DOCSLIB.ORG

Poczet Prymasów Zeszyt

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Poczet Prymasów Zeszyt Poczet PrymasówPolskich (((1417(1417 ––– 20142014)))) Relikwiarz św. Wojciecha w katedrze Gnieźnieńskiej Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” Przemy śl, 2014 *********************************************** Opracowanie i skład komputerowy: Jerzy Łobos „Naród, który nie zna swojej przeszło ści, umiera i nie buduje przyszło ści” Jan Paweł II. Te słowa skierowane do Rodaków odnosiły si ę do historii naszego narodu, w kontek ście utraty niepodległo ści, zaborów, wojen, ró żnego rodzaju ogranicze ń i zniewole ń.Musimy pami ęta ć i przypomina ć bohaterskie postawy i walk ę o wolno ść , równo ść , sprawiedliwo ść . Musimy pami ęta ć o tym, co si ę wydarzyło. Przekaz o ludzkim cierpieniu nie mo że znikn ąć wraz z upływem czasu. Nie mo żemy zapomnie ć o po świ ęceniu , ofiarno ści, ze strony innych o ich desperackiej walce o wolno ść i podstawowe, ludzkie warto ści. Nie mo żna i ść do przodu, je śli nie b ędziemy pami ęta ć, co wydarzyło si ę w przeszło ści, gdy ż to w ogromnym stopniu ma wpływ na nasz ą świadomo ść historyczn ą i determinuje kierunki naszego osobistego i społecznego rozwoju. W kolejnej publikacji przemyskiego Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia „ Civitas Christiana” prezentujemy histori ę dotycz ącą Ko ścioła w Polsce, konkretnie „ Prymasów Polskich”. Ko ściół w Polsce na przestrzeni wieków odgrywał w historii narodu polskiego, szczególn ą rol ę w umacnianiu pa ństwowo ści , rozwoju nauki i kultury, w kształtowaniu wła ściwych postaw Polaków, w szerzeniu miło ści, braterstwa i miłosierdzia. Tymi pierwszymi w tym dziele winni by ć z pewno ści ą od XIV w. Prymasi, dlatego wła śnie o nich traktuje ta publikacja. Niew ątpliwie na przestrzeni minionych lat, ró żne były postacie Prymasów i jedni zapisali si ę w historii Polskiego Ko ścioła ( w wi ększo ści) jako wspaniali i wielcy duszpasterze, inni jedynie jako politycy, a działo si ę to przede wszystkim dlatego, że mianowani byli przez władców – królów i cz ęsto nawet sam Papie ż, który zatwierdzał ich na tym stanowisku nie zawsze mógł swobodnie decydowa ć. Przypomnijmy słowa Jezusa, kiedy przekazał św. Piotrowi władz ę nad Ko ściołem mówi ąc, że bramy piekielne Go nie przemog ą. Ko ściół przez wieki targany nami ętno ściami kieruj ących nim ludzi, dalej niesie Dobr ą Nowin ę i oferuje pomoc w drodze do zbawienia. Dlaczego? Bo Chrystus jest w nim ci ągle obecny. Wzmacnia go, u świ ęca i prowadzi. To tajemnica Ko ścioła, to jego istota. Jerzy Łobos Primas Poloniae Według Jana Długosza bezpo średni ą przyczyn ą do podj ęcia stara ń o prymasostwo dla Polski była koronacja trzeciej żony Władysława Jagiełły El żbiety. Król po ślubił j ą podczas nieobecno ści metropolity gnie źnie ńskiego abp. Mikołaja Tr ąby, który przebywał na soborze w Konstancji (1414-1418). Poniewa ż z ceremoni ą nie chciano czeka ć, koron ę na głow ę monarchini nało żył arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski stoj ący na czele drugiej polskiej metropolii z siedzib ą we Lwowie. Aby zapobiec podobnym sytuacjom w przyszło ści a równocze śnie potwierdzi ć pierwsze ństwo Gniezna przed Lwowem, abp Mikołaj Tr ąba uzyskał na wspomnianym soborze tytuł prymasa dla siebie i swoich nast ępców. Miał przy tym pełne poparcie króla i polskiego Episkopatu. Niestety, nie zachowało si ę żadne pisemne potwierdzenie tej nominacji. Nie zabiegali o nie równie ż kolejni arcybiskupi gnie źnie ńscy. Dopiero po blisko stu latach papie ż Leon X w bull ą z dnia 25 lipca 1515 r. nadał abp. Janowi Łaskiemu tytuł legata urodzonego Stolicy Apostolskiej, tym samym po świadczył nadan ą wcze śniej godno ść prymasa Polski dla niego i jego nast ępców. Uprawnienia prymasa-legata