniczych z ostatniego stulecia (1910-2010), „Stu- dia Gnesnensia” 24(2010), s. 313-327. Równie¿: ten¿e, Sakry biskupów Koœcio³a poznañskiego w XIX i XX stuleciu, „Forum Naukowe. Prace Historyczno-Politologiczne”, R. VII z. 2(15)/2002, s. 241-254. 20 Dla œredniowiecza zob. ujmuj¹ce tê problematykê w sposób cz¹stkowy prace: J. Maciejew- ski, Konsekracja biskupia w XIII-wiecznej Polsce, „Nasza Przesz³oœæ” 105(2006), s. 117-139; ten- ¿e, Places of Bishops’ Consecration in medieval Poland, „Acta Poloniae Historica” 94(2006), s. 35-57. Równie¿: ten¿e, Episkopat polski doby dzielnicowej 1180-1320, Kraków–Bydgoszcz 2003, s. 223-230; ten¿e, Adventus episcopi. Pozaliturgiczne aspekty inauguracji w³adzy biskupiej w Pol- sce œredniowiecznej na tle europejskim, Bydgoszcz 2013, s. 71 nn. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 47 sy widniej¹ na kartach drugiego spoœród wy¿ej wspomnianych kompendiów pro- zopograficznych pióra J. Korytkowskiego, poœwiêconego funkcjonuj¹cemu przy gnieŸnieñskiej archikatedrze kolegium kanoniczemu21. Poni¿ej, z podzia³em na trzy warunkowane wzglêdami chronologicznymi bloki, mianowicie Œredniowiecze (do koñca XV w.), Czasy nowo¿ytne (XVI w.- -1795 r.) oraz Okres porozbiorowy, zestawiono w porz¹dku alfabetycznym imio- na i nazwiska biskupów posiadaj¹cych poœwiêcone im biogramy w poszczegól- nych tomach Pra³atów i kanoników katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej – wraz z przytoczeniem stosownej informacji na temat œwiêceñ biskupich, jak¹ w kon- kretnym przypadku poda³ J. Korytkowski, lub wskazaniem, ¿e ¿adnej wiadomo- œci w owej materii nie zawar³. Wszêdzie tam, gdzie ustalenia w odnoœnym wzglê- dzie, poczynione przez XIX-wiecznego autora, w sposób oczywisty wymaga³y skorygowania lub uzupe³nienia, dokonano tego w przyporz¹dkowaniu do kon- kretnych postaci, wskazuj¹c te¿ ka¿dorazowo na literaturê przedmiotu, gdzie za- interesowana osoba znajdzie wiêcej szczegó³ów w danym temacie. Starano siê przy tym o maksymaln¹ zwiêz³oœæ (warunkowan¹ obfitoœci¹ przytaczanej fakto- grafii), st¹d jest to sui generis katalog, pozbawiony warstwy opisowej, na któr¹ trudno by³o pozwoliæ sobie przy tak pokaŸnej liczbie uwzglêdnionych postaci (jest ich w sumie 172). Co siê tyczy sposobu zaprezentowania odnoœnych danych, sk³adaj¹ce siê ka¿dorazowo na quasi-nag³ówek imiê, nazwisko oraz godnoœci w ramach episko- patu podawano w œlad za J. Korytkowskim, prostuj¹c tu (zwykle bez odnotowy- wania tego) wy³¹cznie ewidentne omy³ki. Nastêpnie widnieje odnosz¹cy siê do tytu³owej problematyki sakr cytat z Pra³atów i kanoników (albo te¿ adnotacja: „brak informacji o sakrze”), po czym – gdzie tylko uznano to za koniecznie – w nawiasie kwadratowym zamieszczone zosta³y uzupe³nienia lub innego rodzaju uwagi. Do wszystkich owych dope³nieñ lub korektur przyporz¹dkowane s¹ wska- zania bibliograficzne, zamieszczone w przypisach, przy czym zasadniczo ogra- niczono siê tylko do tych publikacji, które coœ wnosz¹ do problematyki sakr, a nie wy³¹cznie ogólnie traktuj¹ o czyichœ losach ¿yciowych. Nie analizowano powtórnie tych spoœród staropolskich Ÿróde³ i zabytków piœmiennictwa historio- graficznego, podobnie jak XIX-wiecznych edycji Ÿród³owych, które znane by³y ju¿ J. Korytkowskiemu i zosta³y przezeñ nominatim wskazane22, koncentruj¹c siê na owych pozostaj¹cych poza jego zasiêgiem. Nie ma te¿ celu rozwa¿anie w tym miejscu, dlaczego do pewnych œwiadectw autor ów nie dotar³ (choæ teoretycznie

21 J. Korytkowski, Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej od roku 1000 a¿ do dni naszych (pod³ug Ÿróde³ archiwalnych), t. 1-4, Gniezno 1883. 22 Zdarzaj¹ siê wszak¿e sytuacje, ¿e informacja o sakrze danego hierarchy opatrzona jest ode- s³aniem do przypisu, który z niewiadomych wzglêdów zosta³ w druku pominiêty (jak w przypadku sufragana ³owickiego Kaspra Szajowskiego – tam¿e, t. 4, s. 58, gdzie nastêpuje odes³anie do przyp. 2, którego w ogóle brak). 48 KRZYSZTOF R. PROKOP

Ilustracja 1. Biskup-nominat Jan Korytkowski GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 49 móg³), podobnie jak wytykanie b³êdów, które pope³nia i najwiêkszy erudyta. Co najwy¿ej mo¿na stwierdziæ, ¿e omy³ek budz¹cych konsternacjê jest u J. Koryt- kowskiego – przynajmniej w tytu³owym temacie sakr biskupich – po prawdzie niewiele, choæ z drugiej strony nieprawdziwe by³oby stwierdzenie, ¿e takowych zdo³a³ ca³kowicie unikn¹æ. Przyk³adowo w odniesieniu do sufragana p³ockiego Zygmunta Czy¿owskie- go nadmienia on, ¿e zapewne przez Karola Ferdynanda [Wazê by³] konsekrowa- ny23, najwyraŸniej nie zdaj¹c sobie sprawy z tego, ¿e ów osadzony na stolicach biskupich we Wroc³awiu oraz P³ocku syn króla Zygmunta III nie tylko nigdy nie przyj¹³ sakry, ale do koñca swych dni nawet nie mia³ œwiêceñ wy¿szych (st¹d móg³ bez specjalnych przeszkód stan¹æ do rywalizacji o tron polski w roku 1648), a tym samym wykluczone jest sprawowanie przezeñ jakichkolwiek funkcji ponty- fikalnych24. Podobnie powa¿n¹ omy³k¹ jest zaliczenie do grona episkopatu – w œlad wszak¿e za dawniejszymi autorami, którym J. Korytkowski bezkrytycz- nie tu zawierzy³ – dominikanina Wojciecha (Alberta) z Siecina (Secemina)25, w ogóle niebêd¹cego biskupem, co nie ulega ¿adnej w¹tpliwoœci26 (mniej jedno- znacznie rzecz przedstawia siê w odniesieniu do Stanis³awa Ossowskiego)27. Trudno te¿ nie wytkn¹æ dokonanego przez XIX-wiecznego autora najwyraŸniej nieœwiadomie „rozbicia” na dwa biogramy (i tym samym uczynienie w ka¿dym ze wskazanych przypadków dwóch postaci z jednej) ¿yciorysów ordynariusza

23 Tam¿e, t. 1 cz. 2, s. 189. 24 G. Æwiêczek, Królewicz Karol Ferdynand Waza jako biskup wroc³awski, [w:] Verbum cru- cis, red. J. Krucina, Wroc³aw 1974, s. 121 (ca³oœæ: s. 113-134). Zob. równie¿: ten¿e, Królewicz Karol Ferdynand Waza jako biskup wroc³awski, [w:] Studia z historii Koœcio³a w Polsce, t. 2, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1973, s. 281-470. 25 J. Korytkowski, Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej , dz. cyt., t. 3, s. 460. 26 K. Kaczmarek, Albert z Siecina OP (?–1502). Z badañ nad elit¹ intelektualn¹ polskiej pro- wincji dominikanów w XV wieku, [w:] Scriptura custos memoriae, red. D. Zydorek, Poznañ 2001, s. 147-162; K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich w dobie przedtrydenckiej (2. po³. XIII – 1. po³. XVI w.), Kraków 2002, s. 373-374; M. Zdanek, Inkwizytorzy dominikañscy w diecezji krakowskiej w œredniowieczu, [w:] Inkwizycja papieska w Europie Œrodkowo-Wschod- niej, red. P. Kras, Kraków 2010, s. 234-235, nr 11; ten¿e, Regensi dominikañskiego Studium Gene- ralnego w Krakowie do 1596 r., „Przegl¹d Tomistyczny” 16(2010), s. 122-123; K.R. Prokop, Pol- scy biskupi dominikañscy. S³ownik biograficzny, Kraków 2013, s. 341-343. Mimo to i dziœ trafiaj¹ siê autorzy, którzy bezkrytycznie przyjmuj¹ tego rodzaju omy³ki dawniejszej historiografii, jak np.: U. Borkowska, Królewscy spowiednicy, [w:] Ludzie – Koœció³ – wierzenia. Studia z dziejów kultu- ry i spo³eczeñstwa Europy Œrodkowej (œredniowiecze – wczesna nowo¿ytnoœæ), red. W. Iwañczak, S.K. Kuczyñski, Warszawa 2001, s. 173-194; G. G³uch, Dominikañscy spowiednicy i kaznodzieje Jagiellonów, [w:] Dominikanie w œrodkowej Europie w XIII-XV wieku. Aktywnoœæ duszpasterska i kultura intelektualna, red. J. K³oczowski, J.A. Spie¿, Poznañ 2002, s. 239-258 (zw³. przyp. 22 i 23 na s. 244-245). 27 Zob. ni¿ej przyp. 147. 50 KRZYSZTOF R. PROKOP poznañskiego Miko³aja z Kurnika (Kórnika)28 oraz sufraganów gnieŸnieñskich Andrzeja z Opalenicy29 i Jana z Radziejowa30. Ewidentnym potkniêciem jest rów- nie¿ informacja podana przy sufraganie p³ockim Marcinie Za³uskim, ¿e w roku 1762 asystowa³ [on] prymasowi W³adys³awowi £ubieñskiemu przy poœwiêce- niu na opata witowskiego Boguchwa³a31, nie chodzi tu bowiem o duchownego nosz¹cego to staropolskie imiê, lecz o nazwisko, w rzeczywistoœci brzmi¹ce Bouffa³ (imiê tego opata brzmia³o Anzelm)32. £agodniej mo¿na potraktowaæ nazwanie metropolity lwowskiego Miko³aja Ignacego Wy¿yckiego Miko³ajem Wyd¿g¹ (skojarzy³ mu siê z prymasem Janem Stefanem Wyd¿g¹)33 czy równie¿ odnotowanie postaci uznanych przez póŸniejszych badaczy za w ogóle nieist- niej¹ce (jak rzekomy XII-wieczny biskup Poznania Œwiêtos³aw czy Magnus wroc³awski)34, nie wspominaj¹c o pomy³kach w dacie i miejscu sakry lub b³êd- nym wskazaniu konsekratora (nawet w odniesieniu do XIX stulecia, jak w przypadku wyœwiêconego na biskupa w roku 1815 Franciszka Malczewskie- go, co akurat mo¿e dziwiæ)35. Ogólna ocena wiarygodnoœci informacji na temat sakr, podawanych przez Jana Korytkowskiego, jest jednakowo¿ pozytywna, a w konsekwencji warto ka¿- dorazowo siêgaæ do jego prozopograficznych kompendiów przy dociekaniu gdzie, kiedy i przez kogo dany biskup zosta³ wyœwiêcony. Rzecz oczywista, ¿e nale¿y czyniæ to z ostro¿noœci¹, która najbardziej po¿¹dana wydaje siê w odnie- sieniu do czasów nowo¿ytnych, a wiêc stuleci XVI-XVIII. O ile bowiem, co siê tyczy wieków œrednich, stosunkowo nietrudno jest stwierdziæ, gdzie dysponuje- my danymi na temat sakr polskich hierarchów (i jakiej proweniencji s¹ to dane), gdzie natomiast nie, a to ze wzglêdu na daj¹c¹ siê ogarn¹æ (poza jedynie XV w.) liczbê zachowanych przekazów Ÿród³owych z epoki, gdy z kolei dla doby poroz- biorowej oraz póŸniejszego okresu materia³ aktowy jest ju¿ na tyle obfity (i zara- zem wzglêdnie uporz¹dkowany), ¿e – poza nielicznymi sytuacjami – do potrzeb- nych informacji doœæ ³atwo dotrzeæ, o tyle epoka nowo¿ytna nie stwarza badaczowi tego rodzaju choæby namiastki komfortu. Wbrew tedy doœæ rozpo- wszechnionemu, lecz w zupe³noœci nieuprawnionemu przeœwiadczeniu, stanowi ona w dziejach polskiego Koœcio³a okres nieporównanie s³abiej przebadany ani- ¿eli œredniowiecze (o wiekach XIX i XX nie wspominaj¹c), jakkolwiek od cza-

28 J. Korytkowski, Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej , dz. cyt., t. 2, s. 392-397; t. 3, s. 2-3. 29 Tam¿e, t. 1, cz. 2, s. 18; t. 3, s. 155. 30 Tam¿e, t. 2, s. 183-184; t. 3, s. 354. 31 Tam¿e, t. 4, s. 433. 32 Zob. ni¿ej przyp. 201. 33 J. Korytkowski, Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej , dz. cyt., t. 2, s. 518. 34 Tam¿e, t. 2, s. 580; t. 4, s. 50. 35 Tam¿e, t. 2, s. 589. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 51 sów, w których tworzy³ J. Korytkowski, i tu dokona³ siê znacz¹cy postêp. Stwier- dziæ to mo¿na równie¿ na podstawie poni¿szego katalogu sakr, który zestawiony sto kilkadziesi¹t lat temu nawet przez grono badaczy (a nie pojedynczego auto- ra) odznaczaj¹cych siê nieodzownymi po temu kompetencjami, bez w¹tpienia obfitowa³by – w porównaniu z dzisiejszym stanem wiedzy – w wiele luk.

*

ŒREDNIOWIECZE (do koñca XV w.)

X Aleksander z ksi¹¿¹t mazowieckich (†1444), biskup Trydentu [I2 12]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 27 IX 1425 r. w katedrze w Trydencie przez biskupa Feltre Enrico (Henryka) Scarampiego]36. X Andrzej [Sikuta z Opalenicy] (†1496), biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñ- ski [I2 18]: brak informacji o sakrze37 [zob. ni¿ej: z Opalenicy Andrzej]. X Antoni (†1476), biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñski [I2 19]: brak infor- macji o sakrze [konsekrowany 5 VIII 1470 r. w Rzymie, in ecclesia Beatae Ma- riae de Minerva in Urbe, [per] reverendum in Christo patrem dominum Jacobum, episcopum Sancti Angeli de Lombardis, […] assistentibus reverendis dominis in Christo patribus dominis Castano et Brunatensi episcopis, in Romana Curia re- sidentibus]38. X Arnold (†1186), biskup poznañski [I2 19]: Roku 1177 na tê godnoœæ wybrany, konsekrowany przez Zdzis³awa, arcybiskupa gnieŸnieñskiego39.

36 J.W. Woœ, Alessandro di Masovia, vescovo di Trento (1423-1444). Un profilo introduttivo, Trento 1990, s. 36; ten¿e, Aleksander mazowiecki – biskup trydencki (1423-1444), „Saeculum Chri- stianum” 6(1999), nr 2, s. 19; K.R. Prokop, Polscy kardyna³owie, Kraków 2001, s. 37; S. Vareschi, Alexander, Herzog von Masowien († 1444), Bischof von Trient, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz, Berlin 2001, s. 786 (Am 27. 9. 1424 konsekrierte ihn der Bischof von Belluno–Feltre Enrico Scarampi). 37 Por.: K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 191-193. 38 C. Cenci, Documenta Vaticana ad franciscales spectantia ann. 1385-1492, cz. 5: 1458-1471, „Archivum Franciscanum Historicum” 94(2001) z. 1-4, s. 139; Wypisy Ÿród³owe do biografii pol- skich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, wyd. K.R. Prokop, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko- œcielne” 97(2012), s. 221-222, nr 1. Por.: K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich …, dz. cyt., s. 196. 39 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, t. 2: Archidiecezja poznañska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznañ 1964, s. 51 (wybrany przez kapitu³ê w 1177 r., konsekrowany w GnieŸnie przez arcybiskupa Piotra); Katalogi biskupów poznañskich, wyd. J. Wiesio³owski, Po- znañ 2004, s. 16 (nr 17), 57, 68, 101 (nr 17), 175. Por.: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych metropolii i diecezji polskich obrz¹dku rzymskokatolickiego do czasów wspó³czes- nych, [w:] Historia Koœcio³a w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, red. B. Kumor, Z. Ober- 52 KRZYSZTOF R. PROKOP

X Boguchwa³ (Bogufa³) (†1253), biskup poznañski [I2 50]: W roku 1242, po œmierci Paw³a herbu Grzyma³a, biskupa poznañskiego, przez kapitu³ê jednozgod- nie nastêpc¹ jego wybrany, tego¿ roku przez arcybiskupa gnieŸnieñskiego na kap³ana wyœwiêcony, a nastêpnie konsekrowany zosta³40. X Boguchwa³ z Czermielina [Bogufa³ z Czerlejna] (†1265), biskup poznañski [I2 54]: Po œmierci Piotra herbu Prawdzic, biskupa poznañskiego, […] kapitu³a wybra³a na dniu 15 VII 1254 r. sposobem kompromisu Boguchwa³a, […] którego arcybiskup Fulko wkrótce potem w Kurzelowie potwierdzi³, a w roku nastêpnym (1255) w niedzielê drug¹ [Wielkiego] Postu w koœciele klasztornym cystersów w L¹dzie, w asystencji biskupów: Tomasza wroc³awskiego, Wolimira kujawskie- go, Andrzeja p³ockiego i Henryka che³miñskiego, konsekrowa³41. X BRUDzEWSKI Miros³aw z Brudzewa (†1427), biskup poznañski [I2 88]: Po œmierci Andrzeja Laskarego z Gos³awic, biskupa poznañskiego, w roku 1426, papie¿ Marcin V w³asn¹ powag¹ swoj¹ ustanowi³ nastêpc¹ jego Miros³awa z Brudzewa i niezw³ocznie kaza³ go w Rzymie konsekrowaæ [w rzeczywistoœci hie- rarcha ten nie otrzyma³ sakry]42. X z BRzEzIA Jan Lutek (Lutkowic) (†1471), biskup w³oc³awski, nastêpnie kra- kowski [I2 97]: Prekonizowany przez papie¿a Piusa II dnia 8 VI 1463 r., konse- krowany by³ w czwart¹ niedzielê [Wielkiego] Postu 4 III roku nastêpnego przez Andrzeja z Bnina, biskupa poznañskiego, w koœciele kolegiaty ³êczyckiej43. X CIO£EK Stanis³aw z ¯elechowa (†1437), biskup poznañski [I2 141]: Zosta³ na dniu 8 IV 1428 r. prekonizowany i na dniu 20 VIII otrzyma³ sakrê biskupi¹ tyñski, Poznañ–Warszawa 1979, s. 286, nr 11; J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnico- wej…, dz. cyt., s. 253. 40 Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 56; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 18 (nr 21); J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 256. 41 Por.: Kronika wielkopolska, t³um. K. Abgarowicz, wyd. B. Kürbis, Kraków 20102, s. 173, nr 109: W roku Pañskim 1255, w niedzielê Reminiscere [21 II], w koœciele l¹dzkim Boguchwa³ z Czernelina zosta³ wyœwiêcony na biskupa poznañskiego przez czcigodnego ksiêdza Pe³kê, arcybi- skupa gnieŸnieñskiego. Wyœwiêceniu jego asystowali czcigodni ojcowie biskupi, a mianowicie: To- masz wroc³awski, Wolimir w³oc³awski, Andrzej p³ocki i [Heidenryk] che³miñski z Zakonu Kazno- dziejskiego. Zob. tak¿e: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 58; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 19 (nr 23); J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 257-258. 42 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 82 (Miros³aw nie zdo³a³ obj¹æ diecezji, nie przyj¹³ te¿ sakry biskupiej i pozosta³ do swego zgonu elektem poznañskim); Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 33 (nr 42). Por.: T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej w dobie soborów powszechnych XV wieku, Kraków 2008, wg indeksu (zw³. s. 38-42). 43 Zob.: J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, Kraków 1894, s. 64, nr 24; B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 509-510; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999, s. 108; T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 53

[w koœciele franciszkanów w Nowym Mieœcie Korczynie z r¹k kardyna³a Zbi- gniewa z Oleœnicy (por. III 132)]44. X Falanta [Falêta] (†po 1267), biskup poznañski [II 12]: Arcybiskup gnieŸnieñski [Janusz], wyœwiêciwszy Falantê w Pyzdrach, narzuci³ go kapitule na biskupa45. X Florian z Koœcielca (†1333), biskup p³ocki [II 26-27]: W roku 1317 wybrany zosta³ przez kapitu³ê biskupem p³ockim i jako taki przez Janis³awa, arcybiskupa gnieŸnieñskiego, potwierdzony i konsekrowany46. X GI¯YCKI Pawe³ (†1463), biskup p³ocki [II 64]: Uda³ siê do prymasa Wincente- go Kota z Dembna [Dêbna] po zatwierdzenie z jego strony, które otrzymawszy, w sam dzieñ œw. Jana Ewangelisty roku 1439 otrzyma³ z r¹k jego sakrê biskupi¹ w katedrze krakowskiej w przytomnoœci króla W³adys³awa Warneñczyka oraz wielu pra³atów i panów polskich47. X GÓRKA Uriel (†1498), biskup poznañski [II 91]: Konsekrowa³ go prymas Sie- nieñski [tj. Jakub z Sienna] w katedrze poznañskiej dnia 22 IX 1479 r., po czym wkrótce odby³ uroczysty wjazd na stolicê biskupi¹48. X GROT Jan ze S³upczy (†1347), biskup krakowski [II 145]: Na dniu 18 VI 1327 r. przyj¹³ w Krakowie z r¹k arcybiskupa gnieŸnieñskiego Janis³awa sakrê biskupi¹49. X Iwo [Odrow¹¿] (†1229), biskup krakowski [II 199]: Przyj¹³ sakrê biskupi¹ z r¹k Henryka [Kietlicza], arcybiskupa gnieŸnieñskiego50.

