Blerina Selimaj-Kola

Ballina: Blerina Selimaj-Kola

Ajshe Gërvalla: Tërë jetën kam S’ka mbetur qarë pa lot me i besuar as gruas Lazim Destani portret i atdhetarëve Cilat janë sukseset e familjeve VIP-a të mëdhenj U deshëm shumë Në familjen e ushtarit a nuk u pamë kurrë të vrarë në APJ Aziz Kelmendit Çka nëse i dashuri juaj kërkon virgjërinë para martesës

BLERINA “remos” në Gjermani SELIMAJ-KOLA shembull suksesi artistja e grimit që sjellë i familjes Rashica frymën amerikane në Kosovë

UB UNION BUSINESS DINO ALBANISCH & DEUTSCH CERAMICHE

Bonnerstraße 212 53757 Sankt Augustin

Telefon: 02241 - 26 10 991 Telefax: 02241 - 16 56 929 E-Mail: [email protected] www.union-business.de BETON HOTELERI BETON HOTELERI

DINO COMPANY DINO COMPANY

NDËRTIM QERAMIKË NDERTIM QERAMIKE Anketë me maturante të Prishtinës Çka nëse i dashuri juaj kërkon virgjërinë tuaj para martesës? Shumica e vajzave të anketu- ara, maturante të shkollave të mesme të Prishti- nës, humbjen e virgjërisë e marrin si kërkesë apo dëshirë e të dashurit të tyre, që do të thotë se ato këtë akt e humbin pa dëshirë dhe me frikë...

Syblerta, 18 vjeçe: “me karakter”, sepse arrijnë të përmbahen. Pra, të dashurosh, do të thotë ta pranosh Pra, të jesh e virgjër dhe të shkosh me dikë ashtu si është - e virgjër ose me Për një dashuri të parimet tua, kjo është krejt në rregull. Por, përvojë dashurie. Sepse, po të dashurosh madhe ia vlen ta hum- nuk ke të drejtë që ta konsiderosh një gjë me mish e shpirt, siç thonë gratë, atëherë bësh edhe virgjërinë! të tillë si tregues ndershmërie. Kjo do të askush nuk të pyet a je e virgjër apo ke thotë se ato teknikisht janë të virgjëra, por pasur të dashur para tij... - Për mua virgjëria është shumë me vlerë. moralisht jo... Por, tek e fundit, dashuria është mbi gjithçka... Për një dashuri të madhe ia vlen Çka mund Aranita, 18 vjeçe: ta humbësh edhe virgjërinë! të përfundojmë? Disa shoqe të mia mendojnë se virgjërinë Çka u duhet virgjëria Virgjëria nuk është lodër e fëmijëve që duhet ruajtur për personin me të cilin do sot e ke dhe nëse e prish e blenë tjetrën. martohesh dhe mendoj se e kanë mirë, vajzave që i kanë Prandaj, duhet pasur kujdes që të mos e meqë sot nuk i besohet çdo kujt, sidomos kaluar të 30-at? humbni në moshë shumë të re, sepse jeta djemve të lazdruar, e që shesin mend me - Të jesh 20 vjeçe dhe të jesh e virgjër, si- vetura luksoze të baballarëve të tyre! pas meje, kjo është krejt në rregull. Por, t’u është e gjatë dhe me plot sfida... afrohesh apo edhe t’i kalosh të 30-at dhe Por, edhe ta ruash me çdo kusht, siç na ka rënë të dëgjojmë për disa femra që i Bubulina, 19 vjeçe: të jesh ende e virgjër, kjo nuk më duket në rregull, sepse në këtë moshë askush më kanë kaluar edhe të 30-at e ende janë të A më e rëndësishme nuk të merr për grua se je e virgjër, por të virgjëra, edhe nga kjo nuk ka ndonjë dobi është virgjëria a merr për ndonjë qëllim tjetër, si, bie fjala, të veçantë. të krijojë familje. Sidoqoftë, po e humbe virgjërinë me morali? Sidoqoftë, për mua, ta ruash virgjërinë deri njeriun që, vërtet, e meriton, e ai në të - Disa të njohshme të mia, e që janë më të në martesë, pa pasur presion të jashtëm, ardhmen të jetë bashkëshorti yt, kjo ka vjetra se unë, mburrën që ende janë të vir- do të thotë se ke besim te koncepti i vlerë të veçantë. gjëra dhe flasin me mburrje se ende janë martesës. Diturie Haxhaj

KOSOVARJA 3 Në ballinë: Blerina Selimaj-Kola Blerina Selimaj-Kola artistja e grimit që sjell frymën amerikane në Kosovë Blerina Selimaj-Kola është qind për qind e shkëlqyer në fushën e saj. Një grimere e për- sosur, e profesionali- zuar dhe e dëshmuar në SHBA, që tashmë ka zbarkuar me gjithë potencialin artistik e profesional në Kosovë, duke hapur studion e bukurisë “Ina Beauty”. Klientet i japin notën 10, ndërkaq ajo nuk ndalet së punuari në nivelin me “5 yje”. Andaj, puna dhe qa- Si ta njohim më mirë Blerina Selimaj- koha që jam përkushtuar 100% është viti sja e Blerinës është Kolën? 2020, kur edhe e kam hapur studion time. - Jam Blerina Selimaj-Kola, e lindur e rritur për duartrokitje... në Gjakovë. Që nga viti 2015 jetoj dhe Merreni me grim dhe karriera juaj ka Përtej profesionit, veproj në SHBA. Jam e martuar dhe e kam nisur në SHBA. Si nisi? një djalë tre vjeç. - Ka nisur në momentin kur rrethi im e ka Blerina Selimaj-Kola I kam kryer studimet në Fakultetin Filozo- pëlqyer punën time dhe dëshira e madhe fik, në degën e psikologjisë. Ka më shumë për të sjellë diçka më ndryshe nga të tjerët. është nga ato femra se gjashtë vjet që kam filluar ta praktikoj Dhe, ajo që unë e quaj “më ndryshe”, më ka që të mahnitin me grimin, së pari në SHBA dhe jam certifikuar sjellë këtu ku jam sot. nga grimerë të njohur botërorë. Pastaj, jam marrë edhe me punë vullnetare, sharm, elegancë, stil Tash jam grimere me profesion dhe e kam ku, në të njëjtën kohë, kam kryer edhe studion time në Prishtinë. shumë trajnime të ndryshme, e që i përka- unik, por edhe zgjuar- sin fushës së estetikës. Andaj, edhe e kam si. Cilat kanë qenë ëndrrat tua dikur dhe a përvetësuar më shumë profesionin tim. janë bërë realitet? Dhe, më në fund, mora vendimin për t’u Bukuroshja e fushës - Nuk e kam lënë asnjë ëndërr peng. Gjithçka kthyer në Kosovë, që të vazhdoj tutje rrugëti- që kam dashur e kam realizuar. Mjafton të min në fushën e së bukurës... së bukurisë është duash dhe të punosh, duke mos përjashtuar edhe psikologe, andaj përkushtimin e madh gjatë gjithë kohës. Pse vendosët të ktheheshit në Kosovë? - Nuk mund të them se jam kthyer përgjith- klientet ia besojnë Kur je përfshirë në botën e së bukurës? monë, jam në lëvizje, herë pas herë. Ndër - Nuk mund të referohem saktë në ndonjë arsyet kryesore, patjetër, është studioja, për pamjen e jashtme, kohë të caktuar, sepse jam marrë pothuajse të qenë më afër me klientet që i besojnë por edhe zemrën... gjithë kohës me botën e së bukurës. Por, punën dhe synimet e mija. 4 KOSOVARJA Dhe, nuk do ndalem me kaq. Do vazhdoj të më të mirët në treg, ka disa karakteristika punoj drejt zgjerimit në fushën time... që e bën më të veçantë nga laserët me të cilët jemi shërbyer deri më tani. Nuk Ju sollët gjithë talentin dhe kreativ- ndjen fare dhimbje, nuk ka efekte anësore, itetin tuaj në “Ina Beauty”. Mund të na skuqje apo irritim të lëkurës. Është me flisni pak më shumë rreth studios suaj pllakë të akullt dhe fiber optik dhe i vetmi të bukurisë? me parametra mjekësorë. E, mbi të gjitha, - Studio “Ina Beauty” sjellë çdo shërbim që rezultati është i garantuar. i duhet një femre për ta plotësuar veten. Dhe, siç ceka më lart, për të qenë sa më Të gjitha këto me kualitetin më të lartë, real me kohën dhe modën sa i përket ofruar nga stafi më profesional. dukjes së femrës, mundohemi që edhe shërbimet dhe produktet, njëkohësisht, të Është studioja një dashuri e madhe për jenë në nivelin e duhur. ju? Por, dua të shtoj një shërbim që e bën - Patjetër, po. Por, ajo që më përmbush me akoma më të veçantë studion tonë, e dashuri akoma më shumë janë klientet që është Tretmani me Keratinë dhe Hair e “Ina Beauty”, të cilave u jam shumë Botox, që ndryshe te ne njihet si “Drejtim mirënjohëse. Brazilian”. Klientet janë gjithmonë në kër- kim të më të mirës për flokun e tyre dhe, Çfarë shërbimesh ofroni dhe me çfarë pa dyshim, një trajtim i tillë, si Hair Botox apo tretmani me Keratinë, është çdo herë i produkte punoni? Cilin personazh publik do e grimoje mirëseardhur. - Shërbimet që ne ofrojmë në “Ina Beauty” dhe ndryshoje? Veçoritë që sjellin këto të dyja në flokun janë: - Ka shumë prej tyre, që do i konsid- * Grim tuaj: eronim kënaqësi të punojmë dhe * Flokë * I japin flokut shkëlqim eksperimentojmë nuanca të reja të stilit * Manicure & Pedicure * Butësi të tyre. * Heqja e qimeve me Laser * Shëron majat e dëmtuara

* Ngjyrosje & shatir & ombre * I drejton flokët Cila është jeta juaj përtej profesionit? * Mbjellje e qerpikëve * I ushqen, po ashtu. - Përtej profesionit jam nënë shumë e * Vetulla Tattoo përkushtuar ndaj fëmijës tim. Por, meqë * Depilim Kemi dëgjuar se keni në plan të hapni kam një jetë të programuar me shumë * Brow lamination edhe akademi. Për çka bëhet fjalë aktivitete dhe punë, nuk më mbetet * Tretmanë të ndryshëm për flokë konkretisht dhe kur pritet të jetësohet shumë hapësirë që të dal jashtë profe- * Drejtim me keratine ky projekt? sionit tim. * Hair Botox - Sa i përket çështjes së Akademisë, meqë * Extensions kemi pasur shumë kërkesa për të mbajtur Pasionet tua? Jam munduar të jem gjithmonë në trend kurse të grimit, të flokëve, të thonjve etj., - Ndër të parat është puna ime. Dhe, po me kohën dhe të sjell më të mirën për pa dyshim, nuk kam dashur që ta ngatër- të mos ishte pasioni dhe ëndrrat, jeta do shërbimet ndaj klienteve. roj shërbimin e klienteve në studio, së bashku me kurse. të ishte një monotoni dhe mashtrim. E, sa i përket produkteve të grimit, për- Prandaj, së shpejti do të jemi në një dorim ato nga brendet më të njohura dhe hapësirë tjetër, akoma të pacaktuar, ku të Sa kohë kalon para pasqyrës? me kualitet të lartë dhe, kryesisht, furnizo- interesuarit, për të kryer kurse, mund të - Nuk humbi shumë kohë para pasqyrës hemi nga SHBA-të. pajisen me certifikata të “Ina Beauty”, e që Disa nga brendet që përdorim janë: Mario, për vetveten. Por, kryesisht, e gjej veten do të njihen edhe ndërkombëtarisht. Anastasia beverly hills, YSL, Dior, huda aty me klientet e mia. beauty, giorgio armani etj. Ku e gjeni forcën e motivin për të Heqja e qimeve me laser, i cili është nga A je e mirë në kuzhinë dhe nëse po, cili punuar dhe për të mos u ndalur? është specialiteti yt? - Klientet janë ato që ma japin motivin për - Zakonisht, gjatë ditës nuk mund të jem të vazhduar tutje pa u ndalur. Natyrisht, aktive në pjesën e kuzhinës, por darkën e duke mos përjashtuar edhe punën e përgatis gjithmonë vetë. palodhshme të stafit tim, ku, së bashku, Andaj, jam kuzhiniere e mirë dhe i dua mundohemi të arrijmë majat dhe suksesin shumë ushqimet tradicionale. Specialitet e dëshiruar. e kam lazanjen dhe e përgatis me shumë kujdes. Keni klientelë të gjerë. A punoni edhe me femra të njohura të muzikës dhe Për fund? shou-bizit? - I falënderoj klientët e “Ina Beauty” që - Në “Ina Beauty” janë të mirëseardhur të besojnë në punën dhe përkushtimin gjitha klientët, duke mos i veçuar fytyrat tonë, duke uruar dhe shpresuar që të publike a jopublike. I kemi dyert e hapura jem zgjidhja për të cilën kanë nevojë për çdo herë për secilin. dukjen dhe rehatinë e tyre. Në përgjithësi, e rëndësishme është që Po ashtu, një falënderim të veçantë që klineti të ndihet rehat dhe të ndahet i kanë zgjedhur të jenë pjesë e familjes kënaqur me shërbimet që ofron studioja “Ina Beauty”... jonë. Nderim Neziri

KOSOVARJA 5 Bukuritë shqiptare...

Nga “Maja e Shqi- ponjave”, në Bo- zovcë të Tetovës, Ku ndodhet shihet edhe Sela- niku... Mrekulli, a? “Maja e Shqiponjave”? Bukuritë e Sharrit janë mahnitëse, lumenjtë në stinën e pranverës... Kapanamurit gjerman, pasi i panë sidomos “Maja e Shqiponjave”, “Kepi i Por, sikur të ketë hoteleri, infrastruk- këto bukuri mahnitëse, qenë shpre- Pllatit”, “Kepi Nërmem”, “Kepi i Dhive”, turë: udhë të asfaltuar, teleferik… hur: “Sikur t’i ketë shteti gjerman këto “Leshnica” etj. besoj se krejt botën e ke aty, në të bukuri, brenda 10 vjetësh krejt botën Dhe, po të ngjitesh në “Majën e gjitha stinët. do e sillte në dimër e në verë në këto Shqiponjave”, të bëhet se ke gjetur Këtë të diel, në këtë vend të mrekul- vende të bukura”. qendrën e territoreve shqiptare. lueshëm shqiptar, kishte qindra turistë Dhe, një interesim më i madh i Rreth e rrotull shikon vetëm territore nga të gjitha moshat e gjinitë: nga turistëve për këto vende të bukura, shqiptare… Prishtina, Shkupi, Tetova, Gjilani… pa dyshim, do të ndikonte shumë Më të vjetrit shpeshherë kanë thënë Dhe, të shpërndarë thuajse nëpër të në zhvillimin e katundeve të malë- se në mëngjes, herët, nga “Maja e gjitha majat: “Maja e Kepit të Pllatit”, sisë, e jo në zbrazjen e tyre, siç po Shqiponjave” vërehet Selaniku! “Maja e Kepit Nërmem”, “Maja e Shqi- ndodh, veçanërisht viteve të fundit, Andaj, në çdo fundjavë, pa marrë ponjave”, në “Kryeshoj” (Kryvashoj), në ku katundet e këtij rajoni po mbesin parasysh stinët, turistët vërshojnë “Leshnicë”. shkret. drejt këtyre bukurive magjepse, si Në vitin 1999, një ekip i mjekëve të Neshat Mehmedi

6 KOSOVARJA Faqja e shtatë KOSOVARJA magazinë e pavarur për familje www.kosovarja.al

Pronar dhe botues: Gani Dili

Redaktor përgjegjës: Isa Ilazi

Menaxher: Driton Dili

Redaksia: Safet Krivaça (reporter i lirë) E ardhmja, Nderim Neziri (redaktor) Besiana Dili Drenushë Haredinaj nesër – çfarë? Rilinda Krasniqi Dionita Sadrija Zoti ua ka dhënë një fytyrë e ju e bëni një tjetër. Gresa Mehmeti E trishtueshme është kjo! Ardita Dili KU FJALA E MIRË? NESËR ÇFARË? Sot sikur na mungon edhe fjala e mirë. DJE – është ditë e lënë pas. Ka shkuar. Nuk Fjala e mirë ndaj njëri-tjetrit. Fjala e mirë për kthehet më. Mëso çka mund të mësohet nga njëri-tjetrin. ajo ditë, nga ajo përvojë. Mos u merr me të O Zot, ç’kohë ka ardhur... kaluarën nga se: S’kanë thënë kot pleqtë, kurrgjë s’është jeta. E Ishte, shkurtër është. Nga gjithçka, prej të gjithave, Shkoi, mbetët veç fjala e mirë, vepra e mirë, e cila edhe Nuk është më, pas vdekjes sate - jeton... As s’kthehet... Në traditën kulturore hebraike janë disa thënie Dizajni: E, NESËR është ditë e nesërme. Nesër është - në dy variante, në dy kahe, që flasin qartë, Labinot Bërbatovci ndoshta. Ende nuk ka ardhur. shkurt e saktë, qysh ndërtohet njeriu me fjalë. Thuhet: Mos ma thuaj se jam i keq, e ndjej E ardhmja nesër - çfarë? veten keq, punoj e veproj keq dhe bëhem i keq! Më thuaj se jam i mirë, harroj se jam i keq, E POPULLIT e ndjej veten mirë, punoj e veproj mirë dhe Ishin kanë tubuar një tubë kanjusha. Kishin pas bëhem i mirë! ndenjur bashkë dhe kishin pas bërë bërllok Mos ma thuaj s’të dua, edhe po t’mos më shumë. S’kishin kah me u sjellë e ku me ndenjur Adresa e redaksisë: duash. Gjeje një fjalë tjetër, se lëndon ndjenjën, nga bërlloku. hap dhembjen, krijon urrejtjen... Njëra prej tyre thotë: Fahu postal 18, 10000 Prishtinë Më buzëqesh... e mashtroj veten, ndjenjën dhe “Hajde të ndërrojmë vend se këtu e bëmë bërl- Tel: 038 51 75 75 vazhdoj të jetoj me shpresën, ëndrrën... lok!”. Email: [email protected] Dhe, kështu, fjalët e ndërtojnë njeriun... E gëzojnë, Shkuan në një vend tjetër, por edhe aty bënë E bëjnë të qajnë, bërllok. Dhe, kudo që shkonin e bënin bërllok. E lumturojnë, Dikur njëra tha: Marketing: E bëjnë që ta duan jetën... “S’kemi ku shkojmë ma. Kudo që shkojmë bërl- Tel: +383 44 143 448; Ora është vetëm për të marrët. Të mençurit e lok po e bëjmë, andaj diçka duhet të bëjmë...”. Email: [email protected] dinë kohën e tyre... Gani Dili Kthim në kohë: 30 vjet më parë, me nënën e legjendës kombëtare, Jusuf Gërvallës

Ajshe Gërvalla: Tërë jetën kam qarë pa lot... Në mes të fshatit Nëna e Bardhit dhe Jusuf Gërvallës, të gjunjëzua asnjëherë. Nuk u gjunjëzua as vrarë nga kriminelët e UDB-ës në Utergru- atëherë kur shkau, të dyzet anëtarët e Dubovik, afër Deça- penbah. familjes së tij i kishte futur nën rrethak Nëna e Hysenit e Avdylit, që tash janë teli, në një livadh dhe i la shumë ditë pa nit, gjendet një bashkë me fëmijë në ekzil. ngrënë e pa pirë. Dhe, nuk u dorëzua, shtëpi. Para dh- nuk u përkul... Bisedojmë me të... jetë motesh, në atë E shfletojmë ditarin e saj të pa përshkruar, Ishin ato vite të zeza, loke... Siç këndohet dhembjen e saj të gurtë, krenarinë e saj të në këngën e Oso Kukës, ishte kohë kur shtëpi, akordonin madhe, jetën e një gruaje, të një nëne, e dridhej edhe fëmija në bark të nënës... jetën ritmet e jetës së cila është dëshmi e gjallë e së vërtetës së hidhur kosovare... E, si të quhet ajo kohë, ai regjim, ai përditshme burrat, pushtet, i cili në pikë të natës të hynë E, për hir të së vërtetës, që biseda të jetë në shtëpi, në dhomë të fjetjes, trishton, gratë, fëmijët... E, sa më besnike, bisedën me Ajshe Gërval- pret e vret pa kursyer as gra e pleq, as sot, ajo shtëpi e ka lën po e japim, në të shumtën, në formë fëmijë?! monologu. vetëm një banor – një Eh, seç më kujtohet tash edhe kjo Shumë ditë pa ngrënë ngjarje: Kishte dalë erfia dhe prej fshati grua. Një grua, e cila në fshat shkonte duke i djegur kullat, e përjetoi gjithë atë që e pa pirë... duke masakruar popullin e pafajshëm. “...Nga t’ia filloj? mund ta përjetojnë Djemtë e mi nuk janë të rastit. As puna Dhe, kishin ardhur edhe në Strellcin e lufta e tyre kundër regjimit e pushtetit tonë. I kishin ngujuar në kullë 22 rob vetëm nënat shqip- serb nuk e ka befasuar askënd. shtëpie dhe kullës ia kishin vënë flakën! tare. Përjetoi gjithë Ishin djegur edhe fëmijët në djep... Familja Gërvalla është e njohur në këto tmerrin e push- anë si atdhedashëse, e cila tërë barbarinë Dhe, me të dëgjuar Bardhoshi, me vrap e Serbisë e përjetoi në pragun e saj, pa u shkon dhe hynë në një kullë, prej nga, tetit serb. Përjetoi gjunjëzuar asnjëherë, asnjë çast, kurrë... pastaj, nga frenxhia në frenxhi i kishte vdekjen e bijve dhe pas gjuajtur me pushkë dhe nuk ishte As Bardhoshi, burri im, i cili ishte kaçak ndalur derisa ata kishin ikur, duke men- torturat e papara. i ndjekur, i burgosur shumë herë, nuk u duar se i kishin rrethuar kaçakët.