były ogromne. Do czasu przybycia do Polski nuncjusza apostolskiego, a wi ęc do 1555 r., zwoływał wraz z metropolit ą lwowskim synody generalne. Miał równie ż prawo zwoływania i przewodniczenia obradom Senatu, w którym nosił tytuł „primus princeps”, czyli pierwszy ksi ążę . Konstytucja z 1451 r. oraz przywileje Stolicy Apostolskiej z 1589 r. uprawniały go ponadto do błogosławie ństwa królewskich mał żeństw oraz odprawiania królewskich pogrzebów. Niezwykle wa żnym przywilejem politycznym prymasa było tak że sprawowanie urz ędu interreksa, czyli zarz ądzanie pa ństwem pod nieobecno ść lub w przypadku braku króla. Miało to miejsce zazwyczaj w czasie bezkrólewia, czyli od śmierci dotychczasowego monarchy, do koronacji nast ępnego. Prymasi zarz ądzali tak że pa ństwem w okresie królów elekcyjnych, a ści ślej w czasie bezkrólewia. Ostatnim interreksem był abp Władysław Łubie ński, który sprawował władz ę w latach 1763 - 1764, a wi ęc od śmierci Augusta III do obj ęcia tronu przez StanisławaAugusta Poniatowskiego. Sprawowanie urz ędu interreksa nie uprawniało prymasa do korzystania z pełni królewskiej władzy. Miał on jedynie prawo reprezentowa ć pa ństwo na zewn ątrz, przyjmowa ć zagraniczne poselstwa i kierowa ć administracj ą wewn ętrzn ą. Wyrazem rangi i znaczenia prymasa był tak że towarzysz ący jego wyst ąpieniom ceremoniał, gdy wchodził do Senatu, by przewodniczy ć obradom, wszyscy obecni wstawali z miejsc, wyra żaj ąc w ten sposób szacunek dla piastowanej przez niego godno ści. Podczas publicznych wyst ąpie ń niesiono przed nim krzy ż osadzony na długim drzewcu – znak władzy metropolitalnej. W połowie XVIII wieku prymasi otrzymali tak że przywilej przywdziewania purpurowych szat oraz używania tytułu eminencji, nawet je śli nie byli kardynałami. Pierwotn ą siedzib ą prymasów było oczywi ście Gniezno. Jednak po utracie przez miasto znaczenia politycznego rzadko do niego zagl ądali, przyje żdżaj ąc jedynie na doroczne uroczysto ści świ ętaWojciechowego lub własny ingres. W XV wieku mieszkali ch ętnie w Uniejowie. W ci ągu kolejnych trzech stuleci z upodobaniem rezydowali w Łowiczu. W XVIII wieku ich główn ą kwater ą stała si ę Warszawa. Po drugim rozbiorze Polski w 1793 r. prymas Polski, podobnie jak wszyscy mieszka ńcy Wielkopolski, stał si ę obywatelem Prus. Na ostatnim Sejmie I Rzeczypospolitej w Grodnie posłowie, w obawie przed wykorzystaniem prymasa przez władze zaborcze do działa ń antypolskich postulowali, by godno ść t ę oddzieli ć od arcybiskupa gnie źnie ńskiego i przekaza ć jednemu z biskupów w istniej ącym jeszcze skrawku Polski. Pomysł ten spotkał si ę jednak ze zdecydowanym sprzeciwem urz ęduj ącego wówczas prymasa Michała Poniatowskiego oraz dwóch bior ących udział w obradach biskupów. Dwa lata pó źniej te propozycje stały si ę nieaktualne, bo Polska znikn ęła z mapy Europy. Pierwszy rozbiorowy arcybiskup gnie źnie ński Ignacy Krasicki – mianowany ju ż przez króla pruskiego, zrezygnował z u żywania tytułu prymasa. Po jego śmierci stolica arcybiskupia w Gnie źnie nie była obsadzona przez cztery lata. Po tym przedłu żaj ącym si ę wakacie zaborca oddał arcybiskupstwo gnie źnie ńskie biskupowi pozna ńskiemu Ignacemu Raczy ńskiemu. Kilkana ście lat pó źniej, w 1821 r. papie ż Pius VII wyniósł biskupstwo pozna ńskie do rangi arcybiskupstwa i poł ączył je uni ą personaln ą z archidiecezj ą gnieźnie ńsk ą. Stoj ący na czele arcybiskupi gnie źnie ńscy i pozna ńscy mimo zakazu władz pruskich używali nieoficjalnie tytułu prymasa i korzystali z niektórych przysługuj ących mu przywilejów, m.in. nadal nosili purpurowe kardynalskie szaty. Ostatnim akcentuj ącym prymasowsk ą godno ść hierarch ą był abp Mieczysław Ledóchowski. Jego nast ępcy nie mieli ju ż takiej mo żliwo ści, a ż do momentu odzyskania przez Polsk ę niepodległo