44 Zob.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 83; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 33 (nr 43); Z. Kowalska, Stanis³aw Cio³ek († 1437) – podkanclerzy kró- lewski, biskup poznañski, poeta dworski, Kraków 1993, s. 71 (tam¿e przyp. 254). Nadto: T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu (zw³. s. 38-43). 45 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, t. 2, dz. cyt., s. 59-60; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 20 (nr 24); J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 258 (tam¿e przyp. 260: Prowizjê na biskupstwo poznañskie otrzyma³ od metropolity Janusza po 28 II 1265 r. Zapewne wkrótce póŸniej arcybiskup udzieli³ mu sakry biskupiej w Pyzdrach. Prze- ciwko obu tym faktom protestowa³a kapitu³a poznañska). Tak¿e: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych…, dz. cyt., s. 286, nr 20. 46 Por.: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, P³ock 1976, s. 35-36, nr 20 (wybrany zosta³ w drugiej po³owie 1318 r.); K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 284, nr 21; J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 252. 47 Zob.: W. Graczyk, Pawe³ Gi¿ycki, biskup p³ocki (1439-1463), P³ock 1999, s. 69. Tak¿e: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 54, nr 32; T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu (zw³. s. 43-47). Nadto: P. Chojnicki, Biskup p³ocki Pawe³ Gi¿ycki (1439-1463) i jego dzia³alnoœæ, [w:] z biografistyki Polski póŸnego œredniowiecza, red. M. Koczerska, Warszawa 2001, s. 87-190. 48 Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 87; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 37 (nr 45). 49 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 502; K.R. Prokop, Poczet bisku- pów krakowskich, dz. cyt., s. 76. 50 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 498-499; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 55; J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, 54 KRZYSZTOF R. PROKOP

X Jan (†1411/13), biskup lidoriceñski, sufragan gnieŸnieñski [II 182]: brak in- formacji o sakrze51. X Jan OFM (†1468/69), biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñski [II 182]: brak informacji o sakrze (jest natomiast wzmianka, ¿e w roku 1447, dnia 22 X, [bi- skup Jan] konsekrowa³ w zastêpstwie arcybiskupa Wincentego Kota w katedrze wroc³awskiej nowo obranego biskupa wroc³awskiego Piotra Nowaka, w asysten- cji Jana gardeñskiego i Burcharda senbalieñskiego, biskupów in partibus infide- lium; o tym tak¿e: IV 163)52. X Jan (†[1504/5]), biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñski [II 183]: brak infor- macji o sakrze [zob. ni¿ej: z Radziejowa Jan] X KIE£BASA GOS£AWSKI Wincenty (†1478), biskup che³miñski i pomezañski, ad- ministrator biskupstwa warmiñskiego [II 251]: Wincenty z polecenia [papie¿a] Paw³a II konsekrowany zosta³ w koœciele œw. £ucji w Rzymie dnia 18 IV 1467 r. przez Jana, biskupa bryxieñskiego [Brixen], wikariusza papieskiego tam¿e53. X z KURNIKA [KÓRNIKA] Miko³aj (†1382), biskup poznañski [II 396]: [Papie¿ Grzegorz XI] prekonizowa³ go na mocy przed³o¿onego sobie aktu wyborczego kapitu³y poznañskiej na biskupa i w Awinionie konsekrowaæ go poleci³, sk¹d oko- ³o œw. Marcina roku 1374 szczêœliwie do Poznania powróci³54 [zob. ni¿ej: Miko- ³aj, obrany i potwierdzony biskup poznañski]. X KUROZWÊCKI Krzes³aw z Kurozwêk (†1503), biskup w³oc³awski [II 403]: brak informacji o sakrze55. X LASOCKI Miko³aj (†1450), biskup w³oc³awski [II 417-418]: brak informacji o sakrze56. dz. cyt., s. 232-233 (zw³. przyp. 74: Biskupem zosta³ w wyniku elekcji kapitulnej lub prowizji pa- pieskiej najwczeœniej jesieni¹ 1217 r. […] Konsekrowany by³ przez metropolitê [Henryka Kietli- cza] miêdzy 15 VIII a 28 IX 1218 r.). 51 Por.: K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich …, dz. cyt., s. 234-235. 52 Por.: tam¿e, s. 243-246; ten¿e, Polscy biskupi franciszkañscy. S³ownik biograficzny, Kraków 2003, s. 68-70. 53 Por.: H.J. Karp, Kie³basa Wincenty (um 1425-1478), Bischof von Kulm und Administrator des Bistums Pomesanien, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz, Berlin 1996, s. 367 (Am 18. 4. 1467 wurde Kie³basa in Rom von Krakauer Bischof und Unterkanzler Johannes Lutek von Brzezie [sic!] konsekriert). 54 Zob.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 73; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 25 (nr 34); K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 287, nr 31. 55 W. Kujawski, Krzes³aw z Kurozwêk jako wielki kanclerz koronny i biskup w³oc³awski, [w:] Studia z historii Koœcio³a w Polsce, t. 8, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1987, s. 83 (O tym, kiedy i od kogo biskup Krzes³aw przyj¹³ sakrê biskupi¹, Ÿród³a milcz¹. Uprawnionym do tego by³ metro- polita gnieŸnieñski). Tak¿e: J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 66-67, nr 29. 56 J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 56-62, nr 9/11/; T. Wit- GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 55

X LEGENDORF Pawe³ (†1467), biskup warmiñski [II 425-426]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 21 IX 1466 r. w koœciele œw. Jana Chrzciciela i œw. Jana Ewangelisty w Toruniu przez arcybiskupa gnieŸnieñskiego Jana z Gruszczyc oraz biskupów: w³oc³awskiego Jakuba z Sienna i poznañskiego Andrzeja z Bnina]57. X Magnus, biskup wroc³awski [II 580]: brak informacji o sakrze [postaæ niehi- storyczna]58. X Miko³aj (Mik³asz) z B³a¿ejowic (†1474), biskup przemyski [II 626]: brak in- formacji o sakrze59. X Miko³aj (†[1382]), obrany i potwierdzony biskup poznañski [III 2-3]: brak in- formacji o sakrze [zob. wy¿ej: Miko³aj z Kurnika (Kórnika)]60 X MOSZYÑSKI Piotr z Bnina (†1494), biskup przemyski, nastêpnie w³oc³awski [III 49]: Konsekrowany na biskupa zaledwie obj¹³ rz¹dy w diecezji przemyskiej, posuniêty zosta³ z ³aski królewskiej na biskupstwo w³oc³awskie61. X MUSKATA Jan (†1320), biskup krakowski [III 54]: brak informacji o sakrze62. czak, Lasocki Miko³aj herbu Do³êga (zm. 1450), dziekan kapitu³y krakowskiej, biskup nominat ku- jawski, dyplomata i polityk, jeden z wczesnych humanistów polskich, [w:] PSB, t. 16, Wroc³aw– Warszawa–Kraków–Gdañsk 1971, s. 543; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjal- nych , dz. cyt., s. 299, nr 21; T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu. 57 H.J. Karp, Legendorf Paul Stange von (um 1415-1467), Administrator des Bistums Erm- land, Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 412 (vollzog am 21. 9. 1466 der Gnesner Erzbischof Jan Gruszczyñski unter Assistenz der Bischöfe von W³oc³awek und Posen, Jakub z Sienna und Andrzej z Bnin [sic!], in Gegenwart des Königs in der Thorner Johanniskirche die Konsekration von Legendorf); J. Sikorski, Pawe³ Legen- dorf (1415-1467), biskup warmiñski w latach 1458-1467, [w:] Poczet biskupów warmiñskich, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2008, s. 78 (Przed podpisaniem traktatu [pokojowego z Zakonem Krzy- ¿ackim], dnia 21 IX [1466], w [toruñskim] koœciele œw. Jana [sic!] arcybiskup Jan Gruszczyñski udzieli³ Legendorfowi sakry biskupiej. Król [Kazimierz IV Jagielloñczyk] wyda³ z tej okazji ucztê, traktuj¹c biskupa Paw³a „jako przybranego syna”). 58 K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 301; J. Pater, Poczet biskupów wroc³awskich, Wroc³aw 2000; M. Blahová, Historicka chronologie, Praha 2001, s. 813-814. Por.: Hierarchia Catholica usque ad saecula XIII-XIV sive series episcoporum Eccle- siae Catholicae, ed. G. Fedalto, Patavii 2012, s. 494-495. 59 W. Sarna, Biskupi przemyscy obrz¹dku ³aciñskiego, t. 1, Przemyœl 1902, s. 49-54; J. Kwo- lek, B³a¿ejowski Miko³aj herbu Odrow¹ († 1474), biskup przemyski obrz¹dku ³aciñskiego, [w:] PSB, t. 2, Kraków 1936, s. 131-132. 60 Zob. wy¿ej przyp. 54. 61 J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 66, nr 28; W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 1, s. 60-61; J. Wiesio³owski, Piotr z Bnina (tak¿e z Mosiny, z Ra- dlina, w literaturze zwany Bniñskim) herbu £odzia (zm. 1494), sekretarz królewski, biskup w³oc³aw- ski, [w:] PSB, t. 26, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk–£ódŸ 1981, s. 387. 62 T. Pietras, «Krwawy wilk z pastora³em». Biskup krakowski Jan zwany Muskat¹, Warszawa 2001, s. 47 (Wiemy, ¿e Jan Muskata zosta³ po swym wyborze zatwierdzony i uroczyœcie wyœwiêcony […]. Mo¿na siê domyœlaæ, ¿e [dokona³ tego] metropolita moguncki czy magdeburski, obecny w Pradze, gdy na wezwanie króla Wac³awa II uda³ siê tam Jan Muskata w po³owie 1295 r., [przy czym] uroczystoœæ ta mog³a mieæ miejsce w praskiej katedrze œw. Wita); J. Maciejewski, Episkopat 56 KRZYSZTOF R. PROKOP

X OLEŒNICKI Zbigniew (†1455), biskup krakowski, kardyna³ [III 129]: Otrzy- mawszy zapewne w koñcu listopada [1423 r.] bulle [papieskie], przyj¹³ na dniu 13 XII w katedrze krakowskiej œwiêcenia na kap³ana, nazajutrz konsekrowany by³ na biskupa przez Jana Rzeszowskiego, arcybiskupa lwowskiego, a w sam dzieñ Narodzenia Pañskiego odprawi³ pierwsz¹ Mszê œw. w tej¿e katedrze63 • [III 132]: Dnia 29 VIII 1428 r. udzieli³ sakrê biskupi¹ elektowi poznañskiemu Stanis³awo- wi Cio³kowi, podkanclerzemu koronnemu64. X z Opalenicy Andrzej (†1496), biskup sufragan gnieŸnieñski [III 155]: brak informacji o sakrze65 [zob. wy¿ej: Andrzej (Sikuta z Opalenicy)]. X OPOROWSKI Andrzej z Oporowa (†1483), biskup warmiñski, potem przemyski, nastêpnie w³oc³awski [III 169-171]: brak informacji o sakrze [mia³a miejsce w Rzy- mie na prze³omie roku 1472/1473]66. X PA£UKA Wojciech (†1355), biskup poznañski [III 189]: Uzyskawszy potwier- dzenie, konsekrowany by³ Pa³uka na biskupa nie dnia 28 I, jak podaje Kalendarz w³adys³awski, lecz po 17 III 1348 r., gdy¿ w tym dniu dopiero wydana zosta³a bulla confirmationis – chyba, ¿e wskutek pomyœlnych dla siebie z Rzymu wiado- moœci konsekracjê przyspieszy³ [sic!]67. X PA£UKA Zbylut [z Go³añczy] (†1383), biskup w³oc³awski [III 191]: brak infor- macji o sakrze68. X PELLA Jan z Niewiesza (†1428), biskup w³oc³awski [III 200]: brak informacji o sakrze69.

polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 236 (zw³. przyp. 100: Elekcja Jana mia³a miejsce prawdo- podobnie 11 VII 1294 r., a konsekracja przed 29 IX tr.). Nadto: B.S. Kumor, Dzieje diecezji kra- kowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 500-501; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 71. 63 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 506-507; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 96; ten¿e, Polscy kardyna³owie, dz. cyt.,s. 22. Nadto: M. Ko- czerska, Zbigniew Oleœnicki i Koœció³ krakowski w czasie jego pontyfikatu 1423-1455, Warszawa 2004 (gdzie jednak nie ma mowy o curriculum vitae tego hierarchy). 64 Zob. wy¿ej przyp. 44. 65 Zob. wy¿ej przyp. 37. 66 J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz.cyt., s. 65-66, nr 27; W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 1, s. 55-59; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezyden- cjalnych , dz. cyt., s. 289, nr 8; [Red.], Oporowski Andrzej herbu Sulima (zm. 1483), biskup war- miñski, potem w³oc³awski, podkanclerzy koronny, [w:] PSB, t. 24, Wroc³aw–Warszawa–Kraków– –Gdañsk 1979, s. 133 (Po odnowieniu prowizji papieskiej i konsekracji na biskupa warmiñskiego Oporowski 17 I 1473 r. opuœci³ Rzym i w pocz¹tkach marca t.r. by³ ju¿ w Polsce). 67 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 71; Katalogi biskupów po- znañskich, dz. cyt., s. 24 (nr 32), 107 (nr 32), 176 (nr 32). 68 J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 20, nr 7/13/. 69 Tam¿e, s. 47-52, nr 6/19/. Nadto: T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu (zw³. s. 33-37). GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 57

X Piotr OFM (†1419[?]), sufragan gnieŸnieñski, zakonnik [III 218]: brak infor- macji o sakrze70. X Prokop (†1295), biskup krakowski [III 286]: Starowolski, id¹c za powag¹ Katalogu krakowskiego, utrzymuje, ¿e Prokop w roku 1293 przez papie¿a Cele- styna V w Rzymie by³ konsekrowany. Myl¹ siê widocznie tak on, jak i Ÿród³o, na którym siê opar³, gdy¿ papie¿ wspomniany wst¹pi³ na stolicê rzymsk¹ dopiero w lipcu 1294 r., przesz³o pó³tora roku po wyborze kanonicznym Prokopa71. X Przec³aw (†1189), biskup lubuski [III 289]: brak informacji o sakrze [nie ma pewnoœci, czy w ogóle by³ biskupem]72. X Radwan (†1162/64[1172]), biskup poznañski [III 353]: D³ugosz utrzymuje w kronice swojej, ¿e Radwan zosta³ biskupem po Stefanie Dobrogoœcie w roku 1156 wskutek kanonicznego wyboru kapitu³y i ¿e przez Janis³awa, arcybiskupa gnieŸnieñskiego, w porozumieniu z ksiêciem wielkopolskim Mieczys³awem [tj. Mieszkiem], by³ potwierdzony i w Uniejowie konsekrowany73. X z Radziejowa Jan OP (†1504/5), biskup teodozjeñski [sic!], sufragan gnieŸ- nieñski [III 354]: brak informacji o sakrze74 [zob. wy¿ej: Jan, biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñski]. X z Secemina Wojciech OP [z Siecina Wojciech (Albert)] (†1502), biskup teodo- zjeñski, sufragan gnieŸnieñski [III 460]: brak informacji o sakrze [w rzeczywi- stoœci nie by³ biskupem]75. X STRZÊPIÑSKI (STRZEMPIÑSKI) Tomasz (†1460), biskup krakowski [IV 32]: W Nie- dzielê Starozapustn¹, dnia 25 I 1456 r., konsekrowa³ go uproszony do tego bi- skup poznañski Andrzej z Bnina w koœciele parafialnym w Bodzêcinie [tj. Bodzen- tynie]76.

70 Por.: K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich …, dz. cyt., s. 290; ten¿e, Polscy biskupi franciszkañscy , dz. cyt., s. 123-124. 71 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 500; K.R. Prokop, Poczet bisku- pów krakowskich, dz. cyt., s. 69. Por.: J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 235-236. 72 K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 276, nr 4; A. Weiss, Przec³aw (Preclaus) (zm. 1189), ofiarodawca na rzecz bo¿ogrobców, biskup lubuski(?), [w:] PSB, t. 28, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk–£ódŸ 1984-1985, s. 676. Por.: Hierarchia Catholica usque ad saecula XIII-XIV…, dz. cyt., s. 493. 73 A. G¹siorowski, Radwan (Radovanus, Radowan) (XII w.), biskup poznañski, [w:] PSB, t. 30, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk–£ódŸ 1987, s. 1. Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 49-50; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 286, nr 8; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 13-14 (nr 13), 100 (nr 13). 74 Por.: K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich …, dz. cyt., s. 251-253; ten¿e, Polscy biskupi dominikañscy , dz. cyt., s. 84-88. 75 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich …, dz. cyt., s. 372-374; ten¿e, Pol- scy biskupi dominikañscy , dz. cyt., s. 341-343. 76 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 507-508; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 100; L. Korczak, Strzêpiñski (Strzempiñski) Tomasz ze Strzêpina 58 KRZYSZTOF R. PROKOP

X SzYRzYK Piotr z Falkowa (FALKOWSKI) (†1348), biskup krakowski [IV 85-86]: w Awinionie […] na kap³ana wyœwiêcony, nastêpnie na biskupa przez Arnolda, biskupa tuskulañskiego, z polecenia papieskiego by³ konsekrowany77. X Œwiêtos³aw (XII w.), biskup poznañski [IV 50]: obrany biskupem poznañskim w sam dzieñ œw. Marcina roku 1175, […] a potwierdzony i konsekrowany przez arcybiskupa gnieŸnieñskiego Piotra [postaæ niehistoryczna]78. X WATzENRODE £ukasz (†1512), biskup warmiñski [IV 245]: Z kanonii gnieŸnieñ- skiej zrezygnowa³ w roku 1490 po konsekracji swojej na biskupstwo warmiñskie • [IV 248]: Poniewa¿ Watzenrode obecny by³ [w tamtym momencie] w Rzymie, przeto ekspedycja bulli nast¹pi³a szybko, [zaœ] otrzymawszy takow¹, przyj¹³ nie- bawem sakrê biskupi¹ i wybra³ siê w drogê [powrotn¹], aby obj¹æ rz¹dy diecezji, i ju¿ na dniu 22 VII [1489] odby³ uroczysty wjazd na stolicê biskupi¹ [konsekro- wany w Wiecznym Mieœcie przed 1 VI 1489 r.]79.

