DOCSLIB.ORG

Militaire Professionalisering En Het Ontstaan Van Het Staatse Leger, 1568-1590

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Militaire Professionalisering En Het Ontstaan Van Het Staatse Leger, 1568-1590 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Krijgsvolk : militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse Leger, 1568-1590 Swart, E. Publication date 2006 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): Swart, E. (2006). Krijgsvolk : militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse Leger, 1568-1590. Amsterdam University Press. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:11 Oct 2021 Krijgsvolk Het Amsterdams Centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw, gevestigd aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA, bevordert sinds 2000 de kennis van de geschiedenis en cultuur van de Republiek in de ‘lange’ zeventiende eeuw (ca. 1560-1720). De publicaties van het Centrum bieden inzicht in de gevarieerd- heid, de gelaagdheid en de voortdurende actualiteit van de Nederlandse Gouden Eeuw: de thema’s kunnen uiteenlopen van Rembrandt tot Vondel, van Beelden- storm tot Ware Vrijheid, en van Batavia tot Nieuw Amsterdam. Politiek, religie, cultuur, economie, expansie en oorlogvoering worden zoveel mogelijk met elkaar in verband gebracht. De redactie over de publicaties van de Amsterdamse Gouden Eeuw wordt gevoerd door internationale specialisten op het gebied van de geschiedenis, de kunst en de literatuur van de zeventiende eeuw. Voor meer informatie kijkt u op www.aup.nl/goudeneeuw of www.uba.nl/goudeneeuw. Omslagontwerp: Kok Korpershoek, Amsterdam Omslagfoto: De Friese edelman Foppe van Camstra als landsknecht, tweede helft zestien- de eeuw. (Collectie Fries Museum, Leeuwarden) ISBN-13 978 90 5356 876 7 ISBN-10 90 5356 876 X NUR 685 / 688 © Amsterdam University Press, 2006 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jº het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewij- zigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatie- werken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Krijgsvolk Militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse leger, 1568-1590 ACADEMISCH PROEFSCHRIFT Ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. mr. P.F. van der Heijden ten overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op woensdag 13 september 2006, te 10.00 uur door Erik Swart Geboren te Groningen Promotiecommissie Promotoren: Prof. dr. H.F.K. van Nierop Prof. dr. H. Amersfoort Overige leden: Prof. dr. J.C. Smit, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. B.J. Kaplan, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. L. Noordegraaf, Universiteit van Amsterdam Dr. M.C. ’t Hart, Universiteit van Amsterdam Dr. O. van Nimwegen, Nederlandse Defensie Academie, Breda Dr. D.J.B. Trim, Newbold College, Bracknell, V.K. Faculteit: Faculteit der Geesteswetenschappen Inhoud 9 Woord vooraf 11 Glossarium 13 Inleiding 16 De Militaire Revolutie 18 Uitgangspunten 26 Opzet en bronnen 29 Hoofdstuk 1. ‘Die Nederlantsche intestine ooirloghe’ 30 Oranje als ‘warlord’ in 1568 en 1572 34 Holland en Zeeland 1572-1579 41 De generaliteit 1576-1580 49 Van Anjou tot Leicester 1580-1585 54 Leicester, de Staten-Generaal en Maurits 1586-1589 60 Besluit 63 Hoofdstuk 2. ‘Ich armer Landesknecht’ 64 Legervorming en legermacht in de zestiende eeuw 71 Het landsknechtenwezen 74 De afschaffing van het landsknechtenwezen in de Nederlanden 78 De krijgsartikelen 82 Fysieke arbeid 84 Conclusie 5 88 Hoofdstuk 3. ‘Le faict des monstres’ 89 Monstering en revue 91 Monsterfraude 96 Monstering voor en tijdens de Opstand 107 Bestrijding van de fraude 112 Conclusie 115 Hoofdstuk 4. ‘Judicature militaire’ 116 Karel V en Filips II 121 Holland na 1572 127 De Staten-Generaal vanaf 1576 132 Gelre, Friesland en Groningen 137 Conclusie 141 Hoofdstuk 5. ’T beleyt der oorloge’ 143 Het voetvolk: haakbus en musket 148 De ruiterij: het radslotpistool 