Islami Në Shqipëri Gjatë Shekujve Rreth Përhapjes, Organizimit, Sjelljeve Armiqësore Ndaj Tij
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Ali M. Basha Islami në Shqipëri gjatë shekujve Rreth përhapjes, organizimit, sjelljeve armiqësore ndaj tij... Mendime, kritikë botim i dytë (i p ër mir ës u a r) Tiranë, 2012 Islami në Shqipëri gjatë shekujve Redaktor e korrektor letrar: As. Prof. Dr. Nimete BASHA Redaktor: Dr. Shpëtim BASHA Copyright © Adresa: Rruga Siri Kodra, Pall 59, Shk 1, Ap5. Phone: +355 662032172 Ali M. Basha Islami në Shqipëri gjatë shekujve Rreth përhapjes, organizimit, sjelljeve armiqësore ndaj tij... Mendime, kritikë botim i dytë (i p ër mir ës u a r) Tiranë, 2012 4 Ali M. Basha - Islami në Shqipëri gjatë shekujve Prindërve të mi, veçanërisht babait tim, të ndjerit Hafi z Musa H. Aliu, që tërë jetën ia kushtoi binomit fe-atdhe. Ai që në fëmijërinë time të hershme, kishte shfaqur dëshirën të më edukonte me arsimin islam në Medresenë e Tiranës. Për këtë i jam debitor tërë jetën. Pasqyra e lëndës Histori e një rrugëtimi të gjatë ................................................................................ 9 Në vend të parathënies .......................................................................................... 13 1 - Hyrje ................................................................................................................ 17 2 - Vlerësime për Islamin ...................................................................................... 21 3 - Mbi përhapjen e Islamit në Shqipëri ............................................................... 43 Periudha paraosmane: ....................................................................................43 4 - Disa nga rrugët e depërtimit të kulturës islame ................................................45 5 - Periudha e pushtimit osman ............................................................................ 63 6 - Disa nga shkaqet e pranimit të Islamit ............................................................79 7 - Disa nga shkaqet e mllefi t kundër Islamit ........................................................83 8 - Pushtimi osman dhe përhapja e Islamit në vendin tonë ...................................89 9 – Alternativat religjioze të Islamit ..................................................................... 95 10 - Arsye që favorizuan islamizimin e vendit tonë ..............................................105 11 - Toleranca dhe harmonia fetare ndër shqiptarët .............................................121 12 - Rilindja kombëtare ........................................................................................133 Disa nga armiqësitë që i janë shfaqur Islamit nga kjo kohë e në vazhdim. .. 133 13 - Gjendja e Islamit në vendin tonë pas Pavarësisë ...........................................149 14 - Kongresi i parë i muslimanëve shqiptarë .......................................................155 Lista e delegatëve që morën pjesë në ...........................................................163 Kongresin e 24 shkurtit 1923 ....................................................................... 163 15 - Vazhdimi i reformave ...................................................................................177 Disa mendime për ligjin e vitit 16 korrikut 1929 ........................................181 16 - Teologët islamë kundër ideve ateisto-komuniste ...........................................187 17 - Dëmtime ekonomike, presione dhe armiqësi ...............................................201 18 - Fenë e mbron Zoti Vetë ...............................................................................213 19 - Burgosja e persekutimi i teologëve të shquar islamë ......................................235 20 - Aspekte nderimi e bashkëpunimi ..................................................................245 21 - Ripërtëritja e besimeve .................................................................................257 Pasqyra mbi gjendjen e popullisë muslimane në fi llim të viteve ‘90 ..............259 22 - Shënime kritike ............................................................................................267 23 - Mendime mbi lindjen e zhvillimin e kulturës islame ....................................273 24 - Dy fj alë për mistiçizmin islam ......................................................................281 25- Ndihmesa e shqiptarëve në teologjinë islame e në letërsi ...............................285 27 - Pasthënie .......................................................................................................309 Burimet dhe literatura ..........................................................................................311 Opinion Histori e një rrugëtimi të gjatë “Ata duan ta shuajnë dritën e Allahut me gojët e tyre, por Allahu e plotëson (përhap) dritën e