KOLONIAAL VKRSLAG UMI7 II. SURINAMK (MJPKUUHT).

Verslag van het onderzoek goud in het Lawa-gebied.

1. Inleiding. een reeks van jaren, bestaat er nog steeds onzekerheid omtrent de vooruitzichten welke de goudontginning voor de toekomst De in dit verslag mede te deelen resultaten van het van van Suriname opent, omdat de verspreide ervaringen nooit gouvernementswege in Suriname ingestelde onderzoek utlur konden worden vereenigd, geschift en beoordeeld en het nooit delfstoffen, met name naar goud, blyven beneden de verwach- mogelijk geweest is zich over den stand dezer industrie uit de tingen welke men daarvan meende te mogen koesteren. ervaringen van anderen een juist beeld te vormen. Die ervaringen zyn individueel gemaakt en individueel gebleven, waartoe het Het vraagstuk dat moest worden onder de oogen gezien: naar ongunstige klimaat van de binnenlanden der kolonie niet on- welk gedeelte van het gebied der kolonie de spoorweg, tot belangryk heeft bygedragen. Velen toch die gedurende een welks aanleg tot aan het dorp Kadjoe van uit Paramaribo te langer of korter tijdsverloop zich met dit onderwerp hebben bezig voren was besloten, moest worden doorgetrokken, is niet op- gehouden werden om gezondheidsredenen gedwongen het land gelost. Niet alleen echter is de vraag der te kiezen richting te verlaten, met zich medenemende de gedurende den tyd van voor een spoorwegtracé naar het Lawa-gebied onbeantwoord ge- hun verblijf verkregen locale kennis. Hunne opvolgers konden bleven, doch tevens zijn gegevens verkregen welke een verdere daarvan niet profiteeren, doch hadden denzelfden weg van voren doortrekking in het algemeen onraadzaam doen voorkomen. af aan te begaan. Verslaggever wenscht zich in hetgeen hier volgt uitsluitend te bepalen tot het gouvernementsonderzoek in engeren zin, Onderzoekers welke op kleine schaal werken hebben niet het doch buiten beschouwing te laten, welken invloed de andere minste belang om hunne resultaten aan anderen mede te deelen. youdwinningscentra in het algemeen van spoorwegaanleg kunnen De mogelijkheid om een concessie aan een ander frver te doen, ondervinden en welk belang zy omgekeerd voor het vervoer op ook dan wanneer zy waardeloos bleek, geeft aanleiding tot het een spoorweg kunnen hebben. Afgescheiden van deze laatste geven van onjuiste en overdreven voorstellingen, waardoor ver- quaestie staat die van de doortrekking verder dan het laatste keerde begrippen ingang vinden. Daarvan zijn de van gouver- reeds in ontginning zijnde centrum van goudwinning naar de nementswege onderzochte terreinen, met name het Lawa-gebied, Lawa en het lijdt geen twijfel dat aan zulk een doortrekking niet uitgesloten geweest. Aan de eene zyde een overdreven thans niet meer gedacht kan worden. voorstelling van den goudrijkdom daarvan, aan den anderen kant een absoluut gemis van gegevens waarop die voorstellingen Dat zulk een resultaat ten zeerste betreurd wordt behoeft konden berusten. Waar nu het onderzoek op het terrein zelf niet nader te worden vermeld, doch daarbij rijst dan allicht bij echter heeft aangetoond, dat te voren, alhoewel niet zeer syste- hen die met de toestanden in de kolonie Suriname niet of slechts matisch, toch door tal van onderzoekers, ieder voor zich, een oppervlakkig bekend zijn de vraag, welk nut van een verslag, hoeveelheid gegevens is verkregen, waardoor, waren zy van den dat slechts negatieve resultaten heeft opgeleverd, kan worden aanvang af bekend en beschikbaar geweest, het gouvernements- verwacht. onderzoek belangrijk eenvoudiger kon zijn uitgevoerd, daar volgt Dat nut is tweevoudig. ook de noodzakelijkheid om thans samen te vatten, wat ten Vooreerst toch moet worden aangetoond dat de wijze van koste van zooveel opoffering, geldelijke zoowel als induvidueele, onderzoek van dien aard is geweest, dat twijfel aan de juistheid is verkregen. Op deze wyze zal een bijdrage geleverd worden der verkregen gegevens redelijkerwijze niet kan bestaan. Die tot de accumulatie van ervaringen en gegevens welke zal moeten twijfel bestaat bij velen, met name in dt kolonie zelve, thans ontstaan, wil er ooit sprake zyn van systematische ontwikkeling wel, ondanks het feit dat velen dier twijfelaars zich over de wyze der goudindustrie in Suriname. van voorkomen van het goud en van de beginselen waardoor de onderzoekingen zijn geleid, geen beeld kunnen vormen. De Aan het eigenlijke verslag gaat vooraf een kort overzicht van IOO lang gekoesterde hoop dat het Lawa-gebied zou blijken ryk de geschiedenis van het Lawa-gebied, waarby tevens licht wordt aan goud te zyn is bitter teleurgesteld en een natuurlijk gevolg geworpen op de wyze waarop dit gedeelte van de kolonie aan van die teleurstelling is, dat velen zich verzetten tegen de ge- de reputatie van goudland bij uitnemendheid is gekomen, een volgtrekkingen waartoe het gouvernementsonderzoek voert, en reputatie die, zooals thans gebleken is, niet gerechtviiardigd is. dat verzet openbaart zich wel voornamelijk in twijfel aan de De overtuiging dat de Lawa ryk aan goud was, heeft indirect afdoendheid daarvan. Die twyfel moet weggenomen worden, ! belangrijken invloed uitgeoefend op de genomen beslissingen ten minste voor hen, die bereid zijn onbevooroordeeld de waar- in zake spoorwegaanleg en het is dus gewenscht na te gaan hoe heid onder de oogen te zien. Ook aan de besturende en ver- ! of die overtuiging ontstond en op welke waarde zy is te schatten. tegenwoordigende lichamen zoowel in de kolonie als in het Het verslag over het onderzoek zelf zal een uiteenzetting moederland moeten de gegevens worden verschaft, waardoor de geven der gebruikte methoden van onderzoek en hun verband in de toekomst te volgen gedragslijn met zekerheid kan worden aantoonen met den geologischen bouw van het gebied en het bepaald. Daarmede zal tevens het tweede oogmerk worden be- voorkomen van goud daarin. Daarop wordt een opsomming reikt, n.1. het algemeen toegankelijk maken van de omtrent het gegeven van de verrichte onderzoekingen en ten slotte daaraan onderzochte gebied verkregen kennis, waardoor ook dat wat van toegevoegd een systematisch overzicht der daarbij verkregen belang is voor de goudindustrie in Suriname in het algemeen resultaten en de conclusiè'n welke daaruit zijn te trekken. niet meer, zooals herhaaldelijk te voren geschiedde, verloren zal gaan. II. Het Lnwagebied van 1S8« tot 1903. Ondanks het feit toch dat gedurende ruim 30 jaren in de Met zekerheid valt niet vast te stellen wanneer de eerste goud- kolonie Suriname goud is gewonnen, is de literatuur over dit vondsten in het Lawagebied, die aanleiding tot de strooptochten onderwerp buitengewoon schaarsch. Een ieder die zich met dit j van 1887(88 hebben gegeven, zyn gedaan. Zulks heeft wiarschyn- bedrijf heeft bezig te houden, voelt dit gemis. Niettegenstaande j lijk in de tweede helft van 1885 of in het eerste begin van 188G tal van pogingen en een groot aantal mislukkingen gedurende plaats gehad.

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1!)07—1908. 5. Suriname. 2

((uitrent rlen tijd dezer ontdekking was nog niet door tractaat 30 millioen gulden, dus circa 20 000 K.G. zou hebben bedragen. vastgesteld, dat het vroeger als betwist gebied beschouwde land Zulke cijfers zyn niet als juist aan te nemen. tusschen liawa en Tapanahoni aan Nederland toebehoorde, al- De bepalingen zoowel in Suriname als in Cayenne in de jaren hoewel door eene in 1861 voor dit doel benoemde gemengde 1886/89 op het stuk der goudbelasting maakten den uitvoer van Kranseh-Hollandsche commissie die de beide rivieren plaatselijk op onrechtmatige wijze gewonnen goud gemakkelijk omdat de onderzocht, unaniem tot de gevolgtrekking was gekomen dat de belasting in den vorm van een uitvoerrecht werd geheven, doch Liwu als de grensrivier moest worden beschouwd. Noch eener- het goud in de koloniën zelve in vrü verkeer was. De officieel noch anderzijils werden daarin vóór 1886 vergunningen tot op- opgegeven productiecijfers hebben dus betrekking op den uitvoer sporing of concessies tot ontginning van delfstoffen uitgegeven. en daarin is ongetwijfeld voor een groot gedeelte begrepen het Aanvragen om concessie behoorden voor 1886 echter tot de uit- op onrechtmatige wyze verkregen, aan opkoopers verkocht, doch zonderingen. Voorstellen van Kransche zijde, nu het vinden van op regelmatige wijze verscheepte product. De bovengenoemde goud in dit gebied gedaan, om tot een voorloopige overeenkomst cijfers van 300 a 500 K.G. voor den inaandelijksehen uitvoer te geraken door beiderzijds titels te verleenen aan eenzelfden van goud uit Lawa van Cayenne in 1880,89 wijzen dan ook aanvrager, werden dezerzijds steeds van de hand gewezen op grond slechts op onbekendheid met de werkelijke cijfers. In onderstaand dat omtrent het bezit van het Lawagebied feitelijk geen twijfel staatje zijn de uitvoeren van goud in de bovengenoemde jaren bestond, doch slechts de formeele erkenning daarvan nog moest van uit Nederland en Fransch Guyana opgegeven: worden verkregen. In den aanvang van 1886 kwamen echter in den Moniteur de la Guyane Francaise verschillende aanvragen voor om vergunning tot opsporing, waaronder van E. U BLOND Nederlandsen Fransch j en P. RI'KIN, die als de ontdekkers van de goudhoudende terreinen JAAR. welke aanleiding gaven tot den grooten .rush" die kort daarop Guyana. Guyana. volgde, worden beschouwd. Het is dus aan te nemen dat reeds in het einde van 1885 of in het begin van 1880 de ontdekking van het zoogenaamde .Contesté-gebied" is gedaan. Het belang- 1886 . 712 K.G. 1597 K.G. rijkste van de geschiedenis van het Lawagebied in de volgende jaren heeft zich steeds op dit terrein van betrekkelijk geringe uitgestrektheid geconcentreerd. Op de kaart (zie bijlage III) kan 1887 . • • 859 , 1785 , dit worden aangeduid als ongeveer samenvallende met het heuvel- gebied „Fatoe Swieti", dat zich op korten afstand van de Lawa 1888 . • 589 , 2 032 . op ca. 3°. 30, N. B. verheft. Van dit heuvelgebied stroomen een viertal kreken in Oostelijke richting naar de Lawa en het is in 1889 . 045 , 1 396 , de beddingen daarvan dat zich de werkzaamheden concentreerden van den aanvang af en waarin de in de Lawa werkende onder- nemers die thans nog voortzetten. Het geheele gebied waarin deze kreken loopen en bewerkt werden, beslaat een oppervlak Totaal . . . 2 805 K.G. 6 810 K.G. van circa 10 000 H.A. Het zijn deze 10000 H.A. gronds, welke aan het Lawa-gebied zijn geschiedenis en zyn reputatie gegeven Wel blijkt hieruit dat het gewonnen goud voornamelijk naar hebben. Cayenne ging. De Surinaamsche cijfers weerspiegelen geenszins Toen dezerzijds de Gouverneur van Fransch Guyana gewezen de hierboven medegedeelde gebeurtenissen, wel echter die van was op het onrechtmatige van de uitgifte van titels in het Cayenne, waar de totale productie in de jaren 1886/88 stijgende Lawa-gebied werden deze wel is waar niet verleend, en evenmin was doch, in 1889 na de daadwerkelijke sluiting van de Lawa, verdere aanvragen ingeschreven en gepubliceerd, doch door zulk i plotseling met 636 K.G. daalde. Het is trouwens een algemeen een zuiver administratieven maatregel werd de toestrooming van j erkend feit dat Fransche stroopers het leeuwenaandeel in dezen volk in het betwiste gebied niet alleen niet tegengegaan, doch J roofbouw in de Lawa hebben gehad. Verslaggever is van meening zelfs bevorderd. Nu waren er geen rechten van derden te ontzien, dat het cijfer van 636 K.G., hierboven genoemd, die in Fransch evenmin als voorschriften of verordeningen, en het afstroopen Guyana minder werden geproduceerd, na de sluiting der Lawa van het gebied op groote schaal ging ongestoord zijn gang. dichter bij de waarheid komt dan eenig ander voor de taxatie In medio 1886 bereikten berichten over gelukkige vondsten van de jaarlijksche productie. De Cayenneesche uitvoercijfers Paramaribo: o. a. zou een ploeg van 5 man in één maand weerspiegelen de groote ontdekkingen welke in Fransch Guyana 50 K.G. goud hebben gewonnen, zoodat de noodzakelijkheid of nabij de grens zijn gedaan, zeer duidelijk. Hieronder volgen werd ingezien om nog andere maatregelen te nemen dan admi- bijv. die voor de periodes 1893—1896 en 1900—1903. waarbij in nistratieve om het betwiste gebied te beschermen tegen roof. 1894 en 1901 groote ontdekkingen nl. in de Carsewène en de De onderhandelingen daarover hebben lang geduurd, alhoewel Inini zijn gedaan. het dezerzijds aan den goeden wil om ze tot een spoedige en Jaar Productie krachtdadig werkende oplossing te brengen niet ontbrak. Dat er belangen betrokken waren bij de voortzetting van den onre- 1893 1631 K.G. gelmatigen toestand, behoeft geen betoog. Het duurde dan ook tot het einde van 1888 totdat men overeengekomen was om 1894 4817 , door het vestigen van politieposten langs de rivier allen op- 1895 ' . 2854 , voer van levensmiddelen te staken en aan de boschnegers de vrachtvaart te verbieden, om zoodoende de in het binnenland 1896 3056 . werkzame lieden te dwingen tot terugkeer. Tot op zekere hoogte De Carsewène was evenals de Lawa een betwist gebied, dit- heeft deze maatregel, tenminste tijdelijk, succes gehad. De „gouden maal met Brazilië. Gelijke omstandigheden als voorheen in het tijd" van de Lawa licht tusschen begin 1886 en eind Januari Lawagebied beheerschten hier den toestand. Het goud werd 1889, op welken datum het gebied moest zijn ontruimd. Wat gewonnen zonder toestemming van welke macht ook. Toch geven er in den tusscbentijd is voorgevallen, hoeveel menschen er de uitvoercyfers door hun sterke stijging van 3186 K.G. in één gemiddeld hebben gewerkt, hoeveel goud zij hebben geproduceerd jaar duidelijk aan dat een groote vondst gedaan was. is slechts een gerucht. Met zekerheid is daaromtrent niets bekend. De Inini lag niet in betwist gebied, wat niet weg neemt dat Men kan veilig aannemen dat de cijfers die daarvoor genoemd worden, sterk overdreven zijn. Door een der leien van de Koloniale ook hier de Fransche strooper met het grootste gedeelte van Staten werd in de zitting van 11 Juli 1902 dit onderwerp ter den buit ging strijken en de rechtmatige concessionaris het sprake gebracht en medegedeeld, dat weliswaar geen productiecijfers toezien had. Ziehier de cijfers van uitvoer voor en na de ont- bekend waren, doch dat wel bekend was dat via Cayenne per dekking der Inini in 1901: Fransche nmilboot 300 a 500 K.G. goud per maand van daar Jaar Productie werden verscheept, dus van 3600 tot 60UO K.G. per jaar. Ook sprak bedoeld statenlid als zijne meening uit dat de delversbe- 1900 * . . 2170 K.G. volking van 6000 tot 8000 man zou hebben bedragen. De heer 1901 ...'..... 3740 , D. LEVAT in zijn werkje .La Guyane Francaise en 1902" schat dit aantal op 5000 a 6000, doch meent dat de productie van het 1902 4246 „ gebied tot 1902, en dus voornamelijk tot 1889, een waarde van 1903 4325 „ 3

De ontdekking toon» zich in een sprong van 1570 K.G. in vestiging dezer rechten werden deze door I.K BLOND met zijne 11*01 en een verdere toename met 506 K.CK in 1902. Ook hier medebezitters overgedragen aan eeue maatschappij, de Compagnie dus wederom regelmatige uitvoer van op onregelmatige wy'ze des Mines d'Or de la Guyane Hollandaise. welke thans nog het verkregen goud, ondanks dat het ditmaal verkregen was ten terrein bewerkt. koste van transche concessionarissen. Toen de Nederlandsche rechten op het Lawagebied dus in Zulk een sprong is by de ontdekking van het Lawagebied 1891 als rechtmatig werden erkend was een groote hoeveelheid niet waar te nemen, hetgeen een gevolg moge wezen van de goud uit het terrein der ontdekking van 1885/86 ontgonnen, aanvankelijk slechts langzame instrooming van volk, doch wanneer grootendeels door Fransche stroopers, en waren de rechten daarop men de totale uitvoercyfers te zanien neemt in de drie jaren aan Fransche onderdanen vergeven. Men had zich dus tevreden volgende op de ontdekking resp. van de Lawa, Carsewène en te stellen met de hoop dat het verdere gedeelte van het Lawa- Inini, nl. 5414 KG., 10 727 K.G. en 12 311 K.G., dan wüzen gebied waarop onze rechten thans onbetwist waren, iets goeds deze cyfers niet op een bijzonder grooten rijkdom van het zoude opleveren. Die wensch is blijkbaar de vader van de ge- eerstgenoemde centrum van goudwinning in vergelijking met dachte geweest en is het by velen thans nog. Dat geheel afge- de beide andere. scheiden van de resultaten van het gouvernementsonderzoek. Ook het aantal menschen moet belangrijk minder geweest zijn die meening thans nog bestaat, ondanks wat de geschiedenis dan hierboven is aangegeven. De lste-luitenant VAN BREEN, die van het Lawagebied in de jaren 1891—1903, toen het voor een belast was met het toezicht op de Hollandsche bewakingsposten, ieder vrijstond om daar onderzoekingen in te stellen en ont- ontmoette in December—Januari 1888/89, toen de ontruiming ginning te dryven, heeft geleerd, is voor verslaggever slechts in vollen gang was, slechts 225 personen die naar de kust verklaarbaar door onbekendheid met die geschiedenis te ver- terugkeerden. Na zy'n tweede inspectiereis wordt in het be- onderstellen dan wel de onuitroeibaarheid van een eenmaal trekkelyk rapport bet aantal menschen vóór de ontruiming op vastgewortelde volksmeening die door feiten of argumenten niet 2000 a 3000 gesteld, terwijl geschat wordt dat nog een 50 a 60 meer te bereiken is. Het is die legendarische rykdom aan goud, achter gebleven waren. Deze cijfers, genoemd door iemand die ook van het overige gedeelte van de Lawa, die de beweging het terrein in den tijd der ontruiming bezocht, komen verslag- heeft veroorzaakt waarvan de spoorwegaanleg ten slotte een gever voor meer vertrouwen te verdienen dan de hooger genoemde. gevolg was. De goudrijkdom van het binnenland, maar met name Bovengenoemde beschouwingen leiden tot de gevolgtrekking die van het Lawagebied, is de hoofdfactor geweest die den spoor- dat de appreciatie van het gedeelte van het Lawa-gebied, dat wegaanleg zoo niet motiveerde, dan toch zyn krachtigsten steun aanleiding heeft gegeven tot het uitlokken eener beslissing om- gaf en het valt in hooge mate te betreuren dat op het oogenblik trent het bezit van het gebeele gebied door de geheimzinnige waarop in Suriname omtrent dien aanleg zou worden beslist geen omstandigheden waaronder de exploitatie in den aanvang werd ruimer gegevens beschikbaar waren omtrent de onderzoekings- gedreven, niet op vasten grondslag rust. Tevens wordt er hier werkzaamheden die in de jaren 1891—1903 in het Lawa-gebied de aandacht op gevestigd, dat die exploitatie zich bepaalde tot werden verricht. Dit is thans in niet veel grooter mate het geval. een terrein van ongeveer 10 000 H. A. oppervlak, dat niet on- i Slecht zyn by het uitvoeren der onderzoekingen van gou vernements- eigenaardig nog steeds by de rivierbevolking den naam van wege op tal van plaatsen de sporen gevonden van vroegere prospec- „Contesté" draagt, doch de omstandigheid, dat daarom het Lawa- teurs, niet alleen in de nabyheid van bevaarbare rivieren of zijtak- gebied in zijn geheel werd betwist, is oorzaak geworden dat ken, doch somwijlen op groote afstanden daarvan. In hoeverre die men de waarde, reeds overdreven, welke aan dit kleine gebied arbeid verricht is door rechtmatige concessionarissen dan wel kan worden toegekend, vergrootte tot over het geheele betwiste door stroopers is thans niet meer vast te stellen. Ook is het terrein. niet aan te nemen dat concessionarissen bij de gebrekkige wyze van uitmeten altijd op hunne concessie hebben gewerkt. Kan In de nu volgende periode, loopende van begin 1890 tot dus niet worden vastgesteld door wien die onderzoekingen zyn medio Mei 1891, op welken laatsten datum de arbitrale beslissing verricht, omtrent hun resultaat kunnen echter wel gevolgtrek- ten .gunste van Nederland bekend werd, droegen de omstan- kingen worden gemaakt, ook zonder dat daarby die door het gou- digheden er nog meer toe bij om dezerzijds de verbeelding te vernementsonderzoek verkregen, daarnevens worden beschouwd. prikkelen. Werd toch van de zijde van het gouvernement van In bygaanden staat (bijlage I) wordt een overzicht gegeven Suriname strikt de hand gehouden aan de getroffen overeenkomst ! van het aantal concessies dat telken jare in de Lawa uitgegeven en geen vergunningen of concessies uitgegeven, terwijl de bewa- I is geweest, waarbij onderscheid is gemaakt tusschen die welke king der rivier werd gehandhaafd, van Fransche zijde werd 1 terreinen beslaan welke mogen gerekend worden samen te hangen langs verschillende wegen getracht aan de gesloten overeenkomst ! met de vondst van 1885/86 en die welke daarbuiten zyn gelegen. te ontkomen. Niet alleen ontdekten Fransche onderdanen dat Bij deze laatste groep zyn onderscheiden de concessies van een-. door het opvaren der Approuague tot dicht bij haren oorsprong , twee-, drie-, vier-, en vijf- en meerjarigen leeftyd, waardoor een langs een 12 K.M. lang en gemakkelijk pad de bovenloop der beeld gegeven wordt van den levensduur der concessies. Daarbij Inini kon worden bereikt, welke even boven het exploitatie- blijkt dat een gevestigde ontginning zooals die nu reeds vanaf terrein in de Lawa uitmondt, doch onder verzekering, dat vele J het jaar 1892 op het terrein der Compagnie des Mines d'Or is Surinaamsche ingezetenen eveneens een weg hadden gevonden ! gedreven, in geen enkel ander gedeelte der Lawa is kunnen ont- om het gebied te bereiken zonder door de bewakingsposten te ! staan. Telkens kwamen wel is waar nieuwe concessionarissen worden bemerkt, ging het bestuur van Fransch Guyaua er toe hun geluk beproeven hetgeen blijkt uit het betrekkelijk hooge over voorloopige titels uit te geven. percentage der concessiën in het eerste jaar, doch na korten Ondanks dat dezerzijds tegen zulk een handelwijze herhaaldelijk i tyd werd de moed opgegeven en het terrein wederom verlaten. en krachtig werd geprotesteerd wisten E. LK BLOND en P. KUFIN. •Slechts zeer weinige concessies hebben, zooals blykt uit de krachtens bunne vroegere, toenmaals afgewezen aanvrage, voor- kolom 13 van den staat, langer dan 4 jaren bestaan. Enkele loopige rechten te verkrijgen op terreinen tot een gezamenlijk ontginningen welke in het Manlobbi-gebergte in het jaar 1891 oppervlak van 69 984 H.A., waarmede zij feitelijk het geheele begonnen, leidden gedurende eenige jaren een kwijnend bestaan terrein waarin loonende goudwinning te voren mogelijk was ge- en verdwenen successievelijk. Dit blykt verder uit de afname bleken, met concessie belegden en daaromheen nog een breede van het aantal concessionarissen na het jaar 1903, toen krachtens strook gronds reserveerden om voor grensquaesties en de in- de spoorweg» en exploratieverordening geen nieuwe terreinen dringing van stroopers beveiligd te zijn in de Lawa werden uitgegeven. Het aantal concessies, dat in 1903 nog 17 bedroeg, daalde in 1906 tot 3 met een product van In begin Juli zonden u BLOND en RUFIN eene expeditie naar 5 boven om, krachtens hunne voorloopige titels, het terrein in ont- 1297 gram goud. Hierdoor wordt een overzicht verkregen van ginning te nemen, en kapten een stuk grond open voor het de totale oppervlakte waarop door particuliere ondernemers een oprichten van woonhuizen en magazijnen dicht bij de vroegere min of meer ernstig onderzoek werd ingesteld. Het aantal der landingsplaats der stroopers (dégrad „Tout Ie monde" genoemd). uitgegeven concessies in het eerste jaar bedraagt 184 met een Het zoude te ver voeren hier op den voet te volgen de gezamenlijk oppervlak van 231 391 H.A. Onbekend is daarbij wat geschiedenis der diplomatieke onderhandelingen en der maat- door gelukzoekers, vooral in de meer zuidelijke gedeelten van de regelen welke van Frausche zijde genomen werden om zich, Lawa is geschied op eigen initiatief. Zeker is echter dat vondsten onder verzekering dat alles slechts voorloopig was, rechten te van, eenige waarde door hen evenmin zijn gedaan. verzekeren. Bij de arbitrale beslissing wist men ten slotte de bepaling te doen opnemen dat bonafide verkregen rechten door Indien men verder de resultaten nagaat van het bedrijf wat Nederland zouden worden geëerbiedigd en diplomatieke over- aangaat het verkregen product, dan valt ook daaromtrent uit wegingen deden het wenschelijk voorkomen ook die, op boven- de bekende gegevens het een en ander te leeren. genoemde wijze erlangd, daartoe te rekenen. Kort ua de be- Tot de eerste groep van ontginners op het terrein der oude I