156 Strategie: vestingen en veldslagen 165 Alternatieve strijdmethoden 169 Conclusie 175 Hoofdstuk 6. ‘Hoochbedrangte arme underthanen’ 176 Inkwartiering 185 De zorg voor zieke en gewonde soldaten 189 Sauvegardes en verdingen 198 Conclusie 201 Conclusie 207 Summary 6 213 213 Lijst van afkortingen 215 Bronnen en literatuur 215 Archieven 219 Database correspondentie Willem van Oranje 219 Gedrukte bronnen 225 Literatuur 251 Register 257 Bijlagen 259 A. Hoge militaire ambten in de Nederlanden ca. 1550 - ca. 1590 265 B. Overzicht organisatie Nederlandse en Franse compagnieën 269 C. Nederlandse artikelbrieven uit de zestiende eeuw 271 D. Troepensterkte van de rebellen 7 Woord vooraf De Republiek der Verenigde Nederlanden was in de zeventiende eeuw een Euro- pese grote mogendheid. Naar de militaire macht waarop de positie van deze staat stoelde is echter naar verhouding weinig onderzoek gedaan. Het project Oorlog en Samenleving in de Gouden Eeuw, dat in 2001 van start ging onder auspiciën van het Amsterdams Centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw, heeft tot doel hierin te voorzien. Dit proefschrift, dat het ontstaan van genoemde militaire macht tot onderwerp heeft, is een van een aantal publicaties dat binnen dit project is verschenen of nog zal verschijnen. Olaf van Nimwegen schreef een boek over het Staatse leger in de periode 1590-1678. Griet Vermeesch bestudeerde over het tijd- vak 1570-1680 de impact van oorlog op de samenleving in Gorinchem en Does- burg, twee ‘Frontier-Steeden’ van de Republiek. Peter De Cauwer voltooit eind 2006 zijn proefschrift over het beleg van Den Bosch in 1629. Marjolein ’t Hart ten- slotte publiceert een bundel waarin de nadruk op het vergelijkende internationale perspectief zal liggen. Zij zal verder een Engelstalige synthese schrijven die het hele project omvat. Geen mens is een eiland en dit boek is dan ook tot stand gekomen dankzij de begeleiding, hulp, advies of ondersteuning van velen. Allereerst natuurlijk dank aan mijn promotores Henk van Nierop en Herman Amersfoort voor hun kritische en immer prompte commentaar. Al bovengenoemde personen, benevens Paul Knevel en Leo Adriaenssen, namen deel aan de bijeenkomsten van het project Oorlog en Samenleving in de Gouden Eeuw, die een waardevol klankbord waren voor mijn ideeën. Andere collega-promovendi en leden van de ‘aio-club’ leverden commentaar op mijn werk en zorgden voor de broodnodige sociale cohesie: Michiel van Groesen, Femke Deen, Maartje van Gelder, Geertje Dekkers, Sebasti- aan Derks, Liesbeth Geevers, Emma Furniss en Coen Wilders. Sebastiaan ver- schafte me menige verwijzing naar literatuur en bronnen en stelde zijn kennis van het Spaans en Italiaans beschikbaar. Emma was zo vriendelijk mijn Engelse 9 Summary na te lezen. Hans Smit van het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis ben ik dankbaar voor zijn hulp en kennis en voor het mogen gebruiken van de database van de correspondentie Willem van Oranje nog voor deze voor het publiek opengesteld was. Het personeel van de archieven die ik heb bezocht was immer behulpzaam en geduldig. Dit geldt met name voor het Nationaal Archief en het Koninklijk Huis- archief, beide te Den Haag en het Algemeen Rijksarchief te Brussel. Dr. Peter Schiffer van het Hohenlohe Zentralarchiv maakte me wegwijs in het belangrijke en omvangrijke archief op het kasteel te Neuenstein. Mijn ouders Luderis Swart en Valerie van Dijk, benevens mijn zus Ingrid en mijn zwager Patrick dank ik voor hun steun, vertrouwen en aanmoediging. Ik draag dit boek op aan mijn grootouders, Johannes Swart, Grietje Koops, Menno Gerhardus van Dijk en Evelyn Lavinia Black. Voor hen is oorlog meer geweest dan slechts geschiedenis. 10 Glossarium Adelborst: oorspronkelijk waarschijnlijk een edelman die als gewoon soldaat te voet diende. Omstreeks het begin van de Opstand was echter geen van de adel- borsten nog van adel. De ‘edelluiden’, zoals ze ook wel werden aangeduid, waren toen ofwel onderbevelhebbers binnen een vendel, ofwel een synoniem voor de rondassiers, de met zwaard en rondas (schild) uitgeruste soldaten. Archer: oorspronkelijk lichter gepantserde lansier uit een ordonnantiebende, aan- geleverd door de hommes d’arme maar meestal niet
