SMYRNA/İZMİR KAZI Ve ARAŞTIRMALARI II SMYRNA/İZMİR KAZI Ve ARAŞTIRMALARI
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SMYRNA/İZMİR KAZI ve ARAŞTIRMALARI KAZI SMYRNA/İZMİR II SMYRNA/İZMİR KAZI ve ARAŞTIRMALARI II Smyrna/Izmir Excavation and Research II II. Smyrna/İzmir Kazıları ve Araştırmaları Çalıştayı 23-24 Eylül 2016 tarihinde İzmir’de düzenlenmiştir. Uluslararası katılımlı bu etkinlikte sunulan bildiriler Ed. Burak Yolaçan - Gözde Şakar - Akın Ersoy - Gözde Yolaçan Ed. Burak bu kitapta bir araya getirilmiştir. Editörler / Edited by Burak Yolaçan - Gözde Şakar Akın Ersoy Smyrna/İzmİR Kazı ve Araştırmaları II Smyrna/Izmir Excavation and Research II SMYRNA/İZMİR Kazı ve Araştırmaları II Smyrna/Izmir Excavation and Research II Antik Smyrna Kazısı Yayın Çalışmaları - 11 © 2017, Ege Yayınları ISBN 978-605-9680-61-5 Yayıncı Sertifika No: 14641 Tüm hakları saklıdır. Yazarın ve yayıncının yazılı izni olmadan çoğaltılamaz, kopyalanamaz. Editör/Edited by Burak Yolaçan - Gözde Şakar - Akın Ersoy Makaleler soyadına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Makalelerin içeriği ile ilgili sorumluluk yazarlara aittir. Articles are in alphabetical order. Authors are responsible for the content of their articles. Baskı Oksijen Basım ve Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. 100. Yıl Mah. Matbaacılar Sit. 2. Cad. No: 202/A Bağcılar-İstanbul Tel: +90 (212) 325 71 25 Fax: +90 (212) 325 61 99 Sertifika No: 29487 Yapım ve Dağıtım Zero Prod. Ltd. Abdullah Sokak 17, Taksim 34433, İstanbul Tel: +90 (212) 244 75 21 Fax: +90 (212) 244 32 09 E.posta: [email protected] www.zerobooksonline.com Smyrna/İzmİR Kazı ve Araştırmaları II Smyrna/Izmir Excavation and Research II Editörler / Edited by Burak Yolaçan - Gözde Şakar Akın Ersoy İZMİR 2017 SUNUŞ Büyük İskender’in Doğu Seferi’nin hemen ardından kurulan ve MÖ 3. yüzyılın ilk çeyre- ğinde kentin genel plan şemasının şekillendiğini öngörebileceğimiz antik Smyrna ken- tinin tarih ve arkeolojisine ilişkin bilgi ve bulgulara ancak belirli birkaç noktada yapılan arkeolojik çalışmalarla ulaşmak mümkün olabilmektedir. Bu noktalar Smyrna Agorası, Kadifekale (Smyrna Akropolisi), Smyrna Tiyatrosu ve Basmane-Altınpark Arkeolojik Alanı’dır. Konak İlçesi’nde Kadifekale ile Kemeraltı arasında uzanan bu kent aynı yerde 2.300 yılı aşkın bir süredir farklı kültürlere ve inançlara ev sahipliği yapmıştır. Bugün tüm bu sürece tanıklık eden izlerin bir bölümüne arkeolojik kazılarla ulaşılabilmekte ve bir bölümü de halen görülebilmektedir. Bu dört mevkide 2007 yılından itibaren T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dokuz Eylül Üniversitesi adına Smyrna Antik Kenti Kazı, Araştırma ve Restorasyon Projesi kapsamın- da çalışmalar sürdürülmektedir. Smyrna Agorası’nda gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda önceki yıllarda tespit edilen Bazilika, Batı Portiko ve Mozaikli Yapı dışında son yıllarda yürütülen kazı çalışmaları ile Bouleuterion ve Roma Hamam yapıları tespit edilmiştir. Kadifekale’de yeni kentin kronolojisini tespit etmek üzere güney sur kazıları gerçekleştiril- miş, İzmir’deki ilk Türk-İslam yapısı olan Kale Mescidi kazıları tamamlanmıştır. Basmane mevki Altınpark Arkeolojik Alanı’nda gerçekleştirilen arkeolojik kazılar ile ilk kez Roma konut yapılarına ulaşılmıştır. Son olarak Smyrna Tiyatrosu’nda arkeolojik kazı ve araştır- malara başlanmıştır. Kazı