Bulletin heemkundige vereniging Old Sillevold
Jaargang 14 Jaargang — najaar 14 2010 — Najaar 2011
Heemkundige vereniging Old Sillevold
Familie Helmink te Bontebrug won de Monumentenprijs 2011. Op de omslag een foto van het pand. Bulletin Bulletin Inhoud
Voorwoord, Begraafplaatsproject 4
Familie Helmink te Bontebrug won de 6 Heemkundige vereniging
Monumentenprijs 2011 Najaar 2011 Jaargang 14 — Bernard Dorrestijn
Herinneringen an mien schooltied op de Clara 8 Anny Raben
Zorgen voor de oude dag (1750-1850)(deel I) 10 Frans Winkels, Tiel
Het leger van prins Maurits te Silvolde (1595) 17 J.H.G. te Boekhorst, Doetinchem Old SillevoldOld SillevoldOld Old SillevoldOld SillevoldOld
Activiteitenkalender 42
3
Voorwoord, Begraafplaatsproject Het is nu juist op laatstgenoemde be graafplaats dat het kerkbestuur zich Vanaf de oprichting noemen we onze i.v.m. gebrek aan ruimte, genoodzaakt vereniging: Heemkundige Vereniging ziet tenzij de nabestaanden opnieuw ‘Old Sillevold’. De naam ’Old Sillevold grafrechten betalen om tot ruiming wijst er op dat we een historische vere van de oudere graven over te gaan. In niging zijn en ons op de geschiedenis het geval van ruiming dreigen dan wel van Silvolde willen richten. Maar we eens heel bijzondere zerken verloren te schrijven altijd: Heemkundige Vereni gaan. ging ’Old Sillevold’. Daarmee willen we Dat laatste bracht ons bestuur om aangeven dat we ons ook met de na streeks 2005 op de gedachte het kerk tuur en het landschap van ons dorp bestuur te vragen een aantal van die (heem/heim) willen bezighouden, en bijzondere zerken alsnog ergens op de wel tot op de dag van vandaag. Dat begraafplaats veilig te mogen stellen. doen we op sommige bijeenkomsten Als bestuur zijn we het kerkbestuur en bijna altijd tijdens onze zomer dan ook zeer erkentelijk dat het hierin avondactiviteiten. Zo schonken we bewilligde, door hiervoor een plek bij tijdens onze zomeravondbijeenkomst de voormuur van de begraafplaats be op woensdag 8 juni j.l. volop aandacht schikbaar te stellen. En na een aantal aan het Sillevoldse bomenbestand. On jaren van voorbereiding kwam de in der de deskundige leiding van me richting van de genoemde plek in 2009 vrouw Wil Paulus van het I.V.N. wan en 2010 tot een voorlopige afronding, delden we van de ene al dan niet his Dit door de plaatsing van een soort torische boom naar de andere. Te veel berceau of loofboog met een dertigtal om hier allemaal op te noemen; mis grafornamenten daarin. We schrijven schien moeten we er nog eens op te ’voorlopige afronding’, want er kunnen rugkomen! altijd nog weer ’nieuwe’ oude zerken De begrippen historie en heemkunde bijgeplaatst worden. kunnen we zeker ook bezigen ten aan Op vrijdag 28 oktober j.l. hebben we zien van de beide begraafplaatsen die deze herinneringsplek officieel ge ons dorp rijk is, de Protestantse aan de opend. Hiertoe kwam het bestuur die Terborgseweg en de Katholieke aan de middag met een twintigtal genodigden Prins Bernhardstraat. Dat blijkt al uit ter plekke bijeen. Omstreeks drie uur de vele namen van personen en fami richtte onze voorzitter, de heer Ber lies die we op de vele zerken aantref nard Dorrestijn, zich tot de aanwezi fen, maar daarnaast ook aan de grote gen. Uit die toespraak kwam duidelijk variatie van ornamenteren van de zer naar voren hoeveel personen en in ken, met name op de begraafplaats. stanties hun medewerking hebben ver
4
leend bij de totstandkoming van het geheel, en Bulletin is een uitgave van de Heemkundige vereniging spreekt dan ook zijn grote dank aan het adres van: Old Sillevold het kerkbestuur, voor de mooie plek; de beheerder, de heer Theo van der Kemp; en verschijnt tweemaal per jaar. de opsteller van de gebruiksovereenkomst, notaris de heer P.H.M. Muijsers; Jaargang 14 - Najaar 2011 de architect, wijlen de heer A.H. Themmen; de aannemer, de firma Th. Tangelder en Zn; Redactieadres: de hovenier/groenvoorziener, Maurits Heebink; André Tangelder de sponsoren: gemeente Oude IJsselstreek, Rabo Prins Willem Alexanderstr. 5 bank en Stichting Verenigde Gasthuizen.; 7064 GH Silvolde de leden van de heemgroep Old Sillevold: tel. 0315 32 75 90 Leo ten Have, Jos ter Horst, Theo Slutter, Willy Email: Wiendels, Willy Dieker; [email protected] de bestuursleden: Theo Koolenbrander, Ton van Internet: der Kemp en Leo Helmink; http://www.oldsillevold.nl de maker van het herinneringsbord, wijlen de heer Siegfried Putman; Samenstelling de grote stimulator van het geheel, wijlen de heer en vormgeving: Eric Kunst. Hierna verzocht Dorrestijn Willy Dieker de heer Theo van der Kemp het herinnerings © 2011 Heemkundige vereniging bord op de binnenzijde Old Sillevold van de kerkhofmuur te onthullen, waaraan deze Overname van bijdragen is gaarne voldeed. toegestaan na toestemming Vervolgens wijdde de van de redactie met bronver voorzitter nog enkele ge melding. voelvolle woorden aan het De inhoud van de opgenomen verscheiden van de heren artikelen valt onder de verant Eric Kunst, Anko Them woordelijkheid van de auteurs. men en Siegfried Putman. Losse nummers € 3,50 per stuk Bestuur en redactie. Theo van der Kemp ISSN 1569-1365
5
Familie Helmink te Bontebrug won stemming en gaan de oude indeling de Monumentenprijs 2011 en de inventaris vaak ook verloren. Dit Bernard Dorrestijn alles geheel in overeenstemming met de wetten van de economie. De fami Ook op de Open Monumentendag op lie Helmink liet echter alles bij het ou zaterdag 10 september 2011 reikte het de. En we zeggen vandaag: gelukkig Monumentenplatform Oude IJssel bij het oude. streek de traditionele Monumenten Het zal dan ook geen verwondering prijs weer uit. De prijs valt altijd een wekken dat de Monumentencommis familie of instelling te beurt die hun sie van de gemeente Wisch het pand in huis of pand eersteklas onderhouden 1987 voordroeg voor een plaats op de of gerenoveerd hebben. Meestal be Gemeentelijke Monumentenlijst. En treft het een object dat op de Rijksmo na enig tegenstribbelen (!) van de fami numentlijst of op de Gemeentelijke lie Helmink volgde in het daarop vol Monumentenlijst prijkt, maar dat hoeft gende jaar de definitieve plaatsing op niet, ook objecten daar buiten kunnen de lijst. De familie Helmink had het evengoed in de prijzen vallen. pand toch wel in de oude staat ge Bontebrug 106 (tegenwoordig huis handhaafd! Inmiddels was de derde nummer) werd omstreeks 1898 door generatie Helmink aangetreden en die timmerman Ernst te Gaanderen ge vond dat het een en ander toch wel bouwd. Het was van meet aan een sta aan renovatie toe was. Aldus geschied tig huis, een pand met allure. De plek de en nu kwam de aan de monumen bij de driesprong van de wegen naar tenstatus verbonden subsidie toch ook Silvolde, Gendringen en Dinxperlo nog goed van pas. was uitermate geschikt voor de vesti Bontebrug 106 was in het Monumen ging van een woning annex dorpscafé tenplatform al vaker ter sprake ge en winkel. weest, maar na de renovatie van de In 1937 werden Gerrit Willem Hel laatste jaren, kon men er toch echt niet mink en Aleida Berendina Huitink ei meer omheen: op zaterdag 10 septem genaar en vanaf die tijd fungeerde het ber ontvingen Ivor Herman Gerrit pand als woning, café, bakkerij en bak Helmink en Lesley Jacintha Johannus kers– en kruidenierswinkel. Na hen Klaassen de Monumentenprijs 2011 volgden de tweede en derde generatie, uit de handen van Helma Tuenter, zij het dat de horeca , bakkerij– en voorzitter van het Monumentenplat winkelactiviteiten in de loop der jaren form Oude IJsselstreek. successievelijk afgestoten werden. De oorkonde werd gemaakt door Bart In zulke gevallen krijgen de bedrijfsge Nijman en staat op de pagina hiernaast deelten dan meestal een andere be afgedrukt. Omdat de verkleining bijna
6
te Oude IJsselstreek wil met het toekennen van de Monumenten prijs 2011 zijn grote waardering uitspreken voor de zorgvuldige en historisch bewust wijze van restauratie en re novatie van genoemd pand. Met veel respect voor het historisch, zowel interieur als ex terieur, en met grote eigen inzet en gevoel voor eigenheid is de toekomst van een zeer bijzonder pand op een bijzonder eeuwenoude plek voor zowel bewo ners als voor de ge meenschap veilig ge steld. Als bestuur van Old Sillevold sluiten we ons van harte bij die woorden aan! Profici at! niet te lezen is volgen hieronder de Namens het Monumentenplatform voornaamste delen van de tekst. heeft André Tangelder een 24 pagina’s dikke Historische Beschrijving van het OORKONDE behorende bij de Mo pand en omgeving opgesteld, welke numentenprijs 2011, toegekend aan de André op de Open Monumentendag familie Helmink–Klaassen, voor het ook aan Igor en Lesley mocht uitrei behoud en restauratie van café, winkel ken. en bakkerij Bontebrug 106, Silvolde. Voor € 10, kunt u de trotse eigenaar Het Monumentenplatform van de drie van deze interessante beschrijving wor historische verenigingen in de gemeen den; te bevragen bij het bestuur.