CZASY NOWO¯YTNE (XVI w. – 1795 r.)

X BAJER Andrzej Ignacy (†1785), biskup che³miñski [I2 25]: Konsekrowany by³ w £owiczu przez biskupa krakowskiego Kajetana So³tyka, przyjaciela swego, dnia 1 IV 1759 r. [wspó³konsekratorami sufragani: ³ucki Ludwik Riaucour i p³ocki Marcin Za³uski; miejscem sakry ³owicka kolegiata Wniebowziêcia NMP i œw. Miko³aja]80.

(Strzempina) herbu Prus (1398-1460), profesor Uniwersytetu Krakowskiego, kanonik gnieŸnieñski, poznañski i krakowski, teolog, podkanclerzy koronny, biskup krakowski, [w:] PSB, t. 45, Warsza- wa–Kraków 2007-2008, s. 82. Nadto: T. Graff, Episkopat monarchii jagielloñskiej , dz. cyt., wg indeksu. 77 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 502-503; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 77. 78 Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 51; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 286; J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej…, dz. cyt., s. 253 (tam¿e zw³. przyp. 222: Wiadomoœci o biskupach poznañskich Œwiêtos³awie i Gerwardzie s¹ tylko u D³ugosza. Podane tam informacje mo¿na uznaæ za zmyœlo- ne). Nadto: Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 15 (nr 15), 100 (nr 15); Hierarchia Catho- lica usque ad saecula XIII-XIV…, dz. cyt., s. 494. 79 H.J. Karp, Watzenrode Lukas (1447-1512), Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 737; J. Sikorski, £ukasz Watzenrode (1447-1512), biskup warmiñski w latach 1489-1512, [w:] Poczet biskupów warmiñskich, dz. cyt., s. 94 (Przed 1 VI [1489] Watzenrode otrzyma³ w Rzymie sakrê biskupi¹). Zob. tak¿e: K. Górski, £ukasz Watzenrode – ¿ycie i dzia³alnoœæ polityczna (1447-1512), Studia Copernicana, t. 10, Wro- c³aw 1973. 80 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów oraz opatów i ksieñ z ziem Rzeczypospoli- tej Obojga Narodów z osiemnastowiecznej prasy warszawskiej doby saskiej i stanis³awowskiej GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 59

X BAJKOWSKI Jan (†1650), biskup enneñski, sufragan poznañski [I2 27]: brak in- formacji o sakrze [konsekrowany 1 V 1627 w Rzymie, in basilica Sanctae Ma- riae Maioris; œwiêceñ biskupich udzieli³ mu dominus Cosma, tituli S. Pancratii S.R.E. presbyter cardinalis, de Torres nuncupatus, […] assistentibus sibi reveren- dis in Christo patribus dominis Joanne Mattheo, archiepiscopo Iconiensi, et Ger- manico Mantica, episcopo Famagustano81. X BOKUM Jan Kazimierz (†1721), biskup przemyski (nastêpnie che³miñski) [I2 60]: Ku uczczeniu pami¹tki konsekracji jego kolegia jezuickie w Przemyœlu, Jaros³awiu, Kroœnie i Samborze og³osi³y drukiem szumny panegiryk [tam¿e w przyp. 8 na s. 60 tytu³ panegiryku, z którego nie wynika wprost, ¿e to edycja zwi¹zana z sakr¹; konsekracja mia³a miejsce 24 lub 28 VIII 1701 w Warszawie]82. X BRANECKI Jan (†1655), biskup enneñski, sufragan poznañski [I2 71-72]: brak informacji o sakrze83. X BRANICKI Sebastian (†1544), biskup – kolejno – kamieniecki, che³mski i po- znañski [I2 74]: brak informacji o sakrze84. X BRZENICKI Jakub (†1604), biskup enneñski, sufragan poznañski [I2 101]: W ro- ku 1586 wybrany sufraganem poznañskim, prekonizowany zosta³ jako biskup enneñski in partibus infidelium i w tym¿e roku konsekrowany i instalowany85.

(1729-1795), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Koœcielne” 86(2006), s. 295; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy periodycznej na temat sakr biskupów Koœcio³a katolickiego z historycznych ziem polskich, „Biuletyn Biblioteki Jagielloñskiej” 62(2012), s. 27. Tak¿e: H.J. Karp, Baier An- drzej Ignacy (1712-1785), Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz, Berlin 1990, s. 22. 81 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 223, nr 4. Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 187, nr 21. 82 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, wyd. K.R. Pro- kop, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Koœcielne” 98(2012), s. 313, nr 2. Por.: W. Sarna, Biskupi prze- myscy , dz. cyt., t. 2, Przemyœl 1910, s. 391 (Przed konsekracj¹ mia³ z³o¿yæ biskup Bokum przy- siêgê wed³ug za³¹czonej przez Stolicê Apostolsk¹ roty, a w³o¿y³ j¹ w rêce biskupa poznañskiego Stanis³awa w Œwiêcicach Œwiêcickiego w dniu 1 IX 1701 r. Zdaje siê wiêc, ¿e równie¿ ten biskup konsekrowa³ go tego samego dnia. W dniu konsekracji mianowa³ oficja³em swoim Andrzeja Anto- niego Podolskiego, archidiakona przemyskiego, daj¹c mu wszelk¹ w³adzê iurisdictionis). Zob. nad- to: K. Estreicher, Bibliografia polska: stulecia XV-XVIII, t. 13, Kraków 1894, s. 240; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 290, nr 45; H.J. Karp, Bokum Jan Kazimierz de Alten (um 1660-1721), Bischof von Przemyœl, Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 36; B. Przybyszewski, Katalog kano- ników krakowskiej kapitu³y katedralnej w XVIII wieku, Kraków 2009, s. 28. 83 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 187, nr 22. 84 Tam¿e, t. 2, s. 95-96. Tak¿e: Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 45-46 (nr 51), 132 (nr 51); K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 267, nr 14; K.R. Prokop, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesnoœci. Szkice biograficzne, Bia³y Dunajec–Ostróg 2007, s. 81-85. 85 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 185, nr 17. 60 KRZYSZTOF R. PROKOP

X BUSIÑSKI Jan (†1541), biskup nazareñski [recte natureñski], sufragan gnieŸnieñ- ski [I2 108]: W roku 1526, w przytomnoœci arcybiskupa [Jana £askiego], obrany zosta³ przez kapitu³ê sufraganem gnieŸnieñskim po œmierci Miko³aja, biskupa natureñskiego […]. Przedstawiony Stolicy Apostolskiej, […] rych³o otrzyma³ pre- konizacjê na biskupa nazareñskiego [sic!], tak ¿e jeszcze w tym samym roku przez arcybiskupa £askiego móg³ byæ konsekrowany86. X BU¯EÑSKI Jan (†1674), sufragan gnieŸnieñski [I2 119]: Prekonizowany przez Stolicê Apostolsk¹ na biskupa armiryeñskiego, w dniu 1 IX 1667 r. otrzyma³ sa- krê biskupi¹ w koœciele œœ. Aposto³ów Piotra i Paw³a w Krakowie z r¹k arcybi- skupa Leszczyñskiego [recte Pra¿mowskiego] w asystencji Stefana Wierzbowskie- go, biskupa poznañskiego, i Miko³aja Oborskiego, biskupa laodycejskiego, sufragana krakowskiego87. X CIO£EK (VITTELIUS) Erazm (†1522), biskup p³ocki [II 4]: W pocz¹tkach roku 1504 konsekrowany na biskupa, obj¹³ rz¹dy w diecezji p³ockiej przez prokurato- ra, sam nieodstêpnie bawi¹c przy królu [konsekrowany 4 II 1504 r. w Piotrko- wie (Trybunalskim) per dominos archiepiscopum Gnesnensem, episcopos Vladi- slaviensem et Premisliensem]88. X CzARNKOWSKI Andrzej (†1562), biskup poznañski [I2 161]: Konsekrowany na biskupa, Czarnkowski odby³ z zamku swojego kórnickiego uroczysty wjazd na stolicê poznañsk¹ dnia 9 X 1553 r.89. X CZERMIÑSKI £ukasz Jacek (†1717), biskup pergameñski, sufragan przemyski [I2 187]: Konsekrowany przez [Jana Kazimierza] Bokuma w roku 1717, a krótko przedtem na dziekaniê przemysk¹ wyniesiony, nied³ugo te godnoœci piastowa³, albowiem w dwa lata potem, w maju roku 1719, przeniós³ siê do wiecznoœci w Lublinie, zapewne na funkcji trybunalskiej tam¿e od kapitu³y przemyskiej [sa- kra mia³a miejsce 25 VIII 1715 r. w Warszawie (biskupem prekonizowany 18 III 1715 r.), a w roli g³ównego konsekratora wyst¹pi³ najprawdopodobniej ordyna- riusz poznañski Micha³ Bart³omiej Tar³o]90.

86 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 256-257. 87 O tej sakrze równie¿ w: K.R. Prokop, Królewska (archi)katedra na Wawelu miejscem kon- sekracji biskupich, [w:] Miêdzy o³tarzem i tronem, red. J. Urban, Kraków 2015 [w druku]. 88 K.R. Prokop, Staropolskie diariusze z XVI stulecia jako Ÿród³o informacji do dziejów hie- rarchii koœcielnej pañstwa polsko-litewskiego doby Z³otego Wieku, „Biuletyn Biblioteki Jagielloñ- skiej” 60(2010), s. 60, nr 11. Por.: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 55, nr 38. 89 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 99-100. Tak¿e: Katalogi bi- skupów poznañskich, dz. cyt., s. 48-49 (nr 54), 134-136 (nr 54); K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych…, dz. cyt., s. 287, nr 50. 90 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 231, nr 17. Nadto: B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 38; J. Federkiewicz, Kapitu³a przemyska obrz¹dku ³aciñskiego, Przemyœl 2013 [reprint], s. 36, nr 4; K.R. Prokop, Wiadomoœci o polsko-litewsko-ruskiej hierarchii koœcielnej z diariuszy Karola Stani- GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 61

X CZY¯OWSKI Zygmunt z Czy¿owa (†1667), biskup lacedemoñski i sufragan p³ocki, nastêpnie biskup kamieniecki [I2 189]: Prekonizowany na biskupa lacedemoñ- skiego in partibus infidelium i zapewne przez Karola Ferdynanda [Wazê] konse- krowany [Karol Ferdynand Waza nie móg³ udzieliæ mu œwiêceñ biskupich, bo- wiem sam nie posiada³ sakry]91. X D£U¯EWSKI Jan (†1719/20), biskup gracjanopolitañski, sufragan che³mski [I2 221]: brak informacji o sakrze92. X DOBIÑSKI Krzysztof (†1769), sufragan gnieŸnieñski [I2 226]: Po œmierci sufra- gana gnieŸnieñskiego Józefa Trzciñskiego kapitu³a przedstawi³a go wraz z dwo- ma innymi kandydatami na tê godnoœæ arcybiskupowi Potockiemu, który – wy- brawszy jego i prekonizacjê na biskupa serreñskiego u Stolicy Apostolskiej mu wyjednawszy – konsekrowa³ go dnia 31 VIII 1738 r. w kolegiacie ³owickiej w asystencji Macieja [Aleksandra] So³tyka, biskupa margaryteñskiego, sufraga- na che³miñskiego, i Aleksandra Dzia³yñskiego, biskupa akcyreñskiego, sufraga- na kujawskiego (zob. tak¿e s. 241-242)93. X DZIA£YÑSKI z Koœcielca Aleksander (†1739), biskup akcyreñski, sufragan w³oc³aw- ski [I2 241-242]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 15 V 1738 r. w kolegiacie w £owiczu przez prymasa Teodora Andrzeja Potockiego, assistentibus Culmensi et Varmiensi suffraganeis]94. • [I2 242] W roku 1738 asystowa³ razem z Maciejem So³tykiem, sufraganem che³miñskim, prymasowi Potockiemu przy konsekracji ksiêdza Dobiñskiego na sufragana gnieŸnieñskiego95. X FALÊCKI Stanis³aw (†1581), biskup teodozjeñski, sufragan gnieŸnieñski, opat sulejowski [II 15]: Podczas pobytu w Trydencie [na obradach soborowych] po- stara³ siê o prekonizacjê na biskupa Teodozji in partibus infidelium, po co w pauzach wolnych od posiedzeñ soborowych jeŸdzi³ do Rzymu razem z bisku- pem przemyskim Walentym Herburtem opatrzony rekomendacj¹ kardyna³a Ho- zjusza. Tam lub te¿ w Trydencie – po uzyskaniu bulli confirmationis obok pozwo- s³awa i Micha³a Kazimierza Radziwi³³ów oraz Józefa Juliana Sapiehy i Antoniego Sebastiana Dem- bowskiego, „Biuletyn Biblioteki Jagielloñskiej” 64(2014) [w druku]. 91 Zob. wy¿ej przyp. 24. Tak¿e: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 64, nr 16; K.R. Prokop, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesnoœci , dz. cyt., s. 200- -203. 92 Zob.: J.R. Marczewski, Dzieje che³mskiej kapitu³y katedralnej obrz¹dku ³aciñskiego, Lublin 2013, wg indeksu (zw³. s. 766, 768, 796). Nadto: J. Szczepaniak, Spis prepozytów i plebanów die- cezji krakowskiej (XVIII w.), Kraków 2008, s. 185, 189. 93 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 234-235, nr 25. Zob. nadto: B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 45-46; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 299. 94 S. Chodyñski, Biskupi sufragani w³oc³awscy (z akt kapitu³y w³oc³awskiej), W³oc³awek 1906, s. 70-72, nr 31; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 236-237, nr 29. 95 Zob. wy¿ej przyp. 93. 62 KRZYSZTOF R. PROKOP lenia zatrzymania opactwa sulejowskiego – konsekrowany by³ w roku 1562 na biskupa teodozjeñskiego i jako taki udziela³ w tym¿e roku wy¿sze œwiêcenia ka- p³añskie w katedrze trydenckiej ksiêdzu Modliszewskiemu, kanonikowi naówczas poznañskiemu, a póŸniej tak¿e gnieŸnieñskiemu [por. III 33]. Po konsekracji swej zg³osi³ siê ksi¹dz sufragan przez prokuratora swego, Stanis³awa z £owicza, […] do kapitu³y [gnieŸnieñskiej], aby go jako konfratra do grona swego przyjê³a i instalowa³a. Ta, nie chc¹c siê sprzeciwiaæ papie¿owi i prymasowi, instalowa³a go wprawdzie w osobie tego¿ prokuratora dnia 27 VIII 1562 r., ale równoczeœnie […] protestowa³a uroczyœcie naprzeciw nadwerê¿eniu praw kapitulnych96. X FREDRO Antoni Aleksander (†1734), biskup che³mski, nastêpnie przemyski [II 29]: brak informacji o sakrze [konsekrowany w roku 1719 (po 29 III) w Warszawie przez prymasa Stanis³awa Szembeka]97. X GEMBICKI Andrzej (†1654), sufragan gnieŸnieñski, póŸniej biskup ³ucki [II 58]: W roku 1622, dnia 28 VIII, prymas [Wawrzyniec Gembicki], zjechawszy do Trzemeszna, po odprawionej pontyfikalnie sumie odebra³ od synowca profesjê zakonn¹ i w asystencji Jana Trach Gniñskiego, sufragana poznañskiego, oraz Gabriela Kie³czewskiego, proboszcza–infu³ata strzeliñskiego, uroczyœcie go na opata poœwiêci³. […] [W roku 1628] prekonizowany na biskupa teodozjeñskiego, odebra³ sakrê biskupi¹ z r¹k prymasa Jana Wê¿yka w kolegiacie ³owickiej dnia 28 VIII t.r.98 • [II 59]: W roku 1635 asystowa³ prymasowi Maciejowi £ubieñskie- mu przy konsekracji Stanis³awa £ozy, sufragana ³uckiego, na biskupa argiwskie- go in partibus infidelium, w Warszawie dnia 4 III w koœciele œw. Jana uroczyœcie odbytej. […] Po œmierci Stanis³awa £ozy konsekrowa³ dnia 28 VIII 1640 r. [Mi- ko³aja] Krasickiego na sufragana swego99. X GEMBICKI Jan (†1675), biskup – kolejno – che³miñski, p³ocki, w³oc³awski [II 61]: brak informacji o sakrze [konsekrowany w sierpniu 1653 r. w katedrze w Krako- wie na Wawelu przez swego starszego brata, ordynariusza krakowskiego Piotra Gembickiego; wspó³konsekratorzy: ordynariusz przemyski Jan Chrzciciel Za- moyski i sufragan krakowski Wojciech Lipnicki]100.