çalışmalarına başladığımız andan itibaren çalışmalara katkıda bulunan bilim insan- larının edindikleri bilgileri öncelikle kendi aramızda ama sonrasında İzmirli ile paylaş- mak üzere 23-24 Eylül 2016 tarihleri arasında Antik Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları II. Uluslararası Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Son 9 yıldaki (2007-2016) kazı buluntuları- nın değerlendirilmesinin amaçlandığı bu çalıştaya sadece konusunda uzman Arkeologlar değil Sanat Tarihçiler, Mimarlar ve Şehir Plancıları ile Eskiçağ Tarihçileri, Tarihçiler ve Jeologlar da katkıda bulunmuşlardır. Yine sadece Türk araştırmacılar değil aynı zaman- da Fransız ve Yunan araştırmacılar da bilgilerini bizlerle paylaşmışlardır. Smyrna Antik Kenti Kazı, Araştırma ve Restorasyon çalışmalarına izin ve destek veren Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün yanı sıra çalıştaya, tüm ça- lışmaları adına sürdürdüğümüz Dokuz Eylül Üniversitesi ile İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir Ticaret Odası, TOTAL Oil Türkiye AŞ, İzmir Fransız Kültür Merkezi ve Tutku Tours doğrudan ve dolaylı olarak katkıda bulunmuşlardır. Konak Belediye Başkanı Sayın Sema Pekdaş’ın açılış konuşmasını yaptığı çalıştayda, Konak Belediyesi Başkan Yardımcısı Sayın Eser Atak, DEÜ Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof Dr. Binnur Gürler ile ev sahipliğimizi yapan İzmir Fransız Kültür Merkezi Müdürü Sayın Caroline David de birer konuşma yapmıştır. Konuşmacılarımızdan Smyrna Antik Kenti kazılarının dışında İzmir merkezli sürdürü- len iki önemli kazı projesinden Yeşilova Höyük Kazı Başkanı EÜ Öğretim Üyesi Yrd.Doç. Dr. Zafer Derin ve Bayraklı Smyrnası Kazı Başkanı EÜ Öğretim Üyesi Prof.Dr. Cumhur Tanrıver sunumları ile Çalıştayımızı onurlandırmışlardır. Sürdürdüğümüz arkeolojik kazılarda, 2300 yılı aşkın bir süredir aynı yerde yaşayan bu ken- tin, Osmanlı Dönemi’ni en iyi temsil eden ve yansıtan günlük yaşama ilişkin objeleri ile ilgili olarak, EÜ Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sevinç Gök, Smyrna Agorası çevresindeki Osmanlı Dönemi yapılarına ilişkin olarak yine EÜ Sanat Tarihi Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Şakir Çakmak ve Smyrna Agorası’nda yeni ele geçen mezar taşları hakkında aynı bölümden Yrd. Doç. Dr. Ertan Daş ile Türk Dönemi çeşme ve sarnıçlarına ilişkin olarak Katip Çelebi Üniversitesi Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü Öğretim Üyeleri Doç. Dr. Harun Ürer ve Yrd. Doç. Dr. Sarp Alatepeli önemli katkılarda bulunmuşlardır. Fransız dostlarımız Marie Lesvigne Agoralarda günlük yaşam, Louvre Müzesi uzmanla- rından Isabelle Hasselin ve Ludovic Laugier Smyrna’da üretilen grotesk figürinler, yine Ludovic Laugier Smyrna kökenli mezar stelleri hakkında, Yunan Kültür Tarihçisi Ioannis Koutoulas ise Geç Osmanlı Dönemi’nde İzmir’de kadınların eğitimi üzerine ilgiyle karşıla- nan birer konuşma yapmışlardır. Her zaman bilimsel destekleri ve alanlarındaki uzmanlıkları ile yanımızda görmekten mutlu olduğumuz EÜ Öğretim Elemanı Eskiçağ Tarihçisi Araştırma Görevlisi Dr. Murat Tozan Smyrna’nın bir sağlık kenti olarak kimliği hakkında, Tarihçi/Yazar Dr. Siren Bora ise İzmir’deki Yahudi mezarlıkları üzerine çok değer verdiğimiz değerlendirmelerde bu- lunmuşlardır. Kazı Ekibi üyelerinden DEÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binnur Gürler