8 KOSOVARJA Thonë, pranë kullave ishin parë shki Dhe, derisa nëna Ajshe qohet për të ve- Nga t’ia mbaj? të vrarë si duajt në ara, siç themi ne, shur një xhemper se ishte pak ftohtë, unë Si t’ia bëj? fshatarët. shfletoj “Kanjushën e verdhë”. Ndalem në A jetohet kështu?! faqen 49. Është poezia “7 ditë në Dubo- Dhe, një kohë të gjatë është folur se ra vik” dhe nxjerri këto vargje: Kisha shumë dëshirë për t’i shkolluar. Por, Bardhoshi dhe e shpëtoi Strellci pa u dje- kushtet çfarë i kisha, e kisha vështirë për t’i gur me çka ka... “...merrni nga fjala ime veç atë që s’është rritur, e lëre më të mendoja për shkollimin ndarje e tyre... Por, këtë rezistencë, pushtuesit serb shtren- s’po ju përshëndes për të fundit herë në jtë ia pagoi familja jonë, familja Gërvalla. këtë fushë Djali i madh, Hyseni, e kishte kryer Përveç të tjerash, Serbia, si edhe shumë veçse në fundin tim po vij të vërtetë e të tetëvjeçaren dhe punonte nga pak, aty- familjeve shqiptare anë e kënd Kosovës, na shëndoshë këtu, sa për idare... e morën tokën. si sëmundje prej së cilës në shtrat do të vdes Por, zemra më rrinte e ndarë derisa kthe- Në tokën tonë u vendosën Shaliqët, të në bar në anije a në botë krejt esëll”. hej në shtëpi. Kisha frikë për të, larg qoftë ardhur nga Mali i Zi. E punuan dhe e të mos e gjejë gjë... shfrytëzuan rrafsh 52 vjet, aq sa edhe ... Ke të ftohtë? - e pyes nënën Ajshe, teksa jetuan këtu... ulet pranë portreteve të fëmijëve të vet, Thirrej Gërvalla dhe e dija se këta qenë dëshmorëve të kombit, të cilëve ua morën nuk harrojnë... E dija se ata nuk e kanë as Dhe, s’kishte më vështirë, më rëndë se ta jetën veç pse e deshën Kosovën të lirë... gajle pse ishte fëmijë... Si mendja e nënës shohësh shkaun duke punuar në tokën më, që fluturon kahmos... tënde, të cilën ta kanë marrë me zor! - Pssst! – foli ajo, duke e vënë gishtin mbi Shpirti të dhembte, zemra të kallej... buzë dhe vazhdoi: - Po më dëgjon Jusufi! Dhe, ç’të them tjetër? Nuk guxoj të them se kam të ftohtë! Duke ditur se ç’jetë bëja, dy djemtë e Zaten, ra toka e na vdiq Zymeri, 25-vjeçar, kunatit, të cilët kishin shkuar më herët në djali i kunatit! Dhe, derisa me dorë ledhaton portretet e Slloveni, një ditë ma dërguan një letër, në fëmijëve, vazhdoj t’i lexoj vargjet në faqen të cilën shkruanin që t’ua dërgoja Hysenin, * E, si ndodhi? e hapur të librit: për ta punësuar atje. Një ditë, teksa kishte dalë në një skaj fushe “ndërmend s’e pata të bëhem poet i Jo se ishte i ri, por më dhimbsej ta ngar- për të korrë grurin, e të cilën fushë herë na çmendur koja me telashe e kurbet të zi në moshën e e merrnin e herë na e linin për ta punuar, urtësi, qartësi do t’i kem fjalë të para tij. Sikur nëna që mendon për evlat më... kishin ardhur xhandarët dhe e kishin në ngushticë do të jem me ju, për ju në kërcënuar: festë do të këndoj...”. Letrën e kishte lexuar Hyseni dhe nga ajo ditë, përditë më luste që të shkojmë “Mos të të shohim kurrë më këtu! Kjo tokë bashkë, të ikim nga varfëria. Ishte i ri dhe është e Zorkës!”. Po, a ndahet shpirti? nuk ia zija për të madhe që mendonte ...E, ç’të flas më? kështu... Djali kthehet në shtëpi me dhembje të Të flas si i rrita bijtë? madhe koke, aq sa edhe e qiti në shtrat... Shpesh e thoshte Jusufi: Skamja e Një ditë i tubova fëmijët, të katërtit, dhe Në krye të shtatë ditëve vdiq. La babanë sëmundja nuk janë marre. Prandaj, nuk shkova te vëllai në Pejë. Shkova që të rrija plak dhe gruan e re me 5 fëmijë... është marre të them se ata i kam rritur ndonjë ditë, por edhe të konsultohesha për gazep. Baba u vdiq menjëherë pas me të. Ta dëgjoja fjalën dhe mendimin e Dhe, pas 52 vjetësh, kur kishin vendosur të Luftës së Dytë Botërore. Ia përtëriu tij. iknin, e blemë tokën tonë. E blenë djemtë emrin djali – Bardhi, që lindi ato ditë zie e mi. E blenë Hyseni, Bardhi, Jusufi e Avdyli. e varfërie. Ishin vitet e zhgënjimit, kur Ndërkohë, pa dijen time, me paratë që të gjithë shqiptarët po e kuptonim se kishte mbledhur për disa ditë që kishte Fotografitë e Jusufit liria e premtuar s’kish qenë tjetër veçse punuar, Hyseni i kishte blerë dy bileta për dhe Bardhit në ballë mashtrim... Lubjanë. të dhomës Jeta ishte e vështirë, në mos edhe më I thashë: “Po, pse dy bileta, moj nënë?”. Dhe, tek bisedonim me nënën Ajshe, e rëndë sesa ishte para lufte. E vështirë, “Po, a të rrihet pa mua, a?”, ma ktheu. shikimi vetvetiu të ndalet, të ngulitet në sidomos për shqiptarët, të cilët mbetën “Do të shkojmë, pra, të gjithë. Kështu men- portretin e Jusufit dhe të Bardhit në ballë të jetojnë të ndarë, në dysh. Po, a ndahet don edhe daja. Vërtet, këto fjalë m’i tha të dhomës, por edhe në fotografi të tjera shpirti? vëllai, i cili edhe na bleu të gjithëve nga të familjes Gërvalla. një teshë për të mos u dukur aq të mjerë, Varfëria vazhdoi në familjen tonë ashtu të varfër në sytë e dynjasë. Në dhomë gjendet edhe pianoja e Jusufit, si ishte edhe më parë, por tash edhe më të cilën, siç tregon nëna Ajshe, ia kishte të zhgënjyer, të thyer. Por, me shpresë se Më kot i thosha se për mua ky udhëtim, falur Rafet Rudi, shoku i tij i ngushtë i herë do kur do të vijë e mira, liria edhe për mbase do të ishte koritje edhe për të, jetës e i punës. ne... edhe për tërë katundin. Por, e tillë ishte koha atëherë...”. Këtu ndodhet edhe tavolina e punës, E, bukë nuk kisha për të shtruar në sofër... në të cilën poeti shkroi veprat, të cilat Dhe, ç’të bëjë nëna e shkretë? Në anën tjetër, e dija se fjalët e hallkut e janë të renditura njëra pas tjetrës... birat e gardhit nuk mbyllën kurrë. Por, më Lexojmë: “Kanjusha e verdhë”, “Flu- Më digjej shpirti kur i shihja fëmijët rreth mirë është shikoje punën tënde... Fëmijët turojnë e bien”... sofrës së thatë! e tu mos i lë rrugëve... KOSOVARJA 9 * Sa vjet * Po, që shkoi keni qëndruar në Gjermani? në Slloveni? - Me Avdylin ato ditë ndodhesha te vëllai në Pejë. Vonë në mbrëmje erdhi Uka, nipi - Sa më kujtohet, se tash jam plakur, im, paksa i zbehur e i trembur. patëm shkuar në vitin 1958, e jetuam atje deri në vitin 1972. Atje Bardhi studioi ang- lishten dhe, pastaj, e vazhdoi në Prishtinë. A thua, çka ka ndodhur në Dubovik? – e solla në mendje, por edhe e pyeta: - Çka ka E, Jusufi, sa herë që vinte, i interesonte të re, Uka i nënës? shumë gjuha sllovene dhe nisi ta flasë mirë, aq sa edhe nisi të përkthej nga sllovenishtja - Jo, asgjë... – më tha, por e vërejta se ia në shqip. bëri me kokë Avdylit që të dilte jashtë pas tij. ... Si nxënës e student i albanistikës, Jusufi, por edhe Bardhoshi, çështjen kombëtare e Dhe, nuk vonoi e Avdyli u kthye, por edhe mishëruan me botën shpirtërore. Dhe, duke më i zbehur se Uka. i vërejtur synimet reaksionare të regjimit, - Nënë, bëhu e fortë. Bacën e paskan i cili jetësonte shkallë-shkallë projektin burgosur... qubrilloviqian, vëllezërit Gërvalla çështjen - U bëra gur. Kam qarë pa lot... kombëtare, nga preokupimi shpirtëror e ngritën në detyrë jetësore, e bën ideal. Ç’është më e fortë Pas demonstratave të vitit 1968, filloi një fazë se zemra e nënës? e re në raportet ndërnacionale, e në veçanti M’u zgjat rruga shumë derisa arrita në “Mos u mërzit se një ditë do të bëhet mirë! për pozitën e shqiptarëve në Jugosllavi. shtëpi. Ishin bërë dhe të gjithë. Seç më Me emër të Zotit do të bëhet mirë!”, sosi diçka në zemër, tek i pash sytë e përlo- kështu më tha e më këshilloi im vëlla, Në të vërtetë, derisa euforia e përmasave tur të fëmijëve. gjatë rrugës deri në stacionin e trenit. më të gjera i kishte pllakosur një numër të madh individësh e grupesh, të cilët ishin të Ma mori mendja se çka kanë mundur gatshëm të pranojnë çfarëdo kompromisi - Motër, dua të të them diçka. – më tha të bëjnë... Po, sytë ishin për të parë. Dhe në relacionin Kosova-Serbia-Jugosllavia, derisa e prisnim trenin e zi. shoh: tërë shtëpinë e kishin përmbysur. në anën tjetër, grupe dhe individ kurrë nuk - Fol, vëlla! – iu gjegja pa menduar se Asgjë nuk ndodhej në venin e vet... kanë pushuar së vepruari dhe angazhuari për çka e kishte fjalën. në drejtim të pavarësimit të plotë të Më treguan, pastaj, se shumë milicë e Kosovës. E, kësaj kategorie i takonin edhe kishin rrethuar shtëpinë dhe në ferk të - Unë Jusufin po e ndali. Jusuf e Bardhosh Gërvalla. - ?! – u bëra gur. mëngjesit, pa trokitur fare, siç hynë hasmi - S’dihet, udhë është kjo. Ky bile le të ...Isha një herë te Jusufi, në Prishtinë. Dhe, i ligë, kishin hyrë në shtëpi, i kishin hal- mbetët farë e Bardhosh Dinës. Do e rrisë derisa një natë paloste libra në vitrinë, unë lakatur odat, kishin hyrë edhe në dhomat me fëmijët e mi. S’ke pse brengosesh bëja muhabet me Suzanën, gruan e tij. Ai, në e fëmijëve, edhe pse ata ishin në gjumë... për të... një moment, me zë nisi të lexoj vargje nga një libër... Para syve të të gjithëve e kishin lidhur Hy- Dhe, nuk kisha kohë të mendoja as të senin dhe, duke e përplasur, e kishin furur them gjë... - Ti i ke shkruar, a? – e pyeta. në një veturë të kaltër, e pas tij shumë vetura me milicë kishin shkuar, duke i lësh- Hipëm në tren dhe ai, menjëherë, u - Jo, nënë, i ka shkruar Migjeni. – më tha, uar sirenat, që ta zgjonin dhe frikësonin nis. Por, zemra më mbeti në stacionin e duke ma ofruar librin që ta shikoja fotografi- tërë fshatin... Pejës... në e Migjenit dhe shtoi: - Ka vdekur 27 vjeç, në kurbet, moj nënë... Dhe, seç m’u dridh zemra kur dikush nga * Jusufi mbet në Pejë, - Ç’do të thuash me këto fjalë, Jusuf? - e pyeta, nipat a nuset e përmendi emrin e Jusufit... a? pasi ndjeva një ftohësi në zemër, pas fjalëve që i foli. Çka Jusufi? – iu drejtova me gjysmë zëri. - Në shtëpinë e vëllait u rritë Jusufi, por - Po, edhe ky ka pasur nënë, moj nëna ime, që - E kërkuan këtu edhe axhën Jusuf, nënë! – edhe Bardhoshi. Në Pejë u shkolluan aq fort mërzitesh për mua... më tha nipi, Dukagjini, i cili nuk dinte t’më të dy. Jusufi kreu edhe gjimnazin. Për shkoqej nga prehri. pushim veror, por edhe ndonjë tjetër, Dhe, prej asaj nate, gjithmonë më rrinte vinte në Kranj, tek punoja e jetoja mendja atje... tek zemra e nënës nuk e dëshi- Eh, nënë shkreta, thash në vete, tek më bashkë me Hysenin e gruan e tij. ron fare. dolën para syve mundimet, përjetimet derisa i rrita të katër, të cilët, si çdo zemër Para se të vinte më shkruante se në cilën * A e ke ditur se ai nëne, kisha dëshirë t’i shoh të lumtur... Por, ditë vjen me tren nga Peja dhe unë mezi ç’të bësh, kur jeta kosovare është e tillë?! e prisja atë ditë, trenin nga Kosova... punonte kundër regjimit serb? Dhe, kështu, brez pas brezi, gjithmonë të Kishte ditë që i shihja udhëtarët duke - E kam ditur, se e ka pasur gjakun e babait vuajtur, të ndjekur pse je shqiptar, pse e dalë nga treni dhe shikoja mos e shihja të vet. E kam ditur se e donte Kosovën të do lirinë, pse e do Kosovën më shumë se edhe Jusufin... lirë më shumë se veten... veten... Çudi, apo jo?!

10 KOSOVARJA E, dy ditë pasi e morën Hysenin, sërish erd- Eh, nënë e shkreta, po shumëçka pe! Isha krenare pse isha nënë e armikut të hën natën dhe e rrethuan shtëpinë. Nuk Shumëçka durove! – thash me vete, derisa pushtetit serb, i cili kurrë s’diti të ngopet lëvizën deri në ag të mëngjesit. Tërë natën vrapova te vajza, e cila, pasi u ngrit, vrapoi me gjakun tonë sa ajo kuçedra në këngët kishin vëzhguar se kush hynte e kush dilte pas automobilave të milicëve, e ku na e e Gjergj Elez Alisë. Tash e dhjetë vjet, tash nga shtëpia jonë... morën edhe mashkullin e fundit që i jepte e pesëdhjetë vjet, për ditë na e merr nga krahë shtëpisë. Sepse, të tjerët ishin të një shpirt e ushqehet me gjak shqiptari! Në mëngjes, pasi e përcolla Dukagjinin vegjël, fëmijë. për në shkollë, nuk shkoi shumë kohë e u Pra, isha krenare pse isha nënë e armikut dëgjuan zëra të panjohur në oborr. Dola... Po, ç’është më e fortë, më e madhe se të pushtetit të tillë, por në zemër gjithmo- dy vetë e kishin kapur për qafe Dukagjinin zemra e nënës? në më rrinte një frikë se mos do i ndodhë dhe e binin drejt derës së odës. Seç u gëzova se Jusufi kishte ikur në ajo më e keqja... Gjermani... - Pse nuk shkove në shkollë, biro? – i Dhe, kisha të drejtë të frikësohesha, sepse thashë Dukagjinit, derisa ai vrapoi drejt Dhe, merreni me mend, të gëzohesh pse kisha përvojë të hidhur, jetë të hidhur... meje, i trembur. djali të është larguar dhe Zoti e di kur mund t’ia shohësh sytë?! Por, më mirë të * Ke pasur rast - Këta më pyesin për axhën Jusuf. – më jetosh duke e ëndërruar, sesa në duart e tha, teksa edhe m’u hodh në gjoks. tyre. Sepse, edhe ashtu, dy të tjerët, Hys- të shkosh - Jusufi nuk është këtu. – u thashë. enin e Avdylin i kisha në burg... në Gjermani dhe t’i - E dimë. - tha njëri, teksa shikonte shtëpinë. vizitosh djemtë? ... Pas valës së arrestimeve që filluan në - Po, kam mundur. Por, droja se do lë vitin 1979, Jusufi detyrohet ta braktisë gjurmë për këta të pushtetit, të cilët na - Atëherë, çka doni? Kosovën dhe arratiset në Gjermani, ku - Ku është? – pyeti tjetri, i cili i ftoi milicët përcillnin natë e ditë, ku e nga shkonim... edhe kërkon azil politik. Ai, me të ar- tjerë që të afrohen. Dhe, pa një e pa dy, ritur në Gjermani,, vendoset në afërsi të më shtyri, që t’ua liroja derën për të hyrë E përcillnin tërë Dubovikun, kush vinte e Shtutgartit, ku edhe vazhdon aktivitetin brenda, që të bastisnin... prej nga vinte. Përcillnin kush hynte në politik. Konsolidohet me të vëllanë, shtëpinë tonë, kush dilte... Bardhoshin, punëtor social në Gjermani - Çka di unë? – u përgjigja, duke u shtyrë dhe poliglot i vërtetë dhe nis të redaktojë që të hyja unë e para në shtëpi, që të Dhe, kështu, e kishim rojën që na “ruanin” gazetën “Bashkimi”, i cili dilte si organ i gjendesha pranë fëmijëve, të cilët ende e “kujdeseshin” për ne e mysafirët tanë... Fronit të Kuq Popullor, e në të cilën arrin flinin. S’mund të lëviznim askund pa e ditur ata... që me artikuj origjinalë dhe të huazuar - Të gjithëve do t’u burgosim! Do ta ta shndërrojë në një tribunë, vërtet, Një ilake imja shkonte në Gjermani. Dhe, shihni... – më tha ai, i cili edhe i urdhëroi patriotike dhe vendstrehim për shumë para se të nisej, erdhi te unë e më pyeti mos milicët që të rrotullonin çdo gjë në shtëpi. të ikur politikë nga Kosova. Aty dolën kam ndonjë porosi për djemtë. edhe “Lajmëtari i lirisë”, “Liria”, “Zëri i - Do ta shihni edhe ju një ditë vetveten! – Kosovës”. I thash nuk kam çka t’u çoj, pos një fjalë goje: ia ktheva. Por, Jusufi kishte brenga të mëdha për “Thuaj Jusufit fluturo e bjerë në strofullog - Hesht, sa je ende gjallë! Përndryshe... – familjen e mall të zjarrtë për Kosovën. tëndin! Pusho pak, që t’më pushoj edhe mua më tha, duke ma drejtuar revolen. Jusufi kishte brenga edhe për fatin e zemra pak!”. bashkëshortes së tij, Suzanës, e cila do i Zot, a thua, ku është Jusufi?! Ishalla nuk nënshtrohej një represioni të paparë fizik E kisha fjalën që, në pastë mundësi, të ikte bie në duar të tyre! - u luta, derisa ata e psikik nga organet e sigurimit. prej aty e të shkonte në Shqipëri. Thashë dolën me shpejtësi dhe i përcolla me e mendova: më mirë e më i sigurt se aty shikim derisa dolën nga oborri. Lajmi i zi... s’mund të jetë kurrkund...... Aq u gëzova, por edhe aq u mërzita Dolën, ikën... Por, sërish u kthyen edhe kur shkuan Suzana dhe fëmijët e Jusufit, Dhe, pas ca ditësh, kur u kthye ajo nga Gjer- shumë herë... Dhe, dikur u mësuam me ta. Premtoni dhe Donika. U gëzova se do të mania, para se të shkonte në shtëpi të vet, U mësuan edhe fëmija. Natën, ditën. Në shpëtojnë nga represioni e maltretimet, vjen te unë. Më tregoi se ia kishte përcjellë terr, në ag. Vinin kur u tekej! e u mërzita se Zoti e dinte kur do i shihja amanetin, por m’i tregoi edhe fjalët që ia më... Fort u mërzita... kishte thënë Jusufi me atë rast: Rrotullonin e përmbysnin çdo gjë në shtëpi. Bërtisnin, shanin dhe iknin, për t’u Dëgjoja lajmet në radio, në televizor: Sot “Thuaj nënës se strofullogu im është Kosova. kthyer të pashpirtët sërish ditën e natën në filan vend të Gjermanisë, të Zvicrës, u Do të fluturoj e do të bie në të atëherë kur tjetër... bënë demonstrata të mëdha antijugosl- do të jetë e lirë, në liri, për të cilën s’jam pish- lave, tek u prinë Jusuf Gërvalla. man aspak pse e jap jetën për të. Thuaj të Të pashpirt ishin edhe ditën kur me forcë kam nënë të fortë, mos qaj për mua!”. e morën Avdylin. Kurrë s’e harroj pamjen Eh, të pastë nëna! – thosha pas këtyre e Vjosës së vogël, e cila i ishte ngjitur për fjalëve të lajmeve. – Nuk e koritë ai gjakun E, vërtet, pse të qaj? Jo-jo, s’po qaj, por ple- qafe dhe nuk i shkoqej dot... e vet, as babën e vet... Kështu thosha pas qëria i ka fajet e pak jam ligështuar...”. çdo lajmi që jepej për të. Kur policët e futën Avdylin në veturë, Dhe, në çast i drejton sytë mbi portretin e Vjosën e përplasën në tokë... E lanë duke Dhe, kështu, në këtë dynja, njëherë isha Jusufit, portret të cilin më ka rënë ta shoh qarë me lot e britmë: “Mos ma merrni grua e armikut, e tani u bëra edhe nënë e në shumë shtëpi, në çdo banesë të shqip- babën! Mos ma merrni!”. armikut! E, ç’t’ju them? tarëve në Perëndim.

KOSOVARJA 11 Jusufi ishte i vetëdijshëm se edhe atje ku jetonte e vepronte për çështjen e atdheut, mund të arrinte dora tradhtare e armikut dhe e tradhtarëve që ishin në shërbimin e tij. Por, siç mësojmë nga betim-deklarata e tij, ai qe i përgatitur për të gjitha. “Në ballë të këtij populli dhe te këmbët e këtij populli, fillimi dhe vdekja për realizimin e aspiratave të tij do të na vijnë si përjetimi më i bukur e më fisnik në gjithë jetën. Dhe, s’do të ketë forcë që do na ndalë në rrugën tonë të ndrit- shme...”.

...Nja tri ditë para se të vinte lajmi i zi, Zoti ma lëshoi një gjumë të rëndë. Aq të rëndë, sa në natën e fundit nuk kam mundur të qohem për të ngrënë darkë, ani pse rejat më thirrën disa herë...

Kam qenë shtrirë në krevatin afër tele- vizorit dhe, si në ëndërr, i kam dëgjuar fjalët e spikerit, duke e përmendur disa herë emrin e Jusufit.

Jam ngritur dhe, sa desha t’i pyesja fëmijët se isha në ëndërr apo m’u duk se e tha emrin e Jusufit në televizor, Avdyli e ndërroi kanalin dhe e qiti Beogradin.

Serbishten e kuptoja dhe e mora vesh lajmin që e kaploi me dhembje shtëpinë tonë dhe gjithë Kosovën. Nuk di si kam vepruar në atë moment?! Por, më kujtohet se kam thënë: “Bardhi i nënës, edhe ti a?!