vondst behoorden aanvankelijk de eoneesrionariaien uBuntoe.e. misschien aan verschillende ondernemers goede winsten heeft of hunne rechtverkrijgenden. In latere .jaren irerden eenige afgeworpen, slechts tijdelijk is en aan centra van geringe uit- kleine concessies, daaraan grenzend, genomen, welke ile bcnedcll- geitrektneid gebonden. loopen iler /elfde kreken bewerken welke in de concessie u De meer vaste basis voor die ontwikkeling, welke spoorweg- HI.IIMI worden ontgonnen. aanleg veronderstelt, was voor den aanvang der onderzoekingen Omtrent liet verkregen prodnet in dfl eerste jaren kunnen door deskundigen niet gevonden. Zonder thans in nadere thans geen gegeven* DOST verkregen worden. Tot in het jaar bijzonderheden te treden omtrent de resultaten door het personeel der Maatschappij Suriname bereikt in het gebied tusschen de 1895 werd slechts de uitvoer van goud belast doch bestond op Surinaine- en Marowyne-rivieren, blijkt thans dat ook het per- de herkomst onvoldoende controle. Wel zijn de totaalcijfers van soneel van den gouvernementsdienst dien evenmin heeft kunnen liet product uit een bepaalde streek in de koloniale verslageu vinden in de door hen onderzochte terreinen. Dat men iets vernield, doch welk gedeelte daarvan tot de eerste en welk tot anders moest vinden dan wat tot nu toe bekend was van goud- de tweede in de bijlage vernielde groepen behoort, is niet meer voorkomen in Suriname is reeds aangegeven door den hoogleeraar uit te maken. VAN LOON in diens „Rapport over de exploratie in het Lawa-gebied" Van af het jaar 189ti is echter door concessionarissen der (bladz. 155, 1ste kolom, laatste alinea en verder der bijlage kol. eerste groep een hoeveelheid van 2 568 200 grammen goud ge- verslag van 1904), waarbij deze tevens zijn meening uitsprak produeeerd, waartegenover in het geheele overige Lawa-gebied over de kans, dat zulke onderzoekingen, geleid door inlandsche 2512G(l grammen, dus nog niet '/io gedeelte van eerstgenoemde krachten, tot eenig resultaat zouden voeren. Dieper liggende hoeveelheid. Betekent men de hoeveelheid geproduceerd goud alluviale afzettingen met een laag doch regelmatig goudgehalte, per hektan dan valt tegen zulk een cijfer weliswaar de be- eluviale vormingen of ook grootere massa's van het verweerde denking te maken dat productie en oppervlak van een concessie oorspronkelijke gesteente of kwartsriffen met een betalend goud- niet met elkaar in verband staan, wanneer voor de ontginning gehalte zouden moeten worden ontdekt om het alluviale of van een betrekkelijk klein oppervlak de omgrenzingen om placer-bedrijf plaatselijk meer permanent te maken dan tot thans andere, hierboven aangeduide redenen, zeer ruim worden ge- hét geval kon zijn, nu slechts die terreinen bewerkbaar zijn die nomen, waardoor het product per hektare wordt gedrukt. Zulk binnen het bereik der zeer eenvoudige hulpmiddelen der door een ongunstige factor bestaat echter vooral in het geval van kleine ontginners gedreven industrie vallen. Van eerstgenoemde den concessionaris der eerste groep, die aanvankelijk 09 984, terreinen zijn er in het Lawa-gebied geene ontdekt, van laatst- daarna 34 568 hektaren aanhield (1), om echter slechts op een genoemde in slecht zeer geringe ontwikkeling. Zy die thans betrekkelijk klein gedeelte daarvan te ontginnen. Neemt men met nog aan het einde van dien arbeid nut verwachten van de het oog op dezen ongunstigen factor de gemiddelde cijfers slechts onderzoekingen van wat men noemt inlandsche deskundigen van af het jaar 1898, dan staan de gemiddelden toch nog in toonen daarbij evenmin op de hoogte te rijn van de geschiedenis verhouding van 7.2 tot 1.1, waardoor dus wederom blijkt dat van het Lawa-gebied vóór dat een onderzoek van gouverne- de ondernemers die later in de Lawa hun geluk gingen be- mentswege daarin werd ingesteld, als van de taak welke aan proeven, belangrijk minder resultaten bereikten dan de concessie- den dienst werd gesteld. houders in het gebied der vondst van 1885/86. Verslaggever heeft gemeend op bovengenoemde cijfers de aan- Verslaggever heeft gemeend op deze punten de aandacht te dacht te moeten vestigen om verschillende redenen. Hij meent moeten vestigen, omdat na het staken van het gouveruements- nl. dat, behalve de directe resultaten welke uit het onderzoek, onderzoek verwacht mag worden, dat yan meer dan ééne zijde van gonvernementewege ingesteld, zijn te trekken, eene vcrge- pressie zal worden uitgeoefend op het bestuur van de kolonie 1 ijking daarvan met hetgeen de geschiedenis van het Lawagebied om ondanks de verkregen resultaten, alsnog geld beschikbaar te leert omtrent de onderzoekingen van anderen nuttig is. stellen voor een voortgezet onderzoek, of mogelijk spoorweg- Men tracht op verschillende wijzen de waarde van het gouver- \ aanleg, waarbij enkele duizenden grammen verkregen product nementsonderzoek in twijfel te trekken. Behalve in de Koloniale voldoende zullen zijn om de verbeelding van velen te prik- Staten, uit zulk een streven zich ook elders en men komt daarbij kelen. Verslaggever heeft daarom gemeend op de waarde van tot de eenigszins vreemde en niet zeer logische gevolgtrekking, zulke voorstellingen, die ook thans voortdurend worden gegeven, dat de uitvoering van zulk een onderzoek beter aan den inheem- j te moeten wijzen, en eene appreciatie mogelijk te maken, zonder schen prospecteur ware opgedragen dan wel geleid zoude zijn dat daarbij in eenig opzicht gesteund wordt op de resultaten van door éen staf van deskundigen. Voordat men afstand doet van het onderzoek, doch slechts door te wijzen op de historie van het de illusie, dat het Lawagebied rijk aan goud is, tfacht men zich Lawa-gebied en de algemeene resultaten met het goudbedrijf in met hand en tand tegen een tegenovergestelde uitspraak te ! Guyana's verkregen. verzetten eji brengt daarbij allerlei argumenten te berde, die Zij die reeds nu by voorbaat, zonder de beginselen te kennen den niet-deskundige in den aanvang wellicht zeer aannemelijk waarop het gouvernementsonderzoek berust, of in staat te zijn in de ooren klinken, doch wier gemis aan grondslag bij een die te beoordeelen, daarover een afkeurend oordeel vellen en eenigszins nauwkeurige beschouwing der zaak duidelijk in het met andere voorstellen komen, zullen dan toch in allen gevalle oog springt. Noodzakelijk is het echter om bij de beoordeeling hebben aan te toonen dat zij nieuwe factoren in het spel brengen. van dit onderwerp twee punten in het oog te houden, nl.: 1°. de goudindustrie, gedreven door inlandsche ontginners III. Algemeen overzicht vau den geologischen op de door hen zelven ontdekte terreinen, heeft noch in Suriname, bouw van Suriname. noch in de aangrenzende ft uyana's ooit tot een bedrijf aanleiding gegeven van zoodanige stabiliteit, dat de spoorwegaanleg in Ten einde een goed inzicht te verkrijgen in de grondslagen verband daarmede een punt van overweging kon uitmaken en waarop het systeem van onderzoek, toegepast bij den dienst der het was dus: mijnexploratie van gouvernementswege, rust, is het uoodig aller- eerst een algemeen denkbeeld over den geologischen en geognos- 2°. de taak van het gouvernementsouderzoek om na te gaan tischen bouw van de kolonie Suriname te vormen. Hierbij zal of de bodem van Suriname, behalve de voor den individueelen in het bijzonder het oog moeten gehouden worden op die gedeelten ontginner bereikbare, ook andere goudafzettingen borg die, langs der kolonie waar goud wordt of werd gevonden of ontgonnen een of anderen weg met voordeel ontginbaar, een bedrijf konden en nagegaan hoe zij zijn opgebouwd en gevormd. Gewoonlijk in 't leven roepen waarvoor de aanleg van een permanenten- wordt m dit verband verondersteld, dat meerdere z.g. „zones" transportweg mogelijk is. in het binnenland zijn aan te wijzen ; breede, ongeveer O. W. Deze beide punten worden bij voortduring uit het oog verloren. verloopende strooken gronds, waarin, meer dan in de daartusschen De tijdelijk verhoogde productie van een of ander ontginnings- of naastliggende terreinen, kans zou bestaan om goud in ont- centrum, de hernieuwde aanvoer van enkele duizenden grammen ginbare hoeveelheid te vinden. Aldus onderscheidt men de 1ste goud van een placer waar men den bodem als uitgewerkt had goudzöne, waartoe behooren de placers van de Saramacca- en verklaard, zijn voldoende om als argumenten te dienen voor de Mindrineti-rivieren, van Brokopondo en de Beneden-Sarakreek, onuitputtelijkheid van den bodem. Daarbij verliest men echter de Boven Tempati en de Aroewarwakreek. Tot de 2de zone ook telkens uit het oog, dat zulke feiten slechts herhalingen zijn behooren de placers van de Marowijne- en Boven-Sarakreken. van wat te voren reeds tallooze malen voorviel, doch dat ont- van Manlobbi en de Joekakreek (boven Marowyne), terwijl de wikkeling van de mijnindustrie in Suriname met inlandsche 3de zone voorloopig slechts zou zijn vertegenwoordigd door de middelen, personeele zoowel als technische, ondanks dat zij ; placers in de boven Lawa. De eerste zone zoude dan gevolgd kunnen worden van af de Saramacca tot aan de Marowijne, de (1) ïhaos bedraajrt

en d<: derde slechts bekend zijn op Mn enkel punt, vlak bij die grens- exploratie van goiiverneinontswege zijn verzameld. De bij eer-t- rivier zelve. L)e onderzoekingen welke in het biniienliUid van Suri- genoemde expedities verzamelde gesteenten zijn weliswaar voor name in de latere jaren zijn gedaan, hebben echtergegevens verschaft lief grootste gedeelte afkomstig uit de beddingen der bevaren omtrent den bouw van het tot heden onbekende zuidelijke deel stroomen, van waaruit slechts bij uitzondering dieper landwaarts der kolonie, welke er op wijzen dar de tot heden geldende werd gedrongen en of dus aangenomen mag worden dat ook de opvattingen omtrent een O. W. verloopenden zonalen bouw van den tusschenliggendc bergruggen geheel of grootendeels uit granieten bodem niet gehandhaafd kunnen worden. Thans is bekend dat van zijn opgebouwd, kan met zekerheid niet worden vastgesteld. het Oosten naar het Westen gaande, de oorsprong onzer groote Toch komt zulk een samenstelling waarschijnlijk voor. Bij de, rivieren dichter de kust nadert, en dat hun brongebied niet wordt oj) deze cxpeditiè'n te verrichten beklimmingen van toppen gevormd door een in hoofdrichting 0. W. verloopend grensgebergte werden natuurlijk by voorkeur die uitgekozen welkt.' een geïso- in het Zuiden. (Zie het overzichtskaartje der kolonie Suriname als leenle ligging badden en dus niet de ribben die samenhangende bijlage II aan dit verslag toegevoegdj(l). De hoofdtakken van de Ma- ketens vormen, waar slechts een beperkt uitzicht te verwachten rowijne, nl. de Litanie, Paloeineu en Boven Tapanahoni ontsprin- is. Directe gegevens over de samenstelling dezer hoofdruggen gen wel is waar op het gebergte dat daar als zuidelijke grens geldt, zijn dns sehaarseh. Toch mag in aansluiting aan het weinige doch reeds de boven Tapanahoni wordt voor een gedeelte ge- dat aldus is verzameld, omtrent hunne samenstelling het een voed door waterstroomen welke afdalen van een in algemeene en ander worden geconcludeerd uit de waargenomen berg vormen richting N. W.-Z. 0. verloopend bergland dat de verbinding welke ook op groote afstanden zich karakteristiek voordoen. vormt met de gebergten die het brongebied van de Saramacca Voor meerdere details verwijst verslaggever naar de verschillende en de (Joppename vormen, en hetwelk zich vermoedelijk weder- expeditieverslagen en naar enkele daarin voorkomende zeer oni in gelyke richting voortzet tot aan de (Jorantyn. Deze karakteristieke photographische opnamen van heuvels en toppen. laatste, de grensrivier, buigt zich, over een groot gedeelte van Het rotsachtig voorkomen, de steile hellingen en wanden, die haren middenloop een O.-W. richting aannemende, om de uit- dikwerf geheel onbegroeide toppen vormen, welke afwijken van loopers van deze heuvels heen en ontvangt in haren bovenloop die welke in de meer noordelijke gedeelten der kolonie worden toevloed van de zuidelijke hellingen van dit bergland. Dit is aangetroffen, wijzen op een granitischen bouw, in overeenstem- dus de eenige rivier die deze keten doorbreekt. Alle anderen ining dus met de in de rivieren zelve aangetroffen gesteenten. ontspringen er op aan de noord- resp. noord-oostelijke zijde. De op de Voltz- en van Stockumbergen, den Jan Basi Gado, Deze bergrug, die in het brongebied der Litanie op een breedte den Hendrik top, den de Kockberg, den Knopaiamoi, den van ca. 2° 15' is waargenomen, verloopt in het westelijke ge- Magneetrots en den Kassi Kassima verzamelde monsters zoomede deelte der kolonie bij bovengenoemde bocht der Corantijn op die langs de paden welke voor de bereiking dier toppen moesten ca. 5° breedte. Dit hoofdgebergte, de Wilhelminaketen, die in worden gekapt en langs dat waarmede van de boven Tapanahoni het Tumac-Hnmac gebergte overgaat, dat a. h. w. de ruggegraat over de waterscheiding het stroomgebied der Paroe(Amazone) is van heel het bergsysteem der kolonie, verloopt wel is waar niet werd bereikt. zn'n alle granieten. De noordelijke rug van het regelmatig in zijne onderdeelen, doch in hoofdrichting N.-W. Oranjegebergte, welke het grondgebied der Oonini vormt, bestaat Z. 0. De onderdeelen er van vertoonen neiging om richtingen eveneens uit dit gesteente zooals bij de van gouvernementswege 0. W. en N. Z. aan te nemen, waardoor de thans bekende lijn ingestelde onderzoekingen bleek. Slechts op den Hebiwerie en der waterscheiding een zigzagsgewijze verloop krijgt. De hoofd- op den Ebba-top, de laatste behoorende tot het Noordelijke richting mag echter worden aangenomen zooals hierboven is gedeelte der Emma-keten, zijn gesteenten van een afwijkende vastgesteld. samenstelling gevonden. Op den eerstgenoemde werden 2 monsters geslagen. Het eene was een olivien-diabaas, het andere een Van uit deze ruggegraat nu verloopen tal van ribben in hyperstheen-noriet, beide behoorende tot de groep der diabasen, algemeene richting van Z. Z. W.-N. N. 0 tot Z. W.-N. 0. Dit evenals het monster van den Ebbatop. Deze uitzonderingen doen zijn West naar Oost gaande successievelijk : echter niet te niet de waarschijnlijkheid dat het brongebied van 1°. het Bakhuisgebergte met de uitloopers waarop de Nickerie Suriname's hoofdrivieren (behalve de Corantijn waarvan niets en de Fallawatra ontspringen; bekend is) wordt gevormd door bergkammen die overwegend 2°. de Emmaketen, op welker uitloopers de Tibiti ontspringt. uit granieten zijn opgebouwd, terwijl de bodem der tusschen- Tusschen de beide ribben dringt de Coppename tot den hoofd- liggende dalen eveneens door dit gesteente in hoofdzaak wordt rug door; gevormd. Verslaggever vestigt er nog in het bijzonder de aan- 3°. de van Asch van Wijck-keten, op welker uitloopers de dacht op dat in dit gedeelte der kolonie de graniet dus berq- Marowyne- en Sarakreken ontspringen, terwijl tusschen deze rib vormend optreedt, in afwijking van wat omtrent zijn voorkomen en de Emma-keten de Saramacca afstroomt, die wederom op den in meer noordelijke gedeelten hieronder zal worden medegedeeld. hoofdrug ontspringt: Waarschijnlijk is het ook dat de vorming van dit gedeelte der 4°. een korte rug, eindigende in de Franssen Herlerscheepiek kolonie in verschillende perioden plaats vond omdat het optreden welke dringt tusschen de Gran Rio- en de Pikien Rio, de hoofd- van alleenstaande, dikwijls steilvormige rotsgevaarten, waarvan takken waaruit de Surinamerivier ontstaat, en bijv. de Roseveltpiek en de Kassi Kassima karakteristieke voor- •r>°. het onregelmatige in tal van ruggen gesplitste, doch met beelden zyn en ook de algemeen waargenomen drukverschyn- een hoofdrichting Z.W.—N.0. verloopende Óranjegebergte, op selen by de granieten, wijzen op successieve doorbraken. Grenzend welks uitloopers de Gonini haar oorsprong neemt. Tusschen de aan dit granietgebied, liggen nu die gedeelten der kolonie sub 3°. en 5°. genoemde ribben stroomen de Suriname en de waarin tot heden noemenswaard goud is gewonnen. De grens Tapanahoni. De laatste ontspringt op den hoofdrug. Van de eerste zelve wordt èn door geologische èn topographische, alsook door is dit nog onbekend. Oostelijk ontspringt de Litanie (Lawa) hydrographische kenteekenen aangeduid. De hoofdrichting der eveneens op den hoofdrug. Zij is. behalve de Corantijn, dus de rivieren, in hunnen bovenloop is natuurlijk evenwijdig aan die meest ver uit het zuiden komende rivier der kolonie. De stroom- der tusschenliggende ribben, d. w. z. de westelijke stroomen gebieden der hoofdrivieren welke in hun bovenloop tusschen de Z.Z.W.—N.N.O., de oostelijke meer in richting Z.W.—N.0 en onder 1°. tot 5°. genoemde ribben verloopen, zijn op zich zelf niet vlak. Zij schijnen gekarakteriseerd te zijn door somtijds kale i in het algemeen staat die richting loodrecht op die van den en zeer steilwandige allaenstaande toppen of groepen van toppen hoofdkam, de Wilhelminaketen en het Tumac-Humac gebergte. zooals Voltzberg, van der Wycktop, Hebiweri en Kroetoe (Coppe- Alle rivieren ondervinden echter een vry sterke afwijking uit namegebied), Teboe, Magneetrots, Roseveltpiek, Kassi Kassima hunne hoofdrichting doordat zij blykbaar in hunnen loop worden (Tapanahonigebied) en vele andere niet genoemde in de valleien 1 gestuit door een gesteente van bijzondere samenstelling dat der andere hoofdrivieren. minder dan de omgevende, aan erodeerende invloeden onderhevig Omtrent de samenstelling van den hoofdrug met de daarmede is. Hierop is reeds door prof. VAN LOON in zijn bovengenoemd samenhangende ribben hebben de verzamelingen van gesteente- rapport de aandacht gevestigd, zonder dat tijdens de opstelling monsters, medegebracht door de wetenschappelijke expedities daarvan voldoende gegevens bekend waren om tot een conclusie welke successievelijk de Coppename, Saramacca, Tapanahoni en te komen welke de oorzaken van dit verschijnsel kon verklaren. Litanie (Gonini) zyn opgevaren, licht gebracht. Verreweg de Ook werd daarbij de lijn welke deze richtingswijzigingen ver- groote meerderheid dezer gesteenten behoort tot de groep der bindt van de Corantyn op den oden breedtegraad recht door- granieten* en daarvan afgeleide gesteenten. Dit bleek eveneens getrokken tot aan Poeloegoedoe in de Marowijne, terwijl deze zoo te zyn met de gesteenten, welke in het, in het Lawa-gebied thans is gebleken van af de Surinamerivier een meer Zuid- indringende Oranjegebergte, bij de onderzoekingen der myn- Oostelijke richting te nemen. Een blik op de kaart doet duidelyk in het oog springen waar zich in den rivierloop deze invloed (I, Op dat kaartje is als hoogte van den Mi.ibo heuvel aangegeven 30 meter. Lees: t>5 meter. doet gelden. Voor de Coppename is het het riviergedeelte van

