The City of Aššur and the Kingdom of Assyria: Historical Overview
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Assurlular Dicle'den Toroslar'a Tann Assur'un Kralhg1 The Assyrians .hm11.dum uf tltc (;,,._[ l ur ltm•J T1g1l '' Trmru~ Assur Kenti ve Assur Krall1g1 Tarihine Genel Baki§ The City of Assur and the Kingdom of Assyria: Historical Overview KAREN RADN ER* Assur medeniyetinin arkeolojik ke~fi MS 19. yüz}'ll ortalannda Tb.: a1< h.tcologu:al discoven ol A•sH ra brWJn m tlat mi•ll\1'1' et·tlf1H Y \0 (L1.rsen l!l\11)) >\1 rhat ume, ba~lamt~tJr (Larsen 1996). 0 zamanlarda Osmanh imparator frcnc h nnd Ar iri~h dip1om m ;md 1racl.- eh if•galt''i sta lugu topraklarmda görev yapan Franstz ve ingiliz diplomatlar uotwrl in thc Olll man Emp1re us d theu spare llme ile ticari temsilciler bo~ zamanlannda Musul kenti ~evresinde 10 c.;xplort' tht• rq~ion .mmnd Iht> < ity ot Mosul :md ke§if gczileri yaparken; inive, Kalhu ve Dur-~arrukin'de ki tlllcU\ercd the r<:mö&ins nftht' tO):&I cilie' ol ~mt wh, k.raliyet kentlerinin k.almulanm ortaya <;tkarmt§lardL Eski K.. ll•u nml Dur-~aa rukcn. Thc• cll~ro\• ry ot a lo5t civ1 Ji?~tinu wr1h .1 ~troug Bihlir .tl comwnion com Ahit ile gü~lü bir baglantlSt olan bu kaytp medeniyetin ke~ cidcd w1th thc creation of gr ancl nun. urns in l'.urs fi, Paris ve Londra'da bir yandan halk1 egiten bir yandan ,tnd l.onrlon tlr.•I '"11~h1 to t>dtiCllll' !Iw puhlic \\lalle da imparatorluklarm dünyayt sarsan gücünü orlaya koyma simuh.m.. uush clemtHISII.tling 1h• impt:tl.tl p<mer s' Y' ama<;layan büyük müzelerin kurulmaslyla aynt zarnanda hold OH'r the wotld, and '\ss} aan galletrc 1\"de Cle ated iu holh tht Lolll~< 31111!111' lhitish l\ ln~cum . ln gerc;ek le ~m i~ ve hern Louvre'da hem de British Museum'da spit·cd b1 thes• muse11rns tlw llllJlf'l ial Mu<cutn 111 Assur galerileri olu§turulmu§tu. Bu müzelerden esinlenerek lst;,ubul w:u est lhlisht·d 11 1 11-1()1, sntte u~ lr>undauon 189l'de istanbul'da Müze-i Hümayun adtyla kurulan impara with ·111 \swrion •e• tiun Sm<.e the hcroi< ag•· of \•~)ridn ;uchteolt g} 10 torluk müzesinde de kurulu~undan itibaren Assur eserlerine the l'l' cenLul 1 m.uw mure \")'1"1<111 ~lllemems ayn lmt ~ bir bölüm yer almaktadtr. hm<' bcen irlelltilio::rlnwl c·xt ..\i llcd. 111'"' t:XIt~mil't'i\' Assur arkeolojisinin MS 19. yüzytldaki kahramanhk c;agm 111 Irnq, S) ria, hrn<"l and Turke). Wllh fn1ther 'ites 10 dan bu yana, c;ogu Irak, Suriye, israil ve Türkiye'de yer almak lru n, L··hanon anrl Jor dan p rm ahng llllpurt.nll Ln la heraber iran, Lübnan ve Ürdün'de de bulunan birc;ok As fm matiou (MacGmnis \\ id;.e I •I nnhcld ~Olo). llut II is her. ll'e of the fat I rhm rlnr.ahlc cl, \ und ~lOilC sur yerle~iminin tespit edilmesi ve kaztlmastyla önemli bilgiler wen.