Load more

Recommended publications
  • The Dutch in the Early Modern World David Onnekink , Gijs Rommelse Frontmatter More Information
    Cambridge University Press 978-1-107-12581-0 — The Dutch in the Early Modern World David Onnekink , Gijs Rommelse Frontmatter More Information The Dutch in the Early Modern World Emerging at the turn of the seventeenth century, the Dutch Republic rose to become a powerhouse of economic growth, artistic creativity, military innovation, religious tolerance and intellectual development. This is the first textbook to present this period of early modern Dutch history in a global context. It makes an active use of illustrations, objects, personal stories and anecdotes to present a lively overview of Dutch global history that is solidly grounded in sources and literature. Focusing on themes that resonate with contemporary concerns, such as overseas exploration, war, slavery, migration, identity and racism, this volume charts the multiple ways in which the Dutch were connected with the outside world. It serves as an engaging and accessible intro- duction to Dutch history, as well as a case study in early modern global expansion. david onnekink is Assistant Professor in Early Modern International Relations at Utrecht University. He has previously held a position at Leiden University, and was a visiting professor at the College of William and Mary, Williamsburg, VA, and the University of California, Los Angeles. He has been a fellow at the Institute for Advanced Studies in Humanities at Edinburgh (2004), Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam (2016–2017) and the Netherlands Institute for Advanced Study (2016). He is the author of Reinterpreting the Dutch Forty Years War (2016), and edited volumes on War and Religion after Westphalia, 1648–1713 (2009) and Ideology and Foreign Policy in Early Modern Europe (1650–1750) (2011), also with Gijs Rommelse.
    [Show full text]
  • De Opkomst Van De Nederlandsche Republiek. Deel 8 (Vert
    De opkomst van de Nederlandsche Republiek. Deel 8 J.L. Motley vertaling R.C. Bakhuizen van den Brink bron J.L. Motley, De opkomst van de Nederlandsche Republiek. Deel 8 (vert. R.C. Bakhuizen van den Brink). Van Stockum, Den Haag 1880 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/motl001opko08_01/colofon.htm © 2008 dbnl 5 Een woord vooraf Zooals de lezer zal ontwaren, is van het oorspronkelijk plan van dit werk afgeweken, voor zooveel het tijdperk betreft, waarmede deze afdeeling besluit. In plaats van de geschiedenis der Nederlanden te vervolgen tot aan de Synode van Dordrecht achtte de schrijver het meer in overeenstemming met zijn algemeen plan en verkieslijker voor den lezer, om zijn verhaal af te breken met het Twaalfjarig Bestand, waardoor de Republiek in de rij der Staten opgenomen en hare onafhankelijkheid door Spanje erkend werd. De geschiedenis toch van den Dertigjarigen Oorlog, waarmede de hernieuwde worsteling tusschen de Nederlandsche Republiek en de spaansche monarchie tot aan den europeeschen vrede van Westfalen samenvalt, omvat uit den aard der zaak al de belangrijkste gebeurtenissen die betrekking hebben tot Nederland. Met deze geschiedenis, die de voltooiing mag heeten van des schrijvers ‘Opkomst der Nederlandsche Republiek,’ houdt hij zich thans onledig; en hij hoopt eenmaal ook voor dat gedeelte te mogen rekenen op dezelfde welwillendheid, die zoo ruimschoots aan zijn vorigen arbeid is ten deel gevallen. Londen, Augustus 1867. J.L. Motley, De opkomst van de Nederlandsche Republiek. Deel 8 7 Eenentwintigste hoofdstuk Gevolgen van het vermoorden van Hendrik III. - Toebereidselen tot den inval in Frankrijk. - De Nederlanders besluiten een poging in het belang der vrijheid te wagen.
