Bulletin heemkundige vereniging Old Sillevold

Jaargang 14 Jaargang — najaar 14 2010 — Najaar 2011

Heemkundige vereniging Old Sillevold

Familie Helmink te Bontebrug won de Monumentenprijs 2011. Op de omslag een foto van het pand. Bulletin Bulletin Inhoud

Voorwoord, Begraafplaatsproject 4

Familie Helmink te Bontebrug won de 6 Heemkundige vereniging

Monumentenprijs 2011 Najaar2011 Jaargang14— BernardDorrestijn

Herinneringen an mien schooltied op de Clara 8 AnnyRaben

Zorgen voor de oude dag (1750-1850)(deel I) 10 FransWinkels,Tiel

Het leger van prins Maurits te Silvolde (1595) 17 J.H.G. te Boekhorst, Doetinchem Old SillevoldOld SillevoldOld Old SillevoldOld SillevoldOld

Activiteitenkalender 42

3

Voorwoord, Begraafplaatsproject Hetisnujuistoplaatstgenoemdebe graafplaats dat het kerkbestuur zich Vanaf de oprichting noemenwe onze i.v.m.gebrekaanruimte,genoodzaakt vereniging: Heemkundige Vereniging ziet tenzij de nabestaanden opnieuw ‘OldSillevold’.Denaam’OldSillevold grafrechten betalen om tot ruiming wijsteropdatweeenhistorischevere vandeouderegravenovertegaan.In niging zijn en ons op de geschiedenis hetgevalvanruimingdreigendanwel van Silvolde willen richten. Maar we eensheelbijzonderezerkenverlorente schrijven altijd: Heemkundige Vereni gaan. ging’OldSillevold’.Daarmeewillenwe Dat laatste bracht ons bestuur om aangeven dat we ons ook met de na streeks2005opdegedachtehetkerk tuur en het landschap van ons dorp bestuur te vragen een aantal van die (heem/heim) willen bezighouden, en bijzonderezerkenalsnogergensopde wel tot op de dag van vandaag. Dat begraafplaats veilig te mogen stellen. doen we op sommige bijeenkomsten Als bestuur zijn we het kerkbestuur en bijna altijd tijdens onze zomer danookzeererkentelijkdathethierin avondactiviteiten. Zo schonken we bewilligde, door hiervoor een plek bij tijdens onze zomeravondbijeenkomst devoormuurvandebegraafplaatsbe opwoensdag8junij.l.volopaandacht schikbaar te stellen. En na een aantal aanhetSillevoldsebomenbestand.On jaren van voorbereiding kwam de in der de deskundige leiding van me richtingvandegenoemdeplekin2009 vrouwWilPaulusvanhetI.V.N.wan en2010toteenvoorlopigeafronding, deldenwevandeenealdanniethis Dit door de plaatsing van een soort torischeboomnaardeandere.Teveel berceauofloofboogmeteendertigtal om hier allemaal op te noemen; mis grafornamenten daarin. We schrijven schien moeten we er nog eens op te ’voorlopigeafronding’,wanterkunnen rugkomen! altijd nog weer ’nieuwe’ oude zerken De begrippen historie en heemkunde bijgeplaatstworden. kunnenwezekerookbezigentenaan Op vrijdag 28 oktober j.l. hebben we zien van de beide begraafplaatsen die deze herinneringsplek officieel ge onsdorprijkis,deProtestantseaande opend. Hiertoe kwam het bestuur die TerborgsewegendeKatholiekeaande middagmeteentwintigtalgenodigden Prins Bernhardstraat. Dat blijkt al uit ter plekke bijeen. Omstreeks drie uur devele namenvan personen enfami richtte onze voorzitter, de heer Ber lies die we op de vele zerken aantref nard Dorrestijn, zich tot de aanwezi fen, maar daarnaast ook aan de grote gen.Uitdietoespraakkwamduidelijk variatievanornamenterenvandezer naar voren hoeveel personen en in ken,metnameopdebegraafplaats. stantieshunmedewerkinghebbenver

4

leend bij de totstandkoming van het geheel, en Bulletiniseenuitgavevande Heemkundigevereniging spreektdanookzijngrotedankaanhetadresvan: Old Sillevold hetkerkbestuur,voordemooieplek; debeheerder,deheerTheovanderKemp; enverschijnttweemaalper jaar. de opsteller van de gebruiksovereenkomst, notaris deheerP.H.M.Muijsers; Jaargang 14 - Najaar 2011 dearchitect,wijlendeheerA.H.Themmen; deaannemer,defirmaTh.TangelderenZn; Redactieadres: dehovenier/groenvoorziener,MauritsHeebink; AndréTangelder desponsoren:gemeenteOudeIJsselstreek,Rabo PrinsWillemAlexanderstr.5 bankenStichtingVerenigdeGasthuizen.; 7064GHSilvolde deledenvandeheemgroepOldSillevold: tel.0315327590 Leo ten Have, Jos ter Horst, Theo Slutter, WillyEmail: Wiendels,WillyDieker; [email protected] de bestuursleden: Theo Koolenbrander, Ton vanInternet: derKempenLeoHelmink; http://www.oldsillevold.nl demakervan het herinneringsbord,wijlen de heer SiegfriedPutman; Samenstelling de grote stimulator van het geheel, wijlen de heeren vormgeving: EricKunst. HiernaverzochtDorrestijn WillyDieker de heer Theo van der Kemp het herinnerings © 2011 Heemkundige vereniging bord op de binnenzijde Old Sillevold van de kerkhofmuur te onthullen, waaraan deze Overnamevanbijdragenis gaarnevoldeed. toegestaannatoestemming Vervolgens wijdde de vanderedactiemetbronver voorzitter nog enkele ge melding. voelvollewoorden aanhet Deinhoudvandeopgenomen verscheiden van de heren artikelenvaltonderdeverant Eric Kunst, Anko Them woordelijkheidvandeauteurs. menenSiegfriedPutman. Losse nummers € 3,50 per stuk Bestuurenredactie. Theo van der Kemp ISSN 1569-1365

5

Familie Helmink te Bontebrug won stemming en gaan de oude indeling de Monumentenprijs 2011 endeinventarisvaakookverloren.Dit BernardDorrestijn alles geheel in overeenstemming met dewettenvandeeconomie.Defami OokopdeOpenMonumentendagop lieHelminklietechterallesbijhetou zaterdag10september2011reiktehet de. En we zeggen vandaag: gelukkig Monumentenplatform Oude IJssel bijhetoude. streek de traditionele Monumenten Het zal dan ook geen verwondering prijs weer uit. De prijs valt altijd een wekken dat de Monumentencommis familie of instelling te beurt die hun sievandegemeenteWischhetpandin huis of pand eersteklas onderhouden 1987voordroegvooreenplaatsopde of gerenoveerd hebben. Meestal be Gemeentelijke Monumentenlijst. En treftheteenobjectdatopdeRijksmo naenigtegenstribbelen(!)vandefami numentlijst of op de Gemeentelijke lieHelminkvolgdeinhetdaaropvol Monumentenlijstprijkt,maardathoeft gende jaar de definitieve plaatsing op niet,ookobjectendaarbuitenkunnen de lijst. De familie Helmink had het evengoedindeprijzenvallen. pand toch wel in de oude staat ge Bontebrug 106 (tegenwoordig huis handhaafd! Inmiddels was de derde nummer) werd omstreeks 1898 door generatieHelminkaangetredenendie timmerman Ernst te Gaanderen ge vond dat het een en ander toch wel bouwd.Hetwasvanmeetaaneensta aanrenovatietoewas.Aldusgeschied tighuis,eenpandmetallure.Deplek deennukwamdeaandemonumen bij de driesprong van de wegen naar tenstatusverbondensubsidietochook Silvolde, Gendringen en Dinxperlo noggoedvanpas. was uitermate geschikt voor de vesti Bontebrug106wasinhetMonumen gingvaneenwoningannexdorpscafé tenplatform al vaker ter sprake ge enwinkel. weest, maar na de renovatie van de In 1937 werden Gerrit Willem Hel laatstejaren,konmenertochechtniet mink en Aleida Berendina Huitink ei meeromheen:opzaterdag10septem genaarenvanafdietijdfungeerdehet ber ontvingen Ivor Herman Gerrit pandalswoning,café,bakkerijenbak Helmink en Lesley Jacintha Johannus kers– en kruidenierswinkel. Na hen Klaassen de Monumentenprijs 2011 volgdendetweedeenderdegeneratie, uit de handen van Helma Tuenter, zij het dat de horeca, bakkerij– en voorzitter van het Monumentenplat winkelactiviteiten in de loop der jaren formOudeIJsselstreek. successievelijkafgestotenwerden. DeoorkondewerdgemaaktdoorBart Inzulkegevallenkrijgendebedrijfsge Nijmanenstaatopdepaginahiernaast deelten dan meestal een andere be afgedrukt.Omdatdeverkleiningbijna

6

te Oude IJsselstreek wilmethettoekennen van de Monumenten prijs 2011 zijn grote waardering uitspreken voordezorgvuldigeen historischbewustwijze van restauratie en re novatie van genoemd pand.Metveelrespect voor het historisch, zowel interieur als ex terieur, en met grote eigen inzet en gevoel voor eigenheid is de toekomstvaneenzeer bijzonderpandopeen bijzonder eeuwenoude plekvoorzowelbewo ners als voor de ge meenschap veilig ge steld. Als bestuur van Old Sillevold sluiten we ons van harte bij die woorden aan! Profici at! niet te lezen is volgen hieronder de Namens het Monumentenplatform voornaamstedelenvandetekst. heeftAndréTangeldereen24pagina’s dikkeHistorischeBeschrijvingvanhet OORKONDEbehorendebijdeMo pand en omgeving opgesteld, welke numentenprijs2011,toegekendaande André op de Open Monumentendag familie Helmink–Klaassen, voor het ook aan Igor en Lesley mocht uitrei behoudenrestauratievancafé,winkel ken. enbakkerijBontebrug106,Silvolde. Voor€ 10, kunt u de trotse eigenaar HetMonumentenplatformvandedrie vandezeinteressantebeschrijvingwor historischeverenigingenindegemeen den;tebevragenbijhetbestuur.