Vet, edhe pse e urrejnë jobesimtarët” Kur’ani, Es’Saff: 8 Debati për çështjet e Islamit në Shqipëri i ngjan një zjarri në fushë: ndezur prej kohwsh, tenton të harrohet e të shuhet nga kujtesa. Por mjafton një puhizw, e prushi i vjetër çelet e nxjerr fl akë të reja; shtegtarë jo të rastit shtojnë sharpa të reja, gjersa ikin e zjarri harrohet sërisht në prush, në pritje erërash të tjera e udhëtarësh të rinj. Por kështu nuk ngjet vetëm në fushat tona. Edhe mendimtari e kritiku i njohur Edward Said na ndihmon me konstatimin e tij, midis hipotezws dhe ekzagjerimit, se në vendin e tij “përpara rritjes së papritur të çmimit të naftës prej OPEC-ut më 1974, Islami, si i tillë, mezi fi guronte si në kulturë ashtu edhe në media”. Në këtë shembull prej Shteteve të Bashkuara, sigurisht, autori ka fokusuar çastin kur në zjarrin e harruar të debatit u fut me hov elementi “naftë“, dhe shtëllungat e tymit nuk mund të mos shiheshin më nga të gjithë, se nxinë edhe faqet e gazetave, të librave, të ekraneve me alarmet për konspiracione arabo-islamiste për të gjunjëzuar Perëndimin me anë të çmimit të lartë të naftës jetike. Por ama debati kishte qenë aty përherë, vite të shumtë me radhë, në meseletë për hapjen e xhamiave të para të emigrantëve, në gjyqet federale për të vërtetuar se muslimanët janë paganë, e nuk adhurokan të njwjtin Zot si kristianët, në programet për ungjillizimin e tyre, etj. Por me naftën çështja doli nga një underground i specializuar i orientalistëve apo i misionarëve në dritë të diellit, duke u bërë presion të gjithëve, përmes shfrytëzimit fi llimisht të problemit të naftës dhe me pas të sugjestionimit me terrorizmin, dy çështje-kërcënime këto, lidhur artifi cialisht me Islamin, që prekin mu në kockën personale të çdo qytetari, duke e përfshirë kështu detyrimisht në debatin abuziv “pro apo kundër”, pa mundësi të tretë zgjedhjeje. Kështu, edhe tek ne, me gjithe uljet dhe ngritjet e veta, debati për Islamin ka arritur të bëhet pjesë e kulturës masive, pjesë e historisë së përditshme të njeriut të thjeshtë shqiptar të kësaj dekade. Kundërshtarët e natyrshëm të Islamit të shqiptarëve, në të drejtën e tyre për të grumbulluar njerëzinë rreth qëllimit të 10 Ali M. Basha - Islami në Shqipëri gjatë shekujve vet, sigurisht nuk mund të shërbehen me skrupolozitetin shkencor, me traktate teologjike e fi lozofi ke, apo qëmtime arkivash, pasi kjo do ta kufi zonte debatin në vetëm disa rrethe të specializuara, duke e përjashtuar nga kuptimi dhe interesat e shumicës. Ndaj, po të vëresh argumentet apo akuzat ndaj çwshtjeve të Islamit ndër shqiptarët, do të konstatosh se ato mbështeten në dy kushte bazë: në interpretimin thjeshtëzues e joshkencor të historisë (islamizim i dhunshëm; de-europianizim i Shqipërisë) si dhe në shfrytëzimin çakallor të momentit të vështirë politiko- ekonomik të shqiptarëve (izolim e armiqësi me Perëndimin e pasur). Vetëm kështu argumenti mund të jetë implikues për sa më shumë njerëz. Libri që kemi në duar, duke qenë një ndërmarrje gati e pamundur (të shkruarit e një historie “tjetër” për Islamin në Shqipëri, që nga fi llesat e veta e deri më sot) është mbase, e vetmja në llojin e vet prej një autori shqiptar që merr përsipër t’i çmontojë këto skela të ndryshkura të pasaktësive, të cilat mbështjellin historinë zyrtare të Islamit në vendin tonë. Klasifi kues e hulumtues faktesh të njohura e të panjohura, familjar me terminologjinë e shkencat islame, dëshmitar elokuent i ndryshimeve dramatike që prekën muslimanët e shqiptarët e tjerë në shekullin e kaluar, z. Ali Musa Basha ia arrin bukur të jetë një zë autoritar në diskutimin e pambyllur për shtyllën identifi kuese të shqiptarëve, biografi ne e tyre muslimane. Procedimet nga hipoteza në dokument, nga teksti kur’anor në praktikën jetësore të muslimanëve, nga konkluzioni pararendës historik në opinionin personal, apo teknika e këndshme me thyerje të tilla si ndërfutja në tekst jo vetëm e paragrafëve të k ronikave, por edhe “ kolazhit” me “copëra gazetash ”, apo riprodhime dialog jesh, e bëjnë librin jo thjesht “historik”, por e hapin për një publik gjithmonë e më të gjerë, me shpresën se do të shërbejë edhe si antidot për helmimin sistematik me banalitete dhe propagandë antimuslimane. Historinë e Islamit në Shqipëri, Basha e ka trajtuar si një zonë ku përthyen disa nivele: Islami si histori njerëzore e muslimanëve të botës, Islami burimor si fe e histori profetike dhe Islami “shqiptar”, si histori e pjesës më të madhe të shqiptarëve, kushtëzuar prej dy historive të para, e gjithashtu, prej traditës e mendësive të përbashkëta me shqiptarët e tjerë. Ky klasifi kim, të cilin e shohim edhe në formë kapitujsh, nuk na le të konfondohemi e të konfondojmë. Studiues perëndimorë të Islamit e të muslimanëve tashmë klasifi kojnë në “islamike” atë ç’ ka të bëjë me Islamin burimor (kredo, legjislacion, etikë), ndërkaq çdo gjë tjetër që ka të