5. Festiwal Muzyki Polskiej 5th Festival of Polish Music

Kraków, 9–15 XI 2009 DYREKTOR PROGRAMOWY / PROGRAM DIRECTOR ANDRZEJ KOSOWSKI

DYREKTOR ORGANIZACYJNY / ORGANIZATIONAL DIRECTOR PAWEł ORSKI

GOŚCIE HONOROWI FESTIWALU / GUESTS OF HONOR

LADY CAMILLA PANUFNIK JEREMY PANUFNIK ALINA BIERNACKA PROF. DR. H.C. KRZYSZTOF PENDERECKI PROF. BOGUSłAW SCHAEFFER

OFICJALNA STRONA INTERNETOWA FESTIWALU / OFFICIAL FESTIVAL WEBSITE: www.fmp.org.pl ORGANIZATORZY / Organizers Festiwal zorganizowany przy pomocy środków finansowych Gminy Miejskiej Jacek Majchrowski, Kraków oraz programu „Promocja Prezydent Miasta Krakowa / Twórczości” Ministerstwa Kultury i Dzie- The Mayor of the City of dzictwa Narodowego / Festival organi- Kraków zed with the aid of financial resources from the Kraków City Municipality, as Stowarzyszenie Muzyki well as from the Arts Promotion Pro- Polskiej / gram of the Ministry of Culture and He- The Polish Music ritage Association GŁÓWNY SPONSOR / PRINCIPAL SPONSOR Polskie Górnictwo Naftowe Polskie Radio SA / i Gazownictwo Polish Radio SPONSORZY / SPONSORS Filmotechnika Zakład Plakatowania PARTNERZY FESTIWALU / PARTNERS Miasta Hotel Chopin Akademia Muzyczna w Krakowie / Hotel Cracovia The Academy of Music in Kraków Hotel Radisson Capella Cracoviensis KKI BCI EMPiK Krakowski Holding Komunalny SA Filharmonia Krakowska im. Karola MPEC SA Szymanowskiego / MPK SA Philharmonic in Kraków MPO Spółka z o.o. Krakowskie Biuro Festiwalowe / MPWiK SA Krakow Festival Office PATRONAT MEDIALNY / MEDIA PATRONAGE Krakowska / Krakow Opera Pro Publico Bono Cracow-Life Dziennik Polski PARTNER HONOROWY / Karnet HONORARY PATRON Krakow Post Maestro Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA / Magiczny Kraków PWM Edition Onet Polskie Radio Program 2 MECENASI / PATRONS Radio Kraków TVP Kraków Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa TVP Kultura Narodowego / Ministry of Culture Twoja Muza and Heritage Tygodnik Powszechny

FESTIWAL FLAGOWY PROJEKTU 6 ZMYSłÓW Ladies and Gentlemen,

In 2008, when the most important Kraków festivals were linked by the 6 Senses project, there was no doubt that the Polish Music Festival must appear on the list of jointly pro- moted events. This is an endeavor of nationwide scale without precedent which, since its first edition – its debut in 2005 – has significantly expanded the circles of recipients of Polish music, superbly popularizing the achievements of our composers in Europe and elsewhere in the world. On the pattern of previous years, this time as well, invitations to Kraków have been accepted by the Polish radio ensembles, distinguished soloists, con- ductors and composers, as well as chamber ensembles enjoying international renown. As is fitting for our first little ‘round anniversary’ – five years having passed since the festival’s birth – there will be no lack of the greatest stars in the music world. Ivo Pogorelić will play one of Fryderyk Chopin’s piano concerti; Midori, one of Karol Szymanowski’s violin concerti; and the Wrocław Opera will inaugurate the festival with Szymanowski’s opera – a sensational production staged by Mariusz Treliński, with a superb title role created by . The Festival also conscientiously fulfills its most important programming principle, namely to invite foreign artists to perform Polish music. During its premiere edition, works by Henryk Mikołaj Górecki, Grażyna Bacewicz, Wojciech Kilar and Krzysztof Penderecki were performed by the famous Academy of St. Martin-in-the-Fields. In past years, interpretations of Polish works were undertaken by Nigel Kennedy, the Kronos Quartet, The London Sinfonietta; this time, The Tallis Scholars will add to its repertoire early Polish choral music. I warmly welcome you to the Kraków Philharmonic and Opera, to well-known con- cert halls, beautiful historic churches and Wawel Hill, where the Festival concerts will take place. I particularly heartily recommend the holiday` concert which will take place at the Juliusz Słowacki Theater to honor the anniversary of ’s regaining of inde- pendence. Together with the Polish Music Association and Polish Radio, I warmly welcome you to participate in the 5th edition of the Polish Music Festival.

Prof. Jacek Majchrowski Mayor of the City of Kraków Szanowni Państwo,

Kiedy w 2008 roku najważniejsze krakowskie festi- wale połączył projekt „6 zmysłów”, nie było żadnych wątpliwości, że na liście wspólnie promowanych wy- darzeń musi się pojawić Festiwal Muzyki Polskiej. To bezprecedensowe w skali kraju przedsięwzięcie, któ- re od pierwszej edycji, od debiutu w 2005 roku, znacznie poszerza kręgi odbiorców polskiej muzyki, znakomicie popularyzuje dorobek naszych kompo- zytorów w Europie i świecie. Wzorem ubiegłych lat i tym razem zaproszenie do Krakowa przyjęły pol- skie zespoły radiowe, znakomici soliści, dyrygenci i kompozytorzy, cieszące się międzynarodową sławą zespoły kameralne. Jak przystało na pierwszy mały jubileusz – mija właśnie 5 lat od narodzin festiwalu – nie zabraknie największych gwiazd świata muzycznego. Ivo Pogorelić wykona koncert for- tepianowy Fryderyka Chopina, Midori – koncert skrzypcowy Karola Szymanowskiego, a Opera Wrocławska zainauguruje festiwal operą Król Roger Szymanowskiego – głośnym spektaklem w reżyserii Mariusza Trelińskiego, ze znakomitą kreacją Andrzeja Dobbera. Festiwal sumiennie wypełnia też swoje najważniejsze założenie programowe, jakim jest zapraszanie zagranicznych artystów do wykonywania polskiej muzyki. Podczas pre- mierowej edycji utwory Henryka Mikołaja Góreckiego, Grażyny Bacewicz, Wojciecha Kila- ra i Krzysztofa Pendereckiego wykonała słynna Academy of St. Martin-in-the-Fields. W ubiegłych latach interpretacji polskich utworów podjęli się Nigel Kennedy, Kronos Quartet, The London Sinfonietta, a tym razem The Tallis Scholars włączy do swego reper- tuaru dawną polską muzykę chóralną. Serdecznie zapraszam do krakowskiej opery i filharmonii, do znanych sal koncertowych, zabytkowych pięknych kościołów i na wawelskie wzgórze, gdzie odbywać się będą festiwalo- we koncerty. Szczególnie gorąco polecam świąteczny koncert, który odbędzie się w Teatrze im. Juliusza Słowackiego dla uczczenia rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Wspólnie ze Stowarzyszeniem Muzyki Polskiej i Polskim Radiem serdecznie zapraszam Państwa do udziału w 5. edycji Festiwalu Muzyki Polskiej.

Prof. Jacek Majchrowski Prezydent Miasta Krakowa

7 KALENDARIUM FESTIWALOWE FESTIVAL CALENDAR

9.11.2009, PONIEDZIAŁEK / MONDAY godz. 19.30 / 7:30 pm / KRAKOW OPERA ul. Lubicz 48 Karol Szymanowski – Król Roger / King Roger

Opera Wrocławska / Wrocław Opera Mariusz Treliński – inscenizacja i reżyseria / producer and stage director Tomasz Szreder – dyrygent / conductor

Bilety / Tickets: VIP 200 zł / 120 zł / 80 zł / 60 zł

10.11.2009, WTOREK / TUESDAY godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION pl. Wszystkich Świętych 2 Akademia Festiwalowa / Festival Academy JADWIGA SARNECKA – PIERWSZA POLSKA KOMPOZYTORKA? / JADWIGA SARNECKA – THE FIRST POLISH COMPOSER? Spotkanie z Markiem Szlezerem / Meeting with Marek Szlezer

Wstęp wolny / Admission free godz. 18.00 / 6:00 pm KINOTEATR UCIECHA / UCIECHA CINEMA THEATER ul. Starowiślna 16

Impreza towarzysząca / accompanying event: Premierowy pokaz filmu dokumentalnego o Andrzeju Panufniku (TVP Kultura, reż. K. Rzączyński) pt.: Tata zza żelaznej kurtyny / Premiere` showing of documentary film about Andrzej Panufnik (TVP Kultura, dir. K. Rzączyński), entitled Dad from Behind the Iron Curtain

Wstęp wolny / Admission free 8

godz. 19.30 / 7:30 pm AULA COLLEGIUM NOVUM UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO / COLLEGIUM NOVUM AUDITORIUM, JAGIELLONIAN UNIVERSITY ul. Gołębia 24

Elsner, Nowak, Knapik, Bacewicz

Piotr Pławner – skrzypce / violin Eugeniusz Knapik – fortepian / piano

Bilety / Tickets: VIP 50 zł / 30 zł / 15 zł**

11.11.2009, ŚRODA / WEDNESDAY

godz. 19.30 / 7:30 pm TEATR IM. JULIUSZA SŁOWACKIEGO / JULIUSZ SŁOWACKI THEATER pl. Świętego Ducha

KONCERT Z OKAZJI ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI / INDEPENDENCE DAY CONCERT Panufnik, Stojowski, Bacewicz, Kowalska*, Moniuszko, Wars, Noskowski

Urška Arlič Gololičič – sopran / soprano Tomasz Strahl – wiolonczela / ’cello Polska Orkiestra Radiowa / Polish Radio Orchestra Tomasz Bugaj – dyrygent / conductor

Bilety / Tickets: VIP 50 zł / 30 zł / 25 zł

12.11.2009, CZWARTEK / THURSDAY

godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION pl. Wszystkich Świętych 2

Akademia Festiwalowa / Festival Academy ZŁOTY POLSKI RENESANS I BAROK / THE GOLDEN POLISH RENAISSANCE AND BAROQUE Spotkanie z Piotrem Poźniakiem / Meeting with Piotr Poźniak 9 godz. 19.30 / 7:30 pm SALA SENATORSKA NA WAWELU / SENATOR’S HALL, WAWEL ROYAL CASTLE

Anonim, Sebastian z Felsztyna, Wacław z Szamotuł, Paligon, Brant, Gorczycki, Pękiel, Zieleński

The Tallis Scholars Peter Phillips – dyrygent / conductor

Bilety / Tickets: VIP 80 zł / 50 zł / 30 zł**

13.11.2009, PIĄTEK / FRIDAY godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION pl. Wszystkich Świętych 2

Akademia Festiwalowa / Festival Academy MIECZYSŁAW KARŁOWICZ I FIN DE SIE`CLE / MIECZYSŁAW KARŁOWICZ AND THE FIN DE SIE`CLE Spotkanie z Leszkiem Polonym / Meeting with Leszek Polony godz. 19.30 / 7:30 pm SALA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / HALL OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKÓW ul. Zwierzyniecka 1

W TATRACH. KONCERT Z OKAZJI 100-LECIA ŚMIERCI MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA I ZYGMUNTA NOSKOWSKIEGO / IN THE TATRAS. CONCERT MARKING THE 100th ANNIVERSARY OF THE DEATHS OF MIECZYSŁAW KARŁOWICZ AND ZYGMUNT NOSKOWSKI

Noskowski, Karłowicz, Chopin

Ivo Pogorelić – fortepian / piano Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Orchestra of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Paweł Przytocki – dyrygent / conductor

Bilety / Tickets: VIP 200 zł / 120 zł / 90 zł / 20 zł*** 10

14.11.2009, SOBOTA / SATURDAY

godz. 17.00 / 5:00 pm SALA ZŁOTA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / GOLDEN ROOM OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKÓW ul. Zwierzyniecka 1

Koncert uczestników Wokalnych Kursów Mistrzowskich prof. Heleny Łazarskiej / Concert by participants in Prof. Helena Łazarska’s Vocal Master Classes

Wstęp wolny / Admission free

godz. 19.30 / 7:30 pm AULA „FLORIANKA” AKADEMII MUZYCZNEJ W KRAKOWIE / FLORIANKA AUDITORIUM, ACADEMY OF MUSIC IN KRAKÓW ul. Basztowa 8

MUZYKA POLSKIEGO OŚWIECENIA / MUSIC OF THE POLISH ENLIGHTENMENT

Kamieński, Milwid/Krenz, Gołąbek, Janiewicz, Wański

Sirkka-Liisa Kaakinen-Pilch – skrzypce, koncertmistrz / violin, concertmaster Marek Mleczko – obój / oboe Capella Cracoviensis

Bilety / Tickets: VIP 50 zł / 30 zł / 15 zł**

15.11.2009, NIEDZIELA / SUNDAY

godz. 18.00 / 6:00 pm BAZYLIKA OO. FRANCISZKANÓW / BASILICA OF THE FRANCISCAN FATHERS pl. Wszystkich Świętych 5

Bogusław Schaeffer – Missa elettronica

Chór Chłopięcy Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Boys’ Choir of Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Chór Akademii Muzycznej w Krakowie / Choir of the Academy of Music in Kraków 11

Marta Zagata – sopran / soprano Lidia Matynian – dyrygent / conductor Marek Chołoniewski – reżyseria dźwięku / sound engineering

Bilety / Tickets: VIP 50 zł / 30 zł / 15 zł** godz. 20.30 / 8:30 pm KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY / ST. CATHERINE’S CHURCH ul. Augustiańska 7

Krzysztof Penderecki – VII Symfonia Siedem bram Jerozolimy / Seven Gates of Jerusalem

Sandra Trattnigg – sopran / soprano Ana Puche Rosado – sopran / soprano Ewa Krzak – alt / alto Markus Ahme – tenor Tomasz Konieczny – bas-baryton / - Jerzy Trela – narrator Maciej Tworek – współpraca artystyczna / artistic collaboration Chór Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Choir of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Teresa Majka-Pacanek – chórmistrz / choirmaster Chór Polskiego Radia / Polish Radio Choir Małgorzata Orawska – chórmistrz / choirmaster Orkiestra Akademii Beethovenowskiej / Beethoven Academy Orchestra Krzysztof Penderecki – dyrygent / conductor

Bilety / Tickets: VIP 80 zł / 50 zł / 30 zł**

* prawykonanie światowe / world premiere` ** bilety ulgowe tylko dla studentów, emerytów i rencistów za okazaniem stosownej legitymacji *** wejściówki na miejsca stojące tylko dla uczniów i studentów za okazaniem legitymacji na 15 minut przed koncertem 12 IMPREZA TOWARZYSZĄCA ACCOMPANYING EVENT

6–14 LISTOPADA / 6–14 November

SALA BŁĘKITNA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / BLUE ROOM OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKOW ul. Zwierzyniecka 1

Wokalny Kurs Mistrzowski prof. Heleny Łazarskiej / Prof. Helena Łazarska Vocal Master Class

prof. Helena Łazarska – prowadzenie / leader Grzegorz Biegas, Paweł Kubica – akompaniatorzy / accompanists

Organizator / Organizer: Stowarzyszenie Muzyki Polskiej / The Polish Music Association SUPLEMENT FESTIWALU SPECIAL FESTIVAL CONCERT

27 LISTOPADA / 27 November godz. 19.30 / 7:30 pm SALA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / HALL OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKÓW ul. Zwierzyniecka 1 Karol Szymanowski

Midori – skrzypce / violin Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Orchestra of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Paweł Przytocki – dyrygent / conductor Bilety / Tickets: 50 zł / 40 zł Organizator / Organizer: Stowarzyszenie Muzyki Polskiej i Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / The Polish Music Association and Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków 13 SPRZEDAŻ BILETÓW TICKET SALES

W kasie Filharmonii od 26 października do 7 listopada 2009 (z wyłączeniem niedziel), od poniedziałku do piątku w godzinach 15.00–19.00, w soboty w godzinach 10.00–14.00; od 9 do 15 listopada w godz. 11.00–14.00, 15.00–17.00 / Kraków Philharmonic Box Office, from 26 October till 7 November (except Sundays), Mon-Fri 3.00 pm – 7.00 pm, Sat. 10.00 am – 2.00 pm; from 9 to 15 November 11.00 am – 2.00 pm and 3.00 – 5.00 pm.

W Punktach Informacji Miejskiej Krakowa od 26 października do 15 listopada (z wyłączeniem 1 i 11 listopada): ul. św. Jana 2, codziennie w godzinach 10.00–18.00; Pawilon „Wyspiański 2000”, pl. Wszystkich Świętych 2, codziennie w godzinach 9.00–18.00 / Points of Tourist Information in Kraków from 26 October till 16 November (except 1 and 11 November): ul. św. Jana 2, Mon-Sun 10.00 am – 6.00 pm; Wyspiański 2000 Pavilion, pl. Wszystkich Świętych 2, Mon-Sun 9.00 am – 6.00 pm.

W miejscach koncertów na godzinę przed ich rozpoczęciem / An hour before concert time at the venue

Sprzedaż internetowa: www.ebilet.pl od 1 października 2009 / Internet sales: www.ebilet.pl from 1 October 2009 14

MIEJSCA KONCERTÓW I IMPREZ FESTIWALOWYCH VENUES OF THE FESTIVAL'S EVENTS AND CONCERTS

KRAKÓW 9–15.11.2009

1. Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków ul. Zwierzyniecka 1 2. Opera Krakowska / Krakow Opera ul. Lubicz 48 3. Teatr im. Juliusza Słowackiego / Juliusz Słowacki Theater pl. Świętego Ducha 1 4. Aula Akademii Muzycznej w Krakowie „Florianka”/ Florianka Auditorium, Academy of Music in Kraków ul. Basztowa 8 5. Aula Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego / Collegium Novum Auditorium, Jagiellonian University ul. Gołębia 24 6. Sala Senatorska na Wawelu / Senator's Hall, Wawel Royal Castle Zamek Królewski na Wawelu 7. Bazylika oo. Franciszkanów / Basilica of the Franciscan Fathers pl. Wszystkich Świętych 5 8. Kościół św. Katarzyny / St. Catherine's Church ul. Augustiańska 7 9. Kinoteatr Uciecha / Uciecha Cinema Theater ul. Starowiślna 16 10. Pawilon „Wyspiański 2000” / Wyspiański 2000 Pavilion pl. Wszystkich Świętych 2

Używanie aparatów fotograficznych, kamer video oraz nagrywanie dźwięku podczas koncertów surowo zabronione. / The use of flash, videocameras and audio-recorders in the auditorium is strictly prohibited Roksana / Król Roger/ Obsada / Diakonissa / Archireios / Edrisi –RafałMajzner(tenor) Pasterz / prano E O T K B M O g o w o o p a 0 a m P a d r e r E r i

s o z a r i 9 s M R

. u a l )

s K

A 1 s

z i S . u c W z 9

z 1 Shepherd K

h d S . y T 3 r Cast z n Roxana R l m r o i 0 r 1 i A č e Archbishop e c k King Roger

a k Deaconess l K / ł d i a . a n – kierownictwomuzyczne/ ń : O 7 e 2 o w s – scenografia/ r : k W w 3 s – dyrygent/ i 0 – AgnieszkaBochenek-Osiecka (sopran/ 0 k s – RafałBartmiński(tenor) S – inscenizacjaireżyseria/ a

k K p 0 i m / A – W 9 – RadosławŻukowski(bas/ / – AndrzejDobber(baryton/ Król Roger – BarbaraBagińska(mezzosopran/ r K

o conductor R c P A ł o a K w n O stage designer

i O e W p d /

e z O King Roger r i a a P E ł e R music director k A

/ rdcradstagedirector producer and

M (1918–1924), ca80’ o n bass d baritone a y )

soprano mezzo-so- ) 15

) 09.11

w głowie mi uniesionymiwysokowgórę, wtyleza dobnie władczymgeście.Straże zmiecza- razem zlewejstrony, przedtronem,wpo- ścianach. Rogerznównaschodach,tym z kolumnami,złoceniami,mozaikamina w ogromnychwarkoczach. ze złożonymijakdomodlitwyrękami, stra kompozytora),wbłagalnymgeście, Roksana (StanisławaSzymanowska,sio- by groziłalborozkazywał.Naschodach czem wręku,wskazującnaPasterza –jak- niu, przedtronem;wyprostowany, zmie- (Eugeniusz Mossakowski)napodwyższe- z tyrsemwręku;dumnyiwyniosły. Roger (Adam Dobosz)wniedźwiedziejskórze, pułą, niżej,dużyprostykrzyż.Pasterz ka postaćChrystusaPantokratora, podko- (scenograf). Adolf Popławski (reżyser)iWincentyDrabik przygotowali EmilMłynarski(dyrygent), w Warszawie, 19czerwca1926),którą wej inscenizacji napięcie. cze, wiecznieżyweipowracające wołując tofascynującezderzenie.To twór- wieku –dziękigeniuszowiwyobraźniwy- su, którapowróciławtedy, napoczątkuXX mierzchłej przeszłości,zodległejpętlicza- więc historiękonkretnegoczłowiekazza- stwem Sycyliiprzedwiekami.Opowiada – autentycznymkróluwładającymkróle- du, iśmier władzy, miłości,rozpaczy, samotnościiobłę- ski oobjawieniuBoga;tajemnicywiary, (ich) ciele,wyobraźni,duszy. cisty JarosławaIwaszkiewicza).Wjego K r ó Drugi akt.Wielkaprzestrzeńpałacu Pierwszy akt.Wcentralnymmiejscuwiel- Przypominają misięscenyzpremiero- W swojejoperzeopowiadaSzymanow- l

R o g e K r ci. AleopowiadateżoRogerze a nie dziejesięnaSycylii,tylko r o l a Króla Rogera

S z y m a n o w s k i (Teatr Wielki e g o (i libre- a similarlyauthoritativegesture.The guards on theleftside,beforethrone, making walls. Rogeragainonthestairs, thistime with columns,gilding, mosaicsonthe huge braids. her handsfoldedasinprayer, herhairin ter), gesturinginabeseechingmannerwith nisława Szymanowska,thecomposer’ssis- suing anorder. Onthestairs,Roxana(Sta- Shepherd –asifhewerethreateningoris- with aswordinhishand,pointingatthe form infrontofthethrone;straight-backed Roger (EugeniuszMossakowski)onaplat- thyrsus inhishand;proudandsupercilious. pherd (AdamDobosz)inabearskinwith beneath, alarge,simplecross.TheShe- ure ofChristPantokrator, underadome; and WincentyDrabik(stagedesigner). narski (conductor),AdolfPopławski (director) 1926), whichwaspreparedbyEmilMły- June Polish NationalOperainWarsaw, 19 miere stagingof and eternallyrecurringtension. cinating collision.Acreative,eternallyvivid nius oftheimagination–triggeringafas- ning ofthe20 which camefullcirclethen,atthebegin- the remotepast,fromadistanttimeloop telling thestoryofaspecificpersonfrom Kingdom ofSicilycenturiesago.So,heis story ofRoger–ahistoricalkingrulingthe paranoia; anddeath.Buthealsotellsthe lief, power, love,despair, solitudeand the revelationofGod;mysteriesbe- body, imagination,soul. brettist JarosławIwaszkiewicz).Inhis(their) the mindof K c II.Thelargeexpanse ofapalace Act I.Inacentralposition,thegiantfig- Act I amremindedofscenesfromthepre- i n ` g In hisopera,Szymanowskitalksabout

R o g e r

is notsetinSicily, butratherin th K a century –thankstoage- King Roger r o l

S z y m a n (Teatr Wielki– o w s k i (and ofli- 17 09.11 18

nimi rozentuzjazmowany tłum. Pasterz – with their swords raised aloft, behind them wciąż dumny i pewny swego. an enthused crowd. The Shepherd – still I trzeci akt. „Starożytne głazy”, kancia- proud and self-assured. sta imitacja ruin, schody, ogromny jasny And Act III. ‘Ancient boulders’, a clumsy horyzont. Roger w ciemnym stroju, zmę- imitation of ruins, steps, a huge bright hori- czony, zrezygnowany, oparty o kamień. Po zon. Roger in dark attire, tired, resigned, drugiej stronie Pasterz-Dionizos, w bieli, leaning on a stone. On the other side, the z ciemną maską na twarzy; triumfujący, Shepherd-Dionysus, in white, with a dark hieratyczny, niezniszczalny. Pomiędzy nimi mask on his face; triumphant, hieratic, in- Roksana, w rozpuszczonych długich wło- destructible. Between them, Roxana, with sach, białej spódnicy i koszuli, z błagalnie her long hair let down, wearing a white skirt wyciągniętymi w stronę Rogera rękoma, and shirt, with entreating hands stretched w obłąkaniu... out towards Roger, in a state of madness…

Przypominam sobie też pierwszą insce- I also recall the first staging by Mariusz nizację Mariusza Trelińskiego – z warszaw- Treliński – at ’s Teatr Wielki – Polish skiego Teatru Wielkiego – Opery Narodo- National Opera (conductor Jacek Kaspszyk, wej w Warszawie (dyrygent Jacek Kas- stage designer Boris Kudlička, premiere` pszyk, scenografia Boris Kudlička, premie- 10 March 2000) – a quasi-mythical tale, full ra 10 marca 2000) – pełną symboli i zna- of symbols and signs, telling of the conflict ków quasi-mityczną opowieść o konflikcie between gods and religions, of thought bogów, religii, o strukturach myśli, o ide- structures, of ideas – less about a human be- ach – mniej o człowieku. Chór stał na naj- ing. The choir stood on the highest balcony wyższym balkonie widowni, pod sufitem in the house, beneath the ceiling of the huge wielkiego teatru. Na scenie nie było Sycylii, theater. On the stage, there was no sign of ikony Chrystusa, ruin teatru, tylko grudy ja- Sicily, icons of Christ, theater ruins – only łowej, spalonej, sinej ziemi. clods of barren, scorched, pallid earth.

30 marca 2007 roku, premiera Króla 30 March 2007, the premiere` of Tre- Rogera Trelińskiego w Operze Wrocław- liński’s King Roger at the Wrocław Opera. skiej. Nie ma kurtyny. Sycylijska średnio- There is no curtain. The medieval Sicilian wieczna katedra, tak szczegółowo opisana cathedral, described in such detail by przez Szymanowskiego i Iwaszkiewicza Szymanowski and Iwaszkiewicz in the w didaskaliach opery, jest tu tylko (aż!) stage directions for the opera, is here only mrocznym wnętrzem współczesnego ko- (as much as!) the gloomy interior of a ścioła – dwa rzędy plastikowych krzeseł, modern church – two rows of plastic z prawej strony podwyższenie ze świecami, chairs; to the right, a platform with can- z lewej strony trzy fotele. Kiedy siadamy na dles; to the left, three armchairs. While we widowni, na scenie zbierają się wierni. are seating ourselves in the auditorium, Ciemne stroje, garnitury, płaszcze, spódni- the faithful are gathering on the stage. ce, garsonki. Kilkanaście zakonnic (jedna Dark attire – suits, coats, skirts, costumes. z nich, Diakonissa, zapala świece). Wszy- A dozen or so nuns (one of them, the scy zamyśleni, skupieni, z modlitewnikami Deaconess, is lighting candles). Everyone trampki, jasnewłosy(podobnydo Dionizo- podłogę. Maluźny, białystrój, sportowe Tolstoy) trzymającgozaręceirzucająna się Bóg. niają sięszczeliny. To tammoże objawić Pawła II.Ciemnościkryjąziemię.Ujaw- placu św. PiotrapodczaspogrzebuJana Ten obrazjestjakechosłynnejscenyna wiatr (duch?)zaczynaprzewracaćstrony. sem, nanimkrzyżiŚwiętąKsięgę,której ołtarz przykrytybiałymzdobnymobru- niami. Ztyłurozsuwasięściana.Widać zrywający nakryciagłów, falującyubra- silny podmuchwiatru–gaszącyświece, przetnie jegopowłokę. jakiś czasprzezcałedziełoSzymanowski prawdę wiary(„ mionującego boskość,świętość,prawdę, gosław... townym uderzeniemmuzyki(„ rę. Wstajedopierowrazzpierwszymgwał- Kapłan iwiernizaczynająsprawowaćofia- rzędzie pustychkrzeseł.Siedzinawet,gdy go zbolałaiwątpiąca.Siadawpierwszym i kości,zciaładuszy, choć„duszyczka” je- lu, przeciwsłonecznychokularach.Zkrwi skórzanych rękawiczkach,szafirowymsza- nym garniturze,białejkoszuli,czarnych su, kultury, religii,świata.Wmodnymczar- ber) –współczesnywładcapaństwa,bizne- ochrony, pojawiasięRoger(AndrzejDob- się nabożeństwo. ios, zkielichemwdłoniach.Rozpoczyna opery) wchodziGłównyKapłan, Archire- piero tetrzyuderzeniaotwierająpartyturę rach nagłowie.Naodgłostam-tamu(do- pów wczerwonychstrojach,białychtia- w partyturze)ztyłupojawiasiękilkubisku- w rękach.Naodgłosdzwonu(niemago Agenci ochronywnosząPasterza (Pavlo Przestrzeń scenyprzecinawówczas Wśród wiernych,otoczonyagentami Pamiętam dodziśkilkascen. ”) –tegoświetlistegoC-dur, zna- świętej wiary! ”), którymco Boże pobło- loose-fitting whiteclothes, sneakersand loose-fitting arms, andthrowhimtothefloor. Hehas herd (Pavlo Tolstoy), holdinghimbythe there thatGodcanrevealhimself. ness II’sfuneral.Dark- Square duringJohnPaul Peter’s an echoofthefamoussceneonSt. (or spirit?)beginstoturn.Thisimageislike and theHolyBook,whosepageswind ered withanornatewhitecloth,onitacross back, thewallparts.We seeanaltarcov- dles, blowingoffhats,rufflingclothes.Atthe across thestagespace–extinguishingcan- now andagain. the wholework,cutthroughitssurfaceevery with whichSzymanowskiwill,throughout truth –theoffaith(‘ major, signifyingdivinity, holiness, dent C music (‘ stands uponlyatthefirstviolentstrokeof the faithfulbegintocelebrateMass.He He evencontinuestositwhenthePriest and He sitsdowninthefirstrowofemptyseats. his ‘littlesoul’isanguishedanddoubting. flesh andblood,bodysoul,although scarf,gloves, sapphire-blue sunglasses.Of ionable blacksuit,whiteshirt,leather business, culture,religion,world.Inafash- ber) –contemporaryleaderofthenation, rity agents,appearsRoger(AndrzejDob- ice inhispalms.Thechurchservicebegins. Priest, theArchbishop,enterswithachal- that opentheopera’sscore),Chief a tam-tam(itisonlythesethreestrokes white tiarasontheirheads.Atthesoundof eral bishopsappearinredattire,with included inthescore)frombackstage,sev- in theirhands.Atthesoundofabell(not lost inthought,focused,withprayerbooks The securityagentsbringintheShep- At thattime,astronggustofwindcuts Among thefaithful,surroundedbysecu- I rememberseveralscenestothisday. covers theEarth.Cracksappear. Itis O God,bless… ’) –ofthisresplen- the holyfaith! 19 ’), 09.11 20

sa z Bachantek w reż. Krzysztofa Warlikow- blond hair (similar to the Dionysus from skiego); zaschnięte skrzepy krwi na czole. Bacchantes, directed by Krzysztof Warli- Pierwsze frazy śpiewa jeszcze na leżąco – kowski); his forehead is caked in clotted jakby budził się ze snu, jakby uczył się na blood. His first phrases are sung while still nowo chodzić po ziemi. Przygląda się swo- lying down – as if he were awaking from im dłoniom – zdziwiony, ale radosny. Przy- sleep, or learning anew how to walk the gląda się ludziom – łagodnie i z dobrocią. earth. He observes his hands – surprised Stąpa miękko, lekko, eterycznie, mimo za- but joyful. He observes the people – be- danych ciosów i kopnięć. Ma coś z jurodi- nignly and with good will. He treads softy, wego, świętego szaleńca-prostaczka. Ale lightly, ethereally, despite the blows and pojawia się też cień ironii, szyderstwa, kicks being inflicted on him. He has some- drwiny. Taki jest dziś Bóg? thing of the holy fool or village idiot about Finał. A więc projekcja wyobraźni pa- him. But also coming out is a trace of irony, cjenta szpitala psychiatrycznego. Kiedy Ro- scorn, derision. Is this how God is today? ger pierwszy raz wzywa Roksanę, szpitalny The Finale. So, a projection of the imag- biały pokój zalewa hipnotyzujący obraz – ination of a patient in a psychiatric hospital. migające cienie jak z telewizora po skoń- When Roger summons Roxana the first czonym programie, jak halucynacja. Rok- time, the white ward is flooded with a hyp- sana – ubrana na biało jak Roger, z błysz- notic image – flickering shadows like those czącą od brokatu twarzą (choć ta twarz, on a television after the end of program- bardziej niż radość życia, wyraża chłód ming, like a hallucination. Roxana – dres- śmierci, przypomina martwą maskę) – sed in white like Roger, her face shiny with wchodzi z bukietem świeżych białych tuli- glitter (although this face, rather than the joy panów, ale wydaje się, że Roger jej nie wi- of life, expresses the coldness of death, dzi; Pasterz nie pojawia się już w ogóle – reminiscent of a death mask) – she enters wraz z bohaterami będziemy słyszeć tylko with a bouquet of fresh white tulips, but it jego głos. Kolejna projekcja rozpoczyna seems that Roger doesn’t see her; the Shep- się na słowach Pasterza: „Rogerze! Roge- herd doesn’t appear from now on at all – rze!... Czy słyszysz głos mój?...”. Wyciemnie- together with the protagonists we will hear nie, światło pada tylko na twarz Rogera, only his voice. The next projection begins a cień jego głowy odbity na tylnej ścianie with the Shepherd’s words: ‘Roger! Roger!... owija świetlna aureola. Do you hear my voice?…’ The light dims, Wreszcie, w momencie kulminacji, wcho- falling only on Roger’s face, and the shad- dzimy – za Rogerem, który symbolicznie ow of his head reflected on the back wall is zamknął oczy – w tunel jak z Odysei ko- enshrouded in a luminous aureole. smicznej Kubricka. Ziemskie krajobrazy, Finally, in the culminating moment, we morski brzeg, piasek, wydmy, oko, ulica, enter – following Roger, who symbolically samochody, wyimaginowane przestrzenie closes his eyes – a tunnel like the one in kosmosu, światła. Wszystko w ruchu, pę- Kubrick’s Space Odyssey. Terrestrial land- dzące, gwałtowne, gasnące. Skok w ot- scapes, a seashore, sand, dunes, an eye, chłań? Samobójstwo? Kiedy wszystko za- a street, cars, imagined expanses of the uni- miera, przezroczysta folia – jak kurtyna – verse, lights. Everything in motion, rushing, idzie w górę. Edrisi podchodzi do łóżka violent, fading. A leap into the abyss? Tomasz Cyz Nieosiągalnej? gą duszęśniącąowiecznejszczęśliwości. nością, rozpaczą,pustką.Patrzymy nana- czasów –brakiemmiłościinadziei,samot- go umysłutoczonegochorobaminaszych ruiny teatrupatrzymytunarojenialudzkie- Boga, choćwiejeświętywiatr. Zamiastna drugą stroną.Świątyniajest,alejakbybez wego kryzysu,sceptykatęskniącegoza człowieka wsilewieku,alestanieducho- Króla Rogera tem petersburskiejiedynburskiej)wersji na nimmartweciało. i przykrywabiałymprześcieradłemleżące „Czy słyszysz”?... Mariusz Treliński wewrocławskiej(apo- kreśli obrazwspółczesnego Tomasz Cyz eternal happiness.Unattainable? are lookingatanakedspiritdreamingof hope, byloneliness,despair, emptiness.We eases ofourtimes–byalackloveand man mindbeingeatenawaybythedis- are lookinghereatthedelusionsofahu- blows. Ratherthantheruinsofatheater, we it were,withoutGod,althoughaholywind of theotherside.Thereisachurch–but,as spiritual crisis,ascepticyearningfortaste a modernmaninhisprime,butstateof sions of ver- Petersburg andEdinburgh) later St. a whitesheetthedeadbodylyingonit. comes uptothebedandcoverswith lucent film–likeacurtainrises.Edrisi Suicide? Wheneverythingdiesout,atrans- ‘Do youhear?’… Mariusz Treliński, in King Roger , paintsapictureof his Wrocław (and 21 09.11 22

STRESZCZENIE LIBRETTA SYNOPSIS OF LIBRETTO

Dziejący się w XII wieku na Sycylii dramat Set in 12th-century Sicily, the drama of King króla Rogera jest historią władcy potężne- Roger is the story of a powerful ruler, just and go, sprawiedliwego i szanowanego przez respected by his subjects, who goes through poddanych, który przechodzi przez do- a critical experience. As a result of this, an świadczenie graniczne. W jego wyniku cały entire hierarchical and ordered world, es- zhierarchizowany i uporządkowany świat, tablished according to the Christian model urządzony według porządku chrześcijań- of order, is subjected to chaos, disintegration skiego, ulega rozprzęgnięciu, rozpadowi and transformation. i przemianie. Act I takes place inside a church that is Pierwszy akt dzieje się we wnętrzu ko- Byzantine, but constructed from components ścioła bizantyjskiego, ale zbudowanego imported from ancient monuments, whose z elementów przywiezionych ze świątyń decorative features bespeak Arabic influ- antycznych, w którego dekoracji widać ences. So an unequivocal purity that gives naleciałości arabskie. A więc jednoznacz- strength does not exist. The opera’s plot be- na czystość dająca siłę nie istnieje. Akcja gins at the moment when, in the country opery rozpoczyna się w momencie, kiedy ruled by Roger, a mysterious shepherd ap- w kraju rządzonym przez Rogera pojawił pears who ‘teaches in a strange manner and się tajemniczy pasterz, który „naucza dziw- sings strange songs in honor of an unknown nie i dziwne pieśni śpiewa na cześć nie- god.’ This information disturbs the solemn znanego Boga”. Ta informacja mąci wznio- peace of the Mass. The nation’s dignitaries sły spokój mszy. Dostojnicy państwowi do- advise Roger to imprison the shepherd. radzają Rogerowi uwięzienie pasterza. Roxana – Roger’s wife – as the first to per- Roksana – żona Rogera – jako pierwsza ceive the shepherd’s strange allure – notices dostrzega dziwny urok Pasterza, zauważa ‘a smile full of mystery like that which sylvan jego „uśmiech pełen tajemnicy, jak ów, co lakes send to the sun from their most charm- z swej przeuroczej głębi jeziora leśne słoń- ing depths.’ Roger tries to understand ‘what cu ślą”. Roger próbuje zrozumieć „jakiż is that unknown god like, whose praises the jest ów Bóg nieznany, którego Pasterz Shepherd sings.’ Even though a chorus of his chwałę głosi”. Mimo że chór poddanych subjects insist that the Shepherd should be nalega na to, by zlinczować Pasterza, Ro- lynched, Roger allows him to speak and asks ger dopuszcza go do głosu i pyta o jego about his god. The Shepherd answers: ‘My Boga. Pasterz odpowiada: „Mój Bóg jest god is as beautiful as I.’ In the Shepherd’s piękny jako ja”. W pieśni Pasterza jego Bóg song, his god is portrayed as a contradiction ukazany jest jako zaprzeczenie starotesta- of the Old Testament God, about which the mentowego Boga, o którym śpiewa chór. choir sings. This is a god of joy, desire and To Bóg radości, pożądania i rozkoszy, Bóg bliss, a god of mercy. Roxana gradually suc- łaski. Roksana stopniowo ulega czarowi cumbs to the Shepherd’s charm, while the Pasterza. Pasterz zaś nazywa lud Rogera Shepherd calls Roger’s people and the king i jego samego spętanym i obiecuje nową himself slaves, and promises a new free- wolność. Narasta dramatyczny rozdźwięk dom. The dramatic tension grows between między żądaniem chóru szybkiej rozprawy the choir’s desire for the Shepherd to be z Pasterzem i fascynacją Roksany. Potężny quickly dealt with, and Roxana’s fascination. „Pątnikiem stałsięKról!” wraz zEdrisimzaPasterzem oznajmiając: matyczną inagłądecyzjętakże wychodzi idą zaPasterzem. Rogerpodejmuje dra- „na swójsłonecznybrzeg”.Roksanailud podążania zasobą.WzywateżRogera sterza. Ten rozrywałańcuchyiwzywado nia wszystko.RogerrozkazujepojmaćPa- tańczących jesttakżeRoksana.Taniec ogar- grać. Rozpoczynasięwielkitaniec.Wśród tracenie. Towarzysze Pasterza zaczynają z piekła iwiedzieludzinaśmiertelneza- Król zarzucamu,żejegosiłapochodzi miłuje wnim gniew. Pasterz tłumaczyRogerowi,żelud rza ootumanienieludu.Wpadawwielki ga sięjegośmierci.RogeroskarżaPaste- wyznawcami Pasterza. Jużniktniedoma- stopniowo zapełniasiępodekscytowanymi Mówi, żejestwysłannikiemBoga.Pałac zdrawia go Śmiałym krokiemzbliżasiędoRogeraipo- dyjski, worszakuczterechmuzykantów. chodzi Pasterz, odzianywbogatystrójin- która prosiKrólaołaskędlaPasterza. Nad- Roger wciszynocysłyszypieśńRoksany, swoją klęskę.ZanimnadejdziePasterz, nący woczachPasterza. Rogerprzeczuwa bezmiar kosmosu,blaskgwiazdiżarpło- cje. Przede wszystkimjednakprzerażago prorokiem. Lęka sięoRoksanęijejemo- zaufany Edrisi.RogernazywajużPasterza rza, któregowezwałnasąd.Jestprzynim łen niepokoju,oczekujenadejściaPaste- tężnych zdobywcówzPółnocy” ski, aleznaćnanimzkoleiwpływy pałacu królewskiego.Pałac jestmauretań- by: rem. Odchodząc,wypowiadarodzajgroź- zaczyna zdobywaćprzewagęnadRoge- Chór jestprzerażonytądecyzją.Pasterz go nasąd,jeszczetegosamegowieczora. Roger pozwalaPasterzowi odejśćiwzywa D „pamiętaj, żesamprzywołałeśmnie!” r u g i

a k t „imieniem wielkiejmiłości” „uśmiech itanecznyśpiew” rozgrywa sięnadziedzińcu . Roger, pe- „po- who summonedme!’ a kindofthreat: an advantageoverRoger. Leaving, heutters this decision.TheShepherdbeginstogain that veryevening. Thechoirsishorrifiedby leave andsummonshimtoappearincourt The mightyRogerallowstheShepherdto him. HealsosummonsRoger chains andcallsonthepeople tofollow to betakencaptive.Butthelatter breakshis everything. ThekingsorderstheShepherd dancers isRoxana.Thedanceengulfs play. Agreatdancebegins.Alsoamongthe tion. TheShepherd’scompanionsbeginto from hellandleadingthepeopletoperdi- king accuseshimofderivinghisstrength him his plains toRogerthatthepeoplecherishin He fallsintoagreatrage.TheShepherdex- cuses theshepherdofdupingpeople. is demandinghisdeathanymore.Rogerac- by theShepherd’sexcitedfollowers.Noone God’s envoy. Thepalaceisgraduallyfilled name ofgreatlove’ Roger withboldstrideandgreatshim sion offourmusicians.Heapproaches attired inarichIndiancostumeproces- ward theShepherd.TheShepherdarrives, song, whichasksthekingtoshowmercyto- in thesilenceofnight,hearsRoxana’s demise. BeforetheShepherdarrives,Roger, the Shepherd’seyes.Rogersenseshisown liance ofthestarsandfervorburningin by thevastexpanseofcosmos,bril- emotions. Aboveall,however, heisterrified a prophet.HefearsforRoxanaandher Roger isalreadycallingtheShepherd to court.AthissideisthetrustedEdrisi. of theShepherd,whomhehassummoned it. Roger, fullofanxiety, waitsforthearrival conquerors fromtheNorth’ the otherhand,influencesof royal palace.ThepalaceisMoorishbut,on . . A c t I I ‘smile and dance-like song.’ ‘smile anddance-like takes placeinthecourtyardof ‘Remember thatitwasyou . Hesaysthatheis can beseenon ‘to mysunny ‘powerful ‘in the The 23 09.11 24

W trzecim akcie znajdujemy się w ru- shore’. Roxana and the people follow the inach antycznego teatru. Widać resztki oł- Shepherd. Roger makes a sudden and dra- tarza, z którego jeszcze unosi się ofiarny matic decision and also leaves together with dym. Jest noc. To miejsce, do którego przy- Edrisi to follow the Shepherd, declaring: bywa Roger z Edrisim. Roger odczuwa ko- ‘The king has become a pilgrim!’ smiczną pustkę tego miejsca. Poszukuje In Act III, we find ourselves in the ruins of Roksany, nazywa siebie włóczęgą i żebra- an ancient theater. The remains of an altar kiem, jest zupełnie zagubiony, rzeczywi- can be seen, from which the sacrificial stość nabrała dla niego charakteru widmo- smoke is still rising. It is night. This is the wego. Przywołuje Roksanę i słyszy jej odpo- place to which Roger has come with Edrisi. wiedź. Chór wzywa Króla na sąd. Słowom Roger senses the cosmic emptiness of this Pasterza płynącym z oddali towarzyszy na- place. He tries to find Roxana, calling him- gły rozbłysk księżyca, który wprawia Roge- self a vagrant and a beggar; he is totally lost ra w zachwyt. Pojawia się Roksana, ale Ro- and confused, reality having taken on for ger wątpi w realność jej bytu. Roksana chce him a ghostly character. He calls Roxana go zabrać do swojego pałacu. Zapewnia, and hears her answer. The choir summons że Pasterz znikł. Roger nie dowierza. Rok- the King to appear at court. The words of the sana przekonuje Króla, że powinien pójść Shepherd floating from offstage are accom- za wezwaniem Pasterza. Roger z Roksaną panied by a sudden flaring up of the moon, rzucają w ogień ofiarne wieńce. Ofiarami which sends Roger into raptures. Roxana przywołują Pasterza, który zjawia się jako appears, but Roger doubts the reality of her Dionizos. Zapowiada spełnienie tęsknot existence. Roxana wants to take him back to Rogera. Zaczyna świtać. Pasterz wzywa her palace. She assures him that the wiernych ku sobie. Roksana chce podążać Shepherd has disappeared. Roger doesn’t za nim w ów upojeń kraj. Amfiteatr zapeł- believe her. Roxana convinces the King to nia się ludźmi. Roksana przeistacza się follow the Shepherd’s calling. Roger and w menadę i wymachując tyrsem, dołącza Roxana throw offertory wreaths into the fire. do chóru. Wstaje dzień. Roger pozostaje With their offerings, they summon the Shep- sam z Edrisim. Ofiarowuje się słońcu. „Wy- herd, who appears as Dionysus. He an- ciąga ku słońcu złożone dłonie, jakby uno- nounces the fulfillment of Roger’s yearning. sząc w nich bezcenny dar”. The day begins to dawn. The Shepherd sum- Tak kończy się libretto Jarosława Iwasz- mons the faithful to him. Roxana wants to kiewicza. follow him to that land of delights. The am- phitheater fills with people. Roxana trans- (Piotr Gruszczyński, Materiały forms into a maenad and, brandishing a Opery Wrocławskiej) thyrsus, joins the choir. Daylight arrives. Roger remains behind with Edrisi. He offers himself to the sun. ‘He stretches out his hands to the sun, holding them together as if he were lifting in them a priceless gift.’ Thus ends Jarosław Iwaszkiewicz’s libretto. (Piotr Gruszczyński, courtesy of the Wrocław Opera) wał wTymoszówce. sie IwojnyświatowejSzymanowski przeby- jego artystycznejindywidualności. Wcza- głębokie wrażenieioddziałały na rozwój nej iwschodniejwywarłynakompozytorze Afrykę Północną. Zabytkikultury starożyt- do WłochinaSycylię,zwiedziłarabską czasie Szymanowskiodbyłszeregpodróży pierwsze koncertyczłonkówspółki.Wtym 1906–08 wWarszawie iBerlinie odbyłysię jej wydawanieiwykonywanie.Wlatach popieranie nowejmuzykipolskiejpoprzez Kompozytorów Polskich”. Jejcelembyło w Berlinie„SpółkęNakładowąMłodych zwana „MłodąPolską wMuzyce” założyła rów, doktórejnależałSzymanowski,na- – kontrapunktuikompozycji. Noskowski prywatnych lekcjiharmonii,aZ. wy, gdziedo1904M.Zawirskiudzielałmu W 1901SzymanowskiwyjechałdoWarsza- ował jąwElizawetgradzieuH. Neuhausa. pod kierunkiemojca,anastępniekontynu- 1937 wLozannie. Naukęmuzykirozpoczął szówce (obecnienaUkrainie),zmarłw mentalnych. Urodziłsięw1882Tymo- ralnych, symfonicznychiwokalno-instru- ku, wybitnymtwórcądziełsolowych,kame- i literat;jestojcempolskiejmuzykiXXwie- Kompozytor ipianista,publicystamuzyczny S K W 1905grupamłodychkompozyto- z a y r m o l a n o w s k i founded theYoung longed, called‘Young Poland inMusic’, to whichtheyoungSzymanowskibe- point andcomposition. Noskowski, incounter- harmony; andZ. Zawirski gavehimprivatelessonsin M. leftfor W In 1901, Neuhaus. continued inYelizavetgrad withH. under thedirectionofhisfather, andthen 1937 inLausanne. Beganmusicalstudies szówka [inpresent-day Ukraine],died strumental works.Born1882inTymo- of solo,chamber, symphonicandvocal-in- Printing Company in nowski stayedinTymoszówka. I,Szyma- individuality. DuringWorld War influenced thedevelopmentof his artistic a deepimpressiononthecomposer and of ancientandEasternculture made ited ArabNorthAfrica.Thehistoricartifacts an arrayoftripstoItalyandSicily, andvis- place. Atthistime,Szymanowskialsotook er’s concertsofthegroup’smemberstook 08 inWarsaw andBerlin,thefirst compos- publishing andperformingit.From 1906– aim wastosupportnewPolish musicby 20 and manofletters;thefatherPolish Composer andpianist,musicalessayist th In 1905,agroupofyoungcomposers -century music,adistinguishedcreator -century arsaw, whereuntil 1904 . The Polish Composers’ group’s 25 09.11 26

W 1919 przyjechał do niepodległej już In 1919, the composer returned to the Polski. Na przełomie 1920 i 1921 odbył now-independent Poland. At the end of swą pierwszą podróż do Ameryki wraz 1920/beginning of 1921, he took his first z P. Kochańskim i A. Rubinsteinem. Jako trip to America with P. Kochański and A. Ru- kompozytor osiągnął w Stanach Zjedno- binstein. As a composer, he achieved signif- czonych znaczny sukces, dzięki czemu jego icant success in the USA, thanks to which his muzyka stała się w tym kraju znana. Lata music became known in that country. The 1922–26 znaczą się wieloma światowymi years from 1922 to 1926 were marked by wykonaniami dzieł Szymanowskiego: w Pa- many performances of Szymanowski’s ryżu, Londynie, Wiedniu, Trieście, Wenecji, works in various places around the world: in Salzburgu, Pradze, Berlinie, Nowym Jorku, , London, , Trieste, Venice, Salz- Filadelfii, Chicago. W latach 1927–29 był burg, Prague, Berlin, New York, Philadel- dyrektorem warszawskiego Konserwato- phia, Chicago. From 1927–29, Szymanow- rium, potem zaś rektorem warszawskiej ski was the director of Warsaw Conserva- Akademii Muzycznej. tory; and thereafter, rector of the Warsaw Academy of Music.