ści. W 1918 r. odrodzona Polska miała dwóch prymasów: prymasa Polski abp. Edmunda Dalbora, metropolit ę gnie źnie ńskiego i pozna ńskiego, oraz prymasa Królestwa Polskiego arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego. Ten drugi tytuł pozostał po zaborach, kiedy to nosili go arcybiskupi warszawscy. W zwi ązku z tak ą sytuacj ą w 1925 r. Stolica Apostolska, podj ęła decyzj ę pozostawiaj ąc tytuł prymasa Polski przy arcybiskupie gnie źnie ńskim, arcybiskupowi warszawskiemu za ś przyznała tytuł prymasa Królestwa Polskiego. Obaj hierarchowie przyj ęli to rozstrzygni ęcie, w społecze ństwie jednak trwała dyskusja. Prymasi nosz ący ju ż wówczas kapelusze kardynalskie d ąż yli do uspokojenia nastrojów.Widzieli jako jedyne rozwi ązanie tej kwestiiw poł ączeniu personalnym dwóch archidiecezji gnie źnie ńskiej i warszaw- skiej. Do realizacji takiego planu doszło w 1946 r. Kard. Aleksander Kakowski był ostatnim arcybiskupem warszawskim nosz ącym tytuł prymasa Królestwa Polskiego. Nast ępc ą kard. Edmunda Dalbora został abp August Hlond. Z jego inspiracji papie ż Pius XII rozwi ązał w 1946 r. uni ę personaln ą ł ącz ącą archidiecezj ę gnie źnie ńską i pozna ńsk ą i ustanowił now ą gnie źnie ńsko-warszawsk ą, która przetrwała do 1992 r., kiedy to papie ż Jan Paweł II zdecydował o jej rozwi ązaniu i mianował na stolic ę arcybiskupi ą i metropolitaln ą w Gnie źnie biskupa włocławskiego Henryka Muszy ńskiego – pierwszego po 173 latach arcybiskupa rezyduj ącego na stałe w Gnie źnie. Opracowano na podstawie artykułu: Bernadeta Kruszyk,Pierwszy mi ędzy równymi, Przewodnik Katolicki 51/2009, http://www.przewodnik-katolicki.pl Arcybiskupi metropolici gnie źnie ńscy Prymasi Polscy (w nawiasach lata sprawowania urz ędu) Mikołaj Tr ąba (1412-1422) Wojciech Jastrz ębiec (1423-1436) Wincenty Kot z D ębna (1436-1448) Władysław Oporowski(1449-1453) Jan Sprowski (1453-1464) Jan Gruszczy ński (1464-1473) Jakub z Sienna (1474-1480) Zbigniew Ole śnicki (1481-1493) Fryderyk Jagiello ńczyk (1493-1503) Andrzej Boryszewski (1503-1510) Jan Łaski (1510-1531) Maciej Drzewicki (1531-1535) Andrzej Krzycki (1535-1537) Jan Latalski (1537-1540) Piotr Gamrat (1541-1545) Mikołaj
Load more

Recommended publications
  • Diecezja Przemyska : W 600 Rocznicę Bulli Grzegorza XI "Debitum Pastoralis Officii" Z 13 II 1375 R
    Hieronim Eug. Wyczawski Diecezja przemyska : w 600 rocznicę bulli Grzegorza XI "Debitum pastoralis officii" z 13 II 1375 r. Studia Theologica Varsaviensia 12/2, 161-208 1974 Studia Theol. Vars. 12 (1974) nr 2 HIERONIM EUG. WYCZAWSKI DIECEZJA PRZEMYSKA W 600 rocznicę bulli Grzegorza XI Debitum pastoralis oilicii z 13 II 1375 r. T r e ś ć: I. Początki; II. Obszar, sieć parafialna; III. Biskupi; IV. Kapi­ tuły, prepozytury, seminaria duchowne, klasztory; V. Czy już czas na mo­ nografię diecezji? I. POCZĄTKI Wymienioną w podtytule bullą włączył papież Grzegorz XI w 1375 r. istniejące już dawniej biskupstwo przemyskie w obręb powołanej do życia tym samym dokumentem metropolii halic­ kiej. O ile więc można święcić w 1975 r. 6-wiekowy jubileusz tego wydarzenia, czemu skromny wyraz pragnie dać i niniej­ szy artykuł, o tyle nie ma żadnej podstawy historycznej do obchodów właśnie w 1975 r. 600-nej rocznicy powstania sa­ mej diecezji przemyskiej. Sądząc wszakże z zamieszczanego w kolejnych schematyzmach tej diecezji katalogu jej bisku­ pów1, gdzie ich poczet rozpoczyna Eryk z Winsen (1377— 1392), wydaje się, że kierownicze czynniki diecezji przemyskiej wi­ dzą początek swego biskupstwa w 1375 r., we wspomnianej bulli Grzegorza XI. Historyczna prawda jest inna. Biskupstwo przemyskie po­ wstało wcześniej, o czym zresztą wyraźnie mówi wspomniana 1 Schematismus ... cleri ... Dioecesis rit, lat. Premisliensis pro anno Do­ mini 1903, Premisliae 1902 s. 11; Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1966, Przemyśl 1966 s. 13. 11 Studia Theologica Varsaviensia 2/74 162 HIERONIM WYCZAWSKI [2] bulla i za czym opowiedzieli się ostatnio poważni historycy ks. Jan Kwolek2 oraz ks.