96 Por.: M. Borkowska, Dzieje cystersów sulejowskich, Kraków 2008, s. 90nn. 97 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 319, nr 12. 98 Tam¿e, cz. 10, s. 239-240, nr 34. 99 Tam¿e, cz. 11, s. 333-334, nr 41. 100 Tam¿e, cz. 11, s. 320, nr 15. Tak¿e: H.J. Karp, Gembicki Jan (um 1602-1675), Bischof von Kulm, Bischof von P³ock, Bischof von W³oc³awek, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Rei- ches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 148 (die Bischofsweihe im August 1653). Nadto: Polonica z dru- giej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. w zbiorze «Iuramenta fidelitatis et Professiones fidei» z Archivio Segreto Vaticano (ASV), wyd. K.R. Prokop, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Koœcielne” 93(2010), s. 171, nr 50. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 63

X GEMBICKI Piotr (†1657), biskup przemyski, potem krakowski [II 54]: brak in- formacji o sakrze [konsekrowany 22 II 1637 r. w Warszawie przez prymasa Jana Wê¿yka]101. X GNIAzDOWSKI Jan (†1608), biskup teodozjeñski, sufragan gnieŸnieñski [II 77]: Otrzymawszy od Stolicy Apostolskiej prekonizacjê na biskupa teodozjeñskiego, a od arcybiskupa Karnkowskiego sakrê biskupi¹, instalowa³ siê na swoj¹ god- noœæ now¹ w GnieŸnie przez prokuratora swego Wojciecha ze S³upcy […] dnia 29 XI 1584 r. X GRABOWSKI Adam Stanis³aw (†1766), sufragan poznañski, nastêpnie biskup – kolejno – che³miñski, w³oc³awski, warmiñski [II 111]: Na biskupa konsekrowa³ go [Stanis³aw Józef] Hozjusz dnia 16 VIII 1733 r. w asystencji Józefa Trzciciñ- skiego, gnieŸnieñskiego, i [Adama Franciszka] Rostkowskiego, ³uckiego, sufra- ganów, w koœciele œw. Jana w Warszawie102. X GRABOWSKI Wojciech (†1659), biskup enneñski, sufragan poznañski [II 109]: brak informacji o sakrze103. X GROCHOWSKI Achacy (†1633), biskup przemyski, nastêpnie ³ucki [II 133-134]: brak informacji o sakrze104. X GROCHOWSKI Stanis³aw (†1645), arcybiskup lwowski [II 136]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 25 VII 1634 r. w Warszawie, in templo Patrum Societa- tis Jesu, przez prymasa Jana Wê¿yka]105. X GRODECKI Adrian (†1658), sufragan gnieŸnieñski [II 138]: Prekonizowany na biskupa Teodozji na pocz¹tku roku 1645, konsekrowany by³ na dniu 25 VI tr. przez arcybiskupa Macieja £ubieñskiego w asystencji Stanis³awa z Bu¿enina

101 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 321, nr 16. Tak¿e: H.E Wyczawski, Biskup Piotr Gembicki 1585-1657, Kraków 1957, s. 121-122. 102 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 301; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 35, 47. Tak¿e: J. Dygda³a, Adam Stanis³aw Grabowski (1698- -1766). Biskup, polityk, mecenas, Olsztyn 1994, s. 30. Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji po- znañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 189, nr 31; A. Triller, Grabowski Adam Stanis³aw (1698-1766), Weihbi- schof und Generalvikar in Posen, Bischof von Kulm, Bischof von W³oc³awek, Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 156-157; S. Achrem- czyk, Adam Stanis³aw Grabowski (1698-1766), biskup warmiñski w latach 1741-1766, [w:] Poczet biskupów warmiñskich, dz. cyt., s. 339 (16 V 1733 r. z r¹k biskupa Hozjusza w warszawskim ko- œciele paulinów odebra³ sakrê biskupi¹). 103 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 187-188, nr 23. 104 W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 2, s. 267-273; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych…, dz. cyt., s. 290, nr 33; K.R. Prokop, Sylwetki biskupów ³uckich, Bia- ³y Dunajec–Ostróg 2001, s. 88-91. 105 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 324, nr 23. Tak¿e: K.R. Prokop, Arcybiskupi haliccy i lwowscy obrz¹dku ³aciñskiego. Szkice biograficzne, Bia- ³y Dunajec–Ostróg 2010, s. 174. 64 KRZYSZTOF R. PROKOP

Pstrokoñskiego, biskupa che³mskiego, i Miko³aja Krosnowskiego, biskupa wen- deñskiego, nominata arcybiskupa lwowskiego, w koœciele kolegiaty ³owickiej. X GRODzIECKI (GRODECKI, GRODECKÝ) Jan z Wyszyny (z Brodù) (†1574), biskup o³omuniecki [II 143]: brak informacji o sakrze106. X IZDBIEÑSKI Benedykt (†1553), biskup kamieniecki, nastêpnie poznañski [II 212]: Kiedy i przez kogo zosta³ konsekrowany, znik¹d dojœæ nie mo¿na107. X KARNKOWSKI Jan (†1537), biskup przemyski, nastêpnie w³oc³awski [II 226- -227]: brak informacji o sakrze [pierwotnie jego konsekracja mia³a odbyæ siê w Skalbmierzu, w tamtejszej kolegiacie, ostatecznie jednak dope³niona zosta³a w katedrze na Wawelu – we wrzeœniu 1528 r. – najprawdopodobniej przez ordy- nariusza krakowskiego Piotra Tomickiego oraz sufraganów: p³ockiego Piotra Lu- barta i w³oc³awskiego Aleksandra Myszczyñskiego]108. X KARSKI Jan (†1784), sufragan gnieŸnieñski [II 233]: Konsekrowany by³ dopie- ro dnia 15 XI 1772 r. w Warszawie, w koœciele Œw. Krzy¿a, przez [Andrzeja] Sta- nis³awa Kostkê M³odziejowskiego, biskupa poznañskiego, w asystencji Stefana Jana Giedroyæ, biskupa inflanckiego, i Franciszka [Kandyda] Ossoliñskiego, bi- skupa dardaneñskiego, koadiutora bakowskiego. • [II 636-637]: Akta kapitulne przechowa³y urzêdowe œwiadectwo konsekracji jego tudzie¿ z³o¿onej Stolicy Apo- stolskiej w rêce biskupa poznañskiego Andrzeja M³odziejowskiego, konsekratora jego, przysiêgi [II 636-637 przyp. 4: Literae testimoniales super consecrationem in episcopum Junopolitanensem illustrissimi et reverendissimi domini Joannis Karski]109. X KOBIELSKI Franciszek Antoni (†1755), sufragan w³oc³awski, nastêpnie biskup – kolejno – che³mski, kamieniecki, ³ucki [II 261]: Konsekrowany w roku 1725 przez biskupa Krzysztofa Szembeka, instalowa³ siê w katedrze kujawskiej na now¹ godnoœæ swoj¹ i zaj¹³ siê gorliwie obowi¹zkami biskupiego powo³ania swego [w rzeczywistoœci konsekratorem F.A. Kobielskiego by³ prymas Teodor Andrzej Potocki, zaœ sakra odby³a siê w Warszawie przed 11 XI 1725 r.]110.

106 J. Macùrek, Grodecki (Grodziecki) Jan herbu Radwan (1525-1574), bojownik kontrrefor- macji, kanonik wroc³awski, o³omuniecki, proboszcz brneñski, biskup o³omuniecki, [w:] PSB, t. 8, Wroc³aw–Kraków–Warszawa 1959-1960, s. 608; W. Eberhard, Grodecký (Grodecki, Grodziecki) von Brod Jan (1525-1574), Bischof von Olmütz, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 243; M.M. Buben, Encyklopedie èeských a moravských sídelních bi- skupù, Praha 2000, s. 90-91. Tak¿e: M. Blahová, Historicka chronologie, dz. cyt., s. 736. 107 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 97-99. Tak¿e: Katalogi bisku- pów poznañskich, dz. cyt., s. 47-48 (nr 53), 133-134 (nr 53); K. Dola, Katalog arcybiskupów i bi- skupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 267, nr 20; K.R. Prokop, Biskupi kamienieccy od œrednio- wiecza do wspó³czesnoœci , dz. cyt., s. 109-112. 108 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 188, 203, 291-292. Tak¿e: J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 67, nr 32. 109 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 303. 110 S. Chodyñski, Biskupi sufragani w³oc³awscy , dz. cyt., s. 69-70, nr 30; Wypisy Ÿród³owe GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 65

• [II 261-262]: W roku 1732, dnia 19 X, asystowa³ prymasowi Potockiemu – ra- zem z Micha³em Kunickim, sufraganem krakowskim – przy konsekracji Józefa Trzciñskiego na sufragana gnieŸnieñskiego w kolegiacie ³owickiej111. X KONARSKI Jan (†1525), biskup krakowski [II 289]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 1 X 1503 r. w Krakowie, zapewne w katedrze na Wawelu]112. X KORYTOWSKI Józef (†1790), sufragan gnieŸnieñski [II 299]: Prekonizowany na biskupa martyropolitañskiego in partibus infidelium w roku 1785, konsekrowany by³ w katedrze poznañskiej dnia 27 XI tr. przez biskupa Rydzyñskiego w asysten- cji Ludwika de Mathy, biskupa tanazieñskiego, kanonika gnieŸnieñskiego i po- znañskiego, i Kaspra Szajowskiego, biskupa laradeñskiego, sufragana ³owickie- go. • [II 638-639] Prymas Micha³ Poniatowski, nie mog¹c sam udzieliæ mu sakry biskupiej, pod dniem 14 XI 1785 r. wyda³ ogólne upowa¿nienie do udzielenia mu jej przez któregokolwiek prawowitego biskupa. Do tego aktu uprosi³ sobie ksi¹dz Korytowski Franciszka Ksawerego Rydzyñskiego, sufragana poznañskiego, jak dowodzi wystawione przez tego¿ pod dniem 28 tego¿ miesi¹ca i roku urzêdowe poœwiadczenie [w przypisach przytoczone oba œwiadectwa Ÿród³owe]113. X KOŒCIELECKI Miko³aj (†1518), biskup che³mski [II 301]: W pocz¹tkach roku 1506 by³ ju¿ potwierdzonym biskupem che³mskim, a w pierwszej po³owie czerw- ca tr. ju¿ wystêpuje jako biskup konsekrowany. Jako za takiego bowiem i dzieka- na gnieŸnieñskiego rêcz¹ na kapitule dnia 12. tego¿ miesi¹ca i roku Wincenty £agiewnicki i Pawe³ Chodakowski, kanonicy gnieŸnieñscy, ¿e w przeci¹gu dwóch lat w miejsce niedostatecznej kurii kanoniczej wystawi inn¹114. X KOzIEROWSKI Ignacy Augustyn (†1791), biskup adrateñski [II 323]: Konsekracji jego dope³ni³ prymas [W³adys³aw Aleksander] £ubieñski w koœciele skierniewic- kim dnia 2 II 1763 r., któremu przy tym uroczystym akcie asystowali dwaj rodzeni bracia Za³uscy: Józef Andrzej, biskup kijowski, i Marcin, sufragan p³ocki115. X KRASIÑSKI Adam Stanis³aw (†1800), biskup kamieniecki [II 358]: Konsekro- wany by³ na biskupa w styczniu 1760 r. w Skierniewicach przez prymasa W³ady- s³awa [Aleksandra] £ubieñskiego w asystencji Jana [recte Józefa Tadeusza] Kier- skiego, poznañskiego, i Marcina Za³uskiego, p³ockiego, sufraganów. Uroczystoœæ do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 11, s. 327-328, nr 30. Zob. nadto: B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 73-74; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 304. 111 Zob. ni¿ej przyp. 181. 112 K.R. Prokop, Staropolskie diariusze z XVI stulecia…, dz. cyt., s. 68, nr 24. 113 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 255, nr 63. 114 A. Swie¿awski, Koœcielecki Miko³aj ze Skêpego (Sk¹pego) herbu Ogoñczyk (ok. 1450- -1518), biskup che³mski, [w:] PSB, t. 14, Wroc³aw–Warszawa–Kraków 1968-1969, s. 415. Tak¿e: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 257, nr 9. 115 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 305-306; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 40. 66 KRZYSZTOF R. PROKOP konsekracyjna odby³a siê nader skromnie i powa¿nie [sakra mia³a miejsce 27 I 1760 r. w skierniewickim koœciele parafialnym pw. œw. Jakuba Aposto³a]116. X KRASIÑSKI Franciszek (†1577), biskup krakowski [II 337]: brak informacji o sa- krze [konsekrowany 6 I 1573 r. in ecclesia collegiata Varsoviensi przez prymasa Jakuba Uchañskiego]117. X KRASzKOWSKI Franciszek (†1731), sufragan gnieŸnieñski [II 363]: W grudniu roku 1719, podczas sejmu, konsekrowa³ go prymas [Stanis³aw] Szembek w ko- œciele œw. Jana w Warszawie (zob. nadto II 640-641) [w rzeczywistoœci sakra F. Kraszkowskiego mia³a miejsce 4 II 1720 r., in ecclesia collegiata Varsaviensi, a dope³ni³ jej biskup przemyski Krzysztof Jan Szembek, assistentibus dominis Joanne Tar³o, Kiioviensi, et Stephano Rupniewski, Camenecensi, episcopis]118. X KRETKOWSKI Feliks Ignacy (†1730), biskup che³miñski [II 370-371]: Na uro- czysty akt konsekracji swojej, w dniu 31 X 1723 r. w Warszawie odbyæ siê maj¹- cy, zaprosi³ cz³onków kapitu³y gnieŸnieñskiej serdecznym i czu³ym listem, z które- go przebija prawdziwa ku niej mi³oœæ i przywi¹zanie [w przyp. 7 na s. 370 wskazana jednostka archiwalna i przytoczona treœæ owego listu]. Jako¿ ta¿ kapitu- ³a, pragn¹c uczciæ swego proboszcza i d³ugoletniego wielce zas³u¿onego cz³onka, wys³a³a na tê uroczystoœæ z grona swego: Aleksandra Ko³udzkiego, proboszcza, Aleksandra Mostowskiego i Aleksandra Dzia³yñskiego, kanoników gnieŸnieñ- skich, przesy³aj¹c mu zarazem odpowiedŸ na list jego uprzejmy i powinszowanie biskupiej godnoœci […]. Pami¹tkê konsekracji jego uwiecznili uczniowie kole- gium OO. Jezuitów w Toruniu, Grudzi¹dzu i Malborku odpowiednim panegiry- kiem [œwiêcenia biskupie F.I. Kretkowski przyj¹³ w Warszawie, in ecclesia Patrum Teatinorum, z r¹k nuncjusza apostolskiego Vincenza Santiniego; wspó³- konsekratorami byli: Jan Joachim Tar³o i Adam Franciszek Rostkowski]119. X KUCzBORSKI Jan (†1624), biskup che³miñski [II 386]: brak informacji o sa- krze120.

116 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 306; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 41. Równie¿: ten¿e, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesnoœci , dz. cyt., s. 306-319. 117 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 265, nr 65. Zob. tak¿e: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 273, nr 46; B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 516-517; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 140. 118 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 256-157, nr 66. Zob. nadto: K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 306. 119 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 257-158, nr 67. Zob. nadto: H.J. Karp, Kretkowski Feliks Ignacy (1657-1730), Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 243; K.R. Prokop, Wiado- moœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 306. 120 Por.: Diecezja che³miñska. Zarys historyczno-statystyczny, oprac. zbior., Pelplin 1928, s. 41, GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 67

X KUNICKI Micha³ Ignacy (†1751), biskup arsioneñski, sufragan krakowski [II 389]: brak informacji o sakrze [mia³a miejsce 23 III 1727 r. w Warszawie, in ecclesia Patrum Capucinorum; g³ównym konsekratorem by³ prymas Teodor Andrzej Potocki (wuj elekta), wspó³konsekratorami: Jan Joachim Tar³o i Andrzej Stanis³aw Za³uski]121. X LESZCZYÑSKI Rafa³ (†1527), biskup przemyski, nastêpnie p³ocki [II 441]: Kie- dy i przez kogo by³ konsekrowany na biskupa, nie wiadomo [sakra dope³niona zosta³a 11 IX 1524 r. w P³ocku per reverendissimos dominos Mathiam [Drzewic- ki], episcopum Wladislaviensem, Alexandrum [Myszczyñski], suffraganeum Wla- dislaviensem, [et] suffraganeum Plocensem Petrum [Lubart], in ecclesia cathe- drali Plocensi]122. X LIPNICKI Wojciech (†1657), biskup laodycejski, sufragan krakowski: [II 447] Piotr Gembicki, powa¿aj¹c wielce Lipnickiego, przedstawi³ go wskutek wyboru kapitu³y Stolicy Apostolskiej na sufragana swego, która go w roku 1646 prekoni- zowa³a na biskupa laodycejskiego in partibus infidelium. Jan Michalski, doktor i profesor filozofii przy Akademii Krakowskiej, napisa³ panegiryk z okazji konse- kracji ksiêdza Lipnickiego, który wyszed³ z druku w Krakowie tego¿ roku pod tytu³em Virtutis fructus [na biskupa W. Lipnicki zosta³ wyœwiêcony 22 VII 1646 r. in ecclesia cathedrali Cracoviensi, per dominos Petrum Gembicki, Cracoviensem episcopum, ducem Severiae, Andream Leszczynski, Camenecensem, et Stanislaum Pstrokonski, Chelmensem, episcopos]123. X LIPSKI Andrzej (†1631), biskup – kolejno – ³ucki, w³oc³awski oraz krakowski [II 455]: brak informacji o sakrze124. X LIPSKI Jan Aleksander (†1746), biskup ³ucki, nastêpnie krakowski, kardyna³ [II 471]: brak informacji o sakrze [mia³a miejsce 25 V 1732 r. in ecclesia colle- giata Varsaviensis sancti Joannis Baptistae; g³ównym konsekratorem by³ prymas Teodor Andrzej Potocki; wspó³konsekratorami: Andrzej Stanis³aw Za³uski, Adam Augustyn Wessel, Adam Franciszek Rostkowski i Maciej Aleksander So³tyk]125. nr 29; W. Müller, Kuczborski Jan herbu Ogoñczyk (ok. 1572-1624), biskup che³miñski, [w:] PSB, t. 16, s. 71; H.J. Karp, Kuczborski Jan (um 1572-1624), Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 386-387. Zob. nadto: K. Estreicher, Bi- bliografia polska: stulecia XV-XVIII, Kraków 1905, s. 358. 121 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 259, nr 67. Zob. nadto: B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 86-88; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 306. 122 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 261-262, nr 74. 123 Tam¿e, cz. 10, s. 263, nr 78. Zob. tak¿e: B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 2, Kraków 1999, s. 101-102, nr 24. 124 Por.: B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 521-522; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 162; ten¿e, Sylwetki biskupów ³uckich, dz. cyt., s. 78. 125 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 264-265, nr 80; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 308; ten¿e, Wypisy z XVIII- 68 KRZYSZTOF R. PROKOP

X LIPSKI Konstanty Samuel (†1698), arcybiskup lwowski [II 462]: brak informacji o sakrze [odby³a siê 28 IX 1681 r. w katedrze w Krakowie na Wawelu; g³ównym konsekratorem by³ Stanis³aw Jacek Œwiêcicki, biskup che³mski; wspó³konsekrato- rami: Stanis³aw Wojeñski, biskup kamieniecki, i Miko³aj Oborski, sufragan kra- kowski]126. X £ASZCZ Józef Antoni (†1748), sufragan che³mski, nastêpnie koadiutor kijowski [II 518]: Konsekrowa³ go Miko³aj Wyd¿ga [recte: Miko³aj Ignacy Wy¿ycki], ar- cybiskup lwowski, w katedrze swojej wobec mnóstwa panów i ludu, „niemog¹- cych siê” – jak pisze Niesiecki – „napatrzyæ wdziêcznoœci i przyjemnoœci tego pana” [sakra mia³a miejsce po 23 VI 1738 r.]127. X £¥CKI Franciszek (†1617), biskup margaryteñski, sufragan w³oc³awski [II 520]: brak informacji o sakrze [dope³niona zosta³a 24 VIII 1598 r. w katedrze we W³o- c³awku przez biskupa w³oc³awskiego Hieronima Roz(d)ra¿ewskiego oraz sufra- ganów: gnieŸnieñskiego Jana Gniazdowskiego i p³ockiego Jana Zamoyskiego, póŸniejszego metropolitê lwowskiego]128. X £UBIEÑSKI Stanis³aw (†1640), biskup ³ucki, nastêpnie p³ocki [II 539]: Konse- krowany na biskupa niezawodnie przez brata swego Macieja, natenczas biskupa che³mskiego [sakra mia³a miejsce w krakowskiej katedrze na Wawelu w czerwcu 1624 r.]129. X £UBIEÑSKI Stefan Wojciech (†1808), biskup biblieñski, sufragan gnieŸnieñski [II 548]: przez Stolicê Apostolsk¹ pod dniem 14 XII 1790 r. na biskupa biblieñ- skiego in partibus infidelium prekonizowany, dnia 27 II roku nastêpnego odebra³ w katedrze gnieŸnieñskiej sakrê z r¹k Franciszka Ksawerego z Werbna Rydzyñ- skiego, biskupa nilopolitañskiego, sufragana poznañskiego, w asystencji Ludwi- ka Józefa de Mathy, biskupa tanazjeñskiego, […] i Micha³a Koœcieszy Kosmow- skiego, opata klaustralnego trzemeszeñskiego. • [II 642-643] Poniewa¿ trudno by³o naówczas trzech uprosiæ sobie do konsekracji biskupów, przeto ksi¹dz £u- bieñski uda³ siê do Rzymu o pozwolenie, a¿eby konsekratorowi jego wolno by³o w zastêpstwie biskupów asystowaæ dwom opatom, na co pod dniem 12 XII 1790 r. otrzyma³ dyspensê. Oprócz konsekratora, ksiêdza Franciszka Ksawerego Rydzyñ- skiego, stawi³ siê jednak¿e do konsekracji drugi biskup tytularny, ksi¹dz Ludwik i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 43. Nadto: Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 181, nr 118. 126 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 265-266, nr 81. Tak¿e: K.R. Prokop, Arcybiskupi haliccy i lwowscy…, dz. cyt., s. 203-204. 127 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 333, nr 40. Zob. nadto: K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 308-309. 128 S. Chodyñski, Biskupi sufragani w³oc³awscy , dz. cyt., s. 46-49, nr 19; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 268-269, nr 86. 129 W. Graczyk, Stanis³aw £ubieñski – pasterz, polityk i pisarz, 1574-1640, Kraków 2005, s. 45-46 § 4.3. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 69