Gjithmonë jam mërzitur për Jusufin, e se do të shkonin të dy përnjëherë nuk e kam ditur e as nuk e kam pritur!”. - Për miq e dashamirë, dera jonë do të e Avdylit, të cilët, pasi u liruan nga burgu, Po Kadria? Kush është Kadria? – kam jetë hapur gjithmonë! – u thash me një u detyruan të ikin, ngase nuk mund ta pyetur me zë të lartë, duke i vënë të dy nervozë të madhe. duronin represionin, maltretimet e çdo duart mbi krye... ditshme nga pushteti serb. Dhe, me ditë të tëra ka ardhur popull Në çast, i jam lutur Perëndisë: “Zot, m’i mjaft, nga të gjitha anët e Kosovës... Ka Mbase e kishin më keq në shtëpi sesa në ruaj mendtë e ma qo sabrin!”. pasur raste kur edhe kanë ardhur në pikë burg, tek i kaluan ca mote... Ishin lodhur të natës. Se e tillë ishte koha... I merrnin në shumë, sidomos Hyseni. Dhe, përnjëherë u jam drejtuar fëmijëve qafë njerëzit. që ia nisën Dhe, edhe pse u liruan nga burgu, çdo të vajit: “Ju pastë nëna, mos qani! Ata kanë Por, nuk ua shoh për të madhe edhe atyre dytën a të tretën ditë vinin për ta “viz- rënë kurban për Kosovën! që nuk kanë mundur të vijnë ato ditë... ituar” dhe i linin thirrje, siç thoshin ata, për bisedë informative! E, nga ato biseda U thashë edhe këtë: “Amanet e ka lënë Në këto çaste, derisa ajo tretë shikimin “informative”, gati çdo herë kthehej i ënjtur Jusufi të mos mbajmë zi e të mos derd- përtej dritares, seç mendoj: Sa të mërz- në fytyrë ose me ndonjë shenjë tjetër him lot... “kujtimi”! itshëm jemi ne, gazetarët, sa zemërgur! Të rrëqethet trupi nga bashkëbiseduesja Faleminderit prej katundit! Me të Më kujtohet edhe një moment: një ditë e ne shënojmë! Kërkojmë ta rikujtojë dëgjuar lajmin, kanë ardhur i madh e i sapo kishte aguar, gjumin ma nxorën fjalët atë që ua ka qitur lotin, u ka çelur plagë vogël për të na dhënë gajret. Por, ka pa- e gruas së Hysenit: sur edhe të atillë që s’kanë pasur guxim që s’mbyllet, as nuk shërohet. Se plaga të vijnë... dhemb ditën, dhemb natën... - Ç’kërkoni më?! Kush po u duhet tash? A mos doni të na i merrni edhe fëmijët?!”. Të nesërmen erdhën disa vetë prej Nuk kam mbetur vetëm komitetit me polici dhe na kërcënuan që ... Dhembje të madhe më kanë shkaktuar Dola shpejt jashtë. I pash ata që veç isha të mos e hapim derën për pamje... shkuarja e dy djemve të mbetur, Hysenit mësuar t’i shihja shpesh, në çdo vakt. 12 KOSOVARJA - E tash?! – u thash. shikoni sa është rritur djali i Jusufit?! Është ...Ajo ma shfleton ditarin e saj të pashk- - Tash e gjithmonë! Vijmë kur të duam, bërë burrë. Është martuar. Ka bërë dasmë ruar, dhembjen e saj të gurtë, jetën e një loke!Ke gjë kundër?! – më tha njëri prej të madhe në Tiranë. nëne të vuajtur, e cila është dëshmi e tyre dhe ia mësyri derës të hyjë brenda... gjallë e së vërtetës së hidhur kosovare... Dhe, nëna Ajshe shëtit nëpër foto- Dhe, si më qëllim “Kanjusha e verdhë” - Duhet t’ju vijë gjynah prej fëmijëve, o grafitë, duke folur për secilin... Tek kishte mbetur hapur në poezinë “Fletë horra! A e shihni se na i tmerruat edhe ndalet në fotografinë e Premtonit me testamenti”, të cilën e lexova dhe i fëmijët?! nuse, e na tregon për takimin me Suza- shënova vargjet: nën e Premtonin pas dhjetë vjetësh. U - Edhe sa djem të kanë mbetur, loke? – më takuan në Gjermani, aty tek u shënua * * * pyeti po i njëjti, që më parë ia mësyri derës 10-vjetori i vdekjes së Jusufit, të Bardhit, vërmëni atje tek do të tregojë guri për së shtëpisë. të Kadrisë... S’fola... udhën ...Ishim marrë vesh që të takohemi në deri te shtëpia ime bërë me dru e kashtë - Të pyeta diçka, oj kaurresha plakë?! – m’u stacionin e trenit. Suzana me djalë duhej drejtua, duke m’i zënë shkallët që të mos të vinte nga Tirana. Dola me Hysenin për * * * hyja brenda. t’i pritur. Pritja më dukej e ngjashme si le të më lënë të fle i qetë si pranë stufe atëherë kur e prisja Jusufin nga Kosova në dimrit të madh të dashurisë sime - Paj, po të përgjigjem, o hyzmeqar i stacionin e trenit në Lubjanë... nuk do të përpëlitem s’do të rrotullohem shkaut! Brenda pragut të shtëpisë e kam s’do të shplohem natën nuk do të kol- Hysen Gërvallën vetë të dhjetin. E, jashtë Hyseni, teksa shkoi të interesohej për litem pragut, atë djalë që e ka bërë nëna shqip- trenin që e prisnim, unë mbeta vetëm tare është edhe imi, por jo si ti... në automobil. Isha e shqetësuar shumë... me fjalët e mia le të më mallkojnë Zaten, nuk thonë kot se plaku prej gëzimit në rrasën time atë rrasë të zezë të ftohët Dhe, kurrë nuk më lanë rehat... Nuk u përmallohet e prej pikëllimit veç forcohet! në duart që i kam prekur le të më ngopën as me vrasjen e Jusufit, të Bard- lëshojnë hoshit, as me ekzilin e Hysenit, të Avdylit. Zemra më rrihte shpejt, më dridhej. Mezi rrjedhës së qetë të fatit që pret prisja t’i shihja... Sytë i kisha ngulitur U larguan edhe nuset, fëmijët, që tash në udhëtarët që zbritnin nga treni që shigjetë e mërisë le të bjerë mbi dhe jetojnë me mall të truallit, të arave e fush- erdhi. Mundohesha ta shihja dhe ta njihja në shkretëtirën e moskuptimit le të fiket ave, të bjeshkëve të Kosovës... Premtonin, të cilin nuk e kisha parë rrafsh kurrë të mos më vijnë kur unë nuk i pres dhjetë vjet. ata që tërë jetën i prita, të dashurit Mbeta vetëm... Jo-jo, s’kam mbetur vetëm. ç’po flas kështu pash Zotin? Shikoni! - dhe bën me dorë kah fotografitë Dhe, ashtu, duke pritur, në një moment e shumta familjare në mure... dëgjova një trokitje të lehtë në xhamin e veturës. Kur ktheva kokën, pash një djalë Gani Dili Këtu e kam Jusufin. Edhe Bardhin... Këtu që mundohej ta hapte derën e veturës. P. S. e kam edhe Hysenin e Avdylin... Shikoni Kjo intervistë është botuar në Revistën ç’trima i ka nëna: Dukagjinin, Armendin... Me gjithë zërin bërtiti: “Nëna Ajshe! Nëna “Kosovarja” nr. 18 dhe 19/ 1991. Po e Ajshe! Unë jam Premtoni”. ribotojmë me rastin e 30-vjetorit të botimit Këtu është edhe Suzana... Ky këtu është Në ato çaste e pata vështirë... Si shumë dhe 39-vjetorit të vdekjes së legjendës Premtoni... Kjo këtu është Donika... Po-po, herë më parë... kombëtare, Jusuf Gërvallës. KOSOVARJA 13 Ruajna Zot mendtë...

S’ka mbetur as gruas t’i besohet!

Nuk më ka mbetur më as të kem dëshira, them me vete. Nuk mundet më njeriu as të meditojë, sepse çfarëdo vendi i bukur që ka ekzistuar, ai është uzurpuar dhe shitur nga shteti dhe nuk ka mbetur vend as për meditim...

“Më falni”, u them deleve të paragjykuara, “Jo bre, si e thyej unë shtëpinë time!”, më kapelën e bardhë në kokë nuk do më “kullotni ku të mundni se kodrën tonë e thotë gruaja. rrahin. kanë uzurpuar njerëzit e shtetit!”. Dhe, në këtë kohë, them me vete, as Një shitës, nuk po ia përmendi emrin, e Dhe, e dini cili është shteti? gruas nuk ka mbetur t’i besohet... thyen shitoren e vet para 40 vjetësh dhe Sërish një shembull: rastin e lajmëron në policinë e asaj kohe. “Hynë hajnat para një kohe në shtëpinë Pse kur flitet Policët me vete kishin marr qenin nu- time, duke e thyer derën. Rastin e hatës dhe, pasi i marrin të gjitha provat, e lajmëruam në polici. Pesë herë e thirrën për politikë urdhërojnë qenin: “Kape hajnin!”. gruan time në polici! Dikur fillova të vetëm heshti? Dhe, qeni e kapë të zotin e shitores për dyshoj mos e ka thyer derën e shtëpisë Sot, kur flitet për politikë, heshti. Nuk dua këmbë. Njëri prej policëve i thotë: “Ti je gruaja ime... të merrem me askënd, them me vete. hajni, a?!”. “Grua, më je bërë e dyshimtë: A mos e Por, as delet nuk kam ku t’i kullos. Më së Ai e pranon, por polici e lut të mos ke thyer ti derën e shtëpisë se kjo është e miri të isha haxhi dhe t’i kullosja nëpër tregojë se kanë qenë bashkë se do e pesta herë që po të thirr policia?!”, i them arat e mëhallës, duke u bërë dëm të burgosin edhe atë... asaj. tjerëve, por me bindjen se sa ta kem S. Rama

14 KOSOVARJA Zotëria nga ILIRIDA

Mjafton të përmendet emri Lazim Destani dhe do kuptohet se Lazim Destani bëhet fjalë për një njeri shumë të njohur e të dashur, siç është portret i atdhetarëve edhe sot. Është nga të rrallët që fama i vjen pas si hija në ditë me diell. të mëdhenj I njohur në çdo pore “Sharr Turisti”- urë lidhëse e gjithë vëna nga ai shtet konsiderohej edhe të shoqërisë shqip- bashkatdhetarëve me vendlindjen kërcënim, ku reperkusionet ishin të Emri i Lazim Destanit u bë i njohur që tmerrshme. tare, por edhe të asaj në moshën e tij të re, kur, si shumë të Por, Lazim Destani besoi në idetë e tij ndërkombëtare, falë rinj shqiptarë, edhe ai mori rrugën e largpamëse dhe “Sharr Turisti” u bë mërgimit drejt Gjermanisë. ura lidhëse e gjithë bashkatdhetarëve punës dhe sukseseve Ai nuk shkoi që të fitojë pak para me vendlindjen. të tij shumta. dhe të kthehet për të ndërtuar një Lazim Destani për- shtëpi në vendlindje, por shkoi për të Vendlindja përfituar më shumë dije nga shoqëria Vendlindja për Lazim Destanin nuk mendet përherë për gjermane dhe vlerat kryesore të asaj ishte vetëm trualli ku kishte lindur apo shoqërie t’i sjellë edhe në vendlindje, ku i kishte prindërit, por ishin të gjitha vepra të mira, për t’i ndajë me bashkatdhetarët e tij. trojet ku flitej gjuha e nënës së tij. suksese të mëdha në Pasi kaloi nëpër disa vende pune në Me rastin e dekorimit nga ana e Presi- Gjermani, emri i Lazim Destanit filloi dentit të Shqipërisë me Urdhrin “Nderi punë. E gjejmë edhe të veçohet me iniciativat e tij për të i Kombit”, Lazim Destani e shpjegoi kudo ku organizohet ruajtur identitetin kombëtar, duke u thelbin e vendlindjes, duke i cituar bërë iniciator që në komunat ku kishte fjalët që ia kishte thënë i ati: ndonjë takim apo flitet numër të konsiderueshëm mërgim- “Biri im, paç rrugë të mbarë! Dhe, po për çështjen kom- tarësh shqiptarë, për fëmijët e tyre, të lë një amanet: Ngado që të shkosh, komunat gjermane të siguronin edhe gjithmonë kujto vendin tënd, sepse bëtare. mësimin e gjuhës shqipe. këtu do të kthehesh përsëri!”. Këto edhe janë ar- Por, ajo që e spikati emrin e tij ishte “Këto fjalë m’u ngulën thellë në sfida për të themeluar kompaninë e mendje e në zemër dhe çdo gjë që syet pse e bëmë këtë udhëtimeve “Sharr Turist”, që, në fakt, bëra dhe bëj në jetë, e lidhi me vendin shkrim, e që në vazh- u bë edhe emblemë e tij. dhe popullin tim. Urdhri “Nderi i Kom- Në kohën e ish-shtetit, ku jetonin bit” për mua është dhe do të mbetët dim do të mësoni edhe shqiptarët jashtë kufijve administrativ, dekorata më e lartë, sepse e marr nga shumëçka për të... çdo iniciativë për të sfiduar rregullat e Shqipëria, nga Presidenti i Repub- KOSOVARJA 15 tributin që jepnin, nuk ishte vetëm ai cili gati ishte shpërngulur në Evropë, tre përqindëshi. Kërkohej të mbahen por ata pak shpirtra që kishin mbetur gjallë institucionet e ndryshme, e dëshironte t’u ndihmojë qoftë për posaçërisht shkolla shqipe, kujtesa. ndonjë festë kombëtare apo fetare”. Fashizmi serb frikësohej nga shkronjat shqipe dhe bënte çmos ato t’i varrosë Kompania bashkë me fëmijë e kuadrin arsimor, që kishin pranuar të zbrisnin edhe në e Lazim Destanit – bodrume, ku mungonte ngrohja dhe ambasadë në Diasporë drita e mjaftueshme. “Sharr Turisti” u bë inkubatori ku Ato ishin përpjekje sizifiane të një ar- lindën dhe u zhvilluan shumë ide të mate edukatorësh, që rrugicave, tinëz reja të biznesit, duke u shndërruar syve të policisë, nxitonin të mbanin në një shkollë të mirëfilltë, ku, përveç mësimin, një moral të pashoq kishin dimensionit teoriko-ideor, të punësu- arit kaliteshin me përvojë praktike në likës, nga populli, të cilit me krenari të treguar dhe nxënësit: nuk bën të har- punë. madhe i takoj”, shprehet ai. rohet gjuha e nënës dhe historia. Ato Këtë mundësi e kishin edhe anëtarët e Kjo e shpjegon edhe lidhjen ishin ditë trimërie, të një heroizmi të familjes së Lazim Destanit, në veçanti shpirtërore që ka Lazim Destani me pashoq. djemtë e tij. Zyrat e “Sharr Turistit” vendlindjen, pra me trojet shqiptare, Sidoqoftë, ky Zotëri nga Ilirida, ishte ishin vendi ku ata shkonin çdo ditë duke e dëshmuar në mënyrë praktike diçka specifik, me krenarinë dhe pas mësimit në shkollat gjermane, thënien e Kenedit: bujarinë e tij na kishte hapur zemrën, duke zhvilluar pemën gjigante të “Mos pyesni çfarë mund të bëj vendi posaçërisht Shkrelit dhe mua. Nga biznesit familjar, që tanimë e kishte juaj për ju, por ju çfarë mund të bëni zyra e tij kishim alarmuar Evropën mbjellë me rrënjët thellë babai i tyre. për vendin tuaj”. për atë ç’ndodhte në Kosovë. Shkrua- Së këndejmi, jo e rastësishme është Dhe, Lazim Destani, bëri dhe po bën nim tekste tek përdornim makina e edhe përgjigjja e tij, kur revista “Kos- shumë për kombin, andaj edhe ishte kompjuterë, iu kishim drejtuar dhe ovarja” e pyet: Ç’domethënie ka dhe përherë aty ku duhej ndihmuar. ca burrave shtetërorë. Pra, Lazimi na çka flet përvoja me “Sharr Turistin”? Zyra e kompanisë së tij ishte, në ishte bërë krah i fortë. Ai, me modestinë e shquar prej një njëfarë mënyre, “ambasada” e mun- Takimet e ndryshme me bashkat- burri të vërtetë shqiptar nga Malësia e guar e Kosovës në Gjermani. Aty ishte dhetarët deri në orët e vona, ku i Sharrit, thotë: vendtakimi i të gjithë veprimtarëve inkurajonim se do të bëhet mirë “Sharr Turisti ishte dhe mbeti pjesë e të çështjes kombëtare, si edhe të dhe nuk jemi kopila të Evropës, disi madhe e shpirtit tim. Ishte formacioni gjithë intelektualëve, profesorëve dhe përpiqeshim t’ua mbanin moralin që më ndihmoi të kaloj shumë për- liderëve partiakë. lart dhe se një ditë do të kthehemi në voja jetësore, të mira e të këqija, por Këtë më së miri e shpjegon edhe vendlindjen tonë. që, pa dyshim, më bëri më të fortë. poeti ynë, Ali Podrimja, në tekstin e Azemi ishte më elokuent, i cili në Nuk do ta kisha fituar atë fortësi prej tij “Zotëria nga Ilirida”, ku rrëfen për fjalën e tij kishte edhe pakëz hu- guri pa “Sharr Turistin”. kontributin e Lazim Destanit: mor, se shpirtit i duhet edhe një “Poshtë-lart i kam rënë Evropës, buzëqeshje. por pak njerëz kam takuar si Lazim Lazimi na e kujtonte se një popull i Familja Destanin. Takimet me të nuk mund lodhur duhet këndellur. Në ato biseda Cili ishte idoli juaj në familje dhe çka t’i harroj. Me mikun e ndjerë e poetin e bredhje kishte dhe momente pikël- keni mësuar nga ai? Azem Shkrelin, shpesh ndaleshim në luese. Kurrë nuk do ta harroj takimin Përgjigjja e Lazim Destanit, kur ia Duseldorf, se familja e Shkrelit jetonte me shokët e të vegjëlve të mi. Zotëria bëra këtë pyetje, ishte që të linte të në Viten, dhjetë kilometra larg nga aty. nga Ilirida e kishte hetuar shqetësimin kuptosh se ai është një person që Bisedat i zhvillonim thuaja nga të tim, kisha veneruar se edhe në syrin nuk e nënvlerëson asnjë rast në jetën gjitha rrafshet. Ishin kohë të rënda e tij kishte rrjedhë loti, na e kishte e tij. Është dikush që çmon lart dhe për shqiptarët e këndejmurit tragjik. kthyer shpinën se nuk dëshironte ta mirëpret çdo shans jetësor. Shpërnguljet nuk kishin të ndalur shihnim si qan burri i Sharrit, me të Kështu, ai ka reflektuar gjatë gjithë dhe fshatrat thuaja se kishin mbetur cilin rastësisht ishim njohur në Tetovë jetës së tij, duke marrë shembuj të shkret. Çështje ishte si t’u dilet ndi- dhe kisha dëgjuar mjaft për kontribu- mirë, duke mësuar e duke u përmirë- hmë qindra familjeve që u mungonte tin e tij. suar çdo ditë. nga kokrra e kripës deri te korja e Njerëzit e tillë, që vëhen në shërbim “Autokritika, apo të shikohesh në bukës. të lumturisë njerëzore, vështirë të jenë pasqyrë dhe të sigurohesh që sheh Mirëpo, Diaspora ishte ajo fuqia që të qetë. E kisha vërejtur këtë edhe te njeriun prej të cilit nuk të vjen turp, e mbajti gjallë Kosovën, pra edhe Lazimi, që nuk kishte pasur mundësi është shumë e rëndësishme. Të jesh ata burra që nuk kursyen asgjë për t’i dalë ndihmë akcilës shkollë apo i bindur se po bën më të mirën e vendlindjen dhe popullin e ndrydhur. fshati. mundur dhe jo vetëm për vete, por, së Ka momente shumë prekëse në kon- Pyeste ku gjendet filan lokaliteti, i pari, për ata që të rrethojnë, e më pas

16 KOSOVARJA për vete. thotë: Babai dhe gjyshi im kanë qenë tregtarë të “Jo, nuk më lodhin njerëzit që kanë kërkesa shquar dhe kam mësuar shumë prej tyre”, dhe pritshmëri nga unë. Është fare e thotë ai. kuptueshme, ata kanë nevojë, prandaj Madje, parimet më të rëndësishme mbi vijnë e më kërkojnë dhe unë bëj aq sa të cilat vetë e ka ndërtuar suksesin e tij, mundem për t’i mbështetur e për t’u dalë përpiqet t’ua transmetojë edhe nipërve në ndihmë. e mbesave, pasi këtë tashmë e kanë Por, mërzitem kur shikoj se sa shumë trashëguar tre bijtë e tij, që shquhen me nevoja e halle ka populli ynë, madje tiparet e fisit, si edhe i ati. duke filluar edhe nga ato më esencialet, “Ne, të gjithë, duam të jemi të mirë për ndërkohë që në vendet evropiane as që rrethin e gjerë të njerëzve, t’i ndihmojmë diskuton kush për to, sepse janë të garan- ata, të jemi të mirë me ta, që më pas të tuara për çdo person, siç është sigurimi i të na përmendin për të mirë dhe të fitojmë ardhurave për jetesë, trajtimi mjekësor e të respekt e autoritet karshi tyre. ngjashme”. Dhe, kjo arrihet duke u nisur nga rrethi më i ngushtë, nga njerëzit që i ke më pranë. Filozofia e jetës Ndaj, nëse doni të jeni ndër më të mirët, Cilat fjalë i thotë para gjumit dhe me cilat sigurohuni që ta filloni nga familja juaj”, zgjohet në mëngjes Lazim Destani? thotë ai. Çdo ditë bie e zgjohet duke u lutur për shëndetin dhe mirëqenien e familjes, rre- Pasuria thit të tij, bashkëpunëtorëve, për mirëqe- Çdo biznesmeni, për ta vlerësuar se sa i nien e gjithë njerëzimit. suksesshëm është, i vlerësohet pasuria Filozofia e vërtetë jetësore, nga e cila e tij. Por, me Lazim Destanin edhe kjo udhëhiqet ai, shihet shumë mirë nga çështje është më ndryshe. përgjigjja që i jep pyetjes: Ç’është jeta për Në shumë intervista dhe debate, sa Ju? herë që i bëhet pyetja për pasurinë e tij, “Jeta është një shans i papërsëritshëm. ai familjen e paraqet si pasurinë më të Ndodh vetëm një herë! Imagjinoni sa e madhe të tij, duke thënë: rëndësishme është të bëni zgjedhjen e “Për mua familja është gjithçka, është pa- drejtë se si do ta çoni kohën! Është mundë- suria më e madhe e çdo njeriu dhe ajo që sia e vetme për të lënë gjurmë. Është i jep kuptim jetës dhe aktiviteteve tona të mundësi që duhet shijuar së bashku me të përditshme. Familja qëndron në themelin tjerët, se pa ta asnjë sukses nuk ka shije. e çdo suksesi që kam arritur në jetë. Është Imagjinoni sikur të jemi të vetëm në një ajo, pastaj është shoqëria. ishull, ku gjithçka është gur i çmuar dhe Pa familje të fortë nuk ka as shoqëri të luksi nuk ka fund. Por… jemi vetëm! Nuk shëndetshme. Nuk thoshin kot pleqtë tanë shijohet jeta i vetëm, as suksesi nuk ka se më i vyeshmi dhe më i miri në shoqëri kuptim atëherë. është ai që e ka portën e respektuar. E, kjo është bukuria e jetës, t’i bësh ballë Familja është ajo që e bën njeriun ta çmojë me qetësi dhe bujari çdo sfide, të ruash pasurinë shpirtërore, jo atë materiale”. qetësinë dhe të kuptosh se çdo gjë që Dhe, duke kultivuar vlera të këtilla sub- ndodh ka një arsye, por mbase arsyeja lime, familja e Lazim Destanit sot zotëron mbetët për t’u mësuar më vonë. biznese anë e kënd botës, duke qenë pjesë Jeta është shansi më i bukur që na jep Zoti. e tregut global. E jona është se si do ta shfrytëzojmë!”. Pa dyshim, pasuria materiale krijohet me Sidoqoftë, njerëzit që kanë pasur privi- mund e sakrifica të mëdha, prandaj edhe legjin ta njohin nga afër, për të thonë se vështirë ndahet me të tjerët. ky njeri i rrallë ka ditur të gëzohet edhe Por, ai njihet si njeri që ka ndihmuar për sukseset e konkurrentëve të tij, madje shumë, që ka shpëtuar, madje, jetë edhe i ka ndihmuar ata. Një karakteristikë, njerëzish... do të thoshim, e pazakontë në kontekstin Ka ndihmuar shumë edhe në vënien e e rrethanave dhe mentalitetit tonë. themeleve të Universitetit të Tetovës. Pran- Dhe, këtë herë kaq, por nuk përthekohet daj, në pyetjen tonë prej kureshtari nëse e jeta, puna dhe sukseset e Lazim Destanit lodhin njerëzit që, vazhdimisht, e kërkojnë me një shkrim, as me dy a tre shkrime… ndihmën e tij, pasi flitet se as nga oborri Sepse, gjithmonë ka çka të thuhet dhe i shtëpisë nuk del dot pa takuar ndonjë shkruhet për të… nevojtar që ka ardhur për një kërkesë, Gani Dili