• 1h .. ,\ ~') 1 ian §' nt• ''' nullllltlll writtll!l, mnll'l" tals elde edilmi~tir (MacCinnis, Wicke, Creenfield 2016). Ancak that wc lmo" su much 3hmu tl ci1 lu>tory and cul Assur tarihi ve kültürüne dair bu denli <;:ok bilgi sahibi olma tun:. mizm astl nedeni, Assurlularm yaygm olarak kil ve ~ gibi Tbe Assyrian Heartland a nd its dayamkh malzemeler üzerine yazmt~ olmalandtr. Ct!ography fhe A S)t ian heattl:md (Radn 1 2111 Ja) hcs m what is Assur Anayurdu ve Cografyast wday ncmhern h-;aq lt 1s 1h.- llr.mgl< rldint:d by tllt' Assur Kralligt'nm anayurdu bugünkü Kuzey Irak'ta yer al ciLit:~ I)I Asstn (Qnla'at Shctq,II.Jil'tnortla of mmlctll ltkm) in the somh, Nutelch (C< \Cted h1 the modern maktadtr (Radner 20lla). Üc;gen bic;imli bu bölgenin stmr cit) ul MO>lliJ 111 lht· norlh .mrl Arb.11l roH·n·tl h} lanm üc; büyük kent belirler: Güneyde modern Tikrit'in he modern ft bil) 111 dw <'ll't. The 1t?S(IIlll ofll:rs ex< {')- men kuzeyindeki Kalat Serkat harabelerinin ait oldugu Assur kenti, kuzeyde üzeri modern Musul kentiyle örtülmü~ Ninive ve doguda modern Erbil kentinin alunda kalan Arbail. Akde • Lwlwig-\laxnmhans Unhasttlt Mllll(hen niz ikliminin ctkisi altmdaki bölgede yag t ~ rejimi, tanm i<;in k.~t•·n . ratllllt ' 'lrz.lltll·lllltCII< hr tt.tle 2 ASSURLU LAR: Diele' den Toroslar'a Tann Assur'un Kralltgt TJJE CITY m' ASSUR AND THE IUNGDOM Or' ASSYlUA: H JS1'0KICAL OVERVIEW kut t<>ut!niml' lur •'f\1 iuthlll t·, as thc Mcdtlt:l l .mean verimli topraklardan istifade edilmesine olanak tamyan mü• !Im tc and rt"suhant gvod rainfall conrl111ons allow kemmel ko§ullar sunmaklad1r. II t" n I .1hle cx pluil .. uon oi the fertile smls. Küc;ük ve Büyük Zap Suyu ba~ta gelmek üzere Dicle'nin Th rJVl"Jinc tr.llfl< network fonut•d bv the east- m tnb ll<Ut[~ uf tlu: Tigns, most nnportamly Llw dogu kollanmn olu~turdugu nehir ~ebekesi bölgenin bagda~ t "" Z.th 11\'t't '· link' 1he rcgion together .tnd con· ttnct unsurudur. Bu nehirler, aym zamanda bölgenin Ana nl'Cts 11 '' tlll tht' Mcsupotamtan world betv.een Ana dolu ile Basra Körfezi arasmda yer alan Mezopotamya dün• toha .uod tht·l't 1 "an (,uJL Tht• neighbouring regtom yastyla da baglanustm saglar. Kuzey ve dogudaki kom~u böl 10 thc nonh .m I e.tst .ue dommatcd IJy thc mountam r wgn of r tut m and Zag1 os that offcr SJII't'r, troll. gelerde gümü~, demir, kereste ve ta§ kaynaklannm yan1 Slfa umbt 1 .uttl sl<Hte ,,_, weil '" pasnHt'5 for cattle and stgu ve atlar ir;:in otlaklar da sunan Toroslar ve Zagros Daglan hone \\estw.u d, he the steppe Iands of th~ jell hakimdir. Battya dogru, koyun otlatmaya uygun topraklanyla: lolh, good g1 Mi ug g1oUHd~ Iur shecp. To tht• sout h Cizre bölgesinin bozkm uzamr. Güneyde ise Ftrat ve Dicle'nin ., thc f loodpl.uu of thc Euphrates and Ti~ts whosc ptolmse ofp1mpc1il\ "tlmt:l) linkcd 10 thc abiltty ta~km ovalan yer al1 r ki bu nehirlerin vaat ettigi refah, yogun 1(1 maunain largt" ~cJk :111d lthour tntt•nsive artifioal emege dayah büyük öl<;ekli yapay