View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk Sahihi: ( 'umhtıriyel Matbaacılık ve Cia/cıccilik Turk Anonim Şirketi adına Servis Şefleri. İstanbul Haberleri: Relıa O /, Dış Haberler: Krguıı Balcı, Ivkonomi: Os­ Hasıın ve Yavan: Cumhuriyet Matbaacılık veCa/eiecilikbrought T A Ş. to Türkyou by Ocağı CORE Cad. 19/41 Cağaloğlu Istanbul, PK: 246-lslanbul, Tel: 526 10 00 (9 hal). Telex: 22246 • Nadir Nadi, # Genci Yayın Müdürü: lla sjııı C emal, Müessese Müdürü: İlm i­ man l Hanay, Kültür: Aydın Kmey, Maga/in: Yalçın IVk^eıı, Spor Danışmanı: Abdııl- provided by Istanbul Sehir University Repository ne l'>akli|>il. Ya/ı İşleri Müdürü: Oka> ( .oııensiıı, # Haber Merke/i Mu kudir Yucelrnan, Du/eltme: Refik Durlms, Anıştırma; Şahin Alpay, İş Sendika: Şükran Hurolur: Ankara: Ziya Gokalp Bulvarı İnkılap Sokak No: 19/4 Tel: 33 II 41-47, duru: Yıılyın Baser, Savla Du/cni Yönelmeni: A li Acar, • Temsilciler: AN Kelemi. # Koordinatör: Ahmel Kurulsan, # Mali İşler: Knıl Krkul, İlan: /iy a Krge- l'clex: 42344 • I/m ir: H alil Ziya Bulvarı No: 64/3, Tel: 25 47 09-13 12 30 Telex: K AR A Yalçın I İngini,İZM İR : Hikmet (,'eliııkaya. AD AN A: Metımel Mercan. ııe. Halkla İlişkiler: (dılderen Koşar, İdare: Hüseyin (¿ürer, Işlclme: Şadım Sönme/. 52359 • Adana: Çakmak Cad. No: 134 Kal 3, Tel: 14550-19731 Telex; 62155. Cumhuriyet ______11______i- TAKVİM 15 Şubat 1985 İmsak: 5.26 Güneş: 6,52 öğle: 12.23 İkindi: 16.15 Akşam; 17.44 Yalsı: 19,04

YIL 1973—/amanın İstanbul Belediye Başkam, metro Belediye planlanın hükümetin onayım Başkam Fahri almak üıere Ankora ya götürdü A labey, 109 yıldan beri İstanbul Fahri Atabey, projenin gerçekleşmesi için İstanbullulara 60 milyon doların kanı olduğunu söyledi metro müjdesi veriyor: “Proje için 60 milyon İstanbul Metrosu rnun dolar hazır, temel metrosuna proje hazırlanıyor Cumhuriyet teme i Cumhuriyet Bayramı 'nda atılacak... ” FÜSUN ÖZBİLGEN MKTRO MASALI______Bayramı'nda atılıyor Yıl 1876: Osmanlı imparator­ Y tl 1874: Eugene-Henry Gavand'm projesi. luğumun başkenti İstanbul. Sul­ tan Abdülaziz tahttan indirili­ Metronun başlangıç noktası Kumkapı yor, yerine 5. Murat getiriliyor. dolaylarında olacak. Metro daha sonra Beyazıt YIL 1978 — Bu 5. Murat’ın akli dengesinin ye­ ve Eminönü'ne doğru devam edecek. kez de Aytekin rinde olmadığı anlaşıldığından Belediye Başkanı Kotil müjde Ytl 1908: Şehremini Ziver Bey'in projesi. veriyor: “Metro II. Abdülhamit tahta çıkıyor ve Meşrutiyet ilan ediliyor. Abdül­ Metro, Topkapı’dan başlıyor. Aksaray, projesi için Kotil’e göre, Metro Yapım hamit, Mithat Paşa’dan sonra­ Çarşıkapı, Beyazıt, Eminönü, Karaköy, Şirketi dan rafa kaldıracağı Kanuni Galatasaray, Taksim üzerinden Şişli’ye varıyor. kurulacak. Esasi’yi hazırlamasını istiyor. Ytl 1911: Mühendis Horrbach’ın projesine İstanbul'da 1885 nüfus sayımına göre İs­ Temel, gelecek tanbul’un nüfusu 954 bin 267 ki­ göre Beyazıt-Şişli arasında inşa edilecek yıl atılacak. 