KOSOVARJA 17 E rrallë

Pse gruaja e mallkoi burrin dhe ku ndodhet “Varri i të mallkuarit”? Prej kohësh, në një kuroshë, por ajo nuk e kishte pranuar për familjen, të afërmit... Dhe, kur e asnjërin. lindi edhe fëmijën e tretë, burri i saj i lëndinë varresh, Fakti se kishte shumë të interesuar për nisi aventurat, duke u larguar shpesh ndodhet një varr të, kishte bërë që jo pak fjalë të kurd- nga shtëpia. Nusja provon ta ndalë iseshin për të. Fjalë pas fjale e ditë pas burrin në shtëpi, por ai nuk e përfillë që quhet “Varri i të dite, në mungesë të babait, xhaxhai e kërkesën e saj. mallkuarit”. Quhej kishte fejuar për një malësor, i zoti për Dhe, një ditë, teksa ai dilte nga shtë- pushkë e pasuri. pia, gruaja e mallkon që të mos kthe- kështu, sepse, për het më i gjallë... Ai vazhdon rrugën e dallim nga varret Pse e mallkoi gruaja vet, duke i thënë gruas se Zoti nuk do e marrë për bazë mallkimin e saj... tjerët, kurrë nuk burrin e vet? Vajza e bukur kishte refuzuar fejesën, kishte vizitorë, as por fjala e saj nuk ishte marrë para- Kush e vrau familjarë që i shko- sysh nga axha i saj. të “mallkuarin”? Një ditë, tek bënte punë në fushë, një Ai qëndron dy net te shokët dhe me nin, të paktën, për djalë kalimtar ia hedhë syrin dhe e t’u kthyer në shtëpi dikush në rrugë Bajram. ngacmon. Ajo i thotë: i jep plumb në kokë dhe mbetët i “Ec rrugës tënde se jam vajzë me vdekur... E varros po i njëjti gjatë natës Pra, ishte një varr bela!”. në varrezat e fshatit, duke ia lënë dy batall, që nuk e “Bela e pa bela të kisha marrë për gurë mbi varr. nuse edhe po të bëhen njëqind Kalon një vit dhe varri fillon të rraf- vizitonte askush... gjaqe!”, ia kthen kalimtari. shohej. Pra, njihej si varr i dikujt për të Vit pas viti e kohë pas kohe, për më “Nëse je ti ai që i rri fjalës pas, merrmë cilin nuk interesohej askush... shumë se 80 vjet, ai varr njihej me me vete e qomë në shtëpi! Por, nëse Gruaja priti me vite që burri t’i kthehej emrin “Varri i të mallkuarit”. I shkretë, s’je i fjalës - më lërë dhe shporru nga në shtëpi, por kot. Ajo u fliste fëmijëve i lënë në harresë. “Banori” i varrit ishte këtu!”, i thotë vajza. se babai do kthehej një ditë, por ai njeri i mallkuar nga gruaja e vet. Djali kalimtar i premton se nuk do e kurrë nuk u kthye... Varri i tij mbeti i Historiku i këtij mallkimi është i lë kurrë në baltë dhe do e merr nuse vetmuar. Varri i tij mbet si varr i ba- dhimbshëm dhe tronditës: Gruaja, sipas adetit. norit të panjohur... e që e kishte mallkuar burrin, kishte Dhe, ditë pas dite e vit pas viti vajza Dhe, kush do besonte se në varr qenë bukuroshe, që ia kishin pasur bëhet nuse e tij. Më pas i lindi dy ndodhej trupi i një burri të mallkuar lakmi meshkujt për bukurinë e saj. I fëmijë. E privuar nga familja me nga gruaja? ishin ofruar me qindra meshkuj bu- leçitje, bënte jetë duke u mërzitur Sokol Murturi

18 KOSOVARJA INA BEAUTY

+383 44 848 000 +383 48 848 000 www.inabeauties.com /inabeauties Temë për shkrim se jo mahi...

Jeni mësuar të mos besoni, por te ne, në Kosovë, po ndodhë gjithçka... Ka nëna që ku- jdesen shumë për vajzat e tyre të rritura, sa u rrinë gati për çdo gjë, madje edhe të mos dalin nga shtëpia pa tableta kontraceptive! Teksa e parkoj veturën në garazh, e Çka i duhen dëgjoj se si ecë me hapa të shpejt nëna e fqinjës sime, për të zënë në rrugë vajzën që shkonte në qytet. “Hej moj, prit!”, i bërtiti nëna bijës. vajzës sime gjimnaziste Nga zëri dëgjoj se diçka nuk është në rregull me fqinjën, së cilës ia identi- fikova britmën dhe u bëra kureshtar të di se çfarë po ndodhte me të. kontraceptivët? Edhe unë njëfarë dreqi jam... Eh, thashë me vete, edhe këtë e hitem nga pak, andaj edhe i thashë “Hë, fqinje, çka u bë?”, nuk u durova pa dëgjova! Inxhia po i rrika gati vajzës së inxhies: “Inxhie, mos mendo se unë ha i thënë. vet! Hallall i qoftë! Kjo qenka temë për kashtë!”. “Eh, more kojshi, ende i ke fëmijët të shkrim se jo mahi! E ajo, që të bindet se e kisha dëgjuar vegjël dhe nuk e di se sa telashe del Dhe, nga befasia se çka dëgjova, dal bisedën që e kishte pasur me vajzën, me ta kur të rriten!”, ma ktheu ajo. para derës së garazhit dhe e për- më thotë: Dhe, pa një e pa dy më kujtohet shëndes inxhien. “A je moti në oborr?”. anektoda për plakun, që i kishte folur “Si je inxhie, a je mirë?”, i them. “Po, inxhie, ka dy orë që po sillem tri fjalë për tri lira dhe them me vete: “Po, mirë jam. U desh të vrapoj pas nëpër oborr dhe po i dëgjoj fqinjët “Trus aty ku je se ku me ditë ku i del vajzës se nuk e dija a i ka marrë se çka po flasin njëri me tjetrin!”, ia tymi kësaj pune!”. recetat për do barna të mia a jo, sepse ktheva. E, sikur ta kisha kërkuar, fqinja ndalet, mbarova nga dhimbjet?!”. Pas këtyre fjalëve, inxhia afrohet pikërisht, para dyerve të oborrit tim “Ato barna, a janë për ty a për vajzën?”, edhe më afër meje dhe me zë të dhe, pasi flet me të bijën, i thotë: ia ktheva. ngadalshëm më thotë: “A i ke marrë ato?”. “Do i ka për veti e do për mua! Diçka “Thënë të drejtën, më lirë po ma qet “Kë ato?”, pyet vajza. me frymë s’i kam punët mirë e thashë me i ble vajzës barëra sesa me abor- “Ato, bijë, tabletat...”. t’mi ndërroj!”, më thotë me gjysmë zëri. tua! Më mirë 5 euro për barëra se 100 “Tabletat kontraceptive, a?”. për abort! Plus një javë me u kujdes Vajza hapë çantën dhe, pasi hallakat A ha unë kashtë?! për të në shtëpi!”. me njërën dorë nëpër të, i thotë: S’kam besuar se gënjen inxhia. I kisha “Fort mirë e ke inxhie! Po të kuptoj... “Jo, i paskam harruar krejt! Katastrofë futur duart në zjarr po t’ma thoshte Edhe unë kam me e mbyllë gojën dhe do të ishte po të isha shkuar pa to, dikush këtë gjë... askujt s’kam me i treguar”, i thashë, sepse nuk po mund të rri çdo ditë veç Dhe, gratë që më njohin në lagje, e teksa ajo filloi të largohej nga unë. në barnatore tu ble!”. dinë se unë, nganjëherë, edhe ma- S. M. 20 KOSOVARJA Modele: Lil Vlora BOOM

Cilat janë sekretet e familjeve VIP-a? Lil Cilët meshkuj shqiptarë thyejnë zemrat e femrave? Vlora Lum ai që e ka nafakë Eneda Tarifën! artistja me shkopin Për Zhaden dikur magjik të bukurisë çmendeshin shqiptarët. Po tash? M 22 BOO

Disa nga të njohurit nuk e kanë dëshirën për t’i Cilat janë sekretet ekspozuar anëtarët e familjes, ndërkaq të tjerë, si duket, ua imponojnë për e familjeve VIP-a? t'u dhënë pak famë...

Portreti familjar i Gilit Gili dhe Ilir Berani janë të dashuruar gjithmonë, si në ditën e parë kur u njohën. Shkëlqejnë kur janë pranë njëri-tjetrit. Dhe, shkëlqimin e kanë të plotë kur pranë tyre janë edhe djemtë: Roberti e Redoni. Djemtë e çiftit Berani asnjëherë nuk e kanë pasur të ndezur dëshirën për famë, e as vetë prindërit e tyre nuk kanë tentuar që ata të imponohen në publik. Gili thotë se mirëkuptimi dhe konsultimi për çdo gjë është çelësi i lumturisë së tyre. M BOO 23

Memli Krasniqi paraqet djalin që do e donte secila nënë Këngëtar, më pas politikan. Për popullin figurë familjare... Memli Krasniqi është djali i profesorit universitar Milazim Krasniqit. Ai paraqet djalin që do ta donte secila nënë: i pashëm, i edukuar mirë, i shkolluar, i ngritur... Meliza e gjeneratës së shkollës ishte dashuria e hershme e Mem- lit. Meliza u bë gruaja dhe nëna e fëmijëve të Memli Krasniqit, i cili ka një agjendë të ngjeshur politike, por prapë ia del të jetë bash- këshort e baba i përkushtuar...

Ariana e Ermalit, nëna më e famshme E, kush do mendonte se Ermal Fejzullahu do të bëhej aq i ri bashkëshort e baba, që do të krijonte një portret aq të mirë familjar? Djali i vogël i Sabri Fejzullahut u bë burrë në moshë të re, në fillim të të 20- ave, por ia doli të krijojë familje të shëndoshë, që shpesh merr edhe vëmendjen e publikut të gjerë. Ermali thotë se ajo që përkushtohet më shumë rreth rritës së fëmijëve është Ariana, bashkëshortja e tij. 24 M Ata që i shohim shpesh... BOO Si arrijnë të duken bukur VIP-at tanë? Aktori Blerim Destani Edhe aktori Blerim Destani është nga ata persona publikë që e kanë pikë të dobët fizikun e ndërtuar mirë, andaj një pjesë të mirë të kohës e kalon në qendra fitnesi dhe jo vetëm prej tani, por prej vitesh. Aktori, e që është pikë e dobët e shumë fermave, ka një vijë trupi të admirueshme dhe kujdeset të ushqehet shëndetshëm.

Politikania Bukuroshja Blerta Deliu Deputetja, nga radhët e PDK-së, Blerta Morena Taraku Deliu, njihet si njëra prej femrave më Bukuroshja Morena Taraku kalon elegante në Kuvendin e Kosovës. Ajo ka shumë kohë në fitnes. Sado e zënë të stil të veshjes dhe të paraqitjes së saj jetë, ajo prapë gjen kohë për të shkuar mjaft të veçantë. në palestër, andaj i ka linjat që i dimë Blerta herët në mëngjes ia mësynë Gër- të gjithë. misë dhe ecja e saj e vazhdueshme bën Epo, të kesh trupin e Morena Tarakut duhet mund... M 25 BOO Në udhëkryq… Lum ai që e ka nafakë Eneda Tarifën! Këngëtarja me shumë talent, Eneda Tarifa, shkëlqen kudo ku paraqitet, si në skenë, si në jetën e përditshme... Ajo, pas një martese, sërish është në qendër të vëmendjes së mjeteve të informimit sa për talentin e rrallë që ka po aq edhe për buku- rinë e rrallë. “Po të gjeja njeriun e duhur do martohesha!”, tha ajo në një in- tervistë ditë më parë. Andaj, lum ai që e ka nafakë En- eda Tarifën!

Kush ia lanë këmbët Ronela Hajatit? Ronela Hajati ka qenë aktive me këngë të reja që vazhdojnë të bëj- në namin, si: “Lage”, “Pa dashni”, “Çohu”, e shumë të tjera... Por, Ronela në mjetet e informimit zihet në gojë edhe për bukurinë që ka. Madje, një adhurues i saj shkon shumë larg: “Do ia laja këmbët Ronela Hajatit”. M 26 Bukuroshët... BOO Nik Xhelilaj Është vlerësuar "Aktori më i mirë" në festivalin e Moskës, në festivalin e Prishtinës, në festivalin e Antalias dhe në atë turko-gjerman të Nurembergut, për rolin në filmin "Shqiptari - Der Albaner". Nik Xhelilaj spikat për talentin, por edhe për tiparet e një mash- kulli të bukur. S’ka dyshim që ai thyen shumë zemra femrash...

Cilët meshkuj shqiptarë thyejnë zemrat e femrave? Te ne, shqiptarët, nuk ka vetëm femra të bukura, por edhe meshkuj, e që falë pamjes së tyre, kanë arritur të kenë një plasim edhe më të mirë, Blerim Destani që janë në sytë e Shumëkush e njehë Blerim De- stanin, ama më së miri e njohin qindra femrave që femrat që e adhurojnë për pamjen dhe stilin tipik mashkullor. i adhurojnë për Është aktor me renome dhe kushedi se sa vajza e ëndërrojnë fytyrën, fizikun... çdo natë... M BOO 27

Shpat Deda Këngëtar, producent filmi dhe shumë unik në aspektin artistik. Po kaq unike e ka edhe pamjen. Shpat Deda nuk do të donte kurrë që të cilësohej si “i bukuri”, por ç’t’i bësh që është...

Adrian Bujupi Dren Abazi I ëmbël, zëëmbël. Është model i një E po, Dren Abazi disa herë ka krye- djaloshi modern dhe të pashëm. suar listat që rangonin meshkujt Adrian Bujupi është, pa dyshim, më të bukur shqiptarë. Këngëtar ëndrra e shumë vajzave... dhe mashkull që lë mbresa... M 28 “Boom”- ballina: Lil Vlora BOO Lil Vlora - artistja me shkopin magjik të bukurisë Lil Vlora, emër i njohur për Cila ishte kënga që të bëri të publikun. Si arritët të bëheni e njohur për publikun? njohur? - Titullohej “So hot” dhe më hapi - Ndihem shumë mirë, sepse kam rrugë në botën e muzikës. arritur një qëllim personal, që ishte: të njihem dhe të dëshmo- Po sot, çfarë mendon për rep- hem në çdo nismë timen. U njoha skenën kosovare dhe vajzat që përmes muzikës, por njihem edhe defilojnë në të? përmes punës që bëj në profesionin - Jam shumë krenare me atë tim... se çfarë ndodh në skenën tonë muzikore, meqë ka kualitet, ritme Kur ju bënit rep, të rralla moderne dhe performanca shumë ishin femrat në këtë zhanër. A të mira. paragjykoheshe? Andaj, muzika shqiptare po ecë me - Para disa vitesh, të ishe femër hapa të mëdhenj. dhe të merreshe me muzikë rep, nuk kaloje pa të marrë kritika. Mes Taynes dhe Melindes, Është nga ato femra Madje, më kritikonin edhe femrat, zgjedh…? të cilat sot dëgjojnë rep më shumë - Për mua të dyja janë fenomenale. që nuk kalon pa u se unë! Nuk mund t’i ndaj, meqë secila po vënë re, shkaku i një ecë mirë dhe e ka formatin e vetë të veçantë, ani pse të dyja bëjnë energjie të jashtëza- rep. konshme që ka, të A mendon se do t’i kthehesh më karakterit të fortë muzikës, apo është kapitull i e unik, por edhe të mbyllur? - Jetës nuk i dihet, andaj nuk më pamjes së bukur, pëlqen të them “kurrë”, sepse për ekstravagante... mua vlen thënia: “Kurrë mos thuaj kurrë!”. Lil Vlora është e Ta lëmë pak muzikën dhe të zonja, absolutisht e flasim për Lil Vlorën sot. Ku je, veçantë, femër që ia ç’bën, me çka merresh? - Kam lokalin tim shumë të frekue- del vetë për çdo gjë. ntuar nga klientela, ku ofrojmë Nëse dikur e njihnim një listë të gjatë shërbimesh nga fusha e bukurisë, estetikës dhe si repere sensacio- aestetikës. Jam shumë e kënaqur nale dhe femër që me atë se si ecë puna, për çka e falënderoj Zotin çdo ditë... theu barrierat e të bërit këngë me fjalë të Thuhet se je shumë e suksesshme në fushën e estetikës ëmbla, sot ajo është dhe të bukurisë. Ku gjendet salloni yt? një nga profesionistet - Faleminderit që më vlerësojnë! më të dëshmuara e të Salloni gjendet në Winterthur të Zvicrës, por punoj në gjithë botën: kërkuara në fushën e në Austri, Kosovë, Shqipëri, Maqe- estetikës... doni etj. M BOO 29

Cilat janë shërbimet më ekskluz- ive që ofron? - Bëjmë shumë shërbime, e që të interesuarit i mësojnë edhe përmes faqes në Instagram “lilvlora”. Bëjmë mbushjen e buzëve, mollëzave, jawline etj.

Në mesin e klienteve, a ke edhe emra të njohur? - Po, madje shumë. Janë shumë korrekte dhe mbesin të kënaqura...

Si ndihen femrat pas ndërhyr- jeve? - Të lumtura.

A ke ndërhyrë diçka në portretin tënd? - Po, nuk e fshehë. Dhe, secila femër që mendon se duhet të ndry- shojë diçka, duhet ta bëjë dhe të përmbushet.

Si qëndron me jetën private? - Perfekt!

Për fund? - Një falënderim shumë të madh për klientet e mija, për besimin që kanë në punën time, e që rikthe- hen gjithmonë me kënaqësi! Nderim Neziri 30 M Ah, kohë... BOO

Për Zhaden dikur çmendeshin shqiptarët. Po tash? Të paktë janë ata që dikur në Kosovë nuk e përcillnin serialin shumë të njohur brazilian “Kloni”, në të cilin rolin kryesor e kishte bukuroshja braziliane Giovana Antonelli. Shumëkush serialin brazilian e përcolli për ngjarjen intere- sante që kishte, por edhe për bukurinë e trupin e rrallë si bukuroshja “Zhade”. Shqiptarët u dhanë shumë pas këtij seriali dhe, me siguri, e kujtojnë edhe sot e kësaj dite, pavarësisht se kanë kaluar shumë vite nga shfaqja e fundit në ekranet tona. Aktorja, e lindur më 1976, në Rio de Zhaneiro të Brazilit, tash është 45 vjeçe, por paksa me pamje më ndryshe... Sidoqoftë, ende veçohet me stilin dhe elegancën e saj... Shtrohet pyetja: Të bukurën e serialit, të cilën e lakmonin shumë njerëz: vajza, gra, djem e burra, a thua, do e donin Zhade tash... edhe me pamjen që ka tash?

