DOCSLIB.ORG

Holland 2013-1 Binnenwerk.Indb 1 30-05-13 08:28 S

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Holland 2013-1 Binnenwerk.Indb 1 30-05-13 08:28 S # 01 45ste jaargang 2013 HOLLAND HOLLAND historisch tijdschrith historisch historisch tijdschrift Bestuur in Holland Holland 20131_omslag DEF.indd 1 30-05-13 09:22 Holland, Historisch Tijdschrift Inhoud Holland, Historisch Tijdschrift is een driemaandelijkse uitgave van de Stichting Historisch Tijdschrift Holland en wordt kosteloos verspreid onder de donateurs in Nederland. De uitgaven komen tot stand mede dankzij finan- ciële steun van het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Redactie – L. Almagor, M. Anema (eindredactie), C. van Bochove, C. Gaemers, M. Kamphuis, P. van de Laar (chef redactie), M. van Leeuwen, D. van der Maas, S. Muurling, A. Nobel, A. Petterson, G. Rommelse, M. v. Rossum, A. van der Zee, K. Zweerink. Kopij – Kopij voor Holland, Historisch Tijdschrift moet conform de richtlijnen van de redactie voor stijl, notenap- paraat en dergelijke in tweevoud worden ingediend bij de redactiesecretaris van Holland, dhr. G. Rommelse, [email protected]. De richtlijnen van de redactie zijn verkrijgbaar bij de redactiesecreta- ris, of kunnen worden geraadpleegd op de website: www. vereniging holland.nl. Publicaties ter bespreking of aankondiging in Holland gaarne zenden aan de boekenredacteur: A. Petterson, Universiteit Leiden – Instituut Geschiedenis, Doelensteeg 16, 2311 vl Leiden. Stichting Historisch Tijdschrift Holland – Stichting Historisch Tijdschrift Holland stelt zich ten doel de beoefe- ning van de geschiedenis van Noord- en Zuid-Holland en de kennis van en belangstelling voor de geschiedenis van Holland onder een breed publiek te bevorderen. 2 14 Secretariaat en donateursadministratie – Stichting Historisch Tijdschrift Holland, Postbus 2260, 1200 cg Hil- versum, e-mail: [email protected], telefoon: 035-6859856 (Uitgeverij Verloren). Minimale donatie: € 35,– per kalenderjaar, na ontvangst van een donatienota te storten op bankrekening 137 59.03.46.075 (abn-amro Bank) t.n.v. Stichting Historisch Tijdschrift Holland donateursadministratie te 23 Hilversum. Nieuwe donateurs krijgen kosteloos de in dat jaar reeds verschenen nummers van het tijdschrift Holland toegezonden. Losse nummers: bestellen bij Uitgeverij Verloren, Postbus 1741, 1200 bs Hilversum, tel. 035-6859856, [email protected]. Themanummers (€ 15,–) zijn te vinden op www.verloren.nl. De redactie van Holland heeft er naar gestreefd de rechten van de illustraties volgens wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de eindredacteur, M. Anema, wenden: 1e Oosterparkstraat 122-1, 1091 hg Amsterdam, e-mail: mariekeanema@ gmail.com. Afbeeldingen omslag – Boven: Het Binnenhof in de late 17de eeuw. Gerrit Adriaenszn. Berckheyde en Jan van 34 Huchtenbrug, ca. 1700, Mauritshuis, Den Haag, inv. nr. 690. Onder: Regentessen van het leproos-, pest-, en dolhuis te Haarlem, Salomon de Bray, 1667, Frans Halsmuseum Haarlem, OS l-35. issn 0166-2511 © 2013 Stichting Historisch Tijdschrift Holland. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden 41 42 vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. Basisontwerp Studio Els Zweerink Productie Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 ja Hilversum [email protected] 48 Holland 20131_omslag DEF.indd 2 30-05-13 09:22 45ste jaargang nr. 1, 2013 Bestuur in Holland 2 S. Groenveld | Van landsadvocaat naar raadpensionaris. De eerste fase van een Hol- lands ambt, 1477-1621 14 Mart Rutjes | ‘Zij willen over ons volksdeel de baas spelen’. Holland en de invoering van de eenheidsstaat 1795-1798 23 Diederik Smit | Het belang van het Binnenhof. Plaats en politiek in het Koninkrijk der Nederlanden Holland BLOC Beeldessay 34 Arjan Nobel & Jaco Zuijderduijn | Vergaderen Column 41 Nico Pieterse | Luctor et Emergo? 