4 şi. Bu nüfusun 237 bin kişisi Be- metronun uzunluğu 7 kilometre olacak. kurulacak* yıl sonra da e İstanbulluların yoğlu’nda 152 bini Beyazıt’ta, Ytl 196*5; Haşim Işcan'ın projesine göre hizmetine 123 bini Samatya’da, 140 bini ise metro, Yenikapı’dan Mecidiyeköy’e uzanacak metronun Kadıköy ve Üsküdar’da yaşıyor. girecek. ” İstanbul’un belediye işleri ve 600 milyon liraya mal olacak. Kotil'in Şehremaneti tarafından idare Ytl 1972: Fahri Atabey’in projesine göre temeli 1 yit metrosunun 1 ediliyor. Paris kenti örnek alına­ metro 24 kilometre olacak ve 3 milyar 750 kilometresi 1,5 rak belediye hizmetlerinin dü­ milyon liraya mal olacak. milyar liraya zenlenmesine çalışılıyor ve sonra atılacak malolacak ve 10 Ytl 1978: Zamanın Belediye Başkanı Aytekin kilometre 1877’de Belediye Kanunu çıka­ Bûroau. İETT. KortryoHon 1 rılıyor. İşte bu yıllarda İstanbul’­ Kotil, 10 kilometrelik metronun 4 yıl sonra tanbul Be kediye Başkanı Ayla* Bole* ve Belediye tlQihlortd uzunluğunda kın Kotil İstanbul matroauylo metroya ılışsın olorak yaptıkH olacak. Aradan da ulaşım sorunu da gündeme işletmeye açılacağını açıklıyor. "O'll olorak dutanlenan toplan­ lan çoltşmdlon dinlemiş «But gelmeye başlamış. İstanbul’a ge­ tıda hır konuşma yopmtş. bırbu- don bayta matro ile ilgili cali! 6 yıl geçti. Hâlâ Ytl 1985: İhaleyi kazanan iki ABD ve üç Cuk yıl temde metronun temeli­ malar Istonbui Batadıyeei bu| metrodan bir len Eugene-Henry Gavand adlı İŞCAN'IN GA YRETLERİ YETMEDİ— 1965 yılında Belediye Başkanı Haşini Işcan da metro için kot­ nin otılacoıjmı soyhyerek «Dört yelinde yürütülecek, diğer kı yerli firmadan oluşan bir firmalar grubu, metro vl »oma da 10 kilometrelik bir ruluştorla da işbirliği hallr4 ses yok. bir mimar, önce tünel projesini larını sıvadı. Bu konuda Sovyetler Birliği ile bir dizi görüşmeler yaptı. Ama tiim çalışmalar bir sonuç hattın işlemeye başlıyacogım bulunulocok» ııemışt.r  hazırlıyor ve bir İngiliz şirketi ta­ vermedi. Işcan metrodan vazgeçip Aksaray yeraltı geçidini hizmete soktu. (Fotoğraf: ARŞİV) ve tüp geçit için proje hazırlıklarına başladı. umut ediyoruz • demiştir Metronun kesif» pfjmn.ı: tj rafından finanse edilen tünel in­ ıstonbui Reie Jı/e Başkanı kn şaatını gerçekleştiriyor. 1869 yı­ pılması için hazırlanmış projeler pı’dan başlıyor, Aksaray, Çar- kadar kurulması planlanan met­ lamadan bir kenarda kalıyor. hazırlattırılması işinin ihalesi için ronun 600 milyon liraya mal ola­ lında yapılan Tünel imtiyaz an­ bulunuyor. şıkapı, Beyazıt, Eminönü, Ka- 1978 yılında İstanbul Beledi­ tam “iki yılda bir sözleşme” ha­ raköy, Galatasaray, Taksim üze­ cağı hesaplanmıştı. O yıllarda İs­ YIL 1985 — laşmasına göre, inşa edilen —Projenin finansmanı için Ga- ye Başkanı Aytekin Kotil, met­ zırlıyor. Bu sözleşmeye göre pro­ rinden Şişli’ye varıyor. Ziver