7

Herinneringen an mien schooltied eugkes an en ik zag ze denken: kind op de Clara ijleertutnooit. AnnyRaben In de zesde klas kwam ik bij zuster Vitalistezitten.A’jutbijeuropde Mien eerste herinneringen liggen na een of andere manier verbruujd had tuurlijk op de bewaarschool. Zuster dendanmosijaltiedonderutkruus Silverstrinehaddaorutheftinhanden. beeld bij de trap gaon zitten. Ik ken Zewasnietzogroot,maorzehadaar ze nog, die daor geregeld zatten en digwatindemas.Zewasweltalentvol zodoendeheelvölleuurkesmetOnze op’tgebiedvanzangendans. lieveHeergepreveldhebben. Naodieperiodeginghetnaordegrote Utschoolreisje,datwasmienookwat. school.Daorkwamikterechtbijjuf Wij bunt een keer naor Maastricht frouwVanSanten,maorikzalowver gewest. Heel vrog in de margen sjak tellen,diewistvanwanten! sen ons moe met mien achter op de De Sinterklaostied en Kesmis wier pakkendrager naor Terborg, naor ut völopgevierd.Daorwarenpieterbazen station,endatdetreinin. in de gedaante van Trappedoelie en Al betieds wa’j met ut brood aan Tingtangtolletje. Spaans benauwd kre ’tetten,datverpaktwasineenpapie gen wij ut as die op het schoolplein ren toet van Bongers of Zondag. kwammen.Inwerkelijkheidwas’téén Trummelkeskendenwjtoennogniet. van die “kospeerdjes”, zo nuumden Daor op ens gebeuren d’r wat in de wijdekinderenvanbuutendiebijde trein.TiedensdelangereisnaorLim zusters in ’t pensionaat (kostschool) burg,gingdezusternaordewcinde woonden. trein.Ikvielhaosvanfalderaatsievan Indederdeenzesdeklaskre’jlesvan mien zitplaats. Altied gemeend dat zusters; en die gavven ons ook hand zustersnietnaordewcgingen. werken. Bruudje zun met processies bij de Van die handwerkles kan’k wel een zusters in de tuin, dat von’k ook boekvanschrieven.EnezusterAloysi prachtig.Deschoenenwierenprachtig us probeerde mien wat mooi wit gemaakt en ut heur in de bij te brengen, maor dat was ijdele krul. Ons moeder deij dat met zo’n haop. Mien breiwerk was altied één olderwetsenkrultang.Denhielzeinut brok ellende. Gevallen stekken en het vuur,drukkenumdaneffeneenpaar gaarn in de knup. Daorumwoagen ik keer in een olden krant (anders kre’j mien breiwerk nooit te laoten zien, blaorenoputheufd).Bluumkesinde ’t was altied nat van de traonen en hand geklemd en ik schreed plechtig vanutzweitinmienhanden.Afentoe achterdemonstransmethetAllerhei kekdezustermienmetdiekleinesiep– ligstean.

8

Wij hadden thuus een schoenwinkel . Clara, mien schooltied, ut steet nog Zo kon ’t gebeuren, da’k met mien altied synoniem an mien zörgeloze bruurkendegemaakteschoenenterug kindertied.Jao,heimwee,iseenbetjen ging brengen bij de zusters. Doar terugzien naor wat vrogger is gewest. reikten wij dan naor den mooi ge Heimwee naor dat zachte warme lief poetsten bel en wachtten tut dat de vanmienlappenpop.Heimwee,datis deurlosging. owoldershuusuutgaon,waorina’jjao Hetruukend’ropSt.Claraaltiednaor rensamenhebtgelaefd. grunezeepenboenwas.A’kdiemooie Heimwee dat is die dingen missen, gladdetegelszag,dachtikaltied:kon’k waoranijzowarengehecht.Heimwee hiermaoreffenslieren.Maordatging isgevuul,datisut,daormethe’kalles natuurlijk niet. Dus liepen wij maor gezegd.. achterdieruisenderokan.Wijkregen Naoschrift. danaltiedeensnuupkenofprentjen. Volgens mien bunnen wij van alle Zobuntt’rnogzovölherinneringen. Sillevoldese scholen in 1949 met dat Da’jknikkerenopMuldersbultenda’j schoolreisje naor Zuudlimburg ge met zwatte knikkervingers nog gauw west. Van de Bontebrug school waz indekerkbankschaovenveurdeMis zenwijd’rokbij. vankwataoveracht. BijdegrottenvanValkenburgzagik Soms kump heimwee bij mien op, mienbuurmeisjeMarietjenVissernog graag zok nog efkes teruggaon, efkes tussendeanderedaentjesvandeMeis maor, naor dèn dag, da’k mien eerste jesschoolstaon. woordjes leren schrieven: boom en BernardD. roos.

Bets en Anny (r) Böhmer in de schoolbank 9

Zorgen voor de oude dag Huis 1800 (E 568; nu: de zaal van (1750-1850)(deel 1) ‘Herberg Jan’, Markt 1) FransWinkels,Tiel Op 27 november 1800 zet Hendrina Uijting ,weduwevanHendrickBuijink, Wekenneninonslandpaszo’n60jaar aanhaar nichtElisabethUijtink ,diehaar ouderdagsvoorzieningen als de AOW. vanjongsafaanzonderbeloningheeft Voordietijdmoestendeouderenhun verzorgd, over haar behuising in het oudedagzelfregelen.Wienietsbezat, dorpSilvolde tussen hethuisvan Har was daarbij aangewezen op onderste manus Kuiperie (E 569) en de school (E uningvanzijn(eventuele)kinderenof 567), de inboedel en de morgengave van moest aankloppen bij de Protestantse f.400. of Katholieke Armenzorg (Diaconie). Elisabethmoethaar moeije (tante)daar De ouderen die bezittingen hadden, voortothaardood verzorgen ,haarelke regeldenhunvoorzieningendoordeze drie maanden een daalder zakgeld over te zetten, te cederen, op bijvoor geven, haar doen begraven en daarna beeld een zoon of dochter (de cession voorf. 15missen latenlezen. aris), inruilvooreen contract van alimen Hendrina’skledingisbestemdvoorde tatie of kostcontract. Meestal gebeurde naasteerfgenamen. dat onderhands ,duszondertussenkomst (GA0209336folio.67) vanhetgerechtof(na1811)eennota ris.ErzijnechterenkeletientallenSil Huis 1805 (E 569; nu: Markt 2) voldse gevallen bekend van dergelijke Op 4 mei 1805 dragen Harmanus Kui contracten waarvoor men voor 1811 perie en Aaltjen Slaetjes over aan hun voor het gerecht en vanaf 1811 voor zoon, Bernardus Kuiperie : huis, schuur, eennotarisverscheen (compareerde). Die hof en inboedel van hun huis in het aldusopgemaakteakteszijnintezien Dorp Silvolde. Aan deze overdracht in het Gelders Archief (GA) te Arn zijn o.a. de volgende voorwaarden hem. verbonden: InditartikellatenweenkeleSilvoldse debeidezustersvanBernardusont aktenuitdeperiode17501850dere vangen van Bernardus bij het overlij vuepasseren.Deletterencijfersinhet denvaneenvandeoudersf.100; kopjeverwijzennaardekadastraleaan als Harmanus enAaltjen apart gaan duiding van omstreeks 1830. Soms wonendanontvangenzijvanBernar gevenweschuingedruktstukjesuit dus: elk jaar 30 pond spek, 40 pond deletterlijketekstuitdeaktenweer. rundvlees f. 30; elke week een pond Hiervolgeneentientalaktenuithet boterenelkedagzoetemelkenkarne dorp;eenanderekeervolgendannog melk. eenaantalaktenuithetbuitengebied (GA0209338folio.45)

10

Kamertje 1814 (E 552; nu: ongeveer grootongeveerachtentwintigroedenachten Ulftseweg 30) dertig Ellen, belendende eenerzijds Andries Op 30 maart 1814 zettendedagloner Pierik (E425) en anderer zijds Mevrouw Willem Bultink (x Mechgeld Messink) en van Schuilenburg, wordende het voorschreve hun zoon, de Silvoldse klompenmaker Huis en Tuin geschat op eene Jaarlijksche Steven Bultink ,overaande dagloner An revenuevanVijftienGuldens’. tonij Rademaker in het Breedenbroek, 2.Alhun onroerende goederen ,geschatop diegehuwdismet Johanna Bultink :de f. 150. inboedel t.w.v. f. 100 enhuneigendom Deze Cessie afstand en overdragt isgeschied melijke woning (het latere E 552) onder de navolgende Conditien, bedingen en ‘zijndeeenkamertje,staandeengelegeninhet voorwaarden, tot naarkoming van dewelke DorpZilvoldemetdeweduweKeminkonder denCessionariszichbijdezeverbind. een dak’ . De jaarlijkse huurwaarde voor 1eOmdeCedantenzijneoudersgedurendede dit‘huis’bedraagtf. 2100. dagenhunneslevensinkost,drank,kleding Antonij moet alle boedelschulden betalen , enHuisvestingteonderhoudenenVerplegen, aan Steven f. 8 uitkeren, Willem en hunzoowelinhunneziekealsgezondedagen Mechgeld ‘dedagenhunneslevensinkost, alle hulp en bijstand te verleenen, hun na drank,kledingenhuisvesting,mitsgadersden doodeordentelijkteraardetedoenbrengenen eerstinrooktabakendetweeinsnuifteon Kerkenregten (zielmissen) telatengenieten. derhouden, de schoonouders liefderijk ver 2eBernadusnahundoodaanzijnhalf plegenenordentelijktelatenbegravenenvoor broer, HendrikFieverink ,f. 120, betalen. elk6missenlatenlezen’. 3eBovendienmoethijalleschuldenop Alleen Steven Bultink kan schrijven zichnemen. (GA01681241akteno.9). 4eOmingevaldeCedantenmetdenCession arisnietmogtenkunnenharmonieeren,hijin Huis in het Kraaienbos 1825 dat geval Verpligt zal wezen, ten hunnen (E 428; bestaat niet meer) behoeveaftestaandekameragterdeschoor Op 14 december 1825 zetten de steen, benevens het Bed door de Cedanten timmerman Steven Berentzen en diens beslapen wordende met het nodige Linnen, echtgenote Geesken Lieftink met als voortsdezelvetevoorzienvandenodigemeu getuigedebuurman, zadelmakerAndries bels,VuurenLichtenhunovrigensaldaar Pierik (E425),overaandebijhenin inkost,drankenkledingteVerpleegen,en wonendezoon,de timmerman Bernadus hethierbovengenoemdeBed,Linnenenmeu Berentzen : belsonderdezeCessiebegrepenzijndezullen 1.Hunhuisenerve(E428) ‘staande in nahetoverlijdenvanCedantenwederinden het Dorp Sillevold gequoteerd BoedelvanCessionaristerugkeeren. (huisnummer) nummerodrieentachtigmet (GA01681417jaar1825akteno.75) den Tuin (E 426) daartegen over gelegen