Mariusz Treliński Reżyser operowy, filmowy i teatralny. Stu- Opera, film and stage director. Studied at diował w łódzkiej PWSFTViT. Za film Po- the Leon Schiller State Film, Television and żegnanie jesieni otrzymał Nagrodę im. Theater School in Łódź. His film Farewell to A. Munka oraz Nagrodę Ministra Kultury Autumn won the A. Munk Award and the i Sztuki za najlepszy debiut 1990. W 1995 Minister of Culture and Art’s Award for best wyreżyserował Łagodną, a w 2001 film debut of 1990. His film productions include Egoiści. Debiutował na scenie teatralnej The Gentle One (1995), and The Egoists spektaklem Lautréamont-Sny w Teatrze (2001). He debuted on the theatrical stage Studio. W warszawskim Teatrze Powszech- with the production Lautréamont-Dreams at nym przygotował Macbetha Szekspira, the Studio Theater. He directed Shakespe- a dla Teatru Telewizji Natalię Dostojewskie- are’s Macbeth at the Powszechny Theater; wa i objął tęfunkcjęponownie. Opery Narodowej.Wpaździerniku2008 torem artystycznymTeatru Wielkiego– walu Teatralnym wEdynburgu. gieva wSanktPetersburgu oraznaFesti- została powtórzonapoddyrekcjąV. Ger- gotowana dlaOperyWrocławskiej (2007), ka rodowym wBratysławie( dunow atrem OperyiBaletuwWilnie( dame Butterfly atrem MaryjskimwSanktPetersburgu ( Madame Butterfly znań–Waszyngton–Warszawa 2004–05; tońską ( cka. WspółpracowałzOperąWaszyng- rię ta, Czajkowskiego, nowskiego, terfly zrealizował (1999–2009): nę Lecouvreur go, , 2008). Damę pikową W sezonie2005/06Treliński byłdyrek- Nowa inscenizacja Dla OperyNarodowejwWarszawie Pucciniego, Siostry Jolanta Pucciniego, Musorgskiego, 2008),Teatrem Na- Andrea Chénier Briusowa, Otella Czajkowskiego, 2009),Te- wg Scribe’a. , 2005, Orfeusza iEurydykę Don Giovanniego Czajkowskiego, , Waszyngton 2006),Te- Króla Rogera Pająka Verdiego, Aleko Króla Rogera Orfeusz iEurydy- Giordana, Po- Ewersa i Madame But- Rachmanino- Borys Go- Oniegina Cygane- Szyma- Mozar- Adria- przy- Glu- Ma- Ewers’ Dostoyevsky’s his Television Theaterproductionsinclude di’s Butterfly directed (1999–2009):Puccini’s cording toScribe). no’s rated withtheW Gluck’s Queen ofSpades zart’s nS.Petersburg ( St. in Washington 2006),theMariinskyTheater ton–Warsaw 2004–05; ed Euridice Slovak NationalTheaterinBratislava( Rachmaninov’s its artisticdirectorinOctober2008. 2005/06 season,andwasreappointedas Wielki –Polish NationalOperainthe burgh InternationalFestival. Petersburg, aswellattheEdin- in St. Gergiev restaged underthedirectionofV. was pared fortheWrocław Opera(2007), sorgsky’s Opera andBalletTheaterinVilnius(Mus- Iolanta For thePolish NationalOpera,hehas His newproductionof He wasartisticdirectoroftheTeatr Otello nraChénier Andrea Spider , 2009),theLithuanianNational , Szymanowski’s Orfeo edEuridice Boris Godunov , 2008). , Tchaikovsky’s and Natalia ashington Opera(Giorda- Aleko Adrienne Lecouvreur Adrienne , Puccini’s , Tchaikovsky’s , Poznań–Washing- , Bryusov’s and Tchaikovsky’s Madama Butterfly . Hehascollabo- , 2008)andthe King Roger King Roger Onegin La Boheme ` Madama , 2005; Sisters , Mo- Orfeo , Ver- , pre- , (ac- The 27 , , , 09.11 28

Boris Kudlička

Urodził się w Rużomberku (Słowacja), sce- Born in Ružomberok (Slovakia), stage de- nograf. Studiował scenografię i kostiumo- signer. Studied stage and costume design at grafię w Akademii Sztuk Muzycznych w Bra- the Academy of Music and Dramatic Arts in tysławie oraz w Akademii Sztuk Pięknych Bratislava and at Academy Minerva School w Groningen (Holandia). for Fine Art and Design in Groningen (The Od 1999 współpracuje z M. Trelińskim, ). przygotowując scenografie do spektakli Has collaborated with M. Treliński since operowych, m.in.: Madame Butterfly (War- 1999, preparing stage designs for opera szawa–Waszyngton–Sankt Petersburg), Król productions including Madama Butterfly Roger (Warszawa–Wrocław–Sankt Peters- (Warsaw–Washington–St. Petersburg), King burg–Edynburg), Otello (Warszawa–Hong Roger (Warsaw–Wrocław–St. Petersburg– Kong), Don Giovanni (Warszawa–Los An- Edinburgh), Otello (Warsaw–Hong Kong), geles), Dama pikowa (Berlin–Warszawa), Don Giovanni (Warsaw–Los Angeles), The Andrea Chénier (Waszyngton–Poznań– Queen of Spades (Berlin–Warsaw), Andrea –Warszawa), Cyganeria (Warszawa–Wa- Chénier (Washington–Poznań–Warsaw) szyngton). Przygotował scenografię do and La Boheme` (Washington–Warsaw). spektakli operowych D. Duisinga: Medea Has prepared stage designs for opera pro- (Dutch Nationale Reisopera), Il viaggio ductions by D. Duesing: Medea (Dutch a Reims, Rape of Lucretia (Frankfurt Oper) Nationale Reisopera), Il viaggio a Reims oraz A. Żuławskiego (Straszny dwór) i T. Ko- and The Rape of Lucretia (Frankfurt Opera); niny (Tankredi) w Warszawie. as well as A. Żuławski () Jest autorem scenografii teatralnych do and T. Konina’s Tancredi in Warsaw. spektakli: Makbet (reż. M. Treliński), Wi- His theatrical stage designs include śniowy sad (reż. M. Prus), Ryszard II (reż. A. those for Macbeth (dir. M. Treliński), The Seweryn) oraz Taniec wampirów (reż. Cherry Orchard (dir. M. Prus) and Richard II R. Polański, Teatr Roma w Warszawie). (dir. A. Seweryn), as well as Vampires’ Wraz z A. Kreutzem-Majewskim zapro- Dance (dir. R. Polański) at the Roma Theater, jektował Polski Pawilon na EXPO w Hano- Warsaw. werze (2000). W 2006 odznaczony za swą With A. Kreutz-Majewski, designed the działalność artystyczną prestiżowym me- Polish Pavilion at EXPO 2000 in Hannover. wadziła ponad200spektaklioperowych Europy iświata.Wlatach2001–07 popro- stępuje gościnniezwielomaorkiestrami wizyjne, nagraniapłytoweiradiowe. Wy- ty symfoniczne,prawykonania, filmy tele- ma ponad80premieroperowych, koncer- cławskiej. Wswoimdorobkuartystycznym naczelnego iartystycznegoOperyWro- –2002). Od1995pełnifunkcjędyrektora tatowego „Wratislavia Cantans narodowego Festiwalu Oratoryjno-Kan- (1981), czel lonej Górze(1972–78),dyrektoremna- rowsky’ego wWiedniu. niające podkierunkiemprof. HansaSwa- nej wKrakowieorazodbyłastudiauzupeł- i dyrygenturę(1972)wAkademiiMuzycz- Ukończyła teorięmuzyki,pedagogikę driennale PQ’07otrzymał W 2008rokupodczasPr dalem ZasłużonyKulturze –GloriaArtis. prace scenograficzne. E M Była dyrygentemwFilharmonii wZie- w nym iartystycznymkrakowskiejOpery i c a dyrektorem artystycznymMiędzy- h

n i k łt medalza złoty askiego Kwa- ” (1997– 200 operaperformancesin , wide. From 2001to 2007, conductedover with manyorchestrasinEuropeandworld- recordings. Hasperformedasaguestartist formances, televisionfilms,discandradio symphony concerts,worldpremiereper- operapremieres, ments includeover80 of theWrocław Opera.Artisticachieve- held thepostofgeneralandartisticdirector tata Festival (1997–2002).Since1995,has Cantans InternationalOratorioandCan- (1981) andartisticdirectorofWratislavia artistic directoroftheKrakówOpera Philharmonic (1972–78),generaland Prof. HansSwarowskyinVienna. postgraduate studiesunderthetutelageof conducting (1972),aswellundertaking Kraków inmusictheory, pedagogyand Graduated fromtheAcademyofMusicin for hisstagedesigns. gold medalatPrague’s PQ’07Quadrennial achievements. In2008,wasawardedthe Service toPolish Cultureforhisartistic of theGloriaArtisOrderforMeritorious In 2006,wasawardedtheprestigiousmedal Was conductorattheZielonaGóra ` ` 29 09.11 30

w Anglii, Holandii, Belgii, Francji, w Niem- Holland, Belgium, , and czech, na Tajwanie. Taiwan. Od 1997 wraz z zespołem Opery Wro- Since 1997, together with the Wrocław cławskiej realizuje cykl superwidowisk ope- Opera ensemble, has been performing a rowych, wystawianych zwykle na scenie Hali cycle of opera super-shows, most often Ludowej we Wrocławiu: Verdiego (1997 staged at the Ludowa Hall: Verdi’s Aida i 2002), Bizeta (1998 i 2005/06), (1997 and 2002), Bizet’s Carmen (1998 Nabucco (1999) i Trubadur (2000) Verdiego, and 2005/06), Verdi’s Nabucco (1999) and Carmina burana Orffa (2001), Straszny (2000), Orff’s Carmina burana dwór Moniuszki (2001/02), Skrzypek na da- (2001), Moniuszko’s The Haunted Manor chu Steina, Bocka i Harnicka (2002) oraz (2001/02) and Stein, Bock and Harnick’s wszystkie części Pierścienia Nibelunga Wag- Fiddler on the Roof (2002), as well as all nera (2003–06). four parts of Wagner’s Ring cycle. Była wielokrotnie nagradzana za osią- Has been honored many times for artis- gnięcia artystyczne (m.in. „Złoty Orfeusz” tic achievements (among others, a Golden 1992, „Fryderyk” 2004, Złoty Medal Zasłu- Orpheus in 1992, Fryderyk in 2004, the żony Kulturze – Gloria Artis 2005). Jest pro- Gold Medal of the Gloria Artis Order for fesorem Akademii Muzycznej w Krakowie. Meritorious Service to Polish Culture, 2005). Professor at the Academy of Music in Kraków.

Tomasz Szreder

Kierownik muzyczny, dyrygent. Studia Music director, conductor. Graduated from w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Cho- S. Wisłocki’s symphony and opera con- pina w Warszawie ukończył w 1982, w kla- ducting studio at the Fryderyk Chopin sie dyrygentury symfoniczno-operowej Academy of Music [now University of S. Wisłockiego. Uczestniczył w kursach mi- Music] in Warsaw (1982). Has taken part strzowskich w Szombathely na Węgrzech i w in master courses in Szombathely (Hungary) Wiedniu. Odbył również staże w instytu- and Vienna, as well as doing postgraduate została wydananaDVD na scenieOperyWrocławskiej. Opera ta Szymanowskiego,wystawionejw2005 K. stycznych uważarealizacjępremiery jedno znajważniejszychdokonańarty- noczonych oraznaUkrainieiLitwie.Za w Niemczech,Belgii,Danii,StanachZjed- polskich filharmonii,atakżezagranicą: Dyrygowałwwiększości no-kantatowej. muzyki symfonicznej,operowejioratoryj- konawczym posiadanajważniejszedzieła Wrocławskiej, awszerokimrepertuarzewy- grania telewizyjne,radioweipłytowe(m.in. gentem wOperzeWrocławskiej. 1996, jestkierownikiemmuzycznymidyry- monii Kieleckiej(1990–95),aobecnie,od rektorem naczelnymiartystycznymFilhar- Wielkim wWarszawie (1984–91),byłdy- Pracował jakoasystentidyrygentwTeatrze 1984 r. StudenckąOrkiestręKameralną. i Sztuki. dysta BawarskiegoMinisterstwaKultury cjach kulturywMonachiumjakostypen- 2007 wOperzeWrocławskiej. Bizeta, którejpremieraodbyłasięwmaju jego batutązabrzmiałarównież numentalnego dzieławeWrocławiu. Pod pierwsza powojennarealizacjategomo- gnera wykonanie całejtetralogiiRyszardaWa- den znielicznychdyrygentówpoprowadził W swoimdorobkuartystycznymmana- W czasiestudiówzałożyłiprowadziłdo G. Pucciniego)zzespołemOpery Pierścień Nibelunga w 2007. Jako je- Jako w 2007. (2006). Byłato Carmen Hagith 2007). (premiere attheWrocław OperainMay II. AlsoconductedBizet’s War mental workinWrocław sinceWorld production ofRichardWagner’s monu- entire conducted performancesRichardWagner’s one ofasmallnumberconductors,has Opera andreleasedonDVD in2007.As Hagith Szymanowski’sopera production ofK. artistic achievementstobethepremiere and Lithuania.Considersoneofhismajor and theUnitedStates,aswellUkraine abroad: inGermany, Belgium,Denmark the philharmonichallsinPoland aswell cantata works.Hasconductedatmostof major symphonic,operaandoratorio- tensive performancerepertoireincludesall Tosca Puccini’s disc recordings(includingG. of theWrocław Opera. since 1996,musicdirec rector oftheKielce(1990–95);currently, Warsaw (1984–91),generalandartisticdi- Teatr Wielki–Polish NationalOperain chestra. Was assistantandconductorofthe Or- led (until1984)theStudentChamber and Art. a grantfromtheBavarianMinistryofCulture studies atculturalinstitutionsinMunichon Has tohiscredittelevision,radioand During timeasastudent,foundedand ` ), madewiththeWrocław Opera;ex- Ring , stagedin2005bytheWrocław cycle (2006).Thiswasthefirst tor andconductor ` Carmen 31 09.11 32 Opera The Wrocław Wrocławska Opera

Jest jednym z największych i najbardziej One of the largest and most significant znaczących teatrów operowych w Polsce. opera theaters in Poland. Since 1995, has Od 1995 działa pod kierunkiem Ewy been active under the direction of Ewa Michnik. Teatr operowy we Wrocławiu jako Michnik. Since 1997, the opera theater in jedyny w Polsce od 1997 realizuje tzw. su- Wrocław, as the only one in Poland, has perwidowiska, spektakle przygotowywane been staging so-called super-shows – per- w niekonwencjonalnych, dużych przestrze- formances prepared in unconventional niach dla wielotysięcznej widowni, z udzia- large spaces able to accommodate many łem kilkusetosobowych zespołów wyko- thousands of spectators, with the participa- nawczych, przy wykorzystaniu monumen- tion of ensembles composed of several hun- talnych dekoracji i efektów specjalnych. dred performers and employing monumen- Najczęściej do tych przedsięwzięć wykorzy- tal stage sets and special effects. Most often stywane są zabytkowe wnętrza Hali Ludo- used for these undertakings are the histori- wej, cenionej ze względu na wspaniałą ar- cal interiors of the Ludowa Hall, highly es- chitekturę. Opera Wrocławska realizuje teemed by virtue of its marvelous architectur- także podobne pod względem rozmachu al design. The Wrocław Opera also organiz- inscenizacyjnego przedstawienia plenero- es open-air performances staged on a simi- we (Gioconda Ponchiellego, 2003 – 6 larly grand scale (Ponchielli’s Gioconda, spektakli obejrzało łącznie ponad 30 tysię- 2003 – six shows watched by a total of over cy widzów; Napój miłosny Donizettiego, 30 000 spectators; Donizetti’s L’elisir 2007). d’amore, 2007). Największym projektem zrealizowanym The biggest project realized by the przez Operę Wrocławską było wystawienie Wrocław Opera has been the staging of całej tetralogii Pierścień Nibelunga (pierw- the complete Ring tetralogy (the first real- sza od 1945 we Wrocławiu, a druga w Pol- ization of Wagner’s work since 1945 in sce realizacja dzieła Wagnera). Wrocław, and the second in Poland as a Podczas 10 lat (1997–2007) Opera whole). Wrocławska pod kierownictwem Ewy Mich- Over the course of 10 years (1997– nik zrealizowała 15 inscenizacji wielkich –2007), the Wrocław Opera under the di- spektakli operowych. W sumie zaprezento- rection of Ewa Michnik staged 15 large wano 100 przedstawień, które obejrzało opera productions. All in all, it has pre- prawie 315 tysięcy widzów. Nic dziwne- sented 100 productions, which have been go, że te spotkania z operą, a szczególnie seen by almost 315 000 spectators. It is ogromne nimi zainteresowanie, określono hardly surprising that these encounters „wrocławskim fenomenem”. with opera, and in particular the huge in- terest in them, have been described as the ‘Wrocław Phenomenon’. tytułową partięw (1997). WOperzeWrocławskiej kreował batutą R.Mutiegow Giuseppe Verdiego (2001),śpiewałpod go. WLa Scali,wramachobchodówroku jących partiachzoperVerdiego iPuccinie- się niemalwyłącznienadużych,wymaga- nowskiego. Artystaodkilkulatkoncentruje biutował w rozolimie, Hajfie. Vancouver, Hongkongu,Tokio, Tel Avivie,Je- rencji, Wiedniu,Reykjaviku,Petersburgu, zie, Montpellier, Maladze,Mediolanie,Flo- gow, Brukseli,Amsterdamie,Paryżu, Tulu- cie, Dreźnie,Berlinie,Lipsku),atakżewGlas- werze, Karlsruhe, Monachium,Darmstad- w Norymberdze,Frankfurcie, Kolonii, Hano- operowych. Występował wNiemczech(m.in. europejskich salkoncertowychiteatrów chium (1990)otworzyłaprzednimwiele dyńskim CoventGardeniparyskiejBastille. Śpiewa teżwmediolańskiejLa Scali,lon- storii nowojorskiejMetropolitanOpera. jesttrzecimpolskimbarytonemwhi- wie, Absolwent AkademiiMuzycznejwKrako- tino wziąłudziałwinscenizacji rze D A . NafestiwaluMaggioMusicale Fioren- W Teatrze WielkimwWarszawie zade- Grand Prix nakonkursieARDwMona- n o d b r b Simone Boccanegra z e e Królu Rogerze r j Rigoletcie i Verdiego Rigoletta Trubadu- Szyma- .Muti. R. letto Verdi celebrations(2001),sangin ,aspartoftheYear ofGiuseppe parts fromoperasbyVerdi and Puccini.At almost exclusivelyonlarge,demanding Roger played thetitleroleinSzymanowski’s Boccanegra nal OperainWarsaw inVerdi’s Haifa. Hong Kong, Tokyo, Tel Aviv, Jerusalem and Vienna, Reykjavik,St.Petersburg, Vancouver, louse, Montpellier, Malaga,,, Glasgow, ,,Paris, Tou- , BerlinandLeipzig), aswellin Hannover, Karlsruhe, Munich,Darmstadt, places, inGermany(in,amongother performed concert hallsandoperatheaters.Has (1990) openeddoorstomanyEuropean International MusicCompetitioninMunich Garden inLondon andtheBastilleinParis. Also singsatLa ScalainMilan,Covent history oftheNewYork MetropolitanOpera. Kraków, isthethird Polish baritoneinthe Graduated fromtheAcademyofMusicin Debuted atTeatr Wielki–Polish Natio- Winning theGrandPrix attheARD and . For severalyears,hasconcentrated Nuremburg, Frankfurt, Cologne, Il trovatore (1990). AttheWrocław Opera, under thebatonof Simon Rigo- King 33 09.11 34

z Z. Mehtą, zagrał też w Tosce Puccinie- At the Maggio Musicale Fiorentino go. We Florencji obsadził Makbeta, Attylę Festival, took part in a staging of i Toskę. W wystąpił with Z. Mehta; also played in Puccini’s Tosca. w operach Verdiego jako Amonastro (Ai- In Florence, was in the cast of Macbeth, da, 2007), Germont (Traviata, 2008), Attila and Tosca. At the Metropolitan Opera, Stankar (, 2009). appeared in Verdi as Amonastro Andrzej Dobber ma bardzo bogaty re- (Aida, 2007), Germont (La traviata, 2008) pertuar koncertowy, obejmujący najważ- and Stankar (Stiffelio, 2009). niejsze dzieła symfoniczne i oratoryjne Andrzej Dobber has a very rich concert wszystkich epok. Śpiewał z najlepszymi eu- repertoire encompassing the most impor- ropejskimi orkiestrami symfonicznymi, NHK tant symphonic and oratorio works of all Symphony Orchestra, Israel Symphony periods. Has sung with the best European Orchestra; współpracował z najwybitniej- symphony orchestras, as well as NHK szymi dyrygentami. Symphony Orchestra and Israel Symphony Orchestra, and collaborated with the most distinguished conductors.

Agnieszka Bochenek- -Osiecka

Sopran. Absolwentka Akademii Muzycznej Soprano. Graduated from A. Słowakie- w Katowicach w klasie A. Słowakiewicz wicz’s studio at the Academy of Music in (2000). Katowice (2000). Soloist at the Národní Solistka Národního Divadla Moravsko- Divadlo Moravskoslezské in Ostrava slezského w Ostrawie (Czechy), gdzie wy- (Czech Republic), where she appears in stępuje między innymi w operach: Verdie- operas by such composers as: Verdi (Gilda go (Gilda w Rigoletcie, Violetta w Travia- in Rigoletto, Violetta in La traviata, cie, Nannetta w Falstaffie), Donizettiego Nannetta in Falstaff), Donizetti (Adina in (Adina w Napoju miłosnym), Rimskiego- L’elisir d’amore), Rimsky-Korsakov (Snegu- -Korsakowa (Śnieżka w Śnieżce), Mozarta rochka in Snegurochka), Mozart (Fiordiligi (Fiordiligi w Cosí fan tutte), Dvořáka (Terin- in Cosí fan tutte), Dvořák (Terinka in The ka w aiwNowym Sączu(2001)orazMiędzyna- Sari w go. Laureat Konkursu Wokalnego im.Ady Karczykowskie- R. Döringai Elssnera, R. Łazarskiej,Ch. kursach mistrzowskich H. w Sąsiadka;uczestniczył klasieE. zyczną w Tenor. UkończyłkatowickąAkademięMu- Kirkby.E. Kałudowem,śpiewakami: K. B. Schlick, przyjemność współpracowaćzesłynnymi rodowych konkursówwokalnych.Miała nej wBrnie,Pro BalticawToruniu. Warszawska Jesień,Festiwal MuzykiSakral- walach muzycznych,m.in.Praska Wiosna, brała udziałwmiędzynarodowychfesti- z wielomaorkiestramiwPolsce iCzechach, retkowym imusicalowym.Występowała ope- z repertuaremoratoryjno-kantatowym, w Sofii.Zpowodzeniemkoncertujerównież w Novarze(Włochy),Teatrze Narodowym atrze NarodowymwBrnie,Teatro Coccia dowym iPaństwowej OperzewPradze, Te- ga); gościnniewystępowaławTeatrze Naro- Bytom) iwCzechach(Ostrawa,Brno,Pra- operowymi wPolsce (Warszawa, Wrocław, w B R Ariadne aufNaxos Jest wielokrotnąlaureatkąmiędzyna- Artystka stalewspółpracujezteatrami a a f r Jakobinie a t m ł ), Straussa(Zerbinetta i ń ). s k i oySc,a ela .Moniuszko Inter- Nowy Sącz,aswell asS. Winner of9 Karczykowski. DöringandR. Elssner, R. C. Łazarska, ticipated inmasterclasseswithH. Sąsiadek;haspar- in Katowice, studioofE. Tenor. GraduatedfromAcademyofMusic Kirkby. SchlickandE. Kaludov, B. K. working withthefollowingfamoussingers: competitions. Hashadthepleasureof and Pro BalticainToruń. Autumn, theSacredMusicFestival inBrno vals includingPrague Spring, Warsaw as takingpartininternationalmusicfesti- in Poland andtheCzechRepublic,aswell toire. Hasappearedwithmanyorchestras operettaandmusicalreper- atorio-cantata, successfully givenconcertsfeaturingtheor- and theNationalTheaterinSofia.Hasalso in Brno,theTeatro CocciainNovara () State OperainPrague, theNationalTheater guest artistattheNationalTheaterand Brno, Prague), andhasperformedasa Bytom) andtheCzechRepublic(Ostrava, opera theatersinPoland (Warsaw, Wrocław, auf Naxos Jacobin Has wonmultipleinternationalvoice Collaborates onaregularbasiswith ) andStrauss(Zerbinettain th ). Ada SariVoice Competition in Ariadne 35 09.11 36

rodowego Konkursu Wokalnego im. S. Mo- national Voice Competition in Warsaw niuszki w Warszawie (2007). (2007). Działalność koncertową rozpoczął w cza- Began concert activity during studies, tak- sie studiów, biorąc udział w wykonaniach ing part in performances of oratorio works by dzieł oratoryjnych Bacha, Beethovena, Ha- Bach, Beethoven, Händel and Mozart on endla i Mozarta na polskich estradach fil- Polish philharmonic stages. After graduating, harmonicznych. Po studiach związał się became associated with the Warsaw Chamber z Warszawską Operą Kameralną, gdzie de- Opera, where he debuted as Lensky in Tchai- biutował jako Leński w Eugeniuszu Oniegi- kovsky’s . Has also sung the nie Czajkowskiego. Śpiewał również partie: following roles: Tamino in Die Zauberflöte, Tamina w Czarodziejskim flecie, Don Otta- Don Ottavio in Don Giovanni, the title role in via w Don Giovannim, tytułową w Lucio Silla Lucio Silla (all three operas by Mozart); (wszystkie trzy opery Mozarta), Nemorina Nemorino in Donizetti’s L’Elisir d’amore, w Napoju miłosnym Donizettiego, Stefana Stefan in Moniuszko’s The Haunted Manor. w Strasznym dworze Moniuszki. Since 2003, has collaborated with the en- Od 2003 współpracuje z zespołami Te- sembles of the Teatr Wielki – Polish National atru Wielkiego – Opery Narodowej w War- Opera in Warsaw; performs, among other szawie; wykonuje m.in. partie Judejczyka roles, the Jew (Strauss’ Salome), the Drum (Strauss, Salome), Tamburmajora (Berg, Major (Berg’s Wozzeck), the Madwoman Wozzeck), Szalonej (Britten, Curlew River), (Britten’s Curlew River), Bougrelas (Penderecki’s Bougrelasa (Penderecki, Ubu Rex), Pasterza Ubu Rex), Shepherd (Szymanowski’s King (Szymanowski, Król Roger). Odbył z nimi Roger). Has made numerous foreign tours with liczne podróże zagraniczne (Wielka Bryta- them (Great Britain, Spain, Lithuania, Japan). nia, Hiszpania, Litwa, Japonia).

Rafał Majzner Tenor, absolwent katowickiej Akademii Mu- Tenor. Graduated from E. Sąsiadek’s voice zycznej im. K. Szymanowskiego w klasie studio at the K. Szymanowski Academy of śpiewu E. Sąsiadka. Uczestnik mistrzow- Music in Katowice. Has taken part in vocal skich kursów wokalnych Ch. Elssnera, master classes with C. Elssner, R. Karczy- R. Karczykowskiego, K. Kałudowa; laureat kowski and K. Kaludov; has won many skiego, strumentalnych ( nicznymi wwielkichformachwokalno-in- zfilharmonicznymi orkiestramisymfo- ła R. Wagnera wBraunschweigu. Występowa- lende Kunst wWiedniuiTowarzystwa ka m.in.UniversitätfürMusikunddarstel- jowych konkursówwokalnych.Stypendyst- Sąsiadka.Laureatka wielukra- w klasieE. LipińskiegoweWrocławiuzycznej im.K. Mezzosopran. AbsolwentkaAkademiiMu- la (Paryż) iSilesia(Katowice). sis orazzagencjamimuzycznymiD. Fana- decką wWałbrzychu, CapelląCracovien- nią ŚląskąwKatowicach, Filharmonią Su- Verdiego. StalewspółpracujezFilharmo- sorgskiego, Purcella,Szymanowskiego, Donizettiego, Moniuszki,Mozarta,Mu- Bogusławskiego, Brittena,Czajkowskiego, gdzie występujem.in.woperach:Bizeta, Od 2005solistaOperyWrocławskiej, wielu nagródwkonkursachwokalnych. sorgskiego, Pendereckiego. Rudzińskiego, Szymanowskiego, Bizeta, Mu- w operachWagnera, Verdiego, Mozarta, Opery Wrocławskiej, gdzieśpiewałam.in. pro pace B B a a g r Missa brevisD-dur b Kilara). Od2003jestsolistką i ń a Stabat Mater s r k a a

Mozarta, Szymanow- Missa Mussorgsky andPenderecki. Mozart, Rudziński,Szymanowski, Bizet, operas by, amongothers:Wagner, Verdi, Wrocław Opera,whereshehasperfomedin Missa propace Mozart’s mental works(Szymanowski’s vocal-instru- monic orchestrasinlarge-form Braunschweig. Hasappearedwithphilhar- Wagner Associationin Vienna andtheR. sität fürMusikunddarstellendeKunst in from, amongotherinstitutions,theUniver- vocal competitions.Recipientofscholarships Music inWrocław. Winnerofmanynational LipińskiAcademyof siadek’s studioattheK. Są- GraduatedfromE. Mezzo-soprano. (Paris) andSilesia(Katowice). Fanal as wellwithmusicagenciesD. in Wałbrzych andtheCapellaCracoviensis, nic inKatowice, theSudetenPhilharmonic ongoing basiswiththeSilesianPhilharmo- Tchaikovsky andVerdi. Collaboratesonan Mozart, Mussorgsky, Purcell,Szymanowski, Bogusławski, Britten,Donizetti,Moniuszko, pears inoperasby, amongothers:Bizet, soloist attheWrocław Opera,whereheap- prizes invocalcompetitions.Since2005, is rvsi Major Missa BrevisinD ). Since2003,soloistwiththe Stabat Mater and Kilar’s 37

, 09.11 38

Radosław Żukowski

Bas. Absolwent Akademii Muzycznej we Bass. Graduated from the Academy of Wrocławiu. Współpracował z teatrami Music in Wrocław. Has collaborated with operowymi we Wrocławiu, Poznaniu i War- opera theaters in Wrocław, Poznań and szawie, Stadttheater Giessen, Teatro San Warsaw, Stadttheater Giessen and Teatro Carlos w Lizbonie. Występował w wielu eu- San Carlos in Lisbon. Has appeared at ropejskich teatrach operowych i salach fil- many European opera theaters and con- harmonicznych. W swoim repertuarze ma cert halls. Repertoire includes operas by opery takich kompozytorów, jak: Mozart, such composers as: Mozart, Beethoven, Beethoven, Rossini, Bellini, Verdi, Gounod, Rossini, Bellini, Verdi, Gounod, Tchaikov- Czajkowski, Borodin, Puccini, Penderecki. sky, Borodin, Puccini and Penderecki. Also Wykonuje również muzykę oratoryjną performs oratorio music by Beethoven, Beethovena, Haydna, Mahlera, Dvořáka, Haydn, Mahler, Dvořák, Mendelssohn and Mendelssohna, Pendereckiego. W szcze- Penderecki. In particular, has performed gólności zaś jest odtwórcą wszystkich dzieł all of Penderecki’s works under the com- Pendereckiego pod batutą kompozytora. poser’s baton. Teaches in his own solo Prowadzi klasę śpiewu solowego w Akade- voice studio at the Academy of Music in mii Muzycznej w Krakowie. Kraków. 39

10.11.2009 Wtorek / Tuesday godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION

AKADEMIA FESTIWALOWA / FESTIVAL ACADEMY 10.11 JADWIGA SARNECKA – PIERWSZA POLSKA KOMPOZYTORKA? / JADWIGA SARNECKA – THE FIRST POLISH WOMAN COMPOSER? Spotkanie z Markiem Szlezerem / Meeting with Marek Szlezer Prowadzenie / Moderator – Andrzej Kosowski Współpraca / Collaboration – Małgorzata Polańska godz. 18.00 / 6:00 pm KINOTEATR UCIECHA / UCIECHA CINEMA THEATER

IMPREZA TOWARZYSZĄCA / ACCOMPANYING EVENT Premierowy pokaz filmu dokumentalnego o Andrzeju Panufniku (TVP Kultura) pt. Tata zza żelaznej kurtyny / Premiere` showing of documentary film about Andrzej Panufnik (TVP Kultura), entitled Dad from Behind the Iron Curtain

Twórcy filmu / The film’s creators

Scenariusz i reżyseria / Scriptwriter and director: Krzysztof Rzączyński Zdjęcia / Photos: Michał Popiel-Machnicki Montaż / Montage: Beata Barciś, Krzysztof Rzączyński Muzyka / Music: Andrzej Panufnik, Jem Panufnik Animacje / Animations: Mischa Giancovich, Jem Panufnik Dźwięk / Sound: Krzysztof Rzepecki, Marcin Ejsmund 40

Współpraca scenariuszowa i konsultacja / Script collaboration and consultation: Robert Kamyk, Beata Bolesławska-Lewandowska Współpraca reżyserska / Co-director: Barbara Brzeska Opieka produkcyjna / Production coordinator: Rodney Wilson Redaktor prowadzący / Editor-in-chief: Robert Kamyk Kierownictwo produkcji / Production director: Ryszard Urbaniak Produkcja / Producer: TVP Kultura oraz TVP Program dla European Broadcasting Union / TVP Culture and TVP Program for European Broadcasting Union 41

Jem (Jeremy) Panufnik jest twórcą muzyki Jem (Jeremy) Panufnik is a creator of youth młodzieżowej i animacji, mieszka w Londy- music and animations; he lives in London, nie, gdzie jest znany również jako DJ. Gdy where he is also known as a DJ. When his jego ojciec miał tyle lat co on, czyli niemal father was as old as he is now – in other czterdzieści – był już uznanym polskim kom- words, nearly forty – he was already a rec- pozytorem. Komunistyczne władze wybrały ognized Polish composer. The Communist go na „wizytówkę” polskiej muzyki za grani- authorities chose him as a ‘calling card’ for cą. W 1954 roku Andrzej Panufnik postano- Polish music abroad. In 1954, Andrzej Pa- wił zerwać związki z reżimem. Wyjechał na nufnik decided to break relations with the

Zachód jako kompozytor zza żelaznej kurty- regime. He emigrated to the West as a com- 10.11 ny z postanowieniem, że nigdy do Polski nie poser from behind the Iron Curtain with the wróci. Nie wierzył ani wówczas, ani przez intent of never returning to Poland. He nev- długie lata swojego życia w Anglii, że komu- er believed, either then or through the long nizm zostanie kiedyś obalony i w 1990 ro- years of his life in England, that Com- ku, na krótko przed śmiercią, on sam jesz- munism would someday be overthrown and cze raz stanie na ojczystej ziemi. that, in 1990 – shortly before his death – he Dla Jema przeszłość ojca była zawsze himself would once again set foot on the owiana tajemnicą. Panufnik nie opowiadał ground of his homeland. mu o Polsce, nie uczył języka; nie wierzył, For Jem, his father’s past was always en- żeby synowi kiedykolwiek było to potrzeb- shrouded in mystery. Panufnik did not tell ne. W tym roku kompozytor kończyłby 95 him about Poland, didn’t teach him the lan- lat. Do domu pod Londynem – gdzie dalej guage; he didn’t believe that his son would mieszka jego żona Camilla i gdzie ciągle ever need it. This year, the composer would istnieje jego dawna, zakurzona dziś pra- have turned 95. To his home in suburban cownia – przyjeżdżają starzy przyjaciele, London – where his wife Camilla still lives, tak jak kiedyś, na urodziny. Jem chce po- and where his old, now dusty studio contin- rozmawiać z nimi o tym, o czym nie zdążył ues to exist – come old friends, just as once porozmawiać z ojcem. Jednak perspekty- upon a time, for his birthday. Jem wants to wa angielska nie wystarcza. Jem wyjeżdża talk with them about what he did not man- do Polski, żeby zrozumieć dramatyczną age to talk about with his father before the biografię ojca, jego dylematy, poznać mo- latter’s death. However, the English perspec- tywy ucieczki z kraju. Podróż śladami ojca tive is not sufficient. Jem travels to Poland to jest przede wszystkim refleksją nad samym understand his father’s dramatic biography, sobą. Jem, nie mając – w odróżnieniu od his dilemmas, to learn his motives for escap- swojej siostry – klasycznego wykształcenia ing from the country. The journey in his fa- muzycznego, czuł się w rodzinie zawsze in- ther’s footsteps is, above all, a reflection on ny. Ale kiedy wraz z nim podróżujemy śla- himself. Jem, not having – unlike his sister – dami Andrzeja Panufnika, mamy wraże- a classical music education, always felt like nie, że syn jest niezwykle bliski ojcu zarów- the odd one of the family. But when we jour- no poprzez swoją wrażliwość, szczerość, ney together with him in the footsteps of jak i zaskakujące refleksje. W czasie po- Andrzej Panufnik, we have the impression dróży bohater odkrywa w sobie emocje, that his son is very close to his father not on- które do dziś pozostawały w ukryciu. ly in his sensitivity and sincerity, but also in 42

his surprising reflections. During the jour- ney, the protagonist discovers in himself emotions which to this day have remained hidden.

Nota o Andrzeju Panufniku znajduje się przy koncercie z dnia 11 listopada 2009. For information on Andrzej Panufnik, see 11 November 2009 concert. 43

10.11.2009 Wtorek / Tuesday godz. 19.30 / 7:30 pm AULA COLLEGIUM NOVUM UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO / COLLEGIUM NOVUM AUDITORIUM, JAGIELLONIAN UNIVERSITY 10.11

Józef Elsner – Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 / Sonata in F Major for violin and piano op. 10 no. 1 (ca 1798) Allegro Andante Rondo Allegretto Aleksander Nowak – Sonata „June-December” na skrzypce i fortepian / ‘June-December’ Sonata for violin and piano (2005), ca 21’ *** Eugeniusz Knapik – Partita per violino e pianoforte (1980), ca 33’ Entrée Air Mouvement Recitatif Air Grażyna Bacewicz – Dwa Oberki na skrzypce i fortepian / Two Obereks for violin and piano (1949, 1951), ca 5’

Piotr Pławner – skrzypce / violin Eugeniusz Knapik – fortepian / piano

45

Zestawienie skrzypiec i fortepianu – z pozoru The pairing of violin and piano – superfi- wydawałoby się powszechne i obiegowe – cially, it would seem, commonplace and nadaje tym pierwszym nową, oryginalną ro- widespread – bestows on the former a lę: nabierają one cech protagonisty, drama- new, original role: it assumes the features tyzują się... Fortepianowy akompaniament of a protagonist, dramatizes itself… The dodaje skrzypcowym dźwiękom nowego piano accompaniment adds to the sound wymiaru, przez co muzyka staje się znacz- of the violin a new dimension, by virtue of nie bardziej „mówiąca”, narracyjna, miej- which the music becomes considerably scami poważna... Dzieje się tak nawet more ‘speech-like’, narrative, in places se- w dziełach pozornie lekkich, jak np. Sonata rious… This happens even in seemingly 10.11 „wiosenna” Beethovena. W późniejszych light works, such as Beethoven’s ‘Spring’ zaś czasach zdarzały się arcydzieła o wybit- Sonata; while in later times, masterpieces nie dramatycznym charakterze, wzbogaca- of a remarkably dramatic character ap- jące kameralistykę o nowy aspekt. peared, enriching chamber music with this Cztery utwory, które składają się na dzi- new aspect. siejszy koncert, układają się w bardzo sze- The four works which comprise today’s roką panoramę ujęcia skrzypiec i fortepia- concert form a panoramic perspective on nu – panoramę zarówno stylistyczną, jak the violin and piano – a panorama in terms i idiomatyczną. of both style and idiom. Rozpoczynająca wieczór Sonata F-dur Beginning the evening, the Sonata in na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 Józefa F major for violin and piano op. 10 no. 1 by Elsnera, skomponowana ok. 1798 roku, Józef Elsner, composed ca. 1798, forms wpisuje się w późnoklasycystyczny nurt ka- part of the late-Classical stream of pre- meralistyki przedbeethovenowskiej, gdzie Beethoven chamber music, in which the epi- pierwiastek epicko-dramatyczny nie jest je- cally dramatic element is not yet so far de- szcze tak daleko rozwinięty, chociaż pew- veloped, although it is already possible to nych jego zalążków można już upatrywać. single out certain precursory buds. Elsner Swoje trzy sonaty skrzypcowe op. 10 skom- composed his three violin sonatas op. 10 ponował Elsner w okresie lwowskim. We during his Lemberg (now L’viv) period. In Lwowie pełnił funkcję dyrygenta w teatrze Lemberg, he assumed the post of conductor cesarsko-królewskim; w tym czasie został at the Imperial-Royal theater; at this time, także współpracownikiem Wojciecha Bogu- he also collaborated with Wojciech Bogu- sławskiego, wówczas dyrektora teatru nie- sławski, then director of the German theater. mieckiego. Były to ostatnie dokonania These were the last of the composer’s kompozytora w Austrii, albowiem w roku accomplishments in Austria, for in 1799, 1799 Elsner przeniósł się na stałe ze Lwo- Elsner moved permanently from Lemberg to wa do pruskiej wówczas Warszawy. W póź- what was then Prussian Warsaw. In his later niejszych latach twórca poświęcił się muzy- years, the composer devoted himself to ora- ce oratoryjnej, dlatego prezentowana dzi- torio music, which is why the Violin Sonata siaj Sonata skrzypcowa to cenna ciekawost- presented today is a valuable curiosity giving ka dająca obraz stylu artysty. a picture of the artist’s style. Sonata „June-December” na skrzypce Aleksander Nowak’s ‘June-December’ i fortepian Aleksandra Nowaka powstawa- Sonata for violin and piano was written over ła w latach 2003–05 w Katowicach. Utwór the years from 2003 to 2005 in Katowice. 46

został wykonany po raz pierwszy przez The work was performed for the first time by Krzysztofa Lasonia i Jacka Maksymiuka Krzysztof Lasoń and Jacek Maksymiuk on 27 kwietnia 2005 w Akademii Muzycznej 27 April 2005 at the Karol Szymanowski im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Academy of Music in Katowice. As the com- Jak pisze kompozytor: „Głównym impulsem poser writes: ‘the main impetus for writing do napisania ‘Sonaty’ była potrzeba zmie- the ‘Sonata’ was a need to grapple with rzenia się z klasyczną formą. Drugim, nie Classical form. A second, no less important mniej ważnym impulsem była chęć rozbicia impetus was the desire to break up this form tej formy i wyjścia poza nią. Te dwa dąże- and go beyond it. These two aims – the for- nia, pierwsze do bycia konsekwentnym, do mer to be consistent, to create, develop and tworzenia, rozwijania i podsumowywania, recapitulate, and the latter to be unpre- a drugie do bycia nieprzewidywalnym, do dictable, to create, juxtapose and destroy – tworzenia, kontrastowania i niszczenia spo- meet head to head and spar with each other tykają się tu ze sobą i ścierają niczym dwa like the two themes of a Classical sonata. The tematy klasycznej sonaty. Tytuł utworu moż- title of the work may be understood in two na rozumieć dwojako. Z jednej strony na- ways. On the one hand, it alludes directly to wiązuje on wprost do czasu ukończenia czę- the time of completion of the composition’s ści utworu, a z drugiej może też sugerować movements; and on the other, it might also konflikt obecny w utworze”. Utwór zapo- suggest the conflict present in the work.’ The wiada ostatnie dokonania kompozytora, work offers a foretaste of the composer’s re- wśród których należy wymienić Kwartet cent accomplishments, among which should smyczkowy, wykonany po raz pierwszy wios- be mentioned the String Quartet, performed ną tego roku w Katowicach. for the first time this spring in Katowice. Eugeniusz Knapik to jeden z najgłębiej Eugeniusz Knapik is one of the Polish i zarazem najbardziej twórczo przywiązany artists most profoundly and, at the same do tradycji polskich artystów. „Najbliższa time, creatively attached to tradition. jest mi muzyka, która wyraża pewne warto- ‘Closest to my heart is music which express- ści” – pisze kompozytor – „Bardzo mnie in- es certain values’ – writes the composer – teresuje, i to od wielu lat, muzyka i sztuka ‘I am very interested, and have been for z przełomu wieków: ostatnie ćwierćwiecze many years, in music and art from the turn XIX i pierwsze ćwierćwiecze XX wieku. of the century: the last quarter of the Utwory Mahlera i Skriabina przemawiają 19th century and first quarter of the 20th. do mnie najsilniej. Ale jestem również zafa- The works of Mahler and Scriabin speak to scynowany ostatnimi opusami Beethovena, me most powerfully. But I am also fascinat- twórczością Brahmsa i – idąc dalej ed by Beethoven’s last opuses, Brahms’ w wiek XX – Ivesa i Messiaena”. Swoiste oeuvre and – moving forward into the rozpięcie pomiędzy stylem romantycznym 20th century – Ives and Messiaen.’ A pecu- a współczesnością, pomiędzy Wagnerem liar distance between the Romantic style a Lutosławskim to istota muzyki Knapika. and the contemporary approach, between Specyficzne „rozglądanie” się po przeszło- Wagner and Lutosławski, is the essence of ści i teraźniejszości w różnych okresach Knapik’s music. This unique ‘browsing’ przybierało odmienne oblicze. We wczes- through the past and present has in various nym okresie działalności Knapik wykazywał periods assumed various faces. In his early wiele zbieżności stylistycznych z nieżyjącym period of activity, Knapik displayed many 47 już Andrzejem Krzanowskim, zwłaszcza na stylistic similarities with the late Andrzej płaszczyźnie faktury, czyli zorganizowania Krzanowski, especially in the textural plane dźwięków i ich barw w muzyczny kosmos. – that is, the organization of pitches and Partita Knapika, skomponowana w tym sa- their timbres into a musical universe. Kna- mym czasie co znaczący Kwartet smyczko- pik’s Partita, composed at the same time as wy, bardzo dobrze oddaje owo rozgląda- his important String Quartet, displays very nie się kompozytora po historii muzyki – well that browsing by the composer wszak partita to gatunek barokowy, a jed- through the history of music – after all, the nak Knapik napełnia go nową treścią, partita is a Baroque genre, but Knapik in- jeszcze nie całkowicie postromantyczną vests it with a new meaning, not quite com- 10.11 (tak jak uczyniłby zapewne dzisiaj), lecz za- pletely post-Romantic (as he would no doubt gęszczoną i skondensowaną, choć zapo- do today), but concentrated and condensed, wiadającą obecne tendencje. though providing a foretaste of his current Zakończenie wieczoru należy do Dwóch tendencies. Oberków Grażyny Bacewicz. O folklorze Responsibility for closing the evening falls w twórczości najwybitniejszej polskiej kom- to Grażyna Bacewicz’s Two Obereks. On the pozytorki napisano miliony słów, zatem – folklore in the oeuvre of the most esteemed zamiast skupiać się na tym aspekcie – chciał- Polish female composer, millions of words bym wspomnieć o historycznych uwarunko- have been written, so – instead of concentrat- waniach popularności folkloru w muzyce ing on this aspect – I would like to mention the polskiej po 1945 roku. Przejęcie – po II woj- historical background to the popularity of nie światowej – władzy przez komunistów folklore in Polish music after 1945. The as- wiązało się również ze zniewoleniem kultu- sumption of power – after World War II – by ry. Polscy artyści zostali sterroryzowani the Communists was also associated with an przez politruków zawołaniem „narodowe enslavement of culture. Polish artists were ter- w formie, socjalistyczne w treści” (pocho- rorized by political indoctrinators with the ral- dzącym zresztą z przemówienia towarzysza lying call ‘national in form, socialist in con- Żdanowa, sowieckiego komisarza do spraw tent’ (sourced from a speech by Comrade kultury). Oznaczało to ni mniej, ni więcej, Zhdanov, the Soviet commissar for cultural tylko podporządkowanie sztuki wymogom affairs). This meant no more and no less than polityki – tak więc wszelkie eksperymenty, the subordination of art to the requirements czy nawet muzykę pozbawioną odniesień of politics – so that all manner of experiments, do rzeczywistości, uznawano za niepożą- or even music devoid of references to the re- dane. W tej sytuacji sięganie do folkloru by- ality, were regarded as undesirable. In this sit- ło bezpiecznym azylem, w którym kompo- uation, turning to folklore was a safe asylum zytorzy mogli wykorzystywać swoje pomy- in which composers could make use of their sły. Grażyna Bacewicz była – obok Luto- own ideas. Grażyna Bacewicz was – aside sławskiego – twórcą, który najbardziej from Lutosławski – the artist who most suc- udatnie i przekonująco połączył elementy cessfully and convincingly linked elements of ludowości z doświadczeniami muzyki po- folklore with the experiences of classical mu- ważnej. Warto o tym pamiętać, słuchając sic. It’s worth remembering this when listen- dziarskich, skrzypcowych oberków... ing to her lively obereks for the violin…

Maciej Jabłoński Maciej Jabłoński 48

Józef Elsner

Kompozytor, pedagog i działacz kultury mu- Composer, pedagogue and musical culture zycznej. Urodził się w 1769 w Grodkowie na activist. Born 1769 in Grottkau (today Grod- Opolszczyźnie, zmarł w 1854 w Elsnerowie ków, in the Opole region), died 1854 in pod Warszawą. Wcześnie zaczął kompono- Elsnerów, now part of Warsaw. Started com- wać, jego motet Ave Maria gratiae plena na posing early; his Ave Maria gratiae plena 2 głosy solowe z towarzyszeniem instrumen- motet for 2 solo voices and instrumental ac- tu został wykonany we Wrocławiu w 1782. companiment was performed in Breslau (to- We Wrocławiu studiował teologię i medycy- day Wrocław) in 1782. In Breslau, studied nę, w 1789 wyjechał do Wiednia i powrócił theology and medicine; in 1789, left for do zawodu muzyka. W 1791 grał jako Vienna and returned to his musical vocation. skrzypek w orkiestrze teatralnej w Brnie, a w In 1791, played violin in a theater orchestra 1792 objął stanowisko kapelmistrza w te- in Brno; and in 1792, assumed the position atrze cesarsko-królewskim we Lwowie. of chapel master at the imperial royal the- W 1799 kompozytor osiadł na stałe ater in Lwów (today L’viv). w Warszawie, gdzie rozwijał szeroką i wszech- In 1799, the composer settled perma- stronną działalność: prowadził operę w Te- nently in Warsaw, where he built up a broad atrze Narodowym (1799–1824), miał włas- and versatile portfolio: he led the opera at ną sztycharnię nut, wydawał pierwszy w Pol- the National Theater (1799–1824), had his sce miesięcznik nutowy, działał w Resursie own music printing press, published the first Muzycznej, był członkiem Warszawskiego sheet music monthly in Poland, was active at Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pisał recenzje i the Resursa Muzyczna music society, held artykuły do czasopism polskich. W 1814 za- membership in the Warsaw Society of łożył Towarzystwo Muzyki Religijnej i Naro- Friends of Learning, wrote reviews and arti- dowej, które miało za zadanie organizowa- cles for Polish periodicals. In 1814, he nie koncertów, kształcenie nowych kadr na- founded the Society for Sacred and Natio- uczycieli muzyki, organistów, śpiewaków nal Music, which had as its aim the organi- i muzyków. zation of concerts and the training of new Był kompozytorem niezwykle płodnym: teaching staff, organists, singers and musi- pisał opery i melodramaty (ponad 30), ba- cians. 49 lety, symfonie (8), koncerty, utwory kameral- An unusually prolific composer: he ne i instrumentalne. Ważne miejsce w twór- wrote operas and melodramas (over 30), czości Elsnera zajmuje także muzyka religij- ballets, symphonies (8) and concerti, as well na (ok. 130 utworów). Prowadził intensywną as chamber and instrumental works. An im- działalność pedagogiczną (m.in. w Szkole portant place in Elsner’s oeuvre is also occu- Głównej Muzyki uczył F. Chopina). pied by sacred music (ca. 130 works). He Jego działalność kompozytorska, orga- conducted intensive pedagogical activities nizacyjna i publicystyczna stanowi ważny (among other things, he taught F.Chopin at etap w dziejach polskiej muzyki. the College of Music, now known as the

F. Chopin University of Music). 10.11 His activity as a composer, organizer and journalist represents an important stage in the history of Polish music.