Bey tanbul Belediyesi’nin yatırım Müjde verme Karaköy-Şişhane arasındaki tü­ vand’ın önerisi de şöyle: Bu ça­ ro projesi için Metro Yapım Şir­ je hazırlattırma işi 40 milyar li­ projesini açıklarken, “yer altı sırası İstanbul nel 1874 yılında hizmete açılıyor. lışma için 300 milyon franklık bütçesi 61 milyon lira olup, İs­ keti kurulacağını, temel atılma­ raya ihale ediliyor. Şimdi ihale­ tramvayları” deyimini kullanı­ tanbul’a otobüs almak üzere da­ Anakent Eugene-Henry Gavand’ın ha­ bir harcama gerekiyor. sının 1-1,5 yıl sonra yapılacağı­ yi kazanan iki ABD ve üç yerli İstanbul’un zırladığı ikinci önemli proje ise, Yedikule-Sarayburnu arasına li­ yor. hi Cumhurbaşkanına brifing firmadan oluşan bir firmalar Belediye nı açıklıyor. 1979 yılı fiyatları ile Başkam “ İstanbul Metrosu” ve “tüp ge­ man yapılırken, 2 milyon 200 1911 tarihli üçüncü metro pro­ verilerek dert anlatılmaya çalışıl­ yer altında bir kilometre yol ya­ grubu “ İstanbul metrosu ve tüp çidi” . Aynı proje içinde bugün bin metrekarelik bir alan deniz jesi “Osmanlı İmparatorluğu İs­ maktadır. geçidi” için proje hazırlıklarına loşun sorunu Bedrettin pımı 1,5 milyar lira olarak he­ Dalan ’da halen gündemde olan Yenikapı doldurulmak suretiyle kazanıla­ tanbul Şehri Metropoliten De­ İstanbul Metrosu ile ilgili en saplanıyor. Kotil, 21 Ocak başlamış bulunuyor. Yani 109 yıl iskelesi ve Yedikule ile Saraybur- cak, bu sahadan 500 bin metre­ heyecanlı girişim Belediye Baş­ öncekine benzer bir proje için sa­ Dalan 7n metro miryolu Projesi” adını taşıyor. 1978’de yaptığı açıklamada, “ 10 [600 projesinin nu arasında bir liman yapımı, karelik bölümü satılacak. Bu sa­ Philipp Holzman müessesesi için kanı Fahri Atabey zamanında kilometrelik bir hattın 4 yıl son­ dece proje hazırlamaya 40 mil­ m ilyar Galata Köprüsü de yer alıyor. hanın satışından 450 milyon görülüyor. Atabey 19 Aralık yar lira ödenmek üzere toplam maliyeti 600 Mühendis Horrbach tarafından ra işletmeye açılacağını tahmin milyar lira. 109 yıl önce başlayan İstan­ franklık bir gelir elde edilecek. hazırlanmış olan bu projeye gö­ 1972 günü yaptığı basın toplan­ ediyoruz” diye anlatıyor. 600 milyar liralık bir proje şu an­ bul’a metro yapma rüyası yıllar­ Böylece projenin finansmanı da tısında İstanbul metrosunun te­ da yeniden hazırlanıyor. İraya çözülecek Belediye re metro Beyazıt-Şişli arasında Başkanı'mn öne ca pek çok kez gündeme gelmiş. sağlanacak. inşa edilecek, uzunluğu 7 kilo­ melini Cumhuriyet Bayramı’nda talan, metro projesinin ihalesinin 1985 sonuna İstanbul’u yöneten tüm vali ve Görüldüğü gibi finansman atacağını söylüyor ve projenin Metro devlet işi 109 yıllık bu macera halen sü­ sürdüğüne göre metre olacak, metronun yer yü­ [yetiştirilmeye çalışılacağını söyledi. Metro ihale, bu yılın belediye başkanlarınm rüyası ol­ konusundaki öneri de bugünkü züne çıktığı bölüm 390 metrelik gerçekleşmesi için 60 milyon do­ 1980’den sonra İstanbul Bele­ rüyor. 