11

Half huis 1826 Huis Pr.Bernhardstraat 1828 (E 414; nu: Marktstraat 7) (E 481; dit huis stond tussen Op 23 september 1826 zettenmetals ‘Harbers’ en ’t Centrum’) getuige de buurman (E 471), smid Op 13 juni 1828 cederen Hendrik Willem Hendrik Gasselder dedagloner Johannes Tuit endiensechtgenote, Johanna Klom Plaat endiensechtgenote, MariaWitten , penhouwer , aanhun nicht, Aaltjen Klom tegenalimentatieoveraanhunbijhen penhouwer (gehuwd met de wever Hendrik inwonende dochter, Margaritha Plaat , Nijland): het halve huisje (no.70), de hofgrond en de hun huis,nummero11 inhetDorp onroerende goederen , belendend enerzijds Sillevoldmethetdaarachtergelegen de Weduwe Heister (E 451) en an tuintje ; belendende eenerzijds het huis derzijdsde andere helft vanhethuisdat en erve van Lucas Pierik (E 476) en bewoond wordt door Carel Wiggelders andererzijds dat van de Weduwe (E413). Mooijen(E482); Hethalvehuisjeendehofgrondheb eenperceelbouwland,gelegeninhet beneenhuurwaardevanf10. Terborgsche Veld, groot ongeveer 21 De waarde van de onroerende goederen roeden28ellen,belendendetennoor bedraagtf.50. dendeGemeeneWeg,tenoosten De schulden neemt Margaritha op zich. Indien het tussen haar en haar ouders niet harmonieert, dan moet zij voor haar ouders een kamertje bewoon baar maken en hen i.p.v. alimentatie jaarlijks f. 10 geven. Nahaarmoedersoverlijden,dienthaar kledingonderhaarkinderenteworden verdeeld. Johannes Plaat en zijn vrouw kunnen nietschrijven. (GA01681417,jaar1826akteno.64)

12

ReindOvermaat,tenzuidenBernadus 425),aanhun zoon, de dagloner Arnoldus Lubbers en ten westen de weduwe Miggelbrink : Scholten; ½ huis en hofgrond ,belendaandetuin een perceel dito, gelegen als voren, vandeWeduwevanArnoldusHeister groot ongeveer 42 roeden 56 ellen, en anderzijds het halve huis van de belendende ten noorden Reind Over Weduwe Bieleveld, met een jaarlijkse maat, ten oosten Hendrik Gasselder, huurwaardevanf.10en ten zuiden Jan Noij, en ten westen meubilaire goederen , o.a. een koei en Willem Vrieze; een perceel dito, ge deelgereedschappent.w.v.f.60,opde legen in het SillevoldscheVeld, groot volgendevoorwaarden: ongeveer 28 roeden 38 ellen, belen .hetalimenterenvanzijnouders; dende ten noorden Marten Scholten, . het alimenteren van de ongehuwde ten oosten Hendrik Lieftink, ten broersenzuster,en zuidenReindOvermaat,entenwesten .hetvoldoenvandekostenvandeze de Gemeene Weg, en de onroerende cessie. goederenmeteenwaardevanf.125. Departijenkunnennietschrijven. Dejaarlijksehuurwaardevandeonro (GA01681418akteno.85) erende goederen bedraagt f.27,50. Huis, Ulftseweg/Kerkenstraatje 1836 Aaltjen moet haar oom en tante ali (E 566; nu: Groentehandel Mulder) menteren, hen jaarlijks een zakgeld Op 10 oktober 1836 zettendeSilvoldse vanf.20(totaal)geven. klompenmaker Marten Scholten endiens Mochthetnietharmoniëren,danheb echtgenote, Derske Lieftink , aan hun ben Hendrik en Johanna recht op de zoon,de klompenmakerJohannes Scholten , kamer achter de schoorsteen, moet alhunbezittingenover: Aaltjen hen van de nodige meubels het huis , huisnummer111,perceelsnummer voorzien en hen aldaar als boven E 566 ; het bouwland E 355; het beschrevenalimenteren. bouwlandE221enalleroerendegoe De beide partijen kunnen niet schri deren.Deconditieszijn: jven.(GA01681418akteno.50) hetalimenterenvandeouders; iederperjaarf.2zakgeldgeven; Half huis Marktstraat 1828 deoudersordentelijkbegraven,en (E 422; nu: Marktstraat 26) aan zijn zusters (Grada, Johanna, Op 13 oktober 1828 cederen dedagloner Frederica) na het overlijden van een Jan Miggelbrink en diens echtgenote, derouderselkf.50uitkeren. Catharina Weghorst ,metalsgetuigende Allepartijenkunnenschrijven. timmermanStevenBerendsen(E428) (GA016814241836akteno.61) en de zadelmaker Andries Pierik (E

13

Half huis in de Markstraat 1843 haarzalnoodighebben,waarvoorhijzoowel (E 423; nu: Marktstraat 29) zijne schuldige dankbaarheid wenscht te Christina Poot ,deweduwevanHendrik betuigenalsdegedaneennogtedoenkosten Bieleveld, is overleden. De overleden vanverplegingtegemoettekomen... ouders bezaten alleen een huisje met Hij benoemt haar tot algehele eenstukjehofgrondinSilvolde, E 423. erfgename met de verplichting hem Hendrik Bieleveld heeft zijn moeder verder te verzorgen en behoorlijk te altijd verpleegd en haar begrafenis ver begraven.Dekostendaarvanzijnho zorgd. Dat wordt gewaardeerd op f. ger dan de waarde van de nalaten 230. schap. Om die reden hoeft Catharina De kinderen verkopen E 423 op 18 (1844: x kleermaker Johannes Henri maart 1843 aan hun broer, koster cusOvergoor)ookgeenuitkeringaan HendrikBieleveld.Hendrikbetaaltaan deanderekinderentedoen. elkvandevieroverigekinderenf.10. (GA01684541akteno.252) (GA01684541akteno.145). Half huisje in de Roomberg 1843 Half huisje in het land van de Kos- (E 300; nu Ulftseweg no. 71) terij 1843 (E 366; later: gedeelte van De dagloner Manus Büssink , zijnde St. Clara) weduwnaar van Gerritje Bruns , heeft In 1789 trouwt deSilvoldsetimmerman onvoldoendemiddelenvanbestaanen Jan Hendrick Strickwold met Maria acht zich gezien zijn gevorderde Giezen . Ze krijgen zes kinderen. Maria leeftijd ook niet in staat in de naaste Giezen overlijdt omstreeks 1834. De toekomst zelf in zijn onderhoud te boedel bestaat uit: ‘een half huisje te voorzien. Met goedkeuring van zijn Sillevolde benevens het huisraad en inboedel drie meerderjarige kinderen gaat Ma daarin voor handen, waard te zamen twee nusop 13mei 1843 een contract van ali honderd guldens: doch bestaande er vijftig mentatie aan met Hendrik Engel , dag guldenschuldbijdoodedervrouw’ . loneronderUlft. Hendrik Engel wordt Op 24 december 1843 maakt Jan eigenaar van: Hendrik Strickwold zijn testament . Dat alle roerende goederen van Manus ter hij comparant thans den hoogen ouderdom waardevanf. 15; van omstreeks tachtig jaren bereikt heeft, in alle onroerende goederen vanManusmet overweging heeft genomen de veelvuldige eenhuurwaardevanf.9eneenkoop weldaden, bewezene diensten en levensver waardevan f. 150, een half huisje in de zorging welke hij en zijne overledene hu Roomberg onder Sillevold (E 300) en een isvrouw reeds van zijne dochter Catharina stukjebouwland(E301). Strickwold dagloonster te Sillevold bij hem Dieonroerendegoederen(E300enE inwonende, heeft genoten en hij alsnog van 301) heeft Manus gekocht van

14

Hendrik Jansen op 30 januari 1812. Voorwaarden: Aandezecessiezijndevolgendevoor huneventueleschuldenbetalen; waardenverbonden: hen levenslang in dit huis voorzien inwoning, kost en drank, van kost, drank, kleding, geneesmid verpleging,dokterengeneesmiddelen; delen; begrafenis. henbehoorlijkteraardebestellen. Blijkbaar werd Manus al ondersteund Hetbeheerenbestierderhuishouding door het Roomsch Catholijk blijft inhandenvan de overzetters zo Armbestuur vanSilvolde,indepersoon lang zij dit wensen. De overzetters van zijn boekhouder, de kuiper Wi zullen thuis meewerken en al hun in jnand Pierik ,bijdezetransactiebetrok komstenindehuishoudingstoppen. ken.AlsHendrikEngelnaarhetoor Allepartijenkunnenschrijven. deelvanditbestuurnalatigblijft,dan (GA01684542akteno.324) zal het armbestuur Manus Bussink overnemen met zijn lijfstoebehoor en Huis op de Markt 1847 eenbedragineensvanf. 200. (E 474; nu: Marktplein) (GA01684541akteno.182) Op 11 augustus 1847 gaat de bier brouwster Johanna Elisabeth Vinck , Kamer Ulftseweg 1844 (E 552; nu: weduwe van Bernadus Lubbers i.v.m. ongeveer Ulftseweg 30) haar gevorderde jaren een kostcontract Op 27 juni 1844 sluiten de Silvoldse aanmethaarbijhaarinwonendezoon, nachtwaker Steven Bultink en zijn echt de bierbrouwerWillemLubbers . genote, Catharina Wensink ,wegenshun Willemmoettegeneenjaarlijkse, vergevorderde ouderdom een kostcon nog nader te bepalen vergoeding, zijn tract met de bij hen inwonende dag moeder alimenteren ; loner Bernadus te Water endiensecht Johanna heeft het recht om een ge genote Helena Angenent. Overgedragen meubileerd vertrek van het thans ge worden meenschappelijkbewoondehuisuitte alle roerende goederen met een waarde kiezen tot haar vrije en afzonderlijke van f. 20,; bewoning; alle onroerende goederen :eengedeeltelijk Johanna behoudt het recht om haar huis,doorhenbewoond,gelegen tussen huisvesting en verpleging elders te debehuizingenvanHendrikMariëten kiezen; Bernadus Johannes Wanrooij, E 552 , Willem moet zijn moeder jaarlijks met een jaarlijkse onzuivere huur uitkeren:f. 326,62 ; waarde van f. 5, en een waarde van Johanna’s begrafenis zullen uit haar f100, waarvan hun de eigendom is eigenfondsen wordenbetaald; aangekomendoormiddelvan opbouw . Willemmoetbinnenhetjaarnahet

