Arnavut Âlimleri Ve Akaid Eserleri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI KELAM BİLİM DALI ARNAVUT ÂLİMLERİ VE AKAİD ESERLERİ (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Asllan SHEHU BURSA - 2011 T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI KELAM BİLİM DALI ARNAVUT ÂLİMLERİ VE AKAİD ESERLERİ (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Asllan SHEHU Danışman: Prof. Dr. Cağfer KARADAŞ BURSA - 2011 ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Asllan SHEHU Üniversite : Uludağ Üniversitesi Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı : Kelam Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : ix +105 Mezuniyet Tarihi : …. / …. / 2011 Tez Danışmanı : Prof. Dr. Cağfer KARADAŞ TÜRKÇE TEZ BAŞLIĞI ARNAVUT ÂLİMLERİ VE AKAİD ESERLERİ Bu çalışmada “Arnavut Âlimleri ve Akaid Eserleri” konusu ele alınıp incelenmeye çalışılmıştır. Çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte çalışmanın önemi, kullanılan yöntem ve amaçları belirtilmiştir. Birinci bölümde Arnavutluk’un ve Arnavut halkının eski çağlardan başlayarak günümüze kadarki tarihi ana hatlarıyla anlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu bölümde Arnavutluk topraklarında eskiden günümüze kadar büyük taraftar bulan dinlerin durumu da incelenmiştir. İkinci bölümde ise Arnavutluk’ta 19. ile 20. yüz yılda yaşamış olan iki âlim Hafız İbrahim Dalliu ile Hafız Ali Korça’nın hayatları, İslam Dinine hizmet etmek için sarf ettikleri mücadeleleri ve özellikle ortaya kuydukları iman konulu eserleri ele alınmıştır. Çalışma süresince özellikle bu iki âlimin şahsiyetinin hayatları ve eserleri incelenirken asıl kaynaklar kullanılmaya özen gösterilmiştir. Yapılan incelemelerin sonucunda yukarıda zikredilen âlimler ortaya koydukları eserleriyle ve sarf ettikleri mücadeleleriyle Arnavutluk Müslüman halkına din, kültür ve medeniyet adına büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Anahtar Sözcükler: Arnavutluk, Hafız Ali Korça, Hafız İbrahim Dalliu, Akaid eserler. iii ABSTRACT Name and Surname : Asllan SHEHU University : Uludağ University Institution : Social Science Institution Field : Basic Islamic Sciences Branch : İslamic Theology (Kalam) Degree Awarded : Master Thesis Page Number : ix + 105 Degree Date : …. / …. / 2011. Supervisor : Prof. Dr. Cağfer KARADAŞ İNGİLİZCE TEZ BAŞLIĞI MUSLİM ALBANİAN SCHOLARS AND THEİR TEOLOGİCAL BOOKS In this study we have tried to discuss the matter of "Albanian Erudites and Their Religious Precepts Literature". The essay consists of the introduction, two chapters and the conclusion parts. The introduction indicates the importance, methodology and the purpose of the study. In the first chapter we have tried to present the history of Albania and her people through ages. Also in this chapter we studied the religions in the Albanian lands by the early ages to our era. In the second chapter we presented the lives of Hafiz Ibrahim Dalliu and Hafiz Ali Korca who lived in the 19th and 20th centuries, their struggle in the service of Islam and their works on Islamic faith. In our essay we have particularly tried to use the original references. The conclusion has been prepared in the light of this erudites and theresults of their works and also shows their contribution to the Albanian people in religious, cultural and civilization factors. Keywords: Albania, Hafiz İbrahim Dalli, Hafiz Ali Korça, Teological Books iv ÖNSÖZ Hamd yalnızca Allah’a mahsustur. En güzel salât ü selâmlar O’nun son Peygamber olarak gönderdiği Hz. Muhammed (s.a.s.) ve ailesi üzerine olsun. Balkan Yarımadasının güney doğusunda yaşayan Arnavut halkının çoğu İslam Dinine mensuptur. İslam Dininin bu topraklarda yaygınlık kazanması Osmanlı İmparatorluğunun buraları fethi ile olmuştur. Bu coğrafyada İslam Dini geçmişten günümüze kadar gelişme, yaşanma ve uygulanma süreci açısından üç farklı dönemlerden geçmiştir. Bu dönemler Arnavut Müslüman halkı için hep dönüm noktaları olmuştur. Birincisi Osmanlı’nın fethi ile 1940’lı yıllara kadar olan dönemdir. Bu uzun dönemde İslam Dini en iyi şekilde yaşanma imkânı bulduğu ve İslami eserlerin ile aktivitelerinin en verimli bir şekilde ortaya konulduğu süreçtir. 