7
Herinneringen an mien schooltied eugkes an en ik zag ze denken: kind op de Clara i j leert ut nooit. Anny Raben In de zesde klas kwam ik bi j zuster Vitalis te zitten. A’j ut bi j eur op de Mien eerste herinneringen liggen na een of andere manier verbruujd had tuurlijk op de bewaarschool. Zuster den dan mos i j altied onder ut kruus Silverstrine had daor ut heft in handen. beeld bi j de trap gaon zitten. Ik ken Ze was niet zo groot, maor ze had aar ze nog, die daor geregeld zatten en dig wat in de mas. Ze was wel talentvol zodoende heel völle uurkes met Onze op ’t gebied van zang en dans. lieve Heer gepreveld hebben. Nao die periode ging het naor de grote Ut schoolreisje, dat was mien ook wat. school. Daor kwam ik terecht bi j juf Wi j bunt een keer naor Maastricht frouw Van Santen, maor ik zal ow ver gewest. Heel vrog in de margen sjak tellen, die wist van wanten! sen ons moe met mien achter op de De Sinterklaostied en Kesmis wier pakkendrager naor Terborg, naor ut völop gevierd. Daor waren pieterbazen station, en dat de trein in. in de gedaante van Trappedoelie en Al betieds wa’j met ut brood aan Tingtangtolletje. Spaans benauwd kre ’t etten, dat verpakt was in een papie gen wi j ut as die op het schoolplein ren toet van Bongers of Zondag. kwammen. In werkelijkheid was ’t één Trummelkes kenden w j toen nog niet. van die “kospeerdjes”, zo nuumden Daor op ens gebeuren d’r wat in de wi j de kinderen van buuten die bi j de trein. Tiedens de lange reis naor Lim zusters in ’t pensionaat (kostschool) burg, ging de zuster naor de wc in de woonden. trein. Ik viel haos van falderaatsie van In de derde en zesde klas kre’j les van mien zitplaats. Altied gemeend dat zusters; en die gavven ons ook hand zusters niet naor de wc gingen. werken. Bruudje zun met processies bi j de Van die handwerkles kan’k wel een zusters in de tuin, dat von’k ook boek van schrieven. Ene zuster Aloysi prachtig. De schoenen wieren prachtig us probeerde mien wat mooi wit gemaakt en ut heur in de bi j te brengen, maor dat was ijdele krul. Ons moeder dei j dat met zo’n haop. Mien breiwerk was altied één olderwetsen krultang. Den hiel ze in ut brok ellende. Gevallen stekken en het vuur, drukken um dan effen een paar gaarn in de knup. Daorum woagen ik keer in een olden krant (anders kre’j mien breiwerk nooit te laoten zien, blaoren op ut heufd). Bluumkes in de ’t was altied nat van de traonen en hand geklemd en ik schreed plechtig van ut zweit in mien handen. Af en toe achter de monstrans met het Allerhei kek de zuster mien met die kleine siep– ligste an.
8
Wi j hadden thuus een schoenwinkel . Clara, mien schooltied, ut steet nog Zo kon ’t gebeuren, da’k met mien altied synoniem an mien zörgeloze bruurken de gemaakte schoenen terug kindertied. Jao, heimwee, is een betjen ging brengen bi j de zusters. Doar terugzien naor wat vrogger is gewest. reikten wi j dan naor den mooi ge Heimwee naor dat zachte warme lief poetsten bel en wachtten tut dat de van mien lappenpop. Heimwee, dat is deur los ging. ow oldershuus uutgaon, waorin a’j jao Het ruuken d’r op St. Clara altied naor ren samen hebt gelaefd. grune zeep en boenwas. A’k die mooie Heimwee dat is die dingen missen, gladde tegels zag, dacht ik altied: kon’k waoran i j zo waren gehecht. Heimwee hier maor effen slieren. Maor dat ging is gevuul, dat is ut, daormet he’k alles natuurlijk niet. Dus liepen wi j maor gezegd.. achter die ruisende rok an. Wi j kregen Naoschrift. dan altied een snuupken of prentjen. Volgens mien bunnen wi j van alle Zo bunt t’r nog zo völ herinneringen. Sillevoldese scholen in 1949 met dat Da’j knikkeren op Mulders bult en da’j schoolreisje naor Zuud limburg ge met zwatte knikkervingers nog gauw west. Van de Bontebrug school waz in de kerkbank schaoven veur de Mis zen wi j d’r ok bi j. van kwat aover acht. Bi j de grotten van Valkenburg zag ik Soms kump heimwee bi j mien op, mien buurmeisje Marietjen Visser nog graag zok nog efkes teruggaon, efkes tussen de andere daentjes van de Meis maor, naor dèn dag, da’k mien eerste jesschool staon. woordjes leren schrieven: boom en Bernard D. roos.
Bets en Anny (r) Böhmer in de schoolbank 9
Zorgen voor de oude dag Huis 1800 (E 568; nu: de zaal van (1750-1850)(deel 1) ‘Herberg Jan’, Markt 1) Frans Winkels, Tiel Op 27 november 1800 zet Hendrina Uijting , weduwe van Hendrick Buijink, We kennen in ons land pas zo’n 60 jaar aan haar nicht Elisabeth Uijtink , die haar ouderdagsvoorzieningen als de AOW. van jongs af aan zonder beloning heeft Voor die tijd moesten de ouderen hun verzorgd, over haar behuising in het oude dag zelf regelen. Wie niets bezat, dorp Silvolde tussen het huis van Har was daarbij aangewezen op onderste manus Kuiperie (E 569) en de school (E uning van zijn (eventuele) kinderen of 567), de inboedel en de morgengave van moest aankloppen bij de Protestantse f. 400. of Katholieke Armenzorg (Diaconie). Elisabeth moet haar moeije (tante) daar De ouderen die bezittingen hadden, voor tot haar dood verzorgen , haar elke regelden hun voorzieningen door deze drie maanden een daalder zakgeld over te zetten, te cederen, op bijvoor geven, haar doen begraven en daarna beeld een zoon of dochter (de cession voor f. 15 missen laten lezen. aris), in ruil voor een contract van alimen Hendrina’s kleding is bestemd voor de tatie of kostcontract. Meestal gebeurde naaste erfgenamen. dat onderhands , dus zonder tussenkomst (GA 0209 336 folio. 67) van het gerecht of (na 1811) een nota ris. Er zijn echter enkele tientallen Sil Huis 1805 (E 569; nu: Markt 2) voldse gevallen bekend van dergelijke Op 4 mei 1805 dragen Harmanus Kui contracten waarvoor men voor 1811 perie en Aaltjen Slaetjes over aan hun voor het gerecht en vanaf 1811 voor zoon, Bernardus Kuiperie : huis, schuur, een notaris verscheen (compareerde). Die hof en inboedel van hun huis in het aldus opgemaakte aktes zijn in te zien Dorp Silvolde. Aan deze overdracht in het Gelders Archief (GA) te Arn zijn o.a. de volgende voorwaarden hem. verbonden: In dit artikel laten we enkele Silvoldse de beide zusters van Bernardus ont akten uit de periode 1750 1850 de re vangen van Bernardus bij het overlij vue passeren. De letter en cijfers in het den van een van de ouders f. 100; kopje verwijzen naar de kadastrale aan als Harmanus en Aaltjen apart gaan duiding van omstreeks 1830. Soms wonen dan ontvangen zij van Bernar geven we schuingedrukt stukjes uit dus: elk jaar 30 pond spek, 40 pond de letterlijke tekst uit de akten weer. rundvlees f. 30; elke week een pond Hier volgen een tiental akten uit het boter en elke dag zoetemelk en karne dorp; een andere keer volgen dan nog melk . een aantal akten uit het buitengebied (GA 0209 338 folio. 45)
10
Kamertje 1814 (E 552; nu: ongeveer groot ongeveer acht en twintig roeden acht en Ulftseweg 30) dertig Ellen, belendende eenerzijds Andries Op 30 maart 1814 zetten de dagloner Pierik (E 425) en anderer zijds Mevrouw Willem Bultink (x Mechgeld Messink) en van Schuilenburg, wordende het voorschreve hun zoon, de Silvoldse klompenmaker Huis en Tuin geschat op eene Jaarlijksche Steven Bultink , over aan de dagloner An revenue van Vijftien Guldens’. tonij Rademaker in het Breedenbroek, 2. Al hun onroerende goederen , geschat op die gehuwd is met Johanna Bultink : de f. 150. inboedel t.w.v. f. 100 en hun eigendom Deze Cessie afstand en overdragt is geschied melijke woning (het latere E 552) onder de navolgende Conditien, bedingen en ‘zijnde een kamertje, staande en gelegen in het voorwaarden, tot naarkoming van dewelke Dorp Zilvolde met de weduwe Kemink onder den Cessionaris zich bij deze verbind. een dak’ . De jaarlijkse huurwaarde voor 1e Om de Cedanten zijne ouders gedurende de dit ‘huis’ bedraagt f. 2 10 0. dagen hunnes levens in kost, drank, kleding Antonij moet alle boedelschulden betalen , en Huisvesting te onderhouden en Verplegen, aan Steven f. 8 uitkeren, Willem en hun zoo wel in hunne zieke als gezonde dagen Mechgeld ‘de dagen hunnes levens in kost, alle hulp en bijstand te verleenen, hun na drank, kleding en huisvesting, mitsgaders den doode ordentelijk ter aarde te doen brengen en eerst in rooktabak en de twee in snuif te on Kerken regten (zielmissen) te laten genieten. derhouden, de schoonouders liefderijk ver 2e Bernadus na hun dood aan zijn half plegen en ordentelijk te laten begraven en voor broer, Hendrik Fieverink , f. 120, betalen. elk 6 missen laten lezen’. 3e Bovendien moet hij alle schulden op Alleen Steven Bultink kan schrijven zich nemen. (GA 0168 1241 akteno.9). 4e Om ingeval de Cedanten met den Cession aris niet mogten kunnen harmonieeren, hij in Huis in het Kraaienbos 1825 dat geval Verpligt zal wezen, ten hunnen (E 428; bestaat niet meer) behoeve af te staan de kamer agter de schoor Op 14 december 1825 zetten de steen, benevens het Bed door de Cedanten timmerman Steven Berentzen en diens beslapen wordende met het nodige Linnen, echtgenote Geesken Lieftink met als voorts dezelve te voorzien van de nodige meu getuige de buurman, zadelmaker Andries bels, Vuur en Licht en hun ovrigens aldaar Pierik (E 425), over aan de bij hen in in kost, drank en kleding te Verpleegen, en wonende zoon, de timmerman Bernadus het hierboven genoemde Bed, Linnen en meu Berentzen : bels onder deze Cessie begrepen zijnde zullen 1. Hun huis en erve (E 428) ‘staande in na het overlijden van Cedanten weder in den het Dorp Sillevold gequoteerd Boedel van Cessionaris te rug keeren. (huisnummer) nummero drie en tachtig met (GA 0168 1417 jaar 1825 akteno.75) den Tuin (E 426) daartegen over gelegen
11