    [Show full text]
  • Non De Fide, Sed De Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce PL ISSN 0029‑8514 Special Issue Urszula Augustyniak (Warsaw) Non de Fide, Sed de Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32 Traditionally, political views of Polish Protestants are investigated in the context of struggle for the so‑called religious tolerance, although at the time the Warsaw Confederation was regarded not as an ‘edict of tolera‑ tion’ but a guarantee of estate privileges and a principle of the political system of the Commonwealth. Mirosław Korolko’s analysis of political arguments used in the controversy over the Confederation2 – on a par with denominational, historiosophical, legal and socio‑economic argu‑ mentation – does not explain the relation between propaganda activity and actual attitudes of Protestants as citizens. Different from Catholic, the views of Polish and Lithuanian Protes‑ tants on the relationship between religion and politics – for instance, on the genesis of monarchical power and its obligations towards the state, the subordination of the clergy to general laws, the right of the subjects to resist edicts in conflict with the laws of God – were the result of doctrinal premises formulated in the twentieth chapter of John Calvin’s Institutio religionis christianae3 and in the Sandomierz 1 A. S. Radziwiłł, Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632‑1656, ed. by A. Przyboś and R. Żelewski, Wrocław, 1968, vol. 1, p. 85: a quote from the polemics of K. Radziwiłł and M. Ostroróg, 30 October 1632. 2 M. Korolko, Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573‑1658, Warsaw, 1974.
    [Show full text]
  • Bibliografia Polska Karola Estreichera (1827–1908)
    UNIWERSYTET JAGIELLOŃ SKI BIBLIOGRAFIA POLSKA KAROLA ESTREICHERA (1827–1908) DYREKTORA BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ CZĘŚĆ PIERWSZA – WYDANIE DRUGIE TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI KRAKÓW MMXII CENTRUM BADAWCZE BIBLIOGRAFII POLSKIEJ ESTREICHERÓW KAROL ESTREICHER BIBLIOGRAFIA POLSKA XIX STULECIA WYDANIE DRUGIE TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI Redaktor tomu STANISŁAW SIESS-KRZYSZKOWSKI KRAKÓW 2012 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO UNIVERSITE JAGELLONNE BIBLIOGRAPHIE POLONAISE PAR KAROL ESTREICHER (1827–1908) ANCIEN DIRECTEUR DE LA BIBLIOTHEQUE JAGELLONE A CRACOVIE PREMIERE SERIE – SECONDE EDITION TOM XVIII KOR.—KOSKOWSKI CRACOVIE MMXII CENTRE DE BIBLIOGRAPHIE POLONAISE KAROL ESTREICHER BIBLIOGRAPHIE POLONAISE DU XIXème SIECLE SECONDE EDITION TOME XVIII KOR.—KOSKOWSKI préparé par STANISŁAW SIESS-KRZYSZKOWSKI CRACOVIE 2012 EDITIONS DE L’UNIVERSITE JAGELLONNE © Copyright by Centrum Badawcze Bibliografi i Polskiej Estreicherów Uniwersytet Jagielloński Wydanie II, Kraków 2012 All rights reserved Żadna część Bibliografi i Polskiej Estreicherów nie może być kopiowana ani udostępniana inną drogą bez pisemnej zgody Uniwersytetu Jagiellońskiego Zespół redakcyjny: Wacław Walecki (przewodniczący), Beata Grzybek, Tomasz Nastulczyk, Stanisław Siess-Krzyszkowski, Magdalena Sokołowska, Marian Zaczyński (do roku 2007) Praca naukowa fi nansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2012–2016 Skład i łamanie Krzysztof Marek Szwaczka ISBN 978-83-233-3486-6 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-631-18-81, tel./fax 12-631-18-83 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected] Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 KOR. — KOSKOWSKI KOR. J. (krypt.), ob. Korsak Juliusz.