Handelingen der Sta ten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5. Suriname. 2 li

af da Kah-ighvallen opwaarta, vanwaar da hoofdrichting Oost- maeea, en in de onmiddellijke nabijheid daarvan, is in bet verder West is au aan aaria itroomveranellingen en vullen optreedt westelijk gelegen gedeelte van .Suriname geen gond in ontginbare welke tot iüiii da Tonckenavailen en

tegen* vormen loge afgeronde heuvels waarin directe samenhang vun een gondvoorkomra in een gebied dat vrij van platonische dikwijls niet neer te herkennen ia ;ils alleen dal een ordening storing is gebleven. Ook andere onderzoeker* zijn tot dezelfde langi ''«MI bepaalde hoofdrichting daarbij au liet licht treedt. gevolgtrekking gekomen. De hoogleeraar VAK LOON in zijn rapport I)r groepeering deser gesteenten, waaromtrent hierboven reeds over de exploratie van het L;iwu-gebied behandelt eveneens dit met een enkel woord wenl gerept, wijst bovendien op een sunicn- onderwerp, doch wijst er op dat de conclusie, dat dus deze jongere hang de/er ernptieprodneten uit reraebillende periodenu eruptiefgesteenten, en met. name de diabasen, als de eigenlijke liij bet optreden van ampbibolieten an amphiboolsehalies in aanbrengen van het goud moeten worden beschouwd, daardoor in verschillende gevallen een krunsgewijze omsluiting en het nog geenszins is beslist. Verslaggever deelt zijne meening en bestaan vim een eontactzóne aangetoond, de minder frequent en zal hieronder nader uiteenzetten op welke wijze hij zich voor- ook niet lieuvelvorineiid doch in spleten en gangen optredende stelt dat de thans bekende goudvoeriug is ontstaan. Doch al |)orph> rieten worden eveneens in dezelfde gebieden aangetroffen. moge ook het jong-eruptieve gesteente niet dadelijk beschouwd Zij mogen in hun geheel, evenall de hier en daar in kleinere worden als de aanbrenger, als het moedergesteente van het Uitgestrektheid jong eruptief' aangetroffen granieten, granietoïden goud, dat er verband bestaat tusschen de goudvoering en die en aplieten gerekend worden te' zijn ontstaan als randformutics erupties is boven twijfel verheven. in de groote btenkgebieden die in hoofdzaak door basische Met bestek van dit verslag laat niet toe hier in extenso aan gesteenten zijn gekarakteriseerd. te .halen de mededeelingen door verschillende onderzoekers op Verslaggever veronderstelt dat het thans bijeengebrachte dit punt gedaan. Verslaggever verwijst slechts naar de bronnen materiaal, bij nader onderzoek zul blijken voor de verdere studie en haalt als zoodanig aan: van dit onderwerp belangrijke gegevens 'te bevatten. M. E. D. LEVAT. Rapport a M. Ie Ministre de 1'Instruction Hier zij slechts in het kort de meening van verslaggever Publiipie sur 1'exploitation de 1'or en Guyane Francuise, bladz. 25 geresumeerd, welke hierop neerkomt dat hetgraniet-gneiss-cornplex en verder. Deze haalt tevens gegevens aan uit het werk van dat in het zuiden der kolonie bergvorniend optreedt, zeer waar- den ontdekkingsreiziger, Ie ('hevallier u BLOND van 1814, getiteld: schijnlijk ten gevolge van doorbraken door spleten en alleenstaande „Description de la Guyane Franchise" die reeds toen tot over- eruptiepunten van jongere gesteenten van overeenkomende eenkomende conclusies kwam. samenstelling, in het N. 0. daarentegen is gekarakteriseerd door K. MAKTIN. Geologische studiën ueber Niederl. West Indien, erupties van voornamelijk basische gesteenten en dat deze gra- bladz. 192. nieten voor zoover zij uitgestrekte vlakgolvende terreinen vormen G. C. DO Bois. Geologisch-Bergmiinnische Skizzen aui Surinam, als het oudste lid in den geologischen houw moeten worden opgevat. bladz. <)0 en 07. De vlakkere graniet-gneiss-terreinen hebben in het Westen der J. B. HAKBISUN. Report on the Geology of the North Western kolonie slechts een geringe ontwikkeling waar de jongste alluviale District, bladz. 14 en Report on the petrography oftheCuyuni kuststrook aan den voet van de uitloopers van den hoofdrug and Mazaruni (Br. Guyana) alsmede de gegevens voorkomende aansluit. In het Oosten der kolonie, beginnende bij de Saramacca, ' in het werk van: en in breedte toenemende tot aan de Murowijne, krygen de dr. L. MOKISSE, Excursion dans 1'Eldorado (El Callao in vlakke gebieden van het oudste tbrmatielid een grootere uitbreiding Venezolaansch Guyana). en het is voornamelijk daar dat talryke erupties van jonger De door tal van anderen gemaakte ervaringen hebben zich gesteente van zeer uiteenloopende samenstelling optreden, waarbij in de Lawa ten volle bevestigd. Doch behalve deze algemeene echter successieve diabaas-erupties die langs evenwijdige spleten ervaring, dat er verband moet bestaan tusschen goudvoorkomen optraden verreweg overheerschend zijn. Zoowel de oudste granieten en de doorbraak der jongere gesteenten hebben de verkregen als de oudere eruptieve producten hebben door de jongere door- resultaten bovendien aan het licht gebracht, — en hierop is door braken diepgaande contact" en metamorphische werkingen onder- sommige der bovengenoemde onderzoekers eveneens gewezen — gaan, terwijl de invloeden der van boven uitgaande verweering | dat dit verband voornamelijk moest gezocht worden langs de juist op deze punten diep vermochten in te grepen. lijnen van aanraking (eontactzónes) van de gesteenten van ver- Voor het Lawa-gebied in het bijzonder heeft deze uiteenzetting I schillenden onderdom. Dat de groote, graniet-gneiss-formatie belang omdat, zooals hierboven reeds werd aangegeven, de grens zoowel daar waar zij bergvormend als waar zij in meer noorde- van het gebied der oergraniet-gneiss-formatie en dat der jongere ! lijke gedeelten der kolonie uitsluitend in vlakke of vlakgolvende eruptieve gesteenten dwars daardoorheen loopt en ongeveer i strekking wordt aangetroffen in geen enkel geval tot een samenvalt met de lijn die de monding der Oelemarie (linker- j eenigszins noemenswaardige concentratie van het edel metaal zijtak der Litanie) verbindt met de Gransoela (Tapanahoni) en j aanleiding gaf, was reeds te voren boven twijfel verheven. Doch mitsdien een algemeen N.W.-Z.O. richting heeft, terwijl een ] de somwijlen massale kernen der jongere doorbraken — en deze belangrijk gedeelte van het van gouvernementswege te onder- worden wel voornamelijk gevormd door de diabasen en daarvan zoeken gebied tot de fundamenteele graniet-gneis-formatie mag afgeleide gesteenten —• mogen wat hunne goudvoering betreft gerekend worden. met den fundamenteelen graniet worden gelijk gesteld. Noch op Nadat door tal van prospecties, alsmede een onderzoek naar de hooge ruggen van het de Goeje- en Lelygebergte en evenmin het voorkomen van goud ook in de andere gedeelten der kolonie in de kernen van de uitgestrekte en aaneengesloten heuvel- een algemeen beeld was verkregen van de verspreiding van het edel reeksen welke in meer noordelijke gedeelten der kolonie voor- metaal kon verband gelegd worden tusschen den bovenbeschreven komen is goud in ontginbare hoeveelheid gevonden. Deze ker- geologischen bouw en dat voorkomen. Als een der voornaamste nen moeten worden opgevat als het ware . in einem Gusz " te punten moest toch worden beschouwd, dat door het verkrijgen zijn ontstaan. De gelijke samenstelling van gesteenten welke van het noodige inzicht in de wijze van voorkomen van het op de hellingen dezer kernen worden aangetroffen wijzen daarop. goud de prospectie in een zoo uitgestrekt gebied waarin zy Somwijlen zijn de jongste erupties, zooals hierboven is aan- anders doelloos en hopeloos zou verloopen, systematisch kon gegeven, omgeven door randen van een gesteente dat in een worden geleid en slechts die terreinen aan een nader onderzoek vroegere periode in hetzelfde breukgebied aan den dag kwam werden onderworpen welke na een voorloopige verkenning en daarby den invloed van die latere uitstrooming onderging zouden blijken daarvoor in aanmerking te kunnen komen. Hier- door geheele of partieele wijziging in samenstelling. Veelal bij wordt voorloopig slechts het oog gehouden op het voorkomen ontstonden daarbij uit de oudere reeds gedeeltelijk verweerde van alluviaal goud. Het bestaande verband daartusschen en dat diabasen epidioriten en amphiboolschalies. van ader- of rifgoud zal hieronder nader worden uiteengezet, j Ook deze gesteenten, waar zij in massale vorming zyn aan- Als vaststaand mag worden aangenomen, dat de jongere getroffen, hebben in hunne kernen geen goudvoerende afzettingen erupties van voornamelijk tot de groep der diabasen behoorende j geleverd. Slechts daar waar contacten bestaan, waar dus de ge- gesteenten met de goudvoering nauw verband houden. Ten j steenten in hunne successieve uitstrooming grooteu invloed op bewyze daarvan kunnen niet alleen dienen de talrijke gegevens elkaar uitoefenen, schijnen de omstandigheden voor de opeen- welke daaromtrent in de kolonie werden verzameld, doch ook hooping van het goud in kreekbeddingen gunstig te zyn geweest wat, deels door eigen onderzoek, deels door dat van derden is en het is daar dat in de eerste plaats gezocht moet worden aan het licht gebracht omtrent de geologisch geheel analoge naar zulke afzettingen. gebieden van Braziliaansch, Fransch. Britsch en Venezolaansch ] In verband hiermede rijst dan de vraag of onder die jongere Ghnyana (l). Geen enkel voorbeeld is daarbij bekend geworden gesteenten, enkele van een bepaalde samenstelling zyn aan te wijzen welke, meer dan andere, op die opeenhooping invloed (1) Ve r.n/aggever verwjjat naar zijne te voren uitgehnchte rapporten o. a. hebben gehad. Reeds te voren werd als de meening van ver- over bezoeken aan de Omai- en Peter<-mijnen in Kritseh Guyana resp. van schillende onderzoekers aangehaald, dat men het gebied der 16 Seplember 1905 en 21 November 1906. kristallijne schalies als bij uitstek beschouwde als het moeder- KOLOMAAL W.IIM.\i. 1007. II. SIJItlNAMK (8UPPLBMENT).

gesteente root goudvoering. I'n de opvatting van het ontstaan I rijking van oorspronkelijk goudgehalte in de nabijheid sier dier schalies uitsluitend uit de metamorpbische werkingen op contacten in de hand werkte, kon toch de concentratie ilechte onder cruptiefgestemte door jonger uitgeoefend, duidt deie uit- daar geschieden waar diepingrijpende latere chemische werking spruuk dus op eenzelfde verschijnsel, omdat juist de kristalhjne mogelijk was. Kn daarvoor hebben de contact vlakken ongetwijfeld •enaliei zijn dl producten van eontaotinvloeden. Doch in de eene gunstige gelegenheid geboden. samenstelling dezer schalies bestaat eene /.eer groote verscheiden* Wordt op deze wijze dus eene verklaring gevonden voor het heid en dit is eveneens het (geval niet hunne renpreiding. Daarbij feit dat de goudvoering in kreken en op heuvelhellingeii zich komt dat de juist in eontactadnen /eer diepgaande rerweering concentreert op de contact-zones, eveneens wordt daardoor duid(- het dikwerf onmogelijk maakt omtrent de oorspronkelijke samen* lijk waarom zulks niet het geval is noch in de vlakke en onge- stelling van liet gesteente iets niet zekerheid te kunnen vast- liroken granietterreinen van oudste vorming noch in de massale stellen. En begrijpelijk is dan tevens dat omtrent het vraagstuk kernen (Ier jongere oruptiegebieden. Kn eveneens wordt daarbij of het goud in deze verweerde massa's eventueel primair of duidelijk waarom op plaatsen van /eer samengestelde eruptieve secundair aanwezig is, (reinig kan worden vastgesteld. werking, waar de uitstrooming van gesteente-magina in ver- Door de zeer nauwkeurige en op groote sehaal verrichte schillende perioden geconcentreerd is op terreinen van een /eer onderzoekingen van .1. B. ELUUUSON schijnt te zijn aangetoond geringe uitgestrektheid, de goudvoering somwijlen wel is waar dat een gering goudgehalte in bijna alle gesteenten van Kritsch over gering oppervlak, doch daarin (piantitatief eene groote hoogte Guyana, oudere zoowel als jongere, aanwezig is. ()]) blz. 50 van kan bereiken. Door elke volgende eruptie worden de omstandig- zijn bovenaangehaald rapport over de ('uyiini en Mazaruni heden voor een intensief ingrijpende verweering gunstiger, tenzij, districten vermeldt hij: «The results of the essays given in this wat wellicht in vele gevallen heeft plaats gehad, de jongere uit- report indicate that gold is present in more or less minute strooiningen zoo overvloedig zijn dat het geheele terrein door aniounts in all of the country rocks of the districts and that hunne producten wederom wordt bedekt en de ingrijping van the proportions found in the basis rocks are, on the whole, only chemische werking daardoor in toekomst wordt bemoeilijkt. a little bigher than those in the acidic ones." Onderzoekingen Voor de opeenvolgende doorbraken hebben zich het geinakke- in het stroomgebied van de Essequebo en Demerary-rivieren gaven lijkst geleend de punten van geringsten weerstand, welke veelal overeenkomstige resultaten al hoewel daarbij de zuivere granieten worden aangetroflen langs de randen der grootere breukg<- •en amphibool-granieten slechts bij uitzondering sporen van het bieden. Wel is waar is dus doorgaans de goudvoering langs die metaal vertoonden. randen, voor zoover zjj kunnen worden gevolgd, niet doorloopend, Ook LKVAT en DU Bois hebben in gesteenten een goudgehalte doch wel blijkt deze te zyn verhoogd in de verschillende kreken aangetroffen. Zij hebben echter uitsluitend basische gesteenten welke van een enkel ceLtraal punt afstroomen. Dit verschijnsel onderzocht en daarin gehalten van 0.2 gr. tot 2 gram per ton is doorloopend en karakteristiek voor de Guyana's. In een som- gevonden. In het laboratorium te Paramaribo zijn eveneens een wijlen uitgestrekt heuvelgebied hebben slechts enkele punten aantal onderzoekingen uitgevoerd, doch voornamelijk op sterk de gunstige voorwaarden geboden vooreen voldoende concentratie verweerde gestee ntemonsters, zoodat de resultaten welke hierbij t die als regel hoofdzakelijk chemisch en locaal, bij uitzondering verkregen zijn feitelijk geen gewijhfc in de schaal kunnen leggen. door mechanisch transport over groote uitgestrektheid zich heelt Zeker is dat de verschillende resultaten sterk uiteenloopen, doch doen voelen. Er moeten dus in dat breukgebied slechts enkele dat ondanks dat een afwisselend goudgehalte als accessorisch | punten zijn waar, na successieve doorbraken de concentratie bestanddeel van de oorspronkelijke gesteenten mag worden aan- mogelijk werd en uitgesloten u daarbij geenszins dat daaronder genouien. HAKKISON, die zijne monsters nam, niet uitsluitend in een enkele een gesteente aan de oppervlakte bracht dat reed* de nabijheid van oiitginiiingsceutra doch op verschillende punten primair een betrekkelijk hoog goudgehalte had. Zulks moge langs de door hem bevaren rivieren, is de eenige onderzoeker zelfs waarschijnlijk zijn en hierop duidt voorzeker het lokaal op- die tot heden alle gesteente-groepen op hun goudgehalte onder- treden van een oorspronkelijk zuur doch thans in zeer uiteen* zocht en daarby hij voorkeur op het oog onverweerd, vast ge- loopende verweeringsproducten aangetroffen magma dat op ver- steente gebruikte. Het goudgehalte der doorgaans zeer sterk ver- schillende oiitginningspunten een belangrijke rol schijnt te weerde en in vele gevallen door aderen van limoniet en kwarts spelen. Verslaggever moet zich er hier echter toe bepalen te doorweven bodemgesteenten van vele ontginningscentra kan op verwijzen naar de door hem tevoren medegedeelde resultaten zichzelf geen aanwijzing geven omtrent de oorspronkelijke bron over onderzoekingen op verschillende placers. van het metaal, omdat een groot gedeelte daarvan ook in de tot klei •of zandige klei verweerde massa's welke echter onverplaatst zijn, Een tweede feit dat door de practijk aan het licht is gebracht van secundaire vorming is. Zonder in dit verslag verder in bijzonder- en in bovenstaande beschouwingen eene verklaring moge vinden heden te gaan omtrent de wijze van voorkomen van het goud in de is het doorgaans geringe en voor ontginning niet in aanmerking Guyana's, waaromtrent meerdere schrijvers kunnen worden geraad- komende goudgehalte van de omgeving van alleenstaande erupties pleegd komt het verslaggever toch belangrijk voordat er in het van geringe intensiteit. Behalve de meer uitgebreide heuvel- algemeen op worde gewezen dat in vele gevallen de bewijzen massieven, langs wier randen een onderzoek aldus met de meeste zijn verkregen dat de voor ontginning in aanmerking komende kans op goed gevolg ondernomen kan worden, zijn toch in het afzettingen het goud op secundaire ligplaats bevatten en dat, ook Lawagebied, voor zoover dit uit de wijd golvende wel is waar dan wanneer op den weg tusschen de primaire en de secundaire begroeide doch weinig vruchtbare zandige vlakten bestaat, welke afzetting mechanisch transport eene zekere rol moge hebben ge- uit den granietischen bodem zijn ontstaan, op vele punten aan- apeeld, de hoofdarbeid in dit vervoer aan eene chemische werking getroffen kleine heuvelniassiefjes van een gesteente van afwijkende moet worden toegeschreven. Waar dus aan de eene zijde dit wisse- samenstelling. Hun oppervlak beperkt zich doorgaans tot enkele lend goudgehalte van vele gesteenten is vastgesteld en aan de hectaren. Somwijlen bestaat het geheele gebied uit een enkelen andere zijde de zekerheid bestaat van chemische werking als hoofd- top, somwijlen heeft het een weinig grootere uitgestrektheid en 'oorzaak voor de uitlooging en de daaropvolgende concentratie, daar is door erosie min of meer gedeeld. Van zulke massiefjes, welke ligt de gevolgtrekking voor de hand dat die concentratie het hoogste doorgaans voor het grootste gedeelte uit amphiboliet of daarmede fOU zijn op die punten waar de oplossing van het goud uit zijn verwante gesteenten bestaan, doch waarin een enkele maal een oorspronkelijke vormingsplaats het gemakkelijkst kon plaats kern van een gesteente van jongere vorming kon worden aan- hebben en waar de omstandigheden voor latere opeenhooping getoond, zijn vele onderzocht. In vele gevallen werd in de er gunstig waren. van afstroomende kreken een eenigszins hooger gaudgehalte aangetroffen dan in de omgeving. Steeds was dit gehalte echter Om aan de eerste voorwaarde te voldoen wordt vereischt een toch zoo laag dat aan een ontginning niet gedacht kon worden. •diepgaande verweering van het oorspronkelijk gesteente, waar- Verslaggever meent dan ook dat dergelijke kleine en in door de circulatie van extraheerende vloeistoffen mogelijk wordt. granietisch terrein geheel alleenstaande eruptiepunten geen aan- De tweede voorwaarde wordt ongetwijfeld bevorderd door acci- leiding hebben gegeven tot de vorming van ontginbare beddingen, denteering van het terrein, waardoor de samenstrooming van hetzij eluviale dan wel alluviale, en meent dat zulk een verschijnsel de extraheeringsvloeistoffen, welke aan de oppervlakte kunnen verklaard kan worden door het feit dat, afgezien van het primaire nittreden of op lager gelegen punten samen?troomen en worden goudgehalte van het gesteente, de omstandigheden voor secundaire neergeslagen, wordt bevorderd. concentratie onvoldoende gunstig zijn geweest. Eveneens kan dit gezegd worden van de dikwijls door bet oudere graniet of de Deze beide voorwaarden zijn aanwezig in de gebieden der gneiss heenbrekende gangen van jonger eruptief gesteente welke geschieferde oudere en jongere eruptiegesteenten Geheel in in sommige gedeelten der kolonie veelvuldig voorkomen en zich ^t midden latende dus of bij de stolling der gesteenten van ver- veelal voordoen als lauggestrekte doch weinig breede aanz\vel- schillenden ouderdom de aan de contactvlakken optredende lingen van het terrein. byzondere dynamische en chemische werkingen ook een ver-