Aleksander Nowak

Urodził się w 1979 w Gliwicach, gdzie roz- Born 1979 in Gliwice, where he began his począł edukację muzyczną w wieku lat 14. musical education at the age of 14. About Około dwóch lat później zaczął kompono- two years later, began composing under the wać pod kierunkiem U. Biłan. W 2001 roz- direction of U. Biłan. In 2001, began com- począł studia kompozytorskie w klasie position studies in the studio of A. Lasoń at A. Lasonia w Akademii Muzycznej im. Ka- the Karol Szymanowski Academy of Music rola Szymanowskiego w Katowicach, a po in Katowice; after receiving a Master’s de- uzyskaniu stopnia magistra kontynuował je gree, continued studies under the direction pod kierunkiem S. Rouse’a na Uniwersyte- of S. Rouse at the University of Louisville cie w Louisville (USA), gdzie w maju 2008 (USA), where he received the Master of otrzymał stopień Master of Music. Music degree in May 2008. Jego utwory były wykonywane na kilku His pieces have been performed at sev- festiwalach i koncertach w Europie i Stanach eral festivals and concerts in Europe and the Zjednoczonych, takich jak: Aksamitna Kur- USA, such as: Velvet Curtain 2 in L’viv, New tyna 2 we Lwowie, New Music Festival w Lo- Music Festival in Louisville, Summer Music 50

uisville, Letni Festiwal Muzyczny w Rycerce Festival in Rycerka Górna and Composition Górnej oraz Dni Wydziału Kompozycji Department Days at the Academy of Music w Akademii Muzycznej w Katowicach. in Katowice. In June 2007, his work Fiddler’s W czerwcu 2007 jego utwór Fiddler’s Green Green and White Savannas Never More, and White Savannas Never More, zamówio- commissioned by the Warsaw Autumn ny przez Towarzystwo Przyjaciół Warszaw- Friends Society, with support from the Ernst skiej Jesieni, przy wsparciu Fundacji Ernsta von Siemens Foundation, was presented by von Siemensa, był prezentowany przez Pol- Polish Radio during the 54th UNESCO skie Radio podczas 54. Międzynarodowej International Rostrum of Composers in Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu. Paris. Winner of the President’s Award and Aleksander Nowak jest laureatem Nagrody the Moritz von Bomhard fellowship at the Rektora oraz stypendium Moritz von Bom- University of Louisville, as well as the Prizes hard Fellowship Uniwersytetu w Louisville, of the Mayor of Gliwice and the Marshal of Nagrody Prezydenta Miasta Gliwice oraz Silesia. In 2008, his work Last Days of Nagrody Marszałka Województwa Śląskie- Wanda B. was nominated for the OPUS go. W roku 2008 jego utwór Last Days of Public Media Prize. Wanda B. został nominowany do Nagrody Mediów Publicznych OPUS.

Grażyna Bacewicz

Kompozytorka i skrzypaczka, urodziła się Grażyna Bacewicz, composer and violinist, w 1909 w Łodzi, zmarła w 1969 w War- born 1909 in Łódź, died in 1969 in War- szawie. Studiowała w Konserwatorium War- saw. Studied at the Warsaw Conservatory szawskim u K. Sikorskiego (kompozycja), with K. Sikorski (composition), J. Jarzębski J. Jarzębskiego (skrzypce) – uzyskując dy- (violin) – receiving diplomas in 1932 – as plomy w 1932, a także u J. Turczyńskiego well as with J. Turczyński (piano). Also be- (fortepian). Rozpoczęła również studia na gan studies in the faculty of philosophy at wydziale filozofii Uniwersytetu Warszaw- the University of Warsaw – which, however, skiego, z których jednak zrezygnowała she abandoned on account of having too 51 z powodu nadmiaru zajęć. Studia uzupeł- much coursework. Undertook supplemen- niające odbyła w Paryżu u N. Boulanger tary studies in Paris with N. Boulanger (com- (kompozycja) oraz A. Tourreta i C. Flescha position), as well as A. Tourret and C. Flesch (skrzypce). (violin). Do 1952 prowadziła działalność twór- Until 1952, was engaged in creative and czą i artystyczną, uwieńczoną licznymi suk- artistic activity, crowned with numerous suc- cesami na estradach europejskich, gdzie wy- cesses on European concert stages, where stępowała z recitalami i koncertami z udzia- she performed recitals and concerts in col- łem wybitnych dyrygentów, jak P. Kletzki, laboration with such distinguished conduc-

G. Georgescu, H. Abendroth, C. Silvestri. tors as P. Kletzki, G. Georgescu, H. Aben- 10.11 Tak w jednej jak i w drugiej dziedzinie zdo- droth, C. Silvestri. Won prizes in both fields; bywała nagrody, a jej muzyka coraz częściej her music was more and more frequently była obecna na koncertach i festiwalach present at concerts and festivals in Poland w kraju i za granicą. Od 1953 poświęciła and abroad. From 1953 onward, devoted się wyłącznie kompozycji, którą wcześniej herself exclusively to composition, which she łączyła z pracą pedagogiczną. Uznawana had previously combined with pedagogical za autorytet zarówno w dziedzinie kompo- work. Considered an authority in the fields zycji jak i gry skrzypcowej, zapraszana była of both composition and violin-playing, was do jury międzynarodowych konkursów invited to sit on the juries of international vi- skrzypcowych i kompozytorskich. olin and composing competitions. Dorobek twórczy G. Bacewicz jest nie- Artistic legacy is unusually rich and var- zwykle bogaty i różnorodny: od miniatur so- ied: from solo miniatures, through cham- lowych, poprzez utwory kameralne, aż po ber works, to symphonies, concerti with so- symfonie i koncerty z udziałem instrumentów lo instruments, songs, cantatas, ballets and solowych, pieśni, kantaty, balety i opery ra- radio operas. Also authored film and the- diowe. Jest także autorką muzyki do filmów ater music. Successful attempts at writing i do spektakli teatralnych. Udane próby lite- literature fill in the picture of this versatile rackie dopełniają obrazu tej wszechstronnie creative personality. utalentowanej osobowości twórczej. 52

Eugeniusz Knapik

Kompozytor, pianista, urodził się w 1951 Composer and pianist, born 1951 in Ruda w Rudzie Śląskiej, studiował w katowickiej Śląska. Studied composition with H.M. Gó- Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej u recki and piano with C. Stańczyk at the State H.M. Góreckiego (kompozycja) i Cz. Stań- College of Music in Katowice. As a pianist, czyka (fortepian). Jako pianista koncertuje concertizes in Poland and abroad, es- w kraju i za granicą, ceniony za interpreta- teemed for interpretations of 20th-century cje muzyki fortepianowej XX wieku (m.in. piano works (among others, has recorded nagrał Vingt Regards sur l’Enfant Jesus Messiaen’s Vingt regards sur l’Enfant Jésus). Messiaena). W latach 80. współpracował In the 1980s, collaborated with the Silesian z Kwartetem Śląskim. Występował wielo- Quartet. Has appeared many times at the krotnie na festiwalach: Warszawska Jesień, following festivals: Warsaw Autumn, Saint Saint Denis, Octobre en Normandie (Ro- Denis, Octobre en Normandie (Rouen), uen), Encontros Gulbenkian de Musica Encontros Gulbenkian de Musica Contem- Contemporanea (Lizbona), a także na es- poranea (Lisbon), as well as on the stage of tradzie Concertgebouw w Amsterdamie. the Concertgebouw in Amsterdam. Zdobył wiele nagród w konkursach As a composer, has won numerous kompozytorskich, m.in. Konkursie Młodych prizes in such competitions as the Young ZKP (1976, za Le chant), Konkursie Muzyki Composers’ Competition of the Polish Com- Kameralnej w Wiedniu (1977, za Concerto posers’ Union (1976, for Le chant), the grosso), na Międzynarodowej Trybunie International Chamber Music Competition Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1984, in Vienna (1977, for Concerto grosso), as za Kwartet smyczkowy). W 1988 na zamó- well as the UNESCO International Rostrum wienie dyrektora Opery w Bruk- of Composers in Paris (1980, for String seli G. Mortiera napisał trylogię operową Quartet). In 1988, on commission from the The Minds of Helena Troubleyn do tekstu director of Opéra la Monnaie in Brussels, J. Fabrego (wystawiona: cz. I w Antwerpii, wrote an opera trilogy entitled The Minds of 1990; cz. II w Kassel, 1992; cz. III w War- Helena Troubleyn to a libretto by J. Fabre szawie, 1996). We współpracy z J. Fabrem (staged: Part I in Antwerp, 1990; Part II in powstały również spektakle baletowe. Kassel, 1992; Part III in Warsaw, 1996). In 53

Za twórczość kameralną kompozytor collaboration with J. Fabre, has also staged otrzymał Nagrodę „Śląskiej Polihymnii” ballet productions. (1985), a za twórczość operową został For his chamber music oeuvre, the com- przyjęty do „Loży Liderów” w Katowicach poser received the Silesian Polyhymnia (1997); w 2005 uhonorowany Medalem Prize (1985); and for his operatic oeuvre, Komisji Edukacji Narodowej oraz meda- he was accepted to the Leaders’ Lodge in lem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Katowice (1997). In 2005, he was honored Eugeniusz Knapik jest profesorem with the National Education Commission w Akademii Muzycznej im. Szymanowskie- Medal, as well as the Gloria Artis Order for

go w Katowicach, w latach 2002–08 pełnił Meritorious Service to Polish Culture. 10.11 funkcję rektora tej uczelni. Eugeniusz Knapik is a professor at the K. Szymanowski Academy of Music in Ka- towice; from 2002 to 2008, he held the post of Rector of this institution.

Piotr Pławner Należy do najwybitniejszych i najbardziej Among the most outstanding and creative vi- kreatywnych skrzypków swojej generacji. olinists of the younger generation. Born 1974 Urodzony w Łodzi w 1974, debiutował na in Łódź, made solo debut at the age of nine. estradzie w 9. roku życia. Absolwent łódz- Alumnus of the Academy of Music in Łódź, re- kiej Akademii Muzycznej, stypendysta Fun- cipient of a stipend from H. Szeryng Founda- dacji im. H. Szerynga w Monte Carlo. Jest tion in Monte Carlo. Winner of many compe- laureatem wielu konkursów w kraju i za titions in Poland and abroad, among them granicą, m.in. Międzynarodowego Konkur- the H. Wieniawski International Competition su im. H. Wieniawskiego (1991) i prestiżo- (1991), as well as the prestigious ARD com- wego Konkursu ARD w Monachium (1995). petition in Munich (1995). Wiele koncertuje w kraju i za granicą Concertizes frequently in Poland and (Europa, Bliski Wschód, Stany Zjednoczo- abroad (Europe, Middle East, United States) ne) jako solista i kameralista. Występuje as a soloist and chamber musician. Has 54

w takich salach koncertowych, jak Tivoli performed in such venues as Tivoli Hall Hall (Kopenhaga), Liederhalle (Stuttgart), (Copenhagen), Liederhalle (Stuttgart), Her- Herkules Saal (Monachium), Concertge- kules Saal (Munich), Concertgebouw (Amster- bouw (Amsterdam), Châtelet (Paryż), Pa- dam), Châtelet (Paris), Palau de la Música lau de la Música Catalana (Barcelona), Catalana (Barcelona), Teatro Monumental Teatro Monumental (Madryt), Tonhalle (Madrid), Tonhalle (Zürich) and Victoria (), Victoria Hall (Genewa). Od Hall (). Since 2005, has collaborat- 2005 współpracuje z K. Zimermanem. ed with K. Zimerman. Artysta dysponuje rozległym repertu- The artist has at his disposal a vast arem, począwszy od baroku po dzieła repertoire, ranging from the Baroque to kompozytorów współczesnych. Dokonał works by contemporary composers. He has również wielu rejestracji radiowych i tele- also made many radio and television wizyjnych w Polsce i za granicą. Za nagra- recordings in Poland and abroad. For his nie Koncertu na skrzypce, fortepian i kwar- recording of E. Chausson’s Concerto for tet smyczkowy E. Chaussona otrzymał Violin, Piano and String-Quartet, he re- „Fryderyka” 2005, a za płytę z koncertami ceived a Fryderyk Prize (2005); and for his skrzypcowymi Szymanowskiego i Karłowi- disc with violin concerti by Szymanowski cza – znaczącą nagrodę „The Strad Selec- and Karłowicz, the prestigious Strad Sele- tion” 2007. ction award (2007). Piotr Pławner has been Piotr Pławner od 2002 wykłada w Aka- teaching at the K. Szymanowski Academy demii Muzycznej im. K. Szymanowskiego of Music in Katowice since 2002; beyond w Katowicach, ponadto od 2006 jest pry- this, since 2006, he has been first violinist mariuszem światowej sławy kwintetu I Sa- for the world-famous I Salonisti quintet. He lonisti. Gra na skrzypcach T. Balestrierie- plays a violin by T. Balestrieri from 1769. go z 1769 roku. 55

11.11.2009 Środa / Wednesday godz. 19.30 / 7:30 pm TEATR IM. JULIUSZA SŁOWACKIEGO / JULIUSZ SŁOWACKI THEATER

KONCERT Z OKAZJI ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI / INDEPENDENCE DAY CONCERT

Andrzej Panufnik – Uwertura bohaterska / Heroic Ouverture (1950, rev. 1969), ca 6’ 11.11 Zygmunt Stojowski – Konzertstück D-dur op. 31 na wiolonczelę i orkiestrę / Konzertstück in D major op. 31 for 'cello and orchestra (1913), 17’ Grażyna Bacewicz – Pensieri notturni na orkiestrę kameralną / for chamber orchestra (1961), 8’ * * * Stanisław Moniuszko – Uwertura do opery Paria / Overture to the opera Paria (1869), 10’ Stanisław Moniuszko – Recytatyw i romans Neali „Paria! On Paria; Snują się z dala” z opery Paria / Neala’s recitative and romance ‘Paria! He is Paria; They appear from a far’ from the opera Paria (1869), 5’ Stanisław Moniuszko – Tańce góralskie z opery / Mountaineer’s Dances from the opera Halka (1858), ca 5’ Stanisław Moniuszko – Recytatyw i aria Halki „O jakżebym klęczeć już chciała; Gdybym rannym słonkiem” z opery Halka / Halka's recitative and aria from the opera Halka 'O how I would gladly kneel down already / If by the morning sun' (1858), 7’ 56

Henryk Wars – City Sketches, suita orkiestrowa / suite for orchestra (ca 1950), 12’ High-Rise Downtown Blues Freeway Scherzo Zygmunt Noskowski – Odgłosy pamiątkowe, fantazja polska na orkiestrę / Commemorative Sounds, Polish fantasia for orchestra (1905), ca 13’

Urška Arlič Gololičič – sopran / soprano (I Nagroda XIII Międzynarodowego Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari, nagroda Stowarzyszenia Muzyki Polskiej / First Prize at the 13th International Vocal Artistry Competition, Polish Music Association Prize) Tomasz Strahl – wiolonczela / ‘cello Polska Orkiestra Radiowa / Polish Radio Orchestra Tomasz Bugaj – dyrygent / conductor

W przerwie koncertu zapraszamy na prawykonanie specjalnie napisanej Fanfary festiwalowej skomponowanej przez Justynę Kowalską na za- mówienie Festiwalu Muzyki Polskiej. / During the intermission, we invite you to hear the world premiere` of a specially-written Festival Fanfare composed by Justyna Kowalska on commission from the Festival of Polish Music. 57

Nie do ocenienia są straty, jakie polska Inestimable are the losses that Polish music kultura muzyczna poniosła wskutek emi- culture bore as a result of the emigration of gracji wybitnych twórców, by wspomnieć outstanding artists, to mention a few: Fry- tylko Fryderyka Chopina, Aleksandra Tan- deryk Chopin, Aleksander Tansman or smana czy Henryka Warsa. W 1954 roku Henryk Wars. In 1954, this circle was joined do tego grona dołączył Andrzej Panufnik. by Andrzej Panufnik. Unappreciated and Niedoceniany i tępiony przez komunistycz- persecuted by the Communist authorities, ną władzę kompozytor osiadł w Wielkiej he settled in Great Britain, where he won in- Brytanii, gdzie zdobył międzynarodową ternational fame and, in 1991, was hon- sławę, a w 1991 roku z rąk królowej Elż- ored by Queen Elizabeth II with a knight- biety II otrzymał tytuł szlachecki. Jak i w hood. As is the case with other emigrants, in przypadku innych emigrantów, w twórczo- Panufnik’s oeuvre there appear moments of ści Panufnika pojawiają się nostalgie pa- patriotic nostalgia, works alluding to Polish triotyczne, utwory nawiązujące do historii history and culture, folk and high, early and i kultury polskiej, ludowej i wysokiej, daw- more modern. As the composer himself re- 11.11 nej i nowszej. Jak wspomina sam kompo- calls, ‘the impetus behind the Heroic zytor – „Impuls do skomponowania Uwer- Overture with its triumphal ending occurred tury bohaterskiej z triumfalnym zakończe- in 1939 in Warsaw, after the first German niem pojawił się w 1939 roku w Warsza- attack and in particular the Polish nation’s wie, po pierwszym ataku Niemiec i szcze- heroic defense. My thought immediately gólnie bohaterskim oporze narodu polskie- turned to the Warszawianka, the commonly go. Moje myśli od razu zwróciły się ku War- sung rousing patriotic anthem (…).’ This in- szawiance, powszechnie śpiewanej, pobu- spiration bore fruit in a programmatic, dzającej pieśni patriotycznej (…)”. Inspira- monumental work with an extremely patri- cja ta zaowocowała dziełem programo- otic message. wym, monumentalnym, o silnie patriotycz- Also belonging to this distinguished nej wymowie. circle of émigré composers is Zygmunt Sto- Do grona wybitnych kompozytorów- jowski. He debuted as a pianist in Kraków, -emigrantów należy również Zygmunt Sto- at the tender age of 13 performing Beetho- jowski. Jako pianista zadebiutował w Kra- ven’s Piano Concerto no. 3 before Princess kowie, już w wieku lat 13, wykonując przed Marcelina Czartoryska. He studied in księżną Marceliną Czartoryską III Koncert Kraków with Żeleński, honing his composi- fortepianowy Beethovena. Studiował w Kra- tion skills in Paris with Delibes; the cadre of kowie u Żeleńskiego, szlify kompozytorskie his masters is completed by the figure of zdobywał w Paryżu u Delibes’a, a poczet je- Paderewski. The forty opused compositions go mistrzów dopełnia postać Paderewskie- by Stojowski, comprise an oeuvre diverse in go. Czterdzieści opusowanych kompozycji terms of instrumentation and genre. Stojowskiego składa się na dorobek zróżni- Konzertstück in D major op. 31 for 'cello cowany obsadowo i gatunkowo. Konzert- and orchestra, the concise piece de résis- stück D-dur op. 31 na wiolonczelę i orkie- tance, opens with the signal motif of a tri- strę – zwartą, popisową kompozycję – otwie- tone which, when it recurs, designates key ra sygnałowy motyw trytonu, który powra- moments in the musical narrative. Stojowski cając wyznacza kluczowe momenty mu- expands, develops and illuminates it with 58

zycznej opowieści. Stojowski rozwija go, an entire palette of orchestral colors. The przetwarza i oświetla całą paletą orkiestro- dynamic ensemble parts contrast with the wych barw. Dynamiczne partie zespołowe long, melodic phrases of the solo 'cello. kontrastują z długimi, melodyjnymi frazami When, in his account of a composers’ solowej wiolonczeli. convention, Kisielewski wrote jokingly that Kiedy w swej relacji ze zjazdu kompo- ‘the honor of Polish composers was saved zytorów Stefan Kisielewski pisał żartobli- this time by a female’, he had in mind no wie, iż „honor kompozytorów polskich ura- more, no less than Grażyna Bacewicz. This towała tym razem baba”, miał na myśli ni eminent composer and violinist from a Li- mniej, ni więcej, tylko Grażynę Bacewicz. thuanian-Polish family became famous for Pochodząca z rodziny litewsko-polskiej, her brilliant and dynamic compositions, wybitna kompozytorka i skrzypaczka zasły- written – to once again evoke Kisiel’s words nęła kompozycjami błyskotliwymi i dyna- – ‘with creative – truly masculine – poten- micznymi, pisanymi – by jeszcze raz przy- cy’. The writing of Pensieri notturni coincid- wołać słowa Kisiela – „z potencją twórczą – ed with the time of the Sonorist revolution in iście męską”. Powstanie Pensieri notturni Polish music. Presented in 1961, the com- przypada na czas rewolucji sonorystycznej position is a veritable riot of orchestral tim- w muzyce polskiej. Zaprezentowana w 1961 bres. But the effects were used here to serve roku kompozycja to prawdziwa feeria barw a mysterious message, the significance of orkiestrowych. Jednak efektów użyto tu which Bacewicz hinted at when writing w służbie tajemniczego przesłania, które- about the work: ‘it is supposed to be an at- go rąbek uchyliła sama Bacewiczówna, pi- tempt to convey something which the com- sząc o utworze: „ma być próbą przekaza- poser has quite possibly picked up from nia czegoś, co być może kompozytor od- somewhere or other.’ biera skądsiś”. Already as a seventeen-year-old com- Już jako kompozytor siedemnastoletni poser, Stanisław Moniuszko adopted the in- powziął Stanisław Moniuszko zamiar napi- tention of writing an operatic work based sania dzieła operowego na podstawie tra- on Delavigne’s tragedy Paria. This dream gedii Delavigne’a Paria. Marzenie to na had to wait nearly thirty years for its real- realizację czekać musiało przeszło trzy- ization. The premiere` took place in Warsaw dzieści lat. Premiera miała miejsce w War- in 1869. Despite the warm reception it re- szawie w roku 1869. Pomimo ciepłego przy- ceived during the premiere,` this unique jęcia podczas premiery ten wyjątkowy w work in the oeuvre of the composer of The dorobku autora Strasznego dworu utwór Haunted Manor ran for only six perform- zszedł z afiszy po sześciu zaledwie przed- ances. In the exoticism of the world of the stawieniach. W egzotyce świata orientu, Orient and the mythology of non-European mitologii narodów pozaeuropejskich, ta- nations, in the mysterious deities and rites, jemniczych bóstwach i obrzędach znajdo- Romantic artists found an inexhaustible wali twórcy romantyczni niewyczerpane source of inspiration as far as both themat- źródło inspiracji, zarówno jeśli chodzi o te- ic material and compositional solutions matykę, jak i rozwiązania kompozytorskie. were concerned. Did the fifty-year-old com- Czy pięćdziesięcioletni kompozytor dał się poser allow himself to be transported with- bez reszty ponieść niezwykłej atmosferze out reservation to the extraordinary atmos- 59 dawnych Indii? To co dziś, w dobie kultury phere of ancient India? What today in an globalnej odczytalibyśmy jako niezwykły era of global culture we would interpret as dialog odległych estetycznie światów, pu- an extraordinary dialogue between aes- bliczności połowy XIX wieku mogło wydać thetically distant worlds, could have come się fuzją zbyt odważną. Cóż powiecie Pań- across to a mid-19th century audience as stwo na pieśń hinduskiej kapłanki Neali too bold a fusion. What do you say, ladies śpiewaną na polską nutę? and gentlemen, to the Hindu priestess Tragiczną historią góralskiej dziewczy- Naela’s song, delivered to a Polish tune? ny Halki wpisał się Moniuszko w nurt ope- With the tragic story of the highlander ry naturalistycznej, biorącej za temat los girl Halka, Moniuszko joined the naturalist prostego ludu, czy wręcz „chłopską krzyw- opera movement, taking as a theme the dę”. Podobne tendencje w całej Europie fate of simple folk, or simply ‘peasant injus- przybrały w ostatnim ćwierćwieczu XIX wie- tice’. Similar tendencies all over Europe ku oficjalną nazwę opery werystycznej. took on, in the last quarter of the 19th cen- Choć dziś Halkę odczytujemy jedynie jako tury,` the official name of verismo opera. 11.11 tragiczny romans, to w czasach premiery Although today we interpret Halka simply as odebrano operę głównie jako atak na pa- a tragic romance, at the time of the pre- nujące stosunki społeczne. Tak kompozytor miere it was mainly taken as an attack on jak i librecista Włodzimierz Wolski musieli the reigning social conditions. Both the wykazać się sporą determinacją, by swym composer and the librettist Włodzimierz przesłaniem przebić się przez mur uprze- Wolski had to display a great deal of deter- dzeń ówczesnej mieszczańskiej publiczno- mination in order for their message to pen- ści. Urzekającą, melancholijną arię „Gdy- etrate the wall of prejudices set up by the bym rannym słonkiem” śpiewa nie prze- bourgeois audience of that time. The en- czuwająca jeszcze zawodu Halka („Wróci chanting, melancholy aria ‘If by the Morn- Jaśko, wróci”). ing Sun’ is sung by a Halka who has no Czy znacie Państwo te piosenki: „Ach inkling yet of the heartbreak to follow śpij kochanie”, „Zimny drań”, „Miłość ci (‘Jaśko will come back, he will’). wszystko wybaczy”, „Umówiłem się z nią Do you know, ladies and gentlemen, the na dziewiątą”, „Ach jak przyjemnie”, „Po- songs: ‘Sleep, my darling’, ‘Cold Rascal’, wróćmy jak za dawnych lat”, „Już nie za- ‘Love Forgives All’, ‘I have a date with her at pomnisz mnie”, „Tylko we Lwowie”, czy nine’, ‘How Delightful’, ‘Let’s go back to the niezapomnianą „Sex appeal”? Jeśli tak, to good old days’, ‘Now you won’t forget me’, łatwo będzie Państwu wyobrazić sobie, ‘Only in Lvov’, or the unforgettable ‘Sex czym byłaby polska piosenka bez Henryka Appeal’? If so, it will be easy for you to imag- Warsa. Kompozytor, aranżer i pianista ine the state of Polish song without Henry o niezwykłym życiorysie. Przed wojną zwią- Wars – a composer, arranger and pianist zany z warszawskimi kabaretami i przemy- with an extraordinary résumé. Associated słem filmowym, w czasie wojny po brawu- before the war with Warsaw cabarets and rowej ucieczce z niewoli sowieckiej dołą- the film industry, during the war – after a czył do Armii gen. Andersa, by wyemigro- daring escape from Soviet captivity – he en- wać w 1947 roku do Stanów Zjednoczo- listed with General Anders’ Army, only to nych. Tam jako Henryk Vars zasłynął jako emigrate in 1947 to the United States. There, 60

autor muzyki filmowej, współpracując z ta- as Henry Vars, he became famous as the kimi wytwórniami jak Columbia, Univer- author of film music, collaborating with such sal, Twentieth Century Fox, MGM, United studios as Columbia, Universal, Twentieth Artists i Paramount. W City sketches daje Century Fox, MGM, United Artists and się poznać jako kompozytor muzyki sym- Paramount. In City Sketches, he presents fonicznej. Utwór powstał tuż po przyjeź- himself as a composer of symphonic music. dzie do Stanów, kiedy Wars dopiero wal- The work was written just after his arrival in czył o uznanie producentów filmowych. the States at a time when he was still fighting Przez błyskotliwą orkiestrację i atrakcyjne, for the recognition of film producers. Due to „jazzujące” motywy „Szkice z wielkiego- its brilliant orchestration and attractive, miasta” pokrewne są stylistycznie utworom ‘jazzy’ motifs, stylistically the City Sketches Gershwina czy późnym utworom Ravela. are similar to the works of Gershwin or late- Epoka dziewiętnastowiecznego pozyty- period Ravel. wizmu to czas, w którym artyści schodzą ze The period of 19th-century positivism was swych szklanych gór i z niezwykłą energią a time in which artists came down from their włączają się w życie społeczne. Postać Zyg- ivory towers and with extraordinary energy munta Noskowskiego jest pod tym wzglę- joined in community life. The figure of Zyg- dem wręcz modelowa. Zrywa z mętną, eska- munt Noskowski is in this respect an almost pistyczną mistyką nauk Towiańskiego, w du- ideal example. He tears himself away from chu których został wychowany, i poświęca the shadowy, escapist mysticism of the teach- się realizacji idei patriotycznych oraz orga- ings of Towiański, in the spirit of which he was nizowaniu życia kulturalnego. Jako kom- raised, and devotes himself to the realization pozytor kontynuuje stylistyczną linię wyty- of patriotic ideals and the organization of czoną przez Moniuszkę i Dobrzyńskiego, cultural life. As a composer, he continues the nadając jej rys indywidualny: charaktery- stylistic line marked out by Moniuszko and styczny długooodechowy rytm formy mu- Dobrzyński, investing it with individualistic zycznej, szerokie, rozciągnięte frazy melo- traits: a characteristic long-winded rhythm of dyczne i własne nowatorskie rozwiązania musical form; broad, expansive melodic harmoniczne. Swoje Odgłosy pamiątkowe phrases; and his own novel harmonic solu- pisze Noskowski „ku pokrzepieniu serc”, tions. Noskowski writes his Commemorative krzewi idee patriotyczne, zagrzewa do wal- Sounds ‘for the soothing of hearts’, propa- ki o wolność. Wiązanka „śpiewów patrio- gates patriotic ideals, and acts as a spur to tycznych” – hymnów, marszów i pieśni – the struggle for freedom. The bouquet of ‘pa- przywołuje pamięć o walkach o niepodle- triotic songs’ – hymns, marches and folk głość narodu polskiego. songs – summons up the memory of the Polish people’s fight for independence. Marcin Strzelecki Marcin Strzelecki 61

Andrzej Panufnik

Sir Andrzej Panufnik, kompozytor i dyrygent, Sir Andrzej Panufnik, composer and con- 11.11 urodził się w 1914 w Warszawie, zmarł ductor, was born in 1914 in Warsaw, and w 1991 w Londynie. Studiował w kon- died in 1991 in London. He studied at the serwatorium w Warszawie, gdzie otrzymał conservatory in Warsaw, where he received dyplom z wyróżnieniem w zakresie dyry- a diploma with honors in conducting and gentury i kompozycji. Podczas wojny prze- composition. During the war, he remained bywał w Warszawie. Komponował w tym in Warsaw. During this time, he composed czasie utwory orkiestrowe, m.in. II Symfonię orchestral works, including the Symphony i Uwerturę tragiczną. Utwory z tych oraz no. 2 and the Tragic Overture. The works wcześniejszych lat nie przetrwały wojny; from these and earlier years did not survive niektóre kompozytor później odtworzył. Tuż the war; some, the composer reconstructed po wojnie był dyrygentem w Filharmonii later. Just after the war, he was the conduc- Krakowskiej, a potem w Warszawskiej. tor of the Kraków Philharmonic, and then W latach 1947–48 dyrygował w Berlinie, the Warsaw Philharmonic. From 1947 to Dreźnie, Lipsku, Paryżu, Brighton, Zurychu, 1948, he conducted in Berlin, Dresden, Bordeaux, Marsylii oraz na festiwalach mu- , Paris, Brighton, Zurich, Bordeaux zyki współczesnej w Londynie, Kopenhadze and Marseille, as well as at festivals of con- i Scheveningen (Holandia). temporary music in London, Copenhagen W 1954 wyjechał z Polski, przez Szwaj- and Scheveningen (Holland). carię do Anglii, z zamiarem osiedlenia się In 1954, he left Poland, travelling via za granicą. W związku z nielegalnym to England, with the intent of opuszczeniem Polski przez Panufnika ów- settling abroad. Because of his illegal de- czesne władze wydały zakaz wykonywania parture from Poland, the authorities of the i publikowania jego dzieł, a także pisania time issued a ban on the performance and o kompozytorze i jego twórczości. Początki publication of his works, as well as on the pobytu Panufnika na obczyźnie nie były ła- writing of material about the composer and twe, pracował jako dyrygent, sporadycznie his oeuvre. The beginnings of Panufnik’s dyrygował orkiestrami w Londynie i w Bruk- time abroad were not easy; he worked as a seli. W 1957–59 był dyrektorem muzycz- conductor, sporadically directing orchestras 62

nym i dyrygentem City of Birmingham Sym- in London and Brussels. In 1957–59, he phony Orchestra. Dopiero w 1956 skompo- was the music director and conductor of the nował na emigracji pierwszy utwór, Rhap- City of Birmingham Symphony Orchestra. sody, co zapoczątkowało twórczy okres je- Only in 1956 did he compose his first work go emigracji. W 1960 napisał symfonię in exile, the Rhapsody, which began the cre- upamiętniającą 1000-lecie Państwa Pol- ative period of his exile. In 1960, he wrote a skiego Sinfonia sacra. Z inicjatywy ZKP symphony commemorating the 1000th an- w 1977 odwołano zakaz wykonywania niversary of the founding of the Polish State, dzieł Panufnika w Polsce, jednak jego mu- the Sinfonia sacra. On the initiative of the zyka z trudem torowała sobie drogę na sa- Polish Composers’ Union, in 1977 the ban le koncertowe, a pełne przywrócenie jego on the performance of Panufnik’s works in muzyki kulturze polskiej nastąpiło dopiero Poland was lifted; however, his music made w III Rzeczpospolitej. its way into concert halls only with difficulty, and the full restoration of his music to Polish culture took place only in the Third Republic.

Zygmunt Stojowski

Zygmunt Denis Antoni Jordan de Sto- Zygmunt Denis Antoni Jordan de Stojowski, jowski, kompozytor, pianista i pedagog. composer, pianist and pedagogue. Born Urodził się najprawdopodobniej w 1870 most probably 1870 in Groß Strehlitz (to- w Strzelcach koło Kielc, zmarł 1946 w No- day, Strzelce – near Kielce), died 1946 in wym Jorku. New York. W Krakowie pobierał lekcje muzyki In Kraków, took music lessons from u W. Żeleńskiego. Matka kompozytora, W. Żeleński. The composer's mother, well- ustosunkowana w towarzysko-arystokra- connected in aristocratic, academic and so- tyczno-naukowych sferach, prowadziła cial circles, ran a music salon in the family w domu muzyczny salon. Odwiedzali go home. It was visited, among others, by m.in. H. von Bülow, A. Rubinstein, J. Hof- H. von Bülow, A. Rubinstein and J. Hof- 63 mann oraz I.J. Paderewski, z którym Sto- mann, as well as I.J. Paderewski, with jowski przyjaźnił się przez całe życie. W 1887 whom Stojowski maintained a friendship rozpoczął studia muzyczne w Paryżu pod throughout his lifetime. In 1887, Stojowski kierunkiem L. Diémera (fortepian) i L. Deli- began music studies in Paris under the tute- bes’a (kompozycja); konsultacji udzielali mu lage of L. Diémer (piano) and L. Delibes J. Massenet i C. Saint-Saëns. Studiował tak- (composition), as well as receiving advice że na Sorbonie filozofię, literaturę i języki; from J. Massenet and C. Saint-Saëns. He władał polskim, angielskim, niemieckim, also studied philosophy, literature and lan- rosyjskim, francuskim, łaciną i starożytną guages at the Sorbonne, and had a solid greką. Po ukończeniu konserwatorium kon- command of Polish, English, German, certował w Paryżu, Londynie, Brukseli, Berli- Russian, French, Latin and Ancient Greek. nie oraz w Polsce. After finishing the Conservatory, he concer- W 1905 Stojowski wyjechał do Stanów tized in Paris, London, Brussels and Berlin, Zjednoczonych i pozostał tam aż do śmier- as well as in Poland. ci. W Nowym Jorku kształcił pianistów w In- In 1905, he left for the United States and 11.11 stitute of Musical Art i Von Ende School of stayed there right up until his death. In New Music, później (ok. 1918) założył własną York, he educated pianists at the Institute of szkołę. Koncertował w Stanach Zjednoczo- Musical Art and Von Ende School of Music, nych, Kanadzie, Ameryce Południowej z róż- later (ca. 1918) establishing his own school. nymi orkiestrami, grając m.in. własne kom- He concertized in the United States, Canada pozycje. W 1915 Orkiestra Filharmonii No- and South America with various orchestras, wojorskiej poświęciła cały koncert jego playing his own compositions, among oth- utworom (pierwszy polski kompozytor, któ- ers. In 1915, the New York Philharmonic rego spotkało takie wyróżnienie). Jego utwo- Orchestra devoted an entire concert to his ry skrzypcowe wykonywali m.in. Kochański works (the first Polish composer to meet with i Thibaud; wiolonczelowe – Casals, forte- such an honor). His violin works were per- pianowe – Paderewski i Hoffmann, pieśni – formed by, among others, Kochański and Sembrich-Kochańska. Thimbaud; those written for 'cello, by Casals; Stojowski założył Polish Institute of Arts for piano, by Paderewski and Hoffmann; for and Letters, przez 20 lat działał w Fundacji voice, by Sembrich-Kochańska. Kościuszkowskiej. Pisał też rozprawy i arty- Stojowski founded the Polish Institute of kuły poświęcone problemom pedagogiki Arts and Letters, and was active for 20 fortepianowej. years in the Kościuszko Foundation. He al- so wrote treatises and articles devoted to is- sues connected with piano pedagogy. 64 Grażyna Bacewicz

Nota o kompozytorce znajduje się przy For information on composer, see 10 koncercie z dnia 10 listopada 2009. November 2009 concert.

Stanisław Moniuszko

Kompozytor, dyrygent, pedagog; urodził Stanisław Moniuszko was composer, con- się w 1819 w majątku Ubiel k. Mińska, ductor, as well as pedagogue. Born in 1819 zmarł w 1872 w Warszawie. Po krótkim on the landed property of Ubiel, near Mińsk, okresie nauki domowej pod kierunkiem died in 1872 in Warsaw. After a short period matki kształcił się w grze na fortepianie of home schooling under the direction of his w Warszawie i w Mińsku. W 1837 wyjechał mother, he was educated in piano playing in na studia do Berlina, gdzie uczył się har- Warsaw and Mińsk. In 1837, he left to study monii, kontrapunktu, instrumentacji i dy- in Berlin, where he learned harmony, coun- rygentury pod kierunkiem C.F. Rungenha- terpoint, orchestration and conducting under gena, dyrektora Towarzystwa Muzycznego the direction of C.F. Rungenhagen, director „Singakademie”. Odbywał także praktykę, of the “Singakademie” Music Society. He al- prowadząc chóry i akompaniując śpiewa- so completed a practicum in choir directing kom; poznawał wielki repertuar operowy, and vocal accompaniment, as well as be- oratoryjny i symfoniczny. W 1840 powrócił coming acquainted with the great opera, or- do kraju i zamieszkał w Wilnie, gdzie objął atorio and symphonic repertoire. In 1840 stanowisko organisty w tamtejszym kościele Moniuszko returned to his home country, św. Jana. Jego działalność przyczyniła się took up residence in Wilno [now Vilnius], wybitnie do ożywienia muzycznego środo- where he took the post of organist at St. wiska wileńskiego. Odbywał także podróże John’s Church. His activity made a distin- 65 artystyczne do Petersburga. Nawiązał wów- guished contribution to reviving the Wilno czas bliską znajomość z czołowymi mu- musical community. He also went on artistic zykami rosyjskimi, m.in. M. Glinką, C. Cui. tours to St. Petersburg. During these tours, Moniuszko uważany jest za ojca pol- he made close acquaintance with distin- skiej opery narodowej. W 1848 w Wilnie guished Russian musicians, among them poprowadził prawykonanie pierwszej, dwu- M. Glinka, C. Cui. aktowej wersji opery Halka. Po triumfie, ja- He is considered to be the father of Polish ki odniosła 1 stycznia 1858 warszawska national opera. In 1848 in Wilno, he led the premiera nowej, czteroaktowej wersji Halki, premiere of the first, two-act version of the odbył podróż artystyczną do Niemiec i Fran- opera` Halka. After the triumph on 1 January cji. Po powrocie został powołany na stano- 1858 of the Warsaw premiere of the new, wisko pierwszego dyrygenta Opery Polskiej four-act version of Halka, he went` on an artis- w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie tic tour of Germany and France. After his re- przygotował i wystawił kolejno wszystkie turn, he was hired for the post of chief con- swoje opery. Premiera Strasznego dworu ductor of the Polish Opera at the Wielki 11.11 (1865) ponownie wywołała entuzjazm pu- Theater in Warsaw, where he prepared and bliczności. Oprócz oper Moniuszko pisał presented in succession all of his operas. The również pieśni na głos z fortepianem, ze- presentation of the opera The Haunted brane w Śpiewnikach domowych, kwartety Manor (1865) engendered enthusiasm – new smyczkowe, liczne utwory chóralne – w tym opera enjoyed a great success. Aside from msze i utwory symfoniczne. operas, he also composed songs for voice and piano, compiled into the Home Song- books, string quartets, numerous choral works (including Masses), symphonic works.

Henryk Wars

Henryk Wars (Warszawski, w Stanach Zjed- Henryk Wars (Warszawski, known in the noczonych znany jako Henry Vars) – kom- United States as Henry Vars) – composer, pozytor, pianista, aranżer i dyrygent, uro- pianist, arranger and conductor, was born 66

dził się w 1902 w Warszawie, zmarł w 1977 in 1902 in Warsaw; died 1977 in Los Ange- w Los Angeles. Ukończył Konserwatorium les. Graduated from Warsaw Conservatory Warszawskie (1925); pisał utwory rozryw- (1925), wrote popular and cabaret works kowe i kabaretowe, głównie oparte na mu- based mainly on jazz music. The New York zyce jazzowej: The New York Times Foxtrot Times Foxtrot (1928) is Poland’s first jazz (1928) jest pierwszą kompozycją jazzową composition. w Polsce. Began career as composer of film mu- Karierę kompozytora muzyki filmowej sic with Exile to Siberia (1930), whose suc- zaczął od filmu Na Sybir (1930), którego cess led to further commissions. Each of sukces spowodował dalsze zamówienia. Vars’ over 50 pre-War films contains songs Każdy z ponad 50 przedwojennych filmów that remain in the repertoire to this day. In Warsa zawiera piosenki, które pozostają the 1930s, also conducted at variety the- w repertuarze do dziś. W latach 30. Wars aters, performed as a jazz pianist, was mu- dyrygował także w teatrach rewiowych, wy- sic director and conductor at Syrena Rekord stępował jako pianista jazzowy, był kierow- label, and led concerts organized by the nikiem muzycznym i dyrygentem w wytwór- Symphonic Music Association (1938–39). ni płytowej „Syrena Rekord” oraz prowa- During World War II, together with the dził koncerty organizowane przez Stowa- Polish Parade ensemble he had created, rzyszenie Muzyki Symfonicznej (1938–39). followed on the combat trail with General W czasie II wojny światowej razem Anders’ Army. In 1947, emigrated to the z utworzonym przez siebie zespołem „Polish United States and settled in Los Angeles. At Parade” przebył szlak bojowy z Armią An- first, worked as copyist and arranger; from dersa. W 1947 wyemigrował do Stanów 1951 onwards, wrote film music for 20 Zjednoczonych i osiedlił się w Los Angeles. years, chiefly for Hollywood Westerns. Also Najpierw pracował jako kopista i aranżer, composed symphonic music. Manuscripts a od 1951 przez 20 lat pisał muzykę filmo- of compositions and sketches coming wą, głównie do hollywoodzkich westernów. mainly from 1947–51, discovered in 2002, Wars był także kompozytorem muzyki sym- were donated by the composer’s widow in fonicznej. Odkryte w 2002 rękopisy kompo- 2005 to the collections of the Polish Music zycji i szkiców pochodzących głównie z lat Center at the University of Southern 1947–51 zostały przekazane w 2005 przez California. Symphony no. 1, the Piano Con- wdowę po kompozytorze do zbiorów Polish certo, City Sketches and Maalot were per- Music Center przy University of Southern formed in Łódź during the Film Music California. Symphony No. 1, Koncert forte- Festival (2005). pianowy, City Sketches i Maalot były wyko- nane w Łodzi podczas Festiwalu Muzyki Fil- mowej (2005). 67

Zygmunt Noskowski

Kompozytor, pedagog, dyrygent i publicy- Composer, pedagogue, conductor and es- 11.11 sta, urodził się w 1846 w Warszawie, zmarł sayist, born in 1846 in Warsaw, and died w 1909 tamże. Był uczniem A. Kątskiego there in 1909. He was a student of A. Kąts- (skrzypce), S. Moniuszki (harmonia), F. Cia- ki (violin), S. Moniuszko (harmony), F. Ciaf- ffeiego (śpiew) oraz F. Kiela i R. Würsta fei (voice), as well as F. Kiel and R. Würst (kompozycja) w Berlinie. Początkowo wy- (composition) in Berlin. Initially, he per- stępował jako skrzypek, śpiewak i pianista. formed as a violinist, singer and pianist. In W 1870 rozpoczął w „Kurierze Warszaw- 1870, he became active at the Kurier War- skim” działalność sprawozdawcy muzycz- szawski as a music reporter; he also gave nego, prowadził też prelekcje o muzyce lectures on music and was involved in music i zajmował się krytyką muzyczną. Jako criticism. As a composer, he debuted during kompozytor zadebiutował podczas kon- a monographic concert organized by the certu monograficznego zorganizowanego Warsaw Musical Society, of which he was przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, the director in later years (1881–1902). He którego w późniejszych latach (1881–1902) was active as an opera conductor and as był dyrektorem. Działał jako dyrygent the associate conductor of the Warsaw Opery i drugi dyrygent Filharmonii War- Philharmonic. From 1886 onward, he taught szawskiej. Od 1886 prowadził klasę kom- composition at the Institute of Music in pozycji w Instytucie Muzycznym w Warsza- Warsaw, educating an entire pantheon of wie, wychowując całą plejadę muzyków musicians and composers such as: H. Mel- i kompozytorów, takich jak: H. Melcer, cer, L.M. Rogowski, P. Rytel, A. Szeluto, L.M. Rogowski, P. Rytel, A. Szeluto, G. Fitel- G. Fitelberg, M. Karłowicz, K. Szymanowski, berg, M. Karłowicz, K. Szymanowski, L. Ró- L. Różycki. życki. He wrote with unusual ease, willingly Pisał z niezwykłą łatwością, chętnie adopting innovations in technique and mu- przyswajał nowe zdobycze techniki i stylu sical style. Among his compositions, a spe- muzycznego. Wśród jego kompozycji szcze- cial place is occupied by dramatic as well as gólne miejsce zajmują utwory dramatycz- vocal-instrumental pieces; also numerous ne oraz wokalno-instrumentalne, liczne są are his chamber and symphonic works. He 68

również dzieła kameralne i symfoniczne. composed the first Polish symphonic poem, Skomponował pierwszy polski poemat sym- entitled The Steppe. His compositions were foniczny zatytułowany Step. Jego kompo- often performed at composer’s concerts in zycje często wykonywano na koncertach Warsaw, Kraków and Lvov [present-day kompozytorskich w Warszawie, Krakowie, Lviv], and to this day, they represent a per- Lwowie i do dziś stanowią stałą pozycję re- manent item in the philharmonic repertoire. pertuarową polskich filharmonii.