Mathy, i dlatego jednego tylko by³o potrzeba zastêpcy biskupa, a tym by³ opat trzemeszeñski Micha³ Koœciesza Kosmowski (w przyp. 2 na s. 643 przytoczone stosowne œwiadectwo na temat sakry)130. X MACIEJOWSKI Samuel (†1550), biskup – kolejno – che³mski, p³ocki oraz kra- kowski [II 559]: brak informacji o sakrze131. X MADALIÑSKI Bonawentura (†1691), koadiutor p³ocki, nastêpnie biskup – kolej- no – p³ocki oraz w³oc³awski [II 577]: Prekonizowany na biskupa metoneñskiego in partibus infidelium dnia 16 XII 1671 r., otrzyma³ sakrê biskupi¹ z r¹k Jana Gembickiego w asystencji Stefana Wierzbowskiego, biskupa poznañskiego, i Krzysztofa ¯egockiego, biskupa che³mskiego, w koœciele œw. Jana w Warszawie dnia 27 XII 1672 r.132 X MADALIÑSKI Jan (†1644), sufragan gnieŸnieñski [II 575]: Prekonizowany na biskupa teodozjeñskiego in partibus infidelium i przez arcybiskupa Jana Lipskie- go konsekrowany, instalowa³ siê na now¹ godnoœæ dnia 18 X 1640 r. X MATHY Ludwik Józef (†1802), biskup tanazjeñski [II 605]: Biskup poznañski Antoni Onufry Okêcki […] wybra³ go na sufragana swego i Stolicy Apostolskiej do zatwierdzenia przedstawi³, która go chêtnie potwierdzi³a, ile ¿e go ju¿ przed kilku laty w nagrodê jego zas³ug honoris causa na biskupa tanazjeñskiego in par- tibus infidelium prekonizowa³a i prawie równoczeœnie protonotariuszem apostol- skim mianowa³a [konsekrowany 7 V 1780 r. w Warszawie, in ecclesia monia- lium a Visitatione Beatae Mariae Virginis, przez biskupa poznañskiego Antoniego Onufrego Okêckiego; wspó³konsekratorzy: biskup che³mski Jan Alojzy Alek- sandrowicz oraz koadiutor kijowski Kasper Kazimierz Cieciszowski]133. Jako bi- skup tanazjeñski by³ wspó³konsekratorem ksiêdza Franciszka Ksawerego Rydzyñ- skiego, biskupa nilopolitañskiego, sufragana poznañskiego, przy konsekracji ksiêdza Józefa Korytowskiego na biskupa martyropolitañskiego i sufragana gnieŸnieñskiego w katedrze poznañskiej dnia 28 XI 1785 r. i przy konsekracji na

130 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 271, nr 91. Por.: Z. Grot, £ubieñski Stefan Wojciech von (1734-1808), Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 461 (27. 2. 1791 Konsekration durch Poniatowski [sic!] in Gnesen). 131 Por.: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 258, nr 12; B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 514-515; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 131. 132 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 271-272, nr 92; cz. 11, s. 335-336, nr 45. Nadto: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 57, nr 56. 133 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 191, nr 36 (Sakrê biskupi¹ przyj¹³ 7 V 1780 r. z r¹k biskupa A.O. Okêckiego w koœciele wizytek w Warszawie); K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 310-311; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 47; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 274, nr 96. 70 KRZYSZTOF R. PROKOP biskupa biblieñskiego i sufragana gnieŸnieñskiego ksiêdza Stefana Wojciecha £ubieñskiego w katedrze gnieŸnieñskiej dnia 27 II 1791 r. – pierwszy raz z Ka- sprem Szajowskim, biskupem larandeñskim, sufraganem ³owickim, drugi raz z Micha³em Koœciesz¹ Kosmowskim, opatem klaustralnym kanoników regular- nych laterañskich w Trzemesznie134. X MDzEWSKI Stefan Antoni (†1718), biskup ka³amaceñski, sufragan naprzód ³uc- ki, potem gnieŸnieñski [II 608]: brak informacji o sakrze [odby³a siê 12 III 1690 r., najprawdopodobniej w Warszawie; g³ównym konsekratorem by³ biskup ³ucki Bogus³aw Leszczyñski]135. X MILEWSKI Jakub (†1586), sufragan krakowski [III 5]: Prekonizowany przez papie¿a Grzegorza XIII i przez Myszkowskiego konsekrowany, w tym samym jesz- cze roku [1579] instalowa³ siê na now¹ sw¹ godnoœæ w katedrze krakowskiej136. X M£ODZIEJOWSKI Andrzej Stanis³aw Kostka (†1780), biskup przemyski, nastêp- nie poznañski [III 27]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 2 II 1767 r. w ko- œciele œw. Jakuba Aposto³a w Skierniewicach przez prymasa W³adys³awa Alek- sandra £ubieñskiego; wspó³konsekratorzy: biskup w³oc³awski Antoni Kazimierz Ostrowski oraz biskup kijowski Józef Andrzej Za³uski]137. X [MŒCIWY] Miko³aj (†1526), biskup natureñski, sufragan gnieŸnieñski [III 4]: brak informacji o sakrze138. X MYSzKOWSKI Piotr (†1591), biskup p³ocki, nastêpnie krakowski [III 70-71]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 6 VI 1568 r. w Grodnie]139. X NARzYMSKI Antoni (†1799), sufragan pu³tuski (w diecezji p³ockiej) [III 91]: Konsekrowany przez Poniatowskiego, sta³ siê najgorliwszym wyrêczycielem jego w obowi¹zkach biskupich [sakra mia³a miejsce 27 IX 1778 r. w Warszawie, in insigni ecclesia Sancti Joannis Baptistae collegiata Varsaviensi; g³ównym kon- sekratorem by³ biskup p³ocki Micha³ Jerzy Poniatowski, wspó³konsekratorami koadiutorzy: p³ocki Krzysztof Hilary Szembek oraz che³mski Jan Alojzy Alek- sandrowicz]140.

134 Zob. przyp. 113 oraz 130. 135 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 337, nr 48. 136 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 2, s. 100, nr 21. 137 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 337-338, nr 49; Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 186, nr 148; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 311; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej pra- sy…, dz. cyt., s. 47. Nadto: Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 178 (nr 76); B. Przyby- szewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej…, dz. cyt., s. 137-139. 138 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 280-282. 139 K.R. Prokop, Staropolskie diariusze z XVI stulecia…, dz. cyt., s. 73, nr 32. Por.: T. ¯ebrow- ski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 56, nr 47; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych…, dz. cyt., s. 284, nr 48. 140 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 277-278, nr GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 71

X NOSKOWSKI Andrzej (†1567), biskup p³ocki [III 101]: Prekonizowany naresz- cie i konsekrowany prawdopodobnie przez prymasa Miko³aja Dzierzgowskiego, obj¹³ Noskowski rz¹dy diecezji, a na dniu 6 V 1547 r. odby³ uroczysty wjazd na stolicê biskupi¹ [sakra A. Noskowskiego odby³a siê przypuszczalnie 10 IV 1547 r. w katedrze na Wawelu; jako wspó³konsekratorów u boku prymasa M. Dzierz- gowskiego hipotetycznie wymienia siê biskupa krakowskiego Samuela Macie- jowskiego i jego sufragana Andrzeja Szpota (Dunina)]141. X NOWODWORSKI Adam (†1634), biskup kamieniecki, nastêpnie przemyski, wresz- cie poznañski [III 110]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 26 IV 1615 r. w Rzymie, in ecclesia Sancti Eustachii, przez kardyna³a-biskupa Palestriny Be- nedetto Giustinianiego, assistentibus illustribus et reverendissimis dominis Amal- teo Amalteo, archiepiscopo Atheniensi, et Ascanio Gesualdo, archiepiscopo Ba- rensi]142. X OKÊCKI Antoni Onufry (†1793), biskup che³mski, nastêpnie poznañski [III 120- -121]: brak informacji o sakrze [dope³niona zosta³a 14 IV 1771 r. w Warszawie, in ecclesia monialium Visitationis Beatissimae Mariae Virginis, przez biskupa poznañskiego Andrzeja Stanis³awa M³odziejowskiego (wspó³konsekratorami bi- skupi: w³oc³awski Antoni Kazimierz Ostrowski oraz ³ucki Feliks Pawe³ Tur- ski)]143. X OLEŒNICKI Stanis³aw (†1539), biskup poznañski [III 154]: Konsekrowa³ go na biskupa Jakub Buczacki, biskup p³ocki, w asystencji dwóch sufraganów, dnia 15 XII 1538 r.144.

103; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 312; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 48. Zob. nadto: Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 187, nr 154; T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 66, nr 1. 141 T. ¯ebrowski, Andrzej Noskowski – biskup p³ocki herbu £ada (1492-1567), [w:] Renesans na Mazowszu. Andrzej Noskowski, biskup p³ocki, red. A. Koseski, K. Ostrowski, L. Sobieraj, Pu- ³tusk b.d., s. 24 (tam¿e przyp. 39). Zob. tak¿e: M. WoŸniakowa, Noskowski Andrzej herbu £ada (1492-1567), biskup p³ocki, [w:] PSB, t. 23, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk 1978, s. 219; T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 56, nr 46. 142 K.R. Prokop, Polonika w rzymskim «Protocollo consecrationum episcoporum et alia 1565- -1662» z Archiwum Watykañskiego. Sakry biskupów polskich w Wiecznym Mieœcie w 2. po³. XVI oraz 1. i 2. tercji XVII w., „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 49(2005), s. 204; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 279, nr 105. Tak¿e: Katalogi bisku- pów poznañskich, dz. cyt., s. 156 (nr 62), 177 (nr 62); J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañ- skiej, dz. cyt., t. 2, s. 105; K.R. Prokop, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesno- œci , dz. cyt., s. 165-172. 143 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 339, nr 52; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 312; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX- -wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 48. Tak¿e: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 113; B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 142; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 178 (nr 77). 144 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 95 (Sakrê biskupi¹ przyj¹³ 72 KRZYSZTOF R. PROKOP

X OLSZAÑSKI Józef (†1736), biskup serreñski, sufragan che³mski [III 155]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 18 I 1728 r. w kolegiacie pw. Zmartwych- wstania Pañskiego i œw. Tomasza Aposto³a w Zamoœciu przez biskup che³mskie- go Jana Feliksa Szaniawskiego]145. X OPALIÑSKI Kazimierz Jan (†1693), biskup che³miñski [III 158]: W roku 1680 biskup poznañski Stefan Wierzbowski, za zezwoleniem Stolicy Apostolskiej i kró- la Jana III, przybra³ sobie Opaliñskiego za koadiutora z prawem nastêpstwa. Jako koadiutor prekonizowany by³ na biskupstwo dioklecieñskie in partibus infi- delium i tego¿ roku zosta³ konsekrowany [w Warszawie, in ecclesia collegiata Sancti Joannis Varsaviae, w obecnoœci króla Jana III Sobieskiego oraz ca³ego dworu monarszego]146. X OSSOWSKI Stanis³aw (†1586 [recte 1580]), biskup che³mski [III 176]: Król Stefan Batory, wynagradzaj¹c mu jego wzglêdem Rzeczypospolitej i siebie zas³ugi, ofiaro- wa³ mu w roku 1585, po œmierci Adama Piechowskiego [recte Pilchowskiego], bi- skupstwo che³mskie, na które przez papie¿a Sykstusa V zosta³ prekonizowany, lecz umar³ jeszcze przed konsekracj¹ swoj¹ w roku 1586, pochowany w Sandomierzu [in- formacja o prekonizowaniu S. Ossowskiego biskupem che³mskim jest mylna]147. X PADNIEWSKI Filip (†1572), biskup przemyski, nastêpnie krakowski [III 184]: brak informacji o sakrze148.

15 XII 1538 r. w koœciele parafialnym w Sochaczewie z r¹k biskupa p³ockiego Jakuba Buczackiego oraz sufraganów: poznañskiego Hadriana ¯akowskiego i p³ockiego Miko³aja [Broliñskiego]); M. Banaszak, Oleœnicki Stanis³aw z Oleœnicy herbu Dêbno (1469-1539), biskup poznañski, [w:] PSB, t. 23, s. 774; K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 283. Nad- to: ten¿e, Staropolskie diariusze z XVI stulecia…, dz. cyt., s. 74-75, nr 34; Katalogi biskupów po- znañskich, dz. cyt., s. 44-45 (nr 50), 132 (nr 50). 145 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 187, nr 158. Zob. nad- to: J.R. Marczewski, Dzieje che³mskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., wg indeksu (zw³. s. 768, 802). Nadto: J. Szczepaniak, Spis prepozytów i plebanów…, dz. cyt., s. 231. 146 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 340, nr 54. Zob. tak¿e: E. Piszcz, Opaliñski Kazimierz Jan z Bnina herbu £odzia (1639-1693), biskup che³miñ- ski, [w:] PSB, t. 24, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk 1979, s. 85; K. Dola, Katalog arcybi- skupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 260, nr 40; H.J. Karp, Opaliñski Jan Kazimierz OCist (1639-1693), Koadjutor des Bischofs von Posen, Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 327. 147 H.E. Wyczawski, Ossowski Stanis³aw herbu Gryf (zm. 1580), pra³at w³oc³awski, referen- darz koronny, [w:] PSB, t. 24, s. 445 (Utrwalona w literaturze informacja, ¿e przed œmierci¹ by³ prekonizowany na biskupa che³mskiego, nie tylko nie znajduje potwierdzenia we wspó³czesnych Ÿród³ach, ale przeczy jej fakt zajmowania w latach 1578-1585 tego¿ biskupstwa przez Adama Pie- chowskiego [sic!]); K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 258, nr 20-21. Por.: J. Wiœniewski, Katalog pra³atów i kanoników sandomierskich od 1186-1926 r. tu- dzie¿ sesje kapitu³y sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926, s. 227 (mianowany biskupem che³mskim, nie do¿y³ sakry, umar³ w Sandomierzu w 1586 r.). 148 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 516; K.R. Prokop, Poczet bisku- pów krakowskich, dz. cyt., s. 137. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 73

X PAPROCKI Wac³aw (†1642), biskup margaryteñski, sufragan w³oc³awski [III 197]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 18 IX 1639 r. in ecclesia collegiata Volboriensi, tj. w Wolborzu, przez biskupa w³oc³awskiego Macieja £ubieñ- skiego]149. X PILCHOWICz Wojciech (†1655), sufragan warmiñski [III 211]: Gdy bulle rzym- skie w lipcu 1648 r. nadesz³y, Leszczyñski znajdowa³ siê na sejmie walnym w Warszawie, maj¹c przy boku swoim Pilchowicza, którego tam¿e w koœciele Panny Maryi w drugiej po³owie lipca lub w pocz¹tku sierpnia tego¿ roku uroczy- œcie konsekrowa³ [w rzeczywistoœci W. Pilchowicz konsekrowany zosta³ przez nuncjusza apostolskiego Giovanniego de Torres, dnia 26 VII 1648 r., w koœciele pijarów w Warszawie (na ów akt zaproszono tak¿e biskupów: poznañskiego Andrzeja Szo³drskiego, warmiñskiego Wac³awa Leszczyñskiego i che³mskiego Stanis³awa Pstrokoñskiego)]150. X PODOLSKI Andrzej Antoni (†1711 [recte 1712]), nominat sufragan che³mski [III 240]: Niesiecki pisze, ¿e Podolski mia³ ju¿ nominacjê na sufraganiê che³m- sk¹, ale go ta nie dosz³a […] i zas³u¿ony umar³ w roku 1711151. X PRA¯MOWSKI Franciszek (†1701), biskup ³ucki [III 281]: brak informacji o sa- krze152. X PRzEDWOJEWSKI Antoni Korneliusz (†1793), biskup bolineñski in partibus infi- delium [III 295]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 23 X 1768 r. w ko- œciele wizytek w Warszawie przez prymasa Gabriela Jana Podoskiego; wspó³kon- sekratorzy: biskup p³ocki Hieronim Antoni Szeptycki oraz koadiutor bakowski Franciszek Kandyd Ossoliñski]153. X PRzERÊBSKI Wincenty (†1513), biskup p³ocki, nastêpnie w³oc³awski [III 296]: brak informacji o sakrze154.

149 S. Chodyñski, Biskupi sufragani w³oc³awscy , dz. cyt., s. 51-55, nr 22; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 283, nr 113. 150 G. Fantuzzi, Diariusz podró¿y po Europie (1652), wyd. W. Tygielski, Warszawa 1990, s. 264, 289. Zob. nadto: H.E. Wyczawski, Pilchowicz (Pilchowic) Wojciech (1600-1665), sufragan wamiñski, [w:] PSB, t. 26, s. 245; A. Triller, Pilchowicz Wojciech (1600-1665), Weihbischof der Diözese Ermland, Generalvikar der Diözese Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 343-344. 151 B. Natoñski, T. Œliwa, Podolski Andrzej Antoni herbu Na³êcz (1644-1712), archidiakon kapitu³y przemyskiej, scholastyk gnieŸnieñski, administrator koœcio³ów na Spiszu, [w:] PSB, t. 27, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk–£ódŸ 1983, s. 140-141. Zob. tak¿e wy¿ej przyp. 82. 152 Por.: A. Przyboœ, Pra¿mowski Franciszek herbu Belina (zm. 1701), sekretarz wielki koron- ny, biskup ³ucki, dyplomata, [w:] PSB, t. 28, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk–£ódŸ 1984- -1985, s. 378-379; K.R. Prokop, Sylwetki biskupów ³uckich, dz. cyt., s. 125-127. 153 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 316; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 53. Zob. równie¿: ten¿e, Polscy biskupi franciszkañscy , dz. cyt., s. 127 (ca³oœæ biogramu – s. 126-129). 154 K. Baczkowski, Przerêbski (Przerembski) Wincenty herbu Nowina (ok. 1450-1513), biskup p³ocki i kujawski, podkanclerzy koronny, [w:] PSB, t. 29, Wroc³aw–Warszawa–Kraków–Gdañsk– 74 KRZYSZTOF R. PROKOP

X PSTROKOÑSKI Maciej (†1609), biskup przemyski, nastêpnie w³oc³awski [III 313]: Prekonizowany od papie¿a Klemensa VIII, konsekrowany by³ w GnieŸnie przez prymasa Karnkowskiego i tam przez niego radoœnie i goœcinnie podejmowa- ny155. X RIAUCOUR Ludwik (†1777), sufragan ³ucki [III 370]: Dla swojej prawoœci, doœwiadczenia i nauki mi³ym by³ bardzo […] biskupowi ³uckiemu Franciszkowi [Antoniemu] Kobielskiemu, który […] stale przywi¹za³ go do siebie i diecezji swojej, ustanowiwszy go oficja³em brzesko-litewskim i wyrobiwszy mu […] god- noœæ biskupa Ptolemaidy in partibus infildeium, sam z wielk¹ radoœci¹ udzieli³ mu sakry. […] Biskupem zosta³ przed rokiem 1755, gdy¿ w tym roku, dnia 8 V, widzimy go asystuj¹cego wraz z Marcinem Za³uskim, sufraganem p³ockim, Tyszkiewiczowi, biskupowi ¿mudzkiemu, przy konsekracji Antoniego [Erazma] Wo³³owicza na biskupa ³uckiego w koœciele œw. Jana w Warszawie [sakra L. Riau- coura mia³a miejsce 1 VI 1749 r. w warszawskim koœciele Krzy¿a Œwiêtego (mi- sjonarzy-lazarystów); g³ównym konsekratorem by³ biskup p³ocki Antoni Seba- stian Dembowski, wspó³konsekratorami sufragani: gnieŸnieñski Krzysztof Dobiñski oraz p³ocki Marcin Za³uski (m³odszy)]156. X RÓ¯YCKI Jan (†1669), biskup che³mski: [III 395] Wkrótce po konsekracji swo- jej, zaskoczony nag³¹ chorob¹, przeniós³ siê do lepszego ¿ywota, nie widziawszy wcale diecezji swojej, w roku 1669 [œwiêcenia biskupie J. Ró¿yckiego odby³y siê przed 6 VI 1668 r., których udzieli³ mu zapewne prymas Miko³aj Jan Pra¿mow- ski]157. X RUDNICKI Szymon (†1621), biskup warmiñski [III 410]: Papie¿ Klemens VIII […] prekonizowa³ go na biskupa dnia 12 I 1605 r., konsekrowa³ go zaœ dnia 6 III tr., podczas sejmu, w obecnoœci króla i zgromadzonych stanów w koœciele kolegiac- kim œw. Jana w Warszawie, nuncjusz apostolski [Claudio] Rangoni w asystencji biskupa kujawskiego Piotra Tylickiego i wileñskiego Benedykta Woyny158.