    [Show full text]
  • Parenteel Van Constantinus De Monte. Generatie I
    Index Parenteel van Constantinus de Monte. Generatie I I. Constantinus de Monte heer van bergh, geboren omstreeks 1050, een Armeense prins, overleden (ongeveer 90 jaar oud) in 1140, begraven, trouwde met van Tecklenburg, begraven. Uit dit huwelijk 3 zonen. 1. Rabodo I van den Bergh, overleden tussen 1140 en 1174, volgt II [blz. 3]. 2. Everwinus van den Bergh, begraven. 3. Constantinus van den Bergh, overleden omstreeks 1186, begraven. Constantinus de Monte. Toon van Dalen (1) wees in Bergh; Heren, Land en Volk op een oudere naam van Constantinus de Monte, namelijk Constantinus van Melegarde. Deze naam verwijst naar het huidige dorp Malgarten ten noorden van Osnabrück. Hier hadden de graven van Tecklenburg een kasteel, dat aan het eind van de twaalfde eeuw werd omgebouwd tot een klooster. Constantinus, of Constantijn, zou uit de omgeving van Melegarde/Malgarten stammen en zijn naam te danken hebben aan de invloed die de Oost-Romeinse ofwel Byzantijnse cultuur in die tijd had. De eerste Duitse keizers wilden het aanzien van hun rijk - dat bekend stond als het Heilige Roomse Rijk - vergroten door de banden met het Oost-Romeinse Rijk aan te halen. Echter, er zijn maar een paar Constantijnen bekend, die ook nog familie van elkaar zijn. Het lijkt er dus niet op dat de eerste heer van Bergh zijn voornaam te danken had aan het beleid van de eerste Duitse keizers. Als de Byzantijnse cultuur echt invloed gehad zou hebben op de naamgeving in het Heilige Roomse Rijk, dan zouden er veel meer Constantijnen geweest moeten zijn. Dit vooral omdat Constantijn niet zo maar een Byzantijnse naam was.
    [Show full text]
  • De Vrij E Fri Es
    DE VRIJ E FRI ES TIJDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR HET FRIESCH GENOOTSCHAP VAN GESCHIED-, OUDHEID­ EN TAALKUNDE TWEE EN DERTIGSTE DEEL LEEUWARDEN N .V . NOORD-NEDERLANDSCHE BOEKHANDEL 1934 - FRYSKB JUOU:Jr.MY BIBLETEEK lJOUWEKT DE VRIJE FRIiÈS 'r~';3~ TIJDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR HET FRIESCH GENOOTSCHAP VAN GESCHIED-, OUDHEID­ EN TAALKUNDE REDACTIE : Mr. P. C. J. A. BOELES, Mejuffrouw R. VISSCHER en Dr. S. CUPERUS TWEE EN DERTIGSTE DEEL LEEUWARDEN N.V. NOORD-NEDERLANDSCHE BOEKHANDEL 1934 t INHOUDSOPGA VE Bladz. Dr. J. SCHOO, Over gelijkluidende kerkbouwsagen uit Fries­ land, Sleeswijk-Holstein en het Berner Oberland R. VISSCHER, Iets over eenige huizen in de Groote Kerk- straat te Leeuwarden. • . 0 0 0 57 J. KLEIJNTJENS SO Jo, Graaf Frederik van den Bergh en de mislukte onderneming tegen Friesland . 0 0 • 0 0 0 0 75 AREND LANG, Die "Normannenpoorten" der friesischen Dorfkirchen, ihre Entstehung und Bedeutung 0 0 • • 0 90 Or. A. L. HEERMA VAN VOSS, Adie Lambertszo en de zijnen. 113 Bespreking van Literatuur 0 • • • • • 0 • • • • • • • 137 • Over ~elijkluidende kerkbouwsa~en uit Friesland, Sleeswijk-Holstein en het Berner Oberland. Door Dr. J. SCHOO. (met twee bijlagen) I. SAGEN, WAARIN DE KERKBOUWPLAATS DOOR RUNDEREN IS AANGEGEVEN. Talrijk zijn de sagen, die over wonderbaarlijke gebeurtenissen weten te berichten, welke zich bij den bouw van kerken hebben afgespeeld. Vooral wordt gaarne verteld, wat de 'aanleiding is geweest, dat de kerk op haar tegenwoordige standplaats is verrezen. In vele gevallen wilde het aanvankelijk met den kerkbouw niet vlotten. Onoverkomelijke moeilijkheden deden zich voor en vaak waren wonderte.ekens noodig of moest de beslissing van het lot worden ingeroepen, voordat de juiste plek was gevonden en de bouw zonder stoornis kon worden vol­ tooid.