42 Signalementen 44 Noten 47 Over de auteurs Uitsmijter 48 Minte Kamphuis | Bestuursbami 1 Holland 2013-1 binnenwerk.indb 1 30-05-13 08:28 S. Groenveld Van landsadvocaat naar raad- pensionaris De eerste fase van een Hollands ambt, 1477-1621* In de tijd van de Republiek was de raadpensionaris van Holland een algemeen bekende en dikwijls centrale persoonlijkheid in het politieke leven. Zijn ambt kwam echter bij het ont- staan van de Republiek niet uit de lucht vallen. Het had integendeel een voorgeschiedenis van meer dan een eeuw, maar was toen wat minder herkenbaar doordat de ermee verbon- den titel tot 1621 een andere was: landsadvocaat. In dit artikel komt de vroegste ontwikkeling van dit ambt aan de orde, van 1480 tot 1621. Duidelijk is, dat het al vóór de Nederlandse Opstand een flinke groei doormaakte. Maar ook, dat het met name dankzij de institutionele en politieke veranderingen tijdens de Opstand zijn definitieve karakter kreeg. De raadpensionaris bekleedde in de 17de-eeuwse Repu- Stoute, begin 1477, en de opvolging door diens dochter bliek het vierde ambt in een min of meer formele hië- Maria de Rijke. Haar vrouwelijke opvolging werd pas mo- rarchie. Maar in de praktijk beschouwden velen hem als gelijk na concessies, vastgelegd in het Groot Privilege van de voornaamste functionaris binnen de Zeven Provinciën, 11 februari 1477. Holland kreeg echter na indiening van dus vóór de andere: vóór de thesaurier-generaal van de 61 klachten een eigen Groot Privilege op 14 maart 1477. Unie, de griffier van de Staten-Generaal en de secretaris Maar dit privilege was voor de graven zo onaantrekkelijk, van de Raad van State. Dat is opmerkelijk omdat hier dat zij het snel ongedaan probeerden te maken, zeker na de bekleder van een Hollands ambt werd geplaatst vóór Maria’s huwelijk op 19 augustus 1477 met Maximiliaan generaliteitsfunctionarissen. Moeilijker was het voor de van Habsburg. Uiteindelijk weigerde Filips de Schone, de tijdgenoot, het belang van het ambt af te wegen tegen dat zoon van dit echtpaar, bij zijn opvolging in 1494 het stuk van de stadhouder, toen ook een gewestelijk ambt. te bevestigen.1 Om een en ander te begrijpen moeten wij het ambt Het bestuur van Holland was geconcentreerd op de vanuit zijn voorgeschiedenis bezien en kijken naar de graaf en gewoonlijk op zijn plaatsvervanger, de stadhou- voorganger ervan: de landsadvocaat van Holland. Hoe en der; dezen werden bijgestaan door de grafelijke Raad, la- waarom ontstond dit ambt, hoe ontwikkelde het zich? Te- ter het Hof van Holland. Onder hen fungeerden door de gelijk dienen wij kort aandacht te besteden aan de positie graaf aangestelde regionale en lokale functionarissen. An- van de stadhouder, en aan de relatie tussen beide ambten. derzijds waren daar de lokale besturen: op het platteland overwegend onder gezag van edelen, in de steden geleid De landsadvocaat vóór 1572 door lokale aanzienlijken. Vertegenwoordigers hiervan In de late 15de eeuw ging de Hollandse grafelijkheid over kwamen zo nu en dan bijeen in de Statenvergadering, van de Bourgondische hertogen naar de Habsburgers. bestaande uit een aantal ridders en zes steden; de eerste Deze overgang werd ingezet met de dood van Karel de stand, de geestelijkheid, was in Holland niet, zoals in an- 2 02 Groenveld.indd 2 30-05-13 09:09 S. Groenveld | Van landsadvocaat naar raadpensionaris Afb. 1 Het Hollands-Zeeuwse Groot-Privilege van Maria van Bourgondië, verleend op 14 maart 1477, Nationaal Archief ’s-Gravenhage. 