Half huis 1826 Huis Pr.Bernhardstraat 1828 (E 414; nu: Marktstraat 7) (E 481; dit huis stond tussen Op 23 september 1826 zetten met als ‘Harbers’ en ’t Centrum’) getuige de buurman (E 471), smid Op 13 juni 1828 cederen Hendrik Willem Hendrik Gasselder de dagloner Johannes Tuit en diens echtgenote, Johanna Klom Plaat en diens echtgenote, Maria Witten , penhouwer , aan hun nicht, Aaltjen Klom tegen alimentatie over aan hun bij hen penhouwer (gehuwd met de wever Hendrik inwonende dochter, Margaritha Plaat , Nijland): het halve huisje (no.70), de hofgrond en de hun huis, nummero 11 in het Dorp onroerende goederen , belendend enerzijds Sillevold met het daarachter gelegen de Weduwe Heister (E 451) en an tuintje ; belendende eenerzijds het huis derzijds de andere helft van het huis dat en erve van Lucas Pierik (E 476) en bewoond wordt door Carel Wiggelders andererzijds dat van de Weduwe (E 413). Mooijen (E 482); Het halve huisje en de hofgrond heb een perceel bouwland, gelegen in het ben een huurwaarde van f 10. Terborgsche Veld, groot ongeveer 21 De waarde van de onroerende goederen roeden 28 ellen, belendende ten noor bedraagt f. 50. den de Gemeene Weg, ten oosten De schulden neemt Margaritha op zich. Indien het tussen haar en haar ouders niet harmonieert, dan moet zij voor haar ouders een kamertje bewoon baar maken en hen i.p.v. alimentatie jaarlijks f. 10 geven. Na haar moeders overlijden, dient haar kleding onder haar kinderen te worden verdeeld. Johannes Plaat en zijn vrouw kunnen niet schrijven. (GA 0168 1417, jaar 1826 akteno. 64)
12
Reind Overmaat, ten zuiden Bernadus 425), aan hun zoon, de dagloner Arnoldus Lubbers en ten westen de weduwe Miggelbrink : Scholten; ½ huis en hofgrond , belend aan de tuin een perceel dito, gelegen als voren, van de Weduwe van Arnoldus Heister groot ongeveer 42 roeden 56 ellen, en anderzijds het halve huis van de belendende ten noorden Reind Over Weduwe Bieleveld, met een jaarlijkse maat, ten oosten Hendrik Gasselder, huurwaarde van f. 10 en ten zuiden Jan Noij, en ten westen meubilaire goederen , o.a. een koei en Willem Vrieze; een perceel dito, ge deelgereedschappen t.w.v. f. 60, op de legen in het Sillevoldsche Veld, groot volgende voorwaarden: ongeveer 28 roeden 38 ellen, belen . het alimenteren van zijn ouders; dende ten noorden Marten Scholten, . het alimenteren van de ongehuwde ten oosten Hendrik Lieftink, ten broers en zuster, en zuiden Reind Overmaat, en ten westen . het voldoen van de kosten van deze de Gemeene Weg, en de onroerende cessie. goederen met een waarde van f. 125. De partijen kunnen niet schrijven. De jaarlijkse huurwaarde van de onro (GA 0168 1418 akteno. 85) erende goederen bedraagt f. 27,50. Huis, Ulftseweg/Kerkenstraatje 1836 Aaltjen moet haar oom en tante ali (E 566; nu: Groentehandel Mulder) menteren, hen jaarlijks een zakgeld Op 10 oktober 1836 zetten de Silvoldse van f. 20 (totaal) geven. klompenmaker Marten Scholten en diens Mocht het niet harmoniëren, dan heb echtgenote, Derske Lieftink , aan hun ben Hendrik en Johanna recht op de zoon, de klompenmaker Johannes Scholten , kamer achter de schoorsteen, moet al hun bezittingen over: Aaltjen hen van de nodige meubels het huis , huisnummer 111, perceelsnummer voorzien en hen aldaar als boven E 566 ; het bouwland E 355; het beschreven alimenteren. bouwland E 221 en alle roerende goe De beide partijen kunnen niet schri deren. De condities zijn: jven. (GA 0168 1418 akteno. 50) het alimenteren van de ouders; ieder per jaar f. 2 zakgeld geven; Half huis Marktstraat 1828 de ouders ordentelijk begraven, en (E 422; nu: Marktstraat 26) aan zijn zusters (Grada, Johanna, Op 13 oktober 1828 cederen de dagloner Frederica) na het overlijden van een Jan Miggelbrink en diens echtgenote, der ouders elk f.50 uitkeren. Catharina Weghorst , met als getuigen de Alle partijen kunnen schrijven. timmerman Steven Berendsen (E 428 ) (GA 0168 1424 1836 akteno. 61) en de zadelmaker Andries Pierik (E
13
Half huis in de Markstraat 1843 haar zal noodig hebben, waarvoor hij zoo wel (E 423; nu: Marktstraat 29) zijne schuldige dankbaarheid wenscht te Christina Poot , de weduwe van Hendrik betuigen als de gedane en nog te doen kosten Bieleveld, is overleden. De overleden van verpleging te gemoet te komen ... ouders bezaten alleen een huisje met Hij benoemt haar tot algehele een stukje hofgrond in Silvolde, E 423. erfgename met de verplichting hem Hendrik Bieleveld heeft zijn moeder verder te verzorgen en behoorlijk te altijd verpleegd en haar begrafenis ver begraven. De kosten daarvan zijn ho zorgd. Dat wordt gewaardeerd op f. ger dan de waarde van de nalaten 230. schap. Om die reden hoeft Catharina De kinderen verkopen E 423 op 18 (1844: x kleermaker Johannes Henri maart 1843 aan hun broer, koster cus Overgoor) ook geen uitkering aan Hendrik Bieleveld. Hendrik betaalt aan de andere kinderen te doen. elk van de vier overige kinderen f. 10. (GA 0168 4541 akteno. 252) (GA 0168 4541 akteno. 145). Half huisje in de Roomberg 1843 Half huisje in het land van de Kos- (E 300; nu Ulftseweg no. 71) terij 1843 (E 366; later: gedeelte van De dagloner Manus Büssink , zijnde St. Clara) weduwnaar van Gerritje Bruns , heeft In 1789 trouwt de Silvoldse timmerman onvoldoende middelen van bestaan en Jan Hendrick Strickwold met Maria acht zich gezien zijn gevorderde Giezen . Ze krijgen zes kinderen. Maria leeftijd ook niet in staat in de naaste Giezen overlijdt omstreeks 1834. De toekomst zelf in zijn onderhoud te boedel bestaat uit: ‘een half huisje te voorzien. Met goedkeuring van zijn Sillevolde benevens het huisraad en inboedel drie meerderjarige kinderen gaat Ma daarin voor handen, waard te zamen twee nus op 13 mei 1843 een contract van ali honderd guldens: doch bestaande er vijftig mentatie aan met Hendrik Engel , dag gulden schuld bij doode der vrouw’ . loner onder Ulft. Hendrik Engel wordt Op 24 december 1843 maakt Jan eigenaar van: Hendrik Strickwold zijn testament . Dat alle roerende goederen van Manus ter hij comparant thans den hoogen ouderdom waarde van f. 15; van omstreeks tachtig jaren bereikt heeft, in alle onroerende goederen van Manus met overweging heeft genomen de veelvuldige een huurwaarde van f.9 en een koop weldaden, bewezene diensten en levensver waarde van f. 150, een half huisje in de zorging welke hij en zijne overledene hu Roomberg onder Sillevold (E 300) en een isvrouw reeds van zijne dochter Catharina stukje bouwland (E 301). Strickwold dagloonster te Sillevold bij hem Die onroerende goederen (E 300 en E inwonende, heeft genoten en hij alsnog van 301) heeft Manus gekocht van
14
Hendrik Jansen op 30 januari 1812. Voorwaarden: Aan deze cessie zijn de volgende voor hun eventuele schulden betalen; waarden verbonden: hen levenslang in dit huis voorzien inwoning, kost en drank, van kost, drank, kleding, geneesmid verpleging, dokter en geneesmiddelen; delen; begrafenis. hen behoorlijk ter aarde bestellen. Blijkbaar werd Manus al ondersteund Het beheer en bestier der huishouding door het Roomsch Catholijk blijft in handen van de overzetters zo Armbestuur van Silvolde, in de persoon lang zij dit wensen. De overzetters van zijn boekhouder, de kuiper Wi zullen thuis meewerken en al hun in jnand Pierik , bij deze transactie betrok komsten in de huishouding stoppen. ken. Als Hendrik Engel naar het oor Alle partijen kunnen schrijven. deel van dit bestuur nalatig blijft, dan (GA 0168 4542 akteno. 324) zal het armbestuur Manus Bussink overnemen met zijn lijfstoebehoor en Huis op de Markt 1847 een bedrag ineens van f. 200. (E 474; nu: Marktplein) (GA 0168 4541 akteno. 182) Op 11 augustus 1847 gaat de bier brouwster Johanna Elisabeth Vinck , Kamer Ulftseweg 1844 (E 552; nu: weduwe van Bernadus Lubbers i.v.m. ongeveer Ulftseweg 30) haar gevorderde jaren een kostcontract Op 27 juni 1844 sluiten de Silvoldse aan met haar bij haar inwonende zoon, nachtwaker Steven Bultink en zijn echt de bierbrouwer Willem Lubbers . genote, Catharina Wensink , wegens hun Willem moet tegen een jaarlijkse, vergevorderde ouderdom een kostcon nog nader te bepalen vergoeding, zijn tract met de bij hen inwonende dag moeder alimenteren ; loner Bernadus te Water en diens echt Johanna heeft het recht om een ge genote Helena Angenent. Overgedragen meubileerd vertrek van het thans ge worden meenschappelijk bewoonde huis uit te alle roerende goederen met een waarde kiezen tot haar vrije en afzonderlijke van f. 20, ; bewoning; alle onroerende goederen : een gedeeltelijk Johanna behoudt het recht om haar huis, door hen bewoond, gelegen tussen huisvesting en verpleging elders te de behuizingen van Hendrik Mariët en kiezen; Bernadus Johannes Wanrooij, E 552 , Willem moet zijn moeder jaarlijks met een jaarlijkse onzuivere huur uitkeren: f. 326,62 ; waarde van f. 5, en een waarde van Johanna’s begrafenis zullen uit haar f100, waarvan hun de eigendom is eigen fondsen worden betaald; aangekomen door middel van opbouw . Willem moet binnen het jaar na het
15 overlijden van zijn moeder aan zijn acht roerende goederen. broers en zusters uitkeren: De ouders houden gedurende hun f. 7466,66 en 2/3 cent, elk f. 943,33 en leven, zo lang zij dat willen, de 1/3 cent ; beschikking over die goederen en be Willem wordt eigenaar van alle roer heren en besturen de huishouding. De ende goederen ter waarde van f. 200, ; overdracht heeft plaats op de volgende Willem wordt eigenaar van de onroer voorwaarden: ende goederen : B 152, 374, 376, 377, 378, Vooreerst. Om de beide ouders gedurende 398; E 47, 47a, 473 (schuur en erf), 473a haar leven in huis vesting kost drank en (brouwerij), 474 (huis); Onder Gendrin kleeding overeenkomstig haren staat en ge gen D 1288; Onder Gaander G 431, woonte naar behoren te verplegen, als ook 64, 91, 92. De jaarlijkse onzuivere ingeval van ziekte hun van de noodige hulp huurwaarde bedraagt f. 275, de reële en oppassing en van Docter en geneesmiddelen waarde : f 5500. te voorzien en na doode een behoorlijke be Verder schenkt Johanna aan haar zoon grafnis zoo kerkelijk als anderzins hun aan Bernardus Lubbers , landbouwer te Sil te doen en dit te bekostigen, waarvan hij door volde, het stuk bouwland ‘Ensmans mondelingen mededeling kennis draagt; land’ genaamd, E 35. Dat bouwland aan Johanna Wolters bij haar hu heeft een waarde van f. 237. Jaarlijks welijk f. 50, betalen. Of anders f. 25, moet Bernardus 4% rente over dat telkens na het overlijden van een van bedrag aan zijn moeder geven en die f. de ouders; 237, zullen worden gekort op zijn erf de overige vijf kinderen zullen, een deel. Alle partijen en de getuigen kun jaar na het overlijden van hun ouders, nen schrijven. ontvangen f. 1,50. (GA 0168 4545 akteno. 927) mocht Theodorus overlijden voor zijn ouders dan gaan alle goederen terug naar zijn ouders. Sophia Cent Huis Bosstraat 1850 kan niet schrijven. (E 113; nu +++ Bosstraat 3) (GA 0168 4548 akteno. 1426). Op 13 mei 1850 zetten de schoenmaker Jan Wolters en Sophia Cent over aan hun zoon, de schoenmaker Theodorus Wolters, hun vaste goederen: een huis met de daar bij gelegen gronden E 623 . Het huis hebben zij zelf gebouwd op grond (E 113) die van de ouders van Jan Wolt ers was;