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5. Suriname. -J III

Uitgaande van

expedities welke zijn verricht voordat Mi B6fl voortgezet onder* pecties van den ingenieur vo* KAHKH. Van bet plaatsen dezer zoek irerd aangevangen bobben in 11«*t algemeen weinig of gebouwen is weinig of geen nut ondervonden. Geen enkel geen uut gehad. Ue daarbij rerrichte werkzaamheden zijn 6f Bevond licb op eene plaats vanwaar uit, een meer uitgebreid geheel overbodig gebleken of bobben eene udere bevestiging onderzoek kon worden verricht. vereischl van vroeger verkregen resultaten, In één «.rt*\-;L 1 moest Verslaggever arriveerde omstreeks medio 1004 in de kolonie een terrein zelfs ten derden male worden onderzocht, omdat en in de tw Ie helft van September d.a. v. werd met regel- tllsscheu de Uitkomsten van een eerste en tweede onder/.Oék te matigen prospectiearbeid een aanvang gemaakt, welke sedert groote verschillen bleken te bestaan. onafgebroken werd voortgezet. Hieronder volgt een korte opsomming van wat a. h. w. te hooi Als uitgangspunt voor de prospecties werd gekozen de VBO en te gras werd verricht, voordat met liet regelmatig onderzoek uit Awarasoela gekapte verkcniiingslijn. De voorloopige onder- in de tweede helft van i 1)04 een aanvang werd gemaakt: zoekingen alsmede wat in het algemeen omtrent het Lawa-gelued 1". Expeditie van een mijningenieur in verband met de bekend was hadden het waarschijnlijk doen voorkomen dat bet Gonini-expeditie van 11 Augustus tot 3December 1903. Hij het noordelijke deel daarvan overwegend uit vlakke granietterreinen opvaren der rivier zijn bier en daar kreken onderzocht en verder was gevormd en alhoewel toen nog geenszins werd aangenomen, lijnen gekapt. Het terrein bleek vlak granietiseh. Hij het opvaren dat onderzoekingen daarin niet tot een bevredigend resultaat der Emmanvier werd een klein massiefje gevonden, waarin enkele zouden voeren, werd toch tle voorkeur gegeven aan een onderzoek kreken werden onderzocht die vrij goede resultaten opleverden. in streken waar waarschijnlijk grooter kans op succes bestond. Nauwkeurig zijn die niet bekend, omdat de uitgewasschen hoeveel- Voor de keuze van Awarasoela als uitgangspunt voor nadere heden goud niet «ewoj;i'M zijn. Zij gaven aanleiding later daarop onderzoekingen in het de Goeje-gebergte golden de volgende nogmaals terug te komen. De expeditie heeft voor de toekomst argumenten: van bet onderzoek niets bijzonders geleerd. Het terreintje, waar 1°. Het terrein was door de kaplyn-CoHJN gedeeltelijk geopend. eenige vondsten zijn gedaan was te voren reeds door anderen onderzocht, zooals bleek uit de oude prospeetiekuilen. Ook op 2°. Deze kapping lag in de nabijheid van de Compagnie des andere punten werden kuilen van vroegere onderzoekers aangetrof- Mines d'Or, het grootste en eenige centrum van ontginning fen. (Verslag van den ingenieur B. VON KABKK dd. 18 Januari 1904.) van eenig aanbelang in de Lawa en in de nabijheid van de monding der Inini (Pransch Guyana) in wier stroomgebied 2°. Expeditie tot bet kappen van een tracé in Z. O. richting in 1901 belangrijke ontdekkingen waren gedaan. van Aftivisiti a/d. Tapanaboni onder leiding van een landmeter van 6 October 11)03 tot 15 Januari 1004. Het tracé werd circa 3'. De verkenningslijn liep volgens het rapport van den met 30 K.M. buig en stuitte ten slotte op een kreek welke volgens de kapping belasten opziener door sterk geaccidenteerd terrein, het verslag over deze expeditie circa 50 M. breed moest zijn, hetgeen deed vermoeden dat, waar de verheffingen in dit gebied d. w. z. bijna even breed als de monding der Gonini in de veeal worden gevormd door basische gesteenten, ook hier de Lawa, tot het stroomgebied van welke rivier «leze kreek zou kansen op succes grooter zouden zijn dan elders. bebooren. Deze, zoowel als verschillende andere mededeelingen in De op deze geringe gegevens herustende keuze mag op zich zelf dit verslag zijn van overdrijving niet vrij te pleiten. Üe lijn niet als een ongelukkige beschouwd worden. Later toch zou sneed voornamelijk vlak zandig terrein en liep sofnwijlen door blyken dat feitelijk het de Goeje-gebergte het eenige gebied in savannah's. Slechts tusseben KM. 18 en 20 werd heuvelachtig de Lawa is dat om zijne formatie voor een nader onderzoek in terrein gesneden, waarin prospecties zeer gunstige resultaten aanmerking kwam en dat door*zijne sterke aceidenteering en zouden hebben opgeleverd hetgeen aanleiding was tot bet zenden moeilijke toegankelijkheid minder dan andere terreinen door van een tweede expeditie (zie bieronder). Geologische of geognos- vroegere onderzoekers was doorzocht. tische gegevens werden op deze expeditie niet verzameld. (Verslag Van dit gebied is in bijlage IV behoorende tot dit verslag van den landmeter E. G. BAKBOS dd. 30 Januari 1904.) een detailkaart toegevoegd, waarin tevens de gesteenten welke tot de verschillende hierboven genoemde hoofdgroepen bebooren 3°. Expeditie tot het kappen van een tracé in W. richting nader zijn aangegeven. van uit Awarasoela onder leiding van een opziener van 19 Fe- Het gebied bestaat uit een, van O. Z. O. naar W. N. W. bruari—10 Juni 1904. loopende vrijwel aaneengesloten hoofdrug die zich in zijn hoogste Deze arbeid is de eenige die voor den verderen gang van punt tot eene hoogte van ca. 700 M. verheft. Naar het zuiden Baken direct nut heeft opgeleverd, omdat de gekapte lijn, die een toe valt deze rug vry steil en gaat vrij plotseling over in een lengte van 90 K.M. verkreeg en die de Gonini, hetgeen het oor- vlak en zandig terrein, dat gedeeltelijk tot het stroomgebied sproukelijk plan was, niet bereikte, later als basis heeft kunnen van de Oelemarie behoort, gedeeltelijk tot dat van de Hchroeder dienen voor de onderzoekingen in het de Goejegebergte. Pros- van iler Kolk-kreek, welke in de Litanie stroomt even boven pecties werden op dezen tocht niet verricht, evenmin gesteente- de monding van deze in de Lawa. De voortzetting van den monsters verzameld hoofdrug naar het Z. O. toe wordt gevormd door de serie Toch is ook het uitzenden van eene afzonderlijke expeditie alleen vallen welke aan de samenvloeiing van de Litanie en de met opdracht om een lijn te kappen, te ontraden. (Verslag van Marowini-kreek worden aangetroffen. De zuidelijke hellingen den opziener W. J. F. Copvn dd. 1 Juli 1904.) welke wel is waar vrij plotseling in het vlakke stroomgebied der bovengenoemde kreken overloupen, hebben toch op enkele 4°. Expeditie onder leiding van een mijningenieur tot nader plaatsen aanleiding gegeven tot meer gebroken randgebieden. onderzoek van de gunstige resultaten welke op den tocht sub 2°. Versche of ten minste oppervlakkig onverweerde gesteenten genoemd zouden zijn verkregen. zijn in dit gebied zeldzaam, doch ook een meer nauwkeurige Deze werden, tenminste voor zoover betreft de goudvondsten, geenszins bevestigd. Geologische gegevens werden verkregen I waarneming van de samenstelling van den bodem, de planten- welke echter, omdat zij zich bepalen tot monsters, verkregen groei, de waterhoudendheid van kreken in verschillende jaar- langs het tracé, op zichzelf van geringe waarde zijn. Ondanks getijden en hunne neiging om by sterken neerslag al of niet snel dat op deze tweede expeditie aan prospectiewerkzaamheden te stygen, kunnen den opmerkzamen onderzoeker dikwerf ge- grooter aandacht werd geschonken dan by de vorige het geval gevens in de hand leggen welke tot eene algemeene conclusie was en de wyze van onderzoek weinig twijfel overliet aan de i omtrent de oorspronkelijke samenstelling van het thans ver- juistheid der verkregen gegevens, maakten verschillende omstan- i weerde gesteente voeren. Het zuidelyke randgebied schijnt ge- digheden het toch wenschelijk om deze nog nader te verifieeren. karakteriseerd door successieve overgangen van de hoofderuptie Dit is later geschied, toen het systematische onderzoek dit die den kern van het gebergte vormt tot de granietische om- gedeelte van het Lawagebied had bereikt, waarbij de resultaten geving, waardoor enkele uitermate steile en lauggestrekte ruggen der tweede expeditie wel is waar werden bevestigd, doch tevens zijn gevormd die in hunne hoofdrichting evenwijdig loopen met opnieuw een bewijs geleverd werd voor het nadeelige element die van den hoofdrug. In dit overgangsgebied zijn op twee dat in afzonderlijke expedities was gelegeu. (Verslag van den punten verhoogde goudvoering geconstateerd, alhoewel deze ingenieur J. A. GRITTKKIXK, dd. 25 October 1904.) slechts op een enkel punt eenigszins doorloopend bleek te zijn. Het eerste gebied is dat van de Kwarts-kreek, gelegen op enkele Behalve bovengenoemde expedities werden in den aanvang K.M. westelyk van de monding der Litanie. In het sterk ge- van 1904 nog 3 andere uitgerust voor het bouwen van planken accidenteerde terrein vormt zich een aantal smalle en diepin- huizen te Poeloegoedoe, tegenover ('ourmotibo aan de Lawa, gesneden valleien, die in twee hoofdkreken te zamen stroomen. aan de samenvloeiing van Emma- en Wilhelminarivieren en aan ; Dit terrein is, blijkens de daar aangetroffen sporen, vroeger de Emma-rivier verder stroomopwaarts ter plaatse van de pros- systematisch ontgonnen. De voornaamste kreken zijn regelmatig 13

KOLONIAAL \l KM,Al. 1907. - II. M HlVUIh (SUPPLEMKNTL met wasi hgoten, de kleinere met longtoms bewerkt. Toch bleek hebben, ten minste hunne producten nemen plaatselijk vry •dat, dank zy de blijkbaar met Imast uitgevoerde-ontginning, nog groote oppervlakken in. Daarby herkent men in de eerste plaats talrijke plekken waren overgebleven waarin MD ontginning een breede strook welke voornamelijk door epidiorieten of am- alsnog mogelijk was. Wanneer en door wien de vroegere ont- üholieten en amliboolschalies is opgebouwd (diiilmassehiefers). ginning beeft plaats nhtd is niet bekend. Het magazijn aan In dit gebied, dat gedeeltelyk overvloeid schynt door de producten de Lawa werd gevestigd op hetzelfde punt waar de vroegere der jongste doorbraken komen echter ook nog andere gesteenten ontginner, blijkens de reeds bijna geheel verdwenen resten van voor waaronder een dat in den bovenloop der Kampmeynert en oude kampen, was gehuisvest. Boschnegers verklaren ook „eenige Anjoemarakreken een overwegende rol speelt en dat bestaat uit jaren geleden" bierheen vrachten te hebben vervoerd. Ofschoon gedeeltelijk tot chloriet verweerde biotiet, plagioklaas en amfi- net terrein nooit in concessie geweest is moet toch de ontgin- bool, terwijl kwarts in glasachtige kristallen en magnetiet ning aan eenige tientallen personen voor eenige jaren werk accessorisch voorkomen. Dit is dus een dioriet die weinig of hebben verschaft, terwijl de gewonnen hoeveelheden goud, om geen drukverschynselen vertoont en dus eveneens als de diabaas een arbeid onder zoo ongunstige omstandigheden als deze be- tot de jongere vormingen mag gerekend worden. talend te maken, minstens 1 K.G. per man en per jaar moet In het noordwestelyk gedeelte van dit randgebied waar een hebben bedragen. Dit stroopersterrein is trouwens het meest van bet hoofdmassief eenigszins afgescheiden kleiner heuvel- uitgebreide dat werd gevonden. land wordt aangetroffen, hebben deze oudere doorbraken tot By het volgen van het contactgebied naar N.N.W. richting eenige goudvoering aanleiding gegeven. Hier ontspringen de worden nog enkele kreken aangetroffen welke een zeer wissel- Donkervliet, de Breakfast- met de Goede Hoop kreken, in welker vallig doch doorgaans gering goudgehalte vertoonen in het boven valleien graniet, dikwerf in geweldige alleenstaande blokken, stroomgebied der Schroederkreek, waarna de contactgrens zich wordt aangetroffen, terwyl op de heuvels daartusschen amfiboliet noordelyk ombuigt, waarbij de overgangen van de hooge ruggen op verschillende plaatsen voorkomt, evenals in rolsteenen in van het de Goeje-gebergte in het omgevende terrein zeer plotseling het grind bed der kreek. De Donkervliet is over een vry groote zyn. Diep ingesneden .valleien met zoo steile hellingen dat deze lengte goudvoerend, evenwel met een gemiddeld laag gehalte. slechts door het insnijden van treden kunnen worden heklommen Ook de kleinere van deze heuvels afstroomende waterloopen gaan plotseling over in vlak ingesneden kreken waartusschen zooals de Lei-, (ioede Hoop-, Kop aan Kop-, en Fransche kreken zich geheel vlakke of flauw golvende plateaux uitstrekken die voeren goud, somwylen over geringe uitgestrektheid in bevre- •een ware verademing zyn na de bezwaren die het eerstgenoemde digend gehalte, doch als regel zeer wisselvallig. Dit is eveneens gebied aan den onderzoeker in den weg legt. Doch deze plotse- het geval met enkele andere valleitjes die van het randgebergte linge overgang schijnt ook geen aanleiding gegeven te hebben in de vlakte van de Njamkreek overzetten. Een enkele maal werd tot eenige accumulatie van het edel metaal in de beddingen een goede battée uit de grindlaag gewasschen, (Bobkreek) doch der kreken. Na in hunnen bovenloop cascadengewijs over een op geen enkel punt kon een meer aaneengesloten gondvoering rotsachtig bed te hebben gestroomd, dat grootendeels bestaat uit worden geconstateerd. afgeronde blokken diabaas, welke aan de oppervlakte somwijlen zijn In het gebied der amliboolschalies konden echter nog op bedekt met een yzerrijke korst, welke overgangen vertoont tot enkele punten kleine goudvoerende terreinen worden afgebakend, lateriet (kakerlakiston), vermindert het verval vry plotseling en welke een eenigszins meer regelmatig verloop hebben. In dit worden de beddingen der kreken breed en dikwerf moerassig, verband moeten de Amajoeba- en Kaïnpkreken worden genoemd. terwijl de alluviale afzettingen daarin uit rooden en roodbruinen Dit gebied is gekarakteriseerd door de doorbraak van een zeer leem bestaan, waartusschen zich grijze en witte banken van kaolien ki^zelzuurrijk aplitisch gesteente. Het bestaat uit meer of minder komen mengen. Deze westelijk van het massief afstroomende groote kwartskristallen welke aan het gesteente somwijlen het kreken behooren tot het stroomgebied van de Drietabbetjeskreek aanzien van een schriftgraniet geven en uit mikroklin; verder •en zyn almede de eenige die aan deze kreek in het droge uit weinig plagioklaas, witte glimmer (muscoviet of sericit) en seizoen nog eenig water toevoeren, daar de andere bronnen en granaat. Het gesteente heeft een schalieachtige structuur. In het verdere stroomgebied dezer kreek, die geheel door vlak en sommige monsters komen amfiboolkristallen in banden geordend zandig granietterrein stroomt, in den drogen tijd geheel uit- voor, welke in andere overheerschend worden. droogen. De vlak golvende heuvels welke in dit bron gebied op- treden en welke dus eenerzijds aansluiten aan het de Goeje- In afwyking van de kreken der omgeving vertoonen de bed- gebergte, moeten worden beschouwd als uitloopers van dën dingen van die, welke uit een dusdanig contactgebied stroomen, N. 0. verloopenden rug van het Oranjegebergte, waarop de dikwijls groote hoeveelheden kwartszand en vormen daardoor Gonini ontspringt en welke rug, zooals hieronder nader zal een indicatie voor de afwykende formatie welke in hun ge- worden medegedeeld, behoort tot de groote grauietische kern bied wordt gevonden welke voor den onderzoeker van veel van het brongebied onzer groote rivieren (zie sub III Algemeen waarde is. overzicht van den geologischen bouw van Suriname). De Het noordelijke, evenwijdig met den hoofdrug loopende over- gesteenten welke hier aan de oppervlakte zijn aangetroffen gangsgebied bereikt in zijn Z. 0. voortzetting niet in zijne volle vertoonen grauietische structuur, doch zyn veelal gekarakteriseerd ontwikkeling de Lawa. In de bedding dier rivier zelve en op •door groote amfiboolkristallen. Zy vormen overgangen van graniet den linker over werden oudere gesteenten tot op ettelijke K.M. tot dïoriet, evenals dat elders is geconstateerd in het overgangs- daarvan in de verkenningslijnen aangetroffen. De intensiteit der gebied van de zone der jongere erupties. doorbraken is in beide perioden in de richting der Lawa afne- mende geweest, of liever deze rivier heeft zich een weg gebaand In het algemeen is dus in het zuiden (resp. Z.W.) en westen daar waar minder bindernissen in haren weg lagen. Er moge in de overgang van den hoofdrug, door de jongste eruptie gevormd, dit verband even op gewezen worden dat het by sommige in naar het granietgebied vrij plotseling (in rechte lijn bedraagt de practijk gevormde goudzoekers bestaande geloof dat de rijke •de breedte der overgangszóne 5 a 6 K.M. en in het W. slechts vindplaatsen nooit ver van de groote rivieren of kreken afliggen 2 a 3 K.M.). De noord en vooral de noordoostrand vormt een in dit verschijnsel zijn oorzaak moet vinden. meer samengesteld terreinprofiel. Op den hoofdrug volgen ver- Waar de waterloopen op hunnen weg naar zee dezen belem- scheidene, min of meer gebroken lagere kammen, die in hunne merd vinden door heuvels of heuvelgebieden, worden die omgaan hoofdrichting met die van eerstgenoemde evenwijdig loopen, of doorbroken op de punten van geringsteu weerstand, d. i. in •doch die telkens doorbroken worden door kreken welke, naar vele gevallen het contact van de jongere heuvelvormende door- N. afstroomende, zich vereenigen in drie hoofdtakken, nl. de braak met het oude gesteente en dus juist ter plaatse waar de Donkervliet, de Geleen en de Anjoemara. Deze vereenigen zich kans voor goudvoering het grootste is. byna op hetzelfde punt en vormen te zamen de Njamkreek, welke Aan de westelyke begrenzing worden in het overgangsgebied aldus vrijwel het geheele noordelijke gedeelte van het de Goeje- wederom enkele goudvoerende terreinen aangetroffen. Zooals de gebergte draineert. Het geheele overgangsgebied maakt hier Valkreek, die sporen van vroegere bewerking toont en haar •den indruk van meer samengestelden bouw te zyn dan het zui- zijtak, de Sluiskreek, die vry systematisch is afgewerkt. delyke. Niet alleen bedraagt de afstand van den hoofdrug tot Uit het bovenstaande moge blyken dat het de Goejegebergte de vlakte van de Njamkreek van 12 tot 14 K.M., doch ook is een afgesloten heuvelmassief, ontstaan door de doorbraak van blijkt uit meerdere gegevens dat de tegenwoordige hoofdrug is jongere gesteenten door den ouderen graniet heen. De doorbraken ontstaan in een gebied waarin reeds te voren gesteenten langs hebben voornamelyk in twee perioden plaats gehad. De relatief een zelfde of een evenwydige scheur in de aardkorst waren op- oudere gesteenten vormen een W. N. W.-O. Z. O. verloopende geweld en dat deze oudere eruptieproducten thans voornamelijk strook voornamelijk uit gedrukte en gemetamorfoseerde diabasen N.0. van den hoofdrug worden gevonden Op zich zelf schijnen bestaande, waaraan zich zuidelijk aansluit de door de jongere die oudere doorbraken eveneens groote intensiteit gehad te erupties gevormde hoogste rug van het massief. Voor zoover niet

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5. Suriname. 4 • u bejiiiHld door de Lawa als grensrivier wordt de omgeving van I Aanvankelijk bestond de opvatting dat de westelijke voortzetting"

ontginningen 0011 voldoende duidelijke aanwijzing «Int in bet I Doch er konden desniettegenstaande kleinere verheffingen be- Manlobbi*geberfft(- »< eiMtecutnim van goudvorming bestaat als rtttn, die bij de peilingen op grooteu afstand en van een b. v. dii! in