15 overlijdenvanzijnmoederaanzijn acht roerendegoederen. broersenzusters uitkeren: De ouders houden gedurende hun f. 7466,66 en 2/3 cent, elk f. 943,33 en leven, zo lang zij dat willen, de 1/3cent ; beschikking overdie goederen en be Willem wordt eigenaar van alle roer herenenbesturendehuishouding.De endegoederen terwaardevanf. 200,; overdrachtheeftplaatsopdevolgende Willemwordteigenaarvande onroer voorwaarden: ende goederen :B152,374,376,377,378, Vooreerst. Om de beide ouders gedurende 398;E47,47a, 473 (schuur en erf), 473a haar leven in huis vesting kost drank en (brouwerij), 474 (huis); OnderGendrin kleeding overeenkomstig haren staat en ge gen D 1288; Onder Gaander G 431, woonte naar behoren te verplegen, als ook 64, 91, 92. De jaarlijkse onzuivere ingeval van ziekte hun van denoodige hulp huurwaarde bedraagt f. 275, de reële enoppassingenvanDocterengeneesmiddelen waarde :f5500. te voorzien en na doode een behoorlijke be VerderschenktJohannaaanhaarzoon grafniszookerkelijkalsanderzinshunaan Bernardus Lubbers , landbouwer te Sil tedoenendittebekostigen,waarvanhijdoor volde, het stuk bouwland ‘Ensmans mondelingenmededelingkennisdraagt; land’ genaamd, E 35. Dat bouwland aan Johanna Wolters bij haar hu heeft een waarde van f. 237. Jaarlijks welijk f. 50, betalen. Of anders f. 25, moet Bernardus 4% rente over dat telkens na hetoverlijdenvan eenvan bedragaanzijnmoedergevenendief. deouders; 237,zullenwordengekortopzijnerf de overige vijf kinderen zullen, een deel.Allepartijenendegetuigenkun jaarnahetoverlijdenvanhunouders, nenschrijven. ontvangenf.1,50. (GA01684545akteno.927) mocht Theodorus overlijden voor zijn ouders dan gaan alle goederen terug naar zijn ouders. Sophia Cent Huis Bosstraat 1850 kannietschrijven. (E 113; nu +++ Bosstraat 3) (GA01684548akteno.1426). Op 13 mei 1850 zettende schoenmaker Jan Wolters en Sophia Cent overaanhun zoon,de schoenmaker Theodorus Wolters, hun vastegoederen:eenhuismetdedaar bij gelegen gronden E 623 . Het huis hebbenzijzelfgebouwdopgrond(E 113)dievandeoudersvanJanWolt erswas;

16

Het leger van prins Maurits Verenigde Nederlanden onder zijn te Silvolde (1595) doortastende leiding al verschillende J.H.G. te Boekhorst, Doetinchem successengeboekt,zoalsdeverovering in 1590 van Breda (dankzij de roem Op 14 juli 1595 begon prins Maurits, ruchtelistmethetturfschip),in1591de de opperbevelhebber van het Staatse steden , Deventer, Delfzijl, leger,metdebelegeringvandevesting Hulst en Nijmegen, in 1592 Steenwijk stadGrol(hethuidigeGroenlo),dieal en Coevorden, in 1593 Geertruiden sinds 1580 in handen was van de berg,in1594.Nuwasvoor Spaansebezetter. hetnieuwecampagnejaar1595doorde In de voorgaande jaren had het leger StatenGeneraal bepaald dat Groenlo van de nog jonge republiek der op de Spanjaarden zou worden terug veroverd. In de staf van Zijne Excellentie prins Maurits bevond zich een zekere An- thony Duyck (± 15601629), die de functie had van fiscaal van oorlog (openbaar aanklager) bij de Raad van State. Deze vertrouweling van Maurits hieldoverdejaren15911602uiteigen waarnemingeenzeeruitvoerigdagboek bij van de militaire gebeurtenissen ten behoeve van de hoge heren in Den Haag. Dankzij deze aantekeningen, die pas in de jaren 18621866 in druk zijn verschenen( 1),kunnenwedekrijgshan delingennauwkeurigvolgen. DeaantekeningenvanDuyckzijnlater ookgebruiktdoordeHaarlemsenotaris Prins Maurits (1567-1625) 17

Pieter Bor (15591635), die de Het beleg van Groenlo werd dan ook krijgsgeschiedenis van zijn tijd in 37 op 27 juli 1595 hals over kop door boeken heeft beschreven ( 2) en die Maurits afgebroken, waarna hij zijn bovendientoeganghadtotdearchieven soldaten in zuidelijke richting diri vandeStatenGeneraalenvandeemi geerde,dwarsdoordeAchterhoek. nente staatsman Johan van Oldenba Deze gebeurtenissen zijn zowel door rnevelt. Hierdoor was Bor in de ge Duyck als later door Bor uitvoerig legenheidzijnverhaalaantevullenmet beschreven. Tot onze verrassing lezen allerlei diplomatieke correspondentie weindeloopvanhetverslag(vooralin tussendehoofdrolspelersvanzijntijd. datvanDuyck)dathetStaatselegerop OverhetverblijfvanhetStaatselegerin weg naar de vijand ook nog een paar Silvolde wordt ook gewag gemaakt in weken in Silvolde heeft gelogeerd, het boek Met het oog op Silvolde waarbijDuyckvrijnauwkeurigaangeeft (800 jaar Silvolde in woord en beeld), waardeverschillendetroepenhunten door H.L.J. Kolks en B.J. Dorrestijn, tenopsloegenenversterkingenaanleg 1988 p. 43, en in het artikel Ingemi- den. nando subruet , door Eric Kunst, Wijgevenhetverhaalvanbeideauteurs gepubliceerd in het Bulletin van de hier graag in de originele spelling en heemkundige vereniging Old Sillevold, onverkortweer(zieookdeverklarende jrg.9(2006),p.9. woordenlijst). De belegering van Groenlo liep helaas Het woord is allereerst aan Anthony opnietsuit,wanterkwamenberichten Duyck : binnen dat een grote Spaanse leger machtonderleidingvandehoogbejaa “Denxxvij en Julij[1595]regendetseer. rde veldheer Mondragon vanuit het Tleger begonst vrouch te marcheren zuiden in aantocht was, waarschijnlijk naer Zelem nemende den pas voorbij met de bedoeling om Coevorden of Wildenbourch naer Hengel toe. In de Groningen weer terug te veroveren. avantgarde marcheerden 9 vaenen ruyteren gecommandeert bij Chynsky 18

ende Wermeloe, mette regementen Tleger te Silvolden vandeSchotten,vandeVriesenendede Den xxviij en Julij was het betrocken guardevanSijnEx tie endeMilordBor weder,endeopdatdenviantnietmey reis(dietesaemenvooreenregement nenensoude,datSijnEx tie teseervuyt marcheerden). vresewechgetoogenwassonderteder In de bataille volchden 6 vaenen venverwachtenoftehemtethoinen,is ruyteren,teweetenvanSijnEx tie ,Pauls het leger desen dach vertoogen naer Bax, Marcel Bax, Parcker, Vere ende Burch, Silvolden ende Schoelenborch, Sidnei, gevolcht bij de regementen gelegentusschenDeutechemendeAn vande Engelsen ende Noorthollant; holt ende drie vuyren gaens naerder hiernaer marcheerden de 6 halve can aendenviantalsZelem. onsmetheuretoebehoirenendeallede In de avantgarde waeren de ruyteren cariage soe met amunitie als anders, van Sijn Ex tie , beyde Baxen, Parcker, volgende het leger, ende voor arriere VereendeSidnei,gevolchtbijderege guarde marcheerden de ruyteren van menten van Noorthollant, Graeff Graeff Philps ( 3), Graeff Hendrick, Philps, garde ende Borreis ende trege Laurens, Contelaer ende Smeltsing ment vande Engelsen, voor bataille gevolcht bij t’regement van Graeff volchdenderuyterenvanGraeffPhilps, Philps (die voor sijn persoen desen Graeff Hendrick, Laurens Contelaer dach tot Zelem eerst in tleger quam). ende Smeltsing ende de 18 vendelen Opdenavontquameneenigeruyteren Vriesen die in drie regementen van Baelen, die om contschap vuyt marcheerden, naer desen marcheerde gesonden waeren tot Zelem ende tgeschutendealledecariageendewer brachten voor tijdinge dat den viant dengevolchtbijderuyterenvanChin metallesijnleegerdenvoorledennacht skysendeWermeloesregementen,met geweest was tot cleyne ende groote tetregementvandeSchotten. ReckumintlantvanMunster. Endeomdatmenadvertentiegekregen hadde datter tot Dousburch noch 8 vendelenknechtenwaerenalsdegarde

19 vanden Graeve van Hohenloe sterck Schotten ende achter heur tot dicht 200mannen,decompagnienvanLock voor Burch de 7vendelen op gisteren eren, Pruyt, Hobocken, Plettenburch, gecommen,daeroverBrantbijprovisie Braeckel, Brant ende Winckum, starck alsMajorsoudecommanderen. de 7 te saemen ontrent 700 mannen, In de huysen ende kercke van Burch was derwaerts gescreven dat sij tleger logeerden alle de ruyteren, ende de naer Burcht volgen souden, twelcke reste vanden treyn rontomme Sil doende quamen onderwege in den volden, wesende de assiette vanden leger. legernaturalociaendesuytendewest Tleger aldus gearriveert sijnde tot bij sijde ganschelijck beslooten met een Ulst,logeerdeindeservougen:opden marasche ende de Olde Ysale ende berch aende kercke van Silvolden vast aende noort ende oostsijde met een aen thuys te Schoelenburch logeerden diepewechendeveelheggen. Sijn Ex tie , Milord Borreis, den Graeve In t’oosten aende advenuë dede Sijn van Hohenloe ende Graeff Philps, Ex tie noch van desen daege een daerop men beoosten vande kercke tranchee opwerpen loopende vanden tegen de advenuë aenstelde de 6 Isale aff over den berch tot aenden stucken geschuts; benoortoosten van wechtoe. denberchlogeerdenderegementenvan Tleger werde niet alleen hier gebracht Graeff Philps ende de Engelsen mette om de starckte vande plaetse wille, garde vanden Graeve van Hohenloe maer oick om lichtelijck te mogen se tegen de advenuë aen, ende westelijck coureren Anholt, sHerenberch ende vandeEngelsenflanckelogeerdetrege Deutechem soe den viant daerop yet ment van Noorthollant, benoorde van wildevoornemenendeopdatmenhet thuys te Schoelenborch ende rayende heele Graeffschap Zutphen niet en van t’Noorthollants regement naer scheentewillenabandonneren. Burch toe logeerden de regementen Ende omdat men tijdinge creech dat vandeVriesen,daervanbet tenwesten denviantmetsijnlegertotBruynebij treckende naer Burch logeerden de Wesel gecommen was ende Sijn Ex tie wel wilde thoinen dat hij hem soeveel 20 nietenvreesdealsveelenwelmeenden, Den xxix en Julij was het eerst regen nochte oick bedeckt socht te achtigwederendenaerbeter. marcheren, ordonneerde Sijn Ex tie dat Tlegerbleeffstilleleggenomtesienwat men alle avont de besette wacht ende denviantdoensoude,teweetensoehij des morgens het affslaen met drie bleeff leggen mede te blijven, soe hij schooten mettet geschut doen soude, naer dieper inne wilde, hem achtervolgende twelcke noch desen te volgen, ofte soe hij naer den Rijn avontdewachtmetdrieschootenbeset wildehemmedetevolgen,omdaernaer werde. hemdenpastebenemen,endemetbe tercommoditeytnaerGrolofteeenige