16
Het leger van prins Maurits Verenigde Nederlanden onder zijn te Silvolde (1595) doortastende leiding al verschillende J.H.G. te Boekhorst, Doetinchem successen geboekt, zoals de verovering in 1590 van Breda (dankzij de roem Op 14 juli 1595 begon prins Maurits, ruchte list met het turfschip), in 1591 de de opperbevelhebber van het Staatse steden Zutphen, Deventer, Delfzijl, leger, met de belegering van de vesting Hulst en Nijmegen, in 1592 Steenwijk stad Grol (het huidige Groenlo), die al en Coevorden, in 1593 Geertruiden sinds 1580 in handen was van de berg, in 1594 Groningen. Nu was voor Spaanse bezetter. het nieuwe campagnejaar 1595 door de In de voorgaande jaren had het leger Staten Generaal bepaald dat Groenlo van de nog jonge republiek der op de Spanjaarden zou worden terug veroverd. In de staf van Zijne Excellentie prins Maurits bevond zich een zekere An- thony Duyck (± 1560 1629), die de functie had van fiscaal van oorlog (openbaar aanklager) bij de Raad van State. Deze vertrouweling van Maurits hield over de jaren 1591 1602 uit eigen waarneming een zeer uitvoerig dagboek bij van de militaire gebeurtenissen ten behoeve van de hoge heren in Den Haag. Dankzij deze aantekeningen, die pas in de jaren 1862 1866 in druk zijn verschenen ( 1), kunnen we de krijgshan delingen nauwkeurig volgen. De aantekeningen van Duyck zijn later ook gebruikt door de Haarlemse notaris Prins Maurits (1567-1625) 17
Pieter Bor (1559 1635), die de Het beleg van Groenlo werd dan ook krijgsgeschiedenis van zijn tijd in 37 op 27 juli 1595 hals over kop door boeken heeft beschreven ( 2) en die Maurits afgebroken, waarna hij zijn bovendien toegang had tot de archieven soldaten in zuidelijke richting diri van de Staten Generaal en van de emi geerde, dwars door de Achterhoek. nente staatsman Johan van Oldenba Deze gebeurtenissen zijn zowel door rnevelt. Hierdoor was Bor in de ge Duyck als later door Bor uitvoerig legenheid zijn verhaal aan te vullen met beschreven. Tot onze verrassing lezen allerlei diplomatieke correspondentie we in de loop van het verslag (vooral in tussen de hoofdrolspelers van zijn tijd. dat van Duyck) dat het Staatse leger op Over het verblijf van het Staatse leger in weg naar de vijand ook nog een paar Silvolde wordt ook gewag gemaakt in weken in Silvolde heeft gelogeerd, het boek Met het oog op Silvolde waarbij Duyck vrij nauwkeurig aangeeft (800 jaar Silvolde in woord en beeld), waar de verschillende troepen hun ten door H.L.J. Kolks en B.J. Dorrestijn, ten opsloegen en versterkingen aanleg 1988 p. 43, en in het artikel Ingemi- den. nando subruet , door Eric Kunst, Wij geven het verhaal van beide auteurs gepubliceerd in het Bulletin van de hier graag in de originele spelling en heemkundige vereniging Old Sillevold, onverkort weer (zie ook de verklarende jrg. 9 (2006), p. 9. woordenlijst). De belegering van Groenlo liep helaas Het woord is allereerst aan Anthony op niets uit, want er kwamen berichten Duyck : binnen dat een grote Spaanse leger macht onder leiding van de hoogbejaa “Den xxvij en Julij [1595] regendet seer. rde veldheer Mondragon vanuit het Tleger begonst vrouch te marcheren zuiden in aantocht was, waarschijnlijk naer Zelem nemende den pas voorbij met de bedoeling om Coevorden of Wildenbourch naer Hengel toe. In de Groningen weer terug te veroveren. avantgarde marcheerden 9 vaenen ruyteren gecommandeert bij Chynsky 18
ende Wermeloe, mette regementen Tleger te Silvolden vande Schotten, vande Vriesen ende de Den xxviij en Julij was het betrocken guarde van Sijn Ex tie ende Milord Bor weder, ende opdat den viant niet mey reis (die te saemen voor een regement nen en soude, dat Sijn Ex tie te seer vuyt marcheerden). vrese wech getoogen was sonder te der In de bataille volchden 6 vaenen ven verwachten ofte hem te thoinen, is ruyteren, te weeten van Sijn Ex tie , Pauls het leger desen dach vertoogen naer Bax, Marcel Bax, Parcker, Vere ende Burch, Silvolden ende Schoelenborch, Sidnei, gevolcht bij de regementen gelegen tusschen Deutechem ende An vande Engelsen ende Noorthollant; holt ende drie vuyren gaens naerder hiernaer marcheerden de 6 halve can aenden viant als Zelem. ons met heure toebehoiren ende alle de In de avantgarde waeren de ruyteren cariage soe met amunitie als anders, van Sijn Ex tie , beyde Baxen, Parcker, volgende het leger, ende voor arriere Vere ende Sidnei, gevolcht bij de rege guarde marcheerden de ruyteren van menten van Noorthollant, Graeff Graeff Philps ( 3), Graeff Hendrick, Philps, garde ende Borreis ende trege Laurens, Contelaer ende Smeltsing ment vande Engelsen, voor bataille gevolcht bij t’regement van Graeff volchden de ruyteren van Graeff Philps, Philps (die voor sijn persoen desen Graeff Hendrick, Laurens Contelaer dach tot Zelem eerst in tleger quam). ende Smeltsing ende de 18 vendelen Op den avont quamen eenige ruyteren Vriesen die in drie regementen van Baelen, die om contschap vuyt marcheerden, naer desen marcheerde gesonden waeren tot Zelem ende tgeschut ende alle de cariage ende wer brachten voor tijdinge dat den viant den gevolcht bij de ruyteren van Chin met alle sijn leeger den voorleden nacht skys ende Wermeloes regementen, met geweest was tot cleyne ende groote tet regement vande Schotten. Reckum in tlant van Munster. Ende omdat men advertentie gekregen hadde datter tot Dousburch noch 8 vendelen knechten waeren als de garde
19 vanden Graeve van Hohenloe sterck Schotten ende achter heur tot dicht 200 mannen, de compagnien van Lock voor Burch de 7 vendelen op gisteren eren, Pruyt, Hobocken, Plettenburch, gecommen, daerover Brant bij provisie Braeckel, Brant ende Winckum, starck als Major soude commanderen. de 7 te saemen ontrent 700 mannen, In de huysen ende kercke van Burch was derwaerts gescreven dat sij tleger logeerden alle de ruyteren, ende de naer Burcht volgen souden, twelcke reste vanden treyn rontomme Sil doende quamen onderwege in den volden, wesende de assiette vanden leger. leger natura loci aende suyt ende west Tleger aldus gearriveert sijnde tot bij sijde ganschelijck beslooten met een Ulst, logeerde in deser vougen: op den marasche ende de Olde Ysale ende berch aende kercke van Silvolden vast aende noort ende oostsijde met een aen thuys te Schoelenburch logeerden diepe wech ende veel heggen. Sijn Ex tie , Milord Borreis, den Graeve In t’oosten aende advenuë dede Sijn van Hohenloe ende Graeff Philps, Ex tie noch van desen daege een daerop men beoosten vande kercke tranchee opwerpen loopende vanden tegen de advenuë aenstelde de 6 Isale aff over den berch tot aenden stucken geschuts; benoortoosten van wech toe. den berch logeerden de regementen van Tleger werde niet alleen hier gebracht Graeff Philps ende de Engelsen mette om de starckte vande plaetse wille, garde vanden Graeve van Hohenloe maer oick om lichtelijck te mogen se tegen de advenuë aen, ende westelijck coureren Anholt, sHerenberch ende vande Engelsen flancke logeerde trege Deutechem soe den viant daerop yet ment van Noorthollant, benoorde van wilde voornemen ende opdat men het thuys te Schoelenborch ende rayende heele Graeffschap Zutphen niet en van t’Noorthollants regement naer scheen te willen abandonneren. Burch toe logeerden de regementen Ende omdat men tijdinge creech dat vande Vriesen, daervan bet ten westen den viant met sijn leger tot Bruyne bij treckende naer Burch logeerden de Wesel gecommen was ende Sijn Ex tie wel wilde thoinen dat hij hem soeveel 20 niet en vreesde als veelen wel meenden, Den xxix en Julij was het eerst regen nochte oick bedeckt socht te achtig weder ende naer beter. marcheren, ordonneerde Sijn Ex tie dat Tleger bleeff stille leggen om te sien wat men alle avont de besette wacht ende den viant doen soude, te weeten soe hij des morgens het affslaen met drie bleeff leggen mede te blijven, soe hij schooten mettet geschut doen soude, naer Overijssel dieper inne wilde, hem achtervolgende twelcke noch desen te volgen, ofte soe hij naer den Rijn avont de wacht met drie schooten beset wilde hem mede te volgen, om daernaer werde. hem den paste benemen, ende met be ter commoditeyt naer Grol ofte eenige
Huis Wisch
Detail kaart uit: Met het oog op Silvolde, 1988 Huis Ulft 21 andere plaetsen wederom te keeren, sien, om ten minsten in desen houck ende om tleger te beter te bewaeren, wat vuyt te rechten. Bij andere brieven dede Sijn Ex tie tselve vande Engelsen bleeck dat den heere van La Motta aff langes den diepen wech tot Burch voor Dourlens dootgeschooten was. toe retrancheren. Des avonts werden aen Sijn Ex tie noch Desen dach quam de vaen ruyteren van andere geintercipieerde brieven ge Donck in tleger starck ontrent 80 peer bracht van Mondragon aen Stevin den, ende van thuys tot Ulst quam bij d’Ivara, houdende dat Graeff Maurits Sijn Ex tie den Graeve Adolff ( 4) vanden (5) met grooter vrese ende confusie Berch (niet gedacht hebbende dat heur van voor Grol vertrocken was ende tleger soe naer soude commen) bid den pas genomen hadde naer Lochem, dende dat Sijn Ex tie mette andere ende soe dselve noch daer ontrent heeren des middachs bij sijn moeder op hadde derven blijven, soude hij niet thuys wilde commen eeten, twelcke Sijn eere genouch te wesen geacht hebben, Ex tie weygerende liet weeten, dat hij des dat hij hem niet en hadde gaen be achternoens daer soude commen gelijck soucken. Voorts claechde hij dattet hij dede, daer de wed. vanden Berge, leger groot gebreck hadde, dat men sijn moeye, hem ende d’andere heeren tvolck niet betaelt en hadde als heur seer festoyeerde ende een magnificq belooft was ende daeromme vreesde banquet sette. tselve niet lang te sullen konnen bijeen Op den middach creech Sijn Ex tie houden. Dese brieven waeren vanden eenige geintercipieerde brieven van Ste xxvj en deser. vin d’Ivara aen Mondragon, houdende Daer waeren mede brieven van Graeff dat de saecken in Vranckrijck niet al te Frederick vanden Berge ( 6) aenden wel en gingen, dat Fuentes noch voor Graeve van Fuentes, houdende dat Dourlens lach, sonder yet vuytgerecht Graeff Maurits confuselijcken opge te hebben, oick sonder datter hoop was, toogen was ende dat binnen Grol sul dat hij yet soude connen vuytrechten, cke armoede was geweest, dat veel dat hij daeromme wel voor hem most soldaeten in twee daegen geen broot en