Justyna Kowalska

Kompozytorka, flecistka, pianistka i impro- Composer, flutist, pianist and improviser; wizatorka; ur. 1985 w Katowicach. Od born 1985 in Katowice. From the age of sev- siódmego roku życia uczyła się gry na for- en, studied piano, later changing to the tepianie, później jej głównym instrumen- transverse flute as her main instrument. tem stał się flet poprzeczny. Od 2004 stu- Since 2004, has studied composition under diuje kompozycję pod kierunkiem A. Laso- the tutelage of A. Lasoń at the K. Szymanow- nia w Akademii Muzycznej im. K. Szyma- ski Academy of Music in Katowice. nowskiego w Katowicach. The artist has participated in composi- Brała udział w warsztatach kompozytor- tion workshops and seminars in Poland skich i seminariach w Polsce i Niemczech. and Germany. Her works have won com- Jej utwory zdobywały wyróżnienia i nagrody mendations and awards at composers’ na konkursach kompozytorskich (Cierń, competitions (Thorn, 2006; Obraz 1929 – 2006; Obraz 1929 – Zdzisław Beksiński in Zdzisław Beksiński in memoriam, 2008). memoriam, 2008). Były wykonywane na fe- They have been performed at festivals (in- stiwalach (m.in. Międzynarodowy Festiwal cluding the International ‘Dialogues’ Festival Dialogi w Mińsku na Białorusi), podczas se- in Minsk in Belarus), during seminars (New minariów (New Music New Faces w Krako- Music New Faces in Kraków), and at the wie), a także w Filharmonii Rzeszowskiej. Rzeszów Philharmonic Hall. W zakresie improwizacji (flet, fortepian, In the field of improvisation (flute, piano, klawesyn, fujarka pasterska, elektronika), harpsichord, shepherd’s pipe, electronics), 69

Justyna Kowalska współpracowała z instru- Justyna Kowalska has collaborated with in- mentalistami, kompozytorami, improwiza- strumentalists, composers, improvisers and torami, jazzmenami, m.in. M. Mainzem i R. jazzmen, among others M. Mainz and Ortmannem. Od 2006 współtworzyła ze- R. Ortmann. Since 2006, has been a spół muzyki elektroniczno-improwizacyjnej member of the AI Players electro-acoustic AI Players, działający na terenie katowickiej improvisation ensemble, active at the Akademii Muzycznej oraz poza nią. Regu- Katowice Academy of Music and beyond. larnie współpracuje też m.in. z katowicką Also collaborates regularly with, among Akademią Sztuk Pięknych, badając możli- others, the Katowice Academy of Fine Arts, wości łączenia dwóch płaszczyzn plastyki i studying the possibilities of combining the muzyki; sama tworzy grafiki komputerowe. two planes of visual arts and music; she W 2008 roku została przyjęta do Związku herself creates computer graphics. In 2008, Kompozytorów Polskich. she was admitted to the Polish Composers’ Union. 11.11

Urška Arlič Gololičič

Urodziła się 1980 w Celje (Słowenia). Born 1980 in Celje, Slovenia. First studied Uczyła się gry na fortepianie w Szkole Mu- piano at the Music School in Šentjur, where zycznej w Šentjur, gdzie dorastała. Eduka- she was brought up. Afterwards, continued cję kontynuowała w Celje w liceum mu- her education at the Secondary Music School zycznym, w klasie J. Dukić Segečić (forte- in Celje, where she graduated from the stu- pian), oraz D. Mikulicia (śpiew). Ukończyła dios of J. Dukić Segečić (piano) and D. Mikulić studia z projektowania mody na Uniwersy- (singing). Graduated in Fashion Design from tecie w Ljubljanie (2006) oraz studia wo- University of Ljubljana in 2006 and in singing kalne u prof. I. Baar w Akademii Muzycz- (2005) from the Academy of Music in nej w Ljubljanie, gdzie przyznano jej na- Ljubljana under the tutelage of Prof. I. Baar, grodę studencką Prešernova nagrada. Wy- where she was awarded the Prešernova grała kilka narodowych (2000 i 2008) nagrada student prize. Has won several na- i międzynarodowych konkursów, między tional (2000 and 2008) and international innymi im. C. A. Seghizzi we Włoszech competitions (C. A. Seghizzi in Italy, 2005 and 70

(2005 i 2006), konkurs wokalny im. Pucci- 2006; Puccini voice competition in Maribor, niego w Maribor, w Słowenii (2008) oraz Slovenia, 2008; and the Ada Sari internation- międzynarodowy konkurs im. Ady Sari w Pol- al competition in Poland, 2009). Has attended sce (2009). Brała udział w warsztatach wo- several master classes given by the following kalnych i kursach mistrzowskich, prowa- professors: H. Branisteanu, K. Laki, S. Ghaza- dzonych przez profesorów: H. Braniste- rian, L. Spitzer, M. Koningsberger, V. Oršanić, anu, K. Laki, S. Ghazarian, L. Spitzera, H. Łazarska and M. Lipovšek. As a soloist, M. Koningsbergera, V. Oršanić, H. Łazarską, sings opera and concert repertoire; and in M. Lipovšek. Jako solistka śpiewa repertu- chamber ensembles, classical and avant- ar operowy i koncertowy; w zespołach ka- garde repertoire. Works as a voice teacher at meralnych – repertuar klasyczny i awan- the Music School in Celje and the Secondary gardowy. Pracuje jako nauczycielka śpiewu Music and Ballet School in Ljubljana, and has w Szkole Muzycznej w Celje oraz w Liceum taken up postgraduate studies in singing with Muzycznym i Baletowym w Ljubljanie. Po- Prof. V. Oršanić at the Music Academy in nadto podjęła studia podyplomowe (ze Ljubjlana. specjalizacją: śpiew) u V. Oršanić w Aka- demii Muzycznej w Ljublianie.

Tomasz Strahl

Ukończył w 1989 Akademię Muzyczną im. Studied 'cello under K. Michalik at the War- F. Chopina w Warszawie w klasie wioloncze- saw Academy of Music and graduated in li K. Michalika. Kontynuował studia muzycz- 1989. Continued musical studies at the ne w Hochschule für Musik und darstellende Hochschule für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu u T. Kühne oraz na licznych Kunst in Vienna (studio of T. Kühne) and at- kursach mistrzowskich w Weimarze, Łańcu- tended several master classes in Weimar, cie i Weimarze. Jest laureatem ogólnopol- Łańcut and Warsaw. Won prizes at 'cello skich i międzynarodowych konkursów wyko- performance competitions in Poland and nawczych w Poznaniu, Warszawie, San Se- abroad – Poznań; Warsaw; San Sebastian, bastian w Hiszpanii (1991 – I Nagroda). Spain (1991 – First Prize) 71

W kraju artysta prowadzi ożywioną dzia- At home, the artist is engaged in inten- łalność koncertową, występując z niemal sive concert activity, performing with nearly wszystkimi orkiestrami filharmonicznymi all of Poland's philharmonic orchestras – in- w Polsce, jak m.in.: NOSPR, Orkiestra Fil- cluding, among others: National Polish harmonii Narodowej, Concerto Avenna, Radio Symphony Orchestra (NOSPR) in Polska Orkiestra Kameralna, pod batutą ta- Katowice, Warsaw Philharmonic, Concerto kich dyrygentów, jak Ł. Borowicz, H. Czyż, Avenna and Polish Chamber Orchestra – Ph. Entremont, J. Maksymiuk, M. Pijarowski, with such distinguished conductors, among T. Strugała i inni. Występował również na others: Ł. Borowicz, H. Czyż, P. Entremont, scenach europejskich (w Finlandii, Szwajca- J. Maksymiuk, M. Pijarowski and T. Struga- rii, Niemczech, Czechach, Austrii, Hiszpanii, ła. He has also performed on European Wielkiej Brytanii, na Ukrainie i Białorusi), stages (in Finland, Switzerland, Germany, a także w Kanadzie, Kuwejcie, Japonii i Izra- the Czech Republic, Austria, Spain, Great elu. Ważnym wydarzeniem dla artysty było Britain, Ukraine, Belarus), as well as in wykonanie Koncertu wiolonczelowego W. Lu- Canada, Kuwait, Japan and Israel. An im- 11.11 tosławskiego w obecności kompozytora portant event for the artist was his perform- w 1993 pod dyrekcją M.J. Błaszczyka. ance of Lutoslawski’s ‘Cello Concerto in the Tomasz Strahl dokonał wielu nagrań ar- composer’s presence in 1993, under the chiwalnych dla Polskiego Radia i Telewizji baton of M.J. Błaszczyk. Polskiej, CBC Radio w Kanadzie oraz wielu Tomasz Strahl has made many archival rejestracji płytowych. Jest laureatem nagro- recordings for Polish Radio and Television dy Polskiej Akademii Fonograficznej „Fryde- as well as CBC Radio in Canada, and has ryk” 2003. W 2006 z Narodową Orkiestrą also recorded many discs. He is the winner Symfoniczną Polskiego Radia zarejestrował of the Polish Phonographic Academy’s odnaleziony, słynny Koncert Z. Stojowskiego. Fryderyk 2003 award. In 2006, with the Prowadzi liczne kursy mistrzowskie w Pol- National Polish Radio Symphony Orchestra, sce, Holandii, Finlandii, Niemczech, Japonii he recorded Z. Stojowski's rediscovered and oraz w Ameryce Południowej. Prowadzi klasę now famous Concerto. wiolonczeli na Uniwersytecie Muzycznym He conducts many master classes in F. Chopina w Warszawie oraz w Akademii Poland, the Netherlands, Finland, Germany Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi. and Japan, as well as in South America. He Artysta gra na instrumencie Leopold teaches ‘cello at the Fryderyk Chopin Music Widhalm – Norymberga, 1778. University in Warsaw and at the G. and K. Bacewicz Academy of Music in Łódź. The artist plays an instrument by Leo- pold Widhalm – Nuremberg, 1778. 72

Polska The Polish Orkiestra Radio Radiowa Orchestra

Założona została w 1945 przez skrzypka The Polish Radio Orchestra was founded in i dyrygenta S. Rachonia. Na początku istnie- 1945 by violinist and conductor S. Rachoń. nia zespół głównie dokonywał nagrań ar- At the beginning of its existence, the en- chiwalnych dla Polskiego Radia i Telewizji, semble chiefly made archival recordings występował na uroczystych koncertach i fe- for Polish Radio and Television, performed stiwalach. Od połowy lat 70. kolejni dyry- at ceremonial concerts and festivals. Since genci (W. Kamirski, J. Pruszak, M. Nowakow- the mid 1970s, successive conductors ski, T. Strugała) przez wprowadzenie nowe- (W. Kamirski, J. Pruszak, M. Nowakowski, go repertuaru dążyli do przekształcenia ze- T. Strugała), by introducing new repertoire, społu w orkiestrę symfoniczną, dzięki czemu aimed to transform the ensemble into a uzyskali nowy profil artystyczny orkiestry. symphony orchestra, thanks to which it ac- Zmiana siedziby zespołu i przeniesienie quired a new artistic profile. się do Studia Koncertowego Polskiego Radia A change in the ensemble’s headquar- im. W. Lutosławskiego zaowocowała znako- ters and a move to the Polish Radio’s mitymi koncertami i nagraniami. W latach W. Lutosławski Concert Studio bore fruit in 1993–2007 szefem artystycznym Orkiestry superb concerts and recordings. In 1993– był W. Rajski, który odnowił zespół i zaan- 2007 the artistic leader of the ensemble was gażował wielu młodych, pełnych entuzja- W. Rajski, who has renewed the ensemble zmu muzyków. Orkiestra brała udział w licz- and engaged many young and enthusiastic nych zagranicznych podróżach artystycz- musicians. The orchestra has taken part in nych, wszędzie spotykając się z gorącym numerous artistic tours abroad, always przyjęciem publiczności i uznaniem kryty- meeting with a warm reception from audi- ków muzycznych. ences and acclaim from music critics. Zespół występuje w renomowanych sa- The ensemble performs in distinguished, lach koncertowych Europy. Repertuar Pol- renowned European concert halls. The Polish 73 skiej Orkiestry Radiowej wciąż rozszerza Radio Orchestra’s repertoire is constantly ex- się, co znajduje odzwierciedlenie w wydaw- panding, which fact is reflected in CD publica- nictwach płytowych Polskiego Radia oraz tions by the Polish Radio, as well as by such tak znanych firm, jak EMI Classic, KOCH well-known firms as EMI Classic, KOCH and i Olympia. Orkiestra nagrywa również mu- Olympia. The Orchestra also records film zykę filmową; koncertowała pod dyrekcją music, and has concertized under the direc- M. Jarre’a, M. Kamena, E. Morricone i M. Le- tion of M. Jarre, M. Kamen, E. Morricone and granda, wykonując ich kompozycje. M. Legrand, performing their compositions. 11.11

Tomasz Bugaj

Studiował dyrygenturę w Państwowej Wyż- Studied conducting at the State College of szej Szkole Muzycznej (obecnie Uniwersytet Music (now the Fryderyk Chopin Music Muzyczny Fryderyka Chopina) w Warszawie, University) in Warsaw, in Stanisław Wisło- w klasie S. Wisłockiego (1969–74), a także cki's studio (1969–74), as well as musicolo- muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim gy at the University of Warsaw (1969–72). (1969–72). Jest laureatem międzynarodo- Winner of international conducting prizes: wych konkursów dyrygenckich: im. Marinuz- in San Remo (Gino Marinuzzi Prize, 1976), ziego w San Remo (1976), w Bristolu w Wiel- Bristol (1978) and Chile (1994). kiej Brytanii (1978), w Chile (1994). From 1974 to 1988, regularly collabo- W latach 1974–88 stale współpracował rated with the Warsaw Chamber Opera. z Warszawską Operą Kameralną (najpierw Held the post of artistic director for the fol- jako asystent, później – pierwszy dyrygent lowing philharmonic orchestras: Pomera- i dyrektor muzyczny). Pełnił funkcję dyrek- nian (1980–84), Łódź (1987–90) and Kra- tora artystycznego kolejno w Filharmo- ków (1998–2005); as well as the post of niach: Pomorskiej w Bydgoszczy (1980– music director at the Wielki Theater – Polish –84), im. A. Rubinsteina w Łodzi (1987– National Opera (2006–08). Has conducted –90), Krakowskiej (1998–2005), a także the majority of Polish symphony orchestras funkcję dyrektora muzycznego Teatru Wiel- and undertaken a number of artistic tours kiego – Opery Narodowej w Warszawie abroad (has conducted in, among other (2006–08). Dyrygował większością pol- countries, Austria, Chile, Finland, Ireland, 74

skich orkiestr filharmonicznych, odbył tak- Germany, Great Britain, Norway, Russia, że szereg zagranicznych podróży artystycz- Spain and the United States). Has been nych (m.in. dyrygował w Austrii, Chile, Fin- hosted by great concert halls, including: the landii, Hiszpanii, Irlandii, Niemczech, Nor- , Herkulessaal (Munich), wegii, Rosji, Stanach Zjednoczonych, Wiel- Liederhalle (Stuttgart), Barbican Hall (Lon- kiej Brytanii). Gościł w wielkich salach kon- don), Auditorio Nacional (Madrid), Grieg- certowych, m.in.: Filharmonii Berlińskiej, hallen (Bergen) and the Great Hall at the Herkulessaal (Monachium), Liederhalle Moscow Conservatory. Apart from this, has (Stuttgart), Barbican Hall (Londyn), Audito- taken part in many music festivals, as well rio Nacional (Madryt), Grieghallen (Ber- as conducting productions at opera theaters gen), Wielkiej Sali Konserwatorium Mo- (Warsaw, Łódź, Poznań, Bilbao, Leeds). Has skiewskiego. Ponadto brał udział w wielu made an array of radio, television and disc festiwalach muzycznych oraz prowadził recordings in Poland and abroad. Repertoire spektakle w teatrach operowych (Warsza- includes works from the Middle Ages to the wa, Łódź, Poznań, Bilbao, Leeds). Dokonał modern day. szeregu nagrań radiowych, telewizyjnych Apart from his activity as a conductor, i płytowych w kraju i za granicą. Jego re- Tomasz Bugaj is occupied with music ped- pertuar obejmuje utwory od średniowiecza agogy. He has had conducting studios at do współczesności. the Academy of Music in Kraków (1997– Oprócz działalności dyrygenckiej To- 2006) and, since 2004, at the Fryderyk masz Bugaj zajmuje się pedagogiką mu- Chopin Music University in Warsaw. zyczną. Prowadził klasę dyrygentury w Aka- demii Muzycznej w Krakowie (1997–2006), a od 2004 – na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. 75

12.11.2009 Czwartek / Thursday godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION

AKADEMIA FESTIWALOWA / FESTIVAL ACADEMY ZŁOTY POLSKI RENESANS I BAROK / THE GOLDEN POLISH RENAISSANCE AND BAROQUE

Spotkanie z Piotrem Poźniakiem / Meeting with Piotr Poźniak Prowadzenie / Moderator – Jakub Kubieniec godz. 19.30 / 7:30 pm

SALA SENATORSKA NA WAWELU / SENATOR'S HALL, WAWEL ROYAL 12.11 CASTLE

Anonim (opr. T. Klonowski) / Anonymous (arr. T. Klonowski) – Gaude Mater Polonia, 2’ Sebastian z Felsztyna / Sebastian of Felsztyn – Alleluja felix es sacra virgo Maria, 2’30” Wacław z Szamotuł / Wacław of Szamotuły – Ego sum pastor bonus (1564), ca 3’ Marcin Paligon – Rorate caeli, 3’20” Jan Brant – Caeli cives occurrite, ca 1’40” Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Missa paschalis, 14’40”

* * * 76

Bartłomiej Pękiel – Missa pulcherrima, ca 30’ Mikołaj Zieleński – Vox in rama (1611), 2’40” Mikołaj Zieleński – Gaudete iusti in Domino (1611), 3’

The Tallis Scholars Peter Phillips – dyrygent / conductor

Organizatorzy Festiwalu dedykują ten koncert Prof. Piotrowi Poźniakowi, wspaniałemu propagatorowi polskiej muzyki renesansowej. The Festival organizers dedicate this concert to Prof. Piotr Poźniak, a tremendous propagator of Polish Renaissance music. 77

Średniowiecznej pieśni polskiej Gaude Ma- The medieval Polish song Gaude Mater ter Polonia krakowskiej publiczności przed- Polonia need not be presented to the Polish stawiać nie trzeba, a nawet wydaje się to audience; it even seems inappropriate to niestosowne. Napisana z okazji kanoniza- do so. Written for the occasion of the can- cji biskupa Stanisława ze Szczepanowa, onization of Bishop Stanisław of Szczepa- w 1253 roku, od chwili jej pierwszego wy- nów in 1253, since the moment of its first konania w Krakowie stała się religijnym performance in Kraków, it has become the hymnem tego miasta, a jej melodia jest city’s religious hymn, and its melody is still wciąż rozpoznawalna przez niemalże każ- recognized by almost every Cracovian. dego krakowianina. Dzisiaj usłyszymy tę Today, we shall hear this song in T. Klo- pieśń w 4-głosowym opracowaniu T. Klo- nowski’s 4-part arrangement for mixed nowskiego na chór mieszany. choir. Po tak uroczystym wstępie w programie After such a festive introduction, the koncertu znaleźć się musiały utwory najwy- concert program had to include works by bitniejszych kompozytorów polskich XVI, the most distinguished Polish composers XVII i początku XVIII wieku – epok renesan- from the 16th, 17th and early 18th centuries su i baroku – twórców wpisanych w mu- – the Renaissance and Baroque eras – zyczną tradycję miasta królów polskich. artists having a permanent place in the Muzyka złotego wieku kultury polskiej była musical tradition of the city of Polish kings. naturalną reakcją na renesansową polifo- The music of the golden age in Polish cul- nię wokalną, kultywowaną wśród kompo- ture was a natural reaction to the Renais- 12.11 zytorów szkół niderlandzkich i włoskich. sance vocal polyphony cultivated among Nasi rodzimi twórcy skupiali się więc głów- the composers of the Dutch and Italian nie na tekstach religijnych, pisząc msze, schools. Our indigenous artists, thus, fo- motety i pieśni. cused mainly on religious texts, writing Najwcześniej działał Sebastian z Felsz- Masses, motets and hymns. tyna (ok. 1485 – ok. 1544). Urodzony na The earliest one active was Sebastian terenie dzisiejszej Ukrainy, z wyboru miesz- of Felsztyn (ca. 1485 – ca. 1544). Born in kaniec Podkarpacia, z Krakowem związa- the territory of today’s Ukraine, a resident ny był poprzez studia muzyczne na Akade- of the Carpathian foothills by choice, he mii Krakowskiej oraz działalność kompo- was associated with Kraków by virtue of zytorską, muzykologiczną i pedagogiczną. his music studies at the Kraków Academy, Jego zachowane motety są najstarszymi as well as his compositional, musicologi- przykładami czterogłosowej polifonii w Pol- cal and pedagogical activity. His surviving sce. Alleluja felix es sacra virgo Maria – je- motets are the oldest examples of four- den z dwóch zachowanych wersetów alle- voice polyphony in Poland. Alleluja felix es lujatycznych – napisany został techniką sacra virgo Maria – one of two surviving długonutowego cantus firmus z towarzy- Alleluia verses – was written using a long- szącymi mu ozdobnymi kontrapunktami note cantus firmus technique with accom- głosów pozostałych. Obok brzmieniowych panying ornamental counterpoint in the paralelizmów kompozytor wprowadza pro- remaining voices. Aside from paralle- ste imitacje. lisms, the composer introduces simple im- itations. 78

Spadkobiercą Felsztyńskiego stał się Heir to the Felsztyn composer’s legacy m.in. Wacław z Szamotuł (ok. 1524 – ok. was, among others, Wacław of Szamotuły 1560) – kompozytor i poeta przybyły do (ca. 1524 – ca. 1560) – a composer and Krakowa z Wielkopolski, student Akademii poet who came to Kraków from Greater Krakowskiej, wreszcie compositor cantus Poland, a student of the Kraków Academy króla Zygmunta Augusta na Wawelu. Au- and, finally, compositor cantus to King tor wielogłosowych utworów religijnych Zygmunt August at Wawel. He was the au- i świeckich, motetów, pieśni. Muzykę jego thor of polyphonic religious and secular znamionuje mistrzostwo techniki kontra- works, motets, songs and hymns. His mu- punktycznej w stylu polifonicznym szkół ni- sic is marked by mastery of contrapuntal derlandzkich i monumentalizm formy. Ego technique in the polyphonic style of the sum pastor bonus, motet wydany w No- Dutch schools, as well as monumentalism rymberdze w 1564 roku, to jedno z naj- of form. Ego sum pastor bonus, a motet bardziej znanych dzieł kompozytora. published in Nuremberg in 1564, is one of Marcin Paligon jest najbardziej tajem- the composer’s best-known works. niczą postacią z prezentowanych kompo- Marcin Paligon is the most mysterious zytorów. Szczegóły z jego życia nie są zna- figure of the composers presented. The de- ne. Wiadomo, że żył i tworzył na przełomie tails of his life are unknown. We do know XVI i XVII wieku. Zachował się tylko jeden that he lived and was artistically active at jego utwór, 5-głosowy Rorate caeli, wpisa- the end of the 16th and beginning of the ny do rękopisu działającej na Wawelu ka- 17th century. Only one of his works has peli rorantystów. Obejmujący antyfonę, wer- survived: the 5-voice Rorate caeli, in- set i doksologię motet podejmuje renesan- scribed in a manuscript of the Rorantist sową technikę kontrapunktu i imitacji. chapel active at Wawel. Encompassing an Krótko, bo tylko dwa lata przebywał antiphon, verse and doxology, the motet w Krakowie kompozytor i teolog Jan Brant takes up the Renaissance technique of (1554–1602), autor m.in. motetu Caeli ci- counterpoint and imitation. ves occurrite. Był przede wszystkim du- Living in Kraków for a short time (only chownym jezuickim, twórczością muzyczną two years) was composer and theologian zajmował się marginalnie. Zasłynął jako Jan Brant (1554–1602) – the author of, jeden z pierwszych twórców polskich, któ- among other works, the motet Caeli cives rzy do swojego warsztatu kompozytorskie- occurrite. He was, above all, a Jesuit priest, go dodali technikę basu cyfrowanego, engaged in the creation of music on the traktując czynnik harmoniczny w nowy, ba- side. He became famous as one of the first rokowy już sposób. Polish artists to add figured bass technique Prawdziwie europejski wymiar i wysoką to his technical arsenal – now treating the wartość artystyczną dzieł muzycznych pol- harmonic factor in a new, Baroque manner. skiego baroku podkreśla dualizm postaw The truly European dimension and high kompozytorów, kultywujących dwa style: artistic value of musical works from the antico i moderno oraz dwie praktyki wy- Polish Baroque is underlined by the dual- konawcze: polifonię późnorenesansową ism in attitude of composers cultivating two i akompaniowaną monodię barokową. styles: antico and moderno; as well as two Przeważająca ilość dzieł to swoisty hołd dla performance practices: late Renaissance 79 stylu pierwszego. Na przykładzie twórczo- polyphony and Baroque accompanied ści Pękiela Adolf Chybiński tak ów styl monody. A preponderance of works repre- scharakteryzował: „jest on, dzięki mnóstwu sent a peculiar homage to the first of these podobieństw, zwłaszcza w prowadzeniu styles. On the example of Pękiel’s oeuvre, głosów, wprawdzie rzymski, jednakże dość Adolf Chybiński characterized this style as już odległy od stylu samego Palestriny”. Re- follows: ‘while it is – thanks to many simi- prezentują go utwory pisane techniką imi- larities, especially in voice leading – tacyjną i przeimitowaną, w których myśli Roman, it is nonetheless already quite dis- przewodnie pochodzą od kompozytora tant from the style of Palestrina himself.’ It is bądź stanowią chorałowe lub pieśniowe represented by works written using imitative cantus firmus. and fugal techniques, in which the subjects Kompozytorem czasu przełomu między come from the composer or represent a renesansem i barokiem jest Mikołaj Zie- chant or hymnal cantus firmus. leński (ok. 1550 – ok. 1616). To kolejna A composer from the time of the transi- postać owiana tajemnicą. Wiadomo, że tional point between the Renaissance and był kompozytorem, organistą i kapelmi- the Baroque is Mikołaj Zieleński (ca. 1550 – strzem na dworze prymasa Polski, Wojcie- ca. 1616). This is another figure shrouded cha Baranowskiego w Łowiczu. Ponoć stu- in mystery. It is known that he was a com- diował w Rzymie. Źródła nie wspominają poser, organist and chapel master at the o jego związkach z Krakowem, poza fak- court of the Primate of Poland, Wojciech tem częstej obecności jego muzyki w reper- Baranowski, in Łowicz. Reportedly he stud- 12.11 tuarze krakowskich zespołów. Wszystkie ied in Rome. Sources do not mention his as- dzieła Zieleńskiego wydane zostały w We- sociations with Kraków, aside from the fact necji w 1611 roku w zbiorach Offertoria of his music’s frequent presence in the totius anni i Communiones totius anni, tak- repertoire of Kraków ensembles. All of że 4-głosowy motet Vox in rama (in festo Zieleński’s works were published in Venice SS. Innocentium) oraz 6-głosowy Gaudete in 1611 in the collections entitled Offertoria iusti in Domino (In Festo SS. Tyburtii, Vale- totius anni and Communiones totius anni – riani et Maximi martyrum), pisane jeszcze including the four-voice motet Vox in rama w stylu dawnym, wokalnym a cappella. (in festo SS. Innocentium), as well as the six- Dwa ostatnie nazwiska określają naj- voice Gaudete iusti in Domino (In Festo SS. wybitniejszych twórców polskiej muzyki Tyburtii, Valeriani et Maximi martyrum), writ- dawnej, którym należy poświęcić więcej ten still in the early vocal a cappella style. miejsca. Two final names designate the most dis- Grzegorz Gerwazy Gorczycki (ok. 1667 tinguished artists in Polish early music, to – 1734), duchowny, kompozytor, kapel- whom the most space should be devoted. mistrz i pedagog, nazywany był często Grzegorz Gerwazy Gorczycki (ca. 1667– polskim Bachem. Po studiach w Pradze 1734) – priest, composer, chapel master i Wiedniu przybył ok. 1690 roku do Krako- and pedagogue – has often been called wa. W 1694 roku otrzymał stanowisko wi- the Polish Bach. After studying in Prague kariusza katedralnego z możliwością za- and Vienna, he came to Kraków ca. 1690. mieszkania na Wawelu, a cztery lata póź- In 1694, he received the post of cathedral niej upragniony tytuł magister capellae vicar, with the opportunity to live at Wawel; 80

musices Ecclesiae Cathedralis Cracovien- and four years later, the longed-for title of sis, co przesądziło o wyborze przez Gor- capellae musices Ecclesiae Cathedralis czyckiego Krakowa jako swojego miejsca Cracoviensis, which was decisive in na ziemi aż do śmierci. Twórczość autora Gorczycki’s choice of Kraków as his place słynnego Completorium w dużej mierze za- on earth until his death. The oeuvre of the chowała się w muzykaliach wawelskich. Są author of the famous Completorium has in to m.in. 4-głosowe utwory a cappella: wer- large measure survived in the Wawel music sety allelujatyczne, antyfony, motety i msze, materials collection. These are, among kompozycje z dodanym basem cyfrowa- others, four-voice a cappella works: Alle- nym; utwory wokalno-instrumentalne i in- luia verses, antiphons, motets and Masses; strumentalne, przeważnie religijne. Źró- compositions with figured bass added; vo- dłem melodii tematycznych dla kompozyto- cal-instrumental and instrumental works, ra były chorał gregoriański i pieśni. Missa mostly religious. The sources of the themat- paschalis skomponowana została w daw- ic melodies for the composer were nym stylu polifonii a cappella dla królew- Gregorian chant and hymns. Missa Pas- skiej kapeli katedralnej na Wawelu, cha- chalis was composed in the early a cappel- rakteryzuje ją kunsztowna technika i do- la style of polyphony for the royal cathedral stojne brzmienie. W cyklu stałych części chapel at Wawel; it is characterized by brzmi kompozytor nie opracował Credo. masterful technique and a stately sound. In W Kyrie, Sanctus i Benedictus wprowadził the cycle of the Mass ordinary, the compos- skomplikowany styl motetowy, bogato wy- er did not write a setting of the Credo. In korzystując imitacje. Glora i Agnus Dei na- the Kyrie, Sanctus and Benedictus, he intro- pisane zostały na wzór konduktusóww pro- duced a complex motet style, making stym kontrapunkcie nota contra notam. abundant use of imitation. The Gloria and Materiał melodyczny Gorczycki zaczerpnął the Agnus Dei were written on a conductus z trzech pieśni: „Wesoły nam dzień dziś na- model in simple nota contra notam coun- stał”, „Wstał Pan Chrystus” oraz „Chrystus terpoint. Gorczycki took his melodic mate- Pan Zmartwychwstał”, wpisując się w ten rial from three Easter hymns: ‘Wesoły nam sposób w polską tradycję muzycznych opra- dzień dziś nastał’, ‘Wstał Pan Chrystus’ and cowań mszy paschalnych, trwającą od XVI ‘Chrystus Pan Zmartwychwstał’, in this wieku. manner giving himself a permanent place Bartłomiej Pękiel (zm. 1670) był kom- in the Polish tradition of paschal Mass set- pozytorem i organistą. Na podstawie za- tings going back to the 16th century. chowanych dokumentów trudno określić Bartłomiej Pękiel (d. 1670) was a com- dokładną datę i miejsce jego urodzin, poser and organist. On the basis of surviv- zmarł natomiast w 1670 roku, w Krako- ing documents, it is difficult to determine his wie. Wiadomo, iż pisał o nim wielki teore- exact date and place of birth; he died, how- tyk i znawca muzyki baroku, Johannes Mat- ever, in 1670 in Kraków. It is known that he theson, w swoim Grundlage einer Ehren- was written about by great theorist and -Pforte, przez co sprowokował domysły o nie- Baroque music connoisseur Johannes Mat- mieckim pochodzeniu Pękiela. Jego związ- theson in his Grundlage einer Ehren-Pforte, ków z Polską należy szukać w zawartych w by which he provoked speculation that rękopisach utworów inskrypcjach (tytułach, Pękiel was of German origin. His associa- 81 dodawanych do nazwiska, wraz z datami) tions with Poland should be sought in the in- oraz zachowanych dekretach królewskich, scriptions contained in the manuscripts of w których to obok łacińskiej pisowni imie- his works (titles added to his name, togeth- nia kompozytora – Bartholomaeo – czyta- er with dates), as well as in surviving royal my swojsko brzmiące nazwisko – Pękiel. decrees in which, alongside the Latin spell- Dokumenty te mówią także o posadzie wi- ing of the composer’s name – Bartho- cekapelmistrza, a następnie szefa kapeli lomaeo – we read the Polish-sounding last królewskiej na dworze Władysława IV name Pękiel. These documents also speak w Warszawie, jaką objął Pękiel zastępując of the post of vice chapel master, and then samego Marca Scacchiego. Zamieszkał head of the royal chapel at the court of również w nadanej mu posiadłości w Ujaz- Władysław IV in Warsaw, that Pękiel took dowie (dzisiejszy ogród i pałac belweder- over, replacing Marco Scacchi himself. He ski). Wydarzenia wojny ze Szwedami przy- also took up residence on the estate given niosły kryzys w kultywowaniu sztuki na to him in Ujazdów (today’s Belvedere gar- dworze królewskim i zmusiły Pękiela do den and palace). The events of the war with opuszczenia Warszawy. Osiedlił się w Kra- the Swedes brought a crisis in the cultivation kowie i wkrótce zajął stanowisko kapelmi- of art at the royal court and obliged Pękiel to strza słynnej, wokalno-instrumentalnej ka- leave Warsaw. He settled in Kraków and peli katedry na Wawelu. Twórczość Pękiela shortly thereafter took up the post of chapel obejmuje przede wszystkim muzykę religij- master of the famous vocal-instrumental ną – wokalną i wokalno-instrumentalną, chapel in the Cathedral at Wawel. Pękiel’s 12.11 gatunki takie jak msze, motety, pieśni, ale oeuvre includes, above all, religious music – i instrumentalne kanony oraz fugę organo- vocal and vocal-instrumental, such genres wą. Missa pulcherrima per chorum quattu- as Masses, motets, and hymns, but also in- or vocum powstała w Krakowie, w 1669 strumental canons as well as an organ roku, dla muzyków kapeli rorantystów i jest fugue. Missa pulcherrima per chorum quat- prawdopodobnie ostatnim utworem napi- tuor vocum was written in Kraków in 1669 sanym przez Bartłomieja Pękiela. Pochodzi for the musicians of the Rorantist chapel, ze zbioru rękopisów Archiwum Kapituły and is probably the last of Bartłomiej Katedralnej przechowywanych dziś w Ar- Pękiel’s works. It comes from the Cathedral chiwum Akt Dawnych Miasta Krakowa i za- Chapel Archive’s manuscript collection, warta jest w czterech księgach głosów, za- held today by the Public Record Office of the pisanych w starych kluczach. Msza jest naj- City of Kraków, and is contained in four dłuższą spośród wszystkich muzycznych in- part-books written in old clefs. The Mass is terpretacji nabożeństw, stworzonych przez the longest of all the musical interpretations Pękiela. Obejmuje pełny tekst liturgiczny of religious services written by Pękiel. It in- sześciu stałych części mszy (Kyrie, Gloria, cludes the full liturgical text of the six parts of Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei), the Mass ordinary (Kyrie, Gloria, Credo, bez popularnych wówczas zmian: skrótów, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei), without przestawień, uzupełnień. Części są ze sobą the alterations popular at the time: cuts, re- zintegrowane pochodzącym od kompozy- arrangements, supplements. These move- tora tematem przewodnim, rozpoczynają- ments are integrated by a leading theme cym je i poddawanym imitacjom lub innym coming from the composer; this theme be- 82

opracowaniom wariacyjnym. Zaburza to gins the movements and is then subjected to charakterystyczną dla Pękiela zasadę for- imitation or other variational treatments. my przeimitowanej: ten sam tekst zinter- This breaks with the fugal form principle pretowany tą samą melodią oraz nowy characteristic of Pękiel: the same text, inter- tekst opracowany na nowo. Tym razem zwy- preted with the same melody, as well as new cięża pomysł wiązania poszczególnych text set anew. This time, what wins out is the ogniw cyklu mszalnego podobnym opra- thought of connecting the individual links in cowaniem, co uwypukla rozczłonkowanie the Mass cycle with similar treatment, which narracji. Wprowadzenie tematu przewod- brings out the division of the narrative. The niego nie tylko u progu głównych części, introduction of the lead theme not only at the ale i na zaczęcie poszczególnych grup tek- threshold of the main movements, but also stu – Qui tollis, Et incarnatus, Crucifixus, at the beginning of individual text groups – Et resurrexit – buduje dodatkową, metafi- Qui tollis, Et incarnatus, Crucifixus, Et resur- zyczną warstwę utworu – medytacyjno-lita- rexit – builds an additional, metaphysical nijną. W kształcie wszechobecnej melodii layer of the work: that of a meditative litany. wielu badaczy dopatruje się motywów bli- In the shape of the ubiquitous melody, many żej nieznanej, słowiańskiej pieśni ludowej researchers discern motifs from an otherwise o wybitnej śpiewności, inni wykazują wpływ unknown Slavic folk song of superb lyricism; uproszczonej wersji Bogurodzicy, co uznać others demonstrate the influence of a simpli- by można za jeszcze jedną cechę twórczo- fied version of ‘Bogurodzica’, which could ści Pękiela podkreślającą jego polską toż- be considered yet another characteristic of samość. Pękiel’s oeuvre, underlining his Polish identity.

Agnieszka Draus Agnieszka Draus 83

The Tallis Scholars

Zespół The Tallis Scholars został założony The Tallis Scholars were founded in 1973 w 1973 przez Petera Philipsa, dyrygenta, by their director, Peter Phillips, who has który pracował z zespołem, aby poprzez od- worked with the ensemble to create,

powiednie zestrojenie i zgranie uzyskać czy- through good tuning and blend, the purity 12.11 stość i klarowność dźwięku, które – jak sądzi and clarity of sound which he feels best – najlepiej służą muzyce renesansowej. Ze- serve the Renaissance repertoire. The en- spół występuje na całym świecie z repertu- semble perform in both sacred and secular arem zarówno sakralnym, jak i świeckim, venues, giving around 70 concerts each dając ok. 70 koncertów rocznie. year across the globe. Do najważniejszych wydarzeń w karie- The Tallis Scholars’ career highlights rze The Tallis Scholars należało tournée have included a tour of China in 1999, po Chinach (1999) oraz przywilej występu and the privilege of performing in the w Kaplicy Sykstyńskiej, z okazji zakończe- Sistine Chapel in 1994 to mark the final nia ostatniego etapu renowacji fresków stage of the complete restoration of the Michała Anioła (1994). Na przestrzeni swo- Michelangelo frescoes. The ensemble have jej historii zespół zamówił utwory u wielu commissioned many contemporary com- kompozytorów współczesnych; w 1998 posers during their history: in 1998 they uczcił 25. rocznicę działalności specjalnym celebrated their 25th Anniversary with koncertem w londyńskiej National Gallery, a special concert in London’s National dokonując prawykonania dzieła Sir J. Ta- Gallery, premiering a Sir John Tavener venera, napisanego dla grupy i wykona- work written for the group and narrated by nego z udziałem Stinga jako narratora. Sting. A further performance was given W kolejnym występie w Nowym Jorku with Sir Paul McCartney in New York in (2000) uczestniczył Sir Paul McCartney. 2000. The Tallis Scholars are broadcast The Tallis Scholars regularnie bierze udział regularly on radio (including performanc- w transmisjach radiowych (m.in. BBC es from the BBC Proms at the Royal Albert Proms w sali w 2007 Hall in both 2007 and 2008) and have al- 84

i 2008) oraz gości w znanym programie so been featured on the acclaimed ITV ITV ‘The Southbank Show’. programme ‘The Southbank Show’. Nagrania The Tallis Scholars otrzymały Recordings by the Tallis Scholars have wiele nagród na całym świecie: nagroda attracted many awards throughout the Record of the Year czasopisma „Gramo- world: ‘Gramophone’ magazine’s Record phone” (1987, za Missa La sol fa re mi of the Year award (1987, for Josquin’s i Missa Pange lingua Josquina), nagroda Missa La sol fa re mi and Missa Pange lin- Diapason d’Or de l’Année czasopisma gua), ‘Diapason’ magazine’s Diapason „Diapason” (1989, za mszę i motety Las- d’Or de l’Année award (1989, for a mass susa i dwie msze L’Homme armé Josqui- and motets by Lassus and Josquin’s two na), nagroda Early Music Award czasopi- masses L’Homme armé), Gramophone’s sma „Gramophone” (1991, za Missa As- Early Music Award (1991, for Palestrina’s sumpta est Maria i Missa Sicut lilium Pale- Missa Assumpta est Maria and Missa Sicut striny, oraz 1994, za muzykę Cipriana de lilium, as well as 1994, for the music by Rore). Ostatnia płyta, z muzyką Josquina, Cipriano de Rore). Their most recent disc, otrzymała znakomite recenzje i kolejną featuring the music of Josquin, received nagrodę Diapason d’Or. exceptional reviews and was awarded Wszystkie te nagrody i wyróżnienia a further Diapason d’Or. świadczą o stale utrzymywanym wysokim These accolades are continuing evi- poziomie zespołu The Tallis Scholars, a tak- dence of the exceptionally high standard że o jego zaangażowaniu w rozpowszech- maintained by the Tallis Scholars, and of nianie jednego z wielkich repertuarów za- their dedication to one of the great reper- chodniej muzyki poważnej. toires in Western classical music.

Peter Phillips

Peter Phillips cieszy się dużym poważaniem Peter Phillips has made an impressive if i wzbudza uznanie jako badacz i wyko- unusual reputation for himself in dedicat- nawca polifonii renesansowej. Otrzymaw- ing his life’s work to the research and per- szy stypendium w Oksfordzie w 1972, roz- formance of Renaissance polyphony. Having 85 począł studia nad muzyką renesansu won a scholarship to Oxford in 1972, he u Davida Wulstana i Denisa Arnolda oraz studied Renaissance music with David zdobył doświadczenie w dyrygowaniu ma- Wulstan and Denis Arnold, and gained ex- łymi zespołami wokalnymi, już wtedy eks- perience in conducting small vocal ensem- perymentując z mniej znanym repertu- bles, already experimenting with the rarer arem. Założył zespół The Tallis Scholars parts of the repertoire. He founded the (1973), z którym wystąpił w ok. 1450 kon- Tallis Scholars in 1973, with whom he has certach i nagrał ponad 50 płyt, wzbudza- now appeared in 1450 concerts and made jąc zainteresowanie polifonią na całym over 50 discs, encouraging interest in świecie. Peter Phillips współpracuje także polyphony all over the world. Apart from z innymi zespołami: Collegium Vocale the Tallis Scholars, Peter Phillips continues z Gandawy, Vox Vocal Ensemble z Nowego to work with other specialist ensembles Jorku, Musix z Budapesztu, BBC Singers. (Collegium Vocale of Ghent, Vox Vocal Dzięki działalności Phillipsa (koncerty, Ensemble of New York, Musix of Budapest, nagrania, publikacje utworów, artykuły na- BBC Singers). ukowe) muzyka renesansu po raz pierwszy As a result of his work, through concerts, zyskała akceptację jako część głównego recordings, publishing editions of the music nurtu repertuaru muzyki poważnej. and writing articles, Renaissance music has Peter Phillips uczestniczył w licznych come to be accepted for the first time as transmisjach telewizyjnych i radiowych. Wy- part of the mainstream classical repertoire. stępował kilka razy w programach: BBC Peter Phillips has made numerous tele- 12.11 Music Weekly, BBC World Service, Kaleido- vision and radio broadcasts. He has ap- scope (Radio 4), Today (Radio 4) oraz w ra- peared several times on the BBC’s Music diu niemieckim, francuskim, kanadyjskim Weekly and on the BBC World Service, on i północnoamerykańskim. Kaleidoscope (Radio 4), on Today (Radio 4) Co roku prowadzi wiele kursów mi- and on German, French, Canadian and strzowskich i warsztatów chóralnych na ca- North American radio. łym świecie, jest też dyrektorem artystycz- He gives numerous master-classes and nym kursów letnich The Tallis Scholars choral workshops every year around the Summer School, odbywających się w Wiel- world and is also Artistic Director of the kiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Au- Tallis Scholars Summer School – UK, USA stralii (od 2007) i poświęconych odkrywa- and (since 2007) Australia – based choral niu i badaniu muzyki chóralnej renesansu. courses dedicated to exploring the heritage Peter Phillips ostatnio został mianowany Dy- of Renaissance choral music. Peter Phillips rektorem Muzyki w Merton College w Oks- has recently been appointed Director of fordzie. Music at Merton College, Oxford.

87

13.11.2009 Piątek / Friday godz. 12.00 / 12:00 pm PAWILON „WYSPIAŃSKI 2000” / WYSPIAŃSKI 2000 PAVILION

AKADEMIA FESTIWALOWA / FESTIVAL ACADEMY MIECZYSŁAW KARŁOWICZ I FIN DE SIECLE` / MIECZYSŁAW KARŁOWICZ AND THE FIN-DE-SIECLE` Spotkanie z Leszkiem Polonym / Meeting with Leszek Polony Prowadzenie / Moderator – Witold Turdza godz. 19.30 / 7:30 pm SALA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / HALL OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKOW

W TATRACH. KONCERT Z OKAZJI 100-LECIA ŚMIERCI MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA I ZYGMUNTA NOSKOWSKIEGO / IN THE TATRAS. CONCERT MARKING THE 100th ANNIVERSARY OF THE DEATHS OF MIECZYSŁAW KARŁOWICZ AND ZYGMUNT 13.11 NOSKOWSKI

Zygmunt Noskowski – Morskie Oko, uwertura / overture (1875), 13’ Mieczysław Karłowicz – Odwieczne pieśni, poemat symfoniczny op. 10 / Eternal Songs, symphonic poem op. 10 (1906), 22’ Pieśń o wiekuistej tęsknocie / Song of Everlasting Yearning Pieśń o miłości i śmierci / Song of Love and Death Pieśń o wszechbycie / Song of Eternal Being * * * 88

Fryderyk Chopin – II Koncert fortepianowy f-moll op. 21 / Piano concerto no. 2 in F minor op. 21 (1829), ca 30’ Maestoso Larghetto Allegro vivace

Ivo Pogorelić – fortepian / piano Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Orchestra of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Paweł Przytocki – dyrygent / conductor 89

Pomimo że w wieku XIX kraj nasz nie po- Despite the fact that in the 19th century, our siadał niezależnego bytu państwowego, country did not exist as an independent wiele spraw dotyczących granic przedro- nation, many unresolved matters relating zbiorowej Rzeczypospolitej rozpalało umy- to the borders of the Republic before it was sły rodaków. Jedną z takich spraw był wiel- partitioned were firing the minds of fellow ki zatarg z Węgrami o fragment Tatr. Wę- compatriots. One of these matters was the gierski „bratanek” od szabli i szklanki, przy border dispute with Hungary over a sec- pomocy sprawnej obsługi jurystycznej, przy- tion of the Tatra Mountains. Our Hunga- właszczył sobie należący przedtem do Pol- rian ‘brother’ by the saber and the glass, ski fragment Tatr z Morskiem Okiem. Dzię- with the aid of skillful legal maneuvering, ki determinacji wielu Polaków, wśród któ- had appropriated a section of the Tatras rych najwięcej uczynił hr. Zamoyski, długo- containing the Morskie Oko lake, which trwały zatarg zakończył się na początku XX had previously belonged to Poland. wieku przyznaniem spornego terytorium Thanks to the determination of many Galicji. Poles, among whom Count Zamoyski did Uwertura Morskie Oko Noskowskiego, the most, the long drawn-out dispute end- powstała w roku 1875, wpisywała się w pro- ed at the beginning of the 20th century with pagandową akcję narodowego poparcia the granting of the disputed territory to naszych starań o utrzymanie przedrozbio- Galicia. rowego stanu posiadania. Kompozytor był Noskowski’s Morskie Oko overture was patriotą szczerym i oddanym, pozbawio- written in 1875 and became part of the nym zacietrzewienia i nienawiści. Być może propaganda campaign of national support był to skutek wychowania, jakie odebrał for our attempts to uphold the pre-partition w domu rodzinnym – był jednym z jedena- territorial status. The composer was an hon- ściorga rodzeństwa, do tego rodzice kom- est and devoted patriot devoid of aggres- pozytora opiekowali się jeszcze piątką sion or hatred. It is quite possible that this is 13.11 przybranych dzieci. Wzajemny szacunek the result of the upbringing that he received i pokora płynęły także ze specyficznej filo- in his family home – he was one of eleven zofii pani Noskowskiej, która zauroczona siblings and, on top of this, the composer’s ideą towianizmu wpajała swoim dzieciom parents cared for another five adopted chil- potrzebę naśladowania Chrystusa i trakto- dren. Mutual respect and humility also wania wszystkich ludzi jako braci. Stąd flowed from the distinctive philosophy of spojrzenie Noskowskiego na swoją powin- Mrs. Noskowska, who, enthralled by the ność artysty muzyka było bardzo poważne, idea of Towianism, instilled in her children kompozytor starał się autentycznie wpły- the need to emulate Christ and treat all nąć na słuchacza, odmieniać jego nastrój, people as brothers. Hence, Noskowski’s edukować – poprzez dźwięki. I taka wła- view of his duty as an artist and musician śnie atmosfera panuje w patriotycznie dy- was very serious; the composer tried to in- daktycznym, sugestywnym muzycznym ob- fluence the listener in an authentic manner, razie Morskiego Oka. alter his mood, educate her – through sound. And it is precisely this atmosphere that reigns in his patriotically didactic, sug- gestive musical portrait of Morskie Oko. 90

Górska atmosfera przyczyniła się do po- The atmosphere of the mountains con- wstania innego dzieła – Odwiecznych pie- tributed to the birth of another work – śni Mieczysława Karłowicza. Przed stu laty, Mieczysław Karłowicz’s Eternal Songs. kiedy polskie Tatry nie były tak doszczętnie A hundred years ago – when the Polish „zadeptane”, a wyprawa do Doliny Pięciu Tatras were not so ‘well-trampled’, and an Stawów nie oznaczała turystycznej prze- expedition to the Five Pond Valley did not chadzki, samotnia w otoczeniu skał inspi- mean a tourist stroll – a retreat in rocky sur- rowała do twórczego dialogu z naturą. roundings inspired creative dialogue with Odwieczne pieśni (wbrew nazwie utwór nature. The Eternal Songs (a purely orches- czysto orkiestrowy) dotyczą spraw ostatecz- tral piece, the title notwithstanding) relate to nych, co sugerują zresztą tytuły poszcze- ultimate matters – as is suggested, further- gólnych części: Pieśń o wiekuistej tęskno- more, by the titles of the individual move- cie, Pieśń o miłości i śmierci, Pieśń o wszech- ments: Song of Everlasting Yearning, Song bycie... Swoje refleksje na temat twór- of Love and Death, Song of Eternal Being. czych impulsów zawarł Karłowicz w liście Karłowicz expressed his reflections on the do Henryka Opieńskiego: „I gdy znajdę się subject of creative impulses in a letter to na stromym wierzchołku, sam, mając jedy- Henryk Opieński: ‘And when I find myself on nie lazurową kopułę nieba nad sobą, a na- a steep peak, alone, having only the azure około zatopione w morzu równin zakrzepłe dome of the sky above me, and all around bałwany szczytów – wówczas zaczynam się graven images of peaks submerged in a sea rozpływać w otaczającym przestworze, of flatlands – then I begin to melt into the przestaję się czuć wyosobnioną jednostką, surrounding expanse, I cease to feel myself owiewa mnie potężny, wiekuisty oddech a separate entity, I am enshrouded by the wszechbytu. (...) Godziny przeżyte w tej mighty, everlasting breath of the Eternal półświadomości są jakby chwilowym po- Being. (…) The hours spent in this semi-con- wrotem do niebytu: dają one spokój wobec sciousness are, as it were, a momentary re- życia i śmierci, mówią o wiecznej pogodzie turn to non-being: they offer peace in the roztopienia się we wszechistnieniu”. Dziś face of life and death, they speak of the owe słowa mogą nieco razić napuszono- eternal joy of melting into the universe.’ ścią, a jednak nie sposób pominąć zawar- Today those words might strike us as a bit tego w nich ogromu tęsknoty za uwolnie- pompous, yet there is no way of passing niem się od doczesności, pragnienia spo- over the immensity of the yearning con- koju i dążenia do stanu pokrewnego bud- tained in them for freedom from temporal dyjskiej nirwanie. Owo pragnienie wydaje life, of the desire for peace and the aspira- się dzisiaj wręcz profetyczne w kontekście tion to a state akin to the Buddhist Nirvana. tragicznej śmierci kompozytora wśród This desire appears today to be quite szczytów Tatr, w których pozostawił swą du- prophetic in the context of the composer’s szę i którym poświęcił ofiarę życia. tragic death among the peaks of the Tatras, where he left his soul and to which he of- Czas powstania Koncertu f-moll Chopina fered up his life in sacrifice. przypada na rok 1829, przyjmując zatem rok 1810 za datę urodzin kompozytora The writing of Chopin’s Concerto in F minor należy zadziwić się kunsztem oraz inwen- dates to 1829; so, assuming 1810 as the 91 cją 19-letniego młodzika. W naszych cza- year of the composer’s birth, we must mar- sach wiek ten przypada na początek stu- vel at the artistry and invention of the 19- diów w szkole wyższej. Jakkolwiek najnow- year-old youth. In our times, this age coin- sze badania sugerują, iż Chopin przyszedł cides with the beginning of studies at insti- na świat wcześniej, być może nawet w roku tutions of higher education. Even though 1808 (w owych czasach zdarzały się zanie- the latest research suggests that Chopin dbania we wpisach w księgach metrykal- came into the world earlier, perhaps even nych), to tak czy siak utwór swoją dojrzało- in 1808 (in these times, it was not unusual ścią od prawie 200 lat zachwyca słucha- for entries in birth registers to be neglect- czy. Wskutek wydania dopiero w 3 lata po ed), one way or another this work has Koncercie e-moll, napisanym w istocie rok amazed listeners with its maturity for al- później, dzieło opatrzone zostało sprzecz- most 200 years. As a result of its not having nym z kolejnością tytułem II Koncert forte- been published until 3 years after the pianowy. Concerto in E minor, which was actually Obydwa Koncerty Chopina to utwory written a year later, the work was given the wirtuozowskie i trudne, partia solistyczna title of Concerto no. 2, contrary to the order jest w nich bardzo rozwinięta, zgodnie z wy- in which they were created. mogami panującego wówczas stylu bril- Both of Chopin’s Concerti are virtuosic lant. Koncert f-moll jest jednak w swoim and difficult works; the solo parts in them charakterze znacznie bardziej pieśniowy, are very highly developed, in accordance melodie wydają się bardziej nośne, a dźwię- with the requirements of the style brillant ki – mocniej połączone. W głównych tema- prevalent at the time. The Concerto in F mi- tach pierwszej części utworu pobrzmiewa nor is, however, markedly more songlike in ton skargi i zadumy, za to w części środko- character; the melodies appear more reso- wej panuje nastrój lirycznej pogody, rozta- nant; and the notes, more strongly linked czany niczym w miłosnej pieśni. Dlatego together. In the main themes of the work’s 13.11 pierwszą część odbiera się zwykle jako first movement, a tone of complaint and preludium, skądinąd nie od razu zrozu- reverie can be heard; but in the middle miano jej wymowę, a po premierowym wy- movement, a mood of lyrical joy reigns, un- konaniu uznano muzykę za dziwną. Nato- folding as if in a love song. That is why the miast liryczna pieśń w środkowej części od first movement is usually taken to be a pre- razu zdobyła serca publiczności – mnie lude. At any rate, its significance was not osobiście nieodmiennie wzrusza głębokość immediately understood; and after the pre- owego miłosnego wyznania, bardzo tra- miere` performance, the music was regard- fionego, bez cienia niedojrzałości. Finał, ed as strange. But the lyrical song in the po tajemniczym wstępie, wybucha dziarską middle movement immediately won the au- radością, nabierającą pod koniec utworu dience’s heart – I personally am invariably wymiaru. Cały utwór rozwija się zatem ku moved by the depth of this amorous confes- coraz jaśniejszemu nastrojowi, kończąc się sion, very well done and without a trace of niemalże w euforii. callowness. The finale, after a mysterious Przyjęło się mówić, że w obu Koncer- introduction, explodes with exuberant joy, tach Chopina – a zwłaszcza w Koncercie gathering in magnitude at the end of the f-moll – partia fortepianowa znacznie gó- work. The work as a whole, therefore, 92

ruje nad orkiestrowym akompaniamen- builds towards an increasingly bright mood, tem. Powtarza się również pogląd o niedo- culminating almost in euphoria. statkach instrumentacyjnych, wskazując na It has become customary to say that in typowo fortepianowy styl muzycznego wy- both of Chopin’s Concerti – and especially rażania się kompozytora. Są to w moim in the Concerto in F minor – the piano part odczuciu opinie tyleż powierzchowne, co predominates considerably over the orches- krzywdzące. Partia orkiestry jest na tyle do- tral accompaniment. Also repeated is a brze zintegrowana z solistycznymi frazami, view about shortcomings in the instrumen- pasażami i popisami, że podkreśla ją ko- tation, pointing out the composer’s typically lorystycznie, podpowiadając niejako zawo- pianistic style of musical expression. My alowane w gąszczu fortepianowych dźwię- feeling is that these are opinions as superfi- ków liryczne melodie. Chopin nie mógł cial as they are harmful. The orchestral part skonstruować akompaniamentu tak, jak is so well integrated with the solo phrases, uczynił to był 20 arpeggi and technical displays that it under- lat wcześniej – np. w potężnym Koncercie lines them coloristically, suggesting, as it Es-dur. Istotą Chopinowskiej koncepcji wy- were, lyrical melodies in the thicket of piano korzystania instrumentów był liryzm, daleki sounds. Chopin could not construct an ac- od monumentalizmu rozwiniętego stylu ro- companiment in the way that Ludwig van mantycznego. Beethoven had done 20 years earlier – e.g. in the powerful Concerto in E-flat major. The Maciej Jabłoński essence of Chopin’s concept of the utiliza- tion of instruments was a lyricism far-re- moved from the expanded monumentalism of the Romantic style.