Huis Wisch

Detail kaart uit: Met het oog op Silvolde, 1988 Huis Ulft 21 andere plaetsen wederom te keeren, sien, om ten minsten in desen houck ende om tleger te beter te bewaeren, watvuytterechten.Bijanderebrieven dede Sijn Ex tie tselve vande Engelsen bleeck dat den heere van La Motta aff langes den diepen wech tot Burch voorDourlensdootgeschootenwas. toeretrancheren. DesavontswerdenaenSijnEx tie noch Desendachquamdevaenruyterenvan andere geintercipieerde brieven ge Donckintlegerstarckontrent80peer bracht van Mondragon aen Stevin den, endevan thuys tot Ulst quam bij d’Ivara, houdende dat Graeff Maurits SijnEx tie denGraeveAdolff( 4)vanden (5) met grooter vrese ende confusie Berch(nietgedachthebbendedatheur van voor Grol vertrocken was ende tleger soe naer soude commen) bid denpasgenomenhaddenaerLochem, dende dat Sijn Ex tie mette andere ende soe dselve noch daer ontrent heerendesmiddachsbijsijnmoederop hadde derven blijven, soude hij niet thuyswildecommeneeten,twelckeSijn eeregenouchtewesengeachthebben, Ex tie weygerendelietweeten,dathijdes dat hij hem niet en hadde gaen be achternoensdaersoudecommengelijck soucken. Voorts claechde hij dattet hij dede, daer de wed. vanden Berge, leger groot gebreck hadde, dat men sijn moeye, hem ende d’andere heeren tvolck niet betaelt en hadde als heur seer festoyeerde ende een magnificq belooft was ende daeromme vreesde banquetsette. tselvenietlangtesullenkonnenbijeen Op den middach creech Sijn Ex tie houden. Dese brieven waeren vanden eenigegeintercipieerdebrievenvanSte xxvj en deser. vin d’Ivara aen Mondragon, houdende DaerwaerenmedebrievenvanGraeff datdesaeckeninVranckrijcknietalte Frederick vanden Berge ( 6) aenden wel en gingen, dat Fuentes noch voor Graeve van Fuentes, houdende dat Dourlens lach, sonder yet vuytgerecht Graeff Maurits confuselijcken opge tehebben,oicksonderdatterhoopwas, toogenwas endedatbinnenGrolsul dat hij yet soude connen vuytrechten, cke armoede was geweest, dat veel dat hij daeromme wel voor hem most soldaetenintweedaegengeenbrooten

22 haddengehadt,datdselveGraeffMau ter defensie van dien, soe verre den rits de stadt vier daegen beschooten vianttselvewildecommenversoucken, hadde (twelck onwaerachtich was, ten werde een convoy naer Dousburch waeresijnuendedaneenschootvoor gesondenommevandaertehaelende6 batterie reeckenden) ende dat se niet veltstucken ende eenige vivres met langensoudenhebbenconnenhouden amunitie van oirloge, daerin sulcken soe sij se niet ontset en hadden, ende devoirgedaenwerde,datsenochdesen datdenGraeffvanStirumdaergroote avontintlegergebrachtwerden. eerebegaenhadde. Desmorgenswerdenintlegergebracht Daer waeren brieven van anderen, vijff gevangenen vanden viant, 3 houdende dat der Staeten volck pol soldaeten, een cleermaecker, ende een tronnelijck opgeweecken waeren, ver chirurgijn. Dese seyden dat tleger gis laetende geschut ende amunitie van terenteRheequamendedatalledingin oirlooge, twelck mede onwaerachtich heurlegerseerdierwas,eenpontspecx wasendeteveeltoegegeven,andersals costende 8 stuivers, 1 pont broots 5 voorenverhaeltis. stuiversende1potbiers4stuivers,dat Opdenavontcreechmentijdingedat terondertvolckgeengeltenwasende den viant met sijn leger was commen dat t’geruchte liep, dat se weder over logerentotRhee,eencleynemijlevan Rijntreckensouden. Boucholt, hebbende Graeff Frederick Den lesten Julij was het heet weder vandenBergenaerOverijsselgesonden endewerdende6veltstuckenmedeop met eenich volck, die van nieuws 400 denberchgeplant,endeomdatmenalle mannen binnen Grol geworpen hadde daechs veel hoirde van des viants ar ende de anderen naer Oldenseel moede, was Sijn Ex tie wel geresolveert gevoert. den viant wat naerder te commen, te meer soe desen dach noch in tleger Den xxx en Julij was het betrocken quamen 5 Zeusche vendelen knechten weder ende was men in tleger doende starck stijff 500 mannen, die men vast omtselveteretrancheren,endetotbe aenderburchtbijderuyterielogeerde,

23 maeromtselvemetmeerderraetende Den ij en Augusti was het heet weder advis te doen screeff Sijn Ex tie tselve endebleefftlegervanSijnEx tie totSil over aende Raeden van Staete tot volden ende Burch stille, ende tleger Dousburch wedergecommen sijnde vanden viant tot Bisselich die heur al ende versocht dat sij in tleger wilden daer snachts in de waepenen hielden, commen om met hem daerop te ber soemenmeyntvuytvresevanopgesl aetslaegen. Op den nacht creech men aegentewerden.Daerquamdesavont tijdinge dat den viant vertoogen was tot Silvolde in tleger een convoy met naerdeLippetoe,sonderdatmenwiste vivresvanDousburch. watsijnmeijningewastedoen. Den iij en Augusti was het taemelijck Den eersten Augusti was het heet schoen weder ende werde een ander weder. Den Raedt van State quam in convoynaerDousburchgesondenom tleger om met Sijn Ex tie te adviseren, tehaeleneenigepenningenvoortleger dan omdat den viant weder vande daergesonden. Lippe affgetoogen was naer Bisselich In tleger delibereerde men ofte niet endemennochnietenwisteoffhijom goetenwaeretlegermedeaendenRijn overRijntetreckenofteombetercom endewatnaerderaendenvianttebren moditeytvanvivrestehebbensoedick gen, ende nae vele deliberatien werde wils veranderde van logys, werde goet goet gevonden, dat men met meerder gevondendatdenRaeteenigedaegenin seeckerheyt ende beter commoditeyt tleger soude blijven om te mogen van vivres op den Rijn soude konnen weeten de meyninge vanden viant, die leggenbenedendenviant.Endeomdat veelen achten dat niet over Rijn en voorgeslaegenwerdedattusschenRees soudegaen,omdatsulcxeenabandon ende Bisselich een halff mijle vanden nerenvanditheelequartiersoudewe viant een plaetsewas seer wel gelegen sen ende lichtelijck theele verlies van endebijhemselvenstarckomeenleger dien soude causseren, ten waere den weltelogeren,werdegeordonneertdat grooten noot ende expresse last hem den Heere van Barchon op over daertoedronge. 24

morgen met 5 vaenen ruyteren daer aldus verquartierde ende op andere waertssoudetreckendeplaetsetebesi plaetsenbrachte. chtigen ende daervan rapport te doen, Denvj en Augustiwas het eerst schoen om t’rapport gehoirt het geheele leger weder, maer begonst naer seer te re daerwaertstebrengen. genen.SijnEx tie haddeoverlangeeenige groote schilden ofte targes doen Den iiij en Augusti was het betrocken maecken op de Romeynsche faecoen weder,endeomdatmentijdingecreech om te sien off men daer mede een dat den viant huyden vrouch was be bataillon piecken soude connen ginnentevertreckennaerdeLippeom breecken,d’welchijtotmeermaelenin dietepasseren,werdederesolutievan denHaegehaddedoenbesouckenende gisterenverandertendegoetgevonden bevonden tot dien eynde van goede dattet leger noch te Silvolde ende effecte tewesen,waeromme hij dselve Burch soude blijven, tot dat men medeopdesendachintlegeronderde naerder soude sien wat de meyninge Engelsen dede besoucken, die wel vanden viant was ende off hij soude mette piecke vechten ende bevont willenoverRijntreckendanniet. tselvemedealsoe,omdatdetargesdoor alledepieckendoordrongen. Den v en Augusti was het tamelijck Den Ambassadeur van Vranckrijck wederendecreechmentijdingdatden quam mettet convoy in tleger, con viantindeDijnslaeckerHamsijnleger firmerende de voors. tijdinge van medegeslaegenhadde,sonderdatmen Vranckrijck, ende versouckende aen conste verstaen off hij over Rijn SijnEx tie endedenRaetvanStaete,dat meynde tevertrecken, hoewel men [..] men tleger in tvelt wilde houden ende meer estimeerde dat hij over Rijn niet continuerenomdenviantteamuseren gaen en soude, soe om de voors. ti endeoverdenRijntehouden,soelange jdingealsomhiertheelequartierniette mensoudekonnen,dewijledenConing abandonneren ende laeten verlooren hemgereetsoudemaeckenneffensan loopen, maer dat hij om beter com dereheerenomdesaeckenvanPicardie moditeytvanvivrestehebbensijnleger te subvenieren, hebbende hieraff te 25 gehandelt.Methemwasmedegecom Denix en Augustiwashetbuijchregen men Hendrick van Brienen een vande achtichweder.SijnEx tie dedeeender gecommitteerdenindeStaetenGener den deel van tvolck vuyte trancheen ael om eenige saecken van Gelderlant voeren op tvelt ende dede die in ver aen Sijn Ex tie te bevoorderen. Dese scheyden slachordren stellen, keeren, bracht bescheyt vande Staeten Gener wenden, swencken, breecken ende ael, daerbij dselve het stelden aen Sijn maecken,bijeenvougenendesepareren, Ex tie ende den Raet van Staete off se omtvolcktewennenheurefylenende den viant wilden volgen dan niet, om gelederen te houden ende om daeropnaerdevoorvallendeoccasiente tbreecken, veranderen ende swencken mogen resolveren sonder van heml. vande slachordre wille die niet te ver voorderbescheytteverwachten. laeten ofte haer daerinne niet te con funderen,welckeexercitieintijdenvan Den vij en Augusti regende het seer, noot seer dienstelijck soude konnen ende omdat den Ambassadeur toeseg wesen. ginge ende vaste hoope vande con De Raeden van Staete waeren vast tinuatie van tleger gekregen hadde, doende om de rollen vande monster maecktehijhemreedeomopmorgen ingeteZelemgedaenvoorderuyteren weder te vertrecken. Op den avont ende knechten te sluyten, daerinne sij creech men tijdinge dat den viant de soe liberalijck handelden, dat men se garnisoenen van t’Overquartier weder alleseerveelhoogerslootalssealdaer overRijngesondenhadde. starck waeren bevonden, ende werde Den viij en Augusti regende het seer. tSchotseregementaloverde1520goet DenAmbassadeurvertoochwedernaer gedaen ende anderen al advenant, Dousburch.DecompagnievanJonston scheelendeveelvantgeenehierboven werde desen dach weder gegeven aen daeraff aengeteyckent is, twelcke (te Waddel, die te vooren die verlaeten weeten dat men soe liberalijck met haddeaensijnbroederendebijdoode heml. soude handelen) soude tselve vanden selve op Jonston gecommen veroirsaeckt hebben datte Capiteynen was. 26