22 hadden gehadt, dat dselve Graeff Mau ter defensie van dien, soe verre den rits de stadt vier daegen beschooten viant tselve wilde commen versoucken, hadde (twelck onwaerachtich was, ten werde een convoy naer Dousburch waere sij nu ende dan een schoot voor gesonden omme van daer te haelen de 6 batterie reeckenden) ende dat se niet veltstucken ende eenige vivres met lang en souden hebben connen houden amunitie van oirloge, daerin sulcken soe sij se niet ontset en hadden, ende devoir gedaen werde, dat se noch desen dat den Graeff van Stirum daer groote avont in tleger gebracht werden. eere begaen hadde. Des morgens werden in tleger gebracht Daer waeren brieven van anderen, vijff gevangenen vanden viant, 3 houdende dat der Staeten volck pol soldaeten, een cleermaecker, ende een tronnelijck opgeweecken waeren, ver chirurgijn. Dese seyden dat tleger gis laetende geschut ende amunitie van teren te Rhee quam ende dat alle ding in oirlooge, twelck mede onwaerachtich heur leger seer dier was, een pont specx was ende te veel toegegeven, anders als costende 8 stuivers, 1 pont broots 5 vooren verhaelt is. stuivers ende 1 pot biers 4 stuivers, dat Op den avont creech men tijdinge dat ter onder tvolck geen gelt en was ende den viant met sijn leger was commen dat t’geruchte liep, dat se weder over logeren tot Rhee, een cleyne mijle van Rijn trecken souden. Boucholt, hebbende Graeff Frederick Den lesten Julij was het heet weder vanden Berge naer Overijssel gesonden ende werden de 6 veltstucken mede op met eenich volck, die van nieuws 400 den berch geplant, ende omdat men alle mannen binnen Grol geworpen hadde daechs veel hoirde van des viants ar ende de anderen naer Oldenseel moede, was Sijn Ex tie wel geresolveert gevoert. den viant wat naerder te commen, te meer soe desen dach noch in tleger Den xxx en Julij was het betrocken quamen 5 Zeusche vendelen knechten weder ende was men in tleger doende starck stijff 500 mannen, die men vast om tselve te retrancheren, ende tot be aen der burcht bij de ruyterie logeerde,
23 maer om tselve met meerder raet ende Den ij en Augusti was het heet weder advis te doen screeff Sijn Ex tie tselve ende bleeff tleger van Sijn Ex tie tot Sil over aende Raeden van Staete tot volden ende Burch stille, ende tleger Dousburch wedergecommen sijnde vanden viant tot Bisselich die heur al ende versocht dat sij in tleger wilden daer snachts in de waepenen hielden, commen om met hem daerop te ber soe men meynt vuyt vrese van opgesl aetslaegen. Op den nacht creech men aegen te werden. Daer quam des avont tijdinge dat den viant vertoogen was tot Silvolde in tleger een convoy met naer de Lippe toe, sonder dat men wiste vivres van Dousburch. wat sijn meijninge was te doen. Den iij en Augusti was het taemelijck Den eersten Augusti was het heet schoen weder ende werde een ander weder. Den Raedt van State quam in convoy naer Dousburch gesonden om tleger om met Sijn Ex tie te adviseren, te haelen eenige penningen voor tleger dan omdat den viant weder vande daer gesonden. Lippe affgetoogen was naer Bisselich In tleger delibereerde men ofte niet ende men noch niet en wiste off hij om goet en waere tleger mede aenden Rijn over Rijn te trecken ofte om beter com ende wat naerder aenden viant te bren moditeyt van vivres te hebben soe dick gen, ende nae vele deliberatien werde wils veranderde van logys, werde goet goet gevonden, dat men met meerder gevonden dat den Raet eenige daegen in seeckerheyt ende beter commoditeyt tleger soude blijven om te mogen van vivres op den Rijn soude konnen weeten de meyninge vanden viant, die leggen beneden den viant. Ende omdat veelen achten dat niet over Rijn en voorgeslaegen werde dat tusschen Rees soude gaen, omdat sulcx een abandon ende Bisselich een halff mijle vanden neren van dit heele quartier soude we viant een plaetse was seer wel gelegen sen ende lichtelijck theele verlies van ende bij hem selven starck om een leger dien soude causseren, ten waere den wel te logeren, werde geordonneert dat grooten noot ende expresse last hem den Heere van Barchon op over daertoe dronge. 24
morgen met 5 vaenen ruyteren daer aldus verquartierde ende op andere waerts soude trecken de plaetse te besi plaetsen brachte. chtigen ende daervan rapport te doen, Den vj en Augusti was het eerst schoen om t’rapport gehoirt het geheele leger weder, maer begonst naer seer te re daerwaerts te brengen. genen. Sijn Ex tie hadde overlange eenige groote schilden ofte targes doen Den iiij en Augusti was het betrocken maecken op de Romeynsche faecoen weder, ende omdat men tijdinge creech om te sien off men daer mede een dat den viant huyden vrouch was be bataillon piecken soude connen ginnen te vertrecken naer de Lippe om breecken, d’welc hij tot meermaelen in die te passeren, werde de resolutie van den Haege hadde doen besoucken ende gisteren verandert ende goet gevonden bevonden tot dien eynde van goede dattet leger noch te Silvolde ende effecte te wesen, waeromme hij dselve Burch soude blijven, tot dat men mede op desen dach in tleger onder de naerder soude sien wat de meyninge Engelsen dede besoucken, die wel vanden viant was ende off hij soude mette piecke vechten ende bevont willen over Rijn trecken dan niet. tselve mede alsoe, omdat de targes door alle de piecken doordrongen. Den v en Augusti was het tamelijck Den Ambassadeur van Vranckrijck weder ende creech men tijding dat den quam mettet convoy in tleger, con viant in de Dijnslaecker Ham sijn leger firmerende de voors. tijdinge van mede geslaegen hadde, sonder dat men Vranckrijck, ende versouckende aen conste verstaen off hij over Rijn Sijn Ex tie ende den Raet van Staete, dat meynde te vertrecken, hoewel men [..] men tleger in tvelt wilde houden ende meer estimeerde dat hij over Rijn niet continueren om den viant te amuseren gaen en soude, soe om de voors. ti ende over den Rijn te houden, soe lange jdinge als om hier theele quartier niet te men soude konnen, dewijle den Coning abandonneren ende laeten verlooren hem gereet soude maecken neffens an loopen, maer dat hij om beter com dere heeren om de saecken van Picardie moditeyt van vivres te hebben sijn leger te subvenieren, hebbende hieraff te 25 gehandelt. Met hem was mede gecom Den ix en Augusti was het buijch regen men Hendrick van Brienen een vande achtich weder. Sijn Ex tie dede een der gecommitteerden in de Staeten Gener den deel van tvolck vuyte trancheen ael om eenige saecken van Gelderlant voeren op tvelt ende dede die in ver aen Sijn Ex tie te bevoorderen. Dese scheyden slachordren stellen, keeren, bracht bescheyt vande Staeten Gener wenden, swencken, breecken ende ael, daerbij dselve het stelden aen Sijn maecken, bijeenvougen ende separeren, Ex tie ende den Raet van Staete off se om tvolck te wennen heure fylen ende den viant wilden volgen dan niet, om gelederen te houden ende om daerop naer de voorvallende occasien te tbreecken, veranderen ende swencken mogen resolveren sonder van heml. vande slachordre wille die niet te ver voorder bescheyt te verwachten. laeten ofte haer daerinne niet te con funderen, welcke exercitie in tijden van Den vij en Augusti regende het seer, noot seer dienstelijck soude konnen ende omdat den Ambassadeur toeseg wesen. ginge ende vaste hoope vande con De Raeden van Staete waeren vast tinuatie van tleger gekregen hadde, doende om de rollen vande monster maeckte hij hem reede om op morgen inge te Zelem gedaen voor de ruyteren weder te vertrecken. Op den avont ende knechten te sluyten, daerinne sij creech men tijdinge dat den viant de soe liberalijck handelden, dat men se garnisoenen van t’Overquartier weder alle seer veel hooger sloot als se aldaer over Rijn gesonden hadde. starck waeren bevonden, ende werde Den viij en Augusti regende het seer. tSchotse regement al over de 1520 goet Den Ambassadeur vertooch weder naer gedaen ende anderen al advenant, Dousburch. De compagnie van Jonston scheelende veel van tgeene hier boven werde desen dach weder gegeven aen daeraff aengeteyckent is, twelcke (te Waddel, die te vooren die verlaeten weeten dat men soe liberalijck met hadde aen sijn broeder ende bij doode heml. soude handelen) soude tselve vanden selve op Jonston gecommen veroirsaeckt hebben datte Capiteynen was. 26
geen ofte ten minsten seer weynich Desen dach sondt den viant noch 600 soldaeten souden gecasseert hebben mannen over Rijn naer t’Overquartier ende dat tleger wel 1000 mannen van Gelder. starcker soude gebleven hebben. Des nachts creech men tijdinge dat den Den xj en Augusti was het schoen weder viant sijn leger naer Walsom over Or ende was Sijn Ex tie weder doende met soy getoogen ende nedergeleyt hadde tet volck te exerceren als vooren. in dien houck vanden Ham, sonder dat Op den avont creech men tijdinge dat men noch vernemen conde wat sijn eenige ruyteren van Barchon ende du meyninge was Bois in t’Overquartier om contschap Den x en Augusti was het seer regen gereden, geslaegen waeren ende den achtich weder, ende omdat den viant Cornet van du Bois met 13 ruyteren niet en dede dan van d’een op d’ander gevangen. trecken sonder den Rijn te passeren, Des nachts tooch vuytet leger een cor was Sijn Ex tie metten Raet seer ir porael vanden Drost van Zallant met resoluyt, dat se niet en wisten wat met 50 ruyteren om hem op den wech van heur leger te doen, niet dervende ver Brefoort in embuscade te leggen ende trecken om dese quartieren niet te de loopers waer te nemen. abandonneren ende oick den viant noch niet dervende naederen, vresende Den xij en Augusti was het schoen weder tot een slach gedrongen te werden. ende was Sijn Ex tie noch doende mettet Daerentusschen deden die van Grol volck te exerceren. Daer werden in ende Brevoort veel excursien ende kre tleger gebracht 4 gevangenen, drie van gen alle daechs eenige waegens ende des viants leger ende een van Grol, die gevangenen van tleger, die ons vour verclaerden dat heur leger noch op den agie ofte vivres voeren ofte liepen. Rijn ontrent Walsom lach ende dat se Sijn Ex tie dede desen dach het andere van geen vertreck noch en wisten. derde paert vanden leger vuytvoeren Men ontfing oick brieven van Gerrit de ende exerceren als op gisteren gedaen . Jong, Gouverneur van sGravenweert,