3 Holland 2013-1 binnenwerk.indb 3 30-05-13 08:28 dere gewesten, vertegenwoordigd. Het Statencollege had processen. Dit nam niet weg, dat ambtenarencarrières wel geen bestuurlijke bevoegdheid, maar werd door de vorst konden stijgen door een overstap van Staten- naar lands- bijeengeroepen om instemming te verkrijgen met door heerlijke dienst en omgekeerd. Zo zou mr. Barthout in hem gevraagde gelden: zijn bede. Bovendien vervulde het 1489 weer een landsheerlijke functie aannemen: die van een rol in financiële en organisatorische aspecten van de procureur generaal bij het Hof van Holland.5 oorlogvoering, onderhield het betrekkingen namens het Van de nieuwe functionaris is geen instructie bekend; gewest met andere gewesten en met landen buiten de Ne- mogelijk is deze vooreerst ook niet gemaakt. Toch heeft derlanden – formeel was dat allemaal buitenland. Zulke de historicus H. Kokken, die de Staten van Holland tus- betrekkingen mochten de dynastie niet raken; zij waren sen 1477 en 1494 heeft bestudeerd, zijn taken wel kunnen meestal economisch van aard. Voorts waren de Staten vaststellen door elementen uit de eerst bekende instruc- soms als partij gewikkeld in juridische conflicten, inci- tie, uit 1544, te combineren met de eerdere praktijk.6 De denteel ook met de landsheer, over naleving en interpre- landsadvocaat was de woordvoerder van de Staten, trad tatie van privileges. De terreinen van de Statenactiviteiten namens hen op in processen en voerde overleg met onder zouden zich alleen maar uitbreiden, zonder echter te lei- meer de landsheer in Brussel, bijvoorbeeld over geweste- den tot een permanent vergaderend college.2 lijke reacties op vorstelijke bedes. Hij had zitting in tal van Het Groot Privilege bepaalde onder meer dat de Staten ad hoc commissies of besognes, door de Staten voor allerlei voor zaken die ‘particulierlic’, niet landsheerlijk, werden onderwerpen gevormd. Tegelijkertijd werd hij een soort genoemd eigener beweging bijeen mochten komen ‘zon- secretaris, die de besluiten van het college en de aanwe- der daerup te moeten vercrighen ons […] consent oft or- zigheid van de leden in een register moest noteren, en die lof ...’3, dan wel dat van de stadhouder of van het Hof van in de 16de eeuw, toen het ambt steeds meer vorm kreeg, Holland. Vanzelfsprekend
Load more

Recommended publications
  • The Dutch in the Early Modern World David Onnekink , Gijs Rommelse Frontmatter More Information
    Cambridge University Press 978-1-107-12581-0 — The Dutch in the Early Modern World David Onnekink , Gijs Rommelse Frontmatter More Information The Dutch in the Early Modern World Emerging at the turn of the seventeenth century, the Dutch Republic rose to become a powerhouse of economic growth, artistic creativity, military innovation, religious tolerance and intellectual development. This is the first textbook to present this period of early modern Dutch history in a global context. It makes an active use of illustrations, objects, personal stories and anecdotes to present a lively overview of Dutch global history that is solidly grounded in sources and literature. Focusing on themes that resonate with contemporary concerns, such as overseas exploration, war, slavery, migration, identity and racism, this volume charts the multiple ways in which the Dutch were connected with the outside world. It serves as an engaging and accessible intro- duction to Dutch history, as well as a case study in early modern global expansion. david onnekink is Assistant Professor in Early Modern International Relations at Utrecht University. He has previously held a position at Leiden University, and was a visiting professor at the College of William and Mary, Williamsburg, VA, and the University of California, Los Angeles. He has been a fellow at the Institute for Advanced Studies in Humanities at Edinburgh (2004), Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam (2016–2017) and the Netherlands Institute for Advanced Study (2016). He is the author of Reinterpreting the Dutch Forty Years War (2016), and edited volumes on War and Religion after Westphalia, 1648–1713 (2009) and Ideology and Foreign Policy in Early Modern Europe (1650–1750) (2011), also with Gijs Rommelse.