Në familjen e ushtarit të vrarë në APJ, Aziz Kelmendi Vrasja e Aziz Kelmendit kishte për qëllim dënimin kolektiv të shqiptarëve! Familja Kelmendi, në Arbanë të Prizrenit, versionit serb, mbi vrasjen e birit të tyre, andaj asnjëherë nuk beson se krimin në Paraqin të thonë: Serbisë e ka kryer i biri i tyre, Azizi, më 3 shtator “Mbetët e pasqaruar dhe konfuze. Ka shumëç- 1987. ka që s’ka nevojë t’i besohet, nëse Azizi i vrau 4 Këtë shkrim, që po e japim Ishte një elaborat i kreut sekret serb, që ushtarë dhe pastaj vrau veten?! në vazhdim, është reali- parapërgatiste denoncimin e Kosovës në Kush i vrau ushtarët tjerë shqiptarë në konti- planin politik, juridik dhe të diskriminimit... nuitet, të cilët nuk e vranë askënd, por gjetën zuar më 2003, në familjen Dhe, nga ajo ngjarje e tutje, familja Kelmendi u vdekjen në APJ?!”, thotë nënë Sala, një dreni- e ushtarit të vrarë në APJ, privua nga çdo e drejtë institucionale. case e rritur në urrejtje ndaj armikut historik shqiptar. Aziz Kelmendi. Ajo që dyshohet, megjithatë, është shumë më Si ndodhi ngjarja? reale: Në APJ-në e serbizuar ka ekzistuar një Ekipi i revistës “Kosovarja” Më 3 shtator 2003 bëhen 16 vjet nga vrasja staf sekret eprorësh të sigurimit, të cilët kanë e Aziz Kelmendit në Armatën Popullore të qëndroi në familjen Kel- montuar skenarët e vrasjeve të ushtarëve shq- Jugosllavisë. Për vrasjen më kontroverse të iptarë në APJ, për çka shqiptarët e bojkotuan mendi në Arbanë të Priz- një ushtari shqiptar në Jugosllavi, ka shkruar armatën, e që kurrë nuk ishte e tyre... atëbotë i gjithë shtypi jugosllav dhe ai kosovar renit dhe bëri një bisedë Problemi duket të jetë i elaboruar saktë mbi referimet e “Tanjug”-ut serb, i cili e furni- nga serbët dhe aludonte në ikjen e të rinjve të gjatë me ta. Është një zonte strukturën mediatike elektronike dhe të shqiptarë nga Kosova për shkak të bojkotimit shkruar. rast që ilustron më së miri të APJ-së. Ishte një prezantim i vrazhdë dhe shovin- Pra, ose në APJ të vrarë ose jashtë Kosovës në sjelljen kriminale të Ser- ist serb vrasja e djaloshit shqiptar nga fshati ekzil! bisë ndaj shqiptarëve të Arbanë (ish- Dushanovë) i Prizrenit. Prizreni dhe Paraqini u bënë të njohur atëbotë Kosovës. në Jugosllavi dhe Evropë, pikërisht me këtë Kush ishte Tani, që duhet përmbyllur tragjedi, që sot e atë ditë, nga data 3 shtator 1987, ka mbetur enigmë dhe konfuze. Aziz Kelmendi dialogu me Serbinë dhe Kështu thonë edhe në familjen e Sadik Kelmen- si fëmijë dhe kur shumëçka ka rënë në dit, babait të Azizit të vrarë. Ditën që e vizituam familjen Kelmendi në në rini të hershme? harresën e kohës, “Kos- Arbanë, më 20 korrik 2003, babait të të ndjerit, Aziz Kelmendi u lind më 15 janar të vitit 1967, ovarja” ia rikujton opinionit Azizit, i pikonin lotët dhe duket se ky akt e ka në fshatin Karaçicë të Lipjanit. Shkollën fillore nxjerrë atë në pension invalidor, shumë para e kreu në Arbanë (ish-Dushanovë) të Prizrenit, dhe bashkësisë ndërkom- kohe. tri vite të gjimnazit të mesëm në Prizren, vitin e bëtare se si Serbia i vriste 64-vjeçari Sadik Kelmendi ka punuar në Gjer- katërt në Lipjan. Studioi në Fakultetin Juridik të mani dhe fati deshi që ai të qëllonte rastësisht Prishtinës, ku kreu vitin e parë. ushtarët shqiptarë në në kazermën e Paraqinit, pikërisht më 3 shtator Ushtar shkoi më 15 shtator të vitit 1986, në Les- kazermat e Armatës Popul- 1987, për vizitë Azizit, në mëngjesin e asaj dite kovc të Serbisë, e pas 6 muajsh e transferuan të hershme kobtare me bashkëshorten, Salën. në Paraqin. lore të Jugosllavisë (APJ), Ata, gjatë kthimit nga Gjermania për në Ishte i njohur për pushtetin serb në Kosovë nga të cilën e përbente Serbia Kosovë, ndalen në Paraqin t’i blejnë rroba të demonstratat e vitit 1981. reja Azizit, që do lëshohej nga armata pas 5 Nënë Sala tregon se qysh kur shkuan në Ar- me 65-70%. ditësh. banë, Azizi tri herë hoqi mbishkrimet e rrugës Ky shkrim u dedikohet Në familjen e Aziz Kelmendit nuk i besojnë në lagjen “Velko Vllahoviq” dhe në vend të tyre edhe brezave të pasluftës, atyre që vetëm kanë dëgjuar për luftën e vitit 1999, para së cilës shq- iptarët ishin edhe me një luftë tjetër, kur djemtë e rinj, që i merrte Jugoslla- via në shërbim ushtarak, ktheheshin në arkivolet e salduar. Sala, nëna e Azizit 32 KOSOVARJA vuri mbishkrimin “Isa Boletini”. Herën e tretë Dhe, pas 16 vitesh dalin në shesh shumë të ishte ndjekur nga policia, por nuk ishte kapur. vërteta dhe montime. Vetë i treti vëlla: Azizi, Idrizi e Hajrizi, janë marrë në pyetje në polici dhe janë mbajtur në arrest më shumë se nga 15 ditë. Ç’thotë babai Aziz Kelmendi ka qenë i pajisur me ide kom- i Azizit? bëtare dhe me synim për realizimin e kërkesës Megjithatë, rreth ndodhjes së rastësishme në së Kosovës Republikë. Paraqin, Sadiku deklaron: “Azizi e përfundoi pushimin në gjysmë të Ç’thonë nëna e Azizit korrikut të vitit 1987 dhe e përcollëm për në Paraqin, kurse vetë u nisëm për në Gjermani, për vrasjen e djalit? ku punonim. “Na ka paralajmëruar disa herë nga shërbimi Por, pas pak firma falimentoi, andaj u desh të në APJ se ishte në sy jo të mirë në ushtri. Por, vinim në pushim të dhunshëm. Vendosëm të mendonim, si të gjithë ushtarët tjerë shqiptarë vinim në shtëpi me veturë. Në mëngjesin e në një ushtri që nuk është e tyre. 3 shtatorit të kobshëm, u gjetëm në Paraqin, “Të tregojmë tash...”, ma ktheu ai. Ai tha se do e transferonin nga Leskovci, sepse te Azizi, që t’i linim para për rroba civile, pasi Vinin oficerë dhe mjekë me mantel të bardhë kishin dëshirë ta mbysnin sa më parë! Kur ma i kishin mbetur vetëm edhe 5 ditë ta kryente gjithfarë. Kur ktheva kokën pash se Sadiku ishte tha këtë, u mbusha vrer. Po t’i thosha kaloje shërbimin ushtarak. prapa meje... E pyeta Sadikun: “Çka ka ndodhur kufirin e ik, mendova se mund t’i ndodhte gjë e Kur u paraqitëm për vizitë, pas pak erdhi një që po na mbajnë kështu?!”. ligë, prandaj më mbeti fjala në gojë... oficer me dy ushtarë të armatosur, të gatshëm Burri më tha: E kishin detyruar të ngarkonte dhe shkarkonte të shtinin! Kur i thamë se kemi ardhur në vizitë “Bëhu e fortë se Azizi i paska vra 4 ushtarë, e 5 i pesha të rënda si ushtar. E kishin ofenduar për Aziz Kelmendin, na i kërkuan pasaportat, paska plagosur rëndë!”. edhe duke i thënë Kelmendoviq dhe ia kishin pastaj na morën me vete... “Po, Azizi?”, i thash. tërhequr vërejtjen se nuk po e shikonte flam- “Ti prit në veturë! A e di çka ka bërë djali yt, “Kishte bërë vetëvrasje! Vetes i kish ra plumb urin jugosllav, derisa ngrihej lart në pistë për të Azizi?! I ka vrarë 4 ushtarë dhe shumë të tjerë i në qafë!”. filluar ditën e punës. ka plagosur!”, më tha oficeri. “A ka vdekur a jo?!”, e pyeta. Prej të gjitha këtyre, më së rëndi i kishte ardhur Pastaj, më dërguan në dhomën e krimit ku “Po”, ma ktheu Sadiku. kur i kishin thënë Kelmendoviq, por unë i ishte kryer skena e vrasjeve. Katër kufoma qën- Kur e kuptova se Azizi ka vdekur, mu lehtësua thashë: dronin në dhomë, gjaku ishte në tërë dhomën, barra, sepse e mendova se po të ishte gjallë çka “Ah, bre bir, ti e di që po shërben në ushtri të puse-puse, por edhe muret e dhomës ishin të do bënin me të... huaj dhe këto ofendime janë të natyrshme!”. përgjakua. Ushtarët e vrarë ishin në pizhame... Pra, ka pasur ankesa të vazhdueshme se po e “Ku ishit ju, oficerët, që lejuat të bëhen gjithë maltretonin në APJ dhe të gjitha këto m’i ka këto vrasje?!”, i thash. Si u soll kufoma thënë”, dëshmon e ëma e Aziz Kelmendit, pas “A do ta shohësh Azizin?”, më pyetën. 16 vjetësh të vrasjes së djalit, në shtëpinë e vet “Po, si nuk dua!”, u thash. e Aziz Kelmendit në Arbanë, ngjitur me Prizrenin. Më nxorën nga aty dhe më dërguan te kufoma në shtëpi? Dhe, ngjarja rreth vrasjes së Aziz Kelmen- e tij. Kufoma e Aziz Kelmendit u soll në shtëpi në dit është përjetuar me shumë peripeci nga E shikova mirë dhe me vëmendje... E kishte orën 16 të datës 4 shtator 1987, në Dushanovë anëtarët e familjes, secili qysh është gjetur goditur plumbi në mjekër dhe i kishte dalë (Arbanë) të Prizrenit. Pra, një ditë pas vrasjes në varësisht nga vendi dhe koha... në majë të kokës, gati ia kishte ndarë kokën kazermën e Paraqinit. përgjysmë! I rashë për fytyre dhe kjo ishte e “Kufomën e sollën disa ushtarë dhe e lanë te Ç’thotë vëllai i Azizit, Isaku? tëra që pash me sytë e mi... dera e oborrit”, thotë nënë Sala, e cila kishte Vëllai, Isaku, duke folur për ditën e 3 shtatorit të Kufoma e Azizit ishte në një autoambulancë të arritur në shtëpi më 3 shtator, bashkë me bash- vitit 1987, përshkruan se çfarë ka ndodhur në spitalit, ishte i veshur me uniformë ushtarake, këshortin, Sadikun, të përcjellë nga oficerët e shtëpi dhe si është sjellë policia me familjarët... sepse duket të kishte qenë gjatë natës në kazermës dhe sigurimi i APJ-së. Për ngjarjet e ditës kobtare, Isaku thotë: detyrë”. Nënë Sala më tej shtoi: “Kur po kthehesha në shtëpi nga shkolla e “Kufomën e lanë te dera dhe shkuan! Nuk e mesme, më thanë në rrugë se vëllezërit t’i kanë Ç’thotë nënë Sala thanë asnjë fjalë të vetme. Kufomën e shtimë marrë policia... Më thanë vëllezërit t’i kanë në shtëpi dhe e përgatitëm varrimin. Kishim marrë për hajni! E, kur hyra në shtëpi, policia gjatë kohës sa ishte shumë dhembje e mërzi... E kishim vështirë ta po e kryente aksionin e bastisjes dhe kunata në Paraqin? shprehnim gjithë vrerin për urrejtjen ndaj APJ- mundi vetëm t’ma konfirmonte se policia i së, armatës së huaj, që i shërbenim pa dashje... “Kam pritur në veturë prej orës 6-10, gjë që kishte marrë të dy vëllezërit. Në aksion kishte Në ceremoninë e varrimit erdhi të merr pjesë nuk ishte normale, aq më shumë kur e morën marrë pjesë edhe ushtria. një oficer shqiptar, me emrin Rrahman Krasniqi, Sadikun dhe nuk u kthye 4 orë”, thotë Sala dhe Në polici, vëllezërit i kishin pyetur për Azizin i cili kishte shërbyer në Paraqin. vazhdon: dhe interesimi i tyre ishte përqendruar në atë Në mbrëmjen e po asaj dite, pra të datës 4 “Erdhën dy oficerë, më morën e më quan në nëse Azizi kishte qenë në shkollë problematik, shtator, pas varrimit të Azizit, në odë erdhi një sallë të madhe, pastaj te eprori i sigurimit. se a ishte psikikisht në rregull, a kishte qenë i Rrahmani me dy ushtarë dhe e tregoi version Ai më pyeti: arrestuar etj. zyrtar të tragjedisë së Paraqinit për vrasjen e “A di serbisht?”. Axha kishte dëgjuar nga një polic se në Paraqin katër ushtarëve, të cilët, sipas tij, i kishte vrarë “Jo, sepse jam e lindur në Drenicë, ku nuk ka ishte vrarë Azizi. Erdhi te ne të tregonte, por Aziz Kelmendi! Sipas tij, ata ishin: Serxhan serbë as për ilaç!”, i thash shqip. meqë policia nuk e bëri të ditur vrasjen, as ai Simiqi, nga Beogradi, Hasim Xhanoviqi, nga Pas pak e sollën Riza Xhaklin që të përkthente... nuk tha gjë për aktin. Shkoi e erdhi disa herë Koçici, komuna e Vitezit, Safet Dudakoviqi, nga “A ka qenë Azizi ndonjëherë në burg? A ka dhe, më në fund, rreth orës 15, një kushëri, pasi Orahova e Bosanska Gradishkës dhe Goran qenë i sëmurë? Si është sjellë këtu e aty...”, më kishte dëgjuar në radio, e bëri publike vrasjen e Beciç, nga Zagrebi. bëri pyetje eprori. Azizit në Paraqin”. Oficeri tha se ai i kishte plagosur edhe gjashtë Nuk desha t’u tregoja se ka qenë i arrestuar Duke e shpjeguar si rastisi që prindërit e Azizit ushtarë të tjerë: Ante Jaziqin, Petar Gjekiqin, për demonstratat e vitit 1981, por ata i dinin të qëlluan mu në këtë ditë kritike në kazermën Andreja Preshernin, Husko Kovaçeviqin, Nexhid gjitha... Dhe, pas shumë pyetjeve, u thash se a e Paraqinit, nënë Sala dhe babë Sadiku Mehmedoviqin dhe Nazif Hoxhiçin. mund t’ua bëja unë vetëm një pyetje... deklarojnë çka kishte të vërtetë dhe çka nuk E, sa i përket Azizit, oficeri tha se ai u gjet i vrarë “Po, fol!”, ma ktheu eprori. kishte; çfarë mundimesh përjetuan ata dhe si e një kilometër larg kazermës së Paraqinit”. “Çka ka ndodhur me Azizin?”, i thash. kuptuan ata krimin në Paraqin. Por, nuk i besuam aspak oficerit dhe as ush-

KOSOVARJA 33 paralelisht vriste shqiptarë kudo që kishte harruar letërnjoftimin në shtëpi dhe nuk mundi rastin... të hynte. Por, kur i tregova se jam me djalin, Vrasjet e mëvonshme të ushtarëve shqiptarë Idrizin, e ai nuk mundi të hynte shkaku i mung- në APJ, treguan se ky ishte vetëm fillimi i një esës së letërnjoftimit, Sadiku nisi të besonte se zhvillimi ideologjik shovinist serb, ku çetnikët edhe të tjerët ishim gjallë... përgatiteshin ta merrnin në dorë gjendjen Besoj se po nuk kisha shkuar në Nish ta takoja kundër shqiptarëve, por nën ombrellën e Sadikun, me siguri, plani i UDB-së ishte që ta politikës... vrisnin në burg, me bindjen se askush nuk e Tregu politik antishqiptar i përbinte të gjitha dinte ku ndodhej ai...”, kujton ngjarjen nënë aksionet antishqiptare, nën moton “të ruhej Sala, në prani të Sadikut, përballë të cilëve, Jugosllavia”, sepse kjo krijesë gjoja atakohej varur në mur qëndron fotografia e Azizit, që i nga shqiptarët e Kosovës! ka shpëtuar asgjësimit të shtëpisë nga flakët e Azizi në fëmijëri Nënë Sala, e që kujton çdo detaj, ndërhyn dhe luftës së vitit 1999. thotë: “Ka pasur raste që, kur na ka shprehur ngushël- tarëve nga Paraqini... U thamë se për ne vrasja lime ndonjë fqinj, na ka thënë se nëse dikush Familja Kelmendi e Azizit është e paqartë...”. pyet pse isha te ju, i thoni - erdhi ta kërkonte u privua nga çdo borxhin që ia kishim... e drejtë njerëzore! Varrimi dhe vendimet Kjo na dha të kuptojmë se UDB-a kishte shkuar shtëpi më shtëpi që t’i kërcënonin për bojkot Familja Kelmendi nga Arbana e Prizrenit, e pushtetit në të pamen për Azizin! pos që humbi të birin, Azizin, në rrethana për bojkot Më pas, na kanë përcjellë vazhdimisht se me misterioze në APJ, në Paraqin, ajo përjetoi kënd kishim lidhje të ngushta familjare... Dhe, edhe diskriminim më të tmerrshëm socio- Në ditën kur duhej të bëhej varrimi, pra më 4 për këtë tri javë rresht, policia dhe ushtria psikologjik, duke humbur edhe mundësinë e shtator, Bashkësia Lokale mbajti dy mbledhje bastisën çdo ditë shtëpinë dhe oborrin tonë në çfarëdo punësimi. urgjente, në të cilën u morën dy vendime: Të Arbanë... Ata iu nënshtruan presionit të shtetit përmes mos shkohej në varrimin e Azizit dhe të bo- Kishim shumë provokime... Vinin dhe kërkonin UDB-së dhe shkuan deri aty sa familjen e jkotohej e pamja në familjen e tij pas varrimit. armë... Na bënin presion...”. detyruan të kërkonte falje publike. Qëllimi ishte Nënë Sala dhe babai Sadiku, herë pas herë, Ndërkohë, Sadikun e kishin marrë peng, për t’i të demotivohej irredenta shqiptare, e cila rastin plotësojnë njëri-tjetrin për detaje dhe ngjarje lehtësuar bastisjet... Babai i Azizit, Sadiku, mba- e përjetoi si stimulim moral, që ta qonte deri që u lansuan ato ditë me iniciativën e pushtetit hej në burg, në stacionin policor të Prizrenit në fund luftën për liri dhe përforcim ideologjik dhe ushtrisë dhe rreth këtyre zhvillimeve dhe e keqtrajtonin shumë. Më pas, nga Prizreni kundër Serbisë. thonë: e kishin dërguar në Nish, ku edhe e kishin I vëllai i Azizit, me profesion arsimtar, dëshmon “Në varrim nuk ka pasur më shumë se 50 vetë. torturuar tmerrësisht... se e tëra familja Kelmendi ishin nën presion Shumica kanë qenë fëmijë. Të tjerët kanë qenë Dhe, teksa kishte dhembje për vdekjen e Azizit, dhe keqtrajtim të vazhdueshëm, madje edhe familja e ngushtë. Ishte i pranishëm edhe Mulla në burgun e Nishit i thoshin se ia kishin vrarë në jetë të përditshme. Hajdini dhe oficeri Rrahman Krasniqi. Bile, tërë familjen! “Kishim ndalesa, që të privonin edhe nga Mulla Hajdini ia këndoi tallkinin shqip. “Një kohë mendoja se ishte presion, ndërsa legjitimiteti dhe identiteti personal e familjar. Nuk dimë a e ka përcjellë UDB-a varrimin a jo, më vonë më bindën se ma kishin vrarë tërë Familja jonë e kishte të ndaluar të hynte në ko- sepse e kemi pasur mërzinë tonë dhe nuk na ka familjen!”, thotë Sadiku dhe shton: munë, për çfarëdo dokumenti më elementar. interesuar për ta... “Policët në burgun e Nishit më thanë se ma Një zyrtar komunal, tha: “Jo t’u japim doku- Ceremonia e varrimit është kryer në mënyrën kanë zhdukur gjithë familjen! Ku ke parë ti - të mente, por duhet t’ua ndalojmë edhe hyrjen më modeste. E, ajo që na ka tronditur më së na i vrasësh ushtarët tanë dhe ne të të lëmë të në komunë, të mos e shkelni kurrë pragun e shumti është plasimi i informacionit të rremë jetosh, a?!”, më thoshin gjatë hetuesisë... komunës!”. në mediet shqipe e serbishte se gjoja hoxha “Kisha humbur në peshë, por edhe psikikisht Na kanë bërë zullum të madh dhe kanë ush- nuk ia ka kënduar tallkinin Azizit! nuk isha kërkund!”, tregon Sadiku dhe i shton truar dhunë mbi familjen tonë, deri në masën e Është e vërtetë së pas varrimit të Azizit nuk e tregimit të dhëna të tmerrshme: nënshtrimit tonë për bukë. kemi hapur të pamen, siç është adet të hapet “Ngado që më shihnin, më thoshin: “Ja, ti je ba- Por, falë Zotit dhe qëndrimit tonë stoik, nuk e pamja... Sepse, nuk kemi dashur t’i marrim bai i kriminelit! Ta kemi vrarë gjithë familjen!”. kemi ardhur në pozitë lëmoshe, për t’ua zgja- në qafë njerëzit, duke i marrë në pyetje e duke As në familje askush nuk e dinte se ku mbahe- tur dorën për bukë askujt”, thotë Isaku, duke i burgosur pse kanë ardhur të na shprehin sha në burg dhe a isha gjallë a jo... folur për nënçmimin e familjes së Aziz Kelmen- ngushëllime...”, thotë Sadiku. Sala, pas një muaji, e kishte kuptuar se unë dit dhe represionin që bëri shteti ndaj saj. ndodhem në burgun e Nishit”. Si u izolua familja “Se ishte në Nish Sadiku, më tregoi një polic në Pat edhe provokime besë, në Prizren. Dhe, vendosa ta vizitoja, pa Kelmendi? marrë parasysh pasojat e mundshme. Me kuna- shumë të ulëta! Nuk ishte vetëm vrasja e ushtarit Aziz Kelmen- tin ia mësymë Nishit. U paraqitëm në burgun e “Ka pasur raste kur në derë të oborrit kanë ard- di, që rëndoi shpirtrat e shqiptarëve. Rrethanat Nishit dhe ranë në prush kur morën vesh se e hur policia dhe thërrisnin: “O Aziz”, thotë nënë e reja politike, ekonomike dhe të sigurisë, dinim ku ndodhej ai... Sala dhe vazhdon: “Pasaportat na i morën të distancimi i plotë i familjes Kelmendi nga push- Katër orë na morën në pyetje, në vend se të na gjithëve. Edhe postieri i fshatit ishte porositur, teti, e posaçërisht fillimi i një fushate të paparë e mundësonin ta shihnim Sadikun! Pas 5 orësh që kur të shpërndante ftesa të ndryshme, të diskriminuese nga regjimi, ishte shumëfishë pranuan ta shihnim Sadikun... trokiste në derën tonë dhe të pyeste për fqin- më brutal ndaj familjes së Sadik Kelmendit. Dhe, kur erdhi Sadiku, në dhomën ku e prisnim, jët, kinse nuk i njihte dhe nuk ua dinte adresën”. Fushata çnjerëzore e pushtetit ndaj kësaj mezi e mbanin këmbët... Nuk kishte zë, nuk Nënë Sala, pasi u ka bërë ballë shumë provo- familje, e që mori mbështetje të plotë nga nxirrte fjalë nga goja... kimeve të postierëve, u ka thënë se më nuk do Bashkësia Lokale e fshatit Dushanovë, pasi Kisha bindjen se nuk do ta zinte nata të gjallë! duronte provokimet... Dhe, ata vetëm atëherë policia dhe Lidhja e Komunistëve u shkoi shtëpi I thash se ne jemi mirë të gjithë dhe këtë e janë ndalur dhe nuk kanë trokitur më në derën më shtëpi për ta diferencuar familjen, e vuri në përsërita disa herë... e shtëpisë së tyre... sprovë të rëndë familjen e Aziz Kelmendit. Pas katër ditësh nga vizita jonë e papritur, e “Erdhi një njeri në derë. Kur i thash çka po Rasti i Paraqinit e mori në tërë Jugosllavinë kishin kthyer në burgun e Prizrenit. Gjendja e tij do, më tha po e kërkoj shtëpinë e Muhamet epitetin e një tragjedie, pasi ishte prekur ishte para vdekjes. Se e kishin sjellë në Prizren, Kelmendit. bërthama e një fuqie që e mbante të gjallë e kuptova po nga i njëjti polic. Shkova ta shihja Pas lufte, po i njëjti postier, e solli te dera një shtetin kriminal që paraqitej i barabartë, e në Prizren me djalin, Idrizin. Por, Idrizi e kishte ftesë. Ishte maskuar me një shapkë në kokë. I

34 KOSOVARJA tash: “Qysh s’po të vjen marre tash, kur na ke provokuar edhe në kohën e Serbisë, bre?!”. “Koha ishte ashtu...”, ma ktheu ai pa fije turpi”, thotë nënë Sala në shtëpinë e saj në Arbanë.