–£ódŸ 1986, s. 5. Nadto: J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 67, nr 30; T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 55, nr 37. 155 W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 1, s. 224; H. Kowalska, Pstrokoñski Maciej z Burzenina herbu Poraj (ok. 1553-1609), biskup przemyski, podkanclerzy, nastêpnie kanclerz ko- ronny, potem biskup w³oc³awski, [w:] PSB, t. 29, s. 266 (Konsekrowany przez Karnkowskiego, nie spieszy³ siê do Przemyœla). 156 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 316; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 54. 157 B. Kumor, Ró¿ycki Jan herbu Doliwa (1603-1669), biskup che³mski, [w:] PSB, t. 32, Wro- c³aw–Warszawa–Kraków 1989-1991, s. 522-523. 158 H. Kowalska, Rudnicki Szymon herbu Lis (1552-1621), biskup warmiñski, [w:] PSB, t. 32, s. 650; H.J. Karp, Rudnicki Szymon (1552-1621), Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Hei- ligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 600 (Am 6. 3. 1605 von Nuntius Claudio Rangoni in der Warschauer Kollegiatskirche St. Johannes zum Bischof geweiht); D. Bogdan, Szy- GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 75

X RYDZYÑSKI Franciszek Ksawery (†1814), sufragan poznañski, nastêpnie biskup che³miñski [III 434]: Roku 1781, z wyboru biskupa Antoniego Okêckiego i kapi- tu³y, wyniesiony zosta³ na sufragana poznañskiego i po uzyskaniu prekonizacji na biskupa nilopolitañskiego przez Okêckiego uroczyœcie by³ konsekrowany [sa- kra mia³a miejsce 14 I 1781 r. w Warszawie, in ecclesia monialium de Visitatio- ne; wspó³konsekratorami: biskup inflancki Antoni Maciej Sierakowski i koadiu- tor p³ocki Krzysztof Hilary Szembek]159. […] W roku 1785, na dniu 27 XI, jako sufragan poznañski konsekrowa³ w katedrze poznañskiej na biskupa martyro- politañskiego i sufragana gnieŸnieñskiego ksiêdza Jana Korytkowskiego w asy- stencji wspó³konsekratorów: Ludwika Józefa de Mathy, biskupa tanazjeñskiego, i Kaspra Szajowskiego, biskupa larandeñskiego, sufragana ³owickiego, […] a na dniu 27 II 1791 r. konsekrowa³ w katedrze gnieŸnieñskiej na biskupa biblieñskie- go i sufragana gnieŸnieñskiego ksiêdza Stefana Wojciecha £ubieñskiego, kano- nika gnieŸnieñskiego i opata komendatoryjnego trzemeszeñskiego, w asystencji tego¿ biskupa de Mathy i opata klaustralnego kanoników regularnych lateraneñ- skich klasztoru trzemeszeñskiego Micha³a Koœcieszy Kosmowskiego160. X SAPIEHA Józef Julian (†1754), biskup diocezarejski, koadiutor wileñski [III 446]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 1 IX 1737 r. w katedrze w Wilnie przez biskupa wileñskiego Miko³aja Jana Zienkowicza; wspó³konsekratorzy: biskup ¿mudzki Jozafat Micha³ Karp i jego sufragan Aleksander Horain (m³odszy)]161. X SIENIEÑSKI Dominik (†1743), biskup maronitski [sic!] [III 497]: brak informa- cji o sakrze (przy równoczesnej wzmiance, ¿e zdaje siê, ¿e po swoj¹ prekoniza- cjê na biskupstwo, a przy tym z poleceniami monarchy swego, sam jeŸdzi³ do Rzymu w koñcu 1728 lub na pocz¹tku roku 1729)162. mon Rudnicki (1552-1621), biskup warmiñski w latach 1604-1621, [w:] Poczet biskupów warmiñ- skich, dz. cyt., s. 205. 159 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w.…, dz. cyt., s. 193, nr 198; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 293, nr 129; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 317; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej pra- sy…, dz. cyt., s. 55. Tak¿e: R. Frydrychowicz, Geschichte der Cistercienserabtei Pelplin und ihre Bau- und Kunstdenkmäler, Düsseldorf [1905], s. 121-123, nr 43; J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 190, nr 35; E. Piszcz, Rydzyñski Franciszek Ksawery Graf (1734-1814), Weihbischof in Posen, Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 638 (Am 14. 1. 1781 ließ er sich in Warschau von dem Posener Bischof Antonius Okêcki konsekrieren). 160 Zob. przyp. 113 i 130. 161 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 293-294, nr 130; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 318; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 55. Tak¿e: J. Kurczewski, Koœció³ zamkowy czyli katedra wileñ- ska w jej dziejowym, liturgicznym i architektonicznym rozwoju, t. 3: Streszczenie aktów kapitu³y wileñskiej, Wilno 1916, s. 313 (pod dat¹ 30 VIII 1737 r.). 162 Por.: K.R. Prokop, «Diario Ordinario» oraz «Notizie»…, dz. cyt., s. 116; B. Przybyszew- ski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 188-189. 76 KRZYSZTOF R. PROKOP

X SIERAKOWSKI Antoni Maciej (†1781), biskup inflancki [III 509-510]: brak in- formacji o sakrze [odby³a siê 2 II 1779 r. w koœciele wizytek w Warszawie; g³ów- nym konsekratorem by³ nuncjusz apostolski Giovanni Andrea Archetti, wspó³- konsekratorami: biskup ¿mudzki Jan Stefan Giedroyæ oraz koadiutor kijowski Kasper Kazimierz Cieciszowski]163. X SILNICKI W³adys³aw (†1692), sufragan wileñski [III 514]: brak informacji o sakrze [konsekrowany 14 XI 1683 r. w Wilnie przez biskupa wileñskiego Mi- ko³aja Stefana Paca]164. X S£OMOWSKI Stanis³aw (†1575), biskup laodycejski, sufragan krakowski [III 545]: brak informacji o sakrze165. X SOKO£OWSKI Aleksander (†1645), biskup kijowski [III 549]: Gdy w roku 1636 Andrzej Szo³drski z kijowskiego na przemyskie post¹pi³ biskupstwo, król miano- wa³ Soko³owskiego biskupem kijowskim i równoczeœnie wyprawi³ go pos³em do papie¿a Urbana VIII, przy której sposobnoœci o prekonizacjê swoj¹ osobiœcie siê postara³ i nastêpnie przed kardyna³a de Sancta Cruce w domu profesów Towa- rzystwa Jezusowego w Rzymie zosta³ na biskupa konsekrowany [sakra mia³a miej- sce 16 XI 1636 r. w Wiecznym Mieœcie, in ecclesia Nominis Jesu; g³ównym kon- sekratorem by³ Antonius tituli Sanctorum Nerei et Achillei presbyter cardinalis Santacrucius, assistentibus sibi dominis Benedicto Lando, olim episcopo Foro- semproniensi, et Petro Parczewsky, episcopo Smolenscensi]166. X SO£TYK Kajetan Ignacy (†1788), biskup emauzyñski, koadiutor biskupstwa ki- jowskiego, nastêpnie biskup krakowski [III 560]: Prekonizowany na biskupa emauzyñskiego in partibus infidelium, konsekrowany by³ w Toruniu dnia 9 XI 1749 r. przez Wojciecha [Stanis³awa] Leskiego, biskupa che³miñskiego [wspó³-

163 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 318; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 56. 164 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 194, nr 205. Por.: J. Kurczewski, Koœció³ zamkowy czyli katedra wileñska , dz. cyt., t. 3, s. 250 (pod dat¹ 27 X 1683 r.: Biskup [wileñski M.S. Pac] naznaczy³ konsekracjê Silnickiego na [dzieñ] œw. Stanis³awa Kostki, patrona Polski i Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego 19 XI, w koœciele œw. Jana; kapitu³a ¿yczy [so- bie], by konsekracja – zgodnie ze zwyczajem – odby³a siê w katedrze); B. Kumor, Silnicki W³ady- s³aw herbu Doliwa (ok. 1620-1692), biskup sufragan wileñski, [w:] PSB, t. 37, Warszawa–Kraków 1996-1997, s. 500. 165 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 2, s. 99, nr 19; K.R. Prokop, Arcybi- skupi haliccy i lwowscy obrz¹dku ³aciñskiego , dz. cyt., s. 128-129; I. Kaniewska, S³omowski Sta- nis³aw herbu Abdank (zm. 1575), sufragan krakowski, arcybiskup lwowski, [w:] PSB, t. 39, War- szawa–Kraków 1999-2000, s. 6-7. 166 K.R. Prokop, Polonika w rzymskim «Protocollo consecrationum episcoporum et alia 1565- -1662»…, dz. cyt., s. 205; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 297, nr 136. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 77 konsekratorami sufragani: w³oc³awski Franciszek Kanigowski oraz che³miñski Maciej Aleksander So³tyk, stryj nominata]167. X SO£TYK Maciej Aleksander (†1749), sufragan che³miñski [III 555]: W roku 1728 biskup che³miñski Feliks Kretkowski, w porozumieniu ze swoj¹ kapitu³¹, mianowa³ go sufraganem, a po prekonizowaniu go przez Stolicê Apostolsk¹ na biskupa margaryteñskiego in partibus infidelium w katedrze che³miñskiej uroczy- œcie konsekrowa³ [w rzeczywistoœci sakra odby³a siê w £owiczu, 27 III 1729 r., a g³ównym konsekratorem by³ prymas Teodor Andrzej Potocki]168. • [III 557]: W roku 1747, dnia 1 X, asystowa³ razem z Józefem [Eustachym] Szembekiem, biskupem che³mski, Adamowi [Stanis³awowi] Grabowskiemu, biskupowi warmiñ- skiemu, przy konsekracji na biskupa che³miñskiego Wojciecha Stanis³awa Leskie- go, opata pelpliñskiego, w koœciele parafialnym w Elbl¹gu169. X STAROREBSKI (SOBIEJUSKI) Wojciech (†1583), biskup che³mski, nastêpnie prze- myski [III 587]: Prekonizowany przez papie¿a Piusa IV, przeniós³ siê po przyjê- ciu sakry biskupiej do swojej diecezji, któr¹ przez lat szesnaœcie wzorowo zarz¹- dza³170. X STAWOWSKI Wojciech (†1693), sufragan gnieŸnieñski [IV 2]: Przez arcybisku- pa [Andrzeja] Olszowskiego Stolicy Apostolskiej usilnie zalecony, otrzyma³ pre- konizacjê na biskupa petreeñskiego in partibus infidelium, po czym przez tego¿ arcybiskupa konsekrowany, na dniu 14 IV 1678 r. zosta³ instalowany. X SzAJOWSKI Kasper (†1802), sufragan ³owicki (w archidiecezji gnieŸnieñskiej) [IV 58]: Pierwszym sufraganem ³owickim wybra³ prymas [Antoni Kazimierz Ostrowski] w roku 1781 ksiêdza Szajowskiego […] i Stolicy Apostolskiej gor¹co go zaleci³, która go w tym samym jeszcze roku na biskupa larandeñskiego in par- tibus infidelium prekonizowa³a, a w roku nastêpnym ten¿e prymas w kolegiacie

167 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 319-320; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy , dz. cyt., s. 57. 168 A. Mañkowski, Pra³aci i kanonicy katedralni che³miñscy od za³o¿enia kapitu³y do naszych czasów, Toruñ 1928 [osobne odbicie z „Roczników Towarzystwa Naukowego w Toruniu”], s. 198; Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 195, nr 210. Tak¿e: H.J. Karp, So³tyk Maciej Aleksander (1679-1749), Weihbischof der Diözese Kulm, Generalvikar der Diözese Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 472 (am 4. Fastensonntag 1729 durch Erzbischof T.A. Potocki in Lowitsch konsekriert). 169 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 261, nr 73; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów oraz opatów , dz. cyt., s. 307; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 42. Nadto: R. Frydrychowicz, Geschichte der Cister- cienserabtei Pelplin…, dz. cyt., s. 114-115, nr 37; H.J. Karp, Leski Wojciech Stanis³aw OCist (1702- -1758), Bischof von Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 268. 170 W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 1, s. 189-192; I. Kaniewska, StaroŸrebski (Sta- rozrzebski) vel Sobiejuski Wojciech herbu Do³êga (ok. 1517-1580), biskup che³mski, nastêpnie prze- myski, [w:] PSB, t. 42, Warszawa–Kraków 2003-2004, s. 362. 78 KRZYSZTOF R. PROKOP

³owickiej konsekrowa³ [w rzeczywistoœci sakra K. Szajowskiego mia³a miejsce w koœciele parafialnym w Skierniewicach, dnia 19 V 1782 r., a dope³ni³ jej bi- skup che³mski Maciej Grzegorz Garnysz wespó³ z koadiutorem w³oc³awskim Ja- nem Dembowskim oraz tytulariuszem bolineñskim Antoninem Kornelem Przed- wojewskim]171. • [IV 59]: Na dniu 27 XI 1785 r. asystowa³ jako wspó³konsekrator razem z Ludwikiem Józefem de Mathy, biskupem tanazjeñskim, Franciszkowi Rydzyñskiemu, biskupowi nilopolitañskiemu, sufraganowi poznañskiemu, przy konsekracji Józefa Korytowskiego na biskupa martyropolitañskiego i sufragana gnieŸnieñskiego w katedrze poznañskiej172. X SzCzUKA Seweryn (†1727), sufragan che³miñski [IV 61]: Bêd¹c w wielkim za- chowaniu u ówczesnego biskupa che³miñskiego, a póŸniejszego prymasa Teodo- ra [Andrzeja] Potockiego, wybrany zosta³ przez niego w porozumieniu z kapitu³¹ i Stolicy Apostolskiej zalecony na sufragana che³miñskiego w roku 1703, w któ- rym dnia 26 XI prekonizowany na biskupa joppejskiego in partibus infidelium, przez Potockiego w che³miñskiej katedrze by³ konsekrowany [w rzeczywistoœci sakra S. Szczuki odby³a siê 22 III 1705 r. w Radzyniu na Podlasiu]173. X SzEMBEK Franciszek Antoni (†1728), sufragan przemyski [IV 63]: Aleksander Fredro […] wybra³ sobie Szembeka […] sufraganem swoim w roku 1725, [który] prekonizowany przez Stolicê Apostolsk¹ na biskupa margareteñskiego in parti- bus infidelium i przez tego¿ biskupa przemyskiego konsekrowany, […] przeniós³ siê do diecezji przemyskiej174. X SzEMBEK Krzysztof Hilary (†1797), koadiutor che³miñski, nastêpnie koadiutor i biskup p³ocki [IV 64]: Konsekrowa³ go we wsi Kobylec [recte Koby³ka] pod Warszaw¹ Józef Andrzej Za³uski, biskup kijowski, w asystencji biskupów: Józefa Bajera, che³miñskiego, i Jerzego Hylzena, smoleñskiego175. • [IV 66] Dnia 16 VII 171 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 320; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy , dz. cyt., s. 59. 172 Zob. wy¿ej przyp. 113. 173 B. Dygda³a, Szczuka Seweryn herbu Grabie (ok. 1650-1727), biskup sufragan che³miñski, [w:] PSB, t. 47, Warszawa–Kraków 2010-2011, s. 468 (Sakrê biskupi¹ przyj¹³ 22 III 1705 r. w Radzyniu na Podlasiu w obecnoœci i prawdopodobnie z r¹k biskupa Potockiego. […] Pijarzy ze Szczuczyna wydali z tej okazji panegiryk Culmina monilium Szczukoviorum… [Varsaviae 1705]). Por.: H.J. Karp, Szczuka Seweryn (1651-1727), Weihbischof der Diözese Kulm, Generalvikar der Diözese Kulm, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 498 (1704 konsekriert). 174 R. Kawecki, Szembek Franciszek Antoni herbu w³asnego (1686-1728), biskup sufragan przemyski, [w:] PSB, t. 48, Warszawa–Kraków 2012-2013, s. 51 (Zmiana na biskupstwie przemy- skim w 1724 r. by³a prawdopodobnie przyczyn¹ od³o¿enia daty konsekracji biskupiej Szembeka; dope³ni³ jej nowy biskup Aleksander Antoni Fredro, zapewne w roku 1725). Nadto: J. Federkie- wicz, Kapitu³a przemyska obrz¹dku ³aciñskiego, dz. cyt., s. 36, nr 7; B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 214-215; J. Szczepaniak, Spis prepozy- tów i plebanów…, dz. cyt., s. 154, 307, 344. 175 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 321; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 60. Zob. tak¿e: Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 79

1785 r. konsekrowa³ Szembek ksiêdza Olechowskiego, sufragana krakowskiego, który po nim otrzyma³ tytu³ biskupa uranopolitañskiego176. X SZO£DRSKI Andrzej (†1650), biskup kijowski, nastêpnie przemyski, na koniec poznañski [IV 73]: Prekonizowany przez Stolicê Apostolsk¹ w roku 1634 i wkrót- ce potem konsekrowany, obj¹³ rz¹dy diecezji [kijowskiej] przez pe³nomocnika [sakra odby³a siê 11 VI 1634 r. in ecclesia collegiata Loviciensi Beatissimae Mariae Virginis; zaproszony na g³ównego konsekratora prymas Jan Wê¿yk nie podj¹³ siê tego obowi¹zku ob graves dolores chirogricam et podagricam, lecz ust¹pi³ miejsca sufraganowi p³ockiemu Stanis³awowi Starczewskiemu, sam bê- d¹c – wespó³ z sufraganem poznañskim Janem Baykowskim – wspó³konsekrato- rem nominata kijowskiego]177. X ŒWIÊCICKI Stanis³aw Jacek (†1696), biskup spigaceñski i sufragan ¿mudzki, nastêpnie biskup che³mski [IV 46]: Aleksander Sapieha, biskup ¿mudzki, pragn¹c go mieæ wspó³pracownikiem swoim, powo³a³ go na sufragana swego, uzyskaw- szy dla niego zatwierdzenie Stolicy Apostolskiej na biskupa spigaceñskiego in partibus infidelium, po czym go w koœciele swoim katedralnym uroczyœcie konse- krowa³178. X TAR£O Piotr (†1722), sufragan poznañski, nastêpnie biskup inflancki, na ko- niec poznañski [IV 88]: [Micha³] Bart³omiej Tar³o, biskup poznañski, w porozu- mieniu siê ze sw¹ kapitu³¹ wybra³ go sobie na sufragana i sakrê biskupi¹ mu udzieli³ [konsekracja odby³a siê w kolegiacie œw. Jana Chrzciciela w Warszawie dnia 26 V 1713 r.; wspó³konsekratorami byli biskupi: w³oc³awski Konstanty Fe- licjan Szaniawski i przemyski Jan Kazimierz Alten-Bokum]179.