    [Show full text]
  • Memory Before Modernity Studies in Medieval and Reformation Traditions
    Memory before Modernity Studies in Medieval and Reformation Traditions Edited by Andrew Colin Gow, Edmonton, Alberta In cooperation with Sylvia Brown, Edmonton, Alberta Falk Eisermann, Berlin Berndt Hamm, Erlangen Johannes Heil, Heidelberg Susan C. Karant-Nunn, Tucson, Arizona Martin Kaufhold, Augsburg Erik Kwakkel, Leiden Jürgen Miethke, Heidelberg Christopher Ocker, San Anselmo and Berkeley, California Founding Editor Heiko A. Oberman † VOLUME 176 The titles published in this series are listed at brill.com/smrt Memory before Modernity Practices of Memory in Early Modern Europe Edited by Erika Kuijpers Judith Pollmann Johannes Müller Jasper van der Steen LEIDEN • BOSTON 2013 The digital edition of this title is published in Open Access. Cover illustration: Memorial tablet in the façade of the so-called ‘Spanish House’ in the Holland town of Naarden, located on the spot of the former town hall. In 1572 during the Dutch Revolt, 700 men from Naarden were gathered here and killed by Habsburg troops. The town hall was burnt down and rebuilt in 1615. (Photo Ralf Akemann). Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Memory before modernity : practices of memory in early modern Europe / edited by Erika Kuijpers, Judith Pollmann, Johannes Müller, Jasper van der Steen. pages cm. — (Studies in medieval and Reformation traditions, ISSN 1573-4188; volume 176) Includes bibliographical references and index. ISBN 978-90-04-26124-2 (hardback : acid-free paper) — ISBN 978-90-04-26125-9 (e-book) 1. Memory—Social aspects—Europe—History—16th century. 2. Memory—Social aspects— Europe—History—17th century. 3. Loss (Psychology)—Social aspects—Europe—History. 4. Social conflict—Europe—History.
    [Show full text]
  • Drie Afgedankte Geveltekens Aan De Neude
    Drie afgedankte geveltekens aan de Neude. Maria de Bruijn, 2019 Op woensdag 19 september 1979 neemt burgemeester H.J.L Vonhoff een monumentaal cadeau voor de stad Utrecht in ontvangst van de directie van het toen nieuwe ABN gebouw aan de Neude. Het betreft drie koperen reliëfs van de hand van Pieter d’Hont en Arie Teeuwisse met als onderwerp De Unie van Utrecht, die vierhonderd jaar geleden, in 1579 tot stand kwam. Op het middenpaneel, gemaakt door Arie Teeuwisse zijn afgebeeld: Jan de Oude van Nassau, de stadhouder van Gelre, te paard, Floris Thin, pensionaris en landsadvocaat van Utrecht met het ontwerp voor de Unie in de hand en achter hem Paulus Buys, pensionaris en landsadvocaat van Holland. Zij staan binnen de muren van de stad, waarop het wapen van Utrecht en van Jan van Nassau zijn aangebracht met links en rechts de jaartallen 1579 en 1979. De beide zijpanelen zijn gemaakt door Pieter d’Hont en verbeelden een venster naar het verleden: een schrijvende man met ganzenveer, en een venster naar de toekomst: een man die in de verte staart. De drie koperen reliëfs worden na de officiële in ontvangstneming aan de gevel van het ABN gebouw geplaatst. Helaas zijn deze drie zo belangwekkende gevelstenen van de gevel verwijderd toen in 2016 in het bankgebouw een stayokay werd gevestigd. Op de vraag van het bestuur van het Utrechts Gevelteken Fonds of het mogelijk zou zijn de reliëfs terug te plaatsen, kreeg het te horen dat zij niet passen bij de uitstraling van het stayokay hostel. De reliëfs zijn momenteel opgeslagen in de kelder; één is er gebroken.