27 houdende dat den viant de voors. 600 te voet om tusschen tleger ende mannen eergisteren over Rijn gesonden Brevoort alle de bosschen ende hadde, waeromme Sijn Ex tie metten ruychten vuyt te jaegen, om te sien of Raet in deliberatie leyde tvertreck van fer yemant vanden viant in embuscade tleger, soe omdat de voeragie hier al op soude leggen. was, als om te sien off men den viant Hadde mede te dien eynde 5 vaenen daermede soude konnen doen den Rijn ruyteren op de heyden ende passen passeren. gesonden ende ordre gegeven, dat die De ruyteren des Drosten van Zallant van Deutichem, Dousburch ende brachten op den avont inne 9 gevangen Bronchorst van gelijcken volck vuyt ruyteren ende 7 mannen te voet van seynden ende alle de bosschen opjae Brefoort, die om avantagie op den wech gen souden. van Dousburch gecommen waeren. Den Graeve van Hohenloe was mede met seer veel honden met Graeff Den xiij en Augusti was het schoen Adolff vanden Berch op de jacht gere weder ende dede men in tleger niet dan den, om soe beesten ende menschen delibereren op tvertreck van dien om alles vuyte bosschen te jaegen, maer en dvoors. redenen, ende hoewel men deden sulcken prouffijt niet als men meest verstont dattet vertreck noodich gemeynt hadde omdat se niet dan 10 was, en const nochtans de resolutie gevangenen en kregen, ende maer 3 noch niet genomen werden. ofte 4 dootgeslaegen en hadden, niet Men creech noch 5 gevangenen van des tegenstaende sij last hadden alles doot viants leger, die oick verclaerden dattet te slaen. leger noch stille lach. Desen dach werde de resolutie ge nomen dat men tleger aenden Rijn Den xiiij en Augusti was het taemelijck soude brengen ende tselve op over weder. Sijn Ex tie was buyten de quar morgen doen vertrecken naer Elten tieren doende om tvolck te exerceren ende alle de scheepen ende scheep ende hadde vuytgesonden 800 mannen brugge van Dousburch mede daer
28
waerts doen brengen ende tgeluyt ende om met minder belets te mogen laeten loopen off men daermede naer trecken, dede men een groot deel vande Brabant wilde, om te sien off men den amunitie van oirloge met verscheyden viant met sulcke middelen den Rijn bagagien naer Dousburch senden, om const doen passeren, om daernaer daer in scheepen gedaen te werden ende weder naer Grol te gaen, te meer soe langes den Rijn weder opgebracht. men verstont dat in des viants leger Men maeckte mede de ordre hoe men sulcken miscontentement was, dat se morgen vertrecken soude, ende opdat niet lichtelijck weder over Rijn souden de boeren van daer ontrent wat verhaels konnen gebracht werden, indien sij mochten vinden, werde op lijffstraffe eens over d’andere sijde quaemen, ende alomme verbooden de hutten te ver dat den viant om Sijn Ex tie alle branden ende gebooden dat die vande contschap van sijn leger te benemen arrieregarde daerop goede opsicht ne seer stricte wacht bij Dorsten aende men souden. brugge vande Lippe ende rontsomme op de Lippe dede houden ende selffs Den xvj en Augusti was het seer regen niet toe en liet dat yemant van Wesel in achtich weder ende vertrock tleger heel sijn leger quam, hoewel sommigen vrouch nemende den pas door vuytgaven, dat hij tselve wel soude mo Doetichem naer Elten met sulcken gen doen om te bedecter den Rijn te ordre dat in t’optrecken geen hutten passeren, twelcke Sijn Ex tie ende den gebrant en werden. De avantgarde Raet niet ongaerne en souden gesien maeckten de ruyteren van Sijn Ex tie (die hebben, niettegenstaende tversoeck ordinarie altoes voor rijden) mette rege van Busenval, waeromme men desen menten ruyteren van Wermeloe ende dach tvertreck vanden leger alomme Baelen elcx met 5 vaenen, wesende dede aenseggen ende daerop ordre gevolcht bij de compagnien vande stellen ende den wech prepareren. guarde ende Borreis (die te saemen als een cleyn regement marcheerden) ende Den xv en Augusti regende het seer de regementen vande Schotten, Vriesen ende de 12 laest gecommen vendelen, 29
Hetter
Kaart Christiaan Sgrooten, 1568
30 daerover Brant als Sergiant Major com regenachtich weder. Des morgens mandeerde. Hiernaer volchde tgeschut vrouch begonst het leger weder te ver ende alle de carroyen, hebbende elcke trecken ende nam den pas near Em halve canon soe 15 als 17 peerden ende merick, hebbende de avantgarde de 10 de veltstucken 11 peerden. vaenen ruyteren van Chynsky ende De regementen van Graeff Philps, Parcker mette vaen van Sijn Ex tie ende Vere ende Duvenvoorde maeckten de de regementen van Duvenvoorde, Vere arrieregarde met 10 vaenen ruyteren ende Graef Philps, de ruyteren van gecommandeert bij Parcker ende Baelen mette 11 vendelen van [...]t, Chynsky ende quaemen daermede lo ende de regementen vande Vriesen geren tot Elten, alwaer alle tvoetvolck maeckten de bataille, daernaer volchde logeerde op de heyde in thangen van tgeschut ende alle de carroye, ende den den berch ende de ruyteren tot neer achtertocht maeckten de Schotten Elten. Ende omdat Sijn Ex tie verstaen mette 5 vaenen ruyteren van Wer hadde dat binnen Steenbergen maer meloe. eene compagnie in garnisoen was, heeft In dese ordre tooch het leger dicht hij de compagnie van Pruyt (een vande voorbij Emmerick hebbende een 12 laest gecommen vendelen) daer brugge gemaeckt om door de Hetter te waerts gesonden. Hij sont mede last trecken, maer omdat die brugge niet aende oirlochscheepen, leggende voor stijff genouch en was voor tgeschut, sGraevenweert, dat se de scheepbrugge hadde Sijn Ex tie die van Emmerick ende andere scheepen terstont over doen versoucken tgeschut door de nacht ende dach souden doen opbren stadt te willen laeten voeren, daerinne gen naer Rees aende oirlochscheepen sijluyden eerst swaericheyt gemaeckt aldaer ende weder terugge doen gaen hebbende ende eyntelijck geconsen naer haere wachten de oirlochscheepen teert, dat ment bij drie stuucken t’effens vanden Isale. doorbrengen soude, lieten het evenwel alles t’eenemael door, omdat men heur Den xvij en Augusti was het betrocken seyde dat se alle heur graenen souden
31 doen bederven, indien sij tgessschut Door Pieter Bor wordt deze episode deden retarderen, mits de seer groote uit de tachtigjarige oorlog een kwart quantiteyt van treckpeerden ende wae eeuw later als volgt beschreven genpeerden, die achter waeren ende om (aangevuld met correspondentie uit het t’retardement in tcooren souden ge archief van Johan van Oldenbarnevelt), jaecht werden. waarbij opvallend is dat het verblijf van In deser vougen tgeschut ende tleger in het leger van Maurits in Silvolde slechts de Hetter gebracht sijnde, creech men terloops door hem wordt genoemd: tijdinge dat den viant met [...]0 peerden tot beneden Bisselich geweest was, soe Sijn Excell. breeckt het Leger voor men vermoede om daer eenige plaetse Grol op (1595). tot sijn leger ofte een schantse aff te De resolutie van het opbreken ghe sien, ofte oick om tijdinge van tleger nomen zijnde, heeftmen voor eerst van Sijn Ex tie te hebben, waeromme ghepoocht het grof Gheschut ende de men geraetsaem vont tleger soe hooch principale Munitie na Zutphen te in de Hetter te brengen als men soude schicken. Den 24 en . Julij des avonts is konnen, twelcken volgende, tleger op den Soetelaren aengheseydt, dat sy den avont quam logeren tot Bienem, mochten haerselven ende hare Goe alwaer men briefven van Wesel ontfing, deren sien te salveren, dat het Leger dat tleger vanden viant sijnde niet optrecken soude; ende den 25 en . Julij stercker als van 4000 mannen noch tot des morgens heeftmen het Legher op Walsom lach. ghebroken, ende ’tghene men soo in In desen tocht schoot men altoes der haest niet vervoeren en conde, by tsavonts ende des morgens t’elcken drie ghebreck van ghenoeghsame Waghens schooten met geschut om te thoinen, ende andersints, heeft sijn Excell. als dat men wel lijden mochte dat den viant oock de Stroyen Hutten der Soldaten, hoirde waer tleger soude wesen.” doen verbranden, op dat het den Vyant niet te nut nochte voordeel comen en * * * soude, ende is so in goeder ordre opge
32
togen, sonder dat die van der Stadt jse van de Hooft Officiers van dese Armee, tot eenighe uytvallen teghen het Legher oft der Landen dienst raedsaem gevonden hebben, den Hindertocht hebben dorven doen, het Leger voor Grol op te breken: Aenghesien de Soetelaers lieten wel 300 Tonnen dat den Vyandt, zijnde onghelijck van meerder biers achter, diese niet mede crijgen en gheweldt dan wy, was arbeydende ofte omme conden, daer de Soldaten soo vele van ons tot sijn avantage totten slacht te bedinghen, droncken als haer beliefden, sloeghen oft immers omme de Stadt t’ontsetten ende te voorts de Tonnen den Bodemen uyt, revictuaillieren, als zijnde ons onmogelijck ende lieten het Byer verloren loopen: geweest, overmidts de assite der selver Stede, dit alsoo gheschiet zijnde, is sijn Excell. deselve so nauwe te besluyten, dat wy den comen logeren te Borckelo een oft Vyandt in sijn voornemen souden hebben mo twee Mijlen van Grol; van dese op gen verhinderen; ende dien volghende hebben wy brekinghe des Legers heeft sijn Excell. ons met het Legher opten 25 en . deser na Bock de Heeren Staten gheschreven, ghelijck elo begheven, ende des anderen daeghs na Ulm, hy oock den Advocaet van Hollant van waer wy de acht heele met noch twee ander daer van by Missive van den 27 en . Julij halve Cartouwen, na Zutphen, ende van daer veradverteert heeft in deser manieren. voorts na Doesburgh ghesonden hebben. Op huyden zijn wy alhier tot Zelem met het Le Missive van den Prince Mauritz van gher ghecomen, ende zijn van meeninghe, ghe Nassau, aen den Heere Advocaet lieft het Godt, daer mede na Borcht te van Hollandt. begheven, alwaer wy sullen verwachten ’tghene Mauritz gheboren Prince van Oraengien, den Vyandt soude willen tenteren; alhier Grave van Nassau, &c. Marquiz van der comende vernemen wy naerder, dat den Vyandt Vere, &c. sterck soude wesen ontrent acht duysent Man Edele, Hoogh gheleerde, ende discrete lieve te voet, ende vijfthien oft sesthien hondert paer besondere, wy en hebben niet connen nalaten u den, dewelcke sommighe tot twee duysent es t’adverteren, dat wy verstaen hebbende dat den timeren, waer af ende van ’tgene vorder soude Vyandt den 24 en . deser met sijne macht by moghen succederen, wy den Heeren Generalen Berck over den Rijn gepasseert was, met advi Staten ende u by alle occasie sullen adverteren.