i XIX w. , dz. cyt., s. 197, nr 222-223. Por.: H.J. Karp, Szembek Krzysztof Hilary (1722-1797), Koadjutor des Bischofs von Kulm, Koadjutor des Bischofs von P³ock, Bischof von P³ock, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 499; B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 217. 176 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 280-281, nr 108. Nadto: M. Pêckowski, Józef Olechowski, archidiakon i sufragan krakowski, 1735-1806, Kraków 1926, s. 132; B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 2, s. 104-105, nr 31; B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 144. 177 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 302-304, nr 147 (por.: cz. 11, s. 353, nr 76). Zob. tak¿e: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 106; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 157-161 (nr 64), 177 (nr 64). Por.: A. Haratym, Szo³drski (Szu³drski) Andrzej herbu £odzia (1582-1650), sekretarz królewski, biskup kijowski, przemyski i poznañski, [w:] PSB, t. 48, s. 507 (Sakrê biskupi¹ przyj¹³ 1 VI 1634 r. w £o- wiczu z r¹k prymasa Wê¿yka [sic!]). 178 Por.: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 258, nr 32. 179 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 197-198, nr 228-229. Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 188, nr 26; B. Przybyszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 224-225; Katalogi biskupów poznañskich, dz. cyt., s. 168-169 (nr 72), 178 (nr 72). 80 KRZYSZTOF R. PROKOP

X TOMICKI Piotr (†1535), biskup przemyski, potem poznañski, na koniec krakow- ski [IV 102]: Otrzymawszy z Rzymu zatwierdzenie na biskupstwo [przemyskie], obj¹³ rz¹dy jego przez prokuratora swego w koñcu roku 1514, a przyj¹wszy na dniu 19 II [recte 18 II] roku nastêpnego sakrê biskupi¹ w katedrze na Wawelu z r¹k biskupa krakowskiego Jana Konarskiego, w asystencji Macieja Drzewic- kiego, biskupa kujawskiego, i Erazma Cio³ka, biskupa p³ockiego, pod¹¿y³ do die- cezji swojej, aby siê osobiœcie dobrem jej zajmowaæ180. X TRZCIÑSKI Józef Micha³ (†1738), sufragan gnieŸnieñski [IV 124]: Dnia 19 X 1732 r. konsekrowa³ go wobec delegatów kapitu³y gnieŸnieñskiej w koœciele ko- legiaty ³owickiej sam prymas w asystencji Micha³a [Ignacego] Kunickiego, su- fragana krakowskiego, i Franciszka [Antoniego] Kobielskiego, sufragana kujaw- skiego (tam¿e w przyp. 4 tekst Instrumentum consecrationis)181. X TRzEBICKI Andrzej (†1679), biskup przemyski, nastêpnie krakowski [IV 129]: Potwierdzony przez papie¿a Innocentego X dnia 12 XII 1654 r., konsekrowany by³ na biskupa dnia 21 IX 1655 r. [w jezuickim koœciele œw. Aposto³ów Piotra i Paw³a w Krakowie; brak pewnoœci co do osoby g³ównego konsekratora A. Trze- bickiego, niemniej jednak w Krakowie znajdowa³o siê w tamtym momencie kil- ku (co najmniej siedmiu) uchodz¹cych na po³udnie kraju przed najazdem szwedz- kim hierarchów – na czele z prymasem Andrzejem Leszczyñskim, jak równie¿ nuncjusz apostolski w Rzeczypospolitej Obojga Narodów]182. X TRzEMESKI Kasper (†1665), sufragan gnieŸnieñski [IV 141-142]: Zalecony Sto- licy Apostolskiej przez [prymasa Wac³awa] Leszczyñskiego, prekonizowany by³ na biskupa armiryeñskiego in partibus infidelium, a na dniu 11 VI 1661 r. konsekro- wa³ go z upowa¿nienia prymasa Zygmunt z Czy¿owa Czy¿owski, biskup lacede- moñski, sufragan p³ocki, […] w asystencji Szczepana [recte Stefana] Kazimierza Charbickiego, biskupa nikopolskiego, sufragana lwowskiego, i Stanis³awa Do- maniewskiego, sufragana kujawskiego, w koœciele kolegiaty ³owickiej (tam¿e w przyp. 2 tekst Instrumentum consecrationis in episcopum Armiriensem perillu- stris et reverendissimi domini Gaspari Trzemeski, suffraganei Gnesnensis) [we- d³ug innego wspó³czesnego Ÿród³a sakra ta mia³a miejsce 11 IX 1661 r.]183.

180 A. Odrzywolska-Kidawa, Biskup Piotr Tomicki (1464-1535). Kariera polityczna i koœciel- na, Warszawa 2004, s. 140 (tam¿e przyp. 235); K.R. Prokop, Staropolskie diariusze z XVI stule- cia , dz. cyt., s. 78, nr 42. Zob. równie¿: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 90-91; A. Odrzywolska-Kidawa, Podkanclerzy Piotr Tomicki (1515-1535). Polityk i huma- nista, Warszawa 2005. 181 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 323. 182 A. Przyboœ, M. Ro¿ek, Biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Z dziejów kultury politycznej i artystycznej w XVII stuleciu, Warszawa–Kraków 1989, s. 23; B.S. Kumor, Dzieje diecezji kra- kowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 525; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 175. 183 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 306, nr 151. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 81

X TURSKI Feliks Pawe³ (†1800), biskup che³mski, nastêpnie ³ucki, na koniec kra- kowski [IV 154]: Konsekrowany na biskupa, obj¹³ rz¹dy diecezji w tym¿e roku 1766 [œwiêcenia biskupie F.P. Turski otrzyma³ 16 VI 1765 r. w koœciele parafial- nym w Torczynie z r¹k biskupa ³uckiego Antoniego Erazma Wo³³owicza; wspó³- konsekratorami byli sufragani: kijowski Józef Olêdzki oraz kamieniecki Adam Woyna-Orañski]184. X TURzO Jan (†1520), biskup wroc³awski [IV 161]: a¿ do œmierci koadiuta swe- go czeka³ z konsekracj¹, która nast¹pi³a w katedrze wroc³awskiej dnia 22 III 1506 r. Udzieli³ mu j¹ zaœ brat jego m³odszy, Stanis³aw [Turzo], biskup o³omu- niecki, w asystencji Jana Popa z Zakonu Braci Mniejszych œw. Franciszka, dawniejszego biskupa waradieñskiego i o³omunieckiego (anno Domini 1506 Dominica Laetare, et fuit vigesima secunda mensis Martii, Joannes de familia Thurzonum, senior natu, munus consecrationis in episcopum Wratislaviensem percepit ex reverendissimis patribus et dominis Stanislao Thurzone, germano suo iuniori, pontifice Olomucensi, et Joanne Pop, fratre Ordinis Minorum de Obse- rvantia, olim episcopo Varadiensi et Olomucensi). Pierwsz¹ Mszê œw. pontyfikal- n¹ odprawi³ w tej¿e katedrze trzy dni potem, w sam¹ uroczystoœæ Zwiastowania NMP185. X TYLICKI Piotr (†1616), biskup che³miñski, nastêpnie warmiñski, na koniec kra- kowski [IV 174]: Otrzymawszy sakrê biskupi¹ w katedrze krakowskiej z r¹k bi- skupa Bernarda Maciejowskiego w paŸdzierniku roku 1595, obj¹³ rz¹dy powie- rzonej sobie diecezji186. X UJEJSKI Tomasz (†1689), biskup kijowski [IV 186]: [Po uzyskaniu papieskiej prekonizacji] Ujejski pozosta³ przy boku króla a¿ do jesieni [1655] i dopiero na pocz¹tku listopada powróci³ do Frauenburga, sk¹d zapewne na ¿¹danie biskupa

184 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 324; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy , dz. cyt., s. 61; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 355, nr 81. 185 J. Kopiec, Turzó (Thurzó) Johannes (1466-1520), Koadjutor des Bischofs von Breslau, Bi- schof von Breslau, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 713 (Die Konsekration erteilte ihm sein Bruder Stanislaus am 22. 3. 1506 im Breslauer Dom); J. Pater, Poczet biskupów wroc³awskich, dz. cyt., s. 65, nr 27. Tak¿e: K.R. Prokop, Biskupi pomoc- niczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 327 (oraz s. 328 przyp. 7); M. Blahová, Historicka chro- nologie, dz. cyt., s. 815; K.R. Prokop, Duchowni z ziem polskich na stolicach biskupich krajów Œwiêtego Cesarstwa Rzymskiego (XIII-XVIII w.), „Studia Historica Slavo-Germanica” 27(2006/ /2007), s. 33-67. 186 B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 520-521; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 155. Tak¿e: H.J. Karp, Tylicki Piotr (1543-1616), Bischof von Kulm, Bischof von Ermland, Bischof von W³oc³awek, Bischof von Krakau, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1448 bis 1648…, dz. cyt., s. 717 (die Bischofsweihe empfing Tylicki im Oktober 1595 in Krakau); D. Bogdan, Piotr Tylicki (1543-1616), biskup warmiñski w latach 1600-1604, [w:] Poczet biskupów warmiñskich, dz. cyt., s. 194. 82 KRZYSZTOF R. PROKOP

Leszczyñskiego pod¹¿y³ za nim na sejm pruski do Malborga i odt¹d pozostawa³ przy nim na Warmii a¿ do konsekracji swojej, któr¹ z r¹k tego¿ biskupa otrzyma³ w Seeburgu w miesi¹cu paŸdzierniku roku 1656 [w rzeczywistoœci konsekrowa- ny by³ dopiero 8 VII 1657 r. w koœciele parafialnym w Jezioranach przez bisku- pa warmiñskiego Wac³awa Leszczyñskiego; wspó³konsekratorzy: biskup bakow- ski Maciej Marian Kurski i sufragan warmiñski Wojciech Pilchowicz]187. X WʯYK Walenty (†1766), biskup che³mski, nastêpnie przemyski [IV 277-278]: Konsekrowany w roku 1752 (na pami¹tkê konsekracji i ingresu Wê¿yka kolegium krasnostawskie Towarzystwa Jezusowego og³osi³o drukiem panegiryk pt. Honor infularum Wê¿yciis domesticus), odby³ okaza³y wjazd na stolicê biskupi¹ [sakra W. Wê¿yka mia³a miejsce w rzeczywistoœci dopiero 17 VI 1753 r., w kolegiacie w £owiczu; g³ównym konsekratorem by³ prymas Adam Ignacy Komorowski, wspó³konsekratorami sufragani: gnieŸnieñski Krzysztof Dobiñski i che³mski Jan Krasiñski]188. X WIERzBOWSKI Stefan (†1712), sufragan warmiñski [IV 288]: Prekonizowany na biskupa dardanieñskiego in partibus infidelium, konsekrowany by³ w Warszawie w pocz¹tku roku 1711189. X WILAMOWSKI Jan (†1540), biskup kamieniecki: [IV 294] Zaledwo [z Rzymu] powróci³ i wskutek otrzymanej od papie¿a Paw³a III prekonizacji sakrê biskupi¹ otrzyma³, król Zygmunt I […] przeznaczy³ go na pos³a [ ] do córki swojej Iza- belli, owdowia³ej królowej wêgierskiej, lecz gdy siê w³aœnie w miesi¹cu paŸdzier- niku 1540 r. do podró¿y na Wêgry gotowa³, nag³¹ i œmierteln¹ zaskoczony cho- rob¹ […] w sile wieku przeniós³ siê do wiecznoœci190. X WILCZYÑSKI Andrzej (†1625), sufragan gnieŸnieñski [IV 295]: Konsekrowany przez prymasa [Wojciecha Baranowskiego] i instytuowany na kanoniê gnieŸnieñ- sk¹ fundi Strza³kowo, instalowany zosta³ na obydwie [te] godnoœci w katedrze gnieŸnieñskiej dnia 23 X 1609 r. [zob. tak¿e tekst Ÿród³owy w przyp. 1 na s. 296]. X WILKSYCKI Baltazar (†1729), biskup cezarieñski, sufragan poznañski [IV 300]: w dwa lata niespe³na po konsekracji przeniós³ siê do wiecznoœci w Poznaniu dnia

187 I. Makarczyk, Tomasz Ujejski (1612-1689), biskup kijowski, prepozyt warmiñski, jezuita, Olsztyn 2005, s. 74-75. Tak¿e: A. Triller, Ujejski (Ujeyski) Tomasz (1612-1689), Bischof von Kiew, Weihbischof der Diözese Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803 , dz. cyt., s. 529 (Ujejski wurde zwar zu Seeburg konsekriert). 188 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 324-325; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 62. Tak¿e: B. Przybyszewski, Katalog kanoników kra- kowskiej kapitu³y katedralnej , dz. cyt., s. 236. 189 A. Triller, Wierzbowski Stefan († 1713), Weihbischof der Diözese Ermland, [w:] Die Bi- schöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 568. 190 K.R. Prokop, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesnoœci , dz. cyt., s. 85- -88. Por.: K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 267, nr 15. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 83

2 III 1729 r. (w przyp. 3 na s. 300 widnieje informacja: Na pami¹tkê konsekracji jego jest w druku nastêpuj¹cy panegiryk: Decus infularum fascia Balthasaris Wilxycki, episcopi Caesariensis, suffraganei Posnaniensis, cum vitis praesuleuis connexa a Posnaniensi et Petricoviensi Collegiis Societatis Jesu, Poznañ 1728) [sakra B. Wilksyckiego (Wilkxyckiego) mia³a miejsce 10 X 1728 r. w katedrze w Poznaniu; g³ównym konsekratorem by³ biskup poznañski Jan Joachim Tar³o; wspó³konsekratorami: sufragan gnieŸnieñski Franciszek Kraszkowski i tytula- riusz kambyzopolitañski Krzysztof £ukasz Wielewieyski]191. X WITWICKI Jan Stanis³aw (†1698), biskup kijowski, nastêpnie ³ucki, na koniec poznañski [IV 322]: brak informacji o sakrze192. X WOLSKI DUNIN Piotr (†1590), biskup nominat przemyski, nastêpnie biskup p³oc- ki [IV 339]: brak informacji o sakrze [konsekrowany wnet po 25 VIII 1578 r. (byæ mo¿e ju¿ w niedzielê 27 VIII t.r.) w kolegiacie Wolborzu przez biskupa w³oc³awskiego Stanis³awa Karnkowskiego; wspó³konsekratorami: biskup che³- miñski Piotr Kostka oraz sufragan poznañski Jan Wêgorzewski]193. X WO££OWICZ Antoni Erazm (†1770), koadiutor, nastêpnie biskup ³ucki [IV 346 (tak¿e III 370)]: w dniu 12 V 1755 r. od Stolicy Apostolskiej prekonizowany, w tym¿e roku dnia 8 VI w Warszawie, w koœciele œw. Jana, przez biskupa ¿mudz- kiego [Antoniego Dominika] Tyszkiewicza, w asystencji Marcina Za³uskiego, su- fragana p³ockiego, i Ludwika Riaucour, biskupa Ptolemaidy, kanonika gnieŸnieñ- skiego i ³uckiego, by³ konsekrowany [zob. tak¿e III 370]194. X WORONIECKI Jakub (†1588), biskup [nominat] kijowski [IV 348-349]: brak infor- macji o sakrze [nie uzyska³ potwierdzenia ze strony Stolicy Apostolskiej i w zwi¹z- ku z tym nie przyj¹³ œwiêceñ biskupich]195. X ZADzIK Jakub (†1642), biskup che³miñski, nastêpnie krakowski [IV 384]: brak informacji o sakrze [dnia 13 IV 1625 r. w warszawskiej kolegiacie œw. Jana Chrzciciela, consecravit illum illustrissimus et reverendissimus apostolicus nun-

191 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 309-310, nr 160. Por.: J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 189 (tam¿e przyp. 223). 192 J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznañskiej, dz. cyt., t. 2, s. 108; K.R. Prokop, Biskupi kijowscy obrz¹dku ³aciñskiego XIV-XVIII w. Szkice biograficzne, Bia³y Dunajec–Ostróg 2003, s. 89-92. Tak¿e: Katalogi biskupów poznañskich, s. 166 (nr 68), 177 (nr 68); K. Dola, Katalog ar- cybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 271, nr 28. 193 T. Glemma, Udzia³ ordynariusza che³miñskiego Piotra Kostki w konsekracjach biskupich, wyd. K.R. Prokop, „Saeculum Christianum” 5(1998), nr 1, s. 56 (zw³. przyp. 19); K.R. Prokop, Staropolskie diariusze z XVI stulecia…, dz. cyt., s. 81, nr 48. Tak¿e: A. Obrêbski, Dziennik z lat 1561-1583 dyplomaty i biskupa p³ockiego Piotra Dunin-Wolskiego, „Biuletyn Biblioteki Jagielloñ- skiej” 41(1992), nr 1-2, s. 105-126. 194 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 326; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 64. 195 K.R. Prokop, Biskupi kijowscy obrz¹dku ³aciñskiego , dz. cyt., s. 52. 84 KRZYSZTOF R. PROKOP cius Lancellotti, assistentibus episcopo Plocensi, tunc temporis Luceoriensi, Sta- nislao Lubienski (brak informacji o drugim wspó³konsekratorze)]196. X ZA£USKI Andrzej Chryzostom (†1711), biskup kijowski, nastêpnie p³ocki, na koniec warmiñski [IV 410]: Prekonizowany od Stolicy Apostolskiej […] i na bi- skupa konsekrowany, przeniós³ siê do diecezji swojej [tj. kijowskiej] w roku 1680 i bardzo gorliwie zajmowa³ siê obowi¹zkami swymi pasterskimi197. • [IV 414] Diecezjê p³ock¹ wyjedna³ dla brata swego Ludwika [Bart³omieja Za³uskiego], sufragana przemyskiego, na dniu 6 IV 1692 r. konsekrowanego. X ZA£USKI Marcin (†1768), sufragan p³ocki [IV 431]: papie¿ Klemens XII […] wyniós³ go do godnoœci biskupa draceñskiego in partibus infidelium, a brat jego, Andrzej [Stanis³aw Za³uski], biskup p³ocki, w porozumieniu z kapitu³¹ mianowa³ go w roku 1732 swoim sufraganem i konsekrowa³ go na biskupa w Warszawie, w kolegiacie œw. Jana, dnia 7 IX t.r. [w rzeczywistoœci Andrzej Stanis³aw Za³u- ski by³ – obok biskupa ³uckiego Jana Aleksandra Lipskiego – wspó³konsekrato- rem M. Za³uskiego, któremu œwiêceñ biskupich udzieli³ nuncjusz apostolski Ca- millo Paolucci-Merlini]198. • [IV 432-433] W styczniu 1760 r. [Marcin Za³uski] asystowa³ razem z Janem Karskim, sufraganem poznañskim [recte gnieŸnieñ- skim], prymasowi W³adys³awowi £ubieñskiemu przy konsekracji Adama Andrze- ja [recte Stanis³awa] Krasiñskiego, scholastyka gnieŸnieñskiego, na biskupa ka- mienieckiego199. • [IV 433] Dnia 23 IV 1760 r. asystowa³ razem z Józefem Kierskim, biskupem bolineñskim, sufraganem poznañskim, Józefowi Andrzejowi Za³uskiemu, biskupowi kijowskiemu, rodzonemu bratu swemu, przy konsekracji Micha³a Wodzickiego […] na biskupa przemyskiego w koœciele Panien Benedyk- tynek w Warszawie200. W roku 1762 asystowa³ z tym¿e biskupem kijowskim pry- masowi W³adys³awowi £ubieñskiemu przy poœwiêceniu na opata witowskiego Bo-