Maciej Jabłoński

Zygmunt Noskowski

Nota o kompozytorze znajduje się przy For information on composer, see 11 No- koncercie z dnia 11 listopada 2009. vember 2009 concert. 93

Mieczysław Karłowicz

Kompozytor i dyrygent; urodził się w 1876 Composer and conductor; born 1876 in w Wiszniewie na Litwie, zmarł w 1909 w Ta- Wiszniew in Lithuania, died 1909 in the trach. Dzieciństwo spędził w rodzinnym Tatra Mountains. His childhood was spent majątku w Wiszniewie. W 1882 rodzina on the family property in Wiszniew. In Karłowiczów osiedliła się w Heidelbergu, 1882, the Karłowicz family settled in następnie w 1885 przeniosła się do Pragi, Heidelberg; then, in 1885, they moved to w 1886 – do Drezna, a w 1887 zamieszka- Prague; in 1886, to Dresden; and in 1887, ła na stałe w Warszawie. Wychowany od they settled permanently in Warsaw. Raised najmłodszych lat w atmosferze miłości do from his earliest years in a music-loving at- muzyki, podczas pobytu za granicą poznał mosphere, during his time abroad he be- muzykę operową i symfoniczną, m.in. dzie- came acquainted with opera and sym- 13.11 ła Bizeta, Webera, Brahmsa, Smetany. Od phonic music – works of, among others, 7. roku życia uczył się prywatnie gry na Bizet, Weber, Brahms, Smetana. From age skrzypcach. W latach 1889–95 był uczniem seven, he studied violin privately. From S. Barcewicza, równocześnie uczył się har- 1889 to 1895, he was a student of S. Bar- monii u Z. Noskowskiego i P. Maszyńskiego, cewicz; at the same time, he studied har- następnie zaś kontrapunktu i form muzycz- mony with Z. Noskowski and P. Maszyński, nych u G. Roguskiego. W tych latach zaczął and then counterpoint and musical forms także komponować; wkrótce podjął studia with G. Roguski. During these years, he al- u H. Urbana. Równocześnie uczęszczał na so began to compose; soon, he took up wykłady z historii muzyki, historii filozofii, studies with H. Urban. At the same time, he psychologii i fizyki na wydziale filozoficz- attended lectures in music history, history of nym Uniwersytetu w Berlinie. Od końca philosophy, psychology and physics in the 1895 do końca 1896 powstała większość philosophy faculty at the University of spośród 22 zachowanych jego pieśni solo- Berlin. From the end of 1895 to the end of wych. Pod koniec lat 90. Karłowicz podjął 1896, most of the 22 solo songs of his pracę nad Symfonią „Odrodzenie”, którą which survive until today were composed. skończył już samodzielnie po powrocie do At the end of the 1890s, Karłowicz began kraju. work on the ‘Renaissance’ Symphony, which 94

W 1901 ukończył studia i wrócił do he finished, now independently, after re- Warszawy. Wówczas poświęcił się całkowi- turning to his home country. cie twórczości w dziedzinie jednego gatun- In 1901, he finished his studies and re- ku: poematu symfonicznego. W 1906 kom- turned to Warsaw. At that time, he devoted pozytor osiedlił się w Zakopanem. Stał się himself entirely to composition in one jednym z pionierów polskiego taternictwa. genre: the symphonic poem. In 1906, the Zginął tragicznie w Tatrach, zasypany lawi- composer settled in Zakopane and be- ną śnieżną podczas samotnej wycieczki came one of the pioneers of Polish Tatra górskiej, u stóp Małego Kościelca. Karło- Mountain climbing. He died tragically in wicz napisał wprawdzie tylko jedną symfo- the Tatras, buried by an avalanche during nię, i to w czasach szkolnych, ale sześć po- a solitary mountain excursion, at the foot ematów symfonicznych zapewniło mu mia- of the Mały Kościelec. While Karłowicz no najwybitniejszego polskiego symfonika. wrote only one symphony – and that, dur- ing his studies – his six symphonic poems have ensured him a name as the most dis- tinguished Polish symphonic composer.

Fryderyk Chopin

Urodził się 1 marca 1810 w Żelazowej Born 1 March 1810 in Żelazowa Wola, died Woli, zmarł 17 października 1849 w Pary- 17 October 1849 in Paris. Friderick’s playing żu. Gra Fryderyka od najmłodszych lat bu- was admired by listeners from his youngest dziła podziw słuchaczy. Bardzo wcześnie years. At a very early age, began to try his zaczął także próbować sił w kompozycji. hand at composition. Continued musical stud- Systematyczne studia muzyczne odbył ies in a systematic way under Józef Elsner at the w Szkole Głównej Muzyki u Józefa Elsnera. Warsaw Conservatory. From 1828 onward, Od 1828 roku zaczął podróżować (m.in. began to travel (Berlin, Kraków, Vienna, Berlin, Kraków, Wiedeń, Praga, Drezno) Prague, Dresden) and concertize with great oraz z wielkim powodzeniem koncertować success (Vienna, Munich). 95

(Wiedeń, Monachium). W 1831 roku osiadł In 1831, Chopin settled in Paris, where na stałe w Paryżu, gdzie rozwinął ożywioną he built up an intensive concert schedule. działalność koncertową. Wykonując wła- Performing his own compositions, he con- sne utwory, utrwalał coraz silniej swoją po- solidated his position as composer and pi- zycję kompozytora i pianisty. W później- anist. In his later period, Chopin concentrat- szym okresie Chopin skoncentrował się ed mainly on his compositional oeuvre. His głównie na twórczości kompozytorskiej. main source of income, however, was his Głównym źródłem jego utrzymania była teaching activity. He had very many students jednak działalność dydaktyczna. Miał bar- – also including, apart from amateurs, a dzo wielu uczniów, a wśród nich, oprócz group of pianists in professional training. amatorów, także grupę profesjonalnie kształ- The artist formed friendships among the cących się pianistów. compositional elite of the time: Schumann, Przyjaźnił się z ówczesną elitą kompo- Liszt, Bellini, Rossini and Mendelssohn. In zytorską: Schumannem, Lisztem, Bellinim, 1836, Chopin met French writer George Rossinim, Mendelsohnem. W 1836 roku Sand, who influenced his later life to a great Chopin poznał pisarkę George Sand, któ- extent. Unfortunately, from 1839 onward, ra wywarła wielki wpływ na dalsze życie the state of Chopin’s health continually de- kompozytora. Od 1839 roku stan chorego teriorated on account of his being ill with tu- na gruźlicę Chopina stale się pogarszał, berculosis; his last two concerts took place ostatnie dwa koncerty dał się w Paryżu i Lon- in Paris and London in 1848. A year later, dynie w 1848 roku. Rok później kompozy- the composer died and was buried at Pere-` tor zmarł i został pochowany na cmentarzu Lachaise Cemetery. Chopin’s heart is kept Pere` Lachaise. Serce Chopina znajduje się at Holy Cross Church in Warsaw. w kościele św. Krzyża w Warszawie. Chopin, as a composer who synthetical- Chopin jako twórca syntetycznie łączą- ly linked bold musical ideas in the domain cy śmiałe pomysły muzyczne w zakresie of harmony, melodic language, texture and 13.11 harmonii, melodyki, faktury, kolorystyki timbre with the simplicity and motific lan- z prostotą i motywiką ludową, podniósł guage of folk music, elevated the piano to fortepian do rangi instrumentu mistrzow- the status of a major solo instrument. Cho- skiego. Twórczość Chopina wytyczyła nowe pin’s oeuvre blazed new trails for the devel- drogi rozwoju muzyce i była źródłem na- opment of music, and was a source of in- tchnienia dla wielu późniejszych twórców. spiration for many later composers. 96

Ivo Pogorelić

Urodził się w 1958 roku w Belgradzie, w ro- Born 1958 in Belgrade to Serbo-Croatian dzinie serbsko-chorwackiej; naukę gry na parents; began studying the piano at the fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat. Ukoń- age of 7. Finished music conservatory in czył konserwatorium muzyczne w Moskwie, Moscow and, in 1976, began further stud- w 1976 zaczął dalsze studia pod kierun- ies under the tutelage of Georgian pianist kiem gruzińskiej pianistki i pedagoga, Alizy and pedagogue Aliza Kezeradze, whom Kezeradze, z którą ożenił się w 1980. he married in 1980. Jako zdobywca pierwszych nagród na As the first-prize winner in the Casa- międzynarodowych konkursach pianistycz- grandi Ternia (1978) and Montreal (1980) nych im. Casagrandego w Terni (1978) i w international piano competitions, he per- Montrealu (1980) wystąpił w X Międzyna- formed at the 10th F. Chopin International rodowym Konkursie im. F. Chopina w War- Competition in Warsaw. He aroused the en- szawie. Wzbudził entuzjazm publiczności thusiasm of audiences and critics (the Polish i krytyków (Nagroda Polskich Krytyków Mu- Music Critics’ Prize), fascinating not only with zycznych), fascynując nie tylko oryginalną, his original, extraordinarily emotional and niezwykle emocjonalną i brawurową inter- daring interpretation of the works of Chopin, pretacją dzieł Chopina, ale także swobodą but also the ease of his behavior and dress. zachowania i stroju. Niedopuszczenie Po- Pogorelić’s elimination from the competition gorelicia do IV etapu wywołało skandal, before its fourth stage created a scandal, a Martha Argerich na znak protestu wycofa- and Martha Argerich resigned from the jury ła się z prac jury. Jednak przegrana w War- as a sign of protest. However, his loss in szawie przyniosła Pogoreliciowi ogromny Warsaw brought Pogorelić enormous pub- rozgłos i zaproszenia do największych sal licity and invitations to play at the greatest koncertowych: zadebiutował w Carnegie concert halls: he debuted in Carnegie Hall Hall (1981), dał też pierwszy recital w Lon- (1981) and also gave his first recital in dynie (1980). Występował z koncertami na London (1980). He performed concerts over całym świecie, współpracował z najwięk- the whole world and collaborated with the szymi orkiestrami, m.in.: Boston Symphony greatest orchestras, including: the Boston Orchestra, London Symphony Orchestra, Symphony Orchestra, London Symphony 97

Chicago Symphony Orchestra, Wiener Orchestra, Chicago Symphony Orchestra, Philharmoniker, Berliner Philharmoniker, Wiener Philharmoniker, Berliner Philharmo- Orchestre de Paris. W 1982 z firmą Deutsche niker and Orchestre de Paris. In 1982, he Grammophon podpisał kontrakt na wy- signed an exclusive contract with Deutsche łączność, a pierwszą płytę z Koncertem f-moll Grammophon, and critics recognized his Chopina pod dyr. C. Abbado (1983) kryty- first disc with Chopin’s Concerto in F minor, cy uznali za wybitne osiągnięcie. Dla wy- under the direction of C. Abbado, as an out- twórni tej przez lata nagrywał m.in. dzieła standing achievement. Over the years, he Bacha, Beethovena, Brahmsa, Chopina, has recorded for this label works by, among Czajkowskiego, Haydna, Liszta, Mozarta, others: Bach, Beethoven, Brahms, Chopin, Musorgskiego, Prokofiewa, Ravela, Scar- Haydn, Liszt, Mozart, Mussorgsky, Prokofiev, lattiego, Schumanna i Skriabina. Ravel, Scarlatti, Schumann, Scriabin and Po śmierci żony w 1996 pianista ogra- Tchaikovsky. niczył publiczne występy, poświęcając się Since the death of his wife in 1996, the m.in. działalności charytatywnej: działał ja- pianist has limited public performances, de- ko „Ambasador dobrej woli” przy UNESCO voting himself to such activities as charitable (od 1988), angażował się w odbudowę work: he has acted as a UNESCO ‘good will Sarajewa, wspomagał organizacje wal- ambassador’ (since 1988) and been in- czące z rakiem i stwardnieniem rozsianym, volved in the reconstruction of Sarajevo, dawał koncerty na rzecz Czerwonego Krzy- supported organizations fighting cancer and ża. Ponadto ustanowił fundację dla mło- multiple sclerosis, and given concerts to ben- dych muzyków w Chorwacji oraz założył efit the Red Cross. Besides this, he has es- dwa festiwale swojego imienia: dla mło- tablished a foundation for young musicians dych talentów w Bad Wörishofen w Bawa- in Croatia, as well as two festivals under his rii (1989–97) i Pasadenie (od 1993). own name: for young talents in Bad Wöri- Nagrania i koncerty tego niezwykłego shofen in Bavaria (1989–97) and Pasadena 13.11 artysty do dziś wzbudzają ogromne emo- (since 1993). cje. Jednak mimo ekstrawaganckiej czasa- The recordings and concerts of this ex- mi interpretacji, dzięki której zyskał miano traordinary artist inspire enormous emo- „skandalisty” w muzyce klasycznej, jego tions to this day. However, despite the some- dojrzałą grę wyróżnia wielka dbałość times extravagant interpretation which have o precyzję dźwięku. „The New York Times” earned him the appellation of a ‘scandal- kiedyś napisał: „Zagrał z precyzją każdą monger’ in classical music, his mature play- nutę, z niezwykłym wyczuciem i ekspresją. ing stands out for its great attention paid to Był całą orkiestrą”. precision of sound. The New York Times once wrote, ‘He played each note exactly, with such feeling, such expression. He was an entire orchestra.’ 98

Orkiestra Orchestra Filharmonii of the Karol im. Karola Szymanowski Szymanowskiego Philharmonic w Krakowie in Kraków

Założona w 1945, jako pierwsza polska Founded in 1945 as the first Polish sympho- orkiestra symfoniczna po zakończeniu ny orchestra after World War II. During ac- II wojny światowej. W ciągu dotychczaso- tivity to date, ensemble has been led by wej działalności na czele zespołu stali wy- distinguished conductors: Z. Latoszewski, bitni dyrygenci: Z. Latoszewski, B. Wodicz- B. Wodiczko, S. Skrowaczewski, W. Rowicki, ko, S. Skrowaczewski, W. Rowicki, A. Mar- A. Markowski, H. Czyż, J. Katlewicz, T. Stru- kowski, H. Czyż, J. Katlewicz, T. Strugała, gała, G. Levine, R. Bader, J. Maksymiuk, G. Levine, R. Bader, J. Maksymiuk, M. Pija- M. Pijarowski, V. Ponkin, T. Bugaj. rowski, V. Ponkin, T. Bugaj. Performing with Philharmonic Mixed Zespół, występując z filharmonicznym Choir and Boys’ Choir, ensemble has at- chórem mieszanym i chórem chłopięcym, tained particular merit for performances of zasłużył się szczególnie wykonaniami dzieł works by K. Szymanowski. Has taken part in K. Szymanowskiego. Brał udział w prawy- world premieres` of works by K. Penderecki, konaniach utworów K. Pendereckiego, among others: Psalms of David, Dimensions m.in. Psalmów Dawida, Wymiarów czasu of Time and Silence, Phonograms and Dies i ciszy, Fonogramów czy Dies irae. Liczne irae. Numerous concerts have encompassed koncerty objęły ponad 30 krajów, w tym over 30 countries, including: Canada, Iran, Japan, Lebanon, South Korea, Turkey and 99

Iran, Japonię, Kanadę, Koreę Płd., Liban, USA. Has taken part in many international Turcję, Stany Zjednoczone. Brał udział festivals, such as: Festival di Musica Contem- w wielu festiwalach międzynarodowych, poranea (Italy), Flanders Festival (Belgium), takich jak: Festival di Musica Contempora- Festival Estival de Paris, Festival Europäi- na (Włochy), Festiwal Flandryjski (Belgia), scher Musik (Germany), and Wexford Festival Estival de Paris, Festival Europäi- Festival Opera (Ireland). scher Musik (Niemcy), Wexford Festival The orchestra’s achievements include Opera (Irlandia). numerous phonographic recordings with W dorobku orkiestry znajdują się liczne music by, among others, D. Shostakovich, nagrania fonograficzne, m.in. z muzyką I.J. Paderewski, G. Donizetti, M. Karłowicz, D. Szostakowicza, I.J. Paderewskiego, G. Do- K. Szymanowski, M. Bruch, G. Bacewicz, nizettiego, M. Karłowicza, K. Szymanow- H.M. Górecki and S. Moniuszko. skiego, M. Brucha, G. Bacewicz, H.M. Gó- Since March 2009, the Philharmonic’s reckiego i S. Moniuszki. Chairman and Artistic Director, as well as Od marca 2009 dyrektorem naczelnym leader of the Orchestra, has been P. Przy- i artystycznym Filharmonii oraz szefem Or- tocki, who – following the example set by his kiestry jest P. Przytocki, który wzorem swoich illustrious predecessors – ensures the en- wybitnych poprzedników dba o najwyższy semble’s highest artistic level and diversity poziom artystyczny zespołu i różnorodność of repertoire, presenting Kraków audiences repertuaru, prezentując krakowskiej pu- with unique interpretations of works by the bliczności wyjątkowe interpretacje dzieł most distinguished composers. najwybitniejszych kompozytorów. 13.11

Paweł Przytocki Born in Krosno, completed studies in J. Ka- Urodził się w Krośnie, ukończył studia w tlewicz’s conducting studio at the Academy Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie of Music in Kraków (1985). As a Bach- dyrygentury J. Katlewicza (1985). Jako sty- akademie Stuttgart scholarship holder, par- pendysta Bachakademie Stuttgart uczestni- ticipated in master classes of H. Rilling czył w kursach mistrzowskich H. Rillinga (1986–87). Since 1983, has collaborated 100

(1986–87). Od 1983 współpracował z Fil- with the Kraków Philharmonic; and since harmonią Krakowską, a od 1987 z Teatrem 1987, with the Wielki Theater in Łódź. From Wielkim w Łodzi. Był dyrygentem, a także 1988 to 1991, was Conductor and Music dyrektorem artystycznym Filharmonii Bałtyc- Director of the Baltic Philharmonic Orchestra kiej w Gdańsku (1988–91), a w 1992 zade- in Gdańsk. From 1995 to 1997, was Artistic biutował w Teatrze Wielkim w Warszawie. Director of the Artur Rubinstein Philharmonic W latach 1995–97 pełnił funkcję dyrektora Orchestra in Łódź. artystycznego Filharmonii im. A. Rubinstei- Przytocki collaborates with most of the na w Łodzi. philharmonic orchestras in Poland, as well Przytocki współpracuje z większością or- as with symphony and chamber orchestras kiestr filharmonicznych w Polsce, a także abroad, among others: Budapest Concert z orkiestrami symfonicznymi i kameralnymi Orchestra, Orquesta Sinfónica de Xalapa in za granicą, m.in. MÁV Szimfonikus Zene- Mexico, Real Filharmonía de Galicia in kara w Budapeszcie, Orquesta Sinfónica Spain, Capella Istropolitana in Bratislava, de Xalapa, Real Filharmonía de Galicia, Neue Philharmonie Westfalen, Philharmo- Capella Istropolitana w Bratysławie, Neue nisches Staatsorchester Halle, Bilkent Symp- Philharmonie Westfalen, Philharmonisches hony Orchestra in Ankara. He has per- Staatsorchester Halle, Bilkent Senfoni Or- formed with Polish orchestras in Germany, kestrasý w Ankarze. Występował z polski- Austria, Switzerland, Belgium, Holland, mi orkiestrami w Niemczech, Austrii, Szwaj- France and Spain, and also participates carii, Belgii, Holandii, Francji i Hiszpanii. regularly in international music festivals. He Uczestniczy regularnie w międzynarodo- has also made archival recordings for Polish wych festiwalach muzycznych. Dokonał Radio, as well as CDs for DUX, Aurophon również nagrań archiwalnych dla Polskiego and Point Classic. Radia i Telewizji oraz nagrań płytowych dla Since 2005, Przytocki has been con- wytwórni DUX, Aurophon i Point Classics. ductor of Teatr Wielki – Polish National Od roku 2005 Przytocki jest dyrygen- Opera in Warsaw, where he has conduct- tem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej ed, among other productions: Khacha- w Warszawie, gdzie prowadził m.in. spek- turian’s Spartacus, Tchaikovsky’s Oniegin, takle: Spartakusa Chaczaturiana, Eugeniu- Verdi’s La Traviata, Puccini’s La Boheme` sza Oniegina Czajkowskiego, Traviatę Ver- and the ballet Oniegin (choreography diego, Cyganerię Pucciniego, balet Onie- J. Cranko). In March 2009, Paweł Przytocki gin (choreografia J. Cranko). W marcu assumed the position of Chairman and 2009 Paweł Przytocki objął stanowisko dy- Artistic Director of the K. Szymanowski rektora naczelnego i artystycznego Filhar- Philharmonic in Kraków. monii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. 101

14.11.2009 Sobota / Saturday godz. 17.00 / 5:00 pm SALA ZŁOTA FILHARMONII KRAKOWSKIEJ / GOLDEN ROOM OF THE KRAKÓW PHILHARMONIC HALL

Koncert uczestników Wokalnych Kursów Mistrzowskich prof. Heleny Łazarskiej / Concert of participants in Prof. Helena Łazarska’s Vocal Master Classes godz. 19.30 / 7:30 pm AULA „FLORIANKA” AKADEMII MUZYCZNEJ W KRAKOWIE / FLORIANKA AUDITORIUM, ACADEMY OF MUSIC IN KRAKÓW

MUZYKA POLSKIEGO OŚWIECENIA / MUSIC OF THE POLISH ENLIGHTENMENT

Maciej Kamieński – Uwertura do opery Nędza uszczęśliwiona / Overture to the opera Misery Made Happy (1778), 7’ Antoni Milwid–Jan Krenz – Sinfonia concertante na obój i orkiestrę / Sinfonia concertante for oboe and orchestra (po / after 1778–1952), 20’ 14.11 Jakub Gołąbek – Symfonia C-dur / Symphony in C major (II poł. XVIII w. / 2nd half of 18th century), 13’ Allegro molto Andante Prestissimo * * * 102

Feliks Janiewicz – I Koncert skrzypcowy F-dur / Violin Concerto no. 1 in F major (ca 1788), 25’ Moderato Romance Rondo Jan Wański – Symfonia G-dur na motywach opery Kmiotek / Symphony in G major on motifs from the opera Kmiotek (ca 1788), 15’ Allegro Andante Menuetto. Allegretto Finale. Allegro Rondeau

Sirkka-Liisa Kaakinen-Pilch – skrzypce, koncertmistrz / violin, concertmaster Marek Mleczko – obój / oboe Capella Cracoviensis 103

Druga połowa XVIII wieku w Europie przy- The second half of the 18th century in Europe niosła zmiany, które na trwałe zmieniły ob- brought changes which permanently altered raz kultury muzycznej. Do głosu doszła no- the picture of musical culture. A new aesthet- wa estetyka – estetyka epoki oświecenia, ic came to the fore – the aesthetic of the Age której celem było połączenie żywego i in- of Enlightenment, whose aim was to link the dywidualnego piękna intelektu i uczucia, living and individual beauty of the intellect w której dążono do subiektywizacji sztuki and feelings, and in which the goal was to w każdym aspekcie. Oświecenie w cen- subjectivize art in its every aspect. The trum swej myśli stawiało wykształcenie – Enlightenment placed education – including w tym edukację muzyczną. Do głosu do- music education – in the center of its thought. chodzi sfera mieszczańska, która tworzy Coming to the fore was the bourgeois rodzaj muzycznej kultury domowej. Szerzy sphere, which created a sort of home music się równocześnie idea koncertów publicz- culture. At the same time, the idea of public nych w salach do tego przeznaczonych – concerts in halls intended for that purpose – na wzór dzisiejszych filharmonii. Oczywiś- on the pattern of today’s philharmonic halls cie nie zapominajmy w tym wszystkim o waż- – became more widespread. Obviously, let nym miejscu opery i teatru operowego. us not forget in all of this the important place A jaka była polska kultura muzyczna of opera and operatic theater. doby oświecenia? Kraj nasz targany nie- And what was Polish music culture like in pokojem politycznym i kolejnymi rozbiora- the Enlightenment era? Our country, torn by mi, które wymazały go z mapy Europy, nie political unrest and successive partitions zaprzestał swego czynnego udziału w eu- which erased it from the map of Europe, did ropejskim życiu muzycznym, we współtwo- not cease its active participation in European rzeniu oświeceniowej kultury. Trudno ten musical life, in the creation of Enlightenment czas ocenić jednoznacznie pod względem culture. It is difficult to assess this time unam- stylistycznym i trudno zakreślić ostatecz- biguously in terms of style, and difficult to ne ramy czasowe. Repertuar tego koncer- draw definitive time frames. The repertoire tu mieści się w czasach stanisławowskich of this concert is situated in the times (1764–95), czyli w owej dojrzałej fazie pol- of Stanisław August* (1764–95) – in other skiego oświecenia: pięciu kompozytorów words, in that mature phase of the Polish i pięć utworów, które dzisiejszym słucha- Enlightenment: five composers and five 14.11 czom mają dać wyobrażenie o życiu mu- works which are intended to give today’s lis- zycznym tamtej Rzeczypospolitej, kształto- teners an image of that Republic’s musical wanym zarówno przez dwory, jak i Kościół. life, which was formed by both the courts Ciężar odpowiedzialności za kształt owego and the church. The weight of responsibility życia spadł również na mieszczaństwo, for the shape of that life also fell on the bour- a ono z kolei wniosło zupełnie nowe gusty geoisie; and it, in turn, brought in complete- i zapotrzebowania. To współdziałanie róż- ly new tastes and demands. This coopera- nych środowisk społecznych jest charakte- rystyczne dla czasów stanisławowskich, * The ‘times of Stanisław' refers to the reign szczególnie w obrębie działalności teatral- of Poland's last king, Stanisław August Poniatow- no-muzycznej. Wymiernym skutkiem jest ski (1764–95). His reign inaugurated an array powstanie publicznych scen operowych w of reforms which aimed to modernize the politi- większych miastach i organizowanie kon- cal system, economy, education and culture. 104

certów z udziałem wybitnych wirtuozów tam- tion between various social spheres is char- tego czasu. acteristic of the times of Stanisław, especially Pierwszą operą wpisującą się w ten nurt in the area of theatrical and musical activity. była Nędza uszczęśliwiona z muzyką Ma- A measurable effect of this was the building cieja Kamieńskiego, do wcześniejszego of public opera stages in the larger cities, tekstu Franciszka Bohomolca, a ostatecz- and the organization of concerts with partic- nie libretta Wojciecha Bogusławskiego. Po ipation by distinguished virtuosi of that time. raz pierwszy została wystawiona 11 lipca The first opera which was part of this 1778 roku w pałacu Radziwiłłowskim przy movement was Misery Made Happy, with Krakowskim Przedmieściu. Operę tworzo- music by Maciej Kamieński, to a previous- no pośpiesznie, na co nalegał sam król ly-written text by Franciszek Bohomolec Stanisław August. Tym bardziej więc zadzi- and, finally, a libretto by Wojciech Bogu- wiająca była nieobecność króla podczas sławski. It was presented for the first time premiery. Nędza uszczęśliwiona otworzyła on 11 July 1778 at the Radziwiłł Palace on nowy rozdział w dziejach polskiego teatru Krakowskie Przedmieście Street in Warsaw. operowego. Uwertura do tej opery jest jed- The opera was created in haste, at the in- ną z dwóch uwertur Kamieńskiego, które sistence of King Stanisław August himself. zachowały się do naszych czasów – druga So it is unfortunately all the stranger that the również pochodzi z Nędzy. Na ich podsta- king was absent from the premiere.` Misery wie kompozytora uznaje się za przedstawi- Made Happy opened a new chapter in the ciela wczesnego klasycyzmu polskiego. Ka- history of Polish opera theater. The overture mieński zachowuje typowy dla uwertury to this opera is one of two overtures by włoskiej, skontrastowany agogicznie, trzy- Kamieński which have survived to our times częściowy układ – Allegro molto, Adagio, – the other one also comes from Misery. Allegro. To, co dodaje splendoru tej muzy- On their basis, the composer is considered ce, to na pewno umiejętność kontrastowa- to be a representative of early Polish nia obu prezentowanych tematów za po- Classicism. Kamieński retains the three-part mocą odpowiedniej instrumentacji i dba- structure of contrasting tempo – Allegro łość o prawidłową konstrukcję opartą na molto, Adagio, Allegro – typical of the formie sonatowej. Tym, co winniśmy wy- Italian overture. What gives this music its mienić jako „słabość” tej muzyki, jest pro- splendor is definitely the skill involved in blem kompozytora w zagospodarowaniu contrasting the two themes presented with przestrzeni muzycznej przetworzenia. Nę- the aid of appropriate instrumentation, as dza została entuzjastycznie przyjęta przez well as the care taken to ensure proper con- publiczność, co zachęciło Kamieńskiego struction based on the sonata form. What do komponowania kolejnych oper. Ten we should mention as a ‘weakness’ of this polski kompozytor z pochodzenia był Sło- music is the composer’s problem in manag- wakiem, urodzonym 13 października 1734 ing the musical space of the development. roku. Młodość spędził w Sopronie, w roku Misery was received enthusiastically by the 1760 zamieszkał w Wiedniu. W tych dwóch audience, which encouraged Kamieński to miejscach zdobywał swe wykształcenie compose subsequent operas. This Polish muzyczne. W Warszawie osiadł prawdo- composer was of Slovak origin, born on podobnie na przełomie 1762 i 1763 roku. 13 October 1734. He spent his youth in So- Szybko zyskał sławę dobrego nauczyciela pron; in 1760, he took up residence in 105 gry na fortepianie i śpiewu solowego. Do- Vienna. In these two places, he obtained his żył sędziwego wieku (blisko 87 lat); zmarł musical education. In Warsaw, he settled 25 stycznia 1821 roku i został pochowany probably at the end of 1762 or the begin- na Powązkach. Na trwałe wpisał się do hi- ning of 1763. He quickly gained renown as storii muzyki polskiej jako twórca nie tylko a good teacher of piano and solo singing. muzyki do Nędzy uszczęśliwionej, ale jako He lived to a ripe old age (nearly 87 years); współtwórca w ogóle polskiej opery naro- he died on 25 January 1821 and was dowej. buried in the Powązki area of Warsaw. He A kim był Antoni Milwid? Czytamy went down in the history of Polish music not u Aleksandra Polińskiego w Dziejach muzy- only as the creator of the music to Misery ki polskiej z 1907 roku: „Kto on był? – nie- Made Happy, but also as a co-creator of wiadomo; istnieją tylko pewne poszlaki, że Polish national opera in general. był on członkiem kapeli kościelnej w Czer- And who was Antoni Milwid? We read in wińsku. W jego symfoniach dużo jest szcze- Aleksander Poliński’s Dzieje muzyki polskiej rości ujmującej, a przytem humory zdrowe- [History of Polish Music] from 1907: ‘Who go” (sic!). Blisko 50 lat później Tadeusz was he? – who knows; there only exist cer- Strumiłło napisał: „Antoni Milwid, kompo- tain circumstantial evidences that he was zytor z tak głuchej prowincji, że nawet z na- a member of the ecclesiastical chapel in zwy nam nie znanej”. Do dziś stan naszej Czerwińsk. In his symphonies, there is much wiedzy związany z osobą Milwida trochę charming sincerity and, at the same time, się wzbogacił. Odnaleziony w Archiwum a healthy sense of humor.’ Nearly 50 years klasztoru w Czerwińsku nekrolog pozwolił later, Tadeusz Strumiłło wrote: ‘Antoni Mil- ustalić daty jego życia na ca 1755–1837. wid, a composer from such a backwater that W Czerwińsku, gdzie pracował ponad 50 we do not even know its name.’ By now, the lat, był jednocześnie organistą, instrumen- state of our knowledge associated with the talistą, śpiewakiem oraz kierownikiem ze- person of Milwid has become a bit richer. społu i kompozytorem kapeli kanoników An obituary rediscovered in the archives of regularnych. Zapewne dlatego najwięcej the monastery in Czerwińsk has permitted jego kompozycji (ponad 20) zachowało się us to establish the dates of his lifetime as w zbiorze muzykaliów pozostałym po tej ca. 1755–1837. In Czerwińsk, where he kapeli. Działalność Milwida przypadła na worked for over 50 years, he was simulta- 14.11 końcowy etap funkcjonowania zespołu, któ- neously an organist, instrumentalist and ry wówczas dysponował już ograniczonymi singer, as well as the ensemble director and możliwościami wykonawczymi; stąd też tak composer for the chapel of canons regular. skromna obsada w jego utworach. Mimo No doubt, it is for this reason that the largest braku gruntownego wykształcenia, kom- number of his compositions (over 20) have pozytor posiadał duże zdolności. Wiado- survived in the music materials collection mo, że był Milwid twórcą dwóch symfonii which is the legacy of this chapel. Milwid’s (druga, b-moll, nie zachowała się do na- activity coincided with the final stage of the szych czasów). Pierwsza symfonia, C-dur, ensemble’s functioning, at a time when it al- której rękopis przechowywany jest w Bi- ready had only limited performance capa- bliotece WTM, została przekomponowana bilities – this also explains the modest forces przez J. Krenza i wydana drukiem jako Sin- for which his works were scored. Despite the fonia concertante per oboe ed orchestra lack of thorough education, the composer 106

(Symfonia koncertująca na obój i orkiestrę) possessed great abilities. It is known that w 1952 roku. Symfonie Milwida wyróżnia- Milwid was the creator of two symphonies ją się stabilizacją cyklu czteroczęściowego, (the second, in B minor, has not survived to równowagą i symetrią poszczególnych our times). The first symphony, in C major, fragmentów allegra sonatowego, domina- the manuscript of which is held by the cją i zindywidualizowaniem tematu głów- Warsaw Music Society library, was recom- nego, a także obecnością w muzyce cech posed by J. Krenz and released in print as narodowych. Słuchając „przeróbki” Milwi- Sinfonia concertante per oboe ed orchestra da, pewnie trudno nam będzie dostrzec to, in 1952. Milwid’s symphonies are distin- co oryginalne i pierwotne. Nie zapominaj- guished by the stabilization of the four- my jednak, że ten kompozytor z „głuchej movement cycle, the balance and symmetry prowincji” miał swój wkład w kształtowa- of individual fragments of the sonata alle- nie się obrazu polskiej symfoniki II połowy gro and the domination and individualiza- XVIII i początku XIX wieku. tion of the primary theme, as well as the Jakub Gołąbek również przynależy do presence in the music of national character- nurtu symfonicznego II połowy XVIII wieku istics. In listening to the ‘reworking’ of w Polsce. Poliński uważał go za Czecha, Milwid, it will no doubt be difficult to discern stosując adekwatnie do tego inną pisow- what is original and primary. Let us not for- nię jego nazwiska: „Gollumbek”. Adolf get, however, that this composer from a Chybiński w Słowniku muzyków dawnej ‘backwater’ had his own input into the for- Polski z 1949 roku zapisał, że to kompo- mation of the picture of Polish symphonic zytor pochodzenia czeskiego lub śląskie- composition in the second half of the go, którego miejsca i daty urodzin nie 18th and the beginning of the 19th century. znamy. Do Krakowa najprawdopodobniej Jakub Gołąbek also belongs to the sym- sprowadził go kanonik katedralny ks. Wa- phonic movement from the second half of cław Sierakowski i powołał na „dyrektora the 18th century in Poland. Poliński consid- szkoły śpiewu”. Gołąbek stał się też człon- ered him to be Czech, using an appropri- kiem kapeli katedralnej w Krakowie, wy- ately different spelling of his name: Gol- pełniając obowiązki śpiewaka i kompozy- lumbek. Adolf Chybiński in the Słownik tora. Czynnie uczestniczył w koncertach muzyków dawnej Polski [Dictionary of organizowanych przez ks. Sierakowskie- Musicians of Old Poland] from 1949 wrote go. Zmarł w kwietniu 1789 roku w Krako- that this was a composer of Czech or wie. W archiwach na terenie Polski zacho- Silesian heritage whose place and date of wały się rękopiśmienne kopie jego utwo- birth we do not know. He was probably rów, m.in. w Archiwum oo. Paulinów na brought to Kraków by the canon of the Jasnej Górze odnajdujemy odpis Symfonii Cathedral, the Rev. Wacław Sierakowski, in C na dwoje skrzypiec, altówkę, dwa who named him ‘director of the singing oboje, dwie clarino (dwa rogi) i basso. school’. Gołąbek also became a member of Symfonika Gołąbka zaliczana jest do fazy the cathedral chapel in Kraków, fulfilling du- wczesnego rozwoju tego gatunku w Rze- ties as a singer and composer. He participat- czypospolitej, w której współistnieją za- ed actively in the concerts organized by Fr. równo elementy stylistyki baroku jak i kla- Sierakowski. He died in April 1789 in Kra- sycyzmu. Barokowa pozostaje trzyczęścio- ków. In archives located in Poland, manu- wość prezentowanej Symfonii in C z ukła- script copies of his works have survived; 107 dem: Allegro molto, Andante, Prestissimo among other items, at the Archives of the (nawiązanie do uwertury włoskiej) oraz Pauline Fathers at Jasna Góra, we discover a sposób konstruowania partii basu i sa- copy of the Symphony in C for two violins, vi- mych tematów, bogatych w licznie powta- ola, two oboes, two clarini (two horns) and rzane szesnastkowe progresje-figuracje. basso continuo. Gołąbek’s symphonic oeuvre Elementem klasycznym jest obecność prze- is classified into the early phase of this ciwstawnego, wyrazistego tematu w pierw- genre’s development in the Republic, in szym Allegro, co wówczas należało jeszcze which elements of both Baroque stylistic lan- do rzadkości w polskiej symfonice. Prze- guage and Classicism coexist. What re- tworzenie i repryza są nadal nieproporcjo- mains Baroque is the three-movement struc- nalnie krótkie w stosunku do ekspozycji. ture of the Symphony in C, with the following Druga część obfituje w melodykę opartą disposition of tempi: Allegro molto, Andante, na figuracji akordowej, z której wyłaniają Prestissimo (alluding to the Italian overture), się dwa główne tematy; jej zakończenie as well as a manner of construction of the jest jakby kodą „westchnień” rodem z ba- bass part and the themes themselves which roku. Prestissimo z kolei zdecydowanie w is rich in numerous recurring sixteenth-note budowie nawiązuje do ronda klasycznego progressions and figurations. A Classical el- z trzykrotnie powtórzonym refrenem. Me- ement is the presence of a contrasting, clear lodyka natomiast przyodziewa się nieco theme in the first Allegro, which was at that w pogodną „nutę ludową”. time still a rarity in the Polish symphonic Do grona symfonicznych bohaterów te- oeuvre. The development and the recapitula- go koncertu zaliczamy także Jana Wań- tion are still disproportionately short relative skiego (1756 – ok. 1830), o którego dzia- to the exposition. The second movement łalności posiadamy niewiele informacji. abounds in melodic language based on W latach 1788–1809 dostarczał kapeli chordal figuration, from which two principal gnieźnieńskiej nuty i to właśnie ze zbioru themes emerge; its closing is, as it were, zachowanego po tej kapeli pochodzi pre- a coda of Baroque-like ‘sighs’. The Prestissi- zentowana Symfonia G-dur na motywach mo, in turn, alludes in its structure decidedly z opery Kmiotek. Wański pochodził z Wiel- to the Classical rondo, with its thrice-repeat- kopolski, był skrzypkiem i dobrym kompo- ed refrain. The melodic language, on the zytorem, co potwierdzają zachowane dzie- other hand, is in some measure dressed in 14.11 ła. Biorąc pod uwagę 4 zachowane symfo- a cheerful ‘folkloric note’. nie, Wańskiego możemy zaliczyć go do Among the symphonic protagonists of grona symfoników prezentujących dojrzały this concert, we shall also count Jan Wański styl klasyczny. W jego utworach utrwala się (1756 – ca. 1830), about whose activity we forma czteroczęściowa cyklu, a allegro so- have little information. From 1788 to 1809, natowe w swych poszczególnych fragmen- he provided the Gniezno chapel with sheet tach ma już zrównoważone proporcje (wraz music, and it is from a collection surviving z rozbudowanym odpowiednio przetwo- from this chapel that the Symphony in G ma- rzeniem i repryzą). W przypadku Symfonii jor being presented tonight comes; it is G-dur opartej na motywach opery Kmiotek based on motifs from the opera Kmiotek. interesujący jest finał, w którym forma so- Wański came from Greater Poland; he was natowa splata się z formą ronda „na wzór a violinist and a good composer, as is attest- mozartowski”. ed by his surviving works. Taking into ac- 108

I Koncert skrzypcowy F-dur Feliksa Ja- count his four surviving symphonies, Wański niewicza (1762–1848) przypomni nam, że can be classified among symphonic writers to ten właśnie kompozytor jako pierwszy presenting the mature Classical style. In his wprowadził do muzyki polskiej formę solo- works, the four-movement cycle is consoli- wego koncertu skrzypcowego. Janiewicz, dated; and the sonata allegro in its individ- rodem z Wilna, nie tylko komponował, ale ual fragments is now of balanced propor- był też czynnym skrzypkiem solistą i dyry- tions (including an appropriately expanded gentem. Do dziś niewyjaśnione są jego development and recapitulation). In the case „polskie” fakty z biografii. Wiadomo, że of the Symphony in G major on motifs from w 1785 roku znalazł się w Wiedniu. Istot- the opera Kmiotek, what is interesting is the nym wydarzeniem w życiu kompozytora finale, in which sonata form is interwoven było spotkanie z Haydnem i Mozartem, with rondo form ‘on a Mozartian model’. który zadedykował mu swoje Andante na The Violin Concerto no. 1 in F major by skrzypce i orkiestrę KV 470 – wersję dru- Felix Janiewicz (1762–1848) will remind us giej części Koncertu skrzypcowego D-dur that it was this composer who was the first to KV 218. Janiewicz odbył w swym życiu wie- introduce the solo violin concerto form to le podróży koncertowych i edukacyjnych Polish music. Janiewicz, who came from (m.in. do Włoch, Francji), aby w końcu Wilno [now Vilnius, Lithuania], not only com- w 1792 roku na stałe zamieszkać w Wiel- posed, but was also an active violin soloist kiej Brytanii, która stała się jego emigracyj- and conductor. To this day, the ‘Polish’ facts ną ojczyzną. Najważniejszą część jego do- from his biography are not clear. It is known robku kompozytorskiego stanowią pisane that in 1785, he found himself in Vienna. An głównie z myślą o sobie koncerty skrzypco- essential event in the composer’s life was we oraz tria smyczkowe i divertimenti na meeting Haydn and Mozart, the latter of dwoje skrzypiec. Koncertów pozostawił po whom dedicated to him the Andante for vio- sobie pięć i począwszy od pierwszego, są lin and orchestra KV 470 – a version of the to dzieła dojrzałe. I Koncert F-dur ukazał second movement of the D major violin con- się drukiem (podobnie jak następne trzy) certo KV 218. In his lifetime, Janiewicz made w oficynie wydawniczej Imbaulta, najpraw- many concert and educational tours (to, dopodobniej pod koniec roku 1788. Licz- among other places, Italy and France), to fi- ne wznowienia i nowe wydania poza gra- nally in 1792 settle permanently in Great nicami Wielkiej Brytanii świadczyły o dużej Britain, which became his adopted home- popularności koncertów Janiewicza. I Kon- land. The most important part of his compo- cert, jak i pozostałe, złożony jest z trzech sitional oeuvre is represented by violin con- części, prezentując formę allegra sonato- certi written mainly for himself, as well as wego w części pierwszej, formę ABA z roz- string trios and divertimenti for two violins. budowaną cząstką A w części drugiej i ron- His legacy includes five concerti and, from da w części trzeciej. Całość osadzona jest the first, all are mature works. Violin w stylistyce wczesnoklasycznej i świadczy Concerto no. 1 in F major was released in o bardzo dobrym warsztacie kompozytor- print (as were the next three) by the Imbault skim twórcy. Janiewicz był obywatelem publishing house, most probably at the end świata, wirtuozem skrzypiec i to jest słyszal- of 1788. Numerous reprints and new edi- ne w jego kompozycjach – w zewnętrznej tions published outside of Great Britain at- błyskotliwości, urozmaicaniu szczegółów tested to the great popularity of Janiewicz’s 109 poprzez wykorzystanie techniki wariacyjnej concerti. Concerto no. 1, like the others, is oraz stopniowaniu trudności partii solowej. comprised of three movements, presenting a I tak podążyliśmy tropem pięciu róż- sonata allegro form in the first movement, nych kompozytorów oświeceniowej Rzeczy- an ABA with expanded A section in the sec- pospolitej – od spolszczonego Słowaka – ond movement, and a rondo in the third Kamieńskiego, poprzez „prowincjonalne- movement. The work as a whole is set in an go” Milwida, Krakusa rodem z Czech lub early Classical stylistic language and attests ze Śląska – Gołąbka, Wielkopolanina – to its author’s very good compositional tech- Wańskiego, aż po światowca – Janiewicza. nique. Janiewicz was a world citizen and vi- Cóż za przekrój i różnorodność! Taka wła- olin virtuoso, and this is audible in his com- śnie była polska twórczość drugiej połowy positions – in the external brilliance and di- XVIII wieku – czasu politycznego upadku versity of details via utilization of variational Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, czasu este- technique, as well as the gradation of diffi- tycznych i stylistycznych przemian, okresu culties in the solo part. zmierzchu kultury staropolskiej, zmierzchu And so we have followed in the footsteps dawnych konwencji i instytucji. Panorama of five different composers from the En- muzyczna oświeconej Rzeczypospolitej cza- lightenment era in the Polish Republic – from sów stanisławowskich poszerzyła się o no- the Polonized Slovak Kamieński, through the we horyzonty obecne w rodzącej się twór- ‘provincial’ Milwid, the Cracovian of Czech czości operowej, symfonicznej i kameral- or Silesian origin Gołąbek and the Greater nej, wzbogacanej elementami stylu naro- Polish denizen Wański, to the man of the dowego – tak potrzebnego dla utrzymania world Janiewicz. What a cross-section, what tożsamości. Nasz obraz tamtej kultury mu- diversity! This is how the Polish oeuvre of the zycznej poddawany jest ciągłym korektom second half of the 18th century was – the i uzupełnieniom. Powinniśmy sobie życzyć, time of the political fall of the Most Serene aby kolejne odkrycia czyniły z nas bardziej Republic, a time of aesthetic and stylistic oświeconych odbiorców rodzimej muzyki, transformations, a period of the twilight of która w pełni zasługuje na naszą pamięć. Old Polish culture, the twilight of past con- ventions and institutions. The musical pa- Alina Mądry norama of the Polish Enlightenment in the times of Stanisław was expanded with new 14.11 horizons present in the nascent operatic, symphonic and chamber music oeuvre, en- riched with elements of national style – so necessary for the maintenance of identity. Our image of that musical culture is subject to continual correction and supplementa- tion. Our wish should be that subsequent discoveries make us more enlightened re- cipients of the indigenous music which com- pletely deserves to remain in our memory.