109 yılda pek çok plan, Yenikapı ’dan Mecidiyeköy ’e kadar hut izleyecek muş. Yüzyılı aşan bu süre için­ “ yap-işlet-sat” formülüne uyu­ ların da hazır olduğunu bildiri­ proje, araştırma, niyet, umut, sonuna Haliç Köprüsü de dahil 1200 diye Başkanlığı’na atanan Ab­ , İstanbul Haber Servisi — İs- gili tüm kuruluşların temsilcik yetiştirilecek. de İstanbul’a metro yapılması yor. metre olacaktır. yor. Toplantıda basına Galata­ dullah Tırtıl’in döneminde ise rüya var. Ancak henüz vurulmuş ganbul metrosu ve boğaz altın­ ri katılıyor. Bedrettin Dalan, k için pek çok proje hazırlanmış, saray yeraltı metro istasyonunun tek bir kazma yok. Belki de bu dan geçecek raylı tüp geçit pro- mite toplantısından önce basıı Metronun ilk Bilinen 4. metro projesi 1956 metro projesinin “devlet işi” ol­ i ile ilgili tüm kuruluşların ka- yaptığı açıklamada, İstanbul1! etapta Yenikapı vaatte bulunulmuş, sandıklar Diğer projeler______maketleri dahi gösteriliyor. 3 duğu görüşüne varılarak, İstan­ sihirli kazma vuruşu yapılırsa j ilk yönlendirme komitesi ulaşım sorununu kıtalararası bÎ dolusu doküman toplanmış, an­ tarihini taşımaktadır. Fransız milyar 750 milyon liraya mal metro yavaş yavaş yıldan yıla ioplantısı dün İstanbul Anakent yaklaşımla ele aldıklarını ve f He Mecidiyeköy SGTE firmasının hazırladığı bu bul’da metro ile ilgili olarak çe­ ^elediye Başkanı Bedrettin Da- zibilite çalışmalarının başlatıldı arasında cak bir tek şey hiç yapılmamış: Birinci Meşrutiyet’in ilanına olacak projenin 24 kilometrelik şitli kuruluşlarca hazırlanmış ne ilerleyecek. Ve İstanbul’un artık n ’ ıı ı başkanlığında yapıldı. Da- ğmı açıkladı. Dalan, fizibilite çî projeye göre metro, Yenikapı ile nun ABD'li Parsons Internatio çalıştırılması ilk kazmayı vurmak. Bu işe kim­ raslayan günlerde hazırlanan bu bir metro hattını kapsayacağı ve kadar belge, proje ve doküman üstünden ulaşılamayan bölgele­ se cesaret edememiş. Daha doğ­ projeden sonra İstanbul Metro­ Mecidiyeköy arasında inşa edi­ 4,5 yılda bitirileceği hesaplanı­ rinde, yıkılıp da yeniden yol açı­ lüfSöl nal, Kayzer Enginering ile Tür düşünülüyor. lecek ve 200 milyon liraya mal varsa bir sandığa konularak An­ firmaları Tümaş Mühendislik ve' Bakalım rusu para bulunamamış ve pro­ su için ikinci projenin 1908’de yor. 1973 yılı Cumhuriyet Bay- kara’ya postalanıyor. lamayacak kesimlerinde yer al­ Uguran Tuncatan şirketleri ol/ jeler rafa kaldırılmış. İkinci Meşrutiyet yıllarında İs­ olacaktır. ramı’nda temel atılacağı vaat tından hızla ilerlemek olanağı duğunu bildirdi Dalan jn Bu grubun İstanbul metroı “metro sözü” tanbul Şehremini Ziver Bey ta­ Haşim Işcan 1965 yılında Sov­ edildikten sonra hükümetten ge­ Başbakanlık, bu belgeleri ve doğacak. Metro yapılana kadar liten alanı kentsel ulaşım etüdü,] Gavand projesi______rafından