Krimi i dytë në Paraqin: dënimi i 6 shqiptarëve Krimineli Aziz Kelmendi në këtë rast plagosi nin dhe dënoheshin. pas vrasjes së edhe gjashtë ushtarë”. Në artikullin që mban titullin “Ushtarët shqip- Aziz Kelmendit! Më 4 shtator 1987, autori H. S., boton komentin tarë i keqtrajtonin dhe i burgosnin pa pikë faji”, e tij të vrazhdë, në stilin e tij të njohur: thuhet: “Ushtarët shqiptarë, Maliqi e Kelmendi, Serbët bën edhe krimin e dytë në kazermën e “Krimi mizor i Aziz Kelmendit, i cili në mënyrë në prill të vitit 1982, në Sarajevë, u torturuan Paraqinit, kur dënuan edhe 6 shqiptarë të tjerë, më mizore keqpërdori besimin e ushtarit të dhe u burgosën pa pikë faji!”, deklaronte për kinse ndihmë në vrasje. Procesi i montuar i mbrojtjes së vendit, në opinionin e gjerë, kudo, gjenerali Nedelko Boshkoviq, në krye të shër- Paraqinit kishte për qëllim dënimin kolektiv të hasi në gjykim më të rreptë e të njëzëshëm. Ky bimit sekret të APJ-së në Kosovë gjatë viteve shqiptarëve! veprim i ndytë, s’mund të kualifikohet ndryshe, 1980-1990. Ngjarjet e vitit 1981 e kishin mobilizuar pos sulm i rëndë jo vetëm në forcat tona, por Në shtypin malazez, si dhe sipas konstatimeve Serbinë, që përmes organeve federative, përf- edhe në virtytin më të çmueshëm të revolu- malazeze, ushtarët shqiptarë janë vrarë dhe shirë edhe armatën jugosllave, të krijonin sa cionit tonë”. keqtrajtuar pa arsye, janë zhvilluar polemika të më shumë armiq kundër shqiptarëve. Komenti në “Rilindja” i po asaj date: “Mizori e ashpra mes eprorëve ushtarakë serbë, që kanë Serbia kishte plane ta përdorte fuqinë armiqësi”, me autor H. S., vajtonte pa argu- mbajtur vijën e krimit dhe të atyre që deshën shtetërore kundër Kosovës. Andaj, kur të mente institucionin ushtarak jugosllav, e që, në ndriçimin e së vërtetës. ndodhte ky proces, gjashtë republikat dhe të vërtetë, vriste ushtarët shqiptarë pa fije faji! Dy të intervistuarit shqiptarë, pas vuajtjes së Krahina Autonome e Vojvodinës, ta justifikonin Edhe korrespondenti i “Rilindjes”, nga Prizreni, dënimit: Enver Behluli dhe Shefqet Paçarizi, nga aksionin e Serbisë si të drejtë mbi shqiptarët R. Sh., në artikullin dënues me titull: “Bojkoto- Dragobili i Malishevës, deklaruan se, çuditër- e Kosovës që kërkonin status republike në het familja Kelmendi”, dënon aktin të cilin e isht, natën e krimit në Paraqin, Azizi ishte cak- Jugosllavi. quan të neveritshëm. Ai më tej vlerëson se kri- tuar kujdestar në orën 22, çka ishte jonormale, mi i Aziz Kelmendit po dënohet gjithnjë e më sepse caktimet bëheshin në orën 15. Zi e më zi shkoi shumë nga punonjësit e Prizrenit dhe qytetarët Atë natë, në kazermë, ishte kujdestar oficeri e të gjitha kombeve të kësaj komune... Blagojeviq, i cili nuk kishte qëndruar fare në shtypi për “Në Bashkësinë Lokale të Dushanovës, ku jeton kazermë. Aziz Kelmendi kishte pasur për detyrë Aziz Kelmendin! familja Kelmendi, dje u mbajtën tubime të të kujdestarojë me Safet Dudakoviqin, ndërsa “Ka qenë një fushatë tepër e egër jugosllave shumta të strukturave shoqërore-politike. Në poshtë ishin caktuar dy maqedonas. Po ashtu, ndaj familjes së Azizit. Shtypi serb, në një anë, mënyrë unanime u mor qëndrim që familja Kel- jashtë ishte caktuar edhe një maqedonas! dhe ai shqiptar, në anën tjetër, kanë qenë mendi të bojkotohet...(“Rilindja”, 6 shtator 1987). Sipas informacioneve që posedonte Shefqet shumë skandalozë”, thotë Isaku dhe shton: Nga po i njëjti korrespondent, R. Sh., del Paçarizi, oficeri Blagojeviq e kishte lëshuar “Në fillim gazeta “Rilindja” ka pasur qëndrim edhe artikulli tjetër “Tronditje për të gjithë”, kazermën dhe kishte shkuar në shtëpi. më të matur, duke qenë pro nesh, më pas ajo ku thuhet, mes të tjerash: “Kur u ftua hoxha “Të tre maqedonasit, madje edhe Dudakoviqi, e politizoi tragjedinë, kështu që doli krejtësisht i fshatit, Ajdin Ahmeti, të kryen ceremoninë nuk ishin në detyrë. I vetmi njeri i zgjuar ishte në taborin serb”. fetare, ai protestoi, duke thënë: “Atë që e bëri Azizi”, kishte thënë Paçarizi. Pas ngjarjes së Paraqinit, shtypi u mbush Azizi nuk e lejon as feja”, pohim ky i rremë Por, kur u mor në pyetje, 6 oficerë përnjëherë e komente, reagime, raporte dhe propagandë i autorit, të cilin e përgënjeshtron familja torturuan atë... armiqësore. Përmes Aziz Kelmendit sulmo- Kelmendi dhe konfirmon se hoxha i fshatit e ka Riza Xhakli, në anën tjetër, ka folur për Azizin si hej e tërë Kosova dhe kërkohej justifikim i kryer ceremoninë fetare të lamtumirës së Azizit, mësues i tyre në kazermë. shkatërrimit të elementit kombëtar shqiptar, madje shqip! “Ai ishte shumë më i përgatitur se ne dhe na duke e identifikuar kombëtaren me nacional- e shpjegonte historinë... Se kush ka qenë, në shovinizëm. Riza Xhakli: të vërtetë, Aziz Kelmendi, nuk e di, por kam Më 4 shtator 1987, “Rilindja”, në faqen e parë, dëgjuar më vonë njerëz të ilegalitetit të thonë botoi artikullin “Krim i paparë në kazermën e Si u akuzuan ushtarët “na ka fikë Azizi!”. Paraqinit”: “Sot, në agim, ushtari Aziz Kelmendi shqiptarë në një Mua më akuzuan se kinse ia kisha dhënë Azizit bëri një krim të paparë në kazermën e Paraq- dy karikatorë fishekësh”, thotë Xhakli, teksa init, vrau në gjumë katër ushtarë: Sërxhan proces të montuar? hedhë poshtë absolutisht këtë gjë, sepse nuk Simiqin, nga Beogradi, Hasim Gjanoviqin, nga Pas vrasjes së Aziz Kelmendit dhe të ushtarëve kishte lidhje me atë që kishte ndodhur. fshati Koçici-Vitez, Safet Dudakoviqin, nga të tjerë në Paraqin, filloi skenari i montuar i Epilogu i procesit të montuar përfundoi me fshati Orahovë - Bosanska Gradishtë dhe Goran dënimit të ushtarëve shqiptarë (6 sa ishin aty), dënimin: Riza Xhakli 20 vjet burg, Abdylxhemil Bogiçin, nga Zagrebi. me pretekst se e kanë ndihmuar Azizin në Alimani 20 vjet burg, Afrim Mehmeti 13 vjet kryerjen e veprës... burg, Pajazit Aliu 13 vjet burg, Shefqet Paçarizi Procesi i montuar i Paraqinit ndaj shqiptarëve 7 vjet burg, Enver Behluli 5 vjet burg dhe Rizo është një kapitull tjetër mundimi, për ta mbyl- Alibashiqi 2 vjet heqje lirie. Ndërkaq, në gjykim- lur rastin me gjoja zbulimin e APJ-së, se të in e dytë, Rizo u dënua me 14 vjet burg, meqë gjithë shqiptarët janë të njëjtë ndaj serbëve! gjykata tha se kishte dëshmuar rrejshëm në I dënuari me burgim më të rëndë, Riza Xhakli, seancën e parë, i shtyrë nga oficerët e sigurimit. të cilit iu shqiptua dënimi me 20 vjet burg, ka Por, kur boshnjaku Rizo Alibashiq deshi ta deklaruar se të dënuarit e këtij procesi (6 shqip- thoshte të vërtetën në Beograd, kryetari i tarë dhe një rom), ishin viktima dhe asgjë tjetër. trupit gjykues, Vojislav Shunjar, nuk e la të fliste. Në tetorin e vitit 1996, kur filloi ftohja e marrëd- E dënoi me 14 vjet burg. hënieve serbo-malazeze, gazeta e pavarur në Sidoqoftë, Riza Xhakli dënimin e vuajti në Mal të Zi, “Monitor”, solli shkrimin e karakterit Pozharevc dhe ishte njeriu kryesor që u dënua zbulues, ku ishte konstatuar se shërbimi sekret në procesin e montuar politik për krimin në i APJ-së ishte në gjendje të vendoste eksploziv Paraqin. dhe të bëjë çmos tjetër që shqiptarët të pëso- Safet Krivaça

Aziz Kelmendi dhe Shahin Haziri KOSOVARJA 35 Sukseset e shqiptarëve në Gjermani... Duke gatuar me shumë dashuri dhe me një mik- pritje të jashtëza- konshme për të gjithë klientët e tyre, rrjeti i restoranteve të suksesshme “remos”, i cili menaxhohet Rrjeti i restoranteve nga familja kos- në Gjermani - ovare Rashica, është sinonim shembull suksesi i një pune dhe përkushtimi i familjes Rashica shumëvjeçarë i Cila është filozofia e suksesit të Kjo shpjegon se remo është kësaj familjeje, bizneseve tuaja? PIZZA, PASTA DHE BAR nëse - Filozofia e suksesit të “remos duam ta marrim fjalën remos duke u rritur Restaurant”, bazohet në një fjalë për fjalë. gjithnjë me pika kombinim të gatimit transparent përpara miqve dhe mysafirëve Cili është Feedback-u i të reja nëpër tanë dhe një kuzhine absolutisht klientëve tuaj dhe çfarë për- të sinqertë, si dhe autentike që faqëson ai për ju si mikpritës? qytete të ndry- krijon një identitet unik në një - Po, nëse duam të kuptojmë atmosferë të pakrahasueshme. kuptimin e fjalën “remos”, shme të Gjer- Ky koncept është i bazuar në një themi se “remos” është bërë për sistem të shpejtë dhe rastësor: klientët tanë mishërimi i shër- manisë. Produkte të freskëta, shërbime bimit të plotë dhe i kënaqësisë Në këtë interv- të shpejta. Sidomos gjëja më e absolute me ushqime dhe pije të rëndësishme është: Të jesh mik- shijshme. pritës me zemër dhe shpirt. istë mund të më- Sa restorante keni në shër- soni më tepër Çfarë nënkupton emri remos? bim deri me tani dhe në cilat - Origjina është shumë e qytete? rreth punës dhe thjeshtë. Në gjermanisht gjinor- - Deri më tani kemi katër ja e një fjale krijohet duke futur restorante: në Frankfurt, Këln, sekretit të sukse- një “s” në fund të fjalës. Pra, Koblenz dhe Westerwald. Plani- seve të njëpas- bëhet fjalë për Remon, vël- fikojmë, po ashtu, që të hapim lanë tonë të madh, i cili është, një edhe në qytetin e Dyseldor- njëshme të këtij gjithashtu, themelues dhe fit, por edhe në shumë qytete iniciatori kryesor i restoranteve të tjera, e mbase edhe jashtë biznesi kosovar... “remos”. kufijve të Gjermanisë.

36 KOSOVARJA Çfarë ndjenje është kur një biznes menaxhohet totalisht nga një familje? - Është një ndjenjë e bukur, e papërshkrueshme. Kjo na jep forcë, siguri dhe të gjitha. Por, një gjë nuk duhet harruar: ne jemi gjithashtu kritikë të vetes dhe kjo mendoj se është një nga sekretet e sukseseve tona.

Cilat lloje të gatimeve ofroni? - Nga picat, makaronat dhe sallatat, si dhe ushqim mesd- hetar, si antipastat. Po ashtu, për momente shumë të veçanta ofrojmë fileto të reskët Black Angus ose fileto salmoni, si dhe ëmbëlsira të dizajnëve të ndryshëm, duke mos lënë anash Për njerëzit në Gjermani është edhe gamën e pijeve, të cilat ende një befasi e bukur të shër- varirojnë nga aperitivët deri te behet ushqimi i gatuar me një koktejet. atmosferë të mbushur plot jetë. Pra, është një kuzhinë shumë e Po klientelën, e keni vetëm sinqertë, e që ne e gatuajmë dhe shqiptare apo edhe të huaj? në mënyrë transparente para - Ne vizitohemi nga mysafirë syve të mysafirëve tanë. dhe miq nga e gjithë bota dhe Për tregjet kosovare dhe shq- kjo është, pikërisht, pika krye- iptare, ndoshta kemi dhënë sore që i bën restorantet “re- kontributin më të madh deri më mos” të veçantë. tani në sigurimin e impulsit për Nga studentët te biznesme- mundësinë e vendeve të mira të nët, të gjithë vijnë në “remos”, punës me kushteve të mira. pavarësisht nga origjina ose prejardhja. A keni menduar të hapni ndon- jë restorant edhe në Kosovë? A keni staf shqiptar në - Ka mundësi të hapim edhe restorantet “remos”? një “remos” në Kosovë. Sepse, - Shumica e të punësuarve tanë dëshira dhe vullneti ekzistojnë... janë nga Kosova dhe Shqipëria. Ne kemi pasur përvojë shumë Cilat janë planet Tuaja më të mirë deri më tani. Ata janë tutje? të rinj, punëtorë me ambicie të - Si një biznes familjar, “remos” mëdha dhe janë të lumtur që ekziston qe gati dy dekada. Por, kanë shansin të rriten profe- pavarësisht nga përvoja jonë sionalisht te ne, për të krijuar shumëvjeçare, ne gjithmonë një të ardhme të shkëlqyer përpiqemi të zhvillohemi si një në gastronomi, së bashku me kompani. restorantet “remos”. Në njërën anë, natyrisht, të vazhdojmë të nxisim zgjerimin, Cili është kontributi Juaj në domethënë të vazhdojmë të fushën e gastronomisë shqip- rritemi në qytete të ndryshme tare, por edhe asaj gjermane? gjermane. E, kjo është arsyeja - Sa i përket tregut gjerman, ne pse ende jemi duke kërkuar pu- jemi aktualisht një përcaktues i nonjës të zgjuar. trendëve në të ashtuquajturën Dhe, në anën tjetër, synojmë edhe “Fullservice-Gastronomie/gas- tregun jashtë kufijve gjerman. tronomi të plotë të shërbimit”. A.D.

KOSOVARJA 37 Si kanë dashuruar pleqtë e tashëm dikur?

Më vdiq gruaja kur isha i ri dhe mbeta me gishta n’gojë! jetën e shkoja në mënyrën time...”, tregon saj mali ishte afër... Te fqinjët e mi 78-vjeçari M. Z., nga Gadimja e Lipjanit Por, Zoti më ndihmoi dhe, në ditën tjetër, shpesh vinte Ajo, dhe vazhdon: kur e takova në rrugë teksa kthehej me “Për të parën herë e përjetova dashurinë një tepsi mbi kokë, e që ua kishte dërguar sepse i kishte dajal- në atë kohë. Çdo gjë ishte e rastit... Më bukën në ara, më tha: larët, e neve me ta dukej si në ëndërr... “Shko në hyrje të malit dhe më prit se vij Dhe, për çudi, nuk vonoi shumë dhe menjëherë pasi ta lë këtë tepsi në shtëpi!”. nuk na lidhte asgjë familja e saj vijnë e vendosën në periferi të fshatit tonë, sepse kishin pasur gjithmonë Dashuria po t’i jepte nga gjaku. E mirë, ngatërresa me fqinjët e tyre... e hijshme, flokët e Babai im mbajti qëndrim të drejtë dhe tha krahët nga gëzimi! se nuk ka të drejtë t’i kundërshtojë askush, U nisa drejt malit dhe më shumë kërceja gjata... Ia vura syrin sepse pronën ku u vendosën e kishin sesa ecja, sepse më erdhi një fuqi që gati blerë. fluturoja... një kohë të gjatë. E, kur erdhi, pasi u ulëm mbi dushkun e një lisi të lartë, mu mbështet për trupi. “Ajo ishte nga fshati Llugaxhi. I kishim Kur do Zoti Atëherë, ia kapa dorën dhe ia putha. Ajo u ndërmjet nja gjashtë kilometra. Por, atëherë kilometrat ishin të gjatë, sepse ud- është kollaj... skuq e u bë all në fytyrë. E, nga ngazëllimi hëtonim në këmbë ose me qerre kuajsh. Dhe, pas një kohe që u vendosën në ma dha një shuplakë të fortë, sa sytë më Ajo, aso kohe, ishte nja 30 vjet. Ishte vajzë truallin e ri, më shpesh e hasja në rrugë, qitën xixa... e pamartuar asnjëherë dhe mu për këtë sidomos kur kaloja kah shtëpia e saj... Pas tre muajsh u martuam dhe Zoti deshi njerëzit iknin prej saj, duke menduar se ajo Kështu, edhe filluam muhabet pas mu- e na lindi një djalë, pastaj një tjetër dhe kurrë nuk do të bëhej grua e askujt... habeti... Madje, një ditë e takova edhe në fëmija i tretë na lindi vajzë. Ishte shumë e sertë, shumë e ashpër kur kodër, teksa i trembte disa krerë lopësh që Por, pas pesë vjet që i mbushi vajza, u fliste... Një herë i foli një kushëri imi derisa kishin hyrë në oborrin e saj. sëmurë Ajo dhe vdiq në spitalin e Prishti- ajo punonte në arë dhe për pak shpëtoi Dhe, atë ditë folëm më gjatë se kurrë më nës. nga shati i saj... parë. E, natën asnjë sy gjumë nuk munda Dhe, më kurrë nuk jam martuar, kurse Por, edhe unë isha i lazdruar dhe nuk ta bëja, sepse mendja më rrinte veç te fëmijët i kam rritur me shumë mundime. mbaja plis në kokë, siç mbanin aso kohe Ajo.... Por, shyqyr Zotit tash janë bërë burra dhe pjesa më e madhe e shqiptarëve. Sidoqoftë, kurrë nuk kisha pasur femër e kanë mbushur shtëpinë me fëmijë, kurse Kam qenë pak më i veçantë në pamje dhe nuk dija si t’i thosha se a mund të vajza me burrë e fëmijë jeton në Gjermani. nga të tjerët. Kam qenë më ndryshe, takoheshim në mal, meqë afër shtëpisë së S.