    [Show full text]
  • Raadpensionaris Van Hoornbeek 3
    Nummer Toegang: 3.01.20 Inventaris van het archief van Isaak van Hoornbeek, 1720-1727 Versie: 29-05-2019 J.A.S.M. Suijkerbuijk Nationaal Archief, Den Haag 1977 This finding aid is written in Dutch. 3.01.20 Raadpensionaris Van Hoornbeek 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................7 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................8 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................8 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................8 Materiële beperkingen................................................................................................................8 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 8 Citeerinstructie............................................................................................................................ 8 Archiefvorming...........................................................................................................................9 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................9 A. Leven en loopbaan.............................................................................................................9
    [Show full text]
  • Gecommitteerden Naar Utrecht 3
    Nummer Toegang: 3.01.10 Inventaris van het archief van Gecommitteerden naar de Graaf van Nieuwenaar en Meurs, de Staten van Utrecht en de Stad Utrecht Versie: 29-05-2019 H.J.Ph.G. Kaajan Nationaal Archief, Den Haag 1981 This finding aid is written in Dutch. 3.01.10 Gecommitteerden naar Utrecht 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................5 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................6 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................6 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................6 Materiële beperkingen................................................................................................................6 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 6 Citeerinstructie............................................................................................................................ 6 Archiefvorming...........................................................................................................................7 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................7 Voorgeschiedenis..................................................................................................................
    [Show full text]
  • Heerloese Knechten’: Unemployed Soldiers As a Security Threat in the Sixteenth-Century Netherlands
    Early Modern Low Countries 4 (2020) 1, pp. 58-81 - eISSN: 2543-1587 58 ‘Heerloese knechten’: Unemployed Soldiers as a Security Threat in the Sixteenth-Century Netherlands Erik Swart Erik Swart completed his PhD at the University of Amsterdam in 2006. He subsequently lectured at that university and at Utrecht University. In 2007-2008 he was a Postdoctoral Fellow at Antwerp University. He is currently a postdoctoral researcher at the Justus- Liebig-University in Giessen within the dfg Collaborative Research Centre/Transregio 138 ‘Dynamics of Security. Types of Securitization from a Historical Perspective’. His main interest is in the history of the sixteenth- and seventeenth-century Netherlands from a comparative and international perspective. Among his recent publications is ‘Defeat, honour and the news. The case of Breda (1625) and the Dutch Republic’, European History Quarterly 46 (2016) 6-26. Abstract The sixteenth century saw increasing problems with disbanded, unemployed soldiers (‘heerloese knechten’) in Europe. In the Holy Roman Empire they had by the middle of the century come to be regarded as the primary threat to the Eternal Public Peace (Landfrieden). This article looks at why and how unemployed soldiers became a security threat in the sixteenth-century Netherlands. It does so by analysing the developing dis- course on this topic and the measures taken to combat the threat in comparison with the Empire. In practice both the Netherlands and the Empire developed a collective secu- rity regime, which depended on cooperation to maintain the peace against threats like unemployed soldiers. There is, however, no contradiction here with rulers extending their grip on their territories.