    [Show full text]
  • Drie Afgedankte Geveltekens Aan De Neude
    Drie afgedankte geveltekens aan de Neude. Maria de Bruijn, 2019 Op woensdag 19 september 1979 neemt burgemeester H.J.L Vonhoff een monumentaal cadeau voor de stad Utrecht in ontvangst van de directie van het toen nieuwe ABN gebouw aan de Neude. Het betreft drie koperen reliëfs van de hand van Pieter d’Hont en Arie Teeuwisse met als onderwerp De Unie van Utrecht, die vierhonderd jaar geleden, in 1579 tot stand kwam. Op het middenpaneel, gemaakt door Arie Teeuwisse zijn afgebeeld: Jan de Oude van Nassau, de stadhouder van Gelre, te paard, Floris Thin, pensionaris en landsadvocaat van Utrecht met het ontwerp voor de Unie in de hand en achter hem Paulus Buys, pensionaris en landsadvocaat van Holland. Zij staan binnen de muren van de stad, waarop het wapen van Utrecht en van Jan van Nassau zijn aangebracht met links en rechts de jaartallen 1579 en 1979. De beide zijpanelen zijn gemaakt door Pieter d’Hont en verbeelden een venster naar het verleden: een schrijvende man met ganzenveer, en een venster naar de toekomst: een man die in de verte staart. De drie koperen reliëfs worden na de officiële in ontvangstneming aan de gevel van het ABN gebouw geplaatst. Helaas zijn deze drie zo belangwekkende gevelstenen van de gevel verwijderd toen in 2016 in het bankgebouw een stayokay werd gevestigd. Op de vraag van het bestuur van het Utrechts Gevelteken Fonds of het mogelijk zou zijn de reliëfs terug te plaatsen, kreeg het te horen dat zij niet passen bij de uitstraling van het stayokay hostel. De reliëfs zijn momenteel opgeslagen in de kelder; één is er gebroken.
    [Show full text]
  • Cover Page the Handle
    Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29686 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Eekhout, Maria Francisca Davina Title: Material memories of the Dutch Revolt : the urban memory landscape in the Low Countries, 1566 – 1700 Issue Date: 2014-11-12 Marianne Eekhout Chapter 3 – Between public and private. Cherishing commemorative objects at home In 1626 skipper Dirk Scheij sailed his ship down the river Rhine from Cologne to supply the Dutch Republic’s troops. He succeeded in doing so without being captured by the Habsburg army, and as a reward he received a silver cup that displayed his journey (fig.25).1 The gift not only served as token of appreciation for his bravery but also exemplifies how individual achievements were honored in the seventeenth-century Low Countries. What set this cup apart from the relics we have seen in the previous chapter was the fact that the object itself had not witnessed the event but had been made specially to commemorate what had happened. While relics could come in every shape or size, and ranged from cannonballs to pigeons, these mementoes were often subject Fig.25 Samuel Vercoigne, silver cup to artistic conventions and frames of reference received by Dirck Scheij for his which people were familiar with and considered extraordinary achievement during the 2 appropriate for commemorative objects. Revolt (Rijksmuseum Amsterdam). Therefore they took more traditional forms, such as tapestries, paintings, prints as well as medals and objects made of silver. The aim of this chapter, however, is not to present an overview of objects made specially to commemorate the Revolt but rather to focus on how these objects entered the home, how they became part of someone’s personal identity and what happened to them after the original owner died.
