Gecommitteerden Naar Utrecht 3
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Nummer Toegang: 3.01.10 Inventaris van het archief van Gecommitteerden naar de Graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten van Utrecht en de Stad Utrecht Versie: 29-05-2019 H.J.Ph.G. Kaajan Nationaal Archief, Den Haag 1981 This finding aid is written in Dutch. 3.01.10 Gecommitteerden naar Utrecht 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................5 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................6 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................6 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................6 Materiële beperkingen................................................................................................................6 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 6 Citeerinstructie............................................................................................................................ 6 Archiefvorming...........................................................................................................................7 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................7 Voorgeschiedenis................................................................................................................... 7 De afrekening......................................................................................................................... 8 De gecommitteerden.............................................................................................................8 Geschiedenis van het archiefbeheer...........................................................................................9 Inhoud en structuur van het archief.........................................................................................10 Verantwoording van de bewerking...........................................................................................10 Verwant materiaal.....................................................................................................................11 Beschikbaarheid van kopieën....................................................................................................11 Beschrijving van de series en archiefbestanddelen................................................13 3.01.10 Gecommitteerden naar Utrecht 5 Beschrijving van het archief BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF Naam archiefblok: Gecommitteerden naar de Graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten en de Stad Utrecht Archiefbloknummer: 3534 Omvang: 11 inventarisnummer(s); 0,10 meter Taal van het archiefmateriaal: Het merendeel der stukken is in het Nederlands. Soort archiefmateriaal: Normale geschreven en gedrukte teksten. De Nederlandstalige stukken van vóór ca. 1700 zijn geschreven in het gotische cursiefschrift, met name in de oud-Hollandse klerkencursief. Archiefbewaarplaats: Nationaal Archief, Den Haag Archiefvormers: Gecommitteerden van Holland en West-Friesland naar de graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten van Utrecht en de stad Utrecht Samenvatting van de inhoud van het archief: Het archief van de gecommitteerden van Holland en West-Friesland naar de graaf van Nieuwenaar en Meurs (toen stadhouder van Utrecht), de Staten van Utrecht en de stad Utrecht bevat twaalf originele stukken uit het jaar 1588 (instructies, missiven, ordonnanties, memories en een rapport). Ze gaan alle over de moeizame verhouding tussen de Staten van Utrecht, die onder de graaf van Leicester de eigen soevereiniteit trachtten te garanderen, en de Staten van Holland en West- Friesland onder leiding van Johan van Oldenbarnevelt. Centraal staat de zending van een commissie die een einde moest maken aan de Engelse invloeden in de Utrechtse bestuurscolleges, wat lukte als gevolg van het feit dat de graaf van Nieuwenaar en Meurs de zijde van Van Oldenbarnevelt koos. 6 Gecommitteerden naar Utrecht 3.01.10 Aanwijzingen voor de gebruiker Aanwijzingen voor de gebruiker Openbaarheidsbeperkingen OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN Volledig openbaar. Beperkingen aan het gebruik BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIK Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht. Materiële beperkingen MATERIËLE BEPERKINGEN Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat. Aanvraaginstructie AANVRAAGINSTRUCTIE Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen: 1. Creëer een account of log in . 