açıklandığı biliniyor. yetler Birliği ile İstanbul metro­ rekli mali desteği göremediği için görevi Bayındırlık Bakanlığına çok ağır ilerliyor. Sistem bittik­ raylı toplu taşım fizibilite etüd gerçekleşecek Ziver Bey’in, “ İstanbul metro­ su için bazı görüşmeler yapmış bu heyecanlı proje de yer altına veriyor. Bayındırlık Bakanlığı ve boğaz altı tüp demiryolu er mi? Şimdiye dek hazırlanan met­ ten sonra ise, vagonlar çok hızlı su riiyası” nda ise metro Topka- ve Yenikapı’dan Mecidiyeköy’e doğru tek bir kazma bile vuru- avan proje ve tatbikat projesi gidip geliyorlar. ro projeleri içinde en ilginç ola­ nı ve halen de gündemde olan projelerin hemen hepsini içere­ ni 109 yıl önce Henry-Gavand’m hazırladığı proje olarak görülü­ yor. Bu projenin belli başlı nite­ likleri şöyle: —“ Metronun başlangıç nokta­ sı Kumkapı-Nişanca dolayları olacak.” i Bugünkü projede de başlangıç - noktası Yenikapı olarak seçil­ I miş. İki projede de metro hemen aynı noktadan başlıyor. J —“ Metro, daha sonra Beyazıt ve Eminönü’ne doğru devam ' edecek.” t Bugünkü güzergâh da aynı % yolu izliyor. —Haliç’te metro tren biçiminde I toprak üstüne çıkıyor ve “açılır kapanır Haliç Köprüsü” yapıla­ rak bunun üzerinden geçiyor. O tarihlerde henüz bugünkü köprü Galata üzerine kurulma­ mış durumda. Bugün de gerek­ tiğinde üstünden raylı sistemin geçeceği bir köprünün projesi hazırlanmış bulunuyor. —Metro daha sonra İstanbul ya­ kasında zaman zaman yer üstü­ ne çıkarak Tophane ve Fındık- lı’dan devam ediyor ve projeye göre Kiiyos’a kadar Boğaza de­ miryolu ağı döşeniyor. Proje bu noktada bugünkü projeden ayrılıyor. Çünkü o günlerde Mecidiyeköy-Levent gi­ bi semtler meskun değil ve sistem o günün meskun alanlarına gö­ re Boğaza doğru kurulmuş. Bu­ gün de yer üstünde bu kez Ye- nikapı’dan Atışalanı, Bakırköy gibi İstanbul nüfusunun yoğun bir kesiminin yaşadığı yerlere “ hızlı tramvay” projesi hazır­ landığı dikkate alındığında te­ meldeki “ raylı sistem” anlayışı­ nın halen geçerli olduğu gözleni­ yor. —Raylı sistem Kadıköy yakası­ na “Boğazın Marmara denizine kavuştuğu noktada yapılacak bir tünel” ile ulaşıyor. 109 yıl önceki Gavand proje­ si ile bugünkü “tüp geçit” pro­ jesinin bu noktada da birbirinin ! eşi olduğu anlaşılıyor. Bugünkü tüp geçit projesinin de “Boğazın Marmara’ya kavuştuğu nokta­ da” yani Salacak ile Sirkeci ara­ sında yapılması düşünülüyor. —Gavand projesinde “Yediku­ le ile Sarayburnu arasında” sa­ hilin bazı bölgelerinin doldurul­ ması ile bir liman inşa edilmesi öngörülüyor. Bugünkü İstanbul ulaşım pro­ jesine göre de Yenikapı önemli bir iskele olarak düşünülüyor. Ayrıca bilindiği gibi Yedikule ile Sarayburnu arasına halen bir li­ man yapılamadığı halde İstan­ bul’da gemilerin açıkta demirle­ Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği diği bir açık liman görünümün­ Taha Toros Arşivi de ve bu bölgede bir liman ya-