geen ofte ten minsten seer weynich Desendachsondtdenviantnoch600 soldaeten souden gecasseert hebben mannen over Rijn naer t’Overquartier ende dat tleger wel 1000 mannen vanGelder. starckersoudegeblevenhebben. Desnachtscreechmentijdingedatden Denxj en Augustiwashetschoenweder viantsijnlegernaerWalsomoverOr endewasSijnEx tie wederdoendemet soy getoogen ende nedergeleyt hadde tetvolckteexercerenalsvooren. indienhouckvandenHam,sonderdat Opdenavontcreechmentijdingedat men noch vernemen conde wat sijn eenige ruyteren van Barchon ende du meyningewas Bois in t’Overquartier om contschap Den x en Augusti was het seer regen gereden, geslaegen waeren ende den achtich weder, ende omdat den viant Cornet van du Bois met 13 ruyteren nietendededanvand’eenopd’ander gevangen. trecken sonder den Rijn te passeren, Desnachtstoochvuytetlegereencor was Sijn Ex tie metten Raet seer ir porael vanden Drost van Zallant met resoluyt,datsenietenwistenwatmet 50ruyterenomhemopdenwechvan heurlegertedoen,nietdervendever Brefoort in embuscade te leggen ende trecken om dese quartieren niet te delooperswaertenemen. abandonneren ende oick den viant nochnietdervendenaederen,vresende Denxij en Augustiwashetschoenweder toteenslachgedrongentewerden. endewasSijnEx tie nochdoendemettet Daerentusschen deden die van Grol volck te exerceren. Daer werden in endeBrevoortveelexcursienendekre tlegergebracht4gevangenen,drievan gen alle daechs eenige waegens ende desviantslegerendeeenvanGrol,die gevangenen van tleger, die ons vour verclaerdendatheurlegernochopden agieoftevivresvoerenofteliepen. Rijn ontrent Walsom lach ende dat se Sijn Ex tie dede desen dach het andere vangeenvertrecknochenwisten. derde paert vanden leger vuytvoeren MenontfingoickbrievenvanGerritde endeexercerenalsopgisterengedaen. Jong, Gouverneur van sGravenweert,

27 houdende dat den viant de voors. 600 te voet om tusschen tleger ende manneneergisterenoverRijngesonden Brevoort alle de bosschen ende hadde, waeromme Sijn Ex tie metten ruychtenvuyttejaegen,omtesienof Raet in deliberatie leyde tvertreck van feryemantvandenviantinembuscade tleger,soeomdatdevoeragiehieralop soudeleggen. was, als om te sien off men den viant Hadde mede te dien eynde 5 vaenen daermedesoudekonnendoendenRijn ruyteren op de heyden ende passen passeren. gesonden ende ordre gegeven, dat die De ruyteren des Drosten van Zallant van Deutichem, Dousburch ende brachtenopdenavontinne9gevangen Bronchorst van gelijcken volck vuyt ruyteren ende 7 mannen te voet van seynden ende alle de bosschen opjae Brefoort,dieomavantagieopdenwech gensouden. vanDousburchgecommenwaeren. Den Graeve van Hohenloe was mede met seer veel honden met Graeff Den xiij en Augusti was het schoen AdolffvandenBerchopdejachtgere wederendededemenintlegernietdan den, om soe beesten ende menschen delibereren op tvertreck van dien om allesvuytebosschentejaegen,maeren dvoors. redenen, ende hoewel men deden sulcken prouffijt niet als men meest verstont dattet vertreck noodich gemeynt hadde omdat se niet dan 10 was, en const nochtans de resolutie gevangenen en kregen, ende maer 3 nochnietgenomenwerden. ofte 4 dootgeslaegen en hadden, niet Mencreechnoch5gevangenenvandes tegenstaende sij last hadden alles doot viantsleger,dieoickverclaerdendattet teslaen. legernochstillelach. Desen dach werde de resolutie ge nomen dat men tleger aenden Rijn Den xiiij en Augusti was het taemelijck soude brengen ende tselve op over weder. Sijn Ex tie was buyten de quar morgen doen vertrecken naer Elten tieren doende om tvolck te exerceren ende alle de scheepen ende scheep endehaddevuytgesonden800mannen brugge van Dousburch mede daer

28

waerts doen brengen ende tgeluyt ende om met minder belets te mogen laeten loopen off men daermede naer trecken,dedemeneengrootdeelvande Brabantwilde,omtesienoffmenden amunitie van oirloge met verscheyden viant met sulcke middelen den Rijn bagagien naer Dousburch senden, om const doen passeren, om daernaer daerinscheepengedaentewerdenende weder naer Grol te gaen, te meer soe langesdenRijnwederopgebracht. men verstont dat in des viants leger Men maeckte mede de ordre hoe men sulcken miscontentement was, dat se morgen vertrecken soude, ende opdat nietlichtelijckwederoverRijnsouden deboerenvandaerontrentwatverhaels konnen gebracht werden, indien sij mochten vinden, werde op lijffstraffe eensoverd’anderesijdequaemen,ende alomme verbooden de hutten te ver dat den viant om Sijn Ex tie alle branden ende gebooden dat die vande contschap van sijn leger te benemen arrieregarde daerop goede opsicht ne seer stricte wacht bij Dorsten aende mensouden. brugge vande Lippe ende rontsomme op de Lippe dede houden ende selffs Den xvj en Augusti was het seer regen niettoeenlietdatyemantvanWeselin achtichwederendevertrocktlegerheel sijn leger quam, hoewel sommigen vrouch nemende den pas door vuytgaven,dathijtselvewelsoudemo Doetichem naer Elten met sulcken gen doen om te bedecter den Rijn te ordre dat in t’optrecken geen hutten passeren, twelcke Sijn Ex tie ende den gebrant en werden. De avantgarde Raet niet ongaerne en souden gesien maecktenderuyterenvanSijnEx tie (die hebben, niettegenstaende tversoeck ordinariealtoesvoorrijden)metterege van Busenval, waeromme men desen menten ruyteren van Wermeloe ende dach tvertreck vanden leger alomme Baelen elcx met 5 vaenen, wesende dede aenseggen ende daerop ordre gevolcht bij de compagnien vande stellenendedenwechprepareren. guarde ende Borreis (die tesaemen als eencleynregementmarcheerden)ende Den xv en Augusti regende het seer deregementenvandeSchotten,Vriesen endede12laestgecommenvendelen, 29

Hetter

Kaart Christiaan Sgrooten, 1568

30 daeroverBrantalsSergiantMajorcom regenachtich weder. Des morgens mandeerde. Hiernaervolchde tgeschut vrouchbegonsthetlegerwedertever ende alle de carroyen, hebbende elcke trecken ende nam den pas near Em halvecanonsoe15als17peerdenende merick,hebbendedeavantgardede10 develtstucken11peerden. vaenen ruyteren van Chynsky ende De regementen van Graeff Philps, ParckermettevaenvanSijnEx tie ende Vere ende Duvenvoorde maeckten de deregementenvanDuvenvoorde,Vere arrieregarde met 10 vaenen ruyteren ende Graef Philps, de ruyteren van gecommandeert bij Parcker ende Baelen mette 11 vendelen van [...]t, Chynsky ende quaemen daermede lo ende de regementen vande Vriesen geren tot Elten, alwaer alle tvoetvolck maecktendebataille,daernaervolchde logeerde op de heyde in thangenvan tgeschutendealledecarroye,endeden den berch ende de ruyteren tot neer achtertocht maeckten de Schotten Elten. Ende omdat Sijn Ex tie verstaen mette 5 vaenen ruyteren van Wer hadde dat binnen Steenbergen maer meloe. eenecompagnieingarnisoenwas,heeft In dese ordre tooch het leger dicht hijdecompagnievanPruyt(eenvande voorbij Emmerick hebbende een 12 laest gecommen vendelen) daer bruggegemaecktomdoordeHetterte waerts gesonden. Hij sont mede last trecken, maer omdat die brugge niet aende oirlochscheepen, leggende voor stijff genouch en was voor tgeschut, sGraevenweert,datsedescheepbrugge hadde Sijn Ex tie die van Emmerick ende andere scheepen terstont over doen versoucken tgeschut door de nachtendedachsoudendoenopbren stadt te willen laeten voeren, daerinne gen naer Rees aende oirlochscheepen sijluyden eerst swaericheyt gemaeckt aldaer ende weder terugge doen gaen hebbende ende eyntelijck geconsen naerhaerewachtendeoirlochscheepen teert,datmentbijdriestuuckent’effens vandenIsale. doorbrengensoude,lietenhetevenwel allest’eenemaeldoor,omdatmenheur Den xvij en Augusti was het betrocken seyde dat se alle heur graenen souden

31 doen bederven, indien sij tgessschut Door Pieter Bor wordt deze episode deden retarderen, mits de seer groote uit de tachtigjarige oorlog een kwart quantiteyt van treckpeerden ende wae eeuw later als volgt beschreven genpeerden,dieachterwaerenendeom (aangevuldmetcorrespondentieuithet t’retardement in tcooren souden ge archiefvanJohanvanOldenbarnevelt), jaechtwerden. waarbijopvallendisdathetverblijfvan Indeservougentgeschutendetlegerin hetlegervanMauritsinSilvoldeslechts de Hetter gebracht sijnde, creech men terloopsdoorhemwordtgenoemd: tijdingedatdenviantmet[...]0peerden totbenedenBisselichgeweestwas,soe Sijn Excell. breeckt het Leger voor men vermoede om daer eenige plaetse Grol op (1595). tot sijn leger ofte een schantse aff te De resolutie van het opbreken ghe sien, ofte oick om tijdinge van tleger nomen zijnde, heeftmen voor eerst van Sijn Ex tie te hebben, waeromme ghepoochthetgrofGheschutendede men geraetsaemvont tleger soe hooch principale Munitie na Zutphen te indeHettertebrengenalsmensoude schicken. Den 24 en . Julij des avonts is konnen, twelcken volgende, tleger op den Soetelaren aengheseydt, dat sy den avont quam logeren tot Bienem, mochten haerselven ende hare Goe alwaermenbriefvenvanWeselontfing, deren sien te salveren, dat het Leger dat tleger vanden viant sijnde niet optrecken soude; ende den 25 en . Julij sterckeralsvan4000mannennochtot desmorgensheeftmenhetLegherop Walsomlach. ghebroken, ende ’tghene men soo in In desen tocht schoot men altoes der haest niet vervoeren en conde, by tsavontsendedesmorgenst’elckendrie ghebreckvanghenoeghsameWaghens schooten met geschut om te thoinen, ende andersints, heeft sijn Excell. als datmenwellijdenmochtedatdenviant oock de Stroyen Hutten der Soldaten, hoirdewaertlegersoudewesen.” doenverbranden,opdathetdenVyant niettenutnochtevoordeel comenen *** soude,endeissoingoederordreopge