2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk. 3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage. Citeerinstructie CITEERINSTRUCTIE Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling. VOLLEDIG: Nationaal Archief, Den Haag, Gecommitteerden naar de Graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten en de Stad Utrecht, nummer toegang 3.01.10, inventarisnummer ... VERKORT: NL-HaNA, Gecommitteerden naar Utrecht, 3.01.10, inv.nr. ... 3.01.10 Gecommitteerden naar Utrecht 7 Archiefvorming Archiefvorming Geschiedenis van de archiefvormer GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER Voorgeschiedenis VOORGESCHIEDENIS In 1584 1 werd tevergeefs een poging gedaan om de Nadere Unie van Holland en Zeeland van 25 april 1576 uit te breiden met Utrecht 2 . Deze Unie zou dan naast de bestaande Unie van Utrecht van 23 januari 1579 van kracht hebben moeten zijn. Deze gewesten vormden namelijk vanaf 1534 een bestuurlijke eenheid. Door de Unie van Utrecht werden zij in 1577 verplicht tot nadere samenwerking en kregen zij één stadhouder. Het mislukken hiervan was hoofdzakelijk te wijten aan het feit dat de Staten van Utrecht, die zich al in de middeleeuwen afzetten tegen Holland, onder Leicester definitief hun soevereiniteit trachtten te garanderen. Alle belangrijke bestuursorganen, zoals de Raad van State en de Staten-Generaal plachten tijdens zijn gouvernement in zijn residentie, de stad Utrecht, te vergaderen. Dit tot groot misnoegen van de Staten van Holland en West-Friesland, die hierin terecht een poging van Leicester zagen om hun gezag te ondermijnen. In 1586 trad deze tegenstelling weer eens duidelijk aan het licht. Leicester wilde in juni 1586 een Kamer van Financiën instellen, waardoor hij financieel minder afhankelijk zou worden van de Staten-Generaal. Dit in verband met het toezicht op de naleving van het verscherpte plakkaat van 4 april 1586, waarbij de handel op de vijand geheel werd verboden. Ontduiking zou dan tegen betaling kunnen worden afgekocht, zoals was voorgesteld door Jacques Reingout en Steven Perret, de convooimeester van Rotterdam. Hiermee haalde Reingout zich de woede op de hals van Johan van Oldenbarnevelt, die opkwam voor de handelsbelangen van Holland 3 . Toen Paulus Buys, lid van de Raad van State en regelmatig afgevaardigde ter Staten-Generaal, geen zitting wilde nemen in de Kamer van Financiën, leidde dit op 19 juni tot zijn arrestatie door Leicester. Hierbij dient bedacht te worden, dat Buys voordien landsadvocaat van Holland was, wat hem bij Leicester niet tot aanbeveling zal hebben gestrekt 4 . Laatstgenoemde was er alles aan gelegen, dat de stad Utrecht zijn zelfstandige positie binnen de Staten van Utrecht kon continueren. Om dit te vergemakkelijken werden begin juli 1586 een groot aantal Utrechtse aristocraten, zoals Floris Thin, de landsadvocaat van Utrecht, en Johan van Drunen, oud-burgemeester van Utrecht, in wiens huis Buys werd gearresteerd, uit het Sticht verbannen 5. In de vacature van de tweede burgemeester werd op 1 oktober 1586 Gerard Prouninck, genaamd Van Deventer, benoemd6. Hij was evenals Reingout en Perret afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden. Nadat Johan van Oldenbarnevelt tevergeefs gepoogd had deze aanstelling ongedaan te maken, slaagde hij er wel in dat Prouninck in november 1586 de toegang tot de vergadering der Staten-Generaal werd geweigerd. Dit moet in direct verband gebracht worden met de ongunstige vorderingen in het proces van de Staten van Holland en West-Friesland tegen Reingout. Hiertoe was besloten, nadat men bij de arrestatie van zijn vriend Perret brieven van Reingout en zijn vriendin Barbara Boot had aangetroffen, die vol beledigingen stonden aan het adres van de Staten van Holland, de Raad van State en prins Maurits. Reingout bleek zelfs brieven op te stellen voor Leicester. In september 1586 arresteerden de gecommitteerden Willem van Zuylen van Nijevelt en Franchois Vranck, Reingout in het kamp van Leicester onder Doesburg. Deze gaf hem echter als lijfwacht zijn eigen provoost mee, 1 Rijksarchief in Zuid-Holland, Archief van de Staten van Holland en West-Friesland na 1572, inv.nr. 2582. 2 Voor nadere gegevens omtrent de Nadere Unie zie: H.J.Ph.G. Kaajan, De Unie van Delft van 25 april 1576 in: catalogus van de tentoonstelling De stad Delft, cultuur en maatschappij 1572-1667, pp. 7-14. 3 J. den Tex, Oldenbarnevelt, Haarlem 1960, dl. I, pp. 277-282, verder aangehaald als