33
Eñ hier mede: Edele, Hoogh geleerde ende noch van dage met 200 Paerden hier ende tot discrete, besondere goede Vrundt, zijt Godt Henghel geweest, ende was recht vertoghen soo bevolen. wy hier quamen, hebbende tot Henghel vijf van Zelem den 27 en . Iulij 1595. onse Constabels ghevanghen; wy hebben hier by Onder stondt aldus: U goetwillighe ons noch ses halve Canons, zijnde de reste Vrundt , Onderteeckent Maurice de Nas gisteren tot Zutphen gebracht, men begint van sau .’tOpschrift was: Den Edelen, Hoogh Avont het Legher te retrencheren, dit ist dat gheleerden ende Discreten, onsen besonderen my de haesticheyt van de Bode ende d’incom goeden Vrundt, Iohan van Oldenbar moditeyt van trecken my teghenwoordelijck neveldt, Raedt ende Advocaet van Hollandt. toelaet uwe Ed. te schrijven, dat ick mette By eenen anderen Brief gheschreven eerste occasie sal vergelden. Biddende middeler ten selven dage ende plaetse, schrijft tijdt den Almachtighen, Mijn Heere, uwe Ed. Mr. Anthonis Duyck, te dier tijt Fiscael tot lange gesontheyt ende voorspoedighe reger van der Oorloge, aen den voornoem inghe, ten dienste van de Landen te willen den Heere Advocaet van Hollandt sparen, tot Zelem den 27 en . Iulij na noen aldus: 1595. onder stont , Uwe Ed. Onderdanige Dienaer, Onderteeckent Anthonis Duyck. Brief by Mr. Anthonis Duyck aen Onder ter zijden stondt noch aldus: den Heere van Oldenbarneveldt. ’tReghent hier soo seer alle dagen dattet by Mijn Heere, naest een onverdraechlijck saysoen is, den Hoe het Legher op eergisteren vertrocken is, om Vyandt heefter noch terstont eenige van den de overcomste van den Vyandt over Rhijn; ten onsen gevanghen die wat gheeconteert waren. selven daghe, sal ick metten eersten wat wat Noch stacker een Calfken inne, daer in particulierder connen schrijven, om dat desen geschreven stont aldus: ’tLeger gaet Bode tot voorder schrijvens gheen tijt en can morgen heel vroech naer Borcht, tusschen gheven, ende wy so stracx hier tot Zelem zijn Doetechem ende Keppel( 7); ende heeft den gearriveert, so ick verstaen, om eenige dagen Vyandt desen nacht met sijn Legher gelogeert hier te blijven, ende te verstaen wat den te cleyne ende groote Recum in ’t Landt van Vyandt sal willen doen; den Vyandt heeft Munster, vier Mijlen boven Grol, soo eenighe
34
Ruyteren van Balen terstont comen bootschap legghen hier tot groote costen van ’t pen, die om des te vernemen uytghesonden Landt; daer is Monstering van de waren. Waghens gedaen, ende zijn bevonden 446 Wagenen, behalven de Wagens van Vorders is Prins Mauritz met ses halve de Ritmeesteren ende Capiteynen, ende Cartouwen wederom opwaerts naeden de treck paerden zijn 563 sterck, ende Vyandt ghetoghen, ende leghert sich de Schepen soo te Doesburgh legghen, te Silvolden niet verde van Vlft , om zijn oock in groot ghetal. de cleyne Steden van Deutecom, An holt, S. Herenbergh te beschermen. Den Vyandt bleef daerentusschen noch Montsdragon hadde besloten datelijck tot Walsom teghen Orsoy over stille weder over Rhijn te keeren; maer Prins leggen. Sijn Excell. was daerentusschen Mauritz vernemende, liet sich alle daghen doende om ’tVolck te beduncken dattet hem niet eers ge oeffenen, voerende die te Velde ende in noech soude zijn van daer te trecken, slacht ordre te stellen, doende de ordre sonder hem te besoecken, doch lach swencken, te rugghe gaen, voortgaen, het Legher so bequaem ghelogeert ende breken, maken ende veranderen, op ver beschanst, dat hy daer gheen voordeel scheyden manieren, om de Soldaten op en sach te doen. te leeren heure fijlen volghen, ende hun daer inne niet te confunderen. De Heere Johan Pauly schrijft uyt Sil- Die van Grol ende Brevoort waren alle volden , vanden 9 en . Augusti, dat een dage op den wegh, ende hebben vele deel van de Cavallerije van den Vyandt ghevangenen gecregen, daeromme voor Zwol geweest waren, ende wel heeft sijn Excell. den 14 en . Augusti op 300 Beesten genomen hadden, dan dat de Heyden, tusschen Deutechom ende de Borgerije, doende by gevalle Wapen Grol, gesonden vijf Vanen Ruyteren schouwinge, uytgevallen waren, ende met Balen, ende geordonneert 800 te die den Vyandt weder afhandich had voet, die alle de Ruychten ende Boss den ghemaeckt. Hy schrijft oock, wy
35
Voorzijde gedenkpenning 1595. Randschrift: INGEMINANDO SUBRUET = Door te omsluiten brengt hij ten val (ondermijnt hij). Opschrift keerzijde: CASTRA CONSPEXIT IN SE ADVERSARIA SELVOLDA CVM BISLECHIO AD NOV. MDXCV. = Hij aanschouwde zelf de vijandelijke kampen( na ?) Silvolde (alsmede?) Bisslich, A(nno) D(omini) Nov(ember) 1595
36
Vyandt souden vinden; heeft mede Vanen, omtreckende na ’tNoorden, gheordonneert dat die van Deutichom, Graef Philips van Nassau met 12 Dousburgh eñ Bronckhorst Volck Vaendelen, ende benoorden het Dorp souden uytsenden , eñ de Bosschen aen den Dijck treckende, lach uytjaghen souden. ’tRegiment van de Engelschen met 17 Oock wasser by den Grave van Vaendelen, die Garden van sijn Excell. Hohenlo, met soo veel Honden als hy Hohenlo ende Boris, t’samen sterck hadde connen becomen, geordon ontrent 500 Man, waren ghelogeert bij neert, om alsoo Menschen ende elcx der eeren Quartieren. Beesten alles uyt te jaghen datter was; ende deur dit middel isser een goede In’t voorbytrecken hadden die van Em parthye van den Vyandt becomen ende merick alle ’tGeschut t’eenemael door gemotst, ende de weghen veylich ghe die Stadt gelaten. Den 19 en . eñ 20 en . maeckt. heeftmen ’tLeger begonst te re trencheren, daer anders alle de Eet Den 18 en . Augusti is sijn Excell. mettet Waren seer dier waren, om dat de Legher tot Bislich gecomen, alwaer alle Schepen niet en conden aencomen, de Ruyteren in ’t Dorp ende de Huysen midts den ghestadighen contrarie wint. van dien logeerden; maer ’tVoetvolck Den 20 en . quamen daer aen de Scheeps logeerde daer buyten ronts omme, in Brugge, die Ponten met ’tGeschut ende forme van een halve Maen van seer eenighe Oorloghs Schepen, ende des groote extensie, bezuyden het Dorp, anderen daeghs quamen de vorder aen den Dijck lach het Regiment van Amunitie Schepen, die de dierte van de Schotten met 10 Vaendelen, daer ’tLeger wat versachten. Den Vyandt aen treckende ten Oosten 11 was tot Walston weder comen logeeren Vaendelen, so vande Zeeuwen als an in den Ham, ende hadde daer by hem dere laetst gecomen, bet omtreckende ontboden alle de Garnisoenen van ’t de drie Regimenten Vriesen met 18 Over Quartier, Gelde (!) ende Over Vanen, daer aen Duvenvoorde met 11 Yssel, die alles den 20 en . Augusti by
37 hem quamen, onder welcke Graef Fre staken, ende de Ruyteren te paert aen derick van den Berge alleen uyt Grol de Trencheen quamen, hoewel den ghelicht hadde de 400 Mannen, t’zedert Trommel terstont belet werde, ende het beleg daer binnen ghesonden, ende den Vyandt afgetogen was eer de noch drie hondert van’t oude Garni Ruyteren aen de Trencheen quamen. soen, ende van ghelijcken uyt Olden De Grave van Hohenlo, ende Graef zeel ende andere plaetsen Philips, aen wiens Quartier dit ghe Ten selven daghe kreechmen tijdinghe, beurde, trocken met eenighe Musquet dat de Vyandt met 300 Paerden na tiers uyt; maer quamen mede te laet, ’tLegher van sijn Excell. marcheerden, overmidts den Vyandt al vertogen was, waerommemen de Wachten al omme ende de Compagnie van Donck haer daer van verwittichde. niet al te seer en dorsten volghen, om Ontrent thien uyren quam hy in ’t heur Wacht niet te verlaten. Noort Oosten van ’t Leger, daer de Donck verloor een Ruyter ghevanghen, Compagnie van Donck de Wacht ende twee Paerden, t’een doodt ende hadde aen, ende hoewel hy daer op het ander ghenomen, ende noch ses tweemael chergeerde, ende die Com Paerden gequetst, eñ hebben daer pagnie daer alleen was, soo en dorst hy tegen een paert van den Vyandt be noyt totten Legher toe forseren; maer comen, sonder datse wisten watter weder wijckende gaf de Compagnie ghequetst mocht zijn; een van den plaetse om weder te chergeren, daer Vyant werde sijn Roer met speck aen inne sy haer eerlijck queten, te meer om brandt gheschoten, die daer over seer datse (van de Vyandt alles bereedt ston creet ende reet wech. den mette Carabijnen advertissement ghecreghen hebbende) veerdich inde Tot zover de verslagen van Antonius hant. Duyck en Pieter Bor, waardoor het zo Den Alarme gaf sich oock in ’t Legher rustige dorpje Silvolde ook op de kaart soo verre dat eenighe Trommelen gero van onze vaderlandse geschiedenis is ert werden, eñ alle de Trompetten gezet.