    [Show full text]
  • Rozdział (200.3Kb)
    Mariusz KULESZA Dorota KACZYŃSKA Department of Political Geography and Regional Studies University of Łódź, POLAND No. 11 MULTINATIONAL CULTURAL HERITAGE OF THE EASTERN PART OF THE COMMONWEALTH OF POLAND AND LITHUANIA Poland is a country with the largest territorial variation in the history of Europe. These changes involved not only the temporary gaining and losing some provinces that were later regained (as was the case for most European countries), but a transition of the country from its natural geographical frames deep into neighbouring ecumenes, while losing its own historical borders in the process. There were also times when the Polish state would disappear from the map of Europe for extended periods. Poland is also a country which for centuries was a place for foreigners where foreigners settled, lead here by various reasons, and left their mark, to a smaller or greater extent in the country's history. They also left numerous places in the Republic that became important not only for Poles. Today, these places belong to both Polish and non-Polish cultures and they become a very significant element of our cultural heritage, a deposit within Polish borders. Up until mid-14th century, Poland was a medium-sized, mostly ethnically homogenous country which faced west both culturally and economically. The eastern border of the country was also the border of Latin Christianity, with the Orthodox Ruthenia and Pagan Lithuania beyond it. In the second half of the 14th century, this situation changed significantly. First, the Red Ruthenia and Podolia were annexed by Poland, and another breakthrough came with the union with Lithuania, which was a Eastern European superpower back then.
    [Show full text]
  • Primate Jan Wężyk in the Role of Interrex and Senator of the Polish
    HISTORIA PRAWA KOŚCIÓŁ I PRAWO 10(23) 2021, nr 1, s. 175-193 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/kip21101-10 Włodzimierz Kaczorowski PRIMATE JAN WĘŻYK IN THE ROLE OF INTERREX AND SENATOR OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH IN THE PERIOD OF INTERREGNUM FOLLOWING THE DEATH OF SIGISMUND III VASA IN 1632 INTRODUCTION The Primate of the Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania held the highest position both in the Church and the State in the period of interregnum. He was entitled to ius praeeminentiae , that is the right of advantage over others. However, the Primate as the in- terrex did not possess the full king’s powers. In his universal (proclama- tion), he could officially announce the fact of the King’s death and – at the same time – the beginning of interregnum. He took over the duties belong- ing in the scope of representing the State outside, prepared the process of choosing a new monarch and it was with this aim that he convoked as- semblies of local parliaments and the Convocation Seym . He was respon- sible for arranging minor matters, submitting more important ones to de- bates by Parliament. At last, the Primate announced the choice of the PROF . DR. HABIL . WŁODZIMIERZ KACZOROWSKI – Institute of Legal Sciences, Opole University; correspondence address: ul. Katowicka 87a, 45-060 Opole, Poland; e-mail: [email protected]; https://orcid.org/0000-0001-5784-9716 176 Włodzimierz Kaczorowski elect, that is executed the nomination [Jezierski 2017, 21-23; Presiowski 2019, 59-66]. S. Grodziski, an outstanding historian of the Polish state and law, while making a presentation of the office of interrex in the Polish histori- cal tradition, stated, among others, that: “It would be an interesting thing to prepare a «list of Polish interreges», beginning with the year 1572.