klH.uUA \l. \l IISI.AI. 11107. II. M liivuii: (M i'i'i.I:\W.\D

Slechts (li- heuvels tussehen Gransoela (Gonini) eü AHivisitie ! vlakkige afzettingen, vooral die welke zonder behulp van kostbare moeten thans MUI,' aan een nadere bespreking worden onder* machinale inrichtingen kunnen bewerk! worden, kan zulk een worpt-n, beneven! de'direcf daaraan grenzende omgeving, om het zekerheidscoefticient geringer zijn omdat de risico's — afge- relaat der in bel Lawa-gebied verrichte onderzoekingen daar* scbeiden natuurlijk van dien van den ipoorwegaanleg zelve — mede te knnnen afsluiten. In dit gebied bebben lij aangetoond zooveel kleiner zijn. Doch liet is zeer moeilijk Om in Suriname dal de voorstelling welke omtrent de topographie daarvan ia gegevens te krjjgen over ontginning, om de zeer eenvoudige gegeven op <1«' kaari beboorende bij bet rer slag'der Tapanaboni* reilen dat zij doorgaans niet he taan. expeditie sleclits ten deele juist i-. En daarbij voegt zich dan nog een tweede punt: de boog1* westehjk vim Gransoela (Gonini) verheffen zich een tweetal leeraar VAN LOON wees er reeds in zijn bovenaangehaald rapport toppen, welke ?rjjwel geïsoleerd liggen, docb zich in richting op dat .dat het streven van de exploratie (moet) zijn het aan* N.W. oog eenigen tijd voortzetten in een lage rug die eerder toonen van de ontginbaarheid van uitgestrekte terreinen die, als een terreinplooi moet worden aangeduid. Geheel afgescheiden zij 't ook met een matig goudgehalte, ondanks hunne geringe daarvan ligt een afzonderlijke heuvelgroep, die door de lijn Z. O. ; diepte een jarenlange ontginning zullen toelaten. Gewooxüsk van uit Al'tivisitie vrijwel in zijn grootste lengteontwikkeling is zijn rijl.r goudvondsten zeer lokaal beperkt tot terreinen van gesneden, terwijl een kleine alleenstaande berg op ca. '•'> K..M. geringen omvang die binnen korten tijd zijn uitgewerkt,derhalve ' noordelijk er van ligt. De toppen zijn op de bovengenoemde op een geregelde ontwikkeling der goudindustrie in den regel kaart te veel noordelijk aangegeven en hun onderlinge ligging slechts een weinig bljjvenden invloed ten goede zullen kunnen moet eveneens eenigszins gewijzigd worden. Het verwachte aan- uitoefenen. Tot dusverre heelt men zich op dergelijke vondsten' eengesloten heuvelgebied loste zich hij nader onderzoek op in in Suriname blindgestaard" Gegevens over bewerkingen twee heuvelgroepeu; welke op geheel gelijke wijze als dit reeds in die weinig uitgestrekte rijkere centra van ontginning zouden zoo dikwijls te voren was geconstateerd, bestonden nit geschie- hier en daar nog wel te krijgen zijn. Doch daaruit kunnen geen f'erde diabasen en die omgeven waren door granietformatie. Deze gevolgtrekkingen worden gemaakt. Indien Suriname niets anders doet zich hier voor al.s golvend terrein somwijlen bedekt met | bevat dan die kleine rijkere terreinen, dan moge de goudindiistrie blokken van verschillende grootte. De vegetatie is dikwijls zeer op zich zelf wellicht nog als bron van inkomst voor een gedeelte schaarsch en wordt savannaliachtig, terwijl onbegroeide gedeelten j der bevolking in toekomende jaren van belang blijven, doch dan een enkele maal voorkomen. De zich steil in deze omgeving vervalt elk argument voor aanleg, resp. doortrekking van een verheffende heuvels zijn de oorsprong van doorgaans door het spoorweg, d. w. z. een permanenten ttansportweg, r.aar zulke geheele jaar waterhoudende kreken, waarvan echter werd gecon- j ontginningen, zoolang niet het vooruitzicht bestaat dat andere stateerd dat zy in den drogen tijd in het omgevende zandige bronnen van welvaart spoedig de aanvankelijk door de goud- terrein dikwijls droog loopen. Hun goudgehalte is in de nabijheid , industrie te verrichten taak tot ontsluiting van het binnenland der contacten soms plaatselijk verhoogd. Het vinden van een zullen overnemen. De geschiedenis van Suriname en van de stukje goud van een gewicht van 93 m.g. hij een der wasch- aangrenzende Guyana's heeft voldoende de instabiliteit van het proeven gedurende de eerste expeditie van uit Affivisitie welke tot heden uitgeoefende bedrijf bewezen. Er moet nog iets anders zooals later bleek met hare verkenningslijn over geruimen afstand gevonden worden dan wat men tot nu toe kent, en wel, aai.- dicht langs het het contact liep, was o. a. oorzaak voor de over- eengesloten en uitgebreide terreinen van een desnoods laag, doch dreven voorstelling welke men zich aanvankelijk van den rijk- regelmatig gehalte aan goud. Behalve dat zulke terreinen in dom van dit gebied had gemaakt. grootere uitgestrektheid nog niet zijn gevonden is evenmin het Peilingen in de omgeving welke van uit verschillende punten vraagstuk opgelost op welke wijze ze zouden moeten worden konden geschieden stelden in staat een groot gedeelte daarvan ontgonnen en wat of die ontginning zal kosten. De in de jaren nauwkeurig te observeéren. Behalve een massiefje in het zuiden i 1906 en 1907 op de begrooting voor Suriname voor een proef- waarover hierboven reeds is gesproken konden gegevens ver- exploitatie uitgetrokken bedragen hadden het doel vrijheid van kregen worden omtrent terreinen aan den linkeroever der Tapa- beweging te geven zoodra de resultaten door de exploratie ver- nahoni gelegen waardoor de in 1007 aan te vanden exploratie kregen noodzakelijk zouden maken dat omtrent ontginning buiten het Lawa-gebied is gebaat, doch welke bij het later in meerdere gegevens beschikbaar kwamen. Van de kredieten is te dienen verslag over dien arbeid nader zullen worden beschouwd. geen gebruik gemaakt, omdat die noodzakelijkheid zich niet heeft Met verschillende lijnen werd bovendien het vlakke gebied in voorgedaan. De exploratie van het Lawa-gebied heeft geleid tot het noorden alsnog nader verkend, waaraan zich aansloot een het vinden van enkele zeer weinig uitgestrekte rijkere plaatselijke verkenning van uit de monding der Gonini in N. VV. richting centra van goudvoering in aansluiting waarvan naar de meer tot aan den voet van het Manlobbigebergte. uitgestrekte van laag gehalte is gezocht, welk onderzoek niet tot eeuig gunstig gevolg heeft geleid. En die rijke weinig uit- Hiermede was het onderzoek van het Lawa-gebied voltooid. gestrekte vindplaatsen zullen toch steeds het uitgangspunt blijven De conclusies welke uit de verkregen resultaten zijn te trekken vanwaar uit een onderzoek hetzij naar rivierbeddingen, hetzij zullen in een volgend hoofdstuk worden medegedeeld, nadat deze naar heuvelhellingen of naar goudhoudend bodemgesteente, of voor zoover mogelijk onder cijfers zijn gebracht. zelfs naar riffen, moet worden aangevangen. In deze richting hebben zich alle pogingen, door het kapitaal aangewend om TI. Resultaten van het onderzoek naar goud. tot ontginning op groote schaal te komen steeds bewogen. Zonder hier nader in te gaan op de daarbij 'n andere gedeelten der Gevolgtrekkingen. kolonie verkregen resultaten, waarover verslaggever beschouwin- gen in een afzondeilijk rapport alsnog hoopt te geven, kan echter Bij de beoordeeling van de resultaten welke bij het onderzoek als algemeene conclusie uit hetgeen bij die pogingen is ver- in de Lawa zijn verkregen doet zich de vraag voor. welke ter- kregen, worden voorop gesteld dat er voor het van gouverne- reinen als ontginbaar mogen gerekend worden en dientengevolge mentswege onderzochte gebied tusschen Lawa en Tapanahoni thans bijdragen tot de waarde waarop liet geheel moet worden geschat. geen weg is aan te wijzen waarlangs met de bekende gegevens Zijn zulke terreinen tot in voldoende boeveelheid gevonden, dan in de hand. alsnog een beteren toestand in het leven kan worden zal nog hnnne onderlinge ligging in het oog moeten worden geroepen. Trouwens de prospecties in goudhoudend terrein genomen om te kunnen beoordeelen of Bpoorwegaanleg van nut hebben ook daar waar reeds gegronde twijfel bestond of de kan zijn voor hunne ontwikkeling en ontginning. gevonden hoeveelheden wel ooit een ontginning van eenig be- Van den aanvang af werd de moeilijkheid voorzien daf een lang zouden wettigen, zich zoover doorgezet totdat beslist onder vaste maatstaf, waardoor de vraag of een terrein al dan niet alle omstandigheden onontginbaar terrein was bereikt. ontginbaar was kon worden beantwoord, moeilijk te verkrijgen zou zijn. En toch bestond de kans dat de omstandigheden zonden Om zeker te zijn dat bij de onzekerheid van een grei>r- voor eischeu de beslissing of terreinen, die op zich nelf invloed zouden ontginbaarheid deze in alle gevallen naar beneden toe werd kunnen uitoefenen op de quaestie van spoorwegdoortrekkitig. al overschreden, heeft men in terreinen van eenigszins geconcenr dan niet als ontginbaar moeten worden beschouwd. Hierbij werd treerde goudvoering steeds het geheele gebied van concentratie uitsluitend het oog gehouden op alluviale goudafzettingen, docb in onderzoek genomen. Vin detailleeren en mitsdien komen tot niet op diepmjjnbouw of kwartsritlen. Bij deze laatsten stelt een nauwkeurige waardebepaling mocht daarbij natuurlijk geen zich de vraag doorgaans in meer afgeronden vorm. Omtrent de sprake zijn. Her onderzoek moet zich bepalen tot een algemeene wijze waarop de exploitatie moet worden aangeval bestaat als afbakening van gebieden van verhoogde goudvoering en het hij regel geen twijfel, doch ondanks dat tischen de betrekkelijk benadering vaststellen van de waarde daarvan. Daar de/..' be- groote uitgaven voor eerste inrichting een zekerheidscoefticient Dadering echter met meer systeem en op een beteren grondslag hij de bepaling van de mogelijkheid voor ontginning. Bij opper- plaat» had dan doorgaans in dergelijke gevallen bij onderzoel

llan delingen der Stateii-Gencraal. Bijlagen. 1907 —1908. 5 . Suriname. "ü L8

vim goudlioudcndeii grond worden toegepast ïnug min de ver- III. Idem (terrein in den benedenloop). (5) kregen cijfers een betrekkelijk groot gewicht worden gegeven. O 1080 M2 Omtrent de wijze van uitvoering der prospecties waarbij ook 3 voor de goudindiistrie in liet algemeen belangrijke ervaringen D 1,50 M. I 1 620 M y.u'n gemaakt zal eveneens worden bericht in het verslag waarvan G 1,81 gr. hierboven reeds sprake was, doch komt het gewenscht voor om IV. Palisadekreek (rechter zijtak Kw. kreek). dergelijke technische quaestics kortheidshalve in dit rapport te 2 omgaan. De vraag is nu op welke wijze de afgebakende gronden O 1050 M van een eenigszins hooger goudgehalte op hunne juiste waarde D 1,35 M I 1417 moeten worden geschat. Een vaste regel valt hieromtrent niet G 0,61 gr. te geven. Een uitgestrekt terrein van laag gehalte kan ontgin- V. Denneboomkreek(linker zijtak Kw.kreek). baar zn'n, omdat die ontginning machinaal kan plaats hebben, terwijl een slechts geringe voorraad van een gelijkwaardige O 6255 M1 grondniassa voor het handbedrijf onontginbaar is. Doch de D 1,19 IL I 7 443 noodzakelijkheid dringt, — en dit valt te betreuren — geenszins G 1,10 gr. tot het maken van zeer minutieuse verschillen. Ook dan wanneer men alle terreinen over één kam scheert en voor hunne ontgin- VI. Kabbuskreek (r. zijtak Kw. kreek). imarheid aanneemt het laagste cnTer dat b|j een goed geleid 3680 M2 machinaal bedrijf op groote schaal in het gunstigste geval 8 1,22 M. I 4 490 . wellicht zou kunnen worden bereikt, dan nog is de hoeveelheid 1,37 gr. grond welke op deze wijze verspreid over een groot gebied G voorkomt, nog uitermate gering. Bij deze taxatie moet natuurlijk Kwartskreek D (1. zijtak Kw. kreek). VII. worden afgezien van terreinen van zoo geringen omvang dat zij 28 500 M2 O in zeer korten tijd zouden zijn uitgewerkt. Een enkel gunstig 1,60 M. 1 45 600 , D resultaat uit een prospectie in een overigens steriele vallei kan 1.13 gr. natuurlyk niet medetellen. Als grenzen zijn in de onderstaande G g opgaven aangenomen terreinen van minstens 500 M3 inhoud en VIII Kreek C (1. zijtak Kw. kreek D). 3 met een gemiddeld goudgehalte van minstens 0,4 gr. per M , 2 O 3380 M hetgeen, indien de goud waarde op f 1,50 per gram wordt ge- 3 D 1,40 M. I 4 732 , steld, neerkomt op een waarde van f 0,60 per M . G 4,00 gr. In een zoo afgelegen gebied, waar de bedrijfskosten, ook dan IX. Johannakreek (r. zijtak Kw. kreek D). wanneer het door een spoorweg tot in het hart van het ont- ginningscentrum zou zijn bereikbaar gemaakt, ten allen tijde O 8925 M2 hoog zullen blijven, bestaat de zekerheid dat b\j het aannemen D 1.14 M. I 10174 „ van die minimumgrens deze niet te hoog wordt gesteld. G 5,04 gr. In de hieronder volgende opgaven zijn dus bijeengevoegd alle 3 Lenakreek (1. zijtak Kw. kreek D). aaneengesloten terreinen van een volume van meer dan 500 M X. en met een uit de prospecties berekend goudgehalte van meer O 3400 M2 dan 0,4 gram per M\ Uit het volume en het goudgehalte kan door D 1,08 M. I 3 672 „ vermenigvuldiging natuurlijk alsnog een cijfer voor de absolute G 2,25 gr. goudwaarde worden gevonden. Van zulk een berekening is echter afgezien, omdat, zooals hierboven reeds is medegedeeld, de waarde- XI. Koe in boe kreek (r. zijtak Kw. kreek). bepaling slechts een benaderde kon zijn, omdat het goudgehalte O 1600 M2 somtijds zeer afwisselend is. In werkelijkheid kin dus de goud- D 1,55 M. I 2 480 , waarde zoowel hooger of lager zijn dan uit de berekening zou Q 1,39 gr. volgen. By een voorzichtige prospectie verdient het trouwens aanbeveling wanneer daarbij grof korrelig goud in enkele stukjes B. Mopé kreek mei zijtakken. wordt verkregen, deze niet in aanmerking te nemen by de be- rekening van het gemiddeld goudgehalte van den bodem. Zulks I. Kami A kreek (bovenloop Mopékreek). is bij de hieronder volgende berekening niet geschied, omdat O 1200 M» allicht daaruit de gevolgtrekking zou worden gemaakt dat de D 2,78 M. I 3 336 medegedeelde cijfers lager zouden zijn dan de werkelijkheid. G 0,55 gr. Voor de ligging van de in de onderstaande opgaven genoemde kreken en valleien wordt verwezen naar de overzichtskaart van II. Kreek Verwey (r. zijtak Kami A kreek). het gebied van het de Goejegebergte, het eenige waarin behalve O 2 862 M: in een uitlooper van het Fatoe Swieti massief, dat geruimen D 0,57 M. I 1 t;:!l tijd, in concessie was en wederom verlaten werd, bewerkbare G 5,47 gr. terreinen \allende binnen de bovengenoemde grenzen zijn ge- vonden. (Bijlage IV.) C. Srliroederkreek met zijtakken.

1. Kreken stroomende van het de Goejegebergte. I. Schroederkreek (terrein in den bovenloop). O 7040 M2 A. Kwartskreek met zijtakken. D 2,30 M. I 16192 G 1,63 gr. I. Kwartskreek (terrein in den bovenloop). II. Schroederkreek (beneden het kamp). 1 0(1) 6735 M 2 8 O 6000 M D(2 1,10 M. I (4) 7 408 M 16 920 3,71 gr. D 2,82 M. I 0(8) G 0,66 gr. II. Kwartskreek (t ïrrein in den midde P)- III. Windzakkreek (1. zijtak Schroederkreek). O 9210 M2 O 7 130 M2 D 2,02 M. I 18604 , D 0,93 M. I 6 631 G 0,55 gr. G 1,17 gr.

(1) 0 s= oppervlak. (5) De uitgestrektheid van het terrein in den benedenloop (2) D = gemiddelde diepte. kan iets grooter zijn. De uit lager gelegen punten verkregen 3 (3) G = gemiddeld coudgeha Jte per M prospecties waren onnauwkeurig en niet in de berekening (4) I = inhoud. opgenomen. 19

IV. Groote Steeneukreek (1. zijtak Schroederkreek). VII. Idem (terrein >>y monding zijtak A). O HinoM2 0 2200 M2 D 1,90 M. I 2 470 M» D 1,85 M. 4 070 M» G ;5,14 gr. G 1,34 gr. V. Palm kreek (1. zijtak Schroederkreek). VIII Idem (terrein beneden zijtak B). 2 O 3200 M2 O 2550 M D 1,67 M. I 5 344 D 1,56 M. 3 978 , G 0,77 gr. G 2,19 gr. D. üonkervliet met zijtakken IX. Kampkreek (terrein tusschen zijtak C en Dwaalkreek). I. Donkervliet (terrein in den bovenloop). O 5085 M2 O 17 290 M* D 1.81 M. '• 2 in'tak I bij doorsnede IX. 0 404 M2 G. Zijtakken van de Moederkreek. D 1,25 M. 505 I. Valkreek (r. zijtak Moederkreek). G 1,20 gr. O 98 500 M2 VI en VII. Z ij t a k k e n IV en V bij doonnede V. D 1,21 M. I 119185 , Nauwkeurige gegevens verloren gegaan. Hun G 1,08 gr. totaal volume kan geschat worden op 3 000 II. Sluiskreek en Kompakreek (r. zn'- takken Valkreek). Grootendeels bewerkt. E. Zijtakken van de Geleen. Het gezamenlijke alsnog bewerkbare terrein I. Amaju bak reek (r. zijtak Geleen boven- is te schatten op 2 000 , terrein samen met benedenterrein). Het boventerrein beslaat alleen slechts 271 M3 H. Zijtakken van de Foldersgracht. en behoort dus feitelijk buiten beschouwing Kreek D (r. zijtak van de Voldersgracht). te blijven, doch beide terreinen liggen dicht 2 bjj elkaar en kunnen dus als een geheel O 1730 M worden beschouwd). 1) 1,55 M. 2 682 0,77 gr. O 2798 M2 G D 0,77 M. 2 154 2. Kreken stroomende van den uitlooper van G 2,05 gr. het Fatoe Swieti-massief. II. G o e d e H o o p k r e e k (1. zijtak Geleen). I. Kreek Lamich (deze kreek is onvoldoende O 4520 M2 onderzocht daar de prospecties niet vol- D 1,3 M. 5 876 doende stroomopwaarts zijn voortgezet en G 2.12 gr. de bovenste doorsnede bevredigend resultaat gaf. De bewerkbare lengte der kreek kan III. Rechter zijtak van idem. hoogstens zijn 1000 M. alsdan is: o 1210 M2 OQ O 15 000 M2 D 1,83 M. 2 214 1,57 M. 23 550 . G 2,11 gr. 1,72 gr IV. Kop aan kop kreek. II Seddikreek. OQ O O 3285 M2 1050 M2 D 1,57 M. I 5157 1 M. 1050 , G 2,45 gr. 1,23 gr. V. Kampkreek (r. zijtak Geleen bovenl. kan III . Albertkreek (bovenloop) te zamen bewerkt worden met VI). O 4125 M2 O 450 M2 D 1,50 M. 6188 . D 1 M. 450 G 1,78 gr. G 1,35 gr. IVI. Idem (benedenloop). VI. Idem (bij hoofdkamp). O 6400 M2 2 D 1,81 M. 11584 , O 2400 M G 0,65 gr. D 1,14 M. 2 736 G gr. Totaal 423 067 MJ 20

Aaneengesloten terreinen ran grooter volume

YERBETERING.

Op bladz. 5, 1ste kolom, regel 32 v. o. staat: de VAN ASCH VAN WucK-keten, op welker uitloopers de Marowyne- en Sarakreken ontspringen, lees in plaats van „de Marowyne- en Sarakreken ontspringen": „de Kleine Saramacca ontspringt". BIJLAGE I.

OVERZICHT VAN DE IN HET LAWAGEBIED IN DE JAREN 1892-1906 UITGEGEVEN CONCESSIËN EN GEWONNEN HOEVEELHEID GOUD.

Concessiën gelegen op het terrein der ont- Concessiën gelegen buiten het terrein der ontdekking van 1885/86. dekking van 1885/86.

Verleende con- a Hernieuwde concessiën. TOTAAL. B cessiën. co 9 Gezamen- Productie 1 Ó i a i a Gemiddeld a as i = , i •IA AR. Uik in S co 3 | 9 B a a> o= %ï - V Productie per H. A. 3 X. Oppervlak Oppervlak CS 2 .2 oppervlak. grammen, 8-2 Oppervlak 8 .2 Oppervlak o .2 o .E2 8 .2 M u 3de en 5de jaar Oppervlak. in as 1ste jaar. 2de jaar. ü 2 E O 9 .2 'S 1 'S 1 4de jaar. en meer. 3 1 grammen. £ t c .2 il s .2 a < ! 2 •! C3 co 8 <5 et, "^cS5 ac>o "< as 2 1 o o o o 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

1892 69 984 onbekend — 22 33 239 — — — — — — 22 33 239 onbekend —

1893 69 984 n — 22 11672 12 26 433 — — — — 34 38105 Tl —

1894 69 984 1 — 21 15 468 — — 3 3900 — — 24 19 368 X —

1895 69 984 14286 19 6 400 6 5300 1 2 500 26 14 200 3 — (in '2 mnd.) 1896 69 984 116 858 1,7 23 124 833 6 2 731 2 581 1 2 500 32 130645 74298 0,6 1897 69 984 191 389 2,7 12 6 378 10 14 204 2 1500 24 22082 58631 2,7

1898 2 34 568 202 078 5,9 12 4300 4 1481 16 5 781 22470 3,9 1899 2 34 568 282 167 8,2 6 4 050 2 600 4 1300 2 400 14 6350 8444 1,3 190D 2 34 568 274113 7,9 14 5 919 2 581 2 600 3 900 21 8000 25 436 3,2 1901 3 35168 345 874 9,8 11 4188 8 4 596 2 600 4 1100 25 10 484 23 362 2,4 1902 3 35168 228 038 6,5 22 14 944 2 400 5 2 238 3 800 32 18 382 21017 IA 1903 3 35 168 224183 6,4 — — 6 8 022 6 2 419 5 1500 17 11941 9 559 1,0 1904 3 35168 225 341 6,4 — — — — 1 2 923 9 3519 10 6 442 5968 0,9 1905 3 35168 252 359 7,2 — — — — 1 500 5 1900 6 2400 777 0,3 1906 3 35168 225 866 6,4 — — — — 3 1700 3 1700 1298 0,8

2 568 266 gem. 7,2 184 231 391 54 62 867 251260 1.1

N.B. Over de jaren 1893/95 z|jn wel bekend de totale productiecgfers over het geheele Lawa-gebied. Deze hebben resp. bedragen: In 1893 188 891; in 1894 142 8795 ; in 1895 128246. Welk gedeelte daarvan geproduceerd is door de concessionarissen uit de eerste groep is echter niet bekend. Grootendeels is het product ongetwijfeld daarvan afkomstig omdat begrypelykerwijze de werkzaamheden in de eerste jaren na de openstelling van het Lawa-gebied zich concentreerden om en bij het terrein waarop te voren was gemaraudeerd. Verslagen betreffende den toestand der beplantingen van kleine landbouwers.

District BENEDEN-COMMEWIJNE. aan de rivier gelegen perceelen, in het bijzonder het voorland van Schaapstede en Rijnberk. Omvang van het onderzoek. Over het algemeen verkeeren de perceelen op Schaapstede, De kleine landbouw wordt in dit district byna uitsluitend op Rijnberk en de Goede Vriendschap in beteren staat van onder- de vestigingsplaatsen Alkmaar, Kroonenburg, Johan en Marga- houd dan die op Kroonenburg. Moet dit voor 'een deel op rekening retha en naby Nieuw Amsterdam uitgeoefend. gebracht worden van den minder gunstigen toestand van den Wel zijn op de voormalige plantage Visserszorg kleine land- bodem op Kroonenburg, alwaar ook een zware strijd moet gevoerd worden tegen het paragras, de omstandigheid dat ook hier velen bouwers op een twaalftal perceelen gevestigd, doch aldaar legt niet op hunne perceelen wonen en dus van eene geregelde bewer- men zich meer op veeteelt dan op landbouw toe. king geen sprake is, draagt in niet geringe mate daartoe bij. Bovengenoemde vestigingsplaatsen werden op 5, 17,19, 21 en 24 Augustus dj. door my bezocht, op den 5, 21 en 24 vergezeld De cacaoboomen. zoowel de oudere aanplant op Schaapstede van den betrokken districts-commissaris. en Rijnberk als die van jongere dagteekening op de Goede Vriendschap Inden veel van krulloten en bladziekte. Beschrijving en toestand der cultures. De meer noordelyk gelegen perceelen van de vestigingsplaats zijn over het algemeen laag en meer voor rystcultuur geschikt, Op de vestigingsplaatsen: waarvoor zy door de Britsch-Indiërs dan ook gebruikt worden. 1. Alkmaar. Creolen volgen dit goede voorbeeld hier nog niet, doch planten telkens aardvruchten daarop oin een groot deel daarvan met elk Op deze in het jaar 1894 voor uitgifte aan immigranten, die regenseizoen weder te zien verloren gaan. hunne werk overeenkomsten hebben vervuld, ingerichte vestigings- Alleen de perceelen op de Goede Vriendschap, die reeds in plaats zijn thans ruim 600 Britsch Indiërs woonachtig en wel het bezit van Britsch-Indiërs waren vóór den koop door het op 228 perceelen, eene gezamenlijke oppervlakte hebbende van Kololoniaal Gouvernement, strekkende dit deel zich uit tot 269 HA. ongeveer ter hoogte van den achterpolder van plantage Marien- Bijna al deze perceelen zijn geheel bezet met vruchtdragende bosch, zijn over de volle diepte van 15 kettingen (300 M) in cacao, terwijl alleen hier en daar op dammen of open plekken, ont- bewerking genomen; vele perceelen in de andere deelen liggen staan door het afsterven van eenige cacaoboomen, eenige bananen, voor byna de helft nog braak. bacoves en aardvruchten zyn geplant; deze zyn echter van geen - beteekenis. 3. Johan en Margaretha. De cacaoboomen worden geteisterd door krulloten en blad- ziekte, waarvan vooral het middengedeelte der cultivatie veel te De aankoop van deze vestigingsplaats vond plaats in het jaar lijden heeft; tot nu toe zijn evenwel weinige boomen daaraan 1903 en wel voor de som van f 6000. verloren gegaan. Eensdeels omdat de hoofdloozing tusschen de serieën O en D Buiten den achterpolder, over eene oppervlakte van 25 H.A., in onvoldoenden staat verkeert (deze loozing zal in dezen drogen alsmede in byna alle pontetrenzen wordt rijst geplant en wel tyd verbeterd worden, waarvoor bereids een krediet van f 900 met veel succes. Bij mijn bezoek aan deze vestiging waren velen is toegestaan), anderdeels omdat juist gedurende den zwaren bezig den oogst, die nogal meeviel, in te halen.) regenval eene groote breuk in den achterdam aan de zijde van plantage Frederiksdorp ontstond, die, wegens gebrek aan meteriaal in de onmiddellyke nabijheid, eerst nu kan hersteld worden, 2. Kroonenburg. heeft deze vestiging geruimen tijd in dit jaar last van water gehad. Het complex land onder dezen naam, omvattende de concessies De hoog gelegen perceelen in de serieën A en B aan Nederl. Kroonenburg, Rijnberk, Schaapstede en de Goede Vriendschap, Indiërs afgestaan en ongeveer de eerste helft van de serieën C thans ter grootte van ruim 700 H.A,. werd in het jaar 1903 door het en D hebben weinig te lijden gehad van waterbezwaar; daaren- Koloniaal Gouvernement voor de som van f 56 000 aangekocht. tegen hebben de perceelen van af 71 van serie C en 68 van Hoewel gedurende den zwaren regenval er eenige malen serie D tot aan den achterpolder, die vry laag liggen en waar breuken in den achterdam ontstonden, waardoor het boschwater bovendien aan bedelving op eenige uitzonderingen na weinig binnen de vestiging drong, heeft de bananenaanplant, althans of niets gedaan wordt, geruimen tyd daar onder water gestaan, op de perceelen die goed onderhouden worden, weinig geleden doch daar de beplanting op de meeste dier perceelen van geringe omdat het overvloedige water met elke eb kon weggevoerd worden. beteekenis was, is de schade hier geleden niet noemenswaardig. Alleen de jongeplantjes staakten in groei en die niet krachtig De slechte bewerking der gronden is ook hier te wyten aan genoeg waren, gingen te loor. de omstandigheid dat vele der huurders elders wonen en zich De vochtigheid van den bodem had evenwel een ongunstigen op hunne perceelen alleen vertoonen als er te oogsten valt of invloed op den aardvruchtenaanplant, vooral op die plantjes die na herhaalde oproeping zijdens den opzichter om de wegen als reeds knollen hadden of die op te breede bedden, zooals op anderszins schoon te maken. Rijnberk, geplant waren; de schade zal spoedig hersteld zijn, Van de 55 huurders in serie C toch, wonen slechts 26 op daar velen onmiddellijk na de zware regens weer uitgeplant hunne perceelen, de overigen verblyven op de plantages Mariën- hebben en die cultuur thans heel goed staat, vooral op de dicht burg, Zoelen, Rust en Werk of in de stad. . 'i 23