Alina Mądry 110

Marek Mleczko

Oboista, ukończył Akademię Muzyczną Oboist, graduated from the studio of J. Ko- w Krakowie w klasie J. Kotyczki (dyplom tyczka at the Academy of Music in Kraków 1985). Studia muzyczne kontynuował w (diploma 1985). Continued his musical Staatliche Hochschule für Musik we Frei- studies in the master class of Heinz Holli- burgu w klasie mistrzowskiej Heinza Holli- ger at the Staatliche Hochschule für Musik gera (dyplom 1990). Uzyskał szereg na- in Freiburg (diploma 1990). Has received gród i wyróżnień w konkursach muzycz- an array of awards and distinctions in mu- nych, m.in.: I nagroda w Międzynarodo- sic competitions, among others: 1st Prize in wym Konkursie „The Skene Award” w Aber- the Skene Award International Competition deen (1985), nagroda w Ogólnopolskim in Aberdeen (1985) and a prize in the Konkursie Obojowym im. K. Kurpińskiego K. Kurpiński National Oboe Competition we Włoszakowicach (1986). Jest finalistą in Włoszakowice (1986). Was a finalist in Międzynarodowych Konkursów Muzyki Ka- the Nicanor Zabaleta International Chamber meralnej „Nicanor Zabaleta” w San Seba- Music Competition in San Sebastian (1987) stian (1987) i UFAM w Paryżu (1994). Za and Union des Femmes Artistes Musiciennes swoje osiągnięcia muzyczne otrzymał sty- (UFAM) Competition in Paris (1994). For pendia: Rosenberg-Stiftung, Deutscher Aka- musical achievements, has received grants: demischer Austauschdienst oraz stypen- Rosenberg-Stiftung, Deutscher Akademi- dium Prezydenta Miasta Krakowa. scher Austauschdienst, and the Mayor of Dokonał licznych prawykonań utworów Kraków’s Scholarship. kompozytorów współczesnych (m.in. pol- Has premiered` numerous works by skie prawykonanie Chemin IV L. Berio). contemporary composers (among others, Obecnie jest oboistą w orkiestrze kameral- the Polish premiere` of L. Berio’s Chemin IV. nej Capella Cracoviensis oraz adiunktem Presently an oboist with the Capella Craco- II st. w krakowskiej Akademii Muzycznej. viensis chamber orchestra, as well as a 2nd-degree Adjunct Professor at the Kra- ków Academy of Music. 111

Sirkka-Liisa Kaakinen- -Pilch

Ukończyła Akademię Sibeliusa w Helsin- Graduated from the violin studio of Yo- kach w klasie skrzypiec Yoshiko Arai i Kaiji shiko Arai and Kaija Saarikettu at the Saarikettu, doskonaląc następnie swe umie- Sibelius Academy in Helsinki, then perfect- jętności w klasie mistrzowskiej Any Chu- ing her skills in the master class of Ana machenko w Monachium i studiując jed- Chumachenko in Munich and, at the same nocześnie grę na skrzypcach barokowych time, studying Baroque violin in the Hague w Hadze u Moniki Hugget i w Amsterdamie with Monika Hugget and in Amsterdam u Lucy van Dael. Jest członkiem słynnego with Lucy van Dael. She is a member of the zespołu muzyki współczesnej AVANTI, a tak- famous contemporary music ensemble że Helsinki Chamber Strings, Battalia, Sixth Avanti, as well as the Helsinki Chamber Floor Orchestra. Poza Finlandią utrzymuje Strings, Battalia and the Sixth Floor regularne kontakty z Amsterdam Baroque Orchestra. Outside of Finland, she main- Orchestra, Orkiestrą XVIII wieku, Concerto tains regular contacts with the Amsterdam Copenhagen, La Stravaganza Koeln. Baroque Orchestra, the Orchestra of the Obecnie, grając na skrzypcach, altów- Eighteenth Century, Concerto Copenhagen ce i violi d’amore, występuje na całym and La Stravaganza Köln. świecie jako solistka i kameralistka. Presently, playing violin, viola and viola 14.11 d’amore, she performs all over the world as a soloist and chamber musician. 112

Capella Cracoviensis

Capella Cracovienesis powstała w 1970 Capella Cracoviensis was founded in 1970 roku z inicjatywy Stanisława Gałońskiego on the initiative of Stanisław Gałoński as an jako zespół śpiewaków i instrumentalistów ensemble of singers and instrumentalists wykonujący przede wszystkim muzykę XVII performing, above all, music of the 17th and i XVIII wieku. Dzisiaj jest to chór kameralny 18th centuries. Today, it is a chamber choir oraz orkiestra symfoniczna o obsadzie and symphony orchestra of late Classical późnoklasycznej (archi 2fl 2ob 2cl 2fg 2cr composition (archi 2fl 2ob 2cl 2fg 2cr 2tr 2tr timp). Członkowie zespołu występują timp). The members of the ensemble per- regularnie jako soliści, są zapraszani przez form regularly as soloists and are invited to najlepsze zespoły kameralne, a także pro- work with the best chamber orchestras; they wadzą działalność pedagogiczną. also engage in pedagogical activity. W ciągu ostatnich kilkunastu lat Capel- In the last 10–20 years, Capella Craco- la Cracoviensis wykonywała wiele dzieł ro- viensis has performed many Romantic works mantycznych oraz muzykę współczesną, as well as contemporary music, and the en- a gośćmi zespołu byli między innymi: Ro- semble has hosted, among others: Roland land Bader, Paul Badura-Skoda, Anner Byl- Bader, Paul Badura-Skoda, Anner Bylsma, sma, Gabriel Chmura, Kaja Danczowska, Gabriel Chmura, Kaja Danczowska, Paul Paul Eswood, Emma Kirkby, Herman Max, Eswood, Emma Kirkby, Herman Max, Ivan Ivan Monighetti, Barbara Schlick, Daniel Monighetti, Barbara Schlick, Daniel Stabra- Stabrawa, Sharon Kam, Hilliard Ensemble, wa, Sharon Kam, the Hilliard Ensemble, His His Majestys Sagbutts & Cornetts. Majestys Sagbutts & Cornetts. 113

Zespół występował w wielu renomowa- The ensemble has performed at many nych salach Europy, jak Concertgebouw renowned halls in Europe, such as Concert- Amsterdam czy Kölner Philharmonie, ale gebouw Amsterdam or the Kölner Philhar- także w Azji i Ameryce Północnej. Capella monie, but also in Asia and North America. Cracoviensis nagrywała dla wytwórni Koch- Capella Cracoviensis has recorded for the -Schwann, Cadenza oraz DUX. Koch-Schwann, Cadenza and DUX labels. Od listopada 2008 dyrekcję zespołu Since November 2008, the directorship objął Jan Tomasz Adamus, związany wcze- of the ensemble has been held by Jan To- śniej z Wrocławiem organista i dyrygent, masz Adamus, an organist and conductor absolwent krakowskiej Akademii Muzycz- previously associated with Wrocław; he is nej oraz Sweelinck Conservatorium Am- a graduate of the Academy of Music in sterdam. Kraków, as well as Sweelinck Conservato- rium Amsterdam. 14.11

115

15.11.2009 Niedziela / Sunday godz. 18.00 / 6:00 pm BAZYLIKA OO. FRANCISZKANÓW / BASILICA OF THE FRANCISCAN FATHERS

Bogusław Schaeffer – Missa elettronica (1975), 45’

Chór Chłopięcy Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Boys’ Choir of Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Chór Akademii Muzycznej w Krakowie / The Choir of the Academy of Music in Kraków Marta Zagata – sopran / soprano Lidia Matynian – dyrygent / conductor Marek Chołoniewski – reżyseria dźwięku / sound engineering 15.11

117

„Artyści! Zmieniajcie metodę pracy. Nigdy ‘Artists! Change your work methods. Never dwa razy to samo; nigdy dwa razy tak sa- twice the same; never twice just the same. Be mo. Bądźcie jak gilotyna. Raz a dobrze”. like a guillotine. Do it once and do it right.’ To radykalne credo artystyczne celnie This radical artistic credo accurately de- określa postawę Schaeffera i jego stosunek scribes Schaeffer’s stance and his attitude do etosu twórcy. Można z niego wywnio- toward the creator’s ethos. It is possible to skować priorytety kompozytora, wśród któ- deduce from it the composer’s priorities, rych niepoślednie miejsce zajmuje poszu- among which a prominent place is occu- kiwanie i odkrywanie nowych rozwiązań. pied by his quest for and discovery of new Jadwiga Maria Hodor, autorka biografii music solutions. Jadwiga Maria Hodor, the kompozytora, napisała: „Przystępując do composer’s biographer, has written: ‘When analizy twórczości Schaeffera każdy ba- setting about the analysis of Schaeffer’s dacz będzie próbował znaleźć jakiś sposób oeuvre, every researcher will try to find some ułatwiający rozszyfrowanie tej muzyki, nie- way to facilitate the decoding of this music – stety na próżno, gdyż kluczem do muzyki unfortunately in vain, because the key to Schaeffera jest nie jakaś teoria czy system, Schaeffer’s music is not some theory or sys- lecz ona sama. (...) Schaeffer po prostu tem, but the music itself. (…) Schaeffer sim- bardzo spontanicznie zapełnia papier nu- ply very spontaneously fills manuscript pa- towy swymi pomysłami – niemal bez popra- per with his own ideas – almost without al- wek, i otrzymuje jako rezultat muzykę, któ- terations – and obtains as a result music ra niejednokrotnie zaskakuje go i zadziwia, which on many occasions surprises and as- stąd jego twierdzenie, że tworzenie jest jed- tonishes him; hence his claim that the act of nocześnie procesem uczenia się jej nowych creation is at the same time a process of wcześniej nieprzewidywalnych możliwości. learning about new previously unpre- W twórczości jego przeważa postawa eks- dictable possibilities. In his oeuvre, what perymentatora. (...) eksperyment wygląda prevails is the attitude of an experimenter. jednak bardzo indywidualnie; nie jest to (…) the experiment, however, looks very per- podróż w nieznane, nie jest to błądzenie po sonal; this is not a voyage into the unknown, omacku, jest to raczej przenoszenie goto- nor is it aimless wandering, but rather the wych wizji technicznych na język muzyki”. transference of ready-made technical vi- Poszukiwanie oraz potrzeba adaptacji sions to the language of music.’ nowych technik wyzwoliła w Schaefferze The search for, as well as the need to naturalną skłonność stawiania sobie coraz adapt new techniques released in Schaeffer to nowych zadań, wśród których z pewno- a natural inclination to set himself more and ścią bardzo ważne miejsce zajmują ekspe- more new tasks, among which a very impor- rymenty i badania brzmieniowych możli- tant place has certainly been occupied by 15.11 wości instrumentów. Skupienie się na bar- experiments and research into the sound wie dźwięku nigdy nie było jednak wyjąt- possibilities of instruments. Concentration kowym zjawiskiem w twórczości kompozy- on timbre was never, however, an exception- tora – głębokość eksploracji nowych moż- al phenomenon in the composer’s oeuvre – liwości kolorystycznych wynikała z postawy the depth of his explorations into new col- poszukiwacza i niejako towarzyszyła jego oristic possibilities resulted from his stance as ogólnej tendencji „odnawiania muzyki”. a seeker and, as it were, accompanied his 118

Schaeffer nie godził się i nadal nie godzi general tendency toward ‘reformation’ of na zadowolenie tym, co zastaje, oraz tym, music. Schaeffer has never agreed to be sat- co czynią inni twórcy („Wie Pani, dzielić isfied with what he finds, as well as with what z innymi upodobania, to po prostu nie- other artists create (‘You know what, sharing smaczne”). Dlatego postawa awangardzisty predilections with others is simply distaste- jest dla tego kompozytora właściwie natu- ful’). That is why an avant-gardist stance is ralna. Była natomiast – zwłaszcza w cza- actually natural for this composer. However sach odległych o pół wieku – całkowicie za- it was – especially in times half a century past skakująca i budząca zaniepokojenie bar- – surprising, and a cause for alarm among dziej konformistycznego otoczenia. more conformist circles. Ale to nie szokowanie publiczności i pro- But it was not the shocking of audiences wokowanie do karygodnych zachowań by- and the provocation of reprehensible be- ło motorem poczynań kompozytora. Od- havior that were the driving force behind the biorcy reagowali często opornie na rady- composer’s actions. Listeners often reacted kalne poszerzanie muzyki o dźwięki dotąd defensively to the radical expansion of music absolutnie z muzyką niekojarzone. A kolor with sounds absolutely not associated with brzmienia stał się w muzyce Schaeffera ele- music up to that point. And sound color be- mentem równie istotnym jak organizacja came in Schaeffer’s music an element just as wysokości dźwięku czy rytmika. Tendencja fundamental as the organization of pitch kompozytora do kreowania w muzyce pa- or rhythmic language. The composer’s ten- noramicznego i wielowymiarowego świata dency toward the creation in music of a zjawisk jest przyczyną wewnętrznego bo- panoramic and multidimensional world of gactwa środków, zagęszczenia muzycznych phenomena is the reason for the internal zdarzeń, swoistego niepokoju. Fakt, iż – wealth of expressive means, the density of w przeciwieństwie do wielu twórców nurtu musical events and peculiar sense of unrest. sonorystycznego – Schaeffer nie poprzesta- The fact that – unlike many artists active in je na zestawianiu efektów, lecz dąży do the Sonorist movement – Schaeffer does not zbudowania z nich koherentnej dramatur- make do with the juxtaposition of effects, but gicznie narracji, przyczynił się do powsta- aspires to construct from them a narrative nia wrażenia, że muzyka kompozytora się coherent in dramaturgical terms, and has nie starzeje. Ceną za ten stan rzeczy jest contributed to the formation of an impres- pewna nieprzystępność wielu jego utwo- sion that the composer’s music does not rów, ale – jak podkreśla sam autor S’alto – age. The price paid for this state of affairs is jego odbiorcą jest słuchacz obdarzony a certain inaccessibility of many of his works, wrażliwością oraz inteligencją. but – as the author of S’alto stresses – his au- Komponując, Schaeffer zakłada także dience is listener blessed with sensitivity as zaangażowanego wykonawcę, muzyka za- well as intelligence. interesowanego twórczym podejściem do When composing, Schaeffer also takes kwestii realizacji zapisanego materiału for granted the involvement of the per- („Nie piszę dla odtwórców przeciętnych, to former, a musician interested in a creative pewne”). Dzieje się tak również w utwo- approach to the question of the realization rach na większy zespół bądź orkiestrę. of notated material (‘I don’t write for aver- Niektóre partie instrumentalne wykazują age performers, that’s for sure.’). This is al- 119 stopień komplikacji porównywalny z kon- so true in works written for a larger en- certami solowymi, często kompozytor trak- semble or orchestra. Some instrumental tuje orkiestrę solistycznie, jako zbiór wyko- parts display a level of complexity compa- nawców obdarzonych sporą autonomią rable with concerti for solo instruments; the w zakresie materiału i sposobu jego pre- composer often treats the orchestra solois- zentacji. Taki sposób wykorzystania możli- tically, as a set of performers blessed with wości dyspozycji muzykami w orkiestrze considerable autonomy in the area of ma- pozwala na osiągnięcie niestandardowych terial and the manner of its presentation. efektów fakturalnych i brzmieniowych. Such a way of utilizing the possibilities for „Najistotniejszą cechą twórczości jest use of the musicians in an orchestra per- operowanie olbrzymim zasobem środków mits the achievement of non-standard tex- technicznych, pomnażanych i udoskonala- tural and tonal effects. nych. Nowatorska muzyka Schaeffera in- ‘The most essential feature of the oeuvre tryguje niesłychaną płodnością i pomysło- is the use of a vast store of technical re- wością, pierwsza pochodzi z łatwości two- sources, which are continually multiplied rzenia, za pomocą nowego lub wykoncy- and refined. Schaeffer’s innovative music powanego materiału, druga z potrzeby intrigues through its amazing fecundity and konfrontowania własnych osiągnięć z ol- inventiveness; the former comes from ease brzymimi możliwościami muzyki («możli- of creation, through the use of new or pre- wości muzyki są same w sobie genialne»). conceived material; the latter, from the Kompozytor nie dokonuje syntezy muz XX need to weigh up his own accomplishments wieku, lecz tworzy mającą stale na uwadze against the enormous possibilities of the nietknięte dotąd obszary. Po wielu latach music (“the possibilities of music are fan- uformował gramatykę języka nowej muzy- tastic in and of themselves.”). The compos- ki, bowiem w zakresach: ultrapolifonii, mi- er is not making a synthesis of 20th-century krotonalności, multifoniczności, scordatury muses, but creating while constantly hav- wprowadził nieznane dotąd faktury i ze- ing in mind domains heretofore untouched. stawienia harmoniczne, posługując się After many years, he has formulated the wieloznacznymi motywami i niezależnymi grammar for a language of new music, for liniami”*. to the fields of ultrapolyphony, microtonal- Podążając wyłącznie swoimi ścieżka- ity, multiphonics and scordatura, he has in- mi, Schaeffer dotarł do tego momentu ży- troduced previously unknown textures and cia artysty, w którym rozpoczyna się etap harmonic juxtapositions, using ambiguous twórczości późnej. A jednak – pomimo 80 motifs and independent lines’*. przeżytych lat – kompozytor nie zamierza Following exclusively his own path, dokonywać podsumowania i osiadać na Schaeffer has reached that moment in the 15.11 laurach. Lista jego dzieł, licząca ponad life of an artist in which his late output peri- 600 utworów, z całą pewnością jeszcze się od begins. Even so, the composer – despite wydłuży. having lived 80 years – does not intend to

* J.M. Hodor, hasło: Schaeffer Bogusław * J.M. Hodor, entry: Schaeffer Bogusław [in]: [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część bio- Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficz- graficzna, red. E. Dziębowska, t. S–Sł, Kraków na [Encyclopedia PWM. Biographies], ed. E. Dzię- 2007. bowska, vol. S–Sł, Kraków 2007. 120

Missa elettronica (1975) to dzieło wy- recapitulate or rest on his laurels. The list of jątkowe wśród utworów religijnych, wyjąt- his works, numbering over 600 composi- kowe również w twórczości Schaeffera, tions, will certainly be extended. który stosunkowo nieczęsto sięga do muzy- Missa elettronica (1975) is a work ex- ki religijnej. Atmosfera roztaczana w Mszy ceptional among religious works, excep- elektronicznej z jednej strony wypływa z wy- tional also in the oeuvre of Schaeffer, who korzystania przez kompozytora najgłęb- relatively infrequently turns to religious mu- szych skojarzeń i archetypów brzmienio- sic. The atmosphere which unfolds in the wych („puste”, kwintowe brzmienia w Kyrie), Electronic Mass flows, on the one hand, z drugiej zaś – z tajemniczych, intrygują- from the composer’s utilization of the deep- cych kolorów dźwiękowych warstwy elek- est tonal associations and archetypes (the tronicznej. Schaeffer stworzył tutaj nie tyle ‘empty’ fifth-based sound in the Kyrie); and współczesną mszę, ile oniryczny cień na- on the other, from the mysterious, intriguing bożeństwa, widzianego niczym we śnie, tone colors of the electronic layer. Schaeffer w stanie głębokiego zatopienia w swobod- has created here not so much a modern nie przepływającym strumieniu myśli. Utwór Mass as an oneiric shadow of a church to niewykły i wciągający, właściwie tran- service, viewed as if in a dream, in a state of sowy, otulający słuchacza dźwiękami na po- deep submersion in a freely flowing thought dobieństwo kadzideł. Barwy i nastroje prze- stream. The work is unusual and absorbing, lewają się płynnie, wprawiając umysły od- actually trance-like, enveloping the listener biorców w kołysanie i kusząc przestworzem in sounds reminiscent of incense. The tones uniesienia. Całość trwa nieco ponad 40 mi- and moods spill over fluidly, rocking listen- nut, trudno jednak w trakcie słuchania zo- ers’ minds and enticing them with the ex- rientować się, jak czas upływa, muzyka bo- panse of rapture. The complete work lasts a wiem wkracza w rejony ponadczasowe. little over 40 minutes, but it is difficult during the course of listening to be aware of how Maciej Jabłoński time is passing, for the music enters timeless regions.

Maciej Jabłoński 121

Bogusław Schaeffer

Kompozytor, muzykolog, dramaturg, gra- Composer, musicologist, graphic artist and fik i pedagog. Urodził się w 1929 we Lwo- pedagogue. Born 1929 in Lwów (now L’viv, wie: w tym roku obchodzi jubileusz 80-le- Ukraine): this year, celebrates his 80th birth- cia urodzin. W latach 1949–53 studiował day. From 1949–53, studied composition kompozycję u A. Malawskiego w Państwo- with A. Malawski at the State College of Music wej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (now Academy of Music) in Kraków, and mu- (obecnie – Akademii Muzycznej) oraz mu- sicology under Z. Jachimecki at the Jagiel- zykologię pod kierunkiem Z. Jachimeckie- lonian University. Continued his musical edu- go na Uniwersytecie Jagiellońskim. Edu- cation with L. Nono (1959). Received his kację muzyczną uzupełniał u L. Nono Ph.D. from the University of Warsaw (1970). (1959). Tytuł doktora nauk filozoficznych Beginning in 1963, was a lecturer in otrzymał na Uniwersytecie Warszawskim composition at the Academy of Music in (1970). Krakow. Since 1985, has also been a pro- Od 1963 był wykładowcą kompozycji fessor of composition at the Hochschule für w krakowskiej Akademii Muzycznej, a od Musik und darstellende Kunst ‘Mozarteum’ 1985 – profesorem w Hochschule für Musik in Salzburg. Has also taught courses in con- und darstellende Kunst „Mozarteum” w Sal- temporary composition in York and Middel- zburgu. Kursy z zakresu współczesnej kom- burg. In 1965, began collaborating with the pozycji prowadził także w Yorku i Middel- Experimental Studio of Polish Radio in War- burgu. W 1965 podjął współpracę ze Stu- saw. Since 1969, over 60 concerts have diem Eksperymentalnym Polskiego Radia been devoted exclusively to his works – in, w Warszawie. Od 1969 odbyło się ponad among other places, Oslo, Amsterdam, 15.11 60 jego koncertów monograficznych, m.in. Princeton, Mexico City, Salzburg, Istanbul, w Oslo, Amsterdamie, Princeton, Meksyku, Berlin and Vienna. Salzburgu, Stambule, Berlinie i Wiedniu. During the years 1967–73, was the ed- W latach 1967–73 był redaktorem naczel- itor-in-chief of the periodical Forum Musi- nym periodyku „Forum Musicum”. W 1990 cum. In 1990, founded his own publishing założył w Salzburgu własne wydawnictwo – house in Salzburg – Collsch Edition. Collsch Edition. 122

Laureat wielu nagród, w tym nagrody Winner of many prizes, including that of Fundacji im. A. Jurzykowskiego w Nowym the A. Jurzykowski Foundation in New York Jorku (1998), honorowy członek Polskiego (1998); honorary member of the Polish Towarzystwa Muzyki Współczesnej (1995), Society for Contemporary Music (1995); członek Stowarzyszenia Artystycznego member of the Kraków Group Artistic „Grupa Krakowska”. Association. Bogusław Schaeffer napisał ponad Bogusław Schaeffer has written over 530 kompozycji muzycznych, ok. 40 sztuk 530 music compositions, as well as about teatralnych (kilka z nich wyreżyserował), 40 works for theater (several of which he które zostały przetłumaczone na 17 języ- has directed himself), which have been ków. Jest autorem kilkunastu książek, licz- translated into 17 languages. He is the au- nych artykułów na temat muzyki współczes- thor of over a dozen books and numerous nej, studiów i prac z zakresu filozofii – nie articles on the subject of contemporary mu- licząc masy dzieł graficznych, wystawia- sic, as well as studies and other works in the nych w galeriach sztuki w Europie i Sta- field of philosophy – not to mention masses nach Zjednoczonych. W 2007 obchodził of graphic art works displayed in art gal- sześćdziesięciolecie twórczości kompozy- leries in Europe and the United States). In torskiej. 2007, he celebrated the completion of sixty years’ activity as a composer.

Chór Chłopięcy Boys’ Choir Filharmonii of Karol im. Karola Szymanowski Szymanowskiego Philharmonic w Krakowie in Kraków

Założony przez Jerzego Suwarę w 1951. Founded by Jerzy Suwara in 1951. Choir Chórem przez 25 lat kierowała B. Wietrz- was directed for 25 years by B. Wietrzny, ny, specjalizując się w wykonywaniu muzy- specializing in oratorio music performance ki oratoryjnej, przede wszystkim nowo po- – above all, newly-written works by K. Pen- wstałych dzieł K. Pendereckiego (Pasja wg derecki (St. Luke Passion, Magnificat, Ma- św. Łukasza, Magnificat, Jutrznia). Za na- tins). For recording of St. Luke Passion, re- granie Pasji wg św. Łukasza zdobył nagro- ceived Grand Prix du Disque. Ensemble has dę Grand Prix du disque. Zespół koncerto- concertized in Europe, as well as in Lebanon wał w Europie, a także w Libanie i Syrii. Od and Syria. Since 1993, ensemble has been 1993 roku zespół prowadzi L. Matynian. led by L. Matynian. Choir performs regular- 123

Chór na stałe występuje z orkiestrą i chórem ly with orchestra and choir of Kraków Filharmonii Krakowskiej; współpracuje rów- Philharmonic. Also collaborates with Sinfo- nież z Sinfonią Varsovią, Capellą Craco- nia Varsovia, Capella Cracoviensis, National viensis, NOSPR, Tarnowską Orkiestrą Ka- Polish Radio Symphony Orchestra (NOSPR), meralną, orkiestrą i chórem Akademii Mu- Tarnów Chamber Orchestra, orchestra and zycznej w Krakowie oraz Operą Krakowską. choir of Academy of Music in Kraków, as W szerokim repertuarze Chóru znajdu- well as Kraków Opera. ją się utwory a cappella, piosenki dla dzie- Repertoire includes a cappella works ci, a także dzieła wokalno-instrumentalne and children’s songs, as well as vocal-in- od baroku aż po muzykę współczesną (m.in. strumental works from Baroque to contem- Bacha, Berlioza, Brittena, Holsta, Honeg- porary (among others, Bach, Berlioz, Brit- gera, Mahlera, Szymanowskiego, Pende- ten, Holst, Honegger, Mahler, Szymanow- reckiego). Chór występuje także z artysta- ski, Penderecki). Choir performs with artists mi kręgu „Piwnicy pod Baranami” i współ- from circle of Piwnica pod Baranami the- pracuje ze Z. Preisnerem (nagranie ścieżek ater. Collaboration with Z. Preisner has dźwiękowych do filmów, kolęd na płycie borne fruit in recording of film sound CD, prawykonanie Requiem dla mojego tracks, Christmas carols on CD, and world przyjaciela). premiere` of Requiem for My Friend. 15.11 124 Chór The Choir Akademii of the Academy Muzycznej of Music w Krakowie in Kraków

Chór Akademii Muzycznej w Krakowie jest The Choir of the Academy of Music in zespołem międzywydziałowym. Podczas Kraków is an inter-faculty ensemble. During swej długoletniej działalności wykonał – their many years’ activity, the choir has per- obok utworów a cappella i mniejszych form formed – alongside a cappella works and wokalno-instrumentalnych – najwybitniej- smaller vocal-instrumental forms – the most sze dzieła światowego repertuaru oratoryj- distinguished works from the world oratorio nego (G.F. Haendel Mesjasz; J. Haydn repertoire (G.F. Händel’s Messiah; J. Haydn’s Stworzenie świata, Pory roku; W.A. Mozart Die Schöpfung and Die Jahreszeiten; W.A. Requiem; M. Duruflé Requiem; I. Stravinsky Mozart’s Requiem; M. Duruflé’s Requiem; Symfonia psalmów; K. Penderecki Te Deum, I. Stravinsky’s Symphony of Psalms; K. Pen- Siedem Bram Jerozolimy, Hymn do św. Woj- derecki’s Te Deum, Seven Gates of Jerusa- ciecha). Zespół uczestniczył w seminariach lem and Hymn to Saint Adalbert). The en- i koncertach Internationale Bachakade- semble has participated in the Stuttgart mie ze Stuttgartu pod kierunkiem H. Rillin- Internationale Bachakademie seminars ga, wykonując m.in. najsłynniejsze dzieła and concerts led by H. Rilling, performing, J.S. Bacha (Pasja wg św. Jana, Pasja wg among others, the most famous works of św. Mateusza, Msza h-moll, Oratorium na Bach: St. John Passion, St. Matthew Passion, Boże Narodzenie); brał udział w europej- Mass in B minor, Weihnachtsoratorium, it skim prawykonaniu Credo K. Pendereckie- took part in the European premiere` of go. Do tradycji zespołu należą koncerty K. Penderecki’s Credo. Also part of the en- w ramach międzynarodowych festiwali: Dni semble’s tradition are concerts at interna- Muzyki Organowej, Festiwal Sztuki Wokal- tional festivals: the Organ Music Days and nej im. Ady Sari. Ada Sari Vocal Art Festival. 125 Marta Zagata

Absolwentka Akademii Muzycznej w Kra- Alumna of Academy of Music in Kraków, kowie w specjalności prowadzenie zespo- specializing in conducting of vocal and vo- łów wokalnych i wokalno-instrumental- cal-instrumental groups. Appearing with the nych. Występując z Krakowskim Chórem Kraków Chamber Choir under the direction Kameralnym pod dyrekcją S. Krawczyń- of S. Krawczyński, took part in the recording skiego, brała udział w nagraniu płyty Psal- of the 20th Century Psalms disc (Accord, my XX wieku (Accord, 2004). Uczestniczyła 2004). Has taken part in numerous con- w licznych koncertach i festiwalach w kraju certs and festivals in Poland and abroad, i za granicą, a także w międzynarodowym and also in the international Voices of projekcie chóralnym Voices of Europe Europe choir project (2000). Since 2001, (2000). Od 2001 współpracuje z Chórem has collaborated with the Polish Radio Choir Polskiego Radia w Krakowie, zespołem in Kraków, the Capella Cracoviensis Madri- Madrygalistów Capellae Cracoviensis, Chó- galists ensemble, the K. Szymanowski Kra- rem Filharmonii im. K. Szymanowskiego ków Philharmonic Choir and the Wawel w Krakowie, Chórem Mieszanym Katedry Cathedral Mixed Choir. Wawelskiej.

Lidia Matynian

Absolwentka Akademii Muzycznej w Krako- Alumna of Academy of Music in Kraków 15.11 wie (dyplom z wyróżnieniem). Od 1982 za- (graduating with distinction). Since 1982, trudniona w macierzystej uczelni, prowadzi has been employed at the Academy, has run klasę dyrygentury chóralnej oraz zespoły a choral conducting studio as well as choral chóralne, koncertując i przygotowując partie ensembles, concertizing and preparing w dziełach wokalno-instrumentalnych. Wraz parts in vocal-instrumental works. Together z zespołem brała wielokrotnie udział w se- with the ensemble, has participated many minariach Bachakademie Stuttgart pod dy- times in seminars of Bachakademie Stuttgart 126

rekcją H. Rillinga, wykonując dzieła J.S. Ba- under the direction of H. Rilling, performing cha, A. Dvořáka, W.A. Mozarta oraz K. Pen- works by J. S. Bach, A. Dvořák and K. Pen- dereckiego. Współpracowała z wieloma dy- derecki. Has collaborated with many distin- rygentami, jak A. Wit, K. Missona, J. Maksy- guished conductors – among others, A. Wit, miuk, W. Michniewski, K. Penderecki, J. Ka- K. Missona, J. Maksymiuk, W. Michniewski, tlewicz oraz orkiestrami polskimi: NOSPR, K. Penderecki and J. Katlewicz, as well as , Capella Cracoviensis. with Polish orchestras: National Polish Radio W 1993 objęła kierownictwo Chóru Symphony Orchestra (NOSPR), Sinfonia Chłopięcego Filharmonii im. K Szymanow- Varsovia, Capella Cracoviensis. skiego w Krakowie. Z zespołem koncertuje In 1993, took over leadership of the w Polsce oraz poza granicami kraju, wyko- Boys’ Choir at K. Szymanowski Philharmonic nując dzieła oratoryjne oraz utwory chóral- in Kraków. With the ensemble, concertizes ne. Chór Chłopięcy pod jej kierownictwem in Poland and abroad, performing oratorio brał udział w prawykonaniach wielu utwo- works and choral compositions. Under her rów, m.in. Credo i Benedictus Krzysztofa direction, the Boys’ Choir has taken part in Pendereckiego. Zespół dokonał nagrań world premieres` of K. Penderecki’s Credo płytowych, archiwalnych oraz z muzyką fil- and Benedictus, made recordings on disc mową (m.in. Z. Preisnera). and for archival purposes, as well as of film Od 1999 Lidia Matynian pełniła w Aka- music by, among others, Z. Preisner. demii Muzycznej w Krakowie funkcje kolej- Since 1999, has held posts, successive- no: prodziekana i dziekana Wydziału Dyry- ly, of Vice-Dean and Dean of Faculty of gentury Chóralnej, Edukacji Muzycznej Choral Conducting, Music Education and i Muzyki Kościelnej, a obecnie jest prorek- Church Music; presently Vice-Rector of torem ds. studenckich. Academy of Music for Student Affairs.

Marek Chołoniewski

Ukończył studia gry na organach (L. Wer- Studied organ (with L. Werner), music the- ner), teorii muzyki i kompozycji (B. Schaef- ory and composition (with B. Schaeffer) fer) oraz muzyki elektronicznej (J. Patkow- and electronic music (with J. Patkowski) at 127 ski) w krakowskiej Akademii Muzycznej. the Kraków Academy of Music. Since Od 1976 pracuje w Akademii Muzycznej 1976, has worked at the Kraków Academy w Krakowie, od 2000 jako kierownik Stu- of Music – since 2000 as director of the dio Muzyki Elektroakustycznej. W 1977 za- Electro-acoustic Music Studio. In 1977, łożył Stowarzyszenie Artystyczne Muzyka founded Muzyka Centrum Art Society; also Centrum, jest też założycielem i współtwór- founder and co-founder of many groups, cą wielu zespołów (m.in. Pociąg Towarowy, including: Freight Train, Studio MCH, Studio MCH, DoubleMark, Kinetic Trio). DoubleMark, Natural Plastic, Kinetic Trio. Pisze muzykę instrumentalną, elektro- Writes instrumental and electroacoustic akustyczną, dla radia, filmu i TV, jest auto- music for radio, film and TV, is the author of rem instalacji dźwiękowych i wideo, projek- sound and video installations, audio-visu- tów audiowizualnych, przestrzennych i sie- al, 3D and network projects. Concertizes, ciowych. Koncertuje, prowadzi kursy i wykła- gives workshops and lectures in many dy w wielu krajach Europy, Azji, Ameryki Pół- countries of Europe, Asia, North and South nocnej i Południowej. Jest inicjatorem, dy- America. Founder, artistic director, coordi- rektorem artystycznym, koordynatorem i part- nator of and partner to many international nerem wielu międzynarodowych projektów art projects, among others: the Audio Art artystycznych: m.in. Festiwal Audio Art (1993), Festival (1993), International Workshops Międzynarodowe Warsztaty Muzyki Współ- for New Music Kraków/Stuttgart (1993), czesnej Kraków/Stuttgart (1993) Bridges Bridges and European Modern Orchestra i European Modern Orchestra (2003–05), (2003–05), Polish Sound Art in China / Polska Sztuka Dźwiękowa w Chinach / Chiń- Chinese Sound Art in Poland (2006), Polish ska Sztuka Dźwiękowa w Polsce (2006), Dni Culture Days in Luxembourg (2008). Kultury Polskiej w Luksemburgu (2008). Since 2008, has been Secretary of the Od 2008 pełni funkcję Sekretarza Mię- International Confederation of Electro- dzynarodowej Konfederacji Muzyki Elek- acoustic Music (ICEM/CIME). troakustycznej (CIME/ICEM). 15.11

129

15.11.2009 Niedziela / Sunday godz. 20.30 / 8:30 pm KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY / ST. CATHERINE’S CHURCH

Krzysztof Penderecki – VII Symfonia. Siedem bram Jerozolimy / Symphony no. 7. Seven Gates of Jerusalem na dwa soprany, alt, tenor, bas, recytatora, trzy chóry mieszane i orkiestrę / for two sopranos, alto, tenor, bass, narrator, three mixed choirs and orchestra (1996), ca 70’ Magnus Dominus et laudabilis nimis Si oblitus fuero tui, Jerusalem De profundis Si oblitus fuero tui, Jerusalem Lauda, Ierusalem, Dominum [Potem spoczęła na mnie ręka Pana] / [After this, the hand of the Lord was upon me] Haec dicit Dominus: Ecce ego do coram vobis viam vitae, et viam mortis

Sandra Trattnigg – sopran / soprano Ana Puche Rosado – sopran / soprano Ewa Krzak – alt / alto Markus Ahme – tenor Tomasz Konieczny – bas-baryton / bass-baritone Jerzy Trela – narrator Maciej Tworek – współpraca artystyczna / artistic collaboration Chór Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie /

Choir of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków 15.11 Teresa Majka-Pacanek – chórmistrz / choirmaster Chór Polskiego Radia / Polish Radio Choir Małgorzata Orawska – chórmistrz / choirmaster Orkiestra Akademii Beethovenowskiej / Beethoven Academy Orchestra Krzysztof Penderecki – dyrygent / conductor

131

Siedem bram Jerozolimy – utwór określony Seven Gates of Jerusalem – a work desig- przez kompozytora jako VII Symfonia, zo- nated by the composer as Symphony no. 7, stał skomponowany na uroczystość obcho- was composed for ceremonies in obser- dów 3000-lecia Jerozolimy – świętego mia- vance of the 3000th anniversary of the sta trzech wielkich religii: judaizmu, islamu founding of Jerusalem – a holy city for three i chrześcijaństwa. Dedykacja utworu brzmi: great religions: Judaism, Islam and Chri- ad maiorem Dei gloriam et eius sanctae ci- stianity. The dedication of the work reads: vitatis laudem aeternam. Krzysztof Pende- ad maiorem Dei gloriam et eius sanctae civ- recki zaczerpnął z ksiąg Starego Testamen- itatis laudem aeternam. Krzysztof Pende- tu teksty, w których głosami proroków Izaja- recki drew from the books of the Old sza, Jeremiasza, Ezechiela i Daniela gło- Testament texts in which, in the voices of the szona jest pochwała mocy Jahwe i przepo- prophets Isaiah, Jeremiah, Ezekiel and wiadane przyjście Mesjasza. Przemawiając Daniel, the glory of the power of Yahweh is solennie i z uroczystym patosem, kompozy- proclaimed and the coming of the Messiah tor rozpoczyna dzieło potężnym, wielokrot- is predicted. Speaking solemnly and with nie powracającym tematem Magnus Domi- festive loftiness the composer begins the nus, a zamyka finałem, przynoszącym apo- work with the powerful Magnus Dominus teozę „świętego miasta”, trwającego przez theme, which recurs multiple times, and wieki jako symbol potęgi Stwórcy. W narra- closes it with a finale which brings an apoth- cji muzycznej monumentalizm gestów i bo- eosis of the ‘holy city’, lasting forever as gactwo brzmień rozbudowanej orkiestry a symbol of the power of the Creator. In the i chóru wydaje się symbolicznie odnosić do musical narrative, the monumentalism of dramatycznych losów kolejnych pokoleń gesture and richness of sound of the ex- narodu wybranego. panded orchestra and choir appear to refer VII Symfonia. Siedem bram Jerozolimy symbolically to the dramatic history of suc- wymaga rozbudowanej obsady: pięciu soli- cessive generations of the Chosen People. stów, recytatora, trzech chórów mieszanych Symphony no. 7. Seven Gates of Jerusa- i wielkiej orkiestry symfonicznej z czterema lem requires expanded performance forces: grupami perkusji (z zespołem tubafonów), five soloists, a narrator, three mixed choirs a także dodatkowej grupy instrumentów and a large symphony orchestra with four dętych umieszczonej nella sala. Prawyko- percussion groups (with tubaphone ensem- nanie dzieła miało miejsce 9 stycznia 1997 ble), as well as an additional group of wind roku w Jerozolimie pod dyrekcją Lorena instruments placed nella sala. The work’s Maazela; pierwsze wykonanie polskie 14 premiere took place on `9 January 1997 in marca 1997 roku w Warszawie poprowa- Jerusalem under the direction of Loren dził Kazimierz Kord. Maazel; the first Polish performance, on 15.11 Tytuł utworu Siedem bram Jerozolimy nie- 14 March 1997 in Warsaw, was led by Ka- sie bogaty krąg symbolicznych znaczeń. Ma- zimierz Kord. giczna liczba siedem jest obecna w wielu tra- The title of the work Seven Gates of dycjach: w mitologii greckiej (np. w kulcie Jerusalem bears a broad range of symbolic Apollina), w arabskim kręgu islamu (np. sie- meanings. The magic number seven is pres- dem wież Mekki) czy w tradycjach dalekiego ent in many traditions: in Greek mythology Wschodu (np. siedem stopni Buddy). W tra- (e.g. in the cult of Apollo), in the Arabian cir- 132

dycji europejskiej symbolika jej wywodzi się cle of Islam (e.g. the seven towers of Mecca), głównie z tekstów biblijnych i tradycji żydow- or in the traditions of the Far East (e.g. the skiej. Tajemnicza moc liczby siedem przywo- seven steps of Buddha). In European tradi- ływana jest wielokrotnie w Starym Testamen- tion, its symbolism is derived mainly from cie, począwszy od siedmiu dni stworzenia Biblical texts and the Jewish tradition. The z księgi Genesis, aż do historii zdobycia Je- mysterious power of the number seven is re- rycha (siedmiu kapłanów niosąc siedem ferred to multiple times in the Old trąb, siódmego dnia obchodziło siedem ra- Testament, starting from the seven days of zy miasto). Według niektórych przekazów, Creation from the Book of Genesis, up to the liczba ta pojawia się w Starym Testamencie story of the conquest of Jericho (seven priests aż 77 razy. W Nowym Testamencie liczba carrying seven trumpets circled the city seven siedem związana jest zarówno ze sferą do- times on the seventh day). According to bra jak i zła. W Apokalipsie św. Jana jest some traditions, this number appears in the mowa np. o siedmiu kościołach, a Syn Czło- Old Testament as many as 77 times. In the wieczy pojawia się z siedmioma gwiazdami New Testament, the number seven is associ- symbolizującymi Aniołów. Ale także pojawia ated with the spheres of both good and evil. się w obrazach grożących ludzkości wyda- In the Apocalypse of St. John, there is men- rzeń opis siedmiu pieczęci, trąb, czasz czy tion, for example, of seven churches; and plag, a Szatan o siedmiu głowach określany the Son of Man appears with seven stars jest jako „bestia szkarłatna pełna imion symbolizing Angels. But also appearing in bluźnierczych”. images of events threatening to humanity is Krzysztof Penderecki przywołuje wielo- a description of seven seals, trumpets, bowls krotnie w swym utworze magiczną liczbę and plagues; and Satan, with seven heads, siedem: utwór nosi nazwę VII Symfonii, is described as a ‘scarlet beast full of blas- obejmuje siedem części, temat części II i IV phemous names’. zawiera siedem uderzeń, a kończący dzie- Krzysztof Penderecki refers multiple times ło akord durowy powtórzony jest siedmio- in his work to the number seven: the work krotnie. Kompozytor w specyficzny sposób bears the name Symphony no. 7, it compris- oddaje także zróżnicowanie symbolicznych es seven movements, the theme of the znaczeń. Siedmiodźwiękowy temat związa- 2nd and 4th movements contains seven puls- ny z groźbą kary za niewierność ma cha- es, and the major chord closing the piece is rakter dramatyczny, podczas gdy repetycja repeated seven times. The composer also akordu finałowego niesie pochwałę mocy conveys in a peculiar manner the differenti- Stwórcy. ation of symbolic meanings. The seven-note Równie bogata jest symbolika dalsze- theme associated with the threat of punish- go ciągu tytułu. „Brama” rozumiana jest ment for unfaithfulness is of dramatic char- zazwyczaj jako symbol przejścia między acter, while the repetition of the final chord dwoma kontrastującymi światami: prze- brings praise to the Creator’s power. strzenią znaną i nieznaną, światłem Equally rich is the symbolism of the sub- i ciemnością, sferą świecką i sferą świętą. sequent portion of the title. The ‘gate’ is nor- W Biblii mówi się o bramach niebios i o mally understood as a symbol of passing bramie sprawiedliwości, ale także o wro- between two contrasting worlds: space tach śmierci. Dla symboliki chrześcijań- known and unknown, light and darkness, 133 skiej punktem wyjścia stały się słowa Chry- the worldly sphere and the holy sphere. The stusa z Ewangelii św. Jana (J 10, 9): Ja je- Bible speaks about the gates of heaven and stem bramą, jeżeli ktoś wejdzie przeze the gate of righteousness, but also about the mnie, będzie zbawiony. portals of death. For Christian symbolism, U Pendereckiego symbolika bramy obec- what became the point of departure are the na jest w utworze poprzez wyrazisty kontrast words of Christ from the Gospel according dwóch sfer: sfery ciemności, z groźnym ob- to St. John (John 10:9): I am the gate; who- razem doliny umarłych i sfery jasności, z wi- ever enters through me will be saved. zją przyjścia Mesjasza i uwielbieniem wiel- In Penderecki’s case, the symbolism of kości Jahwe. the gate is present in the work through a Wreszcie Jerozolima – święte miasto Da- clear contrast of two spheres: the sphere of wida, gromione przez proroków i nazna- darkness, with the ominous image of the czone upadkiem, ale też symbol jedności valley of the dead; and the sphere of light, pokoleń Izraela. W tradycji chrześcijańskiej with a vision of the coming of Messiah and – Nowa Jerozolima stanowi symbol wiecz- adoration of the greatness of Yahweh. nego porządku rzeczy „Królestwa niebiań- Finally, Jerusalem – the holy city of skiego” – (Ap. 21). David, rebuked by the prophets and marked by decline, but also a symbol of the unity of Dzieło Krzysztofa Pendereckiego Sie- the generations of Israel. In the Christian tra- dem Bram Jerozolimy obejmuje siedem czę- dition, the New Jerusalem represents a sym- ści o specyficznym rozkładzie napięć dra- bol of the eternal order of things of the matycznych. Części skrajne pełnią funkcję Kingdom of Heaven (Apocalypse 21). rozbudowanych ram przebiegu dramatycz- nego opartego na kontraście trzech pod- Krzysztof Penderecki’s work Seven Gates stawowych rodzajów ekspresji: błagalnej of Jerusalem comprises seven movements lamentacji (cz. III – De profundis), radosne- with a peculiar distribution of dramatic ten- go wychwalania (cz. V – Lauda, Jerusalem, sions. The outer movements fulfill the func- Dominus)i groźnej wizji Apokalipsy (cz. VI – tion of expanded frames for a dramatic Potem spoczęła na mnie ręka Pana...). Po- process based on the contrast of three basic zostałe części (II i IV – Si oblitus fuero tui, Je- types of expression: imploring lamentation rusalem) o charakterze apelatywnym, sta- (3rd movement – De profundis), joyful praise nowią rodzaj intermezzi dopełniających (5th movement – Lauda, Jerusalem, Dominus) formę. and the ominous vision of the Apocalypse Część I Magnus Dominus. Siedem Bram (6th movement – Then the hand of the Lord Jerozolimy rozpoczyna zaintonowany uni- was upon me…). The remaining movements sono, oparty na potężnej nucie pedałowej (2nd and 4th – Sit oblitus fuero tui, Jerusalem), 15.11 temat główny, który wznosząc się w górę of appellatory character, represent a type of wyrazistym skokiem oktawy, pełni funkcję intermezzi which fill out the form. uroczystego gestu otwarcia obrzędu. Mo- 1st movement: Magnus Dominus. Seven numentalny i patetyczny charakter podkre- Gates of Jerusalem begins with a principal śla zarówno zagęszczenie brzmienia w theme intoned in unison, based on a pow- drugiej frazie tematu (paralelizmy tercjo- erful pedal tone – which theme, rising up- we), jak szczególne zakomponowanie prze- ward with a distinctive octave leap, fulfills 134