    [Show full text]
  • The Fall of the Dutch Republic
    KMWlMWHUWi kmUf^ l~^/S Hi Ml MEMBmmmmB CORNELL UNIVERSITY LIBR4P,X,. .. FROM The Estate of G.L.Burr Cornell University Library \1 The original of this bool< is in the Cornell University Library. There are no known copyright restrictions in the United States on the use of the text. http://www.archive.org/details/cu31 92402851 3475 Cornell University Library DJ 202.V26 Fall of the Dutch republic 3 1924 028 513 475 THE FALL OF THE DUTCH REPUBLIC WILLIAM V After a mezzotint by Hodges THE FALL OF THE DUTCH REPUBLIC BT HENDRIK WILLEM VAN LOON WITH ILLUSTKATIONS BOSTON AND NEW YORK HOUGHTON MIFFLIN COMPANY ^f)t Stiber^ibe pwi^ <Cam6c)b0e 1913 COPYRIGHT, 1913, BY HENDRIK WILLED! VAN LOON ALL RIGHTS RESERVED Published March IQ23 TO THE MEMORY OP MY MOTHER "The best History is hut like the art of Rembrandt; it casts a vivid light on certain selected causes, on those which were best and greatest; it leaves all the rest in shadow and unseen." BusKEN HuET, in Eel Land van Rembrandt. " TO THE READER The following conversation is not uncommon: The well-intentioned Patron of Arts and Letters asks the Author what he is doing. "Writing a History." f* "That is good. Very good. A History of what. "The Fall of the Dutch Republic." "Splendid! That is what Motley has done, too, and we need some new light on the subject. Look at it from a modern, up-to-date point of view — show us how the People . Hold on, now. I am wrong. You said, 'The Fall of the Dutch Repub- lic'.'' Motley wrote the Rise.
    [Show full text]
  • Staten Van Holland Na 1572 3
    Nummer Toegang: 3.01.04.01 Inventaris van het archief van de Staten van Holland en West-Friesland, 1572-1795 Versie: 18-06-2020 W.E. Meiboom Nationaal Archief, Den Haag 1990 This finding aid is written in Dutch. 3.01.04.01 Staten van Holland na 1572 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................7 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................8 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................8 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................8 Materiële beperkingen................................................................................................................8 Andere toegang........................................................................................................................... 8 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 8 Citeerinstructie............................................................................................................................ 8 Archiefvorming...........................................................................................................................9 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................9
    [Show full text]
  • Hoogstraten, Van Suppl. 3
    Nummer Toegang: 2.21.333.02 Inventaris van het archief van de familie Van Hoogstraten - II - Scriveriana, stukken betreffende Petrus Scriverius (1576-1660), de familie Schrijver en aanverwante families, 1590-1762 Versie: 04-06-2019 M. Roscam Abbing, P. Tuynman Nationaal Archief, Den Haag 2004 This finding aid is written in Dutch. 2.21.333.02 Hoogstraten, van suppl. 3 INHOUDSOPGAVE Beschrijving van het archief......................................................................................5 Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................6 Openbaarheidsbeperkingen.......................................................................................................6 Beperkingen aan het gebruik......................................................................................................6 Materiële beperkingen................................................................................................................6 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 6 Citeerinstructie............................................................................................................................ 6 Archiefvorming...........................................................................................................................7 Geschiedenis van het archiefbeheer...........................................................................................7
    [Show full text]
  • PDF Van Tekst
    Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis. Jaargang 11 bron Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis. Jaargang 11. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen / Nederlandse Boekhistorische Vereniging, Leiden 2004 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_jaa008200401_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. i.s.m. 7 Voorwoord In 2003 vierde het Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis zijn eerste jubileum. In tien jaar tijd volgden redacteuren, vormgevers en drukkers elkaar op, maar afgezien van een duidelijke cesuur tussen de tweede en derde aflevering heeft die processie zich overwegend in stilte voltrokken. Het Jaarboek dat u nu in handen houdt, is het product van de inspanningen van wederom nieuwe redacteuren, een nieuwe vormgever en een nieuwe drukker, maar bovendien een nieuwe uitgever. Of juister gezegd, het Jaarboek heeft er een uitgever bij gekregen. Het is nu een gezamenlijke uitgave van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging en uitgeverij Vantilt in Nijmegen. Voor de beslissing om een externe uitgever in de arm te nemen waren verschillende redenen. De directe aanleiding was dat de tekstredactionele werkzaamheden een dermate zware aanslag op de vrije tijd van achtereenvolgende tekstredacteuren betekenden, dat het allengs moeilijker werd om een daarvoor voldoende gekwalificeerde vrijwilliger te strikken. Vantilt levert het Jaarboek een uitstekend gekwalificeerde vakman. Ook is het plezierig om de verantwoordelijkheid voor de begeleiding van het productieproces in professionele handen te kunnen geven. Dat Vantilt bovendien een bijdrage kan leveren aan bredere publiciteit en distributie, zal naast het Jaarboek zelf ook de Nederlandse Boekhistorische Vereniging ten goede komen. Nu ik toch het gebruikelijke redactionele zwijgen in een algemeen (niet thematisch samengesteld) nummer heb doorbroken, gebruik ik de gelegenheid graag om de aandacht te vestigen op nog een vernieuwing.