sulama sistemleri kurabile trrigallun, .smltht"rclo• e 10 thc pohLKoll 01 g<m J'i.ltJon cek ve i~letebi lecek nitelikte bir iktidar gerektirdigindeo böl oftht 1egion. genin siyasi örgütlenmesi de bu yönde ~ek.illenmi~tir. 1 hcrc.: i, nut onl) ~xcellcn l etunomtc p01enual lor I"' ;•I proclut t ion, lmt ,d.,u Iur tr.ttle. Thc Assyt · Bölge yalmzca yerel üretim i ~in degil ticaret ir;:in de mü tan htartlaml 1s sinuted .st .1 kt:\ notlt• ol the long· kemmel bir ekonomik potansiyele sahiptir. Assur anayurdu, cl!-to.Ht« ro,ul ll<t\\<" k. Fit stly, the 1 mne that rum uzun mesafeli yol aglanntn kilit noktalanndan birinde yer Jluough Nna:\l h, tlong thc snuthe111 frinKC' of lht almaktad1r. Öncelikle,. inive'den ger;:erek Toros Daglan 'mn T.mru m< unt.•m ran •c tOllliC<ts tht• tegion to tlw J\!niJI<•t I ollll,IJI l"OilSl t I j(' Ollt tTOSSl SI he 'J\11 t\bdtl\ güney eteklerini takip eden yol, bölgeyi Akdeniz ktydanna ran~c • r full w-. tht uplu o~tc' ( f 1g I non hwa1 ds baglar. Yine bu yol üzerinde yer alan Tur Ab- a1 Kiu kl'lllJSh, to An.uniJ,,. St \u,tl l'•"ses at 1 oss lht din Daglan gec;ilerek ya da Karkaml§'lan ku i'-t:.:ros Mmunam~ pru\ldc .sct c" to Iran .md fur zeye dogru Ftrat (Fig. 1) boyu lakip edilerek Fig. 1: ther on, c, 11 Ii \" 1. llUJIIlf.\ th< 11 tltler, thc roull s F11·ac Nehri Vadisi, tltr<lLigh tht• l'auttJ~ and thc /,,').:"" t.ut~<'' a1e im Anadolu'ya ula§Jhr. Zagros Daglart'nda yer Ata türk Baraj1'm n güneyi (Foto: K. Köroglu). pa bh bt"C JUs< of snm,, and tlus offu t:<l good 111 o alan ge<;itler iran'a ve ardmdan Orta Asya'ya l< Cl 1011 10 1111 IH'dt l i.IIHI, its ditltill ' IVll 'figt j, 10 tllt' eri§me imkäru saglar. K1 ~ boyunca karla kaplt "1 ne ~:.uph ...r.._ ·~ I~,, \\ I Fi • 2) south ol \laLUrk Uam olmala n nedeniyle ger;:it vcrmeyen Tarostar ve (l'llotiJ. K. Köroglu). 3 THE ASSYRIANS Kmgdom oi' thc God AUur from Tigns to Taurus ASSUR KENTi VE ASSUR KRALLICH TARiHiNE GENEL BAKI1;1 MELID e ' HAITI TÜRKIYE 0 IR AN ePalmua AKDENiZ \ y E 9 d \)~ 1.. () 0 100 200 300 400 500km Fig. 2: Zagros Daglan, baudaki Diele Nehri gibi, As T he City of Assur and the God As~ur Yeni AssurDöncmi'nde sur anayurdunu korunakl1 kllmt ~tJr (Fig. 2). A~~\ 11,111 lmtcuv hc•gms in the Cll\ ol -\siur whu·h Mezopotamya ve ~ev re si was ümnrl<•d c· tri) in the 3"1 mlllenuium ßC, 111nst (K. Köroglu}. hkcl} ~" .t 1r.uhng empmmm to suppl} the SunH~• \lcsupotd.UÜ -•<I Assur Kenti ve Tann Assur •an eines m thc: south <•fmodern lra<J with mc•n han I C ~hbonng I"I!'IOIIS Assur tarihi, büyük olasiltkla modern lrak'ln dtse from thc n<•rth The name Assu• rcfcrs as mm h d11111 g the r-:to-As'' nan 10 the rlt\ , < to thc deuv of the same name whose Pertod K. Köro'{lu . güneyindeki Sümer kentlerine kuzeyden ge temple rlommatcd th:u Cll} The god AB\11 and the Ien ticari mallart temin etmek i~in bir tica- < ity of AUur arc insepaiable.