strzeni, m.in. przez umieszczenie grupy in- the function of a festive gesture to open the strumentów dętych nella sala. W liryczno- ceremony. Its monumental and lofty char- refleksyjnych, kontrapunktycznie prowa- acter is underlined by both a condensation dzonych solowych partiach wokalnych po- of the sound in the second phase of the jawiają się wezwania do dziękczynienia theme (parallel thirds), and exceptional (Cantate Domino). Po modlitewnej recytacji composition of the space by, among other chóru (Anunntiate de die in diem salutare things, placing groups of wind instruments eius) i lirycznym dialogu waltorni, wezwa- nella sala. In the lyrical and reflective, con- nia sławiące Boga znów podejmują soliści trapuntally-led solo vocal parts, there ap- (annuntiate ... gloriam eius). Powrót głów- pear calls for the expression of gratitude nego tematu Magnus Dominus jednoczy (Cantate Domino). After a prayerful recita- wszystkich w hymnie pochwalnym prowa- tion by the choir (Annuntiate de die in diem dząc do wyrazistej kulminacji na trójdźwię- salutare eius) and a lyrical dialogue be- ku D-dur. tween the French horns, calls in praise of Części II i IV Si oblitus fuero tui, Jerusa- God are again taken up by the soloists lem – przywołują moc Jahwe, napomina- (annuntiate… gloriam eius). The return of jąc do zachowania wierności świętemu the primary theme Magnus Dominus unites miastu. Słowa napomnienia podaje wyra- all in a worshipful hymn leading to a clear ziście inwokacja sopranu, zaś dobitna re- culmination on a D major triad. petycja siedmiu niskich uderzeń przywodzi 2nd and 4th movements Si oblitus fuero na myśl temat Fecit potentiam (okazał tui, Jerusalem. These movements evoke the moc) z Passacaglii w Magnificat. power of Yahweh, admonishing the listen- Część III De profundis clamavi ad te, er to remain faithful to the holy city. The Domine na trzy chóry a cappella, oparta words of admonition are given clearly by a jest na słowach psalmu, w którym pogrą- soprano invocation, while the distinct rep- żony w ciemności i rozpaczy człowiek bła- etition of seven low-pitched pulses brings ga Boga o miłosierdzie. Jest to moment to mind the Fecit potentiam (He hath szczególnego, modlitewnego skupienia shown power) theme from the Passacaglia (zbliżonego do Stabat Mater w Pasji czy in the Magnificat. Agnus Dei w Polskim Requiem). Narracja 3rd movement De profundis clamavi ad muzyczna, rozpoczęta od jednego dźwię- te, Domine. For three choirs a cappella, this ku, rozwija się powoli, łącząc dwa moty- movement is based on words from the wy: opadający motyw chromatyczny przy- psalms in which a person submerged in wołujący tradycję lamentu i falujący mo- darkness and despair begs God for mercy. tyw diatoniczny, podkreślający charakter This is a moment of particular, prayerful fo- medytacyjny. Wyróżnienie czystym brzmie- cus (akin to the Stabat Mater in the Passion niem słowa Domine symbolicznie odnosi or the Agnus Dei in the Polish Requiem). The do sfery sacrum. musical narrative, beginning with one note, Część V Lauda Jerusalem to pełen ra- develops slowly, linking two motifs: a falling dości psalm pochwalny o rozbudowanej chromatic motif referring to the lament tra- formie łukowej, rodzaj scherza symfonicz- dition, and an undulating diatonic motif nego z dwoma kontrastującymi triami. emphasizing the meditative character. The W motorycznych częściach skrajnych (Vi- singling out of the word Domine with the 135 vace) dominuje szybki ruch i wyrazisty use of a perfect interval symbolically al- rytm. Pierwsze trio, głównie wokalne (Be- ludes to the sacred sphere. nedixit filiis tuis), ma charakter pastoral- 5th movement Lauda Jerusalem. This is a ny; w drugim, lirycznym, dominują solowe joyful, worshipful psalm of expanded arch partie instrumentalne. Pod koniec repryzy form, a type of symphonic scherzo with two (Vivace) ma miejsce pełna blasku kul- contrasting trios. In the moto perpetuo outer minacja na uroczystym Alleluja. Kompo- sections (Vivace), what dominates is rapid zytor wprowadził w tej części tubafony – movement and clear rhythm. The first trio, nową grupę instrumentów o specyficznym mainly vocal (Benedixit filiis tuis) is of pas- brzmieniu1. toral character; in the second, lyrical trio, Część VI Potem spoczęła na mnie ręka what dominates are solo instrumental parts. Pana stanowi kulminację dramatyczną ca- Near the end of the recapitulation (Vivace), łego dzieła. Słowo było na początku, sło- a brilliant culmination on a festive Alleluia wo Przedwiecznego ma moc stwórczą. takes place. In this movement, the compos- W recytacji narratora pojawia się groźna er has introduced tubaphones – a new in- wizja Apokalipsy i Zmartwychwstania gło- strument group of peculiar sound.1 szona przez proroka, który na rozkaz Boga 6th movement After this, the hand of (symbolizowanego przez trąbkę basową) the Lord was upon me. This movement rep- przepowiada powstanie na sąd „wyschłych resents the dramatic culmination of the en- kości pobitych (...) i duch wstąpił w nich, tire work. The word has been from the be- a ożyli i stanęli na nogach – wojsko bar- ginning, the word of the Eternal One has dzo, bardzo wielkie”2. creative power. In the narrator’s recitation, Część VII Haec dicit Dominus: Ecce ego there appears an ominous vision of the do coram vobis viam vitae, et viam mortis Apocalypse and Resurrection proclaimed rozpoczyna się chórem o charakterze by the prophet, who at God’s command hymnicznym, który oznajmia wolę Boga (symbolized by the bass trumpet) predicts stawiając człowieka przed wyborem „dro- the rising to judgment of ‘the dry bones of gi życia lub drogi śmierci”. Zapowiada the slain (…) and the spirit came upon oczekiwanego Mesjasza przybywającego them, and they came to life and stood up quasi fluvius violentus quem spiritus Domi- on their feet – a great, great army’.2 ni cogit (jak gwałtowny potok, pędzony 7th movement Haec dicit Dominus: Ecce tchnieniem Pańskim). Wizja światła bo- ego do coram vobis viam vitae, et viam mor- skiej chwały, rozbłyskującego nad mro- tis. This movement begins with a chorus of kiem i ciemnością ziemi, ukazana w uro- hymnal character, which proclaims the will czystych, jasnych jubilacjach głosów solo- of God, placing before humanity a choice of 15.11 1 1 Jest to instrument złożony z rur o zróżnico- This is an instrument comprised of pipes wanej długości, rozszerzający skalę instrumen- of varying length, expanding the range of the tów perkusyjnych w niskim rejestrze. percussion instruments in the low register. 2 2 Tekst tej części (Ez 37, 10), oryginalnie na- The text of this movement (Ezekiel 37:10), pisany w języku hebrajskim (Hajetŕ alai jad originally written in Hebrew (Hajetŕ alai jad adonŕi), zgodnie z zaleceniem kompozytora Adonŕi), according to the composer’s instruc- może być wykonywany w języku zrozumiałym tions, may be performed in a language under- dla słuchaczy. standable to the audience. 136

wych, prowadzi do rekapitulacji głównych ‘the path of life or the path of death’. It pre- tematów i wątków utworu, zakończonej dicts the expected Messiah, who comes qua- słowami psalmu: Hic est Deus, Deus no- si fluvius violentus quem spiritus Domini cogit ster in aeternum et in saeculum saeculi (like a sudden flood, driven by the breath (Gdyż ten oto jest Bóg, Bóg nasz na wieki of the Lord). A vision of the light of God’s wieków). Całość zamyka – podobnie jak glory, shining above the gloom and dark- trzydzieści lat wcześniej Pasję według św. Łu- ness of the earth, shown in the festive, bright kasza – potężne brzmienie czystego akor- jubilations of the solo voices, leads to a re- du E–dur, niosącego symboliczne przesła- capitulation of the principal themes and nie nadziei. threads of the work, finishing with words from the Psalms: Hic est Deus, Deus noster in VII Symfonia. Siedem Bram Jerozolimy aeternum et in saeculum saeculi (This is God, jest dla nas dziś nie tylko syntezą dotych- our God forever and ever). The work as czasowych doświadczeń twórcy i znaczą- a whole – like the Passion According to cym dokonaniem artystycznym. Dzieło wy- St. Luke from 30 years earlier – closes with rastające z tradycji, otwarte na wartości the powerful sound of a pure E major chord, duchowe i skierowane ku sferze sacrum, bearing symbolically the message of hope. przynosi przesłanie uniwersalne na trudny czas, w którym żyjemy. Symphony no. 7. Seven Gates of Jerusa- lem is for us today not only a synthesis of the Regina Chłopicka artist’s previous experiences or a significant artistic achievement. A work growing out of tradition, open to spiritual values and orient- ed towards the sacred sphere, it brings a universal message for the difficult time in which we live.

Regina Chłopicka 137

Krzysztof Penderecki

Kompozytor, urodził się w 1933 w Dębicy. Composer, born 1933 in Dębica. Studied Studiował kompozycję u F. Skołyszewskie- composition with F. Skołyszewski, and then go, a następnie u A. Malawskiego i S. Wie- with A. Malawski and S. Wiechowicz at the chowicza w Państwowej Wyższej Szkole State Music College in Kraków. In 1958, be- Muzycznej w Krakowie. W 1958 został wy- came a lecturer in composition at his alma kładowcą kompozycji na macierzystej uczel- mater, from 1972 onwards holding the post ni, od 1972 pełniąc funkcję profesora i rek- of professor and rector (until 1987). Has al- tora (do 1987). Wykładał również w Essen so taught at the Essen Folkwang-Hoch- Folkwang-Hochschule oraz na Yale Uni- schule, as well as at Yale University in New versity w New Haven. W 1959 zdobył trzy Haven. In 1959, he won three prizes (1st, 2nd nagrody (I, II i III) w Konkursie Młodych and 3rd) at the Young Composers’ Competi- Kompozytorów ZKP za Strofy, Emanacje tion of the Polish Composers’ Union, for oraz Psalmy Dawida, co otworzyło kompo- Strophes and Emanations as well as Psalms zytorowi drogę do artystycznej kariery. of David; this opened the composer’s way to W 1961 Tren Ofiarom Hiroszimy nagro- a career. In 1961, received an award at dzony został na Międzynarodowej Trybunie the UNESCO International Rostrum of Kompozytorów UNESCO w Paryżu. Pende- Composers in Paris for Threnody for the recki dwukrotnie został uhonorowany Prix Victims of Hiroshima. Twice, was honored Italia: w 1967 za Pasję wg św. Łukasza a w with the Prix Italia: in 1967, for the St. Luke 1968 za Dies irae. Passion; and in 1968, for Dies irae. Krzysztof Penderecki jest laureatem Krzysztof Penderecki has won many wielu nagród: Grammy Award (1988, awards: Grammy Award (1988, 1999, 15.11 1999, 2001), Nagrody Międzynarodowej 2001), the UNESCO International Music Rady Muzycznej UNESCO (1993), Best Li- Council Prize (1993), Best Living World ving World Composer (2000), European Composer (2000), European Church Music Church Music Award (2003) i prestiżowej Award (2003), and the prestigious Prae- nagrody Praemium Imperiale (2004), wrę- mium Imperiale (2004), which is presented czanej w Tokio. W 2005 roku Rząd RP uho- in Tokyo. In 2005, the government of the norował kompozytora najwyższym odzna- Republic of Poland honored the composer 138

czeniem państwowym – Orderem Orła with its highest State distinction – the Order Białego. Kompozytor otrzymał tytuł dokto- of the White Eagle. The composer has re- ra honoris causa uniwersytetów w Roche- ceived honorary doctorates from universi- ster, Bordeaux, Leuven, Belgradzie, Wa- ties in Rochester, Bordeaux, Leuven, szyngtonie, Madrycie, Poznaniu, Warsza- Belgrade, Washington, Madrid, Poznań, wie, Krakowie, Glasgow, Rydze, Sankt Pe- Warsaw, Kraków, Glasgow, Riga and St. Pe- tersburgu i Yale, jest też członkiem honoro- tersburg, as well as at Yale University; he is wym Royal Academy of Music w Londynie, also an honorary member of the Royal Accademia Nazionale di Santa Cecilia w Academy of Music in London, the Acca- Rzymie, Akademie der Künste w Berlinie, demia Nazionale di Santa Cecilia in Rome, Academia Nacional de Bellas Artes w Bu- the Akademie der Künste in Berlin, the Aca- enos Aires, Académie Nationale des Scien- demia Nacional de Bellas Artes in Buenos ces, Belles-lettres et Arts w Bordeaux, Roy- Aires, the Académie Nationale des Sciences, al Academy of Music w Dublinie. Belles-lettres et Arts in Bordeaux and the Od czasu swojego debiutu dyrygenc- Royal Academy of Music in Dublin. kiego w 1971 występuje, kierując najlep- Since the time of his conducting debut in szymi orkiestrami symfonicznymi Europy 1971, he has performed in this capacity with i Stanów Zjednoczonych. the best symphonic orchestras in Europe and the United States.

Sandra Trattnigg

Szwajcarska sopranistka, pochodząca z połu- Swiss soprano, comes from southern Ca- dniowej Karyntii, ukończyła studia w Universi- rinthia (Südkärnten), completed studies at tät für Musik und darstellende Kunst w Wied- the Universität für Musik und darstellende niu u H. Łazarskiej (śpiew) i E. Mathis (pieśń Kunst in Vienna with H. Łazarska (voice) i oratorium). Laureatka konkursów Kammer- and E. Mathis (Lieder and oratorio reper- oper Schloss Rheinsberg w Berlinie (2001) toire). Winner of the Kammeroper Schloss i Wiener Konzerthaus (2002) oraz nagrody Rheinsberg competition in Berlin (2001) Uniwesytetu Mozarteum w Salzburgu (2003). and the Wiener Konzerthaus competition 139

Debiutowała na scenie operowej w (2002), as well as an award from the Mo- Schlosstheater Schönbrunn jako Eurydyka zarteum University in Salzburg (2003). w Orfeo ed Euridice Glucka (2001). Ma Made her operatic stage debut at w repertuarze partie m.in.: Kleopatry (Haen- Schlosstheater Schönbrunn as Euridice in del, Juliusz Cezar w Egipcie), Donny Elviry Gluck’s Orfeo ed Euridice (2001). Reperto- (Mozart, Don Giovanni), Paminy (Mozart, ire includes, among other roles, the follo- Czarodziejski flet), Antonii (Offenbach, wing: Cleopatra (Haendel, Giulio Cesare in Opowieści Hoffmanna), Micaëli (Bizet, Car- Egitto), Donna Elvira (Mozart, Don Giovan- men) i inne. Występowała w Kammeroper ni), Pamina (Mozart, Die Zauberflöte), An- Schloss Rheinsberg, Stadttheater Klagen- tonia (Offenbach, Les contes d’Hoffmann), furt i Operklosterneuburg, a od 2005 jest Micaëla (Bizet, Carmen), etc. Has perfor- członkiem zespołu Opernhaus Zürich. med at Kammeroper Schloss Rheinsberg, Sandra Trattnigg prowadzi także oży- Stadttheater Klagenfurt and Operkloster- wioną działalność koncertową. Posiada neuburg; since 2005, has been a member bogaty i wielostronny repertuar, który wy- of the Opernhaus Zürich ensemble. konywała w ośrodkach takich, jak np. Kon- Also engaged in intense concert activity. zerthaus i Musikverein (Wiedeń) czy Ge- Possesses a rich and versatile repertoire wandhaus (Lipsk), oraz na festiwalach Sal- which she has performed in such centers as: zburger Festspiele i Karynckie Lato. Artyst- Konzerthaus and Musikverein (Vienna) and ka współpracuje z takimi dyrygentami jak Gewandhaus (Leipzig), as well as at the Sal- m.in.: N. Harnoncourt, F. Welser-Möst, zburger Festspiele and the Carinthischer F. Luisi, B. Haitink, N. Santi, Ch. Thiele- Sommer festival. Has worked with such con- mann, M. Minkowski. ductors as, among others: N. Harnoncourt, F. Welser-Möst, F. Luisi, B. Haitink, N. Santi, C. Thielemann, M. Minkowski. 15.11 Ana Puche Rosado

Sopran. Urodziła się w Barcelonie, uzyskała Soprano. Born in Barcelona, obtained diplo- dyplom Wyższej Szkoły Muzycznej (Escola ma from Escola Superior de Música de 140

Superior de Música de Catalunya) w Barce- Catalunya in Barcelona (2006). Supple- lonie (2006). Wykształcenie uzupełniała na mented education in postgraduate studies studiach podyplomowych u prof. Orlow- with Prof. Orlowsky and Prof. Theimer sky’ego i prof. Theimera (opera) na Univer- (opera) at the Universität für Musik und sität für Musik und darstellende Kunst w darstellende Kunst in Vienna (2007), courses Wieniu (2007), kursach w Opera Studio at in the Opera Studio at Staatstheater Nürn- the Staatstheater Nürnberg (2008) oraz na berg (2008), and master classes with, kursach mistrzowskich m.in. u H. Łazarskiej. among others, H. Łazarska. J. Aragall, J. Aragall, M. Shirai i N. Argenta. Laureatka M. Shirai and N. Argenta. Winner of, among m.in. Międzynarodowego Konkursu Wokal- other competitions, the Manuel Ausensi nego „Manuel Ausensi” (2006) i Międzyna- International Singing Competition (2006) rodowego Konkursu Wokalnego w Bilbao and the International Singing Competition in (2008). Koncertowała w Austrii, Francji, Bilbao (2008). Has concertized in Austria, Hiszpanii, Niemczech, Polsce i Włoszech. France, Germany, Italy, Poland and Spain. W swym repertuarze operowym artystka Opera repertoire includes such roles as, ma partie m.in.: Serpiny (Pergolesi, La ser- among others: Serpina (Pergolesi, La serva va padrona), Zerliny (Mozart, Don Giovan- padrona), Zerlina (Mozart, Don Giovanni), ni), Barbariny (Mozart, Wesele Figara), Ma- Barbarina (Mozart, Le nozze di Figaro), rzelliny (Beethoven, Fidelio), Edelknabe Marzellina (Beethoven, Fidelio), Edelknabe (Wagner, Lohengrin), Voce dal Cielo (Verdi, (Wagner, Lohengrin), Voce dal Cielo (Verdi, Don Carlo), Erste Weise (Strauss, Kawaler Don Carlo), Erste Weise (Strauss, Der Rosen- srebrnej róży). Ana Puche Rosado występu- kavalier). Also performs oratorio repertoire je także w repertuarze oratoryjnym (Stabat (Pergolesi’s Stabat Mater, Haydn’s Nicolai- Mater Pergolesiego, Nicolaimesse Haydna, messe, Mozart’s and Fauré’s Requiems). Requiem Mozarta i Faurégo). Muzykę kame- Performs chamber music most often with ralną wykonuje najczęściej ze swym zespo- her ensemble Vocal Duo A’s de Veus. łem Vocal Duo A’s de Veus.

Ewa Krzak Alt. Urodziła się w Zabrzu, ukończyła Alto. Born in Zabrze, completed voice and studia wokalne i pedagogiczne w klasie pedagogy studies in the studio of Prof. 141

Ch. Elssnera w Hochschule für Musik C. Elssner at Hochschule für Musik C. M. von C.M. von Weber w Dreźnie oraz – z wyróż- Weber in Dresden, as well as – with distinc- nieniem – studia podyplomowe (Konzert- tion – postgraduate studies (Konzertklasse). klasse). Uczestniczyła w kursach mistrzow- Has participated in master classes with skich u E. Schwarzkopf, P. Schreiera, O. Bä- E. Schwarzkopf, P. Schreier, O. Bär and ra i I. Vermillon. Jest laureatką nagrody I. Vermillon. Winner of DAAD award for DAAD za wybitne osiągnięcia studentów outstanding achievement by foreign stu- zagranicznych oraz Konkursu Haendlow- dents, as well as the Haendel Competition skiego w Halle. Już podczas studiów pod- in Halle. Already during studies, took up jęła działalność koncertową, wykonując concert activity, performing oratorio music muzykę oratoryjną J.S. Bacha i romantycz- by J. S. Bach and Romantic Lieder reper- ny repertuar pieśniarski. Po studiach współ- toire. After studies, collaborated with, pracowała m.in. z , among others, Staatskapelle Dresden, the Dresdner Philharmonie, Dresdner Kreuz- Dresdner Philharmonie, the Dresdner chor, Gächinger Kantorei. Artystka posia- Kreuzchor and the Gächinger Kantorei. da rozległy repertuar oratoryjny od baroku Possesses extensive oratorio repertoire from po muzykę współczesną. Koncertowała Baroque to contemporary music. Has con- w Niemczech, Polsce, Austrii, Włoszech i Lu- certized in Germany, Poland, Austria, Italy xemburgu. Występowała gościnnie w te- and Luxembourg. Has performed as a atrach operowych w Dreźnie i Görlitz. Pro- guest artist at the opera theaters in Dresden wadzi także działalność pedagogiczną and Görlitz. Also engaged in pedagogical w Dreźnieńskim Chórze Bachowskim, Chó- activity at the Dresden Bach Choir, the rze Katedralnym w Bautzen i w Wyższej Cathedral Choir in Bautzen and the Sacred Szkole Muzyki Sakralnej w Dreźnie. Music College in Dresden. 15.11 Markus Ahme Tenor. Po studiach muzycznych w Berlinie, Tenor. After studying music in Berlin, he kontynuował naukę prywatnie u Michaela continued private lessons with Michael 142

Gottschalka oraz zdobywał pierwsze do- Gottschalk and gained his first experiences świadczenia jako solista w koncertach i re- as a soloist in church concerts and recitals. citalach kościelnych. He was member of the Bayreuth Festi- Był członkiem Bayreuth Festival Choir val Choir under Prof. Ballatsch and has pod dyrekcją prof. Ballatscha i pracował worked internationally as a choir singer. As jako śpiewak chóralny za granicą. Jako a soloist, he has been heard in the opera solista występował m.in. w parodii opero- parody Lucrezia Borgia and in the Baroque wej Lucrezia Borgia i w barokowej operze opera Calandro at Staatstheater Cottbus, Calandro w Staatstheater Cottbus. Wyko- among others. He has performed the nał partie tenorowe (tenor bohaterski) Sig- Heldentenor parts of Sigmund and Sieg- munda oraz Siegfrieda w przedstawieniu fried in the production The Ring in One Pierścień [Nibelunga] w ciągu jednej nocy Night (stage director Philippe Arlaud) at the (reż. Philippe Artaud) na ‘Off-festival’ ‘Off-festival’ in Bayreuth. In 2006, Ahme w Bayreuth. W 2006 Ahme zaśpiewał rolę sang the role of the First Noble in Lohengrin Pierwszego Szlachcica w operze Lohengrin under the baton of Kent Nagano at Fests- pod batutą Kenta Nagano w Festspielhaus pielhaus Baden-Baden. Baden-Baden. In the season 2007/08, he was engaged W sezonie 2007/08 został zaangażo- for the title role in the world premiere` of wany do roli tytułowej w prapremierze the opera Der Hutmacher at Theater Re- opery Der Hutmacher w Theater Regens- gensburg. In the current season, Markus burg. W bieżącym sezonie, Markusa Ahme Ahme can be seen as Max in Der Frei- można zobaczyć jako Maxa w Wolnym schütz and the Tambourmajor in Wozzeck Strzelcu oraz jako Tamburmajora w Woz- in Regensburg. zecku w Regensburgu.

Tomasz Konieczny

Bas-baryton, urodził się w Łodzi (1972), Bass-baritone, born in Łódź (1972), studied studiował aktorstwo w PWSFTviT w Łodzi acting at the State Film, Television and oraz śpiew w Akademii Muzycznej im. Theater College in Łódź, as well as voice at F. Chopina w Warszawie i w Hochschule für the F. Chopin Academy of Music in Warsaw 143

Musik C.M. von Weber w Dreźnie u Ch. Els- and at the Hochschule für Musik C.M. von snera. Weber in Dresden with C. Elssner. Jako aktor debiutował w filmie A. Waj- As an actor, debuted in A. Wajda’s film dy Pierścionek z Orłem w Koronie. Wystę- The Crowned-Eagle Ring. Has performed in pował w licznych produkcjach filmowych, numerous film, television and theater pro- telewizyjnych i teatralnych w Polsce. Był tak- ductions in Poland. Has also been a theatri- że reżyserem teatralnym (Cyd Corneille’a cal stage director (Corneille’s Le Cid at the w Teatrze Adekwatnym w Warszawie, 1996). Adekwatny Theater in Warsaw, 1996). Jako śpiewak operowy debiutował w As an opera singer, debuted in the role partii Figara (Mozart, Wesele Figara) w Te- of Figaro (Mozart, Le nozze di Figaro) at atrze Wielkim w Poznaniu (1997). W kolej- the Wielki Theater in Poznań (1997). In sub- nych sezonach był angażowany przez: Ope- sequent seasons, was engaged by: the rę w Lipsku (1999/2000), Teatr w Lubece Opera in Leipzig (1999/2000), the Theater (2000–02), Teatr Narodowy w Mannheimie in Lübeck (2000–02), the National Theater (2002/03), Operę Niemiecką nad Renem in Mannheim (2002/03), the Deutsche w Düsseldorfie/Duisburgu (2006/07), Operę Oper am Rhein in Düsseldorf/Duisburg Wiedeńską (2008–10). Występował gościn- (2006/07), the Vienna Opera (2008–10). nie m.in. w Theater St. Gallen, Theater Hal- Has performed as a guest artist at, among le, Theater Chemnitz, Státní Opera Praha, other venues, Theater St. Gallen, Theater Teatro Real w Madrycie. Halle, Theater Chemnitz, Státní Opera Jego rozległy repertuar obejmuje partie Praha, Teatro Real in Madrid. w operach Mozarta (Sarastro/Czarodziej- Extensive repertoire includes roles in op- ski flet, Osmin/Uprowadzenie z seraju), eras by Mozart (Sarastro/Die Zauberflöte, Verdiego (Inkwizytor/Don Carlos, Melito- Osmin/Die Entführung aus dem Serail), ne/Moc przeznaczenia, Monterone/Rigo- Verdi (the Inquisitor/Don Carlos, Melitone/ letto, Procida/Nieszpory sycylijskie, Ram- La forza del destino, Monterone/Rigoletto, phis/Aida), Straussa (Johanaan/Salome, Procida/I vespri siciliani, Ramphis/Aida), Orest/Elektra, Barak/Kobieta bez cienia), Strauss (Johanaan/Salome, Orest/Elektra, Pucciniego (Colline/Cyganeria), Massene- Barak/), Puccini ta (Pandolfe/Kopciuszek), Debussy’ego (Colline/La Boheme` ), Massenet (Pandolfe/ (Golaud/Pelleas i Melisanda), Musorgskie- La Cenerentola), Debussy (Golaud/Pelléas go (Pimen/Borys Godunow), Szostakowi- et Mélisande), Mussorgsky (Pimen/Boris cza (Redaktor/Nos), Brittena (Bottom/Sen Godunov), Shostakovich (the Editor/The Nocy Letniej, Balstrode/Peter Grimes) oraz Nose), Britten (Bottom/Midsummer Night’s Wagnera (Król Marek/Tristan i Izolda, Am- Dream, Balstrode/Peter Grimes) and Wag- fortas/Parsifal, Wotan/Pierścień Nibelun- ner (King Mark/Tristan und Isolde, Amfortas/ 15.11 ga, Holender /Latający Holender). Parsifal, Wotan/Der Ring des Nibelungen, Artysta jest także czynnym śpiewakiem the Dutchman/Der fliegende Holländer). dzieł oratoryjnych. Also an active singer of oratorio works. 144

Jerzy Trela

Wybitny aktor teatralny, telewizyjny i fil- Renowned theater, television and film actor. mowy. Ukończył Wydział Aktorski PWST Graduated from the Faculty of Acting at the w Krakowie (1969). Podczas studiów był State Theater College in Kraków (1969). jednym ze współtwórców i aktorem teatru During studies, was one of the cofounders STU. W latach 1969–71 występował w Te- of and an actor at the STU Theater. From atrze Rozmaitości w Krakowie, od 1970 1969–71, performed at Rozmaitości The- jest aktorem krakowskiego Starego Teatru. ater in Kraków; since 1970, has been an Wykłada w PWST w Krakowie; pełnił też actor at Kraków’s Stary Theater. Lectures at funkcję rektora tej uczelni (1984–90). Jerzy the State Theater College in Kraków; has al- Trela często występuje również w spekta- so held the post of rector of this institution klach Teatru Telewizji (m.in. Płatonow, Wi- (1984–90). Also often performs in shows on dok z mostu, Płaszcz, Noc Walpurgii, Sta- the Television Theater program (among lin, Życiorys). others, Platonov, A View from the Bridge, Stworzył wybitne kreacje sceniczne, m.in. The Overcoat, Walpurgisnacht, Stalin, The w Dziadach i Wyzwoleniu w reż. K. Swinar- Résumé). skiego, Hamlecie w reż. A. Wajdy, Ślubie Has created outstanding roles, among i Fauście w reż. J. Jarockiego. Wystąpił w others in Dziady and Liberation (dir. K. Świ- wielu filmach, takich, jak m.in.: Kolumbowie narski), Hamlet (dir. A. Wajda), The Wedding reż. J. Morgenstern, Znikąd donikąd reż. K. and Faust (dir. J. Jarocki). Has appeared in Kutz, Na srebrnym globie reż. A. Żuławski, many films, such as: Kolumbowie dir. J. Mor- Do krwi ostatniej reż. J. Hoffman, Człowiek genstern, From Nowhere to Nowhere dir. z żelaza reż. A. Wajda, Kobieta samotna reż. K. Kutz, On the Silver Globe dir. A. Żuławski, A. Holland, Matka Królów reż. J. Zaorski, To the Last Drop of Blood dir. J. Hoffman, Karate po polsku reż. W. Wójcik, Ga, ga. Man of Iron dir. A. Wajda, A Woman Alone Chwała bohaterom reż. P. Szulkin, Trzy kolo- dir. A. Holland, Mother of Kings dir. J. Zaor- ry. Biały reż. K. Kieślowski, Tylko strach reż. ski, Karate Polish Style dir. W. Wójcik, Ga, B. Sass, Autoportret z kochanką reż. R. Piwo- ga. Glory to the Heroes dir. P. Szulkin, Three warski, Historie miłosne reż. J. Stuhr, Kochaj Colors. White dir. K. Kieślowski, Nothing but i rób, co chcesz reż. R. Gliński. Fear dir. B. Sass, Self-portrait with a Lover dir. 145

Jest laureatem wielu nagród, m.in. na fe- R. Piwowarski, Love Stories dir. J. Stuhr, Love stiwalach teatralnych we Wrocławiu i Opolu, and Do What You Want dir. R. Gliński. Nagrody Krytyki Teatralnej im. Boya-Żeleń- Has won many awards, among others skiego, Nagrody im. A. Zelwerowicza, Na- at the theater festivals in Wrocław and Opo- gród Ministra Kultury i Sztuki I i II stopnia, le, as well as the Boy-Żeleński Theater Cri- Złotego Ekranu. tics’ Award, the A. Zelwerowicz Award, the Award of the Minister of Culture and Art (1st and 2nd degree) and the Golden Screen.

Maciej Tworek

Dyrygent, urodził się w Tarnobrzegu. W kra- Conductor, born in Tarnobrzeg. At the kowskiej Akademii Muzycznej studiował for- Academy of Music in Kraków, studied piano tepian w klasie J. Hoffmana (1988–91); in the studio of J. Hoffman (1988–1991); ukończył tamże studia pedagogiczne (1992) there, graduated from the Faculty of Music i dyrygenturę w klasie J. Radwana (1996). Education (1992) and from the studio of Brał udział w dyrygenckich kursach mi- J. Radwan in the Faculty of Composition, strzowskich prowadzonych przez H. Rillin- Conducting and Music Theory, receiving ga, R. Norringtona i K. Masura. Jako dyry- a degree in conducting (1996). Has taken gent stale współpracuje z K. Pendereckim. part in conducting master classes led by W 1998 otrzymał wyróżnienie w II Ogólno- H. Rilling, R. Norrington and K. Masur. As polskim Konkursie Młodych Dyrygentów im. a conductor, collaborates with K. Penderecki W. Lutosławskiego w Białymstoku, a w roku on an ongoing basis. In 1998, he received 15.11 2002 brał udział w rundzie półfinałowej distinction at the 2nd W. Lutosławski National Maazel/Vilar Conductors’ Competition. Young Conductors’ Competition in Biały- Współpracował z wieloma zespołami, stok; and in 2002, was a semifinalist in the m.in.: Chórem i Orkiestrą Filharmonii Kra- Maazel/Vilar Conductors’ Competition. kowskiej, Capellae Cracoviensis, orkie- Has worked with many ensembles, strami filharmonicznymi w Białymstoku, among others: the Kraków Philharmonic Zabrzu i Wrocławiu, Orkiestrą Symfonicz- Choir and Orchestra, Capella Cracoviensis, 146

ną w Astanie, Chórem Polskiego Radia, the Philharmonic Orchestras in Białystok, Chórem Kameralnym „Pro Arte”, NDR Zabrze and Wrocław, the Astana Symphony Chor, Krakowskim Chórem Kameralnym, Orchestra, the Polish Radio Choir, the Pro Chórem i Orkiestrą Symfoniczną AM w Kra- Arte Chamber Choir, the NDR Chor, the kowie, Orkiestrą Akademii Beethovenow- Kraków Chamber Choir, the Choir and skiej. W 2003 przygotowywał Chór Symphony Orchestra of the Academy of i Orkiestrę Filharmonii Łódzkiej do wyko- Music in Kraków, the Beethoven Academy nania Credo K. Pendereckiego pod dyrek- Orchestra. In 2003, prepared the Łódź cją kompozytora. W tym samym roku wraz Philharmonic Choir and Orchestra for a z Orkiestrą Kameralną Akademii Muzycz- performance of K. Penderecki’s Credo under nej w Krakowie uczestniczył w Festival jun- the composer’s direction. That same year, ger Künstler w Bayreuth. Obecnie jest ad- together with the Chamber Orchestra of the iunktem Akademii Muzycznej w Krakowie. Academy of Music in Kraków, took part in the Festival junger Künstler in Bayreuth. Presently an adjunct professor at the Academy of Music in Kraków.

Chór Polish Radio Polskiego Radia Choir w Krakowie in Kraków

Założony w 1948 przez J. Gerta. Od po- Polish Radio Choir in Kraków was founded czątku istnienia do 1994 Chór stanowił in- in 1948 by Jerzy Gert. From the beginning tegralną część zespołu Orkiestry i Chóru of its existence until 1994, the Choir repre- Polskiego Radia i Telewizji. W 1995 rozpo- sented an integral part of the Polish Radio czął samodzielną działalność w struktu- and Television Orchestra and Choir en- 147 rach Polskiego Radia SA. Dyrektorem i kie- semble. In 1995, it began independent ac- rownikiem artystycznym zespołu jest Wło- tivity within the structures of Polskie dzimierz Siedlik. Radio SA. The Executive and Artistic Na repertuar chóru składa się zarówno Director of the ensemble is Włodzimierz muzyka a cappella, jak i formy wokalno-in- Siedlik. strumentalne, dzieła reprezentujące wszyst- The choir’s repertoire is comprised of kie style i epoki ze szczególnym uwzględnie- both a cappella music and vocal-instrumen- niem muzyki polskiej. Chór brał udział tal forms, works representing all styles and w prawykonaniach utworów polskich kom- eras, with particular attention to Polish mu- pozytorów, m.in. W. Lutosławskiego, K. Pen- sic. The choir has participated in premieres` dereckiego, H.M. Góreckiego. Występuje of works by Polish composers, among oth- na prestiżowych festiwalach muzycznych, ers, W. Lutosławski, K. Penderecki, H.M. Gó- m.in.: Wratislavia Cantans, Warszawska Je- recki. It performs at prestigious music festi- sień, Poznańska Wiosna Muzyczna, Rossini vals, among others: Wratislavia Cantans, Opera Festival, Settimana di Monreale, Le Warsaw Autumn, Poznań Spring Music Festival de la Musique Contemporaine Festival, Rossini Opera Festival, Settimana di Centre Pompidou. Jako jeden z nielicznych Monreale, Le Festival de la Musique Con- zespołów, Chór wykonuje operę Mojżesz temporaine Centre Pompidou. The choir is i Aaron A. Schönberga. Brał udział w sce- one of the few to perform A. Schönberg’s nicznym wystawieniu tego dzieła w Staats- opera Moses und Aaron. It has presented theater Darmstadt (1998), występował też w this work on stage at Staatstheater Darm- Teatrze Massimo w Palermo, Staatstheater stadt (1998), and has also performed at Stuttgart i w Staatsoper . Teatro Massimo in Palermo, Staatstheater Poza działalnością koncertową zespół Stuttgart and Staatsoper Hamburg. dokonał licznych nagrań archiwalnych dla Aside from its concert activity, the Choir Polskiego Radia i Telewizji, a także wielu na- has made numerous archival recordings for grań płytowych dla polskich i zagranicznych Polish Radio and Television, as well as many firm fonograficznych. disc recordings for Polish and foreign labels. 15.11 148

Chór Karol Filharmonii Szymanowski im. Karola Philharmonic Szymanowskiego Choir w Krakowie in Kraków

Zespół założony w 1945 liczy 80 artystów, The Kraków Philharmonic Choir, founded absolwentów średnich i wyższych szkół mu- in 1945, comprises 80 artists, graduates of zycznych. Od początku istnienia wykonał music secondary schools, colleges and prawie 2000 koncertów (w tym ponad 300 academies. Since the beginning of its exis- za granicą). Bogaty repertuar zespołu obej- tence, it has performed nearly 2000 con- muje około 400 utworów od muzyki dawnej certs (including over 300 abroad). The en- po prawykonania dzieł polskich kompozyto- semble’s substantial repertoire includes rów współczesnych (H.M. Górecki, K. Pende- about 400 works, from early music to pre- recki, R. Palester). Towarzyszył wielu orkie- mieres` of works by Polish contemporary strom europejskim i uczestniczył w 39 festi- composers (H.M. Górecki, K. Penderecki, walach w całej Europie; od początku związa- R. Palester). It has accompanied many ny jest również z europejskim Festiwalem European orchestras and participated in Wielkanocnym im. L. van Beethovena. 39 festivals all over Europe; from the be- Specjalizuje się w wykonaniach mo- ginning, it has also been associated with numentalnych dzieł oratoryjnych, mając w the European L. van Beethoven Easter swoim repertuarze także opery. Do dużych Festival. osiągnięć dyskograficznych chóru należą It specializes in performances of monu- nagrania muzyki filmowej W. Kilara (Draku- mental oratorio works; its repertoire includes 149 la, Król ostatnich dni), a płyta z jego utwora- operas as well. Among the Choir’s major mi – Krzesany, Angelus, Victoria – została discographical achievements are recordings nominowana do prestiżowej nagrody „Fry- of film music by W. Kilar (Dracula, A King for deryk”. Od lat współpracuje z K. Penderec- Burning), and its disc with Kilar’s works – kim, który dedykował chórowi fragment Pa- Krzesany, Angelus, Victoria – was nominat- sji – sekwencję Stabat Mater. Cieszy się sym- ed for the prestigious Fryderyk award. For patią publiczności, recenzentów i współpra- years, it has collaborated with K. Penderecki, cujących z nim dyrygentów, a zagraniczne who dedicated to the choir a fragment of his tournées zaskarbiły mu opinię „ambasadora Passion – the sequence Stabat Mater. It en- kultury polskiej”. joys the favor of audiences, reviewers and conductors, and its foreign tours have earned it the reputation of an ‘ambassador of Polish culture’.

Orkiestra Beethoven Akademii Academy

Beethovenowskiej Orchestra 15.11

Jeden z czołowych polskich zespołów sym- One of Poland’s leading symphonic en- fonicznych. Tworzą go pasjonaci – najwy- sembles. It is comprised of people with bitniejsi absolwenci i studenci europejskich a passion: the most distinguished students wyższych szkół muzycznych (w Krakowie, and graduates of European music colleges Stuttgarcie, Karlsruhe, Brukseli, Paryżu (in Kraków, Stuttgart, Karlsruhe, Brussels, oraz w Grazu). Rozpoczął działalność w Paris and Graz). The ensemble began its 150

2003, po sukcesach na 53. festiwalu Jün- operation in 2003, following successes at ger Künstler Bayreuth. W 2005 Orkiestra the 53rd Jünger Künstler Bayreuth Festival. Akademii Beethovenowskiej zadebiutowa- In 2005, Beethoven Academy Orchestra ła podczas IX Wielkanocnego Festiwalu Lu- debuted during the 9th Ludwig van Beetho- dwiga van Beethovena w Warszawie, gro- ven Easter Festival in Warsaw, where they madząc wyśmienite recenzje oraz otrzymu- won fantastic reviews and obtained invita- jąc wiele zaproszeń do udziału w presti- tions to numerous prestigious festivals in żowych festiwalach w kraju i za granicą. Poland and abroad. That same year, the W tym samym roku nagrana została pierw- ensemble released its first studio recording sza studyjna płyta z muzyką polską dla wy- with Polish music on the DUX label. twórni DUX. From the ensemble’s earliest days, it Artystyczną i organizacyjną pieczę nad has been under the artistic and adminis- zespołem pełni od samego początku kon- trative care of concertmaster Marcin certmistrz Marcin Klejdysz. Orkiestra pra- Klejdysz. The orchestra works under emi- cuje pod dyrekcją wybitnych dyrygentów: nent conductors: G. Chmura, K. Penderec- G. Chmury, K. Pendereckiego, M. Tworka, ki, M. Tworek, P. Przytocki, M. Pijarowski, P. Przytockiego, M. Pijarowskiego, Ł. Boro- Ł. Borowicz and F. Nardi, as well as with wicza, F. Nardiego oraz współpracuje z so- soloists of the young generation: W. Pław- listami młodego pokolenia, m.in.: W. Pław- ner, Ł. Długosz, So-Ock Kim, B. Koziak, nerem, Ł. Długoszem, So-Ock Kim, B. Ko- K. Duda, I. Sobotka, M. Pańko, R. Bart- ziakiem, K. Dudą, I. Sobotką, M. Pańko, miński and others. To date, the Orchestra R. Bartmińskim. Orkiestra nagrała dotych- has released six records on such labels as czas sześć płyt, m.in. dla wytwórni DUX Po- DUX Poland, Centaur Reccord USA, Le land, Centaur Reccord USA, Le Foxx Music Foxx Music and Universal Music. In March oraz Universal Music. W marcu 2008 or- 2008, the ensemble began working with kiestra nawiązała współpracę z Michałem Michał Dworzyński, who at the ensemble’s Dworzyńskim, który na zaproszenie zespo- invitation took up the post of its Conduc- łu przyjął funkcję pierwszego dyrygenta tor-in-Chief. OAB. The Beethoven Academy Orchestra is Orkiestra Akademii Beethovenowskiej represented by the Ludwig van Beethoven reprezentowana jest przez Stowarzyszenie Association. im. Ludwiga van Beethovena.

Partnerem orkiestry jest Stichting The orchestra's partner is the Stichting Montferland Cuulturfonds. Montferland Cultuurfonds. 151

27.11.2009 Piątek / Friday godz. 19.00 / 7:00 pm SALA FILHARMONII KRAKOWSKIEJ / KRAKÓW PHILHARMONIC HALL

SUPLEMENT FESTIWALU / SPECIAL FESTIVAL CONCERT

K. Szymanowski – Pieśń Roksany z opery Król Roger (opr. G. Fitelberg) / Song of Roxana from the opera King Roger (arr. G. Fitelberg) K. Szymanowski – I Koncert skrzypcowy / Violin Concerto no. 1

Midori – skrzypce / violin Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Orchestra of the Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Paweł Przytocki – dyrygent / conductor 27.11

153

Lirycznie, kolorowo, poetycznie Lyrically, colorfully, poetically W wykonawstwie i odbiorze muzyki Karola In the performance and reception of Karol Szymanowskiego interpretatorzy podkre- Szymanowski’s music, interpreters have em- ślali przepych barw i aurę erotyczną; Wit- phasized its lavishness of colors and erotic kacy ujął ją w Nienasyceniu jako „bezczel- aura; Witkacy encapsulated it in Insatiability nie metafizycznie nieprzyzwoitą”. as ‘shamelessly metaphysically indecent’. Szymanowski był lirykiem, kolorystą Szymanowski was a lyricist, colorist and i poetą nowej muzyki. Szukał drogi, która poet of the new music. He searched for a prowadziła od Tymoszówki na Ukrainie, path which led from Tymoshovka (Ukraine), gdzie się urodził, poprzez chłonięcie świa- where he was born, through absorption of ta w podróżach, tych śródziemnomorskich the world in his travels (Mediterranean and i egzotycznych, ku sobie. I ku Polsce. exotic), to himself. And to Poland.