Ihjna iillt! Britsch-Indiërs en vele Nederl.-Indiërs planten plaatse geen arbeiders krijgen, zoodat hulp van elders moest ryst en bebben velen reeds groote hoeveelhedengeoogst, terwijl ingeroepen worden. het nog te veld staande W goed uitziet; hier en daar werd geklaagd over looze halmen, hetgeen men wilde toeschrijven Wat de cacaoproduccerende vestigingsplaatsen Alkmaar en uan het door de dambreuk binnenstroomende boschwater, dut nabij Nieuw-Amsterdam betreft, er is alle reden aan te nemen verzuurd zou zyn; de klaebt bleek evenwel zeer overdreven te dat de oogst in dit jaar bevredigend geweest is. Waar toch de zijn en het mitgeWM zeker niet grooter dan in normale seizoenen. j meeste plantages in die buurt, zelfs die, waarvan de cultivatie Door slechts 1 creool en wel den huurder van perceel 97 is van oudere dagteekening is, meer dan bet vorige jaar hebben bier tot dusver ook de cultuur van ryst ter band genomoi. en geproduceerd, is het zeer onwaarschijnlijk dat op de beide vesti- wel met veel succes ; het is te verwachten dat dit goede voorbeeld gingen, waar de toestand in vele opzichten gunstiger is — ten wel spoedig door anderen opgevolgd zal worden. bly'ke hiervan diene dat dezer dagen de beplantingen op een De styd tegen het paragras ontmoedigt ook hier velen in hun der perceelen voor de som van f 520 is verkocht — een aanmerke- arbeid ; zy, die vee op na houden en hun aantal neemt meer lijke daling in de productie zal hebben plaats gevonden. en meer toe (thans bedraagt de veestapel onder Britscb- en Van de belanghebbenden kan men daaromtrent weinig be- Nederl.-Indiërs 128 stuks) profiteeren daarvan wel. trouwbare inlichtingen bekomen. Eenige Britsch-Indiërs vinden een bestaan in den verkoop Terwy'1 my èn te Alkmaar èn te Nieuw-Amsterdam werd van paragras, dat of aan groote veehouders ter plaatse wordt verzekerd dat meerdere perceelen hoogstens 25 a 50 kg. hebben afgeleverd of naar elders wordt vervoerd. geproduceerd—ja eenigen niet meer dan eenige kilogrammen — bleek my uit het register van slechts 1 opkooper te Paramaribo — 4. Nabij Nieuw-Amsterdam. de eenige die volledige aanteekeningen houdt — dat van die vestigingen gedurende dit jaar reeds is opgekocht respectievelijk Met de uitgifte van perceelen alhier werd een aanvang gemaakt 16 922' j en 9803'/, kg. in bet jaar 1878. Doch ook al zou de productie zyn tegengevallen dan hebben Met uitzondering van een tiental perceelen, in huur bij de buitengewone hooge pryzen die reeds geruimen tyd besomd Britsch-Indiërs, is de geheele vestiging in handen van creolen. worden, veel goed gemaakt. Het aantal perceelen bedraagt thans 139 tot eene gezamenlijke De vruchtencultuur op de vestigingsplaats naby Nieuw-Amster- oppervlakte van 99,5 H.A., t. w. ter uitoefening van den kleinen dam kan ook een niet onbelangrijke bron van inkomsten ge- landbouw 124 perceelen, ten gebruike en bebouwing 15 perceelen. noemd worden. De landbouwperceelen zijn alle geheel bezet met vruchtdra- Stelt men de opbrengst per boom zoo laag mogelyk en wel gende cacao, terwyl op vele dammen en hier en daar op enkele op niet neer dan f 5 per jaar — van meerdere zyden is my bedden mooie aanplantingen van Surinaamsche koffie te vinden zijn. verzekerd dat een Curacaosche oranjeboom wel tot f 10 per jaar Aan vruchtenteelt, in het bijzonder Curacaosche oranjes (man- kan opbrengen — dan kan, zonder dat eenige noemenswaardige daryntjes) en sinaasappelen is hier veel gedaan; op 99 dier arbeid daartoe gevorderd wordt, van de 1050 op die vestiging perceelen treft men 488 Curacaosche oranje- en 055 sinaas- staande vruchtdragende booinen, op een bedrag van f 5250 per appelenboomen aan, w. o. pi. m. 1050 vruchtdragende. jaar gerekend worden. Aardvruchten en bananen worden zoo goed als niet geplant, Het schijnt echter dat de belanghebbenden deze inkomsten omdat de ruimte daartoe ten eenenmale ontbreekt. wel kunnen derven; immers hier doet zich het onbegrijpelijk Ook hier hebben de cacaoboomen te lijden van krulloten en doch niet zeldzaam verschijnsel voor — op dit oogenblik b. v. andere ziekten, doch in mindere mate dan op de vestigingsplaats nog te constateeren — dat men de vruchten liever aan de boomen Alkmaar. Overigens staan de cultures goed. De meeste vrucht- laat verdrogen, in plaats van ze tegen billijken prys b. v. 6 a 8 boomen zyn bezet met overrijpe vruchten. stuks tegen f 0,10 van de hand te doen. Beschouwingen. Als een merkwaardigheid werd mij by myn bezoek aan die vestiging op den 24sten Augustus 1.1. door den opziener aldaar De opgezetenen der vestigingsplaatsen in dit district verkeeren medegedeeld, dat daags te voren eenige booten met vruchten in zooverre in bijzonder gunstige conditie, dat zij in hunne naar de hoofdplaats zijn vervoerd. onmiddellijke nabijheid ten allen tijde, wanneer zy dit verlangen, werk kunnen krijgen op de verschillende plantages en dus in De rijstcultuur breidt zich op de vestigingsplaats Alkmaar, het geheel niet afhankelijk zyn van de opbrengst hunner Johan en Margaretha en Kroonenburg meer en meer uit. perceelen. Op vele dier perceelen zijn bereids groote hoeveelheden opge- Van deze gunstige gelegenheid wordt over het algemeen slagen, terwijl het teveld staande gewas, vooral nu de droogte weinig gebruik gemaakt, ook niet door ben die om welke reden nog niet aanhoudt, een ruime oogst belooft. Op eerstgenoemde dan ook, niet voldoende uit hun grond trekken om in hun vestigingsplaats alleen is reeds eene hoeveelheid van 10 400 K.G. onderhoud te voorzien. paddi binnen gehaald. De nieuwe inneemkoker aan den achter- Gold vroeger het argument dat de loonstandaard op de plantages polder aldaar, die tevens de uitgestrekte rijstvelden ter plaatse te laag was, in den laatsten tijd, nu ten behoeve van de bacove- van het overtollige water moet ontlasten, blijkt niet te voldoen cultuur meer en meer gebrek aan werkkrachten zich doet ge- omdat de schuifdeur in het midden van den koker is geplaatst, voelen, kan dit bezwaarlijk meer gelden, daar de loonen voor waardoor bij sterken drang van het water inkalvingen aan beide vrye arbeiders zoodanig zijn gestegen, dat geregeld een loon van zijden plaats vinden, ten gevolge waarvan de achterdam zeer f 1 a f 1,20 per dag zou kunnen worden verdiend. wordt verzwakt, naar my door den betrokken districts-commissaris Op de plantage de Maasstroom bijv. ongeveer een half uur is medegedeeld zal hierin worden voorzien door nog in dit jaar loopens van de vestigingsplaats Johan en Margaretha, alwaar andere betonbuizen aan te brengen. velen het thans alles behalve breed hebben, in het midden latende of dit niet voor een groot deel hun eigen schuld is, De vestigingsplaats Kroonenburg levert nog vrij groote hoeveel- kunnen bij het boschvellen, voor welk werk hooge loonen betaald heden bananen op; wekelijks vertrekken van daar niet minder worden, plm. 40 arbeiders gedurende geruimen tijd geplaatst dan 10 a 12 eorjalen met dit product beladen naar de hoofdplaats worden; niettegenstaande herhaaldelijk hierop gewezen is, hebben alwaar flinke prijzen bedongen worden. slechts enkele landbouwers van genoemde vestiging zich daartoe Het zij mij veroorloofd te dezer plaatse de aandacht er op te aangemeld en deze komen nog zoo ongeregeld dat men op hun vestigen dat de cacaoperceelen, staande op Schaapstede en nog arbeid niet veel prijs stelt. aan het Koloniaal Gouvernement toebehoorende, wegens de Op een tiental andere plantages in dit district kunnen ruim heerschende ziekte in zeer slechten staat verkeeren, zoodat ze 1300 arbeiders werk vinden, terwijl van 4 groote plantages, | in de verste verte niet meer die waarde hebben, waarvoor ze in- eveneens in dit district, het benoodigde aantal als onbeperkt dertijd waren getaxeerd. is opgegeven. Verscheidene hebben zoodanig geleden, dat ze als cacao-aanplant Van gebrek aan werk is dus hier zeer zeker geen sprake. geen waarde meer hebben, zoodat het m. i. aanbeveling verdient Trouwens ook voor werkzaamheden ten behoeve van de vesti- ze thans voor veel verminderde prijzen beschikbaar te stellen. gingen zelve zyn de opgezetenen in den regel evenmin te vinden, tenzij tegen hooge loonen. De gezondheidstoestand laat in dit district thans niet te Toen dezer dagen het middenpad tusschen de serieën A en B wenschen over; evenals in andere deelen van de kolonie deden te Johan en Margaretha moest gewied worden, kon men zelfs zich in de maand Mei 11. vele gevallen van influenza voor, doch tegen een loon van f 0,80 voor eene taak van 3300 voet ter bijna alle met gunstig verloop. 1\

De geneeskundige dienst wordt uitgeoefend door drie genees* cacao, terwijl als bijproduct bananen en aardvruebten en door beeren en wel op 3e restigingsplaedaen Alkmuur, door den sidasu alle Britsch-Indiërs ook rijst Verbouwd worden. gevest igden gt sbeeri Kroonenburg en Johnn en Margurethu Hoewel de opbrengst van encuo in de luutste maanden be- door den te Krederiksdorp gevest igden geneesheer en nabij vredigend kun genoemd worden — op vele perceelen zijn nog Nieuw Amsterdam door den te Nieuw Amsterdam gevestigden rypende vruchten aan de boomen — vertoont de krulloten en geneesheer. bludziekte zich overal en verliest men veel vruchten door ver- Zoowel op de standplaatsen dier titularissen als op de vestigings- steeuing. Op eenige perceelen, die vrij hoog liggen en waarvan pluats Kroonenburg zijn geneesmiddelen in voldoende hoeveel- de bedelving in goeden staat verkeert, is een klein deel van de heid voorradig. banunen- en aardvruchtenuunplant behouden gebleven, overigens hebben deze cultures veel geleden ; de rijst staat overal goed Paramaribo, 8] Augustus 1907. en wordt reeds hier en duar geoogst; waar dit geschiedt, wordt dadelyk weer uitgezaaid, in de hoop nog tijdig een goeden oogst Dt DiitricU-CutTMnüsaris, te kunnen binnenhalen. M. NASSY. Gronden aan de beide oevers van de Cottica: Kan over het algemeen gezegd worden dat de cacaoboonen op de gronden boven het station Ephrata gelegen, in de beste condities verkeeren (van krulloten of versteening is weinig te bespeuren); hetzelfde kan niet gezegd worden van hetgeen beneden dit station te zien valt. In het bovengedeelte is dien- tengevolge de cacao-oogst van de laatste maanden zeer bevredigend geweest en op vele plaatsen is men nog druk aan den pluk; in het andere gedeelte staan de boomen wel krachtig, doch Inden nog erg door de krulloten en versteening, vandaar dat de Districten COTKCA en BOVEN-IOMMEWIJNE. opbrengst hier tegenvalt. In beide deelen heeft de bauanen- doch vooral de cassave-aan plant Omvang van het onderzoek. veel geleden; in nog meerdere mate is dit het geval op de meer oostelijk gelegen gronden, die door de hooge ry'zing van het De kleine landbouw wordt in de districten Cottica en Boven- rivierwater, waarin zelfs bij eb geen noemenswaardige daling Commewyne uitgeoefend op de vestigingsplaats Hecht en Sterk te bespeuren was, weinig of niet konden loozen, hetgeen nog en op ± 450 verspreide perceelen. grooter bezwaar opleverde voor de perceelen die in een kreek In overleg en te zamen met den betrokken districts-commis- uitwateren of waarvan de looskokers, in den regel gemaakt van saris werden van 10 tot en met 15 en van 19 tot en met 22 Juni dj. een uitgehaalden boomstam, geen voldoende capaciteit bezitten behalve opgenoemde vestigingsplaats, nog bezocht 151 per- om het overtollige water spoedig te doen wegvloeien. ceel en, t. w.: De rystaanplant in deze gedeelten is van geen beteekenis, omdat weinig koelies hier gevestigd zy'n; alleen op Geertruidenberg a/d beide oevers v/d Perica 25 perceelen heb ik eenige rijstperceelen gezien, die zeer goed staan. , , « • Cottica 52 , Gronden aan beide oevers van de Commetewane: , , , , Commetewane 15 „ Door de hooge ligging der perceelen, vooral de meer zuidelijk „ , „ , Boven-Commewijne 32 , gelegene, bestaande uit gemengden grond (zand en klei) heeft , , „ » Orelanakreek 27 „ de aanplant van bananen en aardvruchten weinig schade geleden, zelfs op gronden, die geen looskoker bezitten, zooals op het Beschrijving en toestand der cultures. zuidelijkst gelegen gedeelte. De cacaoboomen zien er over het algemeen krachtig uit, doch Op de vestigingsplaats: zitten vol krulloten en doet de versteening der vruchten zich wel voor; toch is hier en daar de opbrengst bevredigend geweest. Over het algemeen wordt alhier, zoowel door Creolen als door Britsch-Indiërs goed gewerkt; de meeste perceelen zijn, behalve Gronden aan beide oevers van de Boven-Commewijne: met aardvruchten en bananen, beplant met cacao en koffie, terwijl vele Britsch-Indiërs zoowel op hunne perceelen als ten Heeft het water ook hier de meeste schade aangebracht aan noorden van den achterdam ry'st cultiveeren. bananen en aardvruchten, geplant op de meer oostelyk gelegen Alleen deze laatste cultuur, gedeeltelijk lang vóór en gedeel- perceelen, omdat die wegens de hooge rijzing van het rivierwater telijk na de zware regens geplant, staat goed en zal de oogst moeilijk konden loozen, de over het algemeen onvoldoende be- daarvan bevredigend zyn ; de overige aanplant — vooral cassave delving der perceelen — op vele zyn kleine trenzen nauwelyks en jonge bananen — heeft geducht geleden; alleen de bananen, te vinden — heeft daartoe niet weinig bijgedragen. Op vele die reeds bij het invallen der regens een voldoenden wasdom plaatsen wordt de kostgrond als een bijzaak beschouwd en bereikt hadden en derhalve krachtig genoeg waren, zijn behouden slecht bewerkt, omdat de houtkap, die in deze buurt veel uitge- en die worden langzamerhand geoogst. Vele jonge cacao- en oefend wordt, zoowel op domeinland, waarvoor concessies verleend zyn, als op particuliere landerijen veel ty'd in beslag neemt. koffieplantjes zijn dood gegaan. De schade zou naar mijne meening minder groot geweest De cacao lydt nog steeds veel van de krullotenziekte en ver- zijn, als — zooals het behoorde te zy'n — het hemelwater met steening; toch is de oogst hier en daar meegevallen; evenals in elke eb had kunnen wegvloeien, waartoe de groote sluis voldoende Cottica heeft de hooge waterstand op lage terreinen volwassen capaciteit bezit; de westelijke dam evenwel, — overigens hoog cacaoboomen doen kantelen, doch door spoedige stuiting zyn de genoeg — kon het overtollige water van de daaraan grenzende boomen behouden gebleven; vele jonge plantjes zyn echter verlaten plantage Frederiksburg niet tegenhouden, zoodat het verloren gegaan.fc£ in de vestiging stroomde en gedurende vijf dagen niet kon Op perceelen van den grond Ostage, in eigendom bij Britsch- afgevoerd worden. Ten gevolge daarvan stonden de meeste per- Indiërs, staat de rystaanplant zeer goed; om het achterland dat ceelen onder water. Toch zou de schade minder groot geweest veel lager is dan het voorterrein, waarover een zandrits loopt, zijn, indien op de perceelen voor betere bedelving gezorgd ware. te kunnen loozen, zyn diepe trenzen gedolven, die de beplanting AYaar de kleine trenzen op voldoende diepte zijn, is het duidelijk ten goede zullen komen. te zien dat de beplanting minder geleden heeft. Gronden aan beide oevers van de Orelanakreek: Buiten de vestigingsplaats. De beplantingen, vooral op de perceelen aan het meer noorde- lijk deel, zooals Tulpenburg, Hiesveld, Practica. Patientie, Uitvlugt Gronden aan de beide oevers van de Perica: en Vrieshoop, hebben ernstig geleden : niet alleen bananen en De meeste perceelen in dit gedeelte van het district — vooral aardvruchren, doch ook volwassen cacao en vruchtboomen, met die van ouderen datum — zijn goed bezet met vruchtdragende rijpende vruchten, zijn dood gegaan. Gaf het elders — zooals KOLONIAAL VKHSLAti 1907. - II. SLHINAMK (SUI'PLKHKNT).