    [Show full text]
  • Kariery Dygnitarzy Duchownych Koronnych Wazów
    29 WSCHODNI ROCZNIK HUMANISTYCZNY TOM XVI (2019), No 2 s. 29-45 doi: 10.36121/jdorobisz.16.2019.2.029 Janusz Dorobisz (Uniwersytet Opolski) ORCID 0000-0003-0935-6399 Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów Streszczenie: Dygnitarze duchowni – sekretarze wielcy (od 1472 r.) oraz referendarze (od 1507 r.) rozpoczynali swoje kariery jako sekretarze w kancelarii królewskiej. Konstytucja z 1504 r. przyznawała sekretarzom wielkim pierwszeństwo w ubieganiu się o awans na podkancler- stwo oraz godności kościelne. Za panowania ostatnich Jagiellonów sekretarze wielcy zazwy- czaj wybierali służbę państwu, w trakcie której otrzymywali nominacje na najważniejsze biskupstwa w Koronie. Z powodów politycznych w ostatniej ćwierci XVI w. nominacje na podkanclerstwo zaczęli otrzymywać również referendarze. Za Wazów dygnitarie koronne piastowało 29 duchownych – piętnastu sekretarię wielką, przy czym dwóch łączyło ją z refe- rendarią, czterech awansowało z niej na sekretarię, a czternastu było wyłącznie referendarza- mi. Z dwudziestu czterech dygnitarzy duchownych Wazów, którzy awansowali, dwunastu piastowało urząd pieczętarza koronnego, również dwunastu wybrało wyłącznie ścieżkę ka- riery biskupiej. W obu tych grupach osoby sprawujące te funkcje osiągały najwyższe godności biskupie (Gniezno, Kraków, Kujawy, Poznań, Płock i Warmia), ale szybsze kariery były udzia- łem duchownych piastujących urzędy kanclerza i podkanclerzego. Byli dygnitarze duchowni Wazów otrzymywali pieczęcie do połowy panowania Jana III Sobieskiego (1674–1696), później praktyka ta zanikła niemal całkowicie. Miało to przełożenie na kariery dygnitarzy duchow- nych w czasach saskich (1697–1763), z których połowa wprawdzie osiągnęła biskupstwa, ale niższe hierarchicznie, niż za Wazów. Słowa kluczowe: referendarz duchowny, sekretarz wielki, episkopat Wazów, elita senatorsko- -dygnitarska, dygnitarze duchowni. The Careers of the Church dignitaries of the Crown during Vasa times.
    [Show full text]
  • Poczet-Biskupow-Przemyskich
    PoczetBiskupów Przemyskich (1375 ––– 2016) Archikatedra przemyska Przemy śl, 2016 Wydawca: Katolickie Stowarzyszenie „ Civitas Christiana” Przemy śl, ul. Żeromskiego 10 Opracowanie i skład komputerowy: Jerzy Łobos BISKUPI PRZEMYSCY Byłoby bł ędem uto żsamia ć histori ę diecezji, jej ponad 600 letnie istnienie z historią biskupów, ale jeszcze wi ększym bł ędem byłoby nie dostrzega ć decyduj ącej roli jak ą w diecezji odgrywali jej pasterze. Ponad 600 letnia historia przemyskiej diecezji to okres zbyt obszerny aby zapozna ć si ę z sylwetkami tych wszystkich postaci, bowiem było ich w tym długim okresie a ż 65. Obecny arcybiskup Józef Michalik jest 66 z kolei biskupem przemyskim. Oprócz biskupów ordynariuszy jest te ż znaczna ilo ść biskupów pomocniczych - sufraganów. W sród tych wszystkich nazwisk jest z pewno ści ą wiele wybitnych postaci, którzy po sobie zostawili chlubn ą pami ęć . Wielu z nich w trakcie swego urz ędowania powołanych zostało na inne stolice biskupie. Tak np. 5 biskupów przemyskich powołanych zostało na stolic ę prymasowsk ą w Gnie źnie i tam wła śnie zako ńczyli swój ziemski żywot. Byli to: • Bp Andrzej Boryszewski mianowany biskupem przemyskim w 1500 r., w 1504 r. przeniesiony do Gniezna. Zmarł w 1510 r. • Bp Maciej Drzewicki mianowany biskupem w 1505 r. przeniesiony w 1514 r. do Włocławka, pó źniej do Gniezna. Zmarł w 1535 r. • Bp Piotr Gamrat mianowany biskupem przemyskim w 1531 r., w 1537 r. przeniesiony do Płocka, pó źniej do Krakowa i Gniezna. Zmarł w 1545 r. • Bp. Wojciech Baranowski mianowany biskupem przemyskim w 1585 r. przeniesiony pó źniej w 1591 r. do Płocka, pó źniej do Włocławka i Gniezna.