    [Show full text]
  • The Low German Foot Soldiers of the Low Countries in the Second Half of the Sixteenth Century
    IRSH 51 (2006), pp. 75–92 DOI: 10.1017/S0020859005002336 # 2006 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis From ‘‘Landsknecht’’ to ‘‘Soldier’’: The Low German Foot Soldiers of the Low Countries in the Second Half of the Sixteenth Century Erik Swart Summary: In the decades after 1550 the soldiery of the Netherlands witnessed the disappearance of the Landsknecht, who had the right to participate in decision- making and shape his daily life. He gradually became a mere ‘‘soldier’’, subject to stricter discipline and control. This development accelerated after 1572 because William of Orange needed to maintain the support of the inhabitants of the Netherlands for the Revolt. Better discipline and control over his soldiers were imperative in this. Meanwhile, a progressive process of proletarianization left them largely unable to resist: they simply had nowhere else to go. The sixteenth century was a period of great social change in Europe. One agent of this change was population growth, which led to migration, urbanization, growing pressure on land use, a rise in prices, and a crisis in the exploitation of labour and the level of wages.1 Those suffering from the resulting impoverishment and misery could find employment in war, which was endemic in large parts of sixteenth-century Europe. There were in fact less than ten years of complete peace.2 The near-incessant warfare required large numbers of soldiers, particularly to serve in the increasingly important and numerous infantry. But enlisting seldom provided an escape, since the process of impoverishment in society at large, which also entailed a loss of status and economic power, seems to have been echoed in the armies.
    [Show full text]
  • Introduction
    Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43440 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dral, W.J. Title: Tussen macht en onmacht. Een politieke biografie van Anthonie van der Heim 1693-1746 Issue Date: 2016-10-05 Inleiding Op 16 juli 1746 overleed Anthonie van der Heim, op 52-jarige leeftijd, na een ambtsperiode van 20 jaar op het allerhoogste niveau in de Nederlandse Republiek. Geboren in een Delfts regentenge- slacht van Duitse herkomst was hij achtereenvolgens secretaris van de Generaliteitsrekenkamer, thesaurier-generaal van de Unie en raadpensionaris van Holland geweest. Hij bekleedde deze amb- ten in een tijd vol internationale spanning en oorlog – van de Spaanse naar de Oostenrijkse Succes- sieoorlog –, van grote financiële problemen voor de Republiek en van scherpe tegenstellingen rond een verheffing van de prins van Oranje, de latere Willem IV. De dood overviel hem, ziek maar in het harnas. Na zijn overlijden werd Van der Heim door zijn opvolger Jacob Gilles als volgt omschreven: Hij ‘was de spil, om soo te spreken waarop het alles drayde, en die sig in ’s lands dienst gesacrificeert en afge- slooft heeft’.1 Gilles was niet de enige, die waarderende woorden aan hem wijdde. De Amsterdam- mer Willem Buys, de vervanger van Van der Heim tijdens diens ziekteverlof,was bevreesd ‘dat wij gedurende zijn absentie niet veel goeds zullen kunnen uijtregten’.2 De raadpensionaris was nog niet eens vertrokken naar zijn kuuroord, toen Buys deze woorden aan het papier toevertrouwde. Abra- ham Trembley tenslotte, de gouverneur van de kinderen van Willem Bentinck, schreef op 26 juli 1746 aan de gravin van Portland, Bentincks moeder, ‘… The vacancy occasion’d by the Pensionary’s death occasions more confusion than it is possible to imagine or to describe’ …3 Drie citaten niet voor de Bühne geschreven, maar in brieven.
    [Show full text]