    [Show full text]
  • Raadpensionaris Van Hoornbeek 3
    Nummer Toegang: 3.01.20 Inventaris van het archief van Isaak van Hoornbeek, 1720-1727 Versie: 29-05-2019 J.A.S.M. Suijkerbuijk Nationaal Archief, Den Haag 1977 This finding aid is written in Dutch. 3.01.20 Raadpensionaris Van Hoornbeek 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................7 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................8 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................8 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................8 Materiële beperkingen................................................................................................................8 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 8 Citeerinstructie............................................................................................................................ 8 Archiefvorming...........................................................................................................................9 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................9 A. Leven en loopbaan.............................................................................................................9
    [Show full text]
  • Gecommitteerden Naar Utrecht 3
    Nummer Toegang: 3.01.10 Inventaris van het archief van Gecommitteerden naar de Graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten van Utrecht en de Stad Utrecht Versie: 29-05-2019 H.J.Ph.G. Kaajan Nationaal Archief, Den Haag 1981 This finding aid is written in Dutch. 3.01.10 Gecommitteerden naar Utrecht 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................5 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................6 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................6 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................6 Materiële beperkingen................................................................................................................6 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 6 Citeerinstructie............................................................................................................................ 6 Archiefvorming...........................................................................................................................7 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................7 Voorgeschiedenis..................................................................................................................
    [Show full text]
  • Jaarboek Voor Munt
    JAARBOEK VOOR MUNT- EN PENNINGKUNDE 43 KON. NED. GENOOTSCHAP VOOR MUNT- EN PENNINGKUNDE AMSTERDAM 1956 Commissie van Redactie: Dr, H. Enno van Gelder, Voorburg; Dr. A. Gorter, Bilthoven; O. N. Keuzenkamp-Roovers, Groningen; Dr. A. N. Zadoks-Josephus Jitta, Amsterdam. Alle correspondentie betreffende redactie en administratie te richten aan het secretariaat: Lange Voorhout 50, 's-Gravenhage. DE STEDELIJKE MUNT VAN BOMMEL 1579 — 1590 door Dr. F. B. M. TANGELDER Het is bekend, dat de zestiende eeuw in ons land een periode van ver­ hoogde muntslag is geweest. Niet alleen de muntinstellingen van lands­ heren en gewesten, maar ook de geprivilegieerde muntbedrijven van edelen en steden ontplooiden in deze eeuw een uitzonderlijke activiteit. Enerzijds heeft dit zijn oorzaak gevonden in de uitbreiding van het geld­ verkeer, anderzijds heeft de toegenomen delving van edele metalen, vooral in de Nieuwe Wereld, daartoe bijgedragen. De geprivilegieerde muntbedrijven in het bijzonder hebben zich de geschapen situatie naar vermogen ten nutte gemaakt en hebben niet alleen hun voordeel gezocht in de revenuen Van een bona fide muntslag, maar ook in die van illegale practijken. Het hoogtepunt van deze stedelijke en heerlijke muntslag ligt in de jaren na de Pacificatie van Gent (1576). Deze na-pacificatiejaren waren namelijk voor deze muntslag in meerdere opzichten gunstig. Het centraliserende gezag des Konings was geschokt, de Staten-Generaal waren aan verdeeldheid ten prooi, de door de hoge edelen geleden ver­ liezen deden hen uitzien naar bijzondere inkomsten, terwijl de oorlogs- noodzaak zowel generaliteit als gewesten ertoe bracht de exploitatie hunner muntbedrijven te overspannen. Politieke en economische verhou­ dingen zijn dus in genoemde jaren voor de muntbedrijven van edelen en steden van bijzondere betekenis geweest.
    [Show full text]
  • Heerloese Knechten’: Unemployed Soldiers As a Security Threat in the Sixteenth-Century Netherlands
    Early Modern Low Countries 4 (2020) 1, pp. 58-81 - eISSN: 2543-1587 58 ‘Heerloese knechten’: Unemployed Soldiers as a Security Threat in the Sixteenth-Century Netherlands Erik Swart Erik Swart completed his PhD at the University of Amsterdam in 2006. He subsequently lectured at that university and at Utrecht University. In 2007-2008 he was a Postdoctoral Fellow at Antwerp University. He is currently a postdoctoral researcher at the Justus- Liebig-University in Giessen within the dfg Collaborative Research Centre/Transregio 138 ‘Dynamics of Security. Types of Securitization from a Historical Perspective’. His main interest is in the history of the sixteenth- and seventeenth-century Netherlands from a comparative and international perspective. Among his recent publications is ‘Defeat, honour and the news. The case of Breda (1625) and the Dutch Republic’, European History Quarterly 46 (2016) 6-26. Abstract The sixteenth century saw increasing problems with disbanded, unemployed soldiers (‘heerloese knechten’) in Europe. In the Holy Roman Empire they had by the middle of the century come to be regarded as the primary threat to the Eternal Public Peace (Landfrieden). This article looks at why and how unemployed soldiers became a security threat in the sixteenth-century Netherlands. It does so by analysing the developing dis- course on this topic and the measures taken to combat the threat in comparison with the Empire. In practice both the Netherlands and the Empire developed a collective secu- rity regime, which depended on cooperation to maintain the peace against threats like unemployed soldiers. There is, however, no contradiction here with rulers extending their grip on their territories.