38
Noten : (1560‑1620), stadhouder van Friesland. Jan de Oude was een jongere broer van Journael van tgene daegelijckx gepasseert is 1. Willem van Oranje (1533‑1584), de in den oorloge der Staeten Generael tegens de vader van prins Maurits, die dus een Spangiaerden ende andere vianden vande neef was van graaf Philips. Verenichde Nederlanden (1594 1602), 4. Graaf Adolf van den Bergh door Anthonis Duyck, Advokaat (1576‑1609) was eveneens een neef van Fiskaal van den Raad van State, uit prins Maurits. Hij was het elfde kind van gegeven op last van het Departement het echtpaar Willem IV van den Bergh (’s‑Heerenberg, 24 december 1537 – van Oorlog, met inleiding en aanteek Ulft, 6 november 1586) en Maria van eningen door Lodewijk Mulder, Nassau (1539‑1599). Maria van Nas Kapitein der Infanterie, 1e deel, sau, als weduwe woonachtig op kasteel Ulft, was de oudste zuster van Willem ’s Gravenhage, Martinus Nijhoff / van van Oranje. Op de avond van de Arnhem, D.A. Thieme, gedrukt bij 29e juli 1595 onthaalde ze haar te Sil Gebr. Giunta d’Albani (1862). volde bivakkerende neef Maurits op een 2. Vervolgh vande Nederlantsche Oorlog- vorstelijk banket op huis Ulft, op uitno diging van haar 19‑jarige zoon Adolf.5. hen ende geschiedenissen, beschreven De Spanjaarden betitelden prins Maurits door Pieter Bor Chris-tiaensz., ’tsedert begrijpelijkerwijze niet als Zijne Excel van Breda met het Turf-Schip, tot de lentie, maar als Graaf Maurits.
Comste vanden Cardinael Albertus van 6. Graaf Frederik van den Bergh Oos-ten-rijck , Vierde Deel. Rijswijck den (1559‑1618), het derde kind van Wil 28. Martij 1630. N.B.: Beide bronnen lem van den Bergh en Maria van Nas zijn op het internet gepubliceerd door sau, had in 1584 samen met zijn vader en zijn broers de Spaanse kant gekozen. Google Books. In Spaanse dienst was hij onder meer stadhouder van Spaans Opper Gelre en 3. Philips (1566‑1595), graaf van Nas commandant van het Spaanse garnizoen sau, Katzenellebogen, Vianden en tijdens de belegering van Coevorden in Dietz, was het zesde kind van Jan van 1592. Nassau (1536‑1606) (ook bekend als Jan de Oude) en Elisabeth van 7. Bedoeld zal zijn: tusschen Doete Leuchtenberg. De oudste broer van chem ende Ulft. graaf Philips was Willem Lodewijk
39
continuatie = vervolg VERKLARENDE WOORDEN contrarie = tegen LIJST contschap = informatie convoy = gevolg abandonneren = verlaten daeraff = daarvan achternoen = namiddag dan = maar; of achtervolgende twelcke = waarna deliberatie = overleg advenue = toegangsweg derde paert = derde deel advenant = amuseren derven = mogen advertentie, advertissement = bericht devoir = moeite, inspanning approche = naderingsloopgraaf in dier = duur zigzagvorm discretie = oordeel arriereguarde = achterhoede extentie = uitbreiding assiette, assite = ligging estimeerde/estimeren = schatten avantage = verkenning embuscade = hinderlaag avantgarde = voorhoede excursie = uitval bataille = slag(orde), troepen faecoen( Romijnse faocoen) = manier beneden = stroomafwaarts van doen bescheyt = bericht festoyeren = feestelijk onthalen besluyten = insluiten fylen = missers bet = beter, liever, meer garden, guarde = garde, lijfwacht bidden = verzoeken, vragen geïntercipeerde = buitgemaakte Bockelo = Borculo geconsenteert = bevinden Burch(t), Burg = Terborg gheexconteerd = ervandoor gegaan Busenval = Franse ambassadeur haer, hem = zich(zelf) (!) by = bij, door half canon = licht kanon (24‑ponds calfken = kladje (?) kogels) cariage, carroye = voertuigen en halve maen = speciale vestingcon lastdieren; legertros structie cartouw = kanon intercipieren = onderscheppen caus(s)eren = veroorzaken irresoluyt = besluiteloos chergeeren = chargeren, aanvallen Isale = IJssel commoditeyt = gemak, beschikbaar last = opdracht heid logeren = verblijven confimerende = schikken naar logys = verblijf confunderen = verwarren, vergissen marasche = moeras confusie = verwarring miscontentement = onenigheid constabel = korporaal missive = brief
40
moeye = tante Sijn Ex tie = prins Maurits Mon(t)sdragon = Spaans bevelhebber targes = schilden motsen = opruimen (?) tenteren = strekken naer = daarna ten waere = tenzij naer commen = dichtbij komen tgeluyt = het (vals) gerucht natura loci = plaatselijke situatie tranchee, trenchee = loopgraaf neer Elten = Laag Elten treyn = legertros opgetoogen = vertrokken tselve = het occacien– occasie = gelegenheid Ulm = Ulft (?) ordinairie = normaliter Ulst = Ulft (!) ordoneerde = besloot vaen = vendel, ruiterafdeling Over‑Quartier = het gewest Gelder van gelijcken = gelijktijdig (omgeving Roermond) van nieuws = opnieuw pas = weg, route veltstuck = klein kanon (12‑ponds Pauli, Pauly = raadsheer kogels) planten = opstellen vendel = compagnie piecke = lans vertooch = vertrok poltronnelijck = hals over kop (?) vivres = levensmiddelen prouffijt = voordeel, succes voeragie = fourage, voorraad provisie = tijdelijke voorziening voorder = verder quartier = sector, soldatenverblijf voors(z). = voorschreven, voor regement = grote troepenafdeling noemd resolveren = besluiten vuyt = uit retarderen = ophouden, vertragen vuytgeven = veronderstellen retardement = oponthoud vuytrechten = voor elkaar krijgen retrancheren, retrencheren = loop yet = iets graaf aanleggen Zelem = Zelhem revictuaillieren = bevoorraden salveren = in veiligheid brengen schoot = schot secoureren = hulp bieden . separeren = afscheiden so, soe = als soe ... als = zowel ... als soecken, socht = willen soetelaren= handelaren in levensmid delen succederen = volgen, voorvallen
41
Activiteitenkalender 2011 --- 2012 Heemkundige vereniging Old Sillevold Open Monumentendag 2011 Old Sillevold 10 September. Start te Terborg. Opgericht 18 februari 1997 Soosavond Bestuurssamenstelling: Woensdag 19 oktober, 20.00 uur, bij ’t Centrum. Gerard Voorzitter: Bruil te Varsseveld verzorgt deze avond met een power Bernard Dorrestijn point presentatie betreffende familie– en streekhistorie. . Vice-voorzitter: Openbare avond Theo Koolenbrander Woensdag 23 november, 20.00 uur bij ’t Molentje. Frits Secretaris: Laarman te Bredevoort verzorgt deze avond een presentatie André Tangelder over de opgraving in 1978 bij Lubbers aan de Ulftseweg. Prins Willem Alexanderstr. 5 7064 GH Silvolde Soosavond tel. 0315 32 75 90 Woensdag 14 december, 20.00 uur. Filmavond; interview Email: [email protected] met Hans ten Have. Penningmeester: Soosavond Anja Arendsen 11 Januari 2012, 20.00 uur bij ’t Centrum. Ulftseweg 30 7064 BD Silvolde Filmavond; interview met Jan Huls van de Kniepert. tel. 0315 32 55 50 Email: Jaarvergadering met een lezing. [email protected] 8 Februari, aanvang 19.30 uur , zaal Kolks. Om 20.30 uur begint de lezing door Harry Massop over de Bestuursleden: Leo Helmink geologie en waterhuishouding van Silvolde en omgeving. Ton van der Kemp Els Kraan Soosavond Annie Raben
14 maart Lidmaatschap: Filmavond; interview met pastor Morsink. Vanaf € 13,50 per jaar. Aanvang 20.00 uur. ’t Centrum. Bankrekening: 9798.45.432 C.V.B. bank Silvolde Zomeractiviteit, 13 Juni. t.n.v. penningmeester Old Sillevold Wijzigingen voorbehouden. Voor meer informatie kijk op: www.oldsillevold.nl www.oldsillevold .nl/activiteiten
42 De heemkundige vereniging dankt de op deze pagina genoemde bedrijven en organisaties voor hun financiële ondersteuning. Muijsers Rabobank Rabobank
Tuinbeheer Tuinbeheer Assurantiën Assurantiën Werk op maat Werk Paul Klomberg Klomberg Paul Notariskantoor Notariskantoor G. Wildenbeest G. Wildenbeest Graafschap Zuid Graafschap Maurits Heebink Heebink Maurits
Hecosys ComputersHecosys Bouwbedrijf Lankveld Winkelhorst LedermodeWinkelhorst Rijnlandhaven Makelaardij Makelaardij Rijnlandhaven
Bulletin heemkundige vereniging Old Sillevold