in Boven-Ruriname — den indruk, dat liot overvloedige water De beWOnan van de meeste geteisterde perceelen il) de ()re- de eacaoboomeu zelfs tra goede is gekomen, liier beeft bet lanakreek kunnen niet bestaan ran de opbrengtt hnnner bcplan* beslist vi'cl si thade berokkend. De gronden bobben troaweni fcingen en zijn verplicht door arbeid in hun onderhoud to ongeveer drie maanden geheel onder water geataan en up sommige voorzien. Daartoe bobben zi.i raimachoota gelegenheid op do perceelen, zooals Vrieehoop, kwamen de plantbedden DM veertien niet ver van hunne vestigingen gelegen plantagOt. Blijkens de dagen geleden te voorschijn en nog u de grond zoo vochtig mij verstrekt»; inlichtingen kunnen te werk gesteld worden op dat van bewerking nog geen sprake kan zijn. OJI perceelen als Spieringshock 45 man voor 3 a 4 maanden, Nieuwgrond 25 Tulpenbnrg en Vrieahoop zijn de boomen zoo regelmatig dood man VOOf 3 maanden* Zorg en Boon 20 man voor S maanden, gegaan, dat het 't aanschijn geeft alsof een felle brand in die Allianee 10 man voorloopig 2 maanden, later 50 niau. velden gewoed heeft Of zij daartoe te vinden zullen zijn, meen ik te moeten be- In het meer zuidelijk deel— hestaande de gronden hier meer twijfelen; de gezagvoerder van plantage Spieringshock toch — uit zand— is de schade minder groot; bananen en utird vrucht en welk effect desnoods te land te bereiken is van uit de Orelana- zijn, wel is waar ook hier verloren, doch de cacaohoomen, hoewel kreck wiens tiisschenkomst ik inriep om landbouwers uit die ernstig gfteisterd door krulloten, zijn niet dood gegaan en kreek, wier beplantingen het meest geleden hebben, werk te hebben eenig product geleverd, terwijl de rijstaanplaiit, zooals verschaffen, zeide mij «lat ik mij die moeite kon besparen,daar op Ma Retraite en Vide Bouteille goed staat. Op Montaubati is \\\j reeds meer dan drie weken niet verscheidene hunner was de oogst reeds binnengehaald en viel de opbrengst zeer mee. overeengekomen dat zij delf werk op zijne plantage zouden komen Het water stond in het benedengedeelte zoo hoog, dat de rijst verrichten tegen een vooraf overeengekomen loon, doch dat tot geplant ten Oosten van den achterdam van den grond \Velge- nu toe niemand zich heeft aangemeld. Zoolang zij op andere moed niet kon geoogst worden, omdat men niet in staat was wijze b. v. door het kappen van brandhout en het branden van de halmen te bereiken en alles dus aan de vogels werd prijs- houtskool voldoende kunnen verdienen om in hun onderhoud gegeven. te voorzien, verwacht ik niet dat zij te bewegen zullen zijn om Hier en daar waar rijpende koffie werd aangetroffen, klaagde op plantages te gaan werken. men zeer over looze bessen. Op de vestigingsplaats Hecht en Sterk trekken velen nog Beschouwingen. voldoende aan bananen uit hunne gronden om in hun onderhoud De bevolking van de gronden in het meer Oostelijk deel van te voorzien ; van 1 Januari tot 21 Juni dj. zijn reeds vervoerd -de Boven-t 'ommewijne voedt zich hoofdzakelijk met cassave- 10 072 bossen, de hoeveelheid in het 1ste halfjaar 1900 bedroeg brood, gebakken uit het meel van de z g. bittere cassave en 18 130. Vele opgezetenen — vooral Britsch-Indiê'rs — werken ook met andere aardvruchten; in het overig deel dezer districten op de naburige plantages en komen eerst des Zaterdags na de wordt de bittere cassave wel gejlant doch om daarvan stijfsel uitbetaling op hunne perceelen. Bij mijn bezoek aan die te bereiden; de hoofdvoeding van dit deel der bevolking bestaat vestiging trof ik dan ook weinigen te huis. uit bananen, zoete cassave en andere aardvruchten. In het overig deel dezer districten zijn slechts weinigen, die niet voldoende uit hun grond trekken om in hunne behoefte. Bij vergelijking van den toestand in de verschillende deelen | te voorzien. der hiervoren genoemde districten komt men tot de gevolg- De cacaoperceelen — vooral die boven Ephrata — hebbeu trekking, dat de gronden aan de Commetewane het minst en die flink geproduceerd; alleen de hoeveelheid van 1 Januari tot aan de Orelanakreek het meest geleden hebben; dit laatste 12 Juni dj. vervoerd met de ferryboot, varende tot Sommelsdijk baart geen verwondering, immers ook bij normale regenseizoenen ! en door één firma opgekocht en per eigen gelegenheid naar de heeft men in die streek telkens last van water, waardoor te ; stad verzonden, bedraagt 514 balen, tegen f 0,80 per K.G. veld staande gewassen te loor gaan. 1 berekend, en aangenomen dat elke baal slechts 100 K.G. woog, Ware de bevolking in het jaar 1901 er toe overgegaan — opbrengende de som van f 41120. Buiten beschouwing is gelaten zooals zij zelve had noodig geoordeeld — om de achterdammeu wat de landbouwers per eigen gelegenheid vervoerd hebben, harer perceelen in orde te maken, ter afwering van het bosch- alsmede de consumtie in het district. Opgemelde hoeveelheid water — als wanneer voor gouvernementsrekening een koker ter is grootendeels verkregen door gronden, boven Ephrata gelegen. hoogte van den grond Montauban zou zijn aangelegd — de Moge dus aan bananen, doch vooral aan aardvruchten veel schade in dit abnormaal jaargetijde zoude ongetwijfeld minder i verloren zijn, de cacao heeft — dank zij de hooge prijzen —• bedragen hebben. Zij schijnt dit trouwens nu in te zien: velen de schade ruimschoots vergoed. toch — vooral de meer bezadigden — lieten zich in dien geest Op de weinige perceelen waar wegens de heerschende ziekte uit en daarom meen ik dat het juist ingezien is van den be- \ geen cacao verkregen of veel verloren is gegaan, of waar• de trokken districts commissaris om deze aangelegenheid thans aanplant nog niet vruchtdragend is, kunnen de bewoners, die wederom ter hand te nemen. De daartoe strekkende voorstellen zich niet onledig houden niet het bewerken van timmerhout — hebben Uwe Excellentie bereids bereikt. ; zooals in het meer oostelijk deel van de Boven-Commewijne — Er zullen bij de uitvoering zich ongetwijfeld moeilijkheden i door arbeid in hun onderhoud voorzien. Overal is er gebrek voordoen, b. v. waar het betreft verlaten perceelen of de zoo- aan werkkrachten. danige, waarvan de eigenaren of gebruikers niet in staat zijn Zoo deelde mij de eigenaar van La Paix, een cacaogrond van de kosten te bestrijden, doch vermits hun aantal gering is en I + 20 akker, aan de Cottica gelegen, mede, dat hij in de maand het niet overal noodig is den maatregel toe te passen — immers Mei 11. ongeveer een bed rijpe koffie verloren heeft, omdat hij waar natuurlijke hoogten bestaan zijn achterdamnien overbodig — : geen arbeiders te huur kon krijgen om die te plukken. Op den wil het m|j voorkomen dat in deze gevallen het gouvernement ! in de nabijheid gelegen grond Groot Marseille vroeg de eigenaar •de kosten voorloopig moet bestrijden. De verlaten gronden | twee Javanen in vasten dienst aan, omdat de arbeiders in de zouden dan in den boezem van het domein kunnen terugge- ! geheele buurt zich voor niet minder dan f 1,25 per dag wilden nomen worden en blijkt de genomen maatregel te voldoen, verhuren. •opnieuw in huur uitgegeven worden, terwijl aan onvermogende De omstandigheid, dat de cacao op de boven Ephrata gelegen eigenaren of gebruikers de kosten, in den vorm van een voor- gronden bijzonder gunstig staat, doet het betreuren dat er in schot, zouden kunnen verstrekt worden. die buurt geen domeinland voor uitgifte beschikbaar is en het Nog eene andere moeilijkheid dient onder de oogen te worden is daarom dat ik beleefd de vrijheid neem de aandacht te vestigen gezien; de afsluiting van het boschwater alleen zal wel geen op de twee groote verlaten plantages Alyda en Vlugt en Trouw, effect sorteeren als ook niet de boorden van de kreek behoorlijk die wellicht in de termen vallen om in den boezem van het schoongemaakt worden. Nu is dit het meest noodig aan het domein te worden teruggenomen of die voor een billijken prijs benedengedeelte en wel langs de verlaten gronden Janslust, kunnen aangekocht worden. Tyronne, Stolkersvlijt en Buyslust, behoorende eerstgenoemde Ook voor andere cultures is die streek, wegens hare vrucht- aan plantage Wederzorg en de overige aan plantage Spierings- baarheid, zeer aan te bevelen. hoek, waar door den aangroei van parwa en brantimaka de Een deel van den grond Mocha werd in het jaar 1900 voor vaart en ook de stroom belemmerd wordt; het is niet te ver- f 800 aan een Creolen arbeider verkocht, onder bepaling, dat wachten dat de betrokken eigenaren goedschiks daartoe zullen de koopsom binnen vier jaren moest voldaan worden; reeds medewerken en krachtens het reglement op het beheer der vóór expiratie van dien termijn kon de schuld afbetaald worden districten (G. B. 1863 n". 10) kunnen zij daartoe njet verplicht omdat in één jaar voor f 700 alleen aan koorn werd verkocht; worden, wordende in art. 75 van dat reglement alleen van land- de daarop staande cacaohoomen van plm. 3 jaren oud zijn reeds communicatie gesproken. vruchtdragend.

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5. Suriname. 7 26

De gezondheidstoestand liet op da door mij bezochte perceelen zorg, omdat de grond meercndeels uit zand bestaat en bij eiker* niets te irenseben over. Hier ra duur, zooals op Hecht en Sterk, regenbui inkalvingen plaats vinden. vertoonden neb eenige koortslijders, dia nefi evenwel ondes geneeskundige behandeling geateld haddra. Ten westen van de vestigingsplaats. Geneesmiddelen zijn op rerschillende punten in voldoenden VOOrrMd aanwezig en door de laat te regeling bezoekt de op Op '\ voormalige plantages in dit gedeelte, verkaveld in Sommelsdnk gevestigde graooshoor eenmaal in da week ook da perceelen waarvan velen niet broeder zijn dan 2 kettingen (4<» M.) boOffOT gelegen perceelen, als: Goed Succes, de Eendragt en j bij de volle diepte der plantages en successievelijk in bet bezit l'ortribo, op welke plaatsen ziekenvertrekken zijn ingericht ter gekomen van gewezen plantage-arbeiden wordt da landbouw opname van personen die veraf wonen of eene dagelijksehe hoofdzakelijk bestaande uit den aanplant van kokospalmen en behandeling noodig hebben. Vanwege de ziekenfondsen is op eacaoboomeii, uitgeoefend. Waar deze cultures het nog toelaten, elk iler gronden (Joed Succes en de Eendragt alsmede op d.i. waar de boonien nog niet te veel schaduw afwerpen, worden Stn. Ephrata een ziekeiK)])|)er aangesteld, die niet de dagelijksehe bananen en aardvruchten geplant; de laatste hoofdzakelijk voor behandeling der zieken belast is. eigen gebruik, omdat uitvoer naar Paramaribo of elders niet De aanstelling van een ziekenopper voor l'ortribo en omstreken loonend is, zoodat de aanplant over het algemeen van geringe zal volgen, zoodra het in aanbouw zijnde ziekenvertrek gereed is. beteekenis is. Met uitzondering van den grond Burnside — alwaar ten gevolge Paramaribo, 29 Juni 1907. van breuken in de achterdanimen het daarachter opgestuwde zwampwater binnen de concessie drong en geen verderen uitweg De Diitrietê-üotn m iasaris, kunnende vinden tot nu toe nog daarin staat — hebben de beplantingen weinig geleden; alleen op lage gedeelten, die zelfs M. NASSY. bij normale regenseizoenen onder witer geraken, zijn hier en daar eenige cacaoboomen en bananen , alsmede de geringe aan- plant van aardvruchten - hoofdzakelijk zoete cassave — verloren gegaan. De hooger gelegen gronden, zooals Bantaskin en Friendship, hebben zoo goed als niet geleden ; niet alleen de cacaoboomen en kokospalmen doch ook de bananen en aardvruchten staan hier goed. De ziekte onder de kokospalmen heeft in dit gedeelte voor- alsnog niet veel schade aangericht.

Ten oosten van de vestigingsplaats.

District CORONIE. De 9 aan deze zijde gelegen voormalige plantages zijn eveneens geheel of gedeeltelijk in het bezit van gewezen plantage-arbeiders. Aldaar, alsmede op het complex genaamd Ingiekondré — in Omvang: van het onderzoek. het jaar 1887, toen het plan bestond eene verbinding tusschen De kleine landbouw wordt in dit district uitgeoefend op de Coronie en Coppename tot stand te brengen, door het koloniaal vestigingsplaats Totness. op 17 voormalige plantages — ver- Gouvernement voor uitgifte beschikbaar gesteld — wordt de kaveld en verkocht aan gewezen plantage-arbeiders en op een landbouw uitgeoefend, bestaande hoofdzakelijk uit den aanplant twintigtal perceelen van een complex land genaamd Ingiekondré, van kokospalmen en cacaoboomen en waar de ruimte dit toelaat sedert het jaar 1887 door het Koloniaal Gouvernement voor bananen en aardvruchten. uitgifte beschikbaar gesteld. De verschillende cultures op deze voormalige plantages staan In overleg en te zamen met den betrokken districts-com- over het algemeen slecht, doch deze toestand dateert niet van missaris werd op 9, 10 en 11 Juli dj. de voornaamste dier den laatsten tijd en moet toegeschreven worden aan de gebrekkige nederzettingen bezocht. loozing, ontstaan door de vorming van modderbanken in zee vóór de afvoerkanalen waaronder het geheele district reeds jaren Beschrijving' en toestand der cultures. lijdt en die hier méér schade veroorzaakt omdat het land over het algemeen lager is dan aan de Westzijde. Op de vestigingsplaats. Door den geleidelijken achteruitgang der cultivaties is er in den laatsten tijd weinig zorg besteed aan waterkeeringen als Deze vestiging, m't den aanleg waarvan in 1802 een aanvang anderszins. is gemaakt en thans bestaande uit pi. m. 200 perceelen, elk Dit heeft ten gevolge, dat bij elk groot regenseizoen dambreuken groot '/j tot 1 H.A., is bijna uitsluitend beplant met cacao- hier aan de orde van den dag zijn. boomen en kokospalmen: hier en daar nu ziet men een weinig Zoo ontstonden in de laatste maanden breuken aan de achter- bananen en aardvruchten, doch van geen beteekenis. dammen der plantages Moy, Bellevue en Inverness, waardoor Doordien het land vrij hoog ligt, heeft de beplanting zoo goed het zwampwater een doortocht tot de cultivaties kon vinden. als niet geleden van den grooten regenval. Waar het geruinien tijd daarin bleef staan, zooals op eerst- Van ziekte bij de cacao is niets te bespeuren en zien de genoemd effect, veroorzaakte het vrij belangrijke schade, o. m.: booinen er over het algemeen krachtig uit; velen zijn nog bezet aan volwassen cacaoboomen, waarvan verscheidene geheel te loor niet rijpende vruchten; in meerdere velden ontbreken evenwel gingen. schaduwboomen, hetgeen de cacao blijkbaar niet ten goede komt. De perceelen op Ingiekondré hoewel vrij hoog gelegen, hebben Op eenige perceelen wordt aan de beplanting en liet onder- ook eenigszins geleden, omdat hier van loozing zoo goed als houd weinig zorg besteed: dit werd vooral waargenomen niet geen sprake is; de betrokken landbouwers beweren dat velen betrekking tot huurders die, hoewel hier wonende, zijnde het met hen ten zeerste zouden gebaat zijn als aan het in der tijd centrum van het district, ook elders perceelen hebben voor gedaan verzoek werd gevolg gegeven om n.1. de zoogenaamde landbouw. Londonkreek, een naar hunne meening geschikt afvoerkanaal, De lage gedeelten der vestigingsplaats, zooals liet achterland in den tijd door eigenaren van den grond Inverness, buiten de van de perceelen aan de Voor- en Comniissarisstraten, die bij grenzen van die plaats gegraven te doen schoonmaken en elk regenseizoen onder water geraken, worden niet bebouwd. verleggen. Over het algemeen zien de perceelen aan de Gouverneursstraat Ben ik wel ingelicht dan moet, in verband met dit verzoek, er het best uit. vanwege het Bouwdepartement eenige maanden geleden een Ter verbetering van de afwatering der verschillende perceelen I onderzoek in loco zijn ingesteld, waarvan de resultaten tot nu moeten bijna alle kleine trenzen noodwendig worden opgehaald; toe, althans in Coronie. niet bekend zijn. hier en daar is men daarmede reeds begonnen, doch zoolang Aan deze zijde van het district doet de ziekte onder de kokos- niet geleidelijk gewerkt wordt van af de hoofdloozingen — en j palmen zich-meer dan anders voor, vooral op Ingiekondré het nut hiervan schijnen de landbouwers over het algemeen niet werden verscheidene doode boonien aangetroffen en een der in te zien — zal er weinig mee bereikt worden. landbouwers aldaar gaf zelfs op in de laatste 3 jaren 107 boomen Het onderhoud dier trenzen vereischt vooral hier aanhoudende te hebben verloren. 27

Hoewel de vanwege de landbonwinspectie genomen proef met f22 611,31) terwijl bijna overal men nog oogstende in en rijpende Pyo<- tannine, als bestrijdingsmiddel dezer riekte, tot nu toe vruchten aan de hoornen hangen (1). niet aan de verwacht in gen beantwoord heeft, meen ik eene Aan kokosnoten is per koloniale vaartuigen en eenige kotters berbaling der proef, en wel op uitgebreide schaal, in overweging Mar de stad vervoerd vooreene waarde van f 1755 en aan OÜe — te moeten geven. bereid uit de kokosvrucht — eene waarde vau f 7508. Deze laatste industrie, die zeer winstgevend is, breidt zich Beschouwingen. meer en meer uit, in verband met den meerderen aanvoer van Javaansche immigranten in deze kolonie. De plantage! liggen allen aan een pi. in. 30 K.M. langen Terwijl plaatselijke opkoopers per blik van J7 liter betalen rijweg, evenwijdig met de zeekust loopende. de som van f 8 a f 9 wordt er in Nickerie en elders 1' 12 en Strekten voorheen de beplantingen zich aan heide zijden van meer verkregen. Voor een blik olie, die in één dag kan bereid dien weg uit, de verwoestingen telkens door de zee aan de ; worden, zijn benoodigd pi. m. 300 noten, die a 2 cent per stuk voorpolders veroorzaakt, noopten de toenmalige eigenaren de | in Coronie verkocht worden. beplantingen aan die zijde langzamerhand prijs te geven. Tot nu toe wordt «Ie olie, uitsluitend door middel van banden- Vandaar dat thans bijna uitsluitend aan de zuidzijde van arbeid verkregen ; de vrucht wordt na met de rasp te rijn fijn den weg beplantingen te vinden zijn, terwijl aan de andere ; gemaakt, met water vermengd, eenige malen uitgeperst en daarna zijde veelal woningen staan of vee geweiil wordt. het sap gekookt, waardoor de olie op de Oppervlakte komt te De gebrekkige loozing, ten gevolge van de aanslibbing der | drijven, doch de firma Kersten & Co. heeft voor hare onderneming afvoerkanalen, maakt, dat men niet anders dan op hooge terreinen j Serah en Leasowes eene machine besteld, die binnenkort verwacht planten kan, wil men niet bij elk regenseizoen alles zien ver- J wordt, waardoor ook het voordeel zal worden verkregen dat loren gaan. minder olie zal verloren gaan. Die terreinen zijn op de eene plantage vlak aan den weg, op j Het afval van de kokosvrucht dient tot voeder van kippen de andere meer binnenwaarts gelegen. en varkens. Achter al de plantages strekt zich eene onmetelijke zwamp Elke hoofdbewoner bezit vóór of op zijn perceel een aantal uit, waarvan een gedeelte zicb vroeger, toen de vaarkanalen in kokosboomen, geschat op 20 wat betreft de perceelen van de goeden staat verkeerden, in zee ontlastte: thans kan dit alleen vestigingsplaats Totness en op 50 voor de andere perceelen, in enkele dier kanalen nog geschieden, en dan gebrekkig, zooals waarvan de opbrengst per boom jaarlijks op plm. f 5 kan in die van Totness en Leasowes. Dientengevolge stuwt het gesteld worden. zwampwater — vooral bij abnormale regenseizoenen — tegen Hoewel, zooals gezegd, de ziekte zich, vooral aan de Oostzijde, de achterpolders op en waar geen weerstand kan geboden uitbreidt, heeft het tot dusver nog geen noemenswaardigen worden, vinden doorbraken plaats. invloed op de productie. De in perceelen verdeelde voormalige plantages hebben elk Met den aanplant van jonge boomen wordt geregeld voort- gemeenschappelijke hoofdloozing en polderdammen, zoodat het gegaan, door zoodra een boom kwijnende is, een vervanger onderhoud van een en ander voor gezamenlijke rekening komt. daarnaast te plaatsen. Waar eendrachtige samenwerking onder de verschillende be- Oeregeld worden nog met elke gelegenheid vrij belangrijke langhebbenden bestaat, wordt op gezette tijden de gemeenschap- hoeveelheden bananen naar de stad verzonden, waarvoor hooge pelijke arbeid, vereischt tot onderhoud der onderneming, prijzen betaald worden; per laatste mailgelegenheid o. a. bedroeg verricht. het aantal nog 376 bossen. Doch die samenwerking laat ook hier, evenals elders, waar Van 1 Januari tot nu is reeds verzonden voor eene waarde gelijke toestanden zich voordoen, zeer veel te wenschen over. van f 1 322. Hieraan moeten dan ook toegeschreven worden de doorbraken, De vorenstaande cijfers samengenomen komt men tot een die in de laatste maanden hebben plaats gehad op de plantages bedrag van f 33 256,39, vertegenwoordigende alleen de waarde de Hoop en Burnside, aan de westzijde en de plantages MOT, der uitgevoerde producten voor zoover bekend naar Paramaribo, Bellevue en Inverness aan de oostzijde, weike omstandigheid gedurende een tijdvak van 6 maanden. intusschen ten goede kwam aan de andere plantages, die Naar Nickerie werd gedurende dat tijdvak alleen aan olie daardoor minder te lijden hadden van den aandrang van het verzonden voor eene waarde van f 2 368. zwampwater. De andere producten, die verbouwd worden zijn van weinig De betrokken landbouwers hebben ontegenzeggelijk schade beteekenis. geleden — zij het dan ook door eigen schuld—, doch zij, evenmin Van de aardvruchten wordt speciaal zoete cassave en wel eene als anderen in dit district, verkeeren in zoodanigen toestand soort, die reeds binnen 4 maanden kan geoogst worden — hier dat zij steun, in welken vorm dan ook, behoeven, omdat bijna Eksta, in de oude kolonie Poma genoemd — voor eigen gebruik alle landbouwers bier op meerdere plantages perceelen in eigen- geplant en hiervan wordt ook — in tegenstelling met andere dom of huur hebben en er volstrekt niet overal schade valt te districten waar bittere cassave daarvoor gebruikt wordt — gomma constateeren. En de weinigen die in het bezit zijn van slechts bereid, die, wanneer de prijzen hoog zijn, naar de stad ten verkoop één perceel en door het waterbezwaar hebben geleden, kunnen verzonden wordt. Gewild is deze soort niet, daar de waschvrouwen evenzeer als de weinige niet-grondbezitters, als zij willen arbeiden, beweren dat stijfsel, uit bittere cassave bereid, beter voldoet. steeds werk krijgen bij voorbeeld op Sarah en Leasowes en Hier en daar treft men kleine aanplantingen van arrowroot Mary'shoop. en sesam aan ; eerstgenoemd artikel wordt per half kilogram Op laatstgemeld effect vernam ik'van een der eigenaren dat voor f 0,50 verkocht, doch in den laatsten tijd is er geen aanvraag hij alleen van de vestigingsplaats Totness arbeiders kon krijgen; daarvan, zoodat eene hoeveelheid van plm. 30 K.G., die ik op op mijne vraag waarom hij ze niet uit de buurt bij voorbeeld van den grond Ingiekondré aantrof, niet kon geplaatst worden. I»loy, waar men veel door waterbezwaar geleden had, recruteerde, Van de sesam maakt de bevolking koekjes voor eigen gebruik. gaf hij het kort, doch veelzeggend antwoord: .ze zijn eigenaren" ! Eenige ingezetenen die zich op de vischvangst langs de kust Bijna al de opgezetenen van dit district nu zijn grondbezitters toeleggen, vinden daarin ook een ruim bestaan: groote hoeveel- (eigenaren). heden gedroogde visch worden telkens naar de hoofdplaats Het abnormaal regenseizoen heeft overigens weinig schade verzonden, waarvoor per vat plm. f 20 besonid wordt; de hoe- veroorzaakt; de hoeveelheid gevallen regen in het 1ste halfjaar veelheid van Januari tot Juni dj. alleen per koloniale vaartuigen was hier dan ook minder dan elders. vervoerd vertegenwoordigt eene waarde van f 2 510. Terwijl blijkens de vanwege de inspectie van den landbouw Aan rijstbouw, hoewel het district geschikt voorkomt, wordt gepubliceerde weerkundige waarnemingen de neerslag te Para- tot nu toe niets gedaan ; naar ik ben ingelicht zal evenwel maribo gedurende het 1ste halfjaar bedroeg 2077,8 millimeter, binnenkort eene proef op één perceel worden genomen ; het wil wees de opname in Coronie gedurende gelijk tijdvak slechts mij voorkomen, dat aanmoediging hiervan, door het uitloven van 1521,2 millimeter aan, dus 556,6 millimeter minder; het hoogste premiën, wel is aan te bevelen. cijfer te Paramaribo per etmaal bedroeg op 8 April 100 milli- meter tegen 71 millimeter op 13 April te Coronie. Hoewel het bezoek aan de stalweide — gelegen tusschen de De opbrengst van de verschillende cultures gedurende het 3de en 4de serie van de vestigingsplaats Totness — wegens lste halfjaar kan zeer bevredigend genoemd worden. De hoeveelheid cacao door 3 firma's in Coronie opgekocht, alsmede die per koloniale vaartuigen aan andere opkoopers te (I) Per koloniaal vaartuig, gisteren van Coronie teruggekeerd, is wederom eene Paramaribo verzonden, vertegenwoordigt een waarde ran . . . belangrijke hoeveelheid cacao aangebracht. 28 gebrek aan tijd slechts vluchtig kon plaat* vinden, was bet Beschrijving en toestand der cultures. evenwel voldoend i te eonatatëeren, dat de Loozing ten eenen- Gronden aan heide oevers van het Saramuci-akanaal en de male onvoldoende en «i»- tavannah zwaar begroeid ie. Dit is Wanicakreek. evenwel te betreuren, «laar de weide geheel bepolderd U; en daarvan ongetwijfeld meer gebruik sou worden gemaakt wanneer Ten oosten van de Santokreek wonen, op enkele uitzonderin- ze in betere oonditiei verkeerde. gen na, Kritsch-Indiërs, die hetzij van particulieren, hetzij van het gouvernement landerijen in huur of gebruik hebhen; de De gesondheidaioeatand laat thana nieta te wenachen over, cultuur bestaat hier hoofdzakelijk uit rijst, die over het algemeen ivel deden zich In de afgeloopen maand vele gevallen van niet geleden beeft, niettegenstaande de landerijen geruiiuen tijd influenza voor, doch niet van ernstigen aard. onder water hebben gestaan, zoo zelfs, dat velen der bewoners De distriete-geneeaheer, wonende op Ai-n grond Friendahip, elders een onderkomen moesten zoeken waar bananen en aard- doel twee malen 's weeks dienst aan de oostelijke zijde tot Ha- vruchten geplant waren, ging alles te loor. milton en aan de wettelijke i\jde tot Hope. Op eenige perceelen kan de rijstoogst reeds binnengehaald Vroeger moesten de zieken, hoever zij ook woonden, ter afbaling ' worden, doch zijn de betrokken bewoners nog niet naar hunne van geneeemiddelen zich steeds ten huize van den geneeaheer haardsteden teruggekeerd. vervoegen, doch sedert korten tijd zijn de meest gebruikelijke Aan de andere zijde van de Santo tot bij Uitkijk treft men medicijnen in voorraad aanwezig op de eindpunten van de bijna uitsluitend Creolen aan, waarvan velen deze perceelen reeds tournee's van den geneeaheer, waardoor het voorbeschreven ettelijke jaren in eigendom bezitten. geneesmiddel meestal ter plaatse kan afgegeven Worden. Hun hoofdabnplant is hier cacao en daarachter kleine kost- gronden, bestaande uit bananen en aardvruchten. De landweg, waarlangs de eenige gemeenschap tusschen de De volwassen cacao heeft over het algemeen niet veel geleden, verschillende plantages bestaat, verkeert op vele plaatsen , hier en daar, vooral in het complex, tusschen de Santo en vooral aan de oostzijde en wel langs de plantages Moy, Wei- Tawajarikreeken, verloor men eenige boonien : de aankomende gelegen, Samilton en Inverness, waar er laagten zijn en materiaal ca:ao heeft daarentegen veel geleden ; vele hoornen die binnenkort in de nabijheid niet of moeilijk te vinden is, in zeer slechten staat. de eerste vruchten zouden afwerpen en anderen van jongeren Niet alleen lijdt daaronder het geregeld school" en kerkbezoek I leeftijd gingen verloren. in hooge mate,' doch het vervoer van prodneten van ver afgelegen De bananen- en aardvruchtenaanplant is eveneens te niet plantage! naar de plaats van afvaart, zijnde Totness, is dikwijls gegaan. ondoenlijk. Hoewel het onderhoud van den weg voor rekening komt der Gronden aan beide overs van de Saramaccarivier: aanliggende ondernemingen, meen ik dat er wel termen bestaan de tegenwoordige eigenaren dier effecten van gouvernement3wege o. van Uitkijk tot Vier Hendrikken. in de verbetering van dien weg meer tegemoet te komen dan In het meer zuidelijk deel van dit complex houden de bewoners tot nu toe geschiedt, omdat de huidige toestand niet aan hen zich hoofdzakelijk onledig met het bewerken van timmerhout, te wijten is, doch verband houdt met den achteruitgang der • hetzij op domeinland in concessie afgestaan aan de Johan en vorige cultures, die geleid heeft tot het geheel verlaten der Kaumankreeken, hetzij op particuliere landerijen als bjjv. Maho; ondernemingen. voor eigen gebruik leggen deze lieden kostgrouden, van kleinen Het ter beschikking van den betrokken districts-commissaris omvang aan, waarop bananen en aardvruchten verbouwd worden. gesteld krediet voor onderhoud van bruggen en wegen over dit In het ander deel legt men zich hoofdzakelijk toe op den jaar bedraagt f 1<>0J, waarvan bereids meer dan f 6u0 is uitgegeven. aanplant van cacao, daarbij worden ook bananen en aardvruchten geteeld. Paramaribo, den 27sten Juli 1907. Met uitzondering van eenige hoog gelegen terreinen, waren alle door mij bezochte gronden nog zoo drassig, dat de velden De DittneU-Cotnmitutrit, niet dan met groote inspanning konden bereikt worden. Het water heeft hier dan ook lang en bijzonder hoog in de M. NASSY. velden gestaan ; doordien de rivier buiten hare oevers trad — i uit geschiedt trouwens elk jaar, doch houdt niet zoo lang aan, — konden de aanliggende landerijen niet loozen, zoodat het hemelwater alsmede bet ten gevolge van doorbraak van vele aehterdammen, binnenvloeiende boschwater, in de velden bleef staan. Dientengevolge kan tot nu toe geen aanvang worden gemaakt met bewerking der gronden. De bananen- en aardvruchtenaanplant is geheel verloren; vele volwassen en jonge cacaoboomen ondergingen ditzelfde lot. Hoewel de cacaoboomen overal nieuw blad vormen, vertoont de krullotenziekte zich in deze streek nog overal en uit de vele open plekken valt waar te nemen dat vele boonnen aan ziekten zijn dood gegaan. Districten BENEDEN- en BÜYEN-SARAMACCA. b. van Uitkijk tot beneden Huwelijkszorg. Omvang van het onderzoek. De perceelen in dit gedeelte gelegen zijn in den regel niet De kleine landbouw wordt in deze districten op pi. m. 1290 i breeder dan pi. m. 5 kettingen (100 M.) en daar de oppervlakte verspreide perceelen uitgeoefend. '^ ; van velen 4 en meer hectaren bedraagt, strekt de cultivatie — In overleg en te zamen met den betrokken districts-commis- hoofdzakelijk bestaande uit cacao —• zich meer in de diepte uit. saris werd van 1 tot 5 en van 22 tot 27 Juli dj. bezocht 186 Op een aantal dier groote cacaoperceelen worden geene kost- perceelen, t. w.: gronden aangelegd en waar dit wel het geval is, beteekent de aanplant niet veel; alleen op de perceelen waarvan de cacao aan beide oevers van het Saramaccakanaal en | van jongere dagteekening is — zooals beneden Huwelijkszorg — de Wanicakreek 54 perceelen vindt men belangrijke aanplantingen van bananen en aard- vruchten, doch vooral van eerstgemeld product. aan bside oevers van de Saramaccarivier van Ook rijst wordt aldaar, vooral door Britsch-Indié'rs, veel ver- Uitkijk tot Vier Hendrikken 51 , bouwd, waarvoor bestemd wordt het buiten de polderdammen aan beide oevers van de Saramaccarivier van gelegen gedeelte zoowel van het voor- als van het achterland; Uitkijk tot beueden Huwelijkszorg 81 , op sommige punten als b. v. het complex beneden Huwelijkszorg vindt men geregelde aan plantingen langs de rivier. Deze wijze van aanplanting heeft niet alleen het voordeel dat 186 perceelen. beter gewaakt kan worden tegen de plaag van vogels, die de KOLONIAAL VKHSLAO 1907. - II. SURIMAMK (SI l»I»LEHKXT).