1990 yıllara kadar devam eden ikinci dönemde ise Arnavutluktaki bütün dini değer ve kurumların kökünden imha edilmeye çalışıldığı dönemdir. Bu süreç içerisinde bütün dini kurumlar kapatılmış, din adına her türlü faaliyet yasaklanmış ve bütün dinlerin mensupları büyük sıkıntılar çekmişlerdir. Üçüncüsü ise komünizm sonrası dönem olarak adlandırdığımız ve günümüze kadar devam eden dönemdir. Bu süreçte komünizm rejiminin bütün din ve değerlere karşı uyguladığı politika sonucunda oluşan büyük tahribatların ve yozlaşmaların onarılması çalışılmaktadır. Yukarıda değinildiği gibi komünizm rejimi boyunca bütün dinlerin kurumları kapatılmış ve tarih boyunca ortaya konan dini eserler yasaklanmış hatta iyi bir kısmı imha edilmiştir. Çalışmamızın konusunu teşkil eden “Arnavut Âlimleri ve Akaid Eserleri” adındaki araştırma bu katı rejim içerisinde unutturulmaya çalışılan, kaybolan ve yasaklanan Müslüman Arnavut Âlimlerinin eserlerini ve mücadelelerini gücümüz nispetinde gün yüzüne çıkartmaya hedeflemektedir. Öncelikle bu çalışmayı bitirmeyi nasip eden Cenâb-ı Hakka’a hamd ü senalar olsun. Çalışma boyunca bilgi ve tecrübelerini paylaşan, her türlü maddî ve manevî yardımlarını hiçbir şekilde esirgemeyen çok değerli danışman hocam Prof. Dr. Cağfer KARADAŞ’a şükranlarımı arz etmeyi bir borç bilirim. Ders ve yüksek lisan tezi döneminde bilgi ve tecrübelerinden istifade ettiğim diğer bütün hocalarıma da teşekkür ederim. Ayrıca çalışma süresince yardım ve dualarıyla beni hiç yalnız bırakmayan değerli aileme ve özellikle saygı değer eşime karşı minettar olduğumu ifade etmek istiyorum. BURSA 2011 Asllan SHEHU v İÇİNDEKİLER TEZ ONAY SAYFASI.........................................................................................................İİ ÖZET .................................................................................................................................. İİİ ABSTRACT.........................................................................................................................İV ÖNSÖZ.................................................................................................................................. V İÇİNDEKİLER ...................................................................................................................Vİ KISALTMALAR ................................................................................................................İX GİRİŞ ..................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ARNAVUTLUK’TA TARİH VE İNANÇ I. TARİHİ ........................................................................................................................... 3 A. ARNAVUTLUK’UN COĞRAFYASI ...................................................................... 3 B. ESKİ ARNAVUTLAR’IN ( İLİRYALILAR’IN ) KÖKENİ VE ORTA ÇAĞA KADARKİ TARİHLERİ................................................................................................ 4 C. OSMANLI ZAMANINDA ARNAVUTLUK ........................................................... 6 II. ARNAVUTLAR’IN ESKİ DİNÎ İNANÇLARI ............................................................. 8 III. ARNAVUTLUK’TA HIRİSTİYANLIK.................................................................... 10 A. HIRİSTİYANLIĞIN ARNAVUTLUK’A GİRMESİ VE YAYILMASI................ 10 B. HIRİSTİYANLIĞIN 1054’TE İKİYE AYRILIŞI VE ARNAVUT KİLİSESİ’NİN POZİSYONU................................................................................................................ 12 C. OSMANLI DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE HIRİSTİYANLIK ............................. 13 IV. ARNAVUTLUK’TA İSLAM VE ARNAVUTLARIN MÜSLÜMANLAŞMA SÜRECİ ............................................................................................................................ 14 A. ARNAVUTLARIN MÜSLÜMANLARLA İLK TEMASLARI............................. 14 B. OSMANLI DÖNEMİNDE ARNAVUTLARIN İSLAMI KABUL ETME SEBEPLERİ.................................................................................................................. 16 1. Dini Sebepler ........................................................................................................ 17 2. Ekonomik Sebepler............................................................................................... 18 3. Siyasi Sebepler...................................................................................................... 19 4. İslam’ı Rızalarıyla Kabul Etmeleri ....................................................................... 21 vi C. OSMANLI DÖNEMİNDE İSLAM’IN ARNAVUT TOPRAKLARINDAKİ YAYILIŞI ..................................................................................................................... 23 D. XX. YÜZYILDA ARNAVUTLUK’TAKİ DİNİ İNANÇLARIN DURUMU ....... 24 E. BAĞIMSIZLIKTAN GÜNÜMÜZE KADAR ARNAVUT MÜSLÜMANLARIN DURUMU..................................................................................................................... 26 İKİNCİ BÖLÜM ARNAVUT ÂLİMLERİ VE AKAİD ESERLERİ I. HAFIZ İBRAHİM DALLİU.......................................................................................... 34 A. DALLİU’NUN YAŞADIĞI DÖNEM VE GENEL ŞARTLAR ............................. 34 1. Toplumsal Ve Siyasi Şartlar ................................................................................. 34 2. Dini Ve Kültürel Şartlar.......................................................................................