ve Arkeolog Gülten Çelik Ersoy Orta Çağ ve sonrası cam buluntuları, Manisa CBÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ceren Ünal Smyrna kazıları Bizans Dönemi sikke buluntuları, DEÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Duygu Akar Tanrıver Smyrna’daki Asklepios Kültü, genç akademisyenler DEÜ Araştırma Görevlisi Dr. Burak Yolaçan Agoradaki Mozaikli Yapı ve DEÜ Araştırma Görevlisi ve Doktorantı Hakan Göncü Smyrna’nın savunma sistemi ile ilgili sunumları ile Smyrna hakkındaki bilgilerimizi zenginleştirmişlerdir. DEÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Uhri’nin destek verdiği sunumları ile Yaşar Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr Elif Kocabıyık Savaşta Agora’da ele geçen buluntular çer- çevesinde İzmir tütün tarihi, EÜ öğretim üyelerinden Dilek Öztürk Kınay ise Smyrna ve Agorası’nda öteden beri var olan Menengiç ağaçları hakkında herkesin dikkatini çekecek harika iki konuşma yapmışlardır. DEÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. İhsan Murat Kuşoğlu Smyrna Agorası örnekleri üzerinde ya- pılmış P-Xrf incelemelerinin sonuçlarını sunarken DEÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hümeyra Birol Akkurt ve arkadaşları Smyrna Agorası çevresinin bugününü ve yarınını tartışan su- numları ile, DEÜ Öğretim Üyesi Ayşegül Altınörs ve arkadaşları ise Geç Osmanlı’dan gü- nümüze İzmir örneğinde arkeolojik mirasın tespit süreci hakkındaki sunumları ile çalışta- yı tümleyen değerlendirmeler yapmışlardır. Prof. Argyros Tataki ve Prof. Guiseppe Ragone çalıştayımıza değişik nedenlerle katılamaz- ken, Prof. Mark Wilson katılamamasına karşın sunumunun yayınlanmasına izin vermiştir. Yukarıda sözü edilen tüm buluntuların bulunduğu andan bilim insanlarının değerlendir- me aşamasına kadar olan süreçte bilgi ve emek harcayan Smyrna kazı ekibime çok şey borçluyum. Onlarsız hiçbir şey yapamazdık. Çalıştay aşamasında ve kazı çalışmalarımız sırasında hep desteklerini gördüğümüz Konak Belediye Başkanımız Sayın Sema Pekdaş’a çalıştayda sunulan bilimsel değerlendirmelerin İzmirliye, Türkiye’ye ve tüm diğer ilgililere ulaşması için bildirilerin basılmasına desek vermelerinden dolayı müteşekkiriz. Son söz olarak TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne ve Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü’ne, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne, İzmir Ticaret Odası’na, Total Oil Türkiye AŞ’ye ve çalıştaya katılan tüm hocalarıma, arka- daşlarıma, meslektaşlarıma, destek verenlere teşekkür ederim. Akın Ersoy Ekim 2017 İçindekiler Smyrna Agorası Yakın Çevresinin Bugünü ve Geleceği Today and the Future of Ancient Agora of Smyrna and the Near Environment .............................................. 1 Hümeyra BİROL-AKKURT / Sibel ECEMİŞ-KILIÇ / Feyzal AVCI-ÖZKABAN / Deniz DOKGÖZ / Muhammed AYDOĞAN / Deniz GÜNER İzmir’de Cumhuriyet Öncesinden Günümüze Kentsel Arkeolojik Varlıkların Tespit ve Tescilinin Tarihsel Öyküsü Historical Background on the Identifying and Registering Urban Archaeological Heritage in Izmir Since Before the Turkish Republic Period Until Today .................................................................23 Ayşegül ALTINÖRS-ÇIRAK / Ezgi Yekbun AKSU / Hatice Ecem DEMİRDEN / Deniz HEKIMOĞLU İzmir’de Yahudi Mezarlıkları, Tarihçe, Kitabeler ve Smyrna Agorası’nda Yer Alan Yahudi Mezar Taşları Jewish Cemeteries in