38 KOSOVARJA Flet Abdurrahman Halili nga Shkabaj, i zhdukur 15 vjet

Bindja e të gjithë familjes në Shkabaj të Kastriotit ishte se Mani ishte zhdukur prej vitesh. Kishin jetuar me vitet e etheve enigmatike nëse ishte vrarë, apo nëse do ia gjen- in trupin e pajetë. Koha kur kishte dalë nga shtëpia ishte viti 1989, vite kur Serbia i vriste shqiptarët me të madhe. Të gjitha portat e kërkimit të tij ishin të mbyllu- Pse Kroacia ra, pasi në Kosovë ishte një pushtet na harroi neve, policor antishqiptar, që kur i shkoje që luftuam për të?! në derë për këso Më 20 gusht 2003, në terracën e hotelit çurreli). Përvoja e tij në luftëra katër vjet temash, i rritej edhe “Grand” në Prishtinë, Adurrahman Halili, e gjysmë, jeta për ekzistencë dhe ndihma i lindur më 1968 në fshatin Shkabaj të që ai u ka dhënë shqiptarëve në shumë më shumë zemra. Kastriotit, përjetonte lirinë e Kosovës pas vende të Ballkanit, e më shumë në Kroaci, 15 vitesh largim nga atdheu. e bëjnë atë me eksperiencë të lartë, të aftë Askush nuk e dinte Djaloshi me pamje të një burri të matur ta kuptojë realen dhe syrin e njeriut, sjel- se Mani luftonte në dhe të pjekur, që jeta e ka bërë të duruar ljen dhe intuitën, dashurinë dhe urrejtjen dhe të guximshëm, ka luftuar në luftën e dhe shumë veçori të tjera shoqërore. Kroaci. Dhjetë vjet Kroacisë, kundër forcave serbe. Ka qenë në vijën e parë të frontit në shumë beteja Si doli Mani pa asnjë informa- dhe ka fjetur me pajisje në shpinë në fusha e male. nga shtëpia? cion! Ndërsa, pas Ai llogaritej i zhdukur nga familja dhe të Mani ka dalë nga shtëpia më 15 dhjetor afërmit, pa ditur askush për të asgjë se ku 1989, pa adresë se ku do të shkonte e për- 15 vjetësh është ishte dhe çka bënte... fundonte. 21-vjeçari nga Shkabaj kishte Jeta e tij, e ngjashme me personazhet e marrë rrugën si në përrallat fantastike, kthyer në shtëpi, filmave aksion, e bën Manin edhe më të që zakonisht nuk tregojnë vend, por që pa e njohur askush. madh. Nëse vlejnë vargjet e një poeti se përfundojnë në mënyrën më të pamund- “vuan për t’u argëtuar ai tjetri”, kjo veçanti shme. Shtëpia pati lot dhe i takon pikërisht Abdurrahmanit, që shkurt Si e nisi rrugën e ku përfundoi, tregon e thërrasin Man. Mani vetë: gëzime... Pseudonimi i tij në Kroaci ishte “Rico” (Ka- “Me të dalë nga shtëpia, e që shkak ishte KOSOVARJA 39 bojkotimi im për shërbim në APJ (Ar- luftë gjatë gjithë kohës së luftimeve. Edhe Po i përmendi këto pak vende të luftimeve mata Popullore e Jugosllavisë), shkova dosjet e luftëtarëve në Kroaci krijoheshin për të ardhur te tregimi se hymë në zemër në Zenicë, në Bosnjë e Hercegovinë. Atje sipas nofkave, sepse ishte parim. të Kroacisë për ta çliruar atë... qëndrova tre muaj. Nofka ime në Kroaci u bë shumë shpejt e Luftuam, por s’mund të mos them se Kam jetuar për mbijetesë dhe asgjë më njohur në tërë frontin e më gjerë, edhe paslufte u injoruam ne, luftëtarët shqip- shumë. Nuk jam lajmëruar në shtëpi për pse mund të them se nuk ka pasur ushtar tarë, nga shteti, institucionet dhe populli. më shumë se 10 vjet, që nga dita kur dola shqiptar të dobët në luftën e Kroacisë, ash- Secili ka mbetur duke e pyetur veten: Pse prej shtëpisë”. tu qysh nuk ka pasur luftëtarë shqiptarë të luftova për Kroacinë? Çka m’u desh liria e Në çast ndërhyn fqinji i tij, Bekimi, i cili papërgatitur dhe me mungesë guximi për kroatëve dhe pse t’ua sjellë unë, shqiptari i plotëson rrëfimin se ishte diskutuar gjatë e aksione frontale. Kosovës, atyre lirinë? gjatë, ta paraqitnin në polici si të zhdukur, Kontributi i shqiptarëve në Kroaci ka qenë Nuk ishte kjo me rëndësi tek e fundit, por nuk e kishin bërë këtë pasi nuk donin shumë i madh dhe për luftë ka pasur sepse i kapëm armët dhe luftuam kundër t’i shkonin në zyre policisë serbe. kushte. Armatim kishte me bollëk, ushqim Serbisë, por nuk mund të pajtoheshim me Kjo kishte bërë që familja t’i qonte duart e veshmbathje gjithashtu. injorimin që na e bënin dhe për nënçm- për Manin. I kam dëgjuar shumë herë kroatët duke imin tonë, ndërkohë që kishim luftuar më Mani, pastaj, vazhdon: thënë se shqiptarët janë luftëtarë të etur burrërisht se vetë kroatët për vendin e “Nga Zenica shkova në Dubrovnik të kundër Serbisë, andaj edhe na trajtonin tyre... Kroacisë, për të vetmen arsye - të mos i me respekt si besnikë, pasi që e kishim të Kam qenë snajperist i përkryer dhe besnik shërbeja ushtrisë jugosllave që e urreja njëjtin armik. në sulm e në mbrojtje. Kam qenë diver- shumë. Ka qenë mesi i muajit mars të vitit Unë i demantova në një rast, duke u thënë sant, frontalist dhe luftëtar i pathyeshëm 1990 kur arrita në Dubrovnik. se nuk është e vetmja arsye kjo, sepse në mbrojtje... Të gjitha lidhjet e mia me Kosovën ishin shqiptarët kanë luftuar edhe në Spanjë, Kemi bërë luftë të pastër, jo krime. shkëputur. Fillova punën në turizëm, e atje nuk kanë luftuar kundër Serbisë... Luftëtarët e vërtetë nuk bëjnë krime në si kamerier. Në Kroaci po krijoheshin Por, shqiptarët janë nga natyra luftëtarë masën e pambrojtur dhe civile... rrethana shqetësuese, meqë ofrohej të mëdhenj dhe nuk koriten kur hyjnë Krimet janë kryer në brendi të Kroacisë lufta e pashmangshme, duke mos pasur në lufta të drejta. U thash se shqiptarët nga serbët, kur ata i zinin kroatët. Shumë asnjë zgjidhje tjetër. Kisha bindjen se do janë liridashës për të gjithë popujt që u herë kam rrezikuar. Mbaj mend rrezikun të kyçem në luftë kundër forcave serbe, mungon liria. në Dubovicë, kur më ka rënë dy metra pavarësisht pasojave që mund t’i kisha. Dhe, tek atëherë u bindën se shqiptarët afër predha e rëndë dhe kam shpëtuar, Vendosa të bëhesha luftëtar për ideale të ishin të tillë dhe e çmonin lirinë kudo që ndonëse shumë të tjerë kanë pësuar. Më Kroacisë, por duke pasur në mendje se liria duhej të ishte ajo”. ka ndodhur tri herë të më vriten shokët e e çdo populli më takonte edhe mua”. njësitit para këmbëve, por kam pasur fat Pse ua sollëm gjithmonë... Pjesëmarrja Mendoja se, nëse vritem, dikush nga kroatëve lirinë?! shokët do ma kumtonte publikisht vrasjen, në luftën e Kroacisë Vlugu i luftimeve në Kroaci ishte i gjatë vdekjen, duke e informuar familjen time, Ka qenë data 15 shtator 1990, dita kur dhe i mundimshëm. Shqiptarët, të paktën që të dihej, të paktën, se kisha mbetur i Mani ishte inkuadruar në Armatën e Kro- Mani, meqë nuk dëshiron të përgjithësojë vrarë në luftën e Kroacisë për çlirimin e saj. acisë, së cilës iu imponua lufta. asgjë, kishte marrë detyra speciale. Dhe, derisa mendoja kështu, mua nuk më “Ushtrova fillimisht tre muaj”, thotë Mani “Ne kemi hyrë në luftë vullnetarisht dhe mori plumbi... dhe shton: “Ushtrimet ushtarake i bëra në s’kemi pasur prej askujt asnjë leverdi! Në luftimet e Milevcit na ndodhi ta malet shkëmbore të Dalmacisë dhe prej Synimi im ka qenë të bëhem luftëtar i humbim lidhjen me komandën dhe kur aty u kyça në luftime në Kroacinë Jugore, ndershëm. Nëse vritem, të vritem me lidhja bie prej sistemit, komandanti më në pjesën e Krajinës. Katër vjet e gjysmë moral lufte sikur e meritonim”, thotë Mani nuk është komandant. kam luftuar dhe kam njohur më shumë dhe nënvizon: Tri ditë kemi qëndruar brenda territorit se 150 ushtarë shqiptarë. Por, ka pasur “Ky ka qenë fitimi ynë më i madhi. Pra, serb, duke kryer aksione diversante, pa edhe shumë të tjerë që nuk kam arritur t’i ta mposhtnim Serbinë në front. E kishim pasur lidhje me komandën, por arritëm njihja, duke pasur detyra të ndryshme. përkrahjen e liderëve tanë që vinin në të shpëtonim nga çetnikët. Pas tri ditësh Shifra kroate për pjesëmarrjen e Kroaci... arritëm të lidheshim me shtabin dhe luftëtarëve shqiptarë në çlirimin e Kroacisë Fillimi i luftës më 1991-1992, ka qenë komandën tonë. Komanda e shtabit kishte kundër serbëve ishte sekrete dhe ka gjasa shumë i vështirë. Kemi luftuar gjoks më menduar se ishim vrarë, ishim zhdukur, të mos bëhet publike kurrë. gjoks me forcat çetnike nga Serbia, para- ashtu sikur kishin menduar në shtëpi se Ajo që dihet është se ne, si luftëtarë militarët, ushtarët e rregullt dhe serbët unë isha zhdukur e tretur nga kjo botë... shqiptarë në Kroaci, kemi qenë shumë të vendorë të Kroacisë. vlerësuar nga kroatët: si nga populli, po Në frontin e luftimeve, në vendin e quajtur ashtu, edhe nga armata. Velika Glava, kemi zhvilluar luftime në Në luftën e Kroacisë Dhe, kishte shumë arsye pse gjërat qën- distancë 70 metra! Luftime të rrepta kemi shqiptarët dronin kështu: Kroatët e dinin se ne ishim zhvilluar edhe në Bicina, në Dubrovnik, e përfaqësonin besnikë në luftë dhe se luftonim kundër të Zhitnik etj. njëjtit armik. E, tjetra, më e rëndësishmja, Ana e jugut të Dalmacisë, pra Dubrovniku, kombin tonë kishim hyrë në luftë vullnetarisht, për çka Papovo Pole, Debeli Breg etj., kanë qenë Rrëfimi i Manit për një ndjesi ndryshe, nga ishim të çmuar dyfishë më shumë. fronti tjetër i luftimeve, bashkë me lufti- ajo e të jetuarit në shtëpi, tashmë ishte Kroatët e dinin se ne, shqiptarët, të parët met te “Ura e Moslinës”, ku mora pjesë në zëvendësuar me respektin e të tjerëve në Jugosllavi e bojkotuam ushtrinë jugosl- luftën e çlirimit të urës në hyrje të Zarës, ndaj tij. Ai e tregon arsyen pse ishte bërë lave. Pseudonimi im në luftë ishte “Rico” pastaj në Zemunikun e Poshtëm dhe të njeri i respektuar. (Kaçurreli). Me këtë nofkë më njihnin në Epërm. “Luftëtari çdo kund është i shenjtë. Por,

40 KOSOVARJA në Kroaci besoj se më shumë se çdo kund Ishte e pashmangshme lufta e radhës për përgjigj vajza e hallës. tjetër ishte i tillë. Në luftë për jetë a vdekje, të cilën veç bëheshin plane në Serbi dhe Kush je ti? - pyeti vajza e hallës. I thash: kishte kuptim vetëm një gjë: Kroacia për të cilën agjencitë e huaja të zbulimit e Jam Mani! Ajo nga lajmi i befasishëm, nuk duhej ta fitonte lirinë, betejën nga Serbia, kundërzbulimit flisnin çdo ditë publiki- tha më asnjë fjalë. e cila e kishte në dispozicion të vetin tërë sht. Por, një zhurmë e madhe dëgjohej në arsenalin luftarak të Armatës Popullore të Abdurrahman Halili (Mani) e kishte pr- telefon... Jugosllavisë. ovuar në terren një gjë të tillë dhe lidhur Pastaj, në telefon më është përgjigjur vajza E, kur je në pozicion, ku ka kuptim vetëm me këtë deklaron: tjetër e hallës. Edhe ajo pyeti kush është... liria dhe fitorja, luftëtari është i shenjtë”, “Gjatë luftës në Kroaci u futëm në frontin I thash jam Mani, babai im e ka emrin rikujton Mani kohën e luftës dhe vazhdon: e luftimeve deri në Bosnjë e Hercegovinë, kështu, nëna kështu, vëllai kështu... “Ne, luftëtarët shqiptarë në luftën e Kro- sepse kroatët thoshin: “Mos e lëkundni Kryesorja, u tregova se isha gjallë...”. acisë, nuk ishim, thjesht, vetëm luftëtarë, Murin në Berlinit se kroatët e ndërtojnë por edhe e përfaqësonin kombin tonë. në Drinë!”. Pra, kjo ishte parulla kroate për Kthimi në shtëpi Duke qenë të disiplinuar e trima, komuni- okupim klasik të Bosnjës e Hercegovinës. kativë e të shkathët në luftë, përfaqësonim Vazhdimësia e okupimit varej nëse pa e ditur askush! shumë më shumë se vetveten. vazhdonte lufta në Bosnjë e Hercegovinë Duke e përshkruar kthimin në shtëpi, Mani Kroatët befasoheshin nga trimëria jonë menjëherë dhe nëse bashkësia ndërkom- tregon se as vetë nuk e dinte se kur do të në front. Kroatët thoshin shpesh se nëse bëtare nuk do e përkrahte ekzistimin e kthehej... te ju, në Kosovë, do të kishte luftë me Republikës së Bosnjës e Hercegovinës, që “Askush nuk e ka ditur se kur do të kthe- Serbinë, shqiptarët do ta fitonin lirinë, pa do të bëhej shtet në vete, në një proces të hem në shtëpi, sepse as vetë nuk e kam mëdyshje. Shqiptarët në Kroaci kanë qenë shthurjes së Jugosllavisë. ditur... Kam pasur dilema të kthehem apo shembull si luftohet në front... Ëndrrat kroate për okupimin e Bosnjë-Her- jo. Dhe, po të mos isha kthyer ato ditë, më Tash, nëse kush më pyet se ku ndihem më cegovinës, ishin të pranishme. Megjithatë, kurrë s’do të kthehesha... mirë, them me plot gojën se kam qenë gjërat u zhvilluan ndryshe dhe tash ajo Kur arrita në shtëpi, u futa në oborr. Im më i kënaqur në luftë sesa në liri, edhe pse çka më takon mua të them është se nga vëlla, Ismajli më pa, por nuk më njihte... U luftën e bënim për lirinë e të tjerëve... lufta në Kroaci unë, por edhe shumica e shikuam gjatë në oborr. Pas një kohe, më Sepse, paslufte ndryshuan gjërat shpejt. shqiptarëve që luftuan atje, kemi përfituar pyeti: Nuk di a ishte kështu me luftërat tjera, por dy gjëra: Mua m’i kanë njohur meritat e “Mos je Mani?!”. në Kroaci njerëzit të mirat na i harruan luftës dhe nënshtetësinë kroate që nga “Po”, i thash. shpejt! Nëse i them dikujt se kam luftuar viti 2004. Vrapoi shpejt e më përqafoi... për lirinë e vendit tënd, ai do më thotë E, kjo është pak, krahasuar me jetën që E tërë familja, pos Ismajlit, ishin në një - vetë ke dashur! Pra, asgjë e jashtëzakon- e kishim vënë në rrezik. Por, përsëri, kur dasmë... shme... E tërë vepra ime në këtë rast do kthehem në kohë dhe mendoj se si në Deshi t’u tregojë në telefon, por nuk e të përfundonte me një guri te koka, në të front i kisha vetëm dy dëshira, ashtu sikur lejova t’ua prishte ndejën... cilin do shkruhej “varri i vullnetarit”. e ka çdo luftëtar në luftë ta fitojë luftën Të nesërmen e tërë familja e kuptoi se isha E keqja e pasluftës në Kroaci, për një dhe nëse vritem ta kisha një shenjë për të kthyer. Ishte e rëndë, sepse loti e gëzimi u luftëtar shqiptar, është se askush nuk ka mos më humbur varri, unë, si luftëtar në bënë bashkë...”, thotë Mani. mbajtur evidencë a ke familje apo nuk ke, luftën e Kroacisë, luftën e fitova, por tash qoftë nëse je vrarë në luftë, qoftë nëse e brengosesha si ta njoftoj familjen se isha Për fund ke mbijetuar luftën... gjallë... Sepse, gjatë kohës sa je në front të Si luftëtar i idealeve, Mani, paslufte, vazh- Edhe paslufte në Kroaci jeta ime ka rriten ndjenjat për familjen!”. doi jetën për bukë. Ishte më i çmuar në vazhduar për ekzistencë, thjesht, një jetë luftë se në liri! Të vdesësh për lirinë e tjetrit shqiptari. Vetëm dy shqiptarë kanë marrë Si e kuptoi familja dhe të jetosh i nënçmuar, ishte e rëndë banesa. Ka marrë banesë oficeri i lartë i dhe e pabesueshme... Ushtrisë Kroate, Rrahim Ademi, që ishte se Mani ishte gjallë? Safet Krivaça ekstraduar në Hagë për krime lufte, e që Më shumë se 10 vjet, askush në familjen absolutisht nuk është e vërtetë. Halili, nuk e ka ditur se Mani Fatkeqësisht, vetë Franjo Tuxhmani e është gjallë! Mani është ka futur Rrahim Ademin në listën e të paraqitur në telefon te halla kërkuarve për krime, për t’i mbuluar për herë të parë, pas më krimet e oficerëve të tjerë! Sepse, edhe ai shumë se një dekade, në ko- luftoi për ushtri të huaj”, thotë Mani. hën kur më askush në familje nuk e kishte as shpresën më të vogël se ai ishte gjallë. Fronti i ri Duke treguar detajet, Mani i luftimeve në Bosnjë tregon se si e bëri të ditur se e Hercegovinë... ishte në jetë: “Vetëm numrin e telefonit Kroacia, sipas Manit, kishte ambicie të të hallës e kam mbajtur pushtimit të Bosnjë e Hercegovinës, ashtu në mend dhe vendosa t’i sikur kishte pasur ambicie edhe gjatë telefonoja. Kur i tregova se Luftës së Dytë Botërore. Ishte një ide e isha unë, halla nuk tha asgjë. politikës kroate, në krye të së cilës qën- Përsëri pyeti: Kush është në dronte Franjo Tuxhmani me oficerët e vet. telefon? Aq më shumë kur dihej se pas Kroacisë, I thash, jam Mani! Por, nuk radhën e kishte Bosnjë e Hercegovina. www.shkabaj.net foli... Më pas në telefon u

KOSOVARJA 41 A thua më dënoi Zoti që e doja shumë... Ç’dobi që jam e martuar, kur mendjen e kam te tjetri?! Kur isha 18 vjeçe u dashurova për herë të parë me një djalë shumë të ëmbël dhe të butë. Ishte një dashuri e pafajshme që nuk njeh ligësinë, që është e pastër dhe e bukur. Por...

Quhej Jeton dhe, që nga ai moment që më dha puthjen e parë, mësova se do të ishte dashuria e jetës sime. Kishte sy shumë të bukur dhe koha që kalova përkrah tij ishte e mrekullueshme. Ishin momentet më të mrekullueshme të jetës sime. Por, në kohën e luftës u desh të ndaheshim dhe nuk munda të përshën- detëm nga ai. Gjithçka kaloi shumë shpejt. U largova nga Kosova, por nuk mund të mos mendoja për të. Ndjehesha shumë keq, më merrte malli shumë Në anën tjetër, vetëm pak ditë më Por, ai nuk pranoi të merrte përsipër dhe e vetmja gjë që doja të dija ishte vonë, një shoqe imja më tha se ishte asnjë përgjegjësi për një fëmijë që nëse ishte mirë. takuar me Jetonin në Prishtinë dhe nuk ishte i tij. Sepse, sipas tij, kishte ishte shumë i interesuar të kontak- shumë arsye të rëndësishme që të Shtatzënia tonte me mua, edhe pse kishin kaluar mos e bënte. Ai do vinte në Holandë të dy këmbët m’i futi shumë vjet pa u parë... te unë për mua, e jo të rriste fëmijën në një këpucë! U ndjeva keq dhe nuk dija se si t’i që nuk ishte i tij. Vitet kalonin dhe unë fillova të dilja thosha që isha shtatzënë me një tjetër. me dikë dhe ky ishte gabimi më i Dhe, po atë ditë në mbrëmje më thirri U martova, por zemrën madh në jetën time. Po mbushnim në telefon, e që numrin tim ia kishte ia kam falë tjetrit! tetë vjet bashkë dhe ishte një lidhje dhënë shoqja ime. Tani jam në nënë e një fëmije, i shën- plot me abuzime dhe keqtrajtime, M’u dridh toka kur ia dëgjova zërin... doshë si pëllumbi. sepse kurrë nuk rreshta së dashuri Nisa të belbëzoja para tij, sepse “nën Jetonin gjithmonë e kam dashur. dashurinë time të parë dhe gjithmonë kapuç e kisha mizën”, siç thuhet në Gjithmonë i kam thënë që e dua dhe mendoja për të. popull, kur ke bërë ndonjë faj... I do të jepja gjysmën e jetës sime për Dhe, më e keqja edhe ndodhi: Një thashë se nëse më donte mua duhet të ndenjur me të përsëri. Por, fati na natë zbulova se isha shtatzënë. Ishte ta pranojë edhe faktin se isha shtatzë- çoi në rrugë të ndryshme dhe tashmë e tmerrshme, emocione të panjohura në dhe t’më pranonte kështu si jam secili ka jetën e vet... përshkruan trupin tim... tash... Arlina 42 KOSOVARJA Qendrat e dobësimit ‘Shkenda Dubova’ janë ndër bizneset më të suksesshme të vitit. Duke filluar me një degë të vetme në Prishtinë, biznesi i Shkendës sharmante, ka kaluar kufijtë kosovar. Tani, qendrat e dobësimit gjenden edhe në Shqipëri, Gjermani dhe Zvicër, e njëkohësisht pritet që të hapen edhe nëpër vende të tjera të botës. Gjithsesi, suksesi i tillë vjen si rezultat i punës së palodhshme të Shkendës dhe stafit të saj, mirëpo edhe i shumë storjeve të suksesit, të qindra klientëve të kënaqur. Kush thotë që një femër nuk është e denjë për biznes?! Shkenda Dubova e dëshmon të kundërtën, duke qenë shembulli më i mirë i femrës kosovare të suksesshme. Shumë mund të pyesin se si ndodhë i gjithë procesi i dobësimit tek këto qendra, me rezultate kaq të dukshme tek klientët? Çdo klient fillon me seancat e shkrirjes së dhjamit, përmes aparaturave më moderne, që janë në përputhje edhe me standardet evropiane të teknologjisë së dobësimit. Kështu, klienti së pari i nënshtrohet një analize trupore, ku përcaktohen: masa dhjamore, masa hidrike, masa muskulore dhe skeletore, si dhe metabolizmi. Si rezultat i kësaj terapie, klienti humbet 5-8 kg në 10 seanca të plota dobësimi, me një reduktim të perimetrit deri në 10 cm, për vetëm 10 seanca. I gjithë ky proces ndodhë falë këtyre aparaturave, karakteristikat e të cilave do t’i shohim në vijim: • Perfect Body-Tunnel Sauna - Është një aparaturë e teknologjisë së fundit, dhe rezultat i një projekti të gjatë kërkimor, efikasiteti i së cilës është verifikuar shkencërisht në të gjitha aspektet mjekësore e teknike, pa efekte anësore, e po ashtu, edhe kuruese për shumë sëmundje. Kjo aparaturë funksionon duke aktivizuar molekulat e ujit, që përmirësojnë thithjen e oksigjenit, qarkullimin e gjakut dhe nxisin metabolizmin. Rrezet infra të kuqe të afërta dhe të largëta, kombinohen për të depërtuar në indet e lëkurës deri në 30% (6 mm nën epiderme), duke shpërbë grumbullimin e yndyrës të lokalizuar në bark, vithe dhe kofshe. Në mjekësi, IR përdoren për shëri- min e shumë sëmundjeve si: sëmundjet reumatike, sëmundjet degjenerative të nyjeve, gjendjet postraumatike (kryesisht sportistët), inflamacionet e hapësirave paranazale etj. • Body Shape–Kabina e Shtrirë - Një tjetër pajisje që sjellë benefite të jashtëzakonshme për shën- detin, e në veçanti në humbje të peshës. Kjo aparaturë realizon një funksion të rëndësishëm në relaksimin e muskujve dhe detoksifikimin e tyre, duke larguar toksinat dhe acidin laktik. Benefitet kryesore të kësaj aparature janë: - Riaktivizon metabolizmin dhe ndihmon në eliminimin e shtresave të tepërta dhjamore, duke eliminuar kilogramët, dhe duke ofruar rimodelimin e formës trupore; - Lehtëson dhimbjet nga patologji të ndryshme, si dhembjen e kurrizit, nervit ishiatik, artritin, reumatizmin; - Rritë qarkullimin e gjakut duke furnizuar kështu indet dhe çdo pjesë të trupit, me elemente ushqyese; - Tonifikim i thellë; - Përmirëson shëndetin e zemrës dhe ulë stresin; - Përmirëson sistemin nervor; - Zhdukë në mënyrë të ndjeshme celulitin duke eliminuar shtresat dhjamore; - Ngadalëson efektin e plakjes, duke përmirësuar dukshëm elasticitetin dhe butësinë e lëkurës; - Përmirësim i dukshëm i drenimit të toksinave dhe i lëngjeve; - Detoksifikim i organizmit, rritje e forcës dhe fleksibilitetit; - Lehtëson gjendjen e depresionit; - Efekt analgjezik; - Lehtëson dhimbjen dhe përmirëson lëvizjet te personat që kanë sëmundje reumatike, etj. • Sauna Traditcionale nga Druri i Pishës - Është aparaturë ku përmes efektit termik të nxehtësisë, ndihmon në eliminim e shtresave dhjamore dhe humbjen e peshës. Disa nga benefitet e saunës me nxehtësi janë: - Detoksifikim; - Përmirëson qarkullimin e gjakut dhe ulë tensionin arterial; - Humbje të peshës; - Eliminon celulitin edhe nga zonat më delikate; - Relaksim muskulor, etj. • Pajisja e Dobësimit Intensiv (Ultra Sonik) - Kjo pajisje funksionon përmes valëve sonike të frekuencës 40000Hz, të gjeneruar nga sonda. Pasi valët hyjnë në trupin e njeriut, gjenerohet efekt intensiv goditës në qelizat dhjamore, si dhe lëvizje ndërmjet qelizave dhjamore, të cilat në mënyrë efektive djegin energji, dhe kështu ndodhë tkurrja e qelizave dhjamore. Ndërkohë, vibrimi i valëve sonike, shkakton ndikim intensiv midis qelizave, të cilat shpërthejnë menjëherë, duke zvogëluar numrin e qelizave yndyrore dhe arrijnë efektin e heqjes së dhjamit. • Elektrostimulatorët Muscular - Ky është procesi i fundit që bëhet gjatë një seance. Është një proces shumë i rëndësishëm, përderisa jeni duke shkrirë dhjamin, përmes elektrostimulimit, tonifikohet trupi, nuk e lë të varet dhe të qullet trupi, si dhe stimulohen muskujt dhe ngushtohet perimetri.