32

togen, sonder dat die van der Stadt jsevandeHooftOfficiersvandeseArmee,tot eenigheuytvallenteghenhetLegheroft derLandendienstraedsaemgevondenhebben, denHindertochthebbendorvendoen, hetLegervoorGroloptebreken:Aenghesien de Soetelaers lieten wel 300 Tonnen datdenVyandt,zijndeonghelijckvanmeerder biersachter,diesenietmedecrijgenen gheweldt dan wy, was arbeydende ofte omme conden,daerdeSoldatensoovelevan onstotsijnavantagetottenslachttebedinghen, droncken als haer beliefden, sloeghen oftimmersommedeStadtt’ontsettenendete voorts de Tonnen den Bodemen uyt, revictuaillieren, als zijnde ons onmogelijck ende lieten het Byer verloren loopen: geweest, overmidts de assite der selver Stede, ditalsoogheschietzijnde,issijnExcell. deselve so nauwe te besluyten, dat wy den comen logeren te Borckelo een oft Vyandtinsijnvoornemensoudenhebbenmo twee Mijlen van Grol; van dese op genverhinderen;endedienvolghendehebbenwy brekinghedesLegersheeftsijnExcell. onsmethetLegheropten25 en .desernaBock deHeerenStatengheschreven,ghelijck elobegheven,endedesanderendaeghsnaUlm, hy oock den Advocaet van Hollant vanwaerwydeachtheelemetnochtweeander daervanbyMissivevanden27 en .Julij halveCartouwen,naZutphen,endevandaer veradverteertheeftindesermanieren. voorts na Doesburgh ghesonden hebben. Op huydenzijnwyalhiertotZelemmethetLe Missive van den Prince Mauritz van gherghecomen,endezijnvanmeeninghe,ghe Nassau, aen den Heere Advocaet lieft het Godt, daer mede na Borcht te van Hollandt. begheven,alwaerwysullenverwachten’tghene Mauritz gheboren Prince van Oraengien, den Vyandt soude willen tenteren; alhier Grave van Nassau, &c. Marquiz van der comendevernemenwynaerder,datdenVyandt Vere,&c. stercksoudewesenontrentachtduysentMan Edele, Hooghgheleerde, ende discrete lieve tevoet,endevijfthienoftsesthienhondertpaer besondere,wyenhebbennietconnennalatenu den, dewelcke sommighe tot twee duysent es t’adverteren,datwyverstaenhebbendedatden timeren,waerafendevan’tgenevordersoude Vyandt den 24 en . deser met sijne macht by moghensuccederen,wydenHeerenGeneralen BerckoverdenRijngepasseertwas,metadvi Statenendeubyalleoccasiesullenadverteren.

33

Eñ hier mede: Edele, Hooghgeleerde ende nochvandagemet200Paerdenhierendetot discrete, besondere goede Vrundt, zijt Godt Henghelgeweest,endewasrechtvertoghensoo bevolen. wyhierquamen,hebbendetotHenghelvijfvan Zelemden27 en .Iulij1595. onseConstabelsghevanghen;wyhebbenhierby Onder stondt aldus: U goetwillighe ons noch ses halve Canons, zijnde de reste Vrundt ,Onderteeckent Maurice de Nas gisterentotZutphengebracht,menbegintvan sau .’tOpschriftwas: Den Edelen, Hoogh Avont het Legher te retrencheren, dit ist dat gheleerden ende Discreten, onsen besonderen mydehaesticheytvandeBodeended’incom goeden Vrundt, Iohan van Oldenbar moditeyt van trecken my teghenwoordelijck neveldt,RaedtendeAdvocaetvanHollandt. toelaet uwe Ed. te schrijven, dat ick mette By eenen anderen Brief gheschreven eersteoccasiesalvergelden.Biddendemiddeler ten selven dage ende plaetse, schrijft tijdtdenAlmachtighen,MijnHeere,uweEd. Mr.AnthonisDuyck,tediertijtFiscael tot lange gesontheyt ende voorspoedighe reger van der Oorloge, aen den voornoem inghe, ten dienste van de Landen te willen den Heere Advocaet van Hollandt sparen, tot Zelem den 27 en . Iulij na noen aldus: 1595. onderstont ,UweEd.Onderdanige Dienaer, Onderteeckent AnthonisDuyck. Brief by Mr. Anthonis Duyck aen Onder ter zijden stondt noch aldus: den Heere van Oldenbarneveldt. ’tReghent hier soo seer alle dagen dattet by MijnHeere, naest een onverdraechlijck saysoen is, den HoehetLegheropeergisterenvertrockenis,om Vyandt heefter noch terstont eenige van den deovercomstevandenVyandtoverRhijn;ten onsengevanghendiewatgheeconteertwaren. selven daghe, sal ick metten eersten wat wat NochstackereenCalfkeninne,daerin particulierder connen schrijven, om dat desen geschreven stont aldus: ’tLeger gaet Bode tot voorder schrijvens gheen tijt en can morgen heel vroech naer Borcht, tusschen gheven,endewysostracxhiertotZelemzijn Doetechem ende Keppel( 7); ende heeft den gearriveert, so ick verstaen, om eenige dagen VyandtdesennachtmetsijnLeghergelogeert hier te blijven, ende te verstaen wat den te cleyne endegroote Recum in ’t Landt van Vyandt sal willen doen; den Vyandt heeft Munster,vierMijlenbovenGrol,sooeenighe

34

RuyterenvanBalenterstontcomenbootschap legghen hier tot groote costen van ’t pen, die om des te vernemen uytghesonden Landt; daer is Monstering van de waren. Waghens gedaen, ende zijn bevonden 446Wagenen,behalvendeWagensvan VordersisPrinsMauritzmetseshalve deRitmeesterenendeCapiteynen,ende Cartouwen wederom opwaerts naeden de treckpaerden zijn 563 sterck, ende Vyandt ghetoghen, ende leghert sich deSchepensooteDoesburghlegghen, te Silvolden niet verde van Vlft , om zijnoockingrootghetal. de cleyne Steden van Deutecom, An holt,S.Herenberghtebeschermen. DenVyandtbleefdaerentusschennoch Montsdragon hadde besloten datelijck tot Walsom teghen Orsoy over stille wederoverRhijntekeeren;maerPrins leggen.SijnExcell.wasdaerentusschen Mauritz vernemende, liet sich alle daghen doende om ’tVolck te beduncken dattet hem niet eers ge oeffenen,voerendedieteVeldeendein noech soude zijn van daer te trecken, slachtordretestellen,doendedeordre sonder hem te besoecken, doch lach swencken, te rugghe gaen, voortgaen, hetLeghersobequaemghelogeertende breken,makenendeveranderen,opver beschanst, dat hy daer gheenvoordeel scheyden manieren, om de Soldaten opensachtedoen. teleerenheurefijlenvolghen,endehun daerinnenietteconfunderen. DeHeereJohanPaulyschrijftuyt Sil- DievanGrolendeBrevoortwarenalle volden , vanden 9 en . Augusti, dat een dage op den wegh, ende hebben vele deelvandeCavallerijevandenVyandt ghevangenen gecregen, daeromme voor Zwol geweest waren, ende wel heeft sijn Excell. den 14 en . Augusti op 300Beestengenomenhadden,dandat deHeyden,tusschenDeutechomende deBorgerije,doendebygevalleWapen Grol, gesonden vijf Vanen Ruyteren schouwinge, uytgevallen waren, ende met Balen, ende geordonneert 800 te die den Vyandt weder afhandich had voet, die alle de Ruychten ende Boss den ghemaeckt. Hy schrijft oock, wy

35

Voorzijdegedenkpenning1595. Randschrift: INGEMINANDOSUBRUET= Doorteomsluitenbrengthijten val(ondermijnthij). Opschriftkeerzijde: CASTRA CONSPEXIT IN SE ADVERSARIA SELVOLDA CVM BISLECHIO AD NOV. MDXCV. = Hij aanschouwde zelfdevijandelijkekampen(na?) Silvolde(alsmede?)Bisslich, A(nno) D(omini) Nov(ember) 1595

36

Vyandt souden vinden; heeft mede Vanen, omtreckende na ’tNoorden, gheordonneertdatdievanDeutichom, Graef Philips van Nassau met 12 Dousburgh eñ Bronckhorst Volck Vaendelen, ende benoorden het Dorp souden uytsenden , eñ de Bosschen aen den Dijck treckende, lach uytjaghensouden. ’tRegiment van de Engelschen met 17 Oock wasser by den Grave van Vaendelen,dieGardenvansijnExcell. Hohenlo,metsooveelHondenalshy Hohenlo ende Boris, t’samen sterck hadde connen becomen, geordon ontrent 500 Man,waren ghelogeert bij neert, om alsoo Menschen ende elcxdereerenQuartieren. Beesten alles uyt te jaghen datterwas; ende deur dit middel isser een goede In’tvoorbytreckenhaddendievanEm parthyevandenVyandtbecomenende merick alle ’tGeschut t’eenemael door gemotst, ende deweghenveylich ghe die Stadt gelaten. Den 19 en . eñ 20 en . maeckt. heeftmen ’tLeger begonst te re trencheren, daer anders alle de Eet Den18 en .AugustiissijnExcell.mettet Waren seer dier waren, om dat de LeghertotBislichgecomen,alwaeralle Schepen niet en conden aencomen, deRuyterenin’tDorpendedeHuysen midtsdenghestadighencontrariewint. van dien logeerden; maer ’tVoetvolck Den20 en .quamendaeraendeScheeps logeerde daer buyten rontsomme, in Brugge,diePontenmet’tGeschutende forme van een halve Maen van seer eenighe OorloghsSchepen, ende des groote extensie, bezuyden het Dorp, anderen daeghs quamen de vorder aen den Dijck lach het Regiment van AmunitieSchepen, die de dierte van de Schotten met 10 Vaendelen, daer ’tLeger wat versachten. Den Vyandt aen treckende ten Oosten 11 wastotWalstonwedercomenlogeeren Vaendelen, so vande Zeeuwen als an in den Ham, ende hadde daer by hem dere laetst gecomen, bet omtreckende ontboden alle de Garnisoenen van ’t de drie Regimenten Vriesen met 18 OverQuartier, Gelde (!) ende Over Vanen,daeraenDuvenvoordemet11 Yssel, die alles den 20 en . Augusti by