    [Show full text]
  • Sumariusz Metryki Koronnej Księga Wpisów MK 180 Z Archiwum Głównego Akt Dawnych
    Sumariusz Metryki Koronnej Księga Wpisów MK 180 z Archiwum Głównego Akt Dawnych opracował Wojciech Krawczuk Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS3/03578 Wykaz skrótów AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych Boniecki – A. Boniecki, Herbarz polski, T. I-XVI, Warszawa 1899-1913 Kułakows’kyj – Petro Kułakows’kyj, Czernihowo–siwerszczyna u składi Reczi Pospolitoj, (1618-1648), Kijów 2006 LWlkKuj1659 – Lustracja Województw Wielkopolskich i Kujawskich 1659- 1665, Cz. I, wyd. C. Ohryzko-Włodarska, Wrocław 1978, cz. II, wyd. Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń 1996 LWRusk – Lustracja województwa ruskiego, 1661-1665, cz. 1-3, ed. K. Arłamowski, E. Arłamowska, W. Kaput, Wrocław 1970-1976 MK – Metryka Koronna Niesiecki – K. Niesiecki, Herbarz polski, T. I-X, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1846 PSB – Polski Słownik Biograficzny, tom I i nast., Kraków od 1935 SGKP – Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I – XV, Warszawa 1880-1914, pod red. F. Sulimirskiego, F. Chlebowskiego, W. Walewskiego et. al. SMK – Sumariusz Metryki Koronnej, T. I i nast., ed. W. Krawczuk, K. Chłapowski, Kraków 199 i nast. U – Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, T. I i następne, Wrocław-Kórnik od 1985, pod red. A. Gąsiorowskiego VC – Volumina Constitutionum, t. I I nast., wyd. W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka et al., Warszawa od 1996 VL –Volumina Legum, t. I-X, wyd. J. Ohryzko, Z. Kaczmarczyk, St. Petersburg 1859 Uwagi: [Na k. 1a informacja, że jest to tom z czasów panowania Władysława IV z lat 1633, 1634, 1635, z kancelarii Jakuba Zadzika biskupa chełmińskiego i pomorskiego, kanclerza najwyższego koronnego1.
    [Show full text]
  • Non De Fide, Sed De Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce PL ISSN 0029‑8514 Special Issue Urszula Augustyniak (Warsaw) Non de Fide, Sed de Securitate Pacis.1 Faith and Politics in the Views of Protestants in the Polish‑Lithuanian Commonwealth, 1631‑32 Traditionally, political views of Polish Protestants are investigated in the context of struggle for the so‑called religious tolerance, although at the time the Warsaw Confederation was regarded not as an ‘edict of tolera‑ tion’ but a guarantee of estate privileges and a principle of the political system of the Commonwealth. Mirosław Korolko’s analysis of political arguments used in the controversy over the Confederation2 – on a par with denominational, historiosophical, legal and socio‑economic argu‑ mentation – does not explain the relation between propaganda activity and actual attitudes of Protestants as citizens. Different from Catholic, the views of Polish and Lithuanian Protes‑ tants on the relationship between religion and politics – for instance, on the genesis of monarchical power and its obligations towards the state, the subordination of the clergy to general laws, the right of the subjects to resist edicts in conflict with the laws of God – were the result of doctrinal premises formulated in the twentieth chapter of John Calvin’s Institutio religionis christianae3 and in the Sandomierz 1 A. S. Radziwiłł, Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632‑1656, ed. by A. Przyboś and R. Żelewski, Wrocław, 1968, vol. 1, p. 85: a quote from the polemics of K. Radziwiłł and M. Ostroróg, 30 October 1632. 2 M. Korolko, Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573‑1658, Warsaw, 1974.
    [Show full text]
  • Grain, Stone, and Red Velvet: the Material Assemblages of a City On
    Grain, Stone, and Red Velvet: The Material Assemblages of a City on the Vistula River in Poland, c. 1555 – c. 1655 by Katarzyna Jakobiec A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Doctor of Philosophy Department of Art University of Toronto © Copyright by Katarzyna Jakobiec 2014 Grain, Stone, and Red Velvet: The Material Assemblages of a City on the Vistula River in Poland, c. 1555 – c. 1655 Katarzyna Jakobiec Doctor of Philosophy Department of Art University of Toronto 2014 Abstract This dissertation examines Kazimierz Dolny, a city situated at the geo-political center of the vast Polish-Lithuanian Commonwealth within a time span of approximately one hundred years, 1550- 1655. During this time the city became a significant mercantile port due to its location on the Vistula River – the main trade route in early modern Poland. The merchants of Kazimierz Dolny oversaw the storage of grain and its export to Gdańsk, a commodity that was then shipped to other Baltic and North Sea ports. From this exchange, the merchants made significant financial gains that were channeled into the renovation of their city. Their investments included private stone-constructed granaries and ornamented residences, as well as public commissions such as churches and chapels. This thesis considers the ways in which mercantile networks and the movement of goods shaped a distinct material world. ii Acknowledgments The moment I stopped treating this dissertation as my arch nemesis and started embracing its imperfections, a change took place; by being kind to it and to myself, I brought this project to completion.