uren \v«!<^li:i]«?ti, doch ook de kosten van liet schoonmaken en overal de iiicening toegedaan dat de booiuen er over het algemeen onderhouden van dit overigen! waardeloos terrein worden duur- krachtiger uitzien, dan op gelijk tijdstij) in het vorige jaar en door ruimwhootfl rersoed. dat de ziekte zich vooralsnog niet in die hevige mate voordoet. Dfl aan plant geschiedt op zoodanig tijdstip dat de oogst vóór De opbrengst aan cacao gaf dan ook alle reden tot tevredenheid, den ffrooten drogen tijd, dut voordat liet rivierwater zout wordt, hetgeen valt op te maken, niet uit de mcdedeelingcn der betrokken kan binnengehaald worden; aangezien deze cultuur hier alleszins landbouwers, die hier, gelijk overal elders, een geringer hoeveelheid beantwoordt, beginnen ook de Creolen zieh langzamerhand er I opgaven dan geproduceerd werd, doch uit de inlichtingen door op toe te leggen. eacaO'Opkoopen verstrekt en uit andere omstandigheden. Op de pereeelen beneden Groningen heeft het water overliet Waar toch, zooals mij op een grondje aan het Kurumac.cakamial algemeen weinig Of geen schade; aan de verschillende cultures bleek, een landbouwer, niettegenstaande zijn kostgrondje geheid veroorzaakt, eensdeels omdat het land vrij boog ligt, anderdeels verloren is, een bedrag van f 80 heeft kunnen besteden om een omdat het vervul van de rivier, die in breedte toeneemt naur- | gramaphone uan te schaffen, kan wel worden aangenomen dat mute ze de zee nadert, hier grooter is en er dus geregeld kan zijne inkomsten uan cacao van dien aard zijn dat bij zich niet geloosd worden; zelfs werden op eenige pereeelen zoete cassave behoeft te beperken tot het absoluut noodige, ter voorziening aangetroffen waarvan de knollen eene voldoende grootte bereikt in zijn onderhoud, doch zicli ook andere uitgaven kan veroorloven, hadden. al moet worden toegegeven dat een zucht tot verkwisting niet Waar in het gedeelte boven Groningen schade is geleden is buiten gesloten. aan volwassen cacuoboomen — over het algemeen niet noemens- Op een ander perceel, tusschen Uitkijk en Vier rlendrikken waardig — moet dit worden toegeschreven aan insoliditeit van gaf de hoofdbewoner op dat hij slechts l'/z baal verkregen had, kokers en polderdainmen, die aan den drang van het wuter terwijl te gelijker tijd bleek dat hij kort te voren een grooter geen weerstand kunnende bieden doorbraken en vermits de cacaowagen op rails had aangeschaft. herstelling van een en ander niet spoedig plaats vond — ook Terwijl op een grondje in die zelfde buurt de hoofdbewoner omdat materiaal in de onmiddellijke nabijheid niet gemakkelijk met my in het veld zijnde, mij opgaf dat hij niet meer dan te vinden was — bleef het water geruimen tijd in de velden staan. plm. 3000 K.G. verkregen had, deelde zijne vrouw, buiten onze Van geregelde loozing kon hier ook geen sprake zijn, wegens tegenwoordigheid, den hoofdagent van politie mee dat zij reeds de hooge rijzing van het rivierwater; dit in verband niet de 4 balen verkocht hadden, terwijl nog eene hoeveelheid van plm. omstandigheid dat het water van vele natuurlijke kreken, die 75 K.G. op de drogerij lag. niet afgedamd zijn, binnen de eultivaties drong, had ten gevolge Op meerdere perceeien kon ik de onjuiste opgaven constateeren dat de bananen» en aardvruchtenaanplant — zooals hierboven omdat mij bekend is de hoeveelheden die vandaar afkomstig de gezegd van niet veel beteekenis — geheel en van de jonge waag gepasseerd waren en dat is nog maar een klein deel van cacaoplantjes vele verloren gingen. hetgeen geproduceerd wordt. De hoeveelheid door 5 a ti der voornaamste opkoopers in deze Beschouwing-en. districten woonachtig gedurende het 1ste halfjaar uitsluitend Bij vergelijking van den toestand in de verschillende deelen van kleine landbouwers opgekocht, bedruugt 108 479 K.G., eene dezer districten komt men tot de conclusie dat de pereeelen wuurde vertegenwoordigende van minstens f117 935; buiten beneden het station Groningen in de beste condities verkeeren, beschouwing is gelaten hetgeen per eigen gelegenheid naar de alle beplantingen staan goed en de opbrengst laat niets te stad is vervoerd — wat niet gering is — alsmede hetgeen bij wenschen over. de verschillende winkeliers voor levensmiddelen wordt ingeruild. Is dit voor een deel aan de gunstiger ligging, waarop hier- Veel zal gedurende dit jaar niet meer verkregen worden, boven gewezen is, toe te schrijven, het schijnt dat de regenval duur er weinig vruchten meer uan de boomen zijn en bloesem- in deze streek minder zwaar en regelmatiger heeft plaats gehad. vorming zoo goed als nergens nog pluats vindt. Zijn de opnamen nauwkeurig gedaan, dan bedroeg de regenval Zoowel Creolen als Britsch-Indiërs hebben zich in deze op de plantage Caledonia, gelegen aan den linkeroever van de districten met krucht op de cucuoteelt toegelegd, getuige de Saramacca, gedurende het 1ste halfjaar 1932,8 niM. dus 145 talrijke perreelen van 4 en meer hectaren groot, geheel bezet niM. minder dan te Paramaribo, terwijl het hoogste cijfer per met vruchtdragende cacao, alwaar men op vele daarvan ook etmaal niet meer bedroeg dan 84,5 mM. (op 10 Mei) tegen 100 flinke woonhuizen, gedeeltelijk ingericht voor loodsen, alsmede niM. te Paramaribo (op 8 April). groote vrachtbooten aantreft; over de behandeling der boomen valt evenwel niet te roemen, immers wordt over het algemeen Op het complex beneden Huwelijkszorg sedert het jaar 1896 hier te veel toegepast hei z. g. optriemen (d. i. het wegnemen door bet koloniaal gouvernement voor uitgifte beschikbaar f>e- der zijtakken) hetgeen de boomen te hoog doet opschieten en steld, bestaande uit pi. m. 170 pereeelen, waarvan alle op 2 na bijgevolg in kracht verliezen. bij Britsch-Indiërs in bewerking zijn, wordt een ruime oogst aan bananen verkregen; alleen van 25 Juni — datum waarop Dezerzijds mag niet nagelaten worden te wijzen op het gevaar een aanvang is gemaakt niet de oprame van alle landbouw- waaraan velen zich blootstellen door uitsluitend te teren op de producten die het station Uitkijk passeeren — tot 20 Juli dj. opbrengst van de cacao en geene kostgronden aan te leggen of werd eene hoeveelheid van 11454 bossen, bijna uitsluitend uit andere stapelproducten te verbouwen ; van den aanplant bijv. •die streek naar de hoofdplaats vervoerd, alwaar wegens de van koffie willen de landbouwers niet veel weten, omdat de groote schaarschte goede prijzen besomd worden. oogst daarvan te veel werkkrachten in beslag neemt. En dat de voorraad nog lang niet uitgeput is, kan o. m. hieruit blijken dat tot nu toe te station Groningen niet meer Het bewerken van timmerhout geeft aan velen ook hier een betaald wordt dan 5 cent per kilogram ten behoeve van de goed bestaan; alleen door drie firma's te Paramaribo werd voor Yawsinricbting en de gevangenen. eene waarde van f 3874,85 opgekocht; van de andere firma's zijn de verzochte opgaven nog niet ingekomen; ook van de Deze hoeveelheden worden in groote vrachtbooten — die men houtwaren, die langs Uitkijk vervoerd worden, houdt men aldaar hier op de meeste gronden zoowel bij Creolen als bij Britsch- sedert 20 Juni 11. aanteekening, zoodat bij het eind van het jaar Indiërs aantreft — vervoerd, zoodra van een of meer pereeelen een goed overzicht van de belangrijkheid van deze industrie zal •een voldoende voorraad uanwezig is. verkregen worden. De landbouwers die geen timmerhout be- Kan over bet algemeen niet anders dan met lof gevraagd werken en wier cacao nog niet vruchtdragend is — hieronder worden van de arbeidzaamheid der Britsch-Indische kleine land- vallen pi. m. 20 pereeelen — voorzien in hun onderhoud door bouwers, hetgeen door hen gedaan is om de woeste, uitsluitend den verkoop van brandhout en houtskool, terwijl eenigen zich met mangrove begroeide, uitgestrektheid land beneden Huwe- onledig houden met het kappen van troelie — de bladeren van lijkszorg in betrekkelijk korten tijd in een bloeiende streek, met een palmsoort, dienende tot dakbedekking — waarvan zij ge- solide waterkeeringen en kokers te herscheppen, dwingt zelfs regelden afzet vinden bij Britsch-Indiërs. bewondering af. Desniettegenstaande zijn er onder deze categorie eenigen die, omdat zij een groot gezin hebben te onderhouden of omdat zij Hoewel op bijna alle gronden na de bladvernieuwing, die in ' van zwakke lichaamsgesteldheid zijn, wegens het te niet gaan dit jaar reeds eenige malen kort na elkaar plaats vond (1) de van hunne kostgronden door het water, ook wel in aanmerking krulloten zich weer aan de cacaoboomen vertoonen, is men bijna komen voor steun van gouveinementswege. Ook zijn er eenigen aan wie de middelen ontbreken om hunne (1) De inspecteur van den landbouw acht dit een ongunstig verschijnsel, er op door hoogen waterstand vernielde kokers of waterkeeringen, te wijzende dat de bladeren ziek zijn. herstellen.

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5 Suriname. H :in

A .111 deze personen, wier aantal niet groot is, heeft de In- In overleg en gedeeltelijk met den betrokken districts-com— trokken districts-commissaris bereids de toezegging gedaan dat missaris werd op 7, 8, 9 en 10 Augustus dj. de beide vestigings- een cyent ueel verzoek om een renteloos voorschot uit de koloniale plaatsen alsmede 40 verspreide perceelen bezocht. kas door hem wel zal worden ondersteund. I)>' bewonm van perceelen, grenzende aan het Saramacca- Beschrijving en toestand der 1ste cultures. kanaal en de Wanicakreek zouden bovendien kunnen te gemott gekomen worien, door hen te werk te stellen bij het schoon- Op de vestigingsplaats!n : maken der boorden van die wateren, welk werk — hetzij my veroorloofd dit op te merken — dringend uoodig is, omdat de a. Paradise. vaart op sommige punten, vooral voor stoombarkassen, dreigt te Met uitzondering van een complex van pi. m. 60 H.A. aan de worden belemmerd. oostzijde gelegen, bij perceelen uitgegeven aan gewezen West- Deze lieden, hoewel eenigen niet in het bezit zijn van groote Indische immigranten en Creolen, is de geheele vestiging in vaartuigen, zyn niettemin in de gelegenheid hun brandhout handen van Britsch-Indiërs. gemakkelijk van de hand te doen, daar op dezerzijdsch verzoek Vele dier perceelen — eene oppervlakte beslaande van pi, m. DOH116 voorraden — voorloopig tot een maximum van 100 vaam — 0,96 tot pi. in. 1,60 H.A. — zijn goed bezet met aankomende tegen den prijs van f j?,75 ten behoeve van den in die buurt en vruchtdragende cacao, die over het algemeen goed staat. gestationneerden baggermolen zullen aangenomen worden, met Wat betreft den aanplant van bananen, deze staat vooral op welke regeling zij bereids door tusscbenkonist van de politie te de lage gedeelten slecht, vermoedelijk niet zoozeer ten gevolge Uitkyk zijn in kennis gesteld. van den buitengewonen regenval als wel doordien de grond Of velen daarvan gebruik zullen maken, meen ik te moeten j voor die cultuur niet meer geschikt is; van de uitgifte dezer betwijfelen. vestiging af toch, wordt de bananencultuur aldaar op vry uitge- Den 2den Juli 11., toen ik my' op een der gronden in die breide schaal uitgeoefend, zoo zelfs dat zij in de laatste-jaren buurt bevond, namen twee landbouwers aan wekelijks ieder als het ware de voorraadschuur is voor bijna het geheele district. twee vaam brandhout aan de koloniale vaartuigen te leveren • Op de hooge gedeelten van l'hoenix — aanhoorig land van tegen den prijs van f 4 per vaam, met bepaling, dat ieder een J Paradise — staan de bananen langs de Sawmillkreek beter en deel van de opbrengst aan hun vader zouden uitkeeren, wiens ! van daar wordt nog steeds, zy het dan ook niet in groote hoe- beplantingen veel geleden hadden (referte aan Uwe Excellentie's veelheden, geoogst. nota dd. 20 Juni 11. n". 6179). De rijstcultuur, bijna uitsluitend door Britsch-Indiërs uitge- Tot nu toe hebben zy evenwel niets van zich doen hooren. oefend, breidt zich meer en meer uit; niet alleen wordt er o. a. geplant in alle pontetrenzen — daarvoor bij uitstek geschikt — Vele gevallen van influenza, evenwel niet van ernstigen aard, doch ook trenzen en trekkers worden daarvoor bestemd, hetgeen, badden zich eenige maanden geleden ook in deze districten zooals voor de hand ligt, niet ten goede komt aan de loozing, voorgedaan, doch de gezondheidstoestand kan thans alleszins die overigens veel te wenschen overlaat. bevredigend genoemd worden. De rijst, na de zware regens uitgeplant, staat over het algemeen Er zijn in deze districten twee geneesheeren gevestigd, nl. op bijzonder goed en belooft een ruimen oogst. Groningen en op La Prevoyance. Vele perceelen worden slecht of niet onderhouden, hetgeen Eerstbedoelde bezoekt tweemalen 's weeks van station Gro- hieraan moet toegeschreven worden, dat de gebruikers niet op ningen de perceelen tot plantage Morgenster aan de eene zijde hunne perceelen doch elders en wel op de aangrenzende suiker- en tot Uitkijk aan de andere zijde; voorts eenmaal in de veertien plantage Hazard wonen, alwaar zij geregeld arbeiden ; wordt dagen tot Santigron ; tweede bedoelde doet twee malen in de hierdoor wel bereikt het met de inrichting van vestigingsplaatsen week den dienst van Morgenster tot post Nassau, waarvoor hy de in de nabijheid van in werking zijnde plantages, beoogde doel, beschikking heeft over eene stoombarkas, bemand met 4 personen, daar tegenover staat, dat de veelvuldige afwezigheid der perceel- aan gezamenlijke toelage per jaar genietende ruim f 15400, de bewoners nadeelig is voor den goeden gang van zaken op de kosten aan brandstoffen en smeermiddelen buiten rekening vestiging. gelaten. De opmerking zij mij veroorloofd dat het doeltreffender zou b. Nieuw Waldeck. zijn dit vaartuig te Groningen te stationneeren, zoodat de betrok- ken districts-commissaris ook voor zijne dienstreizen daarover Deze vestiging, verdeeld in 86 perceelen, elk ter grootte van zou kunnen beschikken. plm. 1,8 H.A., is geheel uitgegeven en wel de westelijke zijde Thans moet, als de districts-commissaris langer reizen heeft aan Britsch-Indiërs en de oostelijke zij aan ('reolen en gewezen af te leggen — die veelvuldig voorkomen - , de te Groningen West-Indische immigranten. gestationneerde geneesheer