37 hemquamen,onderwelckeGraefFre staken, ende de Ruyteren te paert aen derick van den Berge alleen uyt Grol de Trencheen quamen, hoewel den ghelichthaddede400Mannen,t’zedert Trommel terstont belet werde, ende hetbelegdaerbinnenghesonden,ende den Vyandt afgetogen was eer de noch drie hondert van’t oude Garni RuyterenaendeTrencheenquamen. soen, ende van ghelijcken uyt Olden De Grave van Hohenlo, ende Graef zeelendeandereplaetsen Philips, aen wiens Quartier dit ghe Tenselvendaghekreechmentijdinghe, beurde,trockenmeteenigheMusquet dat de Vyandt met 300 Paerden na tiers uyt; maer quamen mede te laet, ’tLegher van sijn Excell. marcheerden, overmidtsdenVyandtalvertogenwas, waerommemen de Wachten alomme ende de Compagnie van Donck haer daervanverwittichde. nietalteseerendorstenvolghen,om Ontrent thien uyren quam hy in ’t heurWachtnietteverlaten. NoortOosten van ’t Leger, daer de DonckverlooreenRuyterghevanghen, Compagnie van Donck de Wacht ende twee Paerden, t’een doodt ende hadde aen, ende hoewel hy daer op het ander ghenomen, ende noch ses tweemaelchergeerde,endedieCom Paerden gequetst, eñ hebben daer pagniedaeralleenwas,sooendorsthy tegen een paert van den Vyandt be noyt totten Legher toe forseren; maer comen, sonder datse wisten watter weder wijckende gaf de Compagnie ghequetst mocht zijn; een van den plaetse om weder te chergeren, daer Vyant werde sijn Roer met speck aen innesyhaereerlijckqueten,temeerom brandt gheschoten, die daer over seer datse(vandeVyandtallesbereedtston creetendereetwech. den mette Carabijnen advertissement ghecreghen hebbende) veerdich inde Tot zover de verslagen van Antonius hant. DuyckenPieterBor,waardoorhetzo DenAlarmegafsichoockin’tLegher rustigedorpjeSilvoldeookopdekaart sooverredateenigheTrommelengero van onze vaderlandse geschiedenis is ert werden, eñ alle de Trompetten gezet.

38

Noten : (1560‑1620),stadhoudervan. JandeOudewaseenjongerebroervan Journaelvantgenedaegelijckxgepasseertis 1. Willem van Oranje (1533‑1584), de indenoorlogederStaetenGeneraeltegensde vader van prins Maurits, die dus een Spangiaerden ende andere vianden vande neefwasvangraafPhilips. Verenichde Nederlanden (15941602), 4. Graaf Adolf van den Bergh door Anthonis Duyck, Advokaat (1576‑1609)waseveneenseenneefvan Fiskaal van den Raad van State, uit prinsMaurits.Hijwashetelfdekindvan gegeven op last van het Departement hetechtpaarWillemIVvandenBergh (’s‑Heerenberg, 24 december 1537 – van Oorlog, met inleiding en aanteek Ulft, 6 november 1586) en Maria van eningen door Lodewijk Mulder, Nassau (1539‑1599). Maria van Nas Kapitein der Infanterie, 1e deel, sau, alsweduwewoonachtig op kasteel Ulft, was de oudste zuster van Willem ’sGravenhage, Martinus Nijhoff / van van Oranje. Op de avond van de Arnhem, D.A. Thieme, gedrukt bij 29e juli 1595 onthaalde ze haar te Sil Gebr.Giuntad’Albani(1862). voldebivakkerendeneefMauritsopeen 2. Vervolgh vande Nederlantsche Oorlog- vorstelijkbanketophuisUlft,opuitno digingvanhaar19‑jarigezoonAdolf.5. hen ende geschiedenissen, beschreven DeSpanjaardenbetiteldenprinsMaurits door Pieter Bor Chris-tiaensz., ’tsedert begrijpelijkerwijze niet als Zijne Excel van Breda met het Turf-Schip, tot de lentie,maaralsGraafMaurits.

Comste vanden Cardinael Albertus van 6. Graaf Frederik van den Bergh Oos-ten-rijck , Vierde Deel. Rijswijck den (1559‑1618), het derde kind van Wil 28. Martij 1630. N.B.: Beide bronnen lemvan denBergh enMariavanNas zijn op het internet gepubliceerd door sau, hadin1584samenmet zijnvader enzijnbroersdeSpaansekantgekozen. GoogleBooks. In Spaanse dienst was hij onder meer stadhoudervanSpaansOpperGelreen 3.Philips(1566‑1595),graafvanNas commandantvanhetSpaansegarnizoen sau, Katzenellebogen, Vianden en tijdensdebelegeringvanCoevordenin Dietz,washet zesdekindvanJanvan 1592. Nassau (1536‑1606) (ook bekend als Jan de Oude) en Elisabeth van 7. Bedoeld zal zijn: tusschen Doete Leuchtenberg. De oudste broer van chemendeUlft. graaf Philips was Willem Lodewijk

39

continuatie=vervolg VERKLARENDE WOORDEN contrarie=tegen LIJST contschap=informatie convoy=gevolg abandonneren=verlaten daeraff=daarvan achternoen=namiddag dan=maar;of achtervolgendetwelcke=waarna deliberatie=overleg advenue=toegangsweg derdepaert=derdedeel advenant=amuseren derven=mogen advertentie,advertissement=bericht devoir=moeite,inspanning approche=naderingsloopgraafin dier=duur zigzagvorm discretie=oordeel arriereguarde=achterhoede extentie=uitbreiding assiette,assite=ligging estimeerde/estimeren=schatten avantage=verkenning embuscade=hinderlaag avantgarde=voorhoede excursie=uitval bataille=slag(orde),troepen faecoen(Romijnsefaocoen)=manier beneden=stroomafwaarts vandoen bescheyt=bericht festoyeren=feestelijkonthalen besluyten=insluiten fylen=missers bet=beter,liever,meer garden,guarde=garde,lijfwacht bidden=verzoeken,vragen geïntercipeerde=buitgemaakte Bockelo=Borculo geconsenteert=bevinden Burch(t),Burg=Terborg gheexconteerd=ervandoorgegaan Busenval=Franseambassadeur haer,hem=zich(zelf)(!) by=bij,door halfcanon=lichtkanon(24‑ponds calfken=kladje(?) kogels) cariage,carroye=voertuigenen halvemaen=specialevestingcon lastdieren;legertros structie cartouw=kanon intercipieren=onderscheppen caus(s)eren=veroorzaken irresoluyt=besluiteloos chergeeren=chargeren,aanvallen Isale=IJssel commoditeyt=gemak,beschikbaar last=opdracht heid logeren=verblijven confimerende=schikkennaar logys=verblijf confunderen=verwarren,vergissen marasche=moeras confusie=verwarring miscontentement=onenigheid constabel=korporaal missive=brief

40

moeye=tante SijnEx tie =prinsMaurits Mon(t)sdragon=Spaansbevelhebber targes=schilden motsen=opruimen(?) tenteren=strekken naer=daarna tenwaere=tenzij naercommen=dichtbijkomen tgeluyt=het(vals)gerucht naturaloci=plaatselijkesituatie tranchee,trenchee=loopgraaf neerElten=LaagElten treyn=legertros opgetoogen=vertrokken tselve=het occacien–occasie=gelegenheid Ulm=Ulft(?) ordinairie=normaliter Ulst=Ulft(!) ordoneerde=besloot vaen=vendel,ruiterafdeling Over‑Quartier=hetgewestGelder vangelijcken=gelijktijdig (omgevingRoermond) vannieuws=opnieuw pas=weg,route veltstuck=kleinkanon(12‑ponds Pauli,Pauly=raadsheer kogels) planten=opstellen vendel=compagnie piecke=lans vertooch=vertrok poltronnelijck=halsoverkop(?) vivres=levensmiddelen prouffijt=voordeel,succes voeragie=fourage,voorraad provisie=tijdelijkevoorziening voorder=verder quartier=sector,soldatenverblijf voors(z).=voorschreven,voor regement=grotetroepenafdeling noemd resolveren=besluiten vuyt=uit retarderen=ophouden,vertragen vuytgeven=veronderstellen retardement=oponthoud vuytrechten=voorelkaarkrijgen retrancheren,retrencheren=loop yet=iets graafaanleggen Zelem=Zelhem revictuaillieren=bevoorraden salveren=inveiligheidbrengen schoot=schot secoureren=hulpbieden . separeren=afscheiden so,soe=als soe...als=zowel...als soecken,socht=willen soetelaren=handelareninlevensmid delen succederen=volgen,voorvallen

41

Activiteitenkalender 2011 --- 2012 Heemkundigevereniging Old Sillevold Open Monumentendag 2011 Old Sillevold 10September.StartteTerborg. Opgericht18februari1997 Soosavond Bestuurssamenstelling: Woensdag19oktober,20.00uur,bij’tCentrum.Gerard Voorzitter: BruilteVarsseveldverzorgtdezeavondmeteenpower BernardDorrestijn pointpresentatiebetreffendefamilie–enstreekhistorie.. Vice-voorzitter: Openbare avond TheoKoolenbrander Woensdag23november,20.00uurbij’tMolentje.Frits Secretaris: LaarmanteBredevoortverzorgtdezeavondeenpresentatie AndréTangelder overdeopgravingin1978bijLubbersaandeUlftseweg. PrinsWillemAlexanderstr.5 7064GHSilvolde Soosavond tel.0315327590 Woensdag14december,20.00uur.Filmavond;interview Email: [email protected] metHanstenHave. Penningmeester: Soosavond AnjaArendsen 11Januari2012,20.00uurbij’tCentrum. Ulftseweg30 7064BDSilvolde Filmavond;interviewmetJanHulsvandeKniepert. tel.0315325550 Email: Jaarvergadering met een lezing. [email protected] 8Februari,aanvang19.30uur , zaalKolks. Om20.30uurbegintdelezingdoorHarryMassopoverde Bestuursleden: LeoHelmink geologieenwaterhuishoudingvanSilvoldeenomgeving. TonvanderKemp ElsKraan Soosavond AnnieRaben

14maart Lidmaatschap: Filmavond;interviewmetpastorMorsink. Vanaf € 13,50 per jaar. Aanvang20.00uur.’tCentrum. Bankrekening:9798.45.432 C.V.B.bankSilvolde Zomeractiviteit, 13Juni. t.n.v.penningmeester OldSillevold Wijzigingenvoorbehouden. Voor meer informatie kijk op: www.oldsillevold.nl www.oldsillevold .nl/activiteiten

42 De heemkundige vereniging dankt de op deze pagina genoemde bedrijven en organisaties voor hun financiële ondersteuning. Muijsers Rabobank Rabobank

Tuinbeheer Tuinbeheer Assurantiën Assurantiën Werk op maat Werk Paul Klomberg Klomberg Paul Notariskantoor Notariskantoor G. Wildenbeest G. Wildenbeest Graafschap Zuid Graafschap Maurits Heebink Heebink Maurits

Hecosys ComputersHecosys Bouwbedrijf Lankveld Winkelhorst LedermodeWinkelhorst Rijnlandhaven Makelaardij Makelaardij Rijnlandhaven

Bulletin heemkundige vereniging Old Sillevold