196 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 359-360, nr 89. Tak¿e: J. Dorobisz, Jakub Zadzik (1582-1642), Opole 2000, s. 130. Zob. nadto: H.J. Karp, Za- dzik Jakub (1582-1642), Bischof von Kulm, Bischof von Krakau, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 769. 197 A. Triller, Za³uski Andrzej Chryzostom (1648-1711), Bischof von Kiew, Bischof von P³ock, Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803…, dz. cyt., s. 582; K.R. Prokop, Biskupi kijowscy obrz¹dku ³aciñskiego , dz. cyt., s. 96-97; S. Achremczyk, Andrzej Chryzostom Za³uski (1648-1711), biskup warmiñski w latach 1696-1711, [w:] Poczet bi- skupów warmiñskich, dz. cyt., s. 297. 198 K.R. Prokop, «Diario Ordinario» oraz «Notizie»…, dz. cyt., s. 116; ten¿e, Wiadomoœci do biografii biskupów…, dz. cyt., s. 328; ten¿e, K.R. Prokop, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 65. Por.: Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 316, nr 172. Nadto: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 64, nr 21; B. Przy- byszewski, Katalog kanoników krakowskiej kapitu³y katedralnej…, dz. cyt., s. 250-251. 199 Zob. wy¿ej przyp. 116. 200 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 325; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 63. Równie¿: Benedyktynki od Nieustaj¹cej Adoracji w Warsza- wie 1688-1938, oprac. zbior., Warszawa 1938, s. 160-161. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 85 guchwa³a [chodzi o Anzelma Bouffa³a] w koœciele kolegiaty ³owickiej [benedyk- cja ta odby³a siê w rzeczywistoœci 17 VIII 1761 r.]201. Z tym¿e bratem swoim, biskupem kijowskim, asystowa³ temu¿ prymasowi wkrótce potem przy konsekra- cji Ignacego Kozierowskiego, proboszcza [tj. prepozyta] kanoników regularnych laterañskich w Mstowie, na biskupa adrateñskiego w wspomnianej kolegiacie202. […] W roku 1764 asystowa³ biskupowi Józefowi Andrzejowi Za³uskiemu razem z Józefem Kierskim, sufraganem poznañskim, przy konsekracji Józefa Olêdzkie- go na biskupa sufragana kijowskiego w Warszawie, w koœciele XX. Pijarów [sa- kra ta mia³a miejsce w rzeczywistoœci 28 II 1763 r.]203. W tym¿e roku asystowa³ z wspomnianym wy¿ej sufraganem poznañskim bratu swemu, biskupowi kijow- skiemu, przy konsekracji Ignacego Krzy¿anowskiego, kanclerza i oficja³a prze- myskiego, na biskupa saldiceñskiego, w koœciele warszawskim OO. Kapucy- nów204. […] [Za bytnoœci w Rzymie] zrzek³ siê przed papie¿em Klemensem XIII godnoœci swej sufragañskiej, zatrzymawszy tytu³ biskupi do œmierci […]. Dowo- dzi tego zapis brata jego, Józefa Andrzeja Za³uskiego, biskupa kijowskiego, w wydanych przez niego cennych ustawach synodalnych diecezji swojej, w któ- rym wyliczaj¹c biskupów przez siebie lub przy swym wspó³udziale konsekrowa- nych, a pomiêdzy nimi nastêpcê brata Marcina, Kazimierza Rokitnickiego, archi- diakona pu³tuskiego i oficja³a p³ockiego, w roku 1765, powiada wyraŸnie, ¿e ten¿e brat jego zrzek³ siê dobrowolnie sufragañstwa p³ockiego, ustêpuj¹c miej- sce Rokitnickiemu205 ([przyp. 8 na s. 433-434] 1765. Ibidem in ecclesia collegia- ta [Varsaviensi], rege praesente, [consecratio] Casimiri Rokitnicki, archidiaconi Pultoviensis, officialis generalis Plocensis, in suffraganeum Plocensem, cui re- nuntiaverat Za³uskius, noster germanus, assistendo Hieronymo Szeptycki, episco- po Plocensi, cum Gabriele Wodzinski, episcopo Smolenscensi)206. X ZB¥SKI Jan Stanis³aw (†1697), biskup przemyski, nastêpnie warmiñski [IV 445]: w roku 1678, po otrzymaniu sakry biskupiej, przeniós³ siê do diecezji swojej [kon- sekrowany 22 V 1678 r. w koœciele kolegiackim w Kielcach przez biskupa kra- kowskiego Andrzeja Trzebickiego, assistentibus domino Stanislao Hyacintho Œwiêcicki, episcopo Che³mensi, [tum] domino Nicolao Oborski, episcopo Laodi-

201 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 296. 202 Zob. wy¿ej przyp. 115. 203 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 281, nr 109; K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 313; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX- -wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 49. 204 Por.: W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 2, passim (zw³. s. 437, 468-469). 205 Ostatnio na temat owej rezygnacji: K.R. Prokop, «Diario Ordinario» oraz «Notizie»…, dz. cyt., s. 117; ten¿e, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 107 przyp. 191. 206 K.R. Prokop, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 54. Tak¿e: T. ¯ebrowski, Zarys dziejów diecezji p³ockiej, dz. cyt., s. 64, nr 22. 86 KRZYSZTOF R. PROKOP censi, suffraganeo Cracoviensi]207. • Pierwszym sufraganem [przemyskim] by³ przedstawiony przez niego Stolicy Apostolskiej i nastêpnie konsekrowany jako biskup cellineñski in partibus infidelium Jan z Dêbów D¹bski, dziekan przemy- ski208. X ZEBRzYDOWSKI Andrzej (†1560), biskup kamieniecki, nastêpnie che³mski, z kolei w³oc³awski, na koniec krakowski [IV 455-456]: brak informacji o sakrze209. X ZIELIÑSKI Józef Konstanty (†1709), sufragan gnieŸnieñski, nastêpnie metropo- lita lwowski [IV 482]: Prekonizowany dnia 8 X 1694 r. na biskupa hieropolitañ- skiego, w dniu 7 XI tr. w Warszawie zosta³ zapewne przez Radziejowskiego kon- sekrowany (s. 482 przyp. 4: Kolegium XX. Pijarów warszawskie uczci³o uroczystoœæ konsekracji Zieliñskiego panegirykiem szumnym drukiem og³oszo- nym, pt. Capitolium honoris infulati in gentiliciis Apri Capitis erectum) [sakra odby³a siê w rzeczywistoœci w £owiczu, a jednym ze wspó³konsekratorów by³ biskup poznañski Jan Stanis³aw Witwicki]210. X ¯YDOWSKI Sebastian (†1560), biskup naturieñski, sufragan gnieŸnieñski [IV 521]: Stolica Apostolska […] prekonizowa³a go na biskupa naturieñskiego in partibus infidelium, wskutek czego konsekrowany w pocz¹tku maja 1542 r., na dniu 19. tego¿ miesi¹ca i roku na now¹ sw¹ godnoœæ w katedrze gnieŸnieñskiej zosta³ in- stalowany211.

OKRES POROZBIOROWY

X ALBERTRANDY Jan Chrzciciel (†1808), biskup zenopolitañski [I2 9]: W roku 1796 sk³ada³ w Warszawie w imieniu kapitu³y gnieŸnieñskiej przysiêgê wiernoœci królowi pruskiemu. W tym¿e roku konsekrowany by³ tam¿e na biskupa zenopoli-

207 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 317-318, nr 175; cz. 11, s. 360, nr 91. Zob. nadto: W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 2, s. 370-371; A. Triller, Zb¹ski (Sb¹ski) Jan Stanis³aw (1625-1697), Bischof von Przemyœl, Bischof von Ermland, [w:] Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1648 bis 1803 , dz. cyt., s. 585; S. Achrem- czyk, Jan Stanis³aw Zb¹ski (1639-1697), biskup warmiñski w latach 1688-1697, [w:] Poczet bisku- pów warmiñskich, dz. cyt., s. 288. 208 W. Sarna, Biskupi przemyscy , dz. cyt., t. 2, s. 372; J. Federkiewicz, Kapitu³a przemyska obrz¹dku ³aciñskiego, dz. cyt., s. 36, nr 1. 209 Por.: K. Go³¹bek, Dzia³alnoœæ publiczna biskupa w³oc³awskiego Andrzeja Zebrzydowskie- go w latach 1546-1551 w œwietle jego korespondencji, Warszawa 2012, s. 61-62, 67-69. Tak¿e: J. Fija³ek, Ustalenie chronologii biskupów w³oc³awskich, dz. cyt., s. 68, nr 35; K. Dola, Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych , dz. cyt., s. 267, nr 18; B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej…, dz. cyt., t. 1, s. 515; K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, dz. cyt., s. 134; ten¿e, Biskupi kamienieccy od œredniowiecza do wspó³czesnoœci , dz. cyt., s. 97-103. 210 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 11, s. 360-361, nr 92. Zob. równie¿: K.R. Prokop, Arcybiskupi haliccy i lwowscy…, dz. cyt., s. 209. 211 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich…, dz. cyt., s. 294-296. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 87 tañskiego in partibus infidelium, o któr¹ to godnoœci usilnie siê dla niego stara³ [jeszcze] król Stanis³aw August, nie przypuszczaj¹c naówczas, ¿e dopiero po opuszczeniu [przezeñ] tronu i kraju ulubieñca jego spotka [sakra odby³a siê 31 I 1796 r. w warszawskiej kolegiacie œw. Jana Chrzciciela; g³ównym konsekrato- rem by³ ostatni nuncjusz apostolski w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, arcybi- skup Lorenzo Litta, wspó³konsekratorami sufragani: pomorski (w diecezji w³oc³aw- skiej) Ludwik Stanis³aw Górski i ¿mudzki (miednicki) Antonin Malinowski]212. X BARDZIÑSKI Ignacy Nepomucen (†1813), sufragan gnieŸnieñski [I2 33]. W roku 1809 na biskupa salateñskiego prekonizowany i przez Raczyñskiego konsekrowa- ny [sakra mia³a miejsce 2 VII 1809 r. w Ci¹¿eniu, in ecclesia parochiali Ci¹¿y- nensi; dope³niona zosta³a przez metropolitê Ignacego Raczyñskiego, assistenti- bus vi facultatis apostolicae Antonio Raczyñski, electo episcopo Hetaloniensi, Ordinis Cisterciensis Landensi, et Emiliano Kosiñski, Ordinis S. Benedicti Mo- gilnensi, abbatibus, loco episcoporum]213. X BRODzISzEWSKI Wojciech Adalbert (†1866), sufragan gnieŸnieñski [I2 81]: Pre- konizowany w Rzymie w roku 1841 na biskupa temiscyreñskiego in partibus infide- lium, konsekrowany by³ w Poznaniu dnia 5 IX tr. przez arcybiskupa [Marcina] Dunina [in assistentia reverendissimorum duorum dignitariorum: Edvardi Mar- kowski, abbatis Canonicorum Regularium Trzemesznensium, et Francisci Xaverii Salmonski, praepositi infulati monialium Praemonstratensium in Strzelno, qui duo ex expressa dispensatione apostolica in locum duorum consecratorum episcopo- rum substituti erant]214. • W roku 1843, dnia 10 VIII, konsekrowa³ w katedrze gnieŸnieñskiej ksiêdza Jana D¹browskiego na biskupa sufragana poznañskiego [w rzeczywistoœci sakra ta mia³a miejsce w niedzielê 20 VIII 1843 r.]215.

212 K.R. Prokop, Wiadomoœci do biografii biskupów , dz. cyt., s. 294; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy , dz. cyt., s. 26; ten¿e, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Ko- œcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 360, nr 4. 213 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 223-224, nr 5; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 363, nr 20. Por.: Z. Grot, Bardziñski Ignacy (1750-1813), Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bi- schöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 23 (13. 7. 1809 Konsekration durch Erzbischof Raczyñski in Gnesen). Nadto: Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 164-165, nr 10. 214 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 226-227, nr 9; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 367, nr 42. Tak¿e: Z. Grot, Brodziszewski Anzelm Wojciech (1779-1866), Generalvikar in Gne- sen, Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 74. 215 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 168, nr 28; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 231-232, nr 19; K.R. Pro- kop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 367, nr 42. Tak¿e: Z. Grot, D¹browski Jan Kanty (1791-1853), Weihbischof in Posen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 109 (gdzie poprawna data 20 VIII 1843 r.). 88 KRZYSZTOF R. PROKOP

X CYBICHOWSKI Józef (†1887), sufragan gnieŸnieñski [I2 146]: Dnia 27 X 1867 r. konsekrowany by³ na biskupa w katedrze poznañskiej przez arcybiskupa Ledó- chowskiego w asystencji Franciszka Stefanowicza, sufragana gnieŸnieñskiego, i Adriana W³odarskiego, sufragana wroc³awskiego216. • W roku 1871, dnia 23 VII, by³ wspó³konsekratorem wraz z biskupem che³miñskim Janem Marwiczem [u boku] arcybiskupa Ledóchowskiego przy konsekracji biskupa Janiszewskiego, sufragana poznañskiego, w katedrze poznañskiej217. X GEMBART (GEMBARTH) Józef (†1821), sufragan gnieŸnieñski [II 52]: Stolica Apostolska prekonizowa³a go w paŸdzierniku 1814 r. na biskupa patareñskiego, a dwudziestego nastêpnego miesi¹ca [20 XI] arcybiskup Ignacy Raczyñski kon- sekrowa³ go w Warszawie, w koœciele Œw. Krzy¿a [wspó³konsekratorami byli bi- skupi: lubelski Wojciech Skarszewski i wigierski Jan Klemens Go³aszewski]218. X KOWALSKI Kajetan (†1840), biskup maximianopolitañski, sufragan gnieŸnieñ- ski [II 319]: Prekonizowany w Rzymie na biskupa maximianopolitañskiego w roku 1832, wkrótce potem konsekrowany by³ przez arcybiskupa Dunina w ka- tedrze poznañskiej [dnia 7 VII 1833 r.]219. X MALCzEWSKI Franciszek (†1819), biskup kujawsko-kaliski, nastêpnie arcybi- skup warszawski [II 589]: Na biskupa kujawskiego prekonizowany by³ przez Sto- licê Apostolsk¹ w roku 1815 i w tym¿e roku, dnia 5 XI, otrzyma³ sakrê biskupi¹ z r¹k arcybiskupa Raczyñskiego w koœciele œw. Jana w Warszawie [w rzeczywi- stoœci g³ównym konsekratorem by³ biskup wigierski Jan Klemens Go³aszewski, natomiast wspó³konsekratorami: sufragan w³oc³awski (kujawski) Feliks £ukasz Lewiñski i by³y sufragan ¿mudzki (miednicki) Antonin Malinowski]220.

216 K.R. Prokop, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy , dz. cyt., s. 30; ten¿e, Sakry i sukce- sja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 371, nr 61. Równie¿: Z. Grot, Cybichowski Józef (1826-1887), Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder , dz. cyt., s. 108. 217 K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 393, nr 172. Tak¿e: Z. Grot, Janiszewski Jan Chryzostom (1818-1891), Generalvikar in Posen, Weihbischof in Posen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 347. 218 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów…, dz. cyt., cz. 10, s. 239, nr 33; K.R. Prokop, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 34; ten¿e, Sakry i sukcesja œwiê- ceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 383, nr 123. Nadto: Z. Grot, Gem- bart Józef (1743-1821), Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 244. 219 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 179, nr 100; K.R. Pro- kop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 405, nr 230. Tak¿e: Z. Grot, Kowalski Kajetan von (1769-1840), Weihbischof in Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 411. 220 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 184-185, nr 137-138; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 416, nr 283; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 45. GNIENIEÑSKA „GENEALOGIA” BISKUPÓW ZIEM POLSKO-LITEWSKO-RUSKICH 89

X MANUGIEWICz Miko³aj Jan (†1834), biskup augustowski, poprzednio tytularny taumaceñski i sufragan warszawski [II 594]: brak informacji o sakrze [œwiêcenia biskupie otrzyma³ 10 XI 1822 r. w koœciele œw. Krzy¿a w Warszawie z r¹k me- tropolity warszawskiego Szczepana Ho³owczyca; wspó³konsekratorami: biskup krakowski Jan Pawe³ Woronicz i sufragan lubelski Józef KoŸmian]221. X OSTROWSKI Daniel (†1831), biskup Betsaidy, sufragan ³owicki [III 177]: brak informacji o sakrze [mia³a miejsce 30 VI 1816 r. w Warszawie, in ecclesia mo- nialium de Visitatione Beatae Mariae semper Virginis; g³ównym konsekratorem biskup wigierski Jan Klemens Go³aszewski, assistentibus Antonino Malinowski, episcopo Cynnensi, et Ignatio KoŸmian, infulato praeposito Zamostensi, schola- stico Lublinensi]222. X SIEMIEÑSKI Marcin (†1831), biskup cyreneñski, sufragan gnieŸnieñski [III 486]: brak informacji o sakrze [odby³a siê 15 IX 1816 r. w Ci¹¿eniu, in ecclesia paro- chiali Ci¹¿enensi; g³ównym konsekratorem metropolita Ignacy Raczyñski, assi- stentibus Eduardo Markowski, Sancti Augustini Canonicorum Regularium mo- nasterii Tremesnensis abbate claustrali, [et] Adalberto Lipski, praeposito infulato Chocensi, canonico cathedrali Che³mensi, loco episcoporum]223. X ZACHARYASzEWICz Grzegorz (†1814), sufragan gnieŸnieñski [IV 380]: Preko- nizacja jego na biskupa koryckiego in partibus infidelium dopiero w roku 1810 nast¹piæ mog³a, w którym z r¹k przywi¹zanego do niego i wdziêcznego arcybi- skupa [Ignacego Raczyñskiego] otrzyma³ sakrê i w kolegiacie ³owickiej na sw¹ godnoœæ siê instalowa³ [sakra mia³a miejsce 2 VII 1809 r. w Warszawie, in ecc- lesia monialium Ordinis S. Benedicti de Perpetua Adoratione Sanctissimi Sacra- menti; w rzeczywistoœci szafarzem œwiêceñ biskupich by³ sufragan ¿mudzki (miednicki) Antoni Malinowski, assistentibus vi facultatis apostolicae Thomae Ostaszewski, episcopo nominato Plocensi, canonico cathedrali Posnaniensi ac

221 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 11, s. 336-337, nr 47; Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 185, nr 140-141; K.R. Pro- kop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 416, nr 286; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 46. 222 Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 188, nr 161; Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 282, nr 112; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 427, nr 338; ten¿e, Wypisy z XVIII- i XIX-wiecznej prasy…, dz. cyt., s. 49-50. 223 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 294, nr 131; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 441, nr 406. Tak¿e: Z. Grot, Siemieñski Marcin von (1758-1831), Weihbischof in Gnesen, Apo- stolischer Administrator von Gnesen, [w:] Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder…, dz. cyt., s. 705; J. Zwi¹zek, Siemieñski Marcin (1758-1831), biskup pomocniczy gnieŸnieñski, [w:] PSB, t. 37, s. 30-31; K.R. Prokop, Staropolskie sylwetki pilickie (XIV-XIX w.). Wybitne postaci wpisane w dzieje dawnej Pilicy, Pilica 2013, s. 203 (ca³oœæ ¿yciorysu – s. 197-205). 90 KRZYSZTOF R. PROKOP cancellario Varsaviensi, et Joanne Woronicz, abbate commendatario Landensi, canonico cathedrali Varsaviensi]224.

SUMMARY

In the Old Polish period many members of the chapter of the archcathedral in Gniezno became at various stages of their church career members of the episcopate. They are, among others, described on the pages of a fundamental compendium titled Pra³aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieŸnieñskiej (The Prelates and Canons of the Gniezno Metropolitan Cathedral) written by Jan Korytkowski (1824-1888), himself a clergyman (he died as a bishop-nominee). He pays much attention to such questions as where, when and through whose ministry a particular representative of the episcopate received his episcopal consecration. The author of the article analyzes the provided data and adds numerous supplementary comments.

Keywords

Jan Korytkowski, Episcopate of Poland in the 12th-19th centuries, episcopal consecrations

224 Wypisy Ÿród³owe do biografii polskich biskupów i opatów , dz. cyt., cz. 10, s. 313-314, nr 168; K.R. Prokop, Sakry i sukcesja œwiêceñ biskupich episkopatu Koœcio³a katolickiego , dz. cyt., s. 461, nr 504. Nadto: Polonica z drugiej po³owy XVII oraz z XVIII i XIX w. , dz. cyt., s. 202, nr 257.