Prishtinë - 045/224-540 Bochum Gjermani - +4915 901352072 Gjilan - 045/505-043 Oftringen Zvicër - +4176 802 48 45 Gjakovë - 044/545-444 Tiranë Shqipëri - +355 69 4655559 Prizren - 043/900-902 A thua se jam e bukur, apo...? Ra një kafe dhe shefi më avancoi në punë! Jam nga një fshat i Por, për t’i përballuar shpenzimet e qirasë afrua afër meje dhe, kinse rastësisht, ma dhe të jetës së përditshme, vendosa të preku dorën. Në atë moment u ndjeva Kaçanikut, studente kërkoj punë. Për fat të mirë, shpejt gjeta krejt e pafuqishme dhe thashë me vete: punë në një butik. “Mori fund puna ime!”. Por, nuk e di, një zë në Prishtinë. Por, Ishte puna ime e parë në jetën time, meqë i brendshëm më ndihmoi dhe vendosa të meqë jeta është bërë gjatë shkollimit të mesëm në Kaçanik, mos i thosha gjë... edhe po të dëshiroja të punoja, nuk ke E, ai, sikur e kuptoi se unë nuk isha e in- e shtrenjtë, dosido më pasur ku. teresuar që ajo “kafe” të ishte pikënisje për duhej të punoja për të Edhe pse kohë pandemie, në butik puna një rrugëtim më të gjatë me shefin tim... po shkon mirë, sepse njerëzit po kanë Po mendoja: Si ta lija punën për një mundur t’i përballoja nevojë të vishen e mbathen... prekjeje dore?! Si t’i thosha shefit tim se shpenzimet e jetës. Dhe, meqë puna ecte mirë në butik, para ma preku dorën me qëllim?! një kohe shefi më avancoi në punë, duke E, po t’më thoshte ishte rastësi dhe hiçgjë Andaj, gjeta një punë më bërë menaxhere, me ç’rast ma rriti pak më shumë, si do e ndieja veten pastaj?! në një butik. Por, pse edhe rrogën... Po t’i tregoja cimeres sime se shefi ma Sidoqoftë, jam e bindur se nuk e meritoj, preku dorën, ndoshta do ma zinte për të shefi pas një kohe më por nuk po arrij t’i kuptoj të gjitha. Një ditë madhe. Do më gjykonte duke me thënë: ndjeva derën e zyrës sime të hapej, e zyra “Ti ke bërë diçka, hëëë! Ti ke arritur ta avancoi në punë, këtë ime ishte më e veçuar se të tjerat. Ishte provokosh ose është faji yt. Ndoshta e ke gjë s’e kam të qartë? shefi im, i cili, posa hyri brenda, më tha se provokuar me mënyrën si je veshur, si je do pimë nga një kafe bashkë, meqë kafen sjellë?!”. “Meqë vjet gati i tërë viti shkoi me ligjërata ma kishte porositur në kafenenë ngjitas Andaj, më mirë heshta. Dhe, fatmirësisht, online shkaku i pandemisë, sivjet një kohë me butikun tonë. shefi më nuk më ka provokuar. Por, e keqja mësimi filloi të mbahej në fakultet, andaj Mendova: Pse të mos pinim kafe bashkë? më e madhe është se ai ka grua e fëmijë, vendosa të marrë një banesë me qira Ç’të keqe ka këtu? madje fëmijë të rritur... bashkë me një shoqe timen nga Ferizaj. Dhe, kur kamerierja na i solli kafetë, ai u V.

44 KOSOVARJA Zoti deshi kështu...

U deshëm shumë, a nuk u pamë kurrë! Xhevë, të kujtoj me ardhur në Amerikë!”. Por, e dashura Xhevë, dije se keq po “Pse?”, të thash. ndihem që s’të njoha më herët, që të krenari, sepse për “Sepse çdo ditë e më shumë po isha vetëm yti... një vit sa komuni- duhemi, kurse pak mundësi ka të Sidoqoftë, më duhet të pajtohem me t’i rregulloj letrat për Amerikë!”, ma këtë fat të hidhur të të madhit Zot... kuam bashkë, më ktheve. Kështu ka vendosur Ai, që ti e unë të “Po, unë nuk po të dua vetëm për mos arrijmë të takohemi kurrë, edhe mësove shumë gjëra pse askënd në botë dashur nuk e kam letra! Unë po të dua se jam dashuruar si ty... në jetë. Prandaj, në ty!”, ta ktheva. Por, edhe pse s’u takuam asnjëherë “Ti je dashuruar në mua, por gruan si edhe pse qe kohë e dhe nuk mundëm ta jetojmë dashuri- do e lësh për mua?!”, më pyete. në, sepse fati deshi kështu, në mend- shkurtër, jam i lum- “Lehtë, edhe atë do e marrë me jen time ti gjithmonë do jesh dhe do tur që të njoha... vete!”, të thash. të të kujtoj me mall... Në ato çaste ti u nevrikose dhe në Prandaj, as në këtë shkrim dhe as në Unë në Prishtinë e ti në Pelsilvani... vend që të vazhdonim bisedën ma shumë të tjerë nuk mund të shpreh Shkruam sms ditë e natë dhe, më në bërë stop! Më nuk pat sen me të gjithë atë që vuaj për ty, gjithë atë që fund, më the: “Mos më shkruaj më se marrë në telefon e as sms-të kurrë më më rëndon në shpirt... nuk mund të të siguroj vizë për me nuk m’i ktheve... Xhevahiri

KOSOVARJA 45 E pazakontë... Runa Zot! Ç’bisedë bëri një hajn me hoxhën? Hajni e pyet hoxhën për një problem që kishte. Por, hoxha i mençur ia ktheu krejt ndryshe...

Në një darkë në odë, një burrë “Kjo që të ka rënë kali shqelm, paskësh qenë hajn. Ai e pyet e ke paguar për babagjyshin hoxhën: tënd!”, ia ktheu hoxha. “Aga hoxhë, si e paguan njeriu Shtrohet pyetja: A thua, hajninë edhe nëse nuk të kap edhe ne po paguajmë për shteti?”. babëgjyshët, a? Hoxha i thotë: “Nuk dihet ore burrë kush pa- Jam bërë bajat guan, sepse mundet edhe nipi yt ta paguajë, për shembull, t’u shkru për borxhin tënd nëse ke vjedhur!”. politikë! Burri hajn, pas darke, shkon të Dhe, gjithë këto gjëra më vjedhë një kalë në një shtëpi. E nevrikosin aq sa më është zgjidh kalin, por ai i bie shqelm bërë bajat të flas a shkruaj për dhe e palosë në ahur. Me të politikë... dëgjuar zhurmën, zgjohen Kisha dashur, në këto çaste, burrat e shtëpisë dhe hyjnë në të jem bari e të ruaj bagëtinë. ahur, ku edhe e gjejnë hajnin të Kisha preferuar t’i kisha nja shtrirë. 100 krerë dele e t’i kullosja në Hajni u thotë: kodrën time, por dëshirën ma “Ma thirrni hoxhën!”. prish uzurpimi i kodrës nga A ka shqiptar Burrat e shtëpisë e thërrasin pushteti lipjanas dikur, e që filli- hoxhën. misht një njeriu nga Maqedonia Hajni i thotë: ia dhanë një truall për biznes “Aga hoxhë, ta bëfsha e ta të dhive, mu te vendi i bukur që nuk rren? kthefsha, po pse më the se për “Pishat”... hajninë time paguajnë nipat Dhe, më vonë, ai e vodhi tërë Këto çka po i them tash janë ato apo stërnipat?! E sheh çka më kodrën me sa e sa hektarë... gjet mua!”. S. Murturi që nuk i kam thënë në ditën e duhur. Në këtë mënyrë, as nuk i kam mbrojtur diplomatët prob- lematikë, as kryetarët e komu- nave e as qeveritarët...

Zor është sot t’i rrish përballë ndokujt kur gënjen, apo, në ndonjë mënyrë tjetër, nuk e thotë të vërtetën. E, të tillët, ç’është edhe më keq, dalin edhe në televizionet tona, madje pa fije turpi, dhe flasin se në filan fakultetin privat studentët gati të gjithë janë me dhjetëshe... “Çka po e sjellë kokën, babi?”, më pyet djali. Nuk fola, por heshta, protestova me heshtje. Vetë me vete them: Protestoj kështu, sepse edhe ti e ke kryer fakultetin dhe kurrë nuk të kam parë duke lexuar! Ngjashëm me ty edhe studentët e po këtij fakulteti do e kryejnë fakultetin dhe do të rrinë në shtëpi... Por, edhe nëse studimet i vazhdojnë në master, sërish do të rrinë në shtëpi, nëse nuk kanë dikë në qeveri apo në kreun komunal, a në ndonjë parti që është në pushtet. Dola jashtë pa folur. Pa i kthyer përgjigje djalit... S. 46 KOSOVARJA për ata që besojnë: magjistarja u përgjigjet Magjistarja lindjavdekja@hotmail. com njeriu dhe flokë dhe t’i bashkojë Për hapje të fatit, për strese, të gjitha me një mbështjellje e t’i sëmundje depresive, për forcim vendosë në shtëpi. të bashkëshortësisë, për largim Thonjtë e pulës kanë qëllim të të magjive, për ecje të mbarë të grindjes dhe përçarjes dhe ndih- biznesit, për rritje të vetëbesimit mojnë ta ndryshojnë gjendjen në dhe për sugjerime e ndihmë shtëpi. me barëra popullore, Thonjtë e njeriut kanë aftësi që por edhe për gjithçka praktikisht të nisë përleshja fizike për jetë të lumtur dhe të vjen deri në nivelin sa të kontaktoni në ketë email adresë: kapen edhe gratë për flokësh.

lindjavdekja@hotmail. com Pse motra është e sëmurë? Zonjë, jemi në hall me motrën. A ekzistojnë magjitë e dielli i jep shpirt tokës. Kjo rrjedh Tash është 29 vjeçe dhe është Shëngjergjit? nga mitologjia... Pas dimrit të ash- martuar. Para pesë vitesh, në Jam një grua, 49-vjeçare. I për- për, dielli ringjallet dhe i jep shpirt natën e parë të martesës, është kasim kohës që jemi mësuar me tokës. E toka e tregon shpirtin sëmurë. Para mëngjesit e kanë adetet tradicionale kur festonim përmes gjelbërimit që në gjuhën sjellë te ne në shtëpi familja e Shëngjergjin. Bënim pastrimin tonë popullore quhet behari. burrit, jo për ta lënë, por nga frika me lule të shumta, por kanë qenë Përshpirtërimin nuk e fiton vetëm se mos po i keqësohet gjendja disa sosh që edhe quheshin “lulet toka, por edhe njerëzit marrin edhe më shumë. e Shëngjergjit”. fuqi dhe ajo fuqi mund të jetë aq e E quam te mjeku. Mjeku tha se Pastaj, vendosnim edhe degë të madhe, sa të shndërrohet në efekt është mirë sa i përket analizave vogla shelgu nëpër hambar dhe të paparë përmes magjive. dhe tha qartë se nuk është për kosh të misrit. Para Shëngjergjit Magjitë e Shëngjergjit, ka raste, që mjek. nuk hynim nën hije, sepse kanë shumë fuqi bioenergjike dhe I shkruam te një hoxhë dhe bëri thoshin të kapin ethet... mund ta kallin letrën me një shikim më mirë dy muaj. Por, magjive ua kishim frikën të syve. Por, pas dy muajsh filloi i shumë. Flitej se plakat tri ditë Prandaj, edhe ka mbetur si gjendje njëjti problem dhe kështu po i para Shëngjergjit bënin magji, faktike në traditën popullore që të përsëritet bukur shpesh. duke i lëshuar flokët për fytyre mos e shikojë i huaji fëmijët e shën- Jemi shumë të brengosur e gjithë e shpine dhe silleshin rreth detshëm, sepse i bie mësysh. familja. Nuk po dimë çka të ndër- varreve… Nuset, gjithashtu, marrin mësysh marrim për ta kthyer në gjendje Sa janë këto të vërteta? dhe i ruajnë shumë nga magjitë, normale. “Malli” sepse, nëse një nuse të bukur e shi- E ka një fëmijë. Por, problemi mes Përgjigje: konin me kureshtje të madhe, ajo nesh dhe familjes së burrit është Magjitë ekzistojnë. Nuk ka asnjë mund të pësonte çrregullime men- rritur bukur shumë, sepse ata po dyshim se ato ekzistojnë, apo se dore dhe kjo gjë vjen nga një lloj mendojnë se motra jonë gjith- janë të shpikura. Magjitë janë vetëkrenarie, që mund të krijohet monë ka pasur probleme. lindur bashkë me njeriun dhe disa te nusja. Sepse, duke i hyrë vetja në Të lutemi, na ndihmo! nga profetët e njohur, si Hazreti qejf se po duket e bukur, ajo mund “Z” Musai, kanë pas aftësi të bëjnë të luhatej psikikisht. Përgjigje: magji në shumë mënyra. Si bëhet magjia? Ka kaluar bukur kohë e gjatë nga Por, të ndalemi te pyetja jote për Para mëngjesit, në mënyrën nata e parë e martesës së saj, edhe magjitë e Shëngjergjit. Pse janë të pagane, secila grua që ka dashtë pse nuk e keni shkruar saktë datën fuqishme dhe ku e marrin fuqinë? të bëjë magji kundër dikujt, është e martesës. Magjitë e Shëngjergjit vijnë bashkë dashur të del lakuriq pas mesnate Ju në shtëpi i keni, në një vend, tre me beharin. Behari është gjelbëri- dhe ta bëjë magjinë. gjëra që sjellin magji. Janë tri sfera mi i parë që pushton tokën, pasi Pastaj, të përgatit thonj pule, thonj dhe tre gurë të mbështjellë me flokë

48 KOSOVARJA për ata që besojnë: magjistarja u përgjigjet të zinj dhe me sqep pule, si dhe me Ku ta kërkoj fatin pas ndarjes? thonj. Zonjë, jam 28-vjeçe, jetoj për Për lexuesit Janë në mbështjellës tepihsoni të momentin në Gjermani. Jam ndarë e Diasporës zi, në trarin e çoshit kah perëndimi. nga burri. Unë, realisht, e kam Pyetjet tuaja dërgoni me postë në Kontrollojeni mirë trarin, sepse dashur dikë tjetër deri tre muaj pas adresën: “Kosovarja”, fahu postal 18, martesës, kur edhe kam filluar ta janë të maskuara mirë, dhe do ta 10 000, Prishtinë, Kosovë. zbuloni të vërtetën. Kur t’i gjeni, dua burrin tim. Edhe ai më ka dashur shumë, sa më shkruani që të bëjmë hapin e zgjidhje. As nuk është pritur të bësh radhës... nuk kemi parë dikë tjetër jashtë njëri-tjetrit. Por, një ditë u zbuluan diçka më shumë. Prandaj, familja, lidhjet e mia me të parin që e kisha. duke mos pasur rrugëdalje tjetër, të A kanë fëmijët e mi magji? U grindëm shumë dhe u ndamë. ka martuar me burrin që je tash... Përshëndetje zonjë, jam nënë e Dëgjoj prej rrethit se ai shumë po Dhe, nëse ti ndahesh prej tij apo tre fëmijëve. Kam pasur prob- vuan... nëse ai të lë ty, ti do ta rikthesh leme me vajzën e madhe, që A është e vërtetë se ai vuan dhe ku lidhjen e vjetër, prandaj edhe po deshi të lidhej më një të huaj dhe e kam fatin? kërkon të kthesh aty ku do ti, pra ku nuk e donim. “Dashuria” nuk e ke më vendin! Para se të martohej na ndihmove Përgjigje: Megjithatë, ti nuk ia bën burrit ti dhe ajo u nda prej tij. Dhe, Ajo që del te unë e sigurt është kjo që jetën të lumtur përderisa grindeni përsëri, me ndihmën tënde, ajo do ta shpjegoj në vazhdim: çdo ditë e natë, duke jetuar me in- gjeti fatin me një djalë shqiptar, Ju jeni akoma të mllefosur me njëri- ate kundër njëri-tjetrit. për çka të falënderojmë shumë. tjetrin. Ai e ka ditur se ti e ke pasur Ti duke rritur inatin që ai të të Por, tash e kemi një problem të atë person ofertë, me të cilin keni dëbojë nga shtëpia, e ai duke e ri: Djali i madh më herët ka qenë folur, por nuk e ka ditur se ti ke qenë rritur inatin të të mos lëshojë të i sëmurë nga magjia. Që nga ai me të në lidhje dhe se i keni pasur të shkosh te tjetri... moment frika është përcjellë gjitha së bashku. Kështu, asnjëri nuk e keni jetën të edhe te vajza, e cila ikë prej hallës Kjo e ka shokuar ish-burrin tënd, i cili lumtur, për çka sugjerimi im është së vet, sepse dyshojmë se ajo do të bëjë një martesë gjatë verës. të ndaheni. Edhe ndarja është nor- merret me këtë punë. Por, nuk do të jetë i lumtur me të, pasi male, ashtu sikur edhe bashkimi. A është e vërtetë, apo jemi që zemra i ka mbetur te ti, pa marrë gabim? parasysh çka ka ndodhur. Përdore korrektësinë për të bisedu- “Nëna me halle” Pamundësia që ai të rehatohet me ar shtruar me burrë, duke e hapur Përgjigje: të, do të bëjë që ai të të rikthehet shpirtin e njëri-tjetrit mbi atë që u përsëri dhe unë shoh se ju po ribash- Sipas asaj që shoh, djali ka pasur mundon dhe, kështu, do të vini te koheni në muajin tetor. probleme të natyrës psikiatrike, që një zgjidhje për t’u ndarë apo për të Nuk është fajtor burri, por ti që nuk ka ardhur nga frika. Dhe, pasi është jetuar bashkë deri në fund të jetës... i ke treguar më shumë për ish- vërejtur shqetësimi i tij psikik, ai e dashurinë tënde. Ai ka qenë dhe ka gjuajtur gurin te dikush, sa për A e kam fat D-në? është i lidhur me ty përmes shpirtit, Përshëndetje zonja magjistare, ta arsyetuar veten dhe atë problem andaj edhe ju shoh bashkë. e ka ndërlidhur me hallën. kam lexuar shumë për parashi- kimet tua... Jetoj në Pejë, jam Ti, a do i bëje keq djalit të vël- Nuk e dua burrin, si të veproj? lait tënd? Me siguri, jo. Sepse, Përshëndetje, jam 31-vjeçare, jetoj infermiere. bijat mezi presin ta shohin mirë në Gjilan. Jam martuar qe 8 muaj, Dua të di, a e kam fat personin familjen, apo aty ku janë lindur por nuk e dua burrin. me shkronjën D? dhe rritur. Jam e shtrënguar të duroj kështu “Lona” Është keq kur ja ia ngarkoni dikujt deri në fund të jetës apo do më Përgjigje: problemin personal dhe familjar. lërë, për çka do më bënte të lumtur Nuk e ke fat personin me shkronjën Por, te mentaliteti ynë ndodh me të po të ndaheshim? D, mjek në klinikën tuaj dhe në madhe, prandaj u them me shumë “E harruara” klinikën private që ai drejton. Dhe, bindje të mos frikësoheni nga halla Përgjigje: edhe pse ti je në lidhje që tre vjet dhe ta doni, sepse nuk ka asgjë të Ti ke qenë për dhjetë vjet në lidhje me të, ai do ta rikthejë gruan me vërtetë prej kësaj pune... me njeri të martuar, por nuk ke bërë fëmijët e vet...

KOSOVARJA 49 Psikologji

Shpenzimi i pesë minutave me një femër atraktive i rritë nivelet e kortizolit, hormoni trupor i stresit, sipas një studimi nga Univer- siteti i Valencias. Efektet janë edhe më të mëdha nëse meshkujt besojnë se femra pranë tyre është “jashtë ligës së tyre”. Kortizoli prodhohet nga trupi nën stresin fizik apo psikologjik dhe është i ndërlidhur me sëmundjet e zemrës. Por, duhet thënë se kortizoli mund të ketë efekte pozitive në doza të vogla, duke e përmirësuar mirëqenien. Sidoqoftë, nivelet e larta kronike të Pse femrat e bukura kortizolit mund ta keqësojnë gjendjen e sëmundjeve të ndryshme, si atyre të diabetit, hipertensionit, ta shkatërrojnë shëndetin? impotencës etj.

Bestytëni Kopshtarët më të pa- sionuar dhe profesion- alë, thonë se lulet marrin mësysh! Pse dhe si? Lulet ngjyrë jargavani, janë ndër ngjyrat që më së shumti preken nga syri i keq. E, se është kështu, tregon shembulli konkret i një kopshtari nga Vjena e Austrisë, i cili kishte evidencuar se sa herë i shihte në pranverë lulet një zonjë që jetonte në fqinjësi, shumë prej tyre veniteshin dhe, pastaj, thaheshin! E, lulet që thaheshin ishin të gjitha ngjyrë jargavani... Si ndodh kjo dhe pse? Syri i njeriut liron energji negative dhe i godet lulet në kopsht. Dhe, në këtë aspekt, lulet e ndjeshme, e që janë për hapësira të mbyllura, mund ta kenë fatin e tharjes. Andaj, kur dikush u kërkon t’i jepni një pjesë të lules, syth a pip të saj, nuk preferohet t’i jepni. Më mirë është t’ia dhuroni tërë lulen, sesa ta ndani një pjesë të saj. Pse? Sepse, pjesa tjetër e lules do të Mos u befasoni, dëmtohet dhe do të venitet brenda javës... edhe lulet marrin mësysh! 50 KOSOVARJA