Pochwała zmysłów. Kult Dionizosa In praise of the senses. The cult of Dionysus Komponowanie opery Król Roger (Pasterz) The composition of the opera King Roger zajęło Szymanowskiemu ponad sześć lat: (The Shepherd) took Szymanowski over six od pierwszych pomysłów libretta z sierpnia years: from the first ideas for the libretto of 1918 roku w Elizawetgradzie na Ukrainie August 1918 in Yelizavetgrad (Ukraine) to do 12 sierpnia 1924, kiedy – w Duksztach 12 August 1924, when – in Dűkðtas (Lithu- na Litwie – ukończona została partytura. ania) – the score was completed. Jarosław Jarosław Iwaszkiewicz, współautor tekstu Iwaszkiewicz, co-author of the poetic text, poetyckiego, wspominał po latach, że reminisced years later that originally, the pierwotnie chodziło o „wtajemniczenie bo- point was ‘the initiation of the drama’s pro- hatera dramatu w misteria dionizyjskie tagonist into the Dionysian mysteries and i ukazanie wiecznego Dionizosa na tle ruin the portrayal of the eternal Dionysus against w Syrakuzach czy Segeście”. Dodał też, iż the background of the ruins in Syracuse or „było to raczej podwójne oratorium, w po- Segesta’. He also added that ‘it was rather łowie bizantyjsko-kościelne, w połowie po- a double oratorio – half Byzantine Church, gańskie”. Uwagę Szymanowskiego przy- half pagan’. In the text, Szymanowski’s at- kuły w tekście, co też wyraził w korespon- tention was drawn – as he also expressed in dencji do pisarza: „olbrzymie kontrasty correspondence with the writer – by: ‘enor- i bogactwa dziwnie się łączących światów”. mous contrasts and the richness of oddly Premierowa inscenizacja opery odby- combining worlds’. ła się 19 czerwca 1926 roku w Warszawie The opera’s premiere` production took – dyrygował Emil Młynarski, reżyserował place on 19 June 1926 in Warsaw, with Emil Adolf Popławski, a scenografię przygoto- Młynarski as conductor, Adolf Popławski as wał Wincenty Drabik. Rogera śpiewał Eu- stage director, and Wincenty Drabik as stage geniusz Kossakowski, Pasterza – Adam designer. Roger was sung by Eugeniusz Kos- Dobosz, a partię Roksany wykonała Stani- sakowski; the Shepherd, by Adam Dobosz; sława Szymanowska, siostra kompozyto- and the role of Roxana was performed by ra, autorka późniejszej rozprawki Jak na- Stanisława Szymanowska, the composer’s sis- leży śpiewać utwory Karola Szymanow- ter, the author of a later essay entitled How the skiego. works of Karol Szymanowski should be sung. 27.11 154

Król Roger wyrósł z zainteresowań Szy- King Roger grew out of Szymanowski’s manowskiego kulturami antycznymi i orien- interests in ancient and Oriental cultures, talnymi, z fascynacji tak mitem dionizyj- out of a fascination with both the Dionysian skim, jak i dramatem muzycznym Ryszarda myth and the musical drama of Richard Wagnera. Jego ideową kanwą stała się Wagner. Its ideological canvas was the un- nieukończona powieść Efebos, pisana przez finished novel Ephebus, written by Szyma- Szymanowskiego na przełomie 1917 i 1918 nowski at the end of 1917 and the begin- roku i złączona z ulubioną „idejką” kom- ning of 1918, and linked with the compos- pozytora „o tajnych pokrewieństwach Chry- er’s favorite ‘little idea’ of ‘the secret affini- stusa i Dionizosa”. ties between Christ and Dionysus’. Pieśń Roksany pochodzi z II aktu opery, The Song of Roxana comes from Act II of rozgrywającego się w przestrzeni nocy the opera, which takes places in the space wschodniej, we wnętrzach królewskiego of an Eastern night inside the royal palace. pałacu. Król Roger oczekuje przybycia ta- King Roger is expecting the arrival of the jemniczego Pasterza. Czeka na niego rów- mysterious Shepherd. Also awaiting him is nież małżonka władcy – Roksana. Jej pieśń the ruler’s wife – Roxana. Her song/aria be- – aria rozpoczyna się od namiętnej woka- gins with a passionate vocalization in the lizy w kształcie orientalnej arabeski. W me- shape of an Oriental arabesque. In the lodii motyw Roksany przechodzi w motyw melody, Roxana’s motif merges into the Pasterza: to znak, że obie postacie są sobie Shepherd’s motif: this is a sign that the two duchowo bliskie. characters are spiritually close. Ów koloraturowy monolog liryczny Rok- This coloratura lyric monologue of sany ma postać kuszącej kołysanki, płyną- Roxana’s takes the form of a tempting lullaby, cej w metrum trójdzielnym, na tle stałego flowing in triple meter against the back- akompaniamentu. Bohaterka kusząco pro- ground of a constant accompaniment. si: „Uśnijcie krwawe sny króla Rogera, niech Roxana begs temptingly: ‘Put to sleep the balsam nocy spływa na jego wolę, niech bloody dreams of King Roger, let the balsam żądne, mściwe serce łaską się napełni”… of the night flow down onto his will, let his Pieśń Roksany zinstrumentował na orkie- greedy, vengeful heart be filled with grace’… strę przyjaciel kompozytora – Grzegorz Fitel- The Song of Roxana was arranged for berg, który wspólnie z nim, a także z Ludo- orchestra by the composer’s friend, Grze- mirem Różyckim i Apolinarym Szeluto, za- gorz Fitelberg, who in 1905 together with kładał w roku 1905 grupę kompozytorską him, as well as Ludomir Różycki and Apo- „Młoda Polska”, sponsorowaną przez księcia linary Szeluto, founded the Young Poland Władysława Lubomirskiego, mającą na celu composers’ group, sponsored by Włady- promowanie współczesnej muzyki polskiej. sław, Prince Lubomirski, with the aim of pro- moting contemporary Polish music. W żywiole brzmienia Przykładem „skrzypcowego impresjoni- In the element of sound zmu”, zjawiska, które zaistniało w odbiorze Alongside the Myths for violin and piano, an muzyki Szymanowskiego, stał się, obok example of ‘violinistic Impressionism’ – Mitów na skrzypce i fortepian – I Koncert a phenomenon which arose in the reception skrzypcowy. Szkic utworu powstał w sierp- of Szymanowski’s music – was Violin 155 niu roku 1916 w Zarudziu, majątku przyja- Concerto no. 1. A sketch for the work was ciela kompozytora – Józefa Jaroszyńskie- written in August 1916 at Zarudzie, on the go, u którego gościł także znakomity polski property of the composer’s friend Józef skrzypek Paweł Kochański. Utwory skrzyp- Jaroszyński, with whom superb Polish violin- cowe Szymanowskiego powstały dzięki ist Paweł Kochański was also staying. spotkaniu się dwóch silnych indywidualno- Szymanowski’s violin works were written ści: twórcy i od-twórcy. W jednym z listów thanks to the meeting of the two strong per- autor Koncertu podzielił się refleksją, że sonalities: creator and re-creator. In one of stworzył z „Pawełkiem” nowy styl i nowy his letters, the author of the Concerto shared wyraz gry skrzypcowej. Znakiem rozpo- the reflection that he had created with znawczym tego stylu stały się: oryginalne ‘Pawełek’ a new style and new expression of efekty kolorystyczne (często na granicy violin playing. The distinctive features of this szmeru w dynamice o zróżnicowanych od- style were: original coloristic effects (often cieniach piana), przejmujący śpiew skrzy- bordering on rustling noises in varying piec w wysokim rejestrze i forma będąca shades of piano dynamics), the piercing w służbie ekspresji. song of the violin in its high register, and I Koncert skrzypcowy złączył się z ideą form which is at the service of expression. brzmienia zmysłowego, wpisując w linię Violin Concerto no. 1 was linked with koloryzmu francuskich impresjonistów – the idea of sensual sound, taking its place poetów dźwięku. Jednak kompozytor wy- in the colorist line of French Impressionist znał w roku 1933: „Nigdy nie czułem się tone poets. However, the composer con- impresjonistą w ogólnie przyjętym tego sło- fessed in 1933: ‘I never have felt myself an wa znaczeniu”. I dodał: „U podstaw moich Impressionist in the generally accepted kompozycyjnych pomysłów są prawie za- sense of the word.’ And he added: ‘At the wsze motywy melodyczne”. foundation of my compositional ideas are Dramaturgia I Koncertu zbudowana almost always melodic motifs.’ jest w oparciu o układy kontrastujące, na The dramaturgy of Concerto no. 1 is zasadzie przeciwieństw: ciągłość – niecią- built on a basis of contrasting arrange- głość linii melodycznej; dynamika barw or- ments, a principle of opposition: continu- kiestrowych – statyka kolorytu (na wybra- ity–discontinuity of the melodic line; dynam- nej przestrzeni), koloryt jasny złączony ic orchestral colors–static color (in a selected z wysokim rejestrem skrzypiec – koloryt space); bright color linked with the high reg- ciemny związany z grupą instrumentów ister of the violin–dark color associated with użytych poniżej warstwy dźwiękowej instru- the group of instruments used beneath the mentu solowego. sound plane of the solo instrument. Początek utworu przynosi rozwibrowaną The beginning of the work brings in a płaszczyznę dźwiękową, poprzetykaną ru- vibrating sound plane, laced with mobile chliwymi motywami. Już pierwsze wystąpie- motifs. Already the first entrance of the vio- nie skrzypiec pokazuje, że są one nośni- lin shows that it is the carrier of the melody, kiem melodii, liryczno-ekstatycznych tema- of the lyrical/ecstatic themes. The lines it tów. Miękko wysnuwane przez nie linie, na softly spins out, on the model of post- kształt po-Wagnerowskich niekończących Wagnerian ‘endless melodies’, take on the się melodii, przyjmują postać manifestacji form of a manifestation of a lyrical ‘ego’, 27.11 156

lirycznego „ja” lub przyoblekają się w kon- or are dressed up in the contours of exotic tury egzotycznych arabesek, zdradzających arabesques which betray the composer’s fascynacje kompozytora Orientem (i sufic- fascinations with the Orient (and the Sufi ką religią miłości). Dla kontrastu ruchowo- religion of love). For contrast in movement -barwowego pojawiają się szybkie scherzo- and color, there appear fast, scherzo con- we koncertujące epizody, które przyczynia- certante episodes which contribute to the ją się do unerwienia narracji muzycznej. innervation of the musical narrative. Choć partytura I Koncertu skrzypcowe- Though the score of Violin Concerto go przeznaczona jest na wielką orkiestrę no. 1 is intended for large symphony orches- symfoniczną (z potrójną obsadą dętych tra (with triple winds and brass, four horns, drewnianych i blaszanych, z waltorniami expanded percussion section, piano, two w poczwórnym składzie, z rozbudowaną harps and strings), Szymanowski brings out sekcją perkusyjną, fortepianem, dwoma from the tutti coloristically-treated chamber harfami i smyczkami), Szymanowski wyod- concertini (ensembles of selected instru- rębnia z tutti kameralne, kolorystycznie po- ments), obtaining a kaleidoscopic variation traktowane concertina (zespoły wybranych of colors and internal mobility of the sound instrumentów), uzyskując kalejdoskopową fabric. He is also sensitive to the coloristic zmienność barw i wewnętrzną ruchliwość differentiation of the violin’s registers, expos- tkanki dźwiękowej. Jest też wyczulony na ing in the solo instrument part the high reg- kolorystyczne zróżnicowanie rejestrów skrzy- ister, associated with a color of bright, pierc- piec, eksponując w partii instrumentu solo- ing sound, but not garish or overdrawn. wego rejestr wysoki, związany z kolorytem * * * o jasnym przenikliwym brzmieniu, jednak nie jaskrawym czy przerysowanym. Szymanowski was a sound aesthete. He was not afraid to use bold dissonances, having * * * been in love once upon a time – as he him- Szymanowski był dźwiękowym estetą. Nie self revealed – with Wagner and his bał się używać śmiałych dysonansów, zako- Tristanesque chromaticism. However, he al- chany kiedyś, jak sam wyjawił – w Wagnerze, so aimed for harmony. He repeated: ‘The w jego tristanowskiej chromatyce. Dążył jed- constructiveness of a work of art consists of nak do harmonii. Powtarzał: „Konstrukcyj- preserving proportions in the mutual opposi- ność dzieła sztuki polega na zachowaniu pro- tion of individual – sometimes contradictory – porcji w przeciwstawianiu sobie poszczegól- elements, which give the impression of an or- nych sprzecznych nieraz elementów, dają- ganic whole.’ The power organizing those cych wrażenie organicznej całości”. Tą siłą diverse elements was the artist’s personality. organizującą owe różnorodne elementy była At its foundation was to be found perhaps osobowość twórcy. U jej podstaw znalazła się the most beautiful value of European cul- bodaj najpiękniejsza wartość kultury europej- ture: dialogue and openness to the Other. skiej: dialog i otwarcie na to co inne. Małgorzata Janicka-Słysz Małgorzata Janicka-Słysz 157 Karol Szymanowski

Nota o kompozytorze znajduje się przy For information on the composer, see koncercie z dnia 9 listopada 2009. 9 November 2009 concert.

Midori

Skrzypaczka, ur. 1971 w Osace (Japonia). Violinist, born 1971 in Osaka, Japan. Be- Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła pod gan studying violin with her mother, Setsu kierunkiem swojej matki Setsu Goto, od Goto; starting in 1982, studied at the Juil- 1982 studiowała w Julliard School of Music liard School of Music in New York with w Nowym Jorku u D. DeLay, J. Ellermanna D. DeLay, J. Ellermann and Yang-Ho Kim. i Yang-Ho Kim. Ukończyła też studia z psy- Completed degrees in Psychology and chologii i nauk społecznych w Gallatin Gender Studies at the Gallatin School of School of New York University (2005). New York University (2005). Występ, na zaproszenie Z. Mehty, w Her performance at the invitation of Zu- koncercie noworocznym z New York Phil- bin Mehta in the New York Philharmonic’s harmonic (1982), po którym otrzymała sto- New Year’s Eve concert (1982), on which oc- jącą owację, zapoczątkował jej wielką świa- casion she received a standing ovation, was tową karierę. Artystka występuje m.in. the beginning of a major worldwide career. z New York Philharmonic Orchestra, orkie- The artist performs with, among others, the strami symfonicznymi Cincinnati, Los Ange- New York Philharmonic, the Cincinnati, Los les, San Francisco i Boston, Minnesota Or- Angeles, San Francisco and Boston Sym- chestra, Philadelphia Orchestra, Berliner phonies, the Minnesota Orchestra, the Phi- Philharmoniker, Orchestre de Paris, Royal ladelphia Orchestra, the Berliner Philharmo- Concertgebouw Orchestra, Wiener Philhar- niker, the Orchestre de Paris, the Royal Con- moniker. Współpracowała z cenionymi dy- certgebouw Orchestra and the Wiener Phil- 27.11 158

rygentami, m.in. L. Bernsteinem, Sir C. Da- harmoniker. She has collaborated with este- visem, C. Abbado, Z. Mehtą, A. Previnem, emed conductors, among others L. Bernste- D. Barenboimem. Dokonała wielu nagrań – in, Sir C. Davis, C. Abbado, Z. Mehta, pierwsze w wieku 14 lat (utwory Bacha i Vi- A. Previn and D. Barenboim. She has made valdiego z St. Paul Chamber Orchestra pod many recordings – the first, at age 14 (works dyr. P. Zukermana) dla Phillipsa. Obecnie by Bach and Vivaldi with the St. Paul Cham- nagrywa wyłącznie dla firmy Sony Master- ber Orchestra under the direction of P.Zu- works. Artystka gra na skrzypcach Guarne- kerman) for Phillips. She now records exclu- rius del Gesu` „ex-Huberman” z 1734, po- sively for Sony Masterworks. The artist plays wierzonych jej dożywotnio przez Fundację the 1734 Guarnerius del Gesu` ‘ex-Huber- Hayashibara. man’, which is on lifetime loan to her from Midori mieszka w Los Angeles. W 1992 the Hayashibara Foundation. założyła The Midori Foundation – Midori & Midori lives in Los Angeles. In 1992, she Friends, której zadaniem jest organizowanie established The Midori Foundation – Midori koncertów dla dzieci w szkołach i szpitalach. & Friends, whose task is to organize con- certs for children in schools and hospitals.

Orkiestra Orchestra Filharmonii of the Karol im. Karola Szymanowski Szymanowskiego Philharmonic w Krakowie in Kraków

Nota o zespole znajduje się przy koncercie For information on the ensemble, see z dnia 13 listopada 2009. 13 November 2009 concert.

Paweł Przytocki

Nota o dyrygencie znajduje się przy kon- For information on the conductor, see cercie z dnia 13 listopada 2009. 13 November 2009 concert. 159 IMPREZY TOWARZYSZĄCE ACCOMPANYING EVENTS

6–14.11.2009

SALA BŁĘKITNA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / BLUE ROOM OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKÓW

WOKALNY KURS MISTRZOWSKI HELENY ŁAZARSKIEJ / HELENA ŁAZARSKA’S VOCAL MASTER CLASS prof. Helena Łazarska – prowadzenie / leader Grzegorz Biegas, Paweł Kubica – akompaniatorzy / accompanists

14.11.2009

SALA ZŁOTA FILHARMONII IM. KAROLA SZYMANOWSKIEGO W KRAKOWIE / GOLDEN ROOM OF THE KAROL SZYMANOWSKI PHILHARMONIC IN KRAKÓW godz. 17.00 / 5:00 pm

Koncert uczestników Wokalnych Kursów Mistrzowskich prof. Heleny Łazarskiej / Concert by participants in Prof. Helena Łazarska’s Vocal Master Classes

Organizator / Organizer: Stowarzyszenie Muzyki Polskiej / The Polish Music Association 160

Helena Łazarska

Sopran. Naukę śpiewu rozpoczęła u E. Janowicz-Kopaczyńskiej, kontynuując ją później w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Akademia Muzyczna) w Krakowie (dyplom 1962). Doskonaliła swe umiejętności w Paryżu (P.Bernac), Wei- marze (L. Fischer) i Mediolanie (E. de Hidalgo). W latach 1964–72 była solistką Opery Śląskiej w Bytomiu. Sukcesy odnosiła przede wszystkim w repertuarze Mozartowskim (Pamina w Czarodziejskim flecie, Zerlina i Elwira w Don Giovannim, Zuzanna i Hrabina w Weselu Figara, Ilia w Idomeneo) oraz w partiach m.in. Micaëli w Carmen, Liů w Tu- randot, Małgorzaty w Fauście, Tatiany w Eugeniuszu Onieginie, Neddy w Pajacach, Desdemony w Otellu Verdiego, które wykonywała także za granicą. Jednocześnie prowadziła intensywną działalność koncertową w całej Europie. Jej repertuar obej- muje utwory od baroku po współczesną awangardę. Występowała na festiwalach w Pradze, Barcelonie, Paryżu, „Holland-Festival”, w krajach byłego ZSRR i Ameryce oraz na Międzynarodowym Festiwalu Warszawska Jesień. Dokonała szeregu pra- wykonań oraz wielu nagrań radiowych i telewizyjnych w Polsce, Belgii, Hiszpanii i Holandii. Działalność pedagogiczną rozpoczęła w 1970 w uczelniach w Katowicach, Gdańsku i Krakowie, gdzie od 1980 była kierownikiem Katedry Wokalistyki. W 1987 została zaangażowana jako profesor zwyczajny do Mozarteum w Salzbur- gu. Od 1991 pracuje w Hochschule für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu (obecnie Universität für Musik und darstellende Kunst). Uczestniczy wielokrotnie w pracach jury międzynarodowych konkursów, m.in. w Pradze, Genewie, Paryżu, Salzburgu, Caracas i ’s-Hertogenbosch. Prowadzi międzynarodowe kursy mi- strzowskie (ponad 150) w Europie, Azji i Ameryce. Ma renomę jednego z bardziej liczących się pedagogów w Europie. Jest członkiem honorowym brytyjskiego Sto- warzyszenia Pedagogów Śpiewu AOTOS. W 1985 była inicjatorką i twórczynią koncepcji festiwalu i konkursu Dni Sztuki Wokalnej im. Ady Sari w Nowym Sączu, które – prowadzone niezmiennie pod jej 161 dyrekcją artystyczną – noszą obecnie nazwę Międzynarodowy Festiwal i Konkurs Sztuki Wokalnej im. Ady Sari. W 1999 otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodze- nia Polski m.in. za zasługi w upowszechnianiu kultury polskiej za granicą.

* * * Soprano. Began instruction in singing with E. Janowicz-Kopaczyńska, continuing it later at the State Music College (presently Academy of Music) in Kraków (diploma 1962). Honed skills in Paris (P. Bernac), Weimar (L. Fischer) and Milan (E. de Hidalgo). In 1964–1972, was soloist at Silesian Opera in Bytom. Enjoyed success, above all, in Mozart repertoire (Pamina in Die Zauberflöte, Zerlina and Elvira in Don Giovanni, Susanna and the Countess in Le Nozze di Figaro, Ilia in Idomeneo) as well as in other roles, e.g. Micaëla in Carmen, Liů in Turandot, Margaret in Faust, Tatiana in Eugene Onegin, Nedda in I , Desdemona in Verdi’s Otello, which she performed abroad as well. At the same time, engaged in intensive concert activity all over Europe. Repertoire includes works from the Baroque to contemporary avant-garde repertoire. Has performed at festivals in Prague, Barcelona, Paris, the ‘Holland-Festival’, in the countries of the former USSR and in the United States, as well as at the Warsaw Autumn International Festival. Has made an array of premičres, as well as many radio and television recordings in Poland, Belgium, Spain and Holland. Began pedagogical activity in 1970 at institutions in Katowice, Gdańsk and Kraków, where from 1980 onwards, she was chairwoman of the Department of Voice Studies. In 1987, was engaged as full professor at Mozarteum in Salzburg. Since 1991, has worked at Hochschule für Musik und darstellende Kunst (present- ly Universität für Musik und darstellende Kunst) in Vienna. Has taken part many times in the work of the jury at international competitions in, among other places, Prague, Geneva, Paris, Salzburg, Caracas and ’s-Hertogenbosch. Has led, to date, over 150 international master classes in Europe, Asia and the United States. Is renowned as one of the most important pedagogues in Europe. Is an honorary member of the British AOTOS (Association of Teachers of Singing). In 1985, was initiator and creator of the concept for the Ada Sari Days of Vocal Art festival and competition in Nowy Sącz, which are invariably carried out under her artistic direction, and presently bear the name Ada Sari International Vocal Art Festival and Competition. In 1999, received Officer’s Cross of the Order of Polonia Restituta for, among other things, meritorious service in propagation of Polish cul- ture abroad. 162 ZAMÓWIENIA KOMPOZYTORSKIE W KOLEJNYCH EDYCJACH FESTIWALU MUZYKI POLSKIEJ COMPOSITIONAL COMMISSIONS IN SUCCESSIVE EDITIONS OF THE FESTIVAL OF POLISH MUSIC

2005 Aleksander Lasoń Benedictus na chór mieszany / Benedictus for mixed choir

2006 Paweł Mykietyn II Kwartet smyczkowy / String Quartet no. 2

2007 Mikołaj Górecki Dyspersje na kwartet smyczkowy / Dispersions for string quartet

2008 Aleksander Nowak Quantemporette na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian / Quantemporette for clarinet, trombone, ‘cello and piano

2009 Justyna Kowalska Fanfara festiwalowa / Festival Fanfare 163 KOMPOZYTORZY I ICH DZIEŁA COMPOSERS AND THEIR WORKS

Anonim (opr. T. Klonowski) – Gaude Mater Polonia, 12.11 Grażyna Bacewicz – Dwa Oberki, 10.11 – Pensieri notturni, 11.11 Jan Brant – Caeli cives occurrite, 12.11 Fryderyk Chopin – II Koncert fortepianowy f-moll op. 21, 13.11 Józef Elsner – Sonata F-dur op. 10 nr 1, 10.11 Sebastian z Felsztyna – Alleluja felix es sacra virgo Maria, 12.11 Jakub Gołąbek – Symfonia C-dur, 14.11 Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Missa paschalis, 12.11 Feliks Janiewicz – I Koncert skrzypcowy F-dur, 14.11 Maciej Kamieński – Uwertura do opery Nędza uszczęśliwiona, 14.11 Mieczysław Karłowicz – Odwieczne pieśni, 13.11 Eugeniusz Knapik – Partita per violino e pianoforte, 10.11 Justyna Kowalska – Fanfara festiwalowa, 11.11 Antoni Milwid–Jan Krenz – Sinfonia concertante, 14.11 Stanisław Moniuszko – Uwertura do opery Paria, 11.11 – Recytatyw i romans Neali z II aktu opery Paria, 11.11 – Tańce góralskie z opery Halka, 11.11 – Recytatyw i aria Halki z II aktu opery Halka, 11.11 Zygmunt Noskowski – Odgłosy pamiątkowe, 11.11 – Morskie Oko, 13.11 Aleksander Nowak – Sonata „June-December”, 10.11 Marcin Paligon – Rorate caeli, 12.11 Andrzej Panufnik – Uwertura bohaterska, 11.11 Krzysztof Penderecki – VII Symfonia. Siedem bram Jerozolimy, 15.11 Bartłomiej Pękiel – Missa pulcherrima, 12.11 Bogusław Schaeffer – Missa elettronica, 15.11 Zygmunt Stojowski – Konzertstück D-dur op. 31, 11.11 Wacław z Szamotuł – Ego sum pastor bonus, 12.11 Karol Szymanowski – Król Roger, 9.11 – Pieśń Roksany z opery Król Roger (opr. G. Fitelberg), 27.11 – I Koncert skrzypcowy, 27.11 Jan Wański – Symfonia G-dur na motywach opery Kmiotek, 14.11 Henryk Wars – City Sketches, 11.11 Mikołaj Zieleński – Vox in rama, 12.11 – Gaudete iusti in Domino, 12.11 164 INDEKS WYKONAWCÓW INDEX OF PERFORMERS

Markus Ahme – 15.11 Urška Arlič Gololičič – 11.11 Barbara Bagińska – 9.11 Rafał Bartmiński – 9.11 Agnieszka Bochenek-Osiecka – 9.11 Tomasz Bugaj – 11.11 Marek Chołoniewski – 15.11 Andrzej Dobber – 9.11 Sirkka-Liisa Kaakinen-Pilch – 14.11 Eugeniusz Knapik – 10.11 Tomasz Konieczny – 15.11 Ewa Krzak – 15.11 Teresa Majka-Pacanek – 15.11 Rafał Majzner – 9.11 Lidia Matynian – 15.11 Midori – 27.11 Marek Mleczko – 14.11 Małgorzata Orawska – 15.11 Krzysztof Penderecki – 15.11 Peter Phillips – 12.11 Piotr Pławner – 10.11 Ivo Pogorelić – 13.11 Paweł Przytocki – 13.11, 27.11 Ana Puche Rosado – 15.11 Tomasz Strahl – 11.11 Tomasz Szreder – 9.11 The Tallis Scholars – 12.11 Sandra Trattnigg – 15.11 Jerzy Trela – 15.11 Maciej Tworek – 15.11 Marta Zagata – 15.11 Radosław Żukowski – 9.11 Chór Chłopięcy Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie – 15.11 Chór Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie – 15.11 Chór Akademii Muzycznej w Krakowie – 15.11 Chór Polskiego Radia – 15.11 Capella Cracoviensis – 14.11 Opera Wrocławska – 9.11 Orkiestra Akademii Beethovenowskiej – 27.11 Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie – 13.11, 27.11 Polska Orkiestra Radiowa – 11.11 165 FESTIWAL MUZYKI POLSKIEJ 2005–2008 FESTIVAL OF POLISH MUSIC 2005–2008

Kompozytorzy, utwory i wykonawcy / Composers, their works and performers

Anonim – 2005, Symphonia de nativitate, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2006, Ave mater o Maria, Virginem mire pulchri- tudinis – In descort, Salve thronus trinitatis, Cracovia civitas, Christicolis secunditas, Ars Cantus, / 2008 (rękopis Ms. Mus. 40626 BJ) Prelude, Sarabande, La Complainte pour l’adieu de Monsieur Pollcenis, Courante ‘Marion pleure’, H. Hoffmann – lut. / 2008 (rękopis 127/56 BJ) Pagamoszka, Ach, méczek [?], Taniec, Serce mi wzieła M.B., Ars Antiqua Austria, K. Wiwer – S, G. Letzbor – dir. Astriab, Jan – 2008, Symfonia kameralna, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Bacewicz, Grażyna – 2005, Koncert na orkiestrę, Academy of St. Martin-in-the- -Fields, K. Sillito – dir. / 2006, Koncert na orkiestrę, Sinfonietta Cracovia, J. Mak- symiuk – dir. / 2007, Divertimento, Polsko-brytyjska orkiestra smyczkowa ‘K12’, M. Tworek – dir. / 2008, I Kwintet fortepianowy, Kwartet im. K. Szymanowskiego, J. Plowright – pf / 2008, Uwertura, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Baird, Tadeusz – 2005, Elegeia, Polska Orkiestra Radiowa, J. Maksymiuk – dir. / 2006, Cztery dialogi, Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, H. Holliger – ob, J. Krenz – dir. / 2007, Cztery sonety miłosne, M. Robavs – Bar, E. Malinowska – clav, British String Orchestra, W. Carslake – dir. / 2008, Jutro, A. Bernacka – MS, S. Kufluk – Bar, W. Gorelikow – B, Ł. Brzeziński – aktor, Opera Wrocławska, T. Szreder – dir. Bargielski, Zbigniew – 2008, Le cristal flamboyant, M. Isphording – cemb i taśma Bloch, Augustyn – 2006, Anenaiki, Polski Chór Kameralny ‘Schola Cantorum Ge- danensis’, J. Łukaszewski – dir. Błońska, Alina – 2007, Wołanie w ciszę, R. Widaszek – cl Britten, Benjamin – 2007, Wariacje na temat Franka Bridge’a op.10, Polsko-bry- tyjska orkiestra smyczkowa ‘K12’, P. Stark – dir. Brykner, Eryk (OSSPE) – 2005, De profundis, Kapela Jasnogórska, J.T. Adamus – dir. Brzowski, Józef – 2007, Nocturne et Rondeau op. 10, A. Tatarski – pf, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. 166

Bujarski, Zbigniew – 2005, Peirene, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2007, Musica domestica, Polsko-brytyjska orkiestra smyczkowa ‘K12’, M. Tworek – dir. / 2008, Kwartet na jesień, Kwartet Dafô Chopin, Fryderyk – 2005, Koncert fortepianowy e-moll op. 11, Polska Orkiestra Ra- diowa, I. Wunder – pf, J. Maksymiuk – dir. / 2006, Wariacje B-dur na temat ‘La` ci da- rem la mano’ op. 2, Polska Orkiestra Radiowa, E. Mechetina – pf, P. Przytocki – dir. Chopin, Fryderyk/Makowicz, Adam – 2006, Preludia z op. 28, Fantaisie- -Impromptu op. 66, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Mako- wicz – pf, A. Duczmal – dir. Chyrzyński, Marcel – 2005, Extended Perception of Echo, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2006, In C, Interna- tional Contemporary Ensemble / 2008, Beelden*, The Roentgen Connection Ciconia, Johannes – 2006, Gloria, Regina gloriosa, Credo, Ars Cantus Czajkowski, Andrzej – 2007, Siedem sonetów Szekspira, U. Kryger – MS, M. Grzy- bowski – pf Długosz, Magdalena – 2008, Poza ciszę**, taśma Döbel, Heinrich – 2008, Sonata in A, Ars Antiqua Austria, G. Letzbor – dir. Dobrowolski, Andrzej – 2007, Muzyka na taśmę magnetofonową i fortepian, M. Grzybowski – pf, E. Guziołek-Tubelewicz – reż. dźwięku Dobrzyński, Ignacy F. – 2005, I Symfonia B-dur op. 11, Narodowa Orkiestra Sym- foniczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2006, Uwertura do opery Monbar op. 30, Polska Orkiestra Radiowa, P. Przytocki – dir., Hommage `a Mozart, E. Mechetina – pf / 2006, Kwintet smyczkowy op. 20, Kwartet Dafô, P. Buck – vc Duchnowski, Cezary – 2006, monada 3, monada 2, Elettro Voce, P. Wojtasik – tr Fitelberg, Grzegorz – 2008, Pieśń o sokole, Orkiestra Filharmonii im K. Szyma- nowskiego w Krakowie, E. Tzigane – dir. Godyla, Łukasz – 2007, Cyrkulacje*, P. Cieślak – tn Gomółka, Mikołaj – 2005, Kleszczmy rękoma, Mieszany Chór Mariański, J. Ry- barski – dir. Gorczycki, Grzegorz G. – 2005, Tota pulchra, Mieszany Chór Mariański, J. Rybar- ski – dir. Gotschalk, Filip – 2005, Offertorium ‘Eja chori resonate’, Kapela Jasnogórska, J.T. Adamus – dir. Górecki, Henryk M. – 2005, Trzy utwory w dawnym stylu, Academy of St. Martin-in- -the-Fields, K. Sillito – dir. / 2005, Zdrowaś bądź, Maryja. Pieśni maryjne*, Pieśń Ro- dzin Katyńskich*, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – dir. / 2006, Kon- cert na klawesyn, E. Chojnacka – clav, Sinfonietta Cracovia, J. Maksymiuk – dir. / 2006, III Kwartet smyczkowy ‘Pieśni śpiewają’. op. 67, Kronos Quartet / III Symfonia ‘Symfonia pieśni żałosnych’ op. 36, Z. Kilanowicz – S, Sinfonietta Cracovia, J.N. Axelrod – dir. / 2008, Muzyczka IV ‘Koncert puzonowy’, The London Sinfonietta / 2008, Pod Twoją obronę, Totus Tuus, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – 167 dir. / 2008, II Symfonia ‘Kopernikowska’, E. Xanthoudakis – S, M. Robavs – Bar, Chór i Orkiestra Filharmonii im K. Szymanowskiego w Krakowie, E. Tzigane – dir. Górecki, Mikołaj – 2005, Concerto notturno, K. Danczowska – vn, Orkiestra Ka- meralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2007, Dyspersje*, Kwar- tet Śląski Grossin, Etienne – 2006, Credo, Ars Cantus Gryka, Aleksandra – 2008, Üsinn part 2, The London Sinfonietta Jabłoński, Maciej – 2008, Etiuda nr 4, M. Pawełek - pf Jarzębski, Adam – 2008, Concerti a` 3: ‘Berlinesa, ‘Chromatica’, ‘Spandesa’, Ars Antiqua Austria, G. Letzbor – dir Karłowicz, Mieczysław – 2005, Serenada, Academy of St. Martin-in-the-Fields, K. Sillito – dir. / 2006, Stanisław i Anna Oświecimowie, Orkiestra Symfoniczna Filhar- monii Narodowej, A. Wit – dir. / 2007, Koncert skrzypcowy A-dur op. 8, N. Kennedy – vn, Polska Orkiestra Kameralna, J. Kaspszyk – dir. / 2008, Pamiętam ciche, jasne, złote dnie op.1 nr 5, P. Skałuba – T, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Kaszuba, Barbara – 2007, Fantazja, K. Meisinger – cht Kilar, Wojciech – 2005, Agnus Dei, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2005, Orawa, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2005, Orawa, Academy of St. Martin-in-the-Fields, K. Sillito – dir. / 2005, Septem- ber Symphony, Sinfonietta Cracovia, G. Chmura – dir. / 2006, Krzesany, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej, A. Wit – dir. / 2007, IV Symfonia ‘Sinfonia de motu’, H. Kearns – S, K. Sander – Bar, Chór i Orkiestra Filharmonii im. K. Szyma- nowskiego w Krakowie, I. Dohovič – dir. / 2008, Training 68, The London Sinfoniet- ta / 2008, Koncert na fortepian i orkiestrę, P. Jablonski – pf, Wokaliza z muzyki do filmu Dziewiąte wrota, K. Jagiełło S, – P. Jablonski – pf, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. / 2008, Te Deum*, I. Hossa – S, E. Marciniec A, R. Bartmiński – T, P. Nowacki – B, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Chór Filharmonii Śląskiej, Naro- dowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, W. Michniewski – dir. Kisielewski, Stefan – 2008, Koncert na orkiestrę kameralną, Polska Orkiestra Ra- diowa, Ł. Borowicz – dir. Knapik, Eugeniusz – 2006, Trio, International Contemporary Ensemble Knittel, Krzysztof – 2006, Z głębokości wołam do Ciebie, Panie..., Polski Chór Ka- meralny ‘Schola Cantorum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Kosek, Robert – 2007, Hejnał, L. Jarosz – tr / 2007, Psikus, S. Oroń – sxf Koszewski, Andrzej – 2005, Angelus Domini, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – dir. Kotoński, Włodzimierz – 2007, Etiuda na jedno uderzenie w talerz, E. Guziołek-Tu- belewicz – reż. dźwięku / 2008, Pour quatre, The London Sinfonietta Kowalski-Banasewicz, Bartosz – 2006, Crucifixus... et resurrexit, Polski Chór Ka- meralny ‘Schola Cantorum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Krauze, Zygmunt – 2006, III Kwartet smyczkowy, Kwartet Dafô / 2008, Polichro- mia, The London Sinfonietta 168

Krenz, Jan – 2005, Uwertura*, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2006, Messa breve, I Symfonia, Chór i Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, J. Krenz – dir. Kulenty, Hanna – 2006, Sesto, C. Smythe – pf / 2008, Koncert na trąbkę, M. Blaauw – tr, Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, E. Tzigane – dir. Kupczak, Sławomir – 2006, Anafora VII*, Elettro Voce / 2008, Kreacja II. Poemat*, The roentgen Connection i elektronika Laks, Szymon – 2008, III Kwartet smyczkowy ‘na polskie tematy ludowe’, Kwartet im. K. Szymanowskiego Lasoń, Aleksander – 2005, Benedictus*, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – dir. Lessel, Franciszek – 2007, Kantata do św. Cecylii, patronki muzyki, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Lindberg, Christian – 2005, Helikon Wasp**, Ch. Lindberg – trb, Sinfonietta Cra- covia, G. Chmura – dir. Lutosławski, Witold – 2005, 10 tańców na orkiestrę*, Narodowa Orkiestra Symfo- niczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2005 Muzyka żałobna, Or- kiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2006, Uwertu- ra smyczkowa, Sinfonietta Cracovia, J. Maksymiuk – dir. / 2006, Koncert podwój- ny, H. Holliger – ob, U. Holliger – ar, Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskie- go w Krakowie, J. Krenz – dir. / 2006, Kwartet smyczkowy, Kronos Quartet Łuciuk, Juliusz – 2005, IX Sonet słowiański, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. Łukaszewski, Paweł – 2005, O Adonai, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2006, Hommage a` Edith Stein*, Polski Chór Kameralny ‘Schola Cantorum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Maader, Ludwik – 2005, Offertorium in F pro omni festa, Litania loretańska in D, Requiem, Kapela Jasnogórska, J.T. Adamus – dir. Makowicz, Adam – 2006, Early June In Central Park, Living High In Manhattan, A. Makowicz – pf , Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Maksymiuk, Jerzy – 2006, Szepty i krzyk marzeń, K. Jaroszewska – vc, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2008, Norwidiana*, J. Woś – S, A. Buczek – S, K. Hołysz – MS, Orkiestra ‘Aukso’, J. Maksymiuk – dir Merula, Tarquinio – 2008, Motetti e Sonate concertati: ‘Cantate Jubilate’, K. Wi- wer – S, Ars Antiqua Austria, G. Letzbor – dir Meyer, Krzysztof – 2005, Te Deum, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – dir. / 2007, Msza op. 68, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Polska Orkiestra Ra- diowa, Ł. Borowicz – dir. / 2008, Concerto retro, Ł. Długosz – fl, Orkiestra Kame- ralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Mielczewski, Marcin – 2008, Canzona, Ars Antiqua Austria, G. Letzbor – dir Młynarski, Emil – 2007, II Koncert skrzypcowy D-dur op. 16, N. Kennedy – vn, Polska Orkiestra Kameralna, J. Kaspszyk – dir. 169

Moniuszko, Stanisław – 2005, Psalm 137, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2005, Bajka, uwertura koncertowa, Sinfonietta Cracovia, G. Chmura – dir. / 2007, Msza Des-dur, R.Fujii – S, K. Kapustynska – MS, P. Berger – T, A. Zheltyr- guzov – Bar, D. Bąkowski-Kois – org, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. / 2008, Recytatyw i aria Stefana z opery 09.11 Straszny dwór, P. Skałuba – T, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. / 2008, S. Moniuszko / A. Duczmal, I Kwartet smyczkowy, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Moss, Piotr – 2008, Elegia IV, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Moszumańska-Nazar, Krystyna – 2007, Fresk III ‘Lwowski’, Chór i Orkiestra Fil- harmonii im K. Szymanowskiego w Krakowie, I. Dohovič – dir. / 2008, Muzyka je- sienią, J. Sztencel – cl, W. Fedkowicz – batt, J. Pilch – batt, G. Szymańska – batt Moyseowicz, Gabriela – 2008, Dwie Canzony, K. Preslmayr – vla da gamba Mozart, Wolfgang A. – 2006, duet La` ci darem la mano, A. Buczek – S, P. Firek – Bar, Polska Orkiestra Radiowa, P. Przytocki – dir. Mykietyn, Paweł – 2006, ... choć doleciał Dedal ..., International Contemporary Ensemble / 2006, II Kwartet smyczkowy, Kronos Quartet / 2007, Sonety Szekspira, A. Raunig – S(male), M. Grzybowski – pf / 2007, Epifora, M. Grzybow- ski – pf, E. Guziołek-Tubelewicz – reż. dźwięku / 2008, La strada, The Roentgen Connection / 2008, Pasja wg św. Marka, U. Kryger – MS, M. Stuhr – recit, K. Moś – voce, soliści Warszawskiego Chóru Chłopięcego przy UMFC, Cantores Minores Wratislavienses, Orkiestra ‘Aukso’, M. Moś – dir. Noskowski, Zygmunt – 2006, Step op. 66, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Pol- skiego Radia w Katowicach, Katowicach, K. Penderecki – dir. / 2006, II Symfonia c-moll ‘Elegijna’, Polska Orkiestra Radiowa, P. Przytocki – dir. / 2007, II Kwartet smyczkowy E-dur, Kwartet Śląski Nowak, Aleksander – 2008, Quantemporette*, The London Sinfonietta Nowowiejski, Feliks – 2005, Parce Domine, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2008, Missa pro pace, Chór Polskiego Radia w Krakowie, A. Białko – org., W. Siedlik – dir. Osada, Ryszard – 2006, Mimesis*, Elettro Voce Paderewski, Ignacy J. – 2005, Suita G-dur, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2008, Koncert fortepianowy a-moll op. 17, Naro- dowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, P. Lane – pf, W. Mich- niewski – dir. Padlewski, Roman – 2006, Stabat Mater, Polski Chór Kameralny ‘Schola Canto- rum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Palester, Roman – 2007, Nokturn, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Ama- deus’, A. Duczmal – dir. Panufnik, Andrzej – 2005, Uwertura tragiczna, Polska Orkiestra Radiowa, J. Mak- symiuk – dir. / 2006, Arbor Cosmica, Sinfonietta Cracovia, J. Maksymiuk – dir. / 170

2008, A Procession for Peace, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, W. Michniewski – dir. Panufnik, Roxanna – 2007, Olivia**, Chór Chłopięcy Filharmonii im K. Szyma- nowskiego w Krakowie, Kwartet smyczkowy studentów Akademii Muzycznej w Krakowie, Matynian – dir. Pasieczny, Marek – 2007, Homenaje a Manuel de Falla, K. Meisinger – cht Pencherski, Zbigniew – 2005, Sygnały, Polska Orkiestra Radiowa, J. Maksymiuk – dir. Penderecki, Krzysztof – 2005, Sinfonietta per archi, Academy of St. Martin-in the- -Fields, K. Sillito – dir. / 2005, Pieśń Cherubinów, Chór Polskiego Radia w Krako- wie, W. Siedlik – dir. / 2005, Polskie Requiem, I. Haubold – S, M. Ledzion – MS, R. Minkiewicz – T, P. Nowacki – B, Chór Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, Sinfonia Varsovia, T. Strugała – dir. / 2006, VIII Symfonia ‘Lider der Ver- gänglichkeit’, I. Hossa – S, A. Rehlis – MS, W. Drabowicz – Bar, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowi- cach, K. Penderecki – dir. / 2006, Quartetto per archi No. 1, Kronos Quartet / 2006, Pasja wg św. Łukasza, I. Kappelle – S, A. Kruszewski – Bar, T. Konieczny – B, J. Grałek – rec., Chór Chłopięcy Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, Camerata Silesia, Chór Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowi- cach, Akademicki Chór ‘Harmonia’ Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, Orkiestra Symfoniczna Akademii Muzycznej w Krakowie, M. Dworzyński – dir. / 2007, Psal- mus 1961, E. Guziołek-Tubelewicz – reż. dźwięku / 2008, Tren ‘Ofiarom Hiro- szimy’, IV Symfonia, Koncert altówkowy, G. Żyslin – vla, Sinfonietta Cracovia, P. Gülke – dir. / 2008, Agnus Dei, Benedictus, Chór Polskiego Radia w Krakowie, W. Siedlik – dir. Płonka, Jarosław – 2007, Konstrukcja w metalu, L. Jarosz – tr Polaczyk, Jakub – 2007, Kombinacje na Olimpie*, P. Cieślak – tn Prasqual – 2008, Ester, A. Szafir – S, D. Dutkowska – MS, S. Kaniuk – KT, J. Jasku- ła – Bar, D. Konieczek – B, Opera Wrocławska, T. Szreder – dir. Przybylski, Dariusz – 2007, Konstrukcja op. 21, S. Oroń – sxf Ptach, Paula – 2007, Wariacje na temat pewnego odrodzenia, R. Widaszek – cl Ptaszyńska, Marta – 2005, Inverted Mountain, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, J. Krenz – dir. / 2006, Kwiaty księżyca, Internatio- nal Contemporary Ensemble / 2006, La novella d’inverno (Opowieść zimowa), Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. / 2007, Mo- zaiki, Kwartet Śląski Radziwiłł, Maciej – 2008, Serenada, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Ama- deus’, A. Duczmal – dir. Radzyński, Jan – 2007, Serenada, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Ama- deus’, A. Duczmal – dir. Różycki, Ludomir – 2008, Walc Caton z opery Casanova, K. Jagiełło – S, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Rychlik, Józef – 2008, Aura I, taśma 171

Schaeffer, Bogusław – 2007, Proietto, M. Pędziałek – ob, cr ing, E. Guziołek-Tube- lewicz – reż. dźwięku Serocki, Kazimierz – 2005, Koncert na puzon i orkiestrę, Ch. Lindberg – trb., Sin- fonietta Cracovia, G. Chmura – dir. / 2006, Epizody, Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, J. Krenz – dir. / 2008, Swinging Music, The Lon- 09.11 don Sinfonietta Sikorski, Tomasz – 2006, Milczenie syren, K. Kleijn – vc / 2007, Diario 87, E. Gu- ziołek-Tubelewicz – reż. dźwięku Sołtys, Mieczysław – 2007, Śluby Jana Kazimierza, N. Dacko – S, M. Laba – S, K. Siateckyj – T, Z. Grygielski – Bar, M. Michalik – Bar, M. Wolak – Bar, J. Ozim- kowski – B, Z. Chrzanowski – rec., O. Maceluch – org, Chór Ukraińskiej Państwo- wej Kapeli ‘Trembita’, Madrygaliści Capelli Cracoviensis, Wirtuozi Lwowa, Ukraiń- ska Państwowa Kapela ‘Trembita’, Wojskowa Orkiestra Dęta Zachodniego Sztabu Dowództwa Operacyjnego, Capella Cracoviensis, J. Luciv – dir. Spisak, Michał – 2008, Concertino, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Ama- deus’, A. Duczmal – dir. Stachowski, Marek – 2005, Sinfonietta, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Ama- deus’, A. Duczmal – dir. / 2006, Sinfonietta per archi, Sinfonietta Cracovia, J. Maksy- miuk – dir. / 2006, Mirroir du temps, International Contemporary Ensemble / 2007, Divertimento, Polsko-angielska orkiestra ‘K12’, M. Tworek – dir. / 2008, Madrigali dell’estate, A. Zubel – S, J. Duda – vn, A. Dumanowska – vla, A. Armatys – vc Szalonek, Witold – 2008, Głowa Meduzy, K. Bäter – fl Szarzyński, Stanisław S. – 2008, Veni Sancte Spiritus, K. Wiwer – S, Ars Antiqua Austria, G. Letzbor – dir Szeligowski, Tadeusz – 2007, Epitafium na śmierć Karola Szymanowskiego, Orkie- stra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Szpilman, Władysław – 2008, Walc w starym stylu, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Szymanowski, Karol – 2005, Słopiewnie, Polska Orkiestra Radiowa, I. Sobotka – S, J. Maksymiuk – dir. / 2006, I Koncert skrzypcowy op. 35, A. Suwanai – vn, Na- rodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, K. Penderecki – dir. / 2006, II Kwartet smyczkowy, Kwartet Dafô / 2007, I Kwartet smyczkowy, Kwar- tet Śląski / 2007, Loteria na mężów czyli Narzeczony nr 69*, Opera Krakowska, P. Sułkowski – dir. / 2007, Stabat Mater, H. Kearns – S, A. Manske – MS, K. San- der – Bar, Chór i Orkiestra Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie, I. Dohovič – dir. / 2008, Młodości mej dla Ciebie bije żar z opery Hagith, Od cza- su gdym Cię ujrzał raz z operetki Loteria na mężów, K. Jagiełło – S, P. Skałuba – T, Polska Orkiestra Radiowa, Ł. Borowicz – dir. Szymański, Paweł – 2007, La Folia, E. Guziołek-Tubelewicz – reż. dźwięku / 2008, Concerto a` 4, The London Sinfonietta Świder, Józef – 2005, Czego chcesz od nas Panie, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. 172

Talma-Sutt, Michał – 2006, Vox moduli*, Elettro Voce Tansman, Aleksander – 2007, Wariacje na temat Frescobaldiego, Orkiestra Ka- meralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Tippett, Michael – 2007, Koncert na podwójną orkiestrę smyczkową, Polsko-an- gielska orkiestra ‘K12’, P. Stark – dir. Twardowski, Romuald – 2005, Regina coeli, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2006, Otcze nasz, Pater noster, Polski Chór Kameralny ‘Schola Cantorum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Walaciński, Adam – 2008, Mała muzyka jesienna, M. Pędziałek – ob, J. Duda- vn, A. Dumanowska – vla, A. Armatys – vc Widłak, Wojciech – 2006, PostScriptum, Polska Orkiestra Radiowa, P. Przytocki – dir. / 2008, Shortly on line, R. Guzik – fl, J. Sztencel – cl, D. Augustyn, A. Armatys – vc, M. Pawełek – pf / 2008, Chromatic Fantasy (‘The Son is Scrumptious’), G. Isphording – clav. Wieniawski, Henryk – 2006, II Koncert skrzypcowy op. 22, A. Szymczewska – vn, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej, A. Wit – dir. Wróbel, Piotr – 2006, Violetova rapsodia, L. Bałaban – vl, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia ‘Amadeus’, A. Duczmal – dir. Zaccara da Teramo, Antonio – 2006, Gloria Ad ogni vento, Ars Cantus Zarębski, Juliusz – 2006, Polonaise triomphale A-dur op. 11*, Orkiestra Symfo- niczna Filharmonii Narodowej, A. Wit – dir. / 2008, Kwintet fortepianowy g-moll, Kwartet im. K. Szymanowskiego, J. Plowright – pf Zawadzka-Gołosz, Anna – 2007, Glissbigliando, M. Pędziałek – ob, E. Guziołek- -Tubelewicz – reż. dźwięku / 2008, Metafrazy, Kwartet Dafô Zieleński, Mikołaj – 2005, Ortus de Polonia, Mieszany Chór Mariański, J. Rybarski – dir. / 2008, Communiones totius anni: ‘Video caelos apertos’, K. Wiwer – S, N. Zeilberger – org Zielińska, Lidia – 2006, Z ogrodu nauk*, Polski Chór Kameralny ‘Schola Canto- rum Gedanensis’, J. Łukaszewski – dir. Zieliński, Maciej – 2006, Trio for M.B., International Contemporary Ensemble z Ostroroga, Mikołaj – 2006, Pastor gregis egregius, Ars Cantus z Radomia, Mikołaj – 2006, Alleluja, Magnificat, Gloria, Utwór bez tytułu, Ars Cantus Zubel, Agata – 2006, Unisono II, Parlando, M. Moc – akordeon, Elettro Voce Zych, Wojciech Z. – 2008, P. S . , G. Isphording – clav. Żebrowski, Marcin J. – 2005, Missa pastoralis, Kapela Jasnogórska, J.T. Adamus – dir. Żuławski, Wawrzyniec – 2006, Kwintet fortepianowy, Kwartet Dafô, B. Kominek – pf 173 PODZIĘKOWANIA SPECIAL THANKS

Organizatorzy 5. Festiwalu Muzyki Polskiej składają serdeczne podziękowania następującym osobom / The Organizers of the 5th Festival of Polish Music wish to extend their warmest thanks to the following persons:

Jan Tomasz Adamus – Dyrektor Capelli Cracoviensis / Director, Capella Cracoviensis Bogna Kowalska – Wicedyrektor Polskiej Orkiestry Radiowej / Vice-Director, Polish Radio Orchestra JM prof. Stanisław Krawczyński – Rektor Akademii Muzycznej w Krakowie / Rector, Academy of Music in Kraków Małgorzata Małaszko – Zastępca Dyrektora 2 Programu Polskiego Radia / Deputy Director, Channel 2, Polish Radio JM prof. dr hab. Karol Musioł – Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego / Rector, Jagiellonian University Bogusław Nowak – Dyrektor Opery Krakowskiej / Director, Krakow Opera Krzysztof Orzechowski – Dyrektor Teatru im. Juliusza Słowackiego / Director, Juliusz Słowacki Theater Prof. Jan Ostrowski – Dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu / Director, Royal Paweł Przytocki – Dyrektor Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Director, Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków Waldemar Rataj – Prezes Zarządu Fundacji „Pro publico bono” / Chairman of the Board, ‘Pro publico bono’ Foundation Katarzyna Rytysa-Bańbuła – Zastępca Dyrektora Opery Krakowskiej / Deputy Director, Krakow Opera Włodzimierz Siedlik – Dyrektor Chóru Polskiego Radia SA w Krakowie / Director, Polish Radio Choir in Kraków Zdzisław Stolarczyk – profesor Akademii Muzycznej w Krakowie / Professor, Academy of Music in Kraków Piotr Szczepanik – Zastępca Dyrektora Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie / Deputy Director, Karol Szymanowski Philharmonic in Kraków 174 FOTOGRAFICY PHOTOS

Dan Borris, Bojan Gololičič, Marek Grotowski, Maria Wiktoria Hübner, Markus Konrad, Ryszard Kornecki, Hans Joerg Michel, Grzegorz Misiak, Jutta Missbach, Juliusz Multarzyński, Eric Richmond, Albert Roosenburg, Norbert Roztocki, Magdalena Sokalska, Jacek Wrzesiński

Agencja Filharmonia / Filharmonia Agency Archiwum Biura / The Festival Bureau Archive Archiwum Capella Cracoviensis / Capella Cracoviensis Archive Archiwum Opery Wrocławskiej / Wrocław Opera Archive Archiwa prywatne artystów / Artists’ Private Archives Archiwum PWM / PWM Archive Narodowe Archiwum Cyfrowe / National Digital Archive 175 ORGANIZATORZY ORGANIZERS

Dyrektor Programowy / Program Director Andrzej Kosowski

Dyrektor Organizacyjny / Organizational Director Paweł Orski

Promocja / Promotion Izabela Oleś, Bożena Sowa

Rzecznik Prasowy / Press Spokesperson Adrianna Ginał

Logistyka / Logistic Sebastian Godula i Konrad Koper – „Event-factory”

Redakcja programu / Editor Magdalena Chrenkoff

Tłumaczenie angielskie / English translation Cara Thornton, Philip Palmer

Korekta polska / Polish Proofreading Danuta Ambrożewicz

Korekta angielska / English Proofreading Cara Thornton, Philip Palmer

Autor plakatu / Festival Poster Wojciech Kołek

Opracowanie graficzne książki programowej / Program Book Layout Krzysztof Porosło

Administrator strony www / Webmaster Piotr Dylewski

BIURO FESTIWALOWE / BUREAU OF THE FESTIVAL al. 3-go Maja 9 30-062 Kraków tel./fax.: +48 12 442 43 56 e-mail: [email protected]