    [Show full text]
  • Post-Tridentine Liturgical Books for the Polish Church. Printed Chant
    Magdalena Komorowska TERMINUS t. 22 (2020) z. 1 (54) s. 19–46 www.ejournals.eu/ Post-Tridentine Terminus Liturgical Books for the Polish Church Printed Chant Books from Kraków and Their Contexts Abstract Keywords Post-Tridentine liturgical books printed in Poland have not attracted much atten- early modern tion from book historians. However, given their special, sacred, and confessionally book, liturgical unifying status, they provide interesting material for comparative study of printing books, Catholic in the large European cities (e.g., Antwerp, Venice), and smaller provincial centers Reformation, such as Kraków. The paper presents as products of the printing press the Psalterium, 16th-century Antiphonarium and Graduale Romanum printed in Kraków in 1599–1600 by Andrzej Polish printing, Piotrkowczyk as well as later editions of these works. The decision to commission them typography, in a local print shop rather than abroad came after prolonged debates within the Polish Andrzej Catholic hierarchy. Materials used by the printer (paper, type, ornaments etc.) and the Piotrkowczyk results he achieved (typography) are analysed at the backdrop of European printing and related to more general problems involved with the production of complex and voluminous books in the economic and cultural realities of an Eastern European city. doi:10.4467/20843844TE.20.002.11954 Catholic liturgical books from previous eras as an object of study may be approached from several different perspectives1. They are analysed as a direct source for the his- tory of Christian worship, at the core of which is the Divine Office, the Mass, and the celebration of the various sacraments. Extant volumes from the manuscript era are often priceless works of art and are treated accordingly.
    [Show full text]
  • Harvard Ukrainian Studies
    HARVARD UKRAINIAN STUDIES Volume XIV Number 1/2 June 1990 Ukrainian Research Institute Harvard University Cambridge, Massachusetts Publication of this issue has been subsidized by the late Zenon Shwedak, benefactor of the Ukrainian Studies Fund, Inc. The editors assume no responsibility for statements of fact or opinion made by contributors. Copyright 1990, by the President and Fellows of Harvard College All rights reserved ISSN 0363-5570 Published by the Ukrainian Research Institute of Harvard University, Cambridge, Massachusetts, U.S.A. Typography by the Computer Based Laboratory, Harvard University, and Chiron, Inc., Cambridge, Massachusetts. Printed by Cushing-Malloy Lithographers, Ann Arbor, Michigan. Articles appearing in this journal are abstracted and indexed in Historical Abstracts and America: History and Life. CONTENTS ARTICLES The Ruthenian (Volhynian) Metrica: Polish Crown Chancery Records for Ukrainian Lands, 1569-1673 7 PATRICIA KENNEDY GRIMSTED The First Edition (1651) of Beauplan's Description d'Ukranie 84 DENNIS F. ESSAR and ANDREW B. PERNAL The Social Structure of the Ukraine in 1917 97 BOHDAN KRAWCHENKO Social Questions and National Revolution: The Ukrainian National Republic in 1919-1920 113 RUDOLF A. MARK DOCUMENTS Comments on Three Letters by Khan Islam Gerey III to the Porte (1651) 132 ZYGMUNT ABRAHAMOWICZ Stanisław Stempowski on his Participation in the Government of the Ukrainian People's Republic 144 ANDRZEJ CHOJNOWSKI REVIEW ARTICLES Ukrainian Medieval Painting: The State of the Art 160 MICHAEL S. FLIER Galician Villagers and the Ukrainain National Movement 167 STEFAN KIENÏEWICZ The Chronicle of the Ukrainian Insurgent Army (UPA) 171 JOHN A. ARMSTRONG REVIEWS Eduard Mühle, "Die Anfänge Kievs (bis ca.
    [Show full text]