    [Show full text]
  • The Fall of the Dutch Republic
    KMWlMWHUWi kmUf^ l~^/S Hi Ml MEMBmmmmB CORNELL UNIVERSITY LIBR4P,X,. .. FROM The Estate of G.L.Burr Cornell University Library \1 The original of this bool< is in the Cornell University Library. There are no known copyright restrictions in the United States on the use of the text. http://www.archive.org/details/cu31 92402851 3475 Cornell University Library DJ 202.V26 Fall of the Dutch republic 3 1924 028 513 475 THE FALL OF THE DUTCH REPUBLIC WILLIAM V After a mezzotint by Hodges THE FALL OF THE DUTCH REPUBLIC BT HENDRIK WILLEM VAN LOON WITH ILLUSTKATIONS BOSTON AND NEW YORK HOUGHTON MIFFLIN COMPANY ^f)t Stiber^ibe pwi^ <Cam6c)b0e 1913 COPYRIGHT, 1913, BY HENDRIK WILLED! VAN LOON ALL RIGHTS RESERVED Published March IQ23 TO THE MEMORY OP MY MOTHER "The best History is hut like the art of Rembrandt; it casts a vivid light on certain selected causes, on those which were best and greatest; it leaves all the rest in shadow and unseen." BusKEN HuET, in Eel Land van Rembrandt. " TO THE READER The following conversation is not uncommon: The well-intentioned Patron of Arts and Letters asks the Author what he is doing. "Writing a History." f* "That is good. Very good. A History of what. "The Fall of the Dutch Republic." "Splendid! That is what Motley has done, too, and we need some new light on the subject. Look at it from a modern, up-to-date point of view — show us how the People . Hold on, now. I am wrong. You said, 'The Fall of the Dutch Repub- lic'.'' Motley wrote the Rise.
    [Show full text]
  • Twente En De Tachtigjarige Oorlog
    Twente en de Tachtigjarige Oorlog Anneke Koers 1 Voorwoord Behalve legenden zijn er ook tastbare resten van het verleden bewaard gebleven. Lange tijd speelde de herinnering geen rol bij historici, iets wat bij filosofen en dichters doodgewoon was. Door de emancipatie werden de gewone mensen belangrijk. De grote structuren waren echter voor hen niet interessant. De plaatsen die onze identiteit symboliseren werden belangrijk. Wat is de persoonlijke herinnering en hoe hangt die samen met de collectieve? Ik wil voor Twente daar een antwoord op geven. Hoe en waar treed ik de geschiedenis binnen? De herinnering aan de Opstand is een kapstok in mijn referentiekader. Het conflict tussen de Nederlanden en het Spaanse Rijk duurde van 1568 tot 1648. De Tachtigjarige Oorlog gaat over het militaire raadsel van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Toen in 1568 in de Nederlandse gewesten een opstand uitbrak tegen de Spaanse koning, was niet te voorzien dat deze zou uitmonden in de scheuring van de Nederlanden. Alleen de noordelijke gewesten wisten zich militair staande te houden. Zij vormden een onafhankelijke Republiek die steeds beter opgewassen was tegen het machtige Spanje. Hoe was dit mogelijk? Ik interesseer me voor het feit hoe de menselijke geschiedenis in elkaar zit. Luisteren naar verhalen over lang vervlogen dagen. Lugubere raadsels, sinistere geheimen en bovennatuurlijke verschijningen worden ongenadig tegen het licht gehouden. Opgetekend uit de monden van hen die allang uit de tijd zijn (tot stof zijn vergaan), maar in dit boek nog een keer hun gruwelijke stem verheffen. 2 Inleiding Filips 11, de zoon en opvolger van Karel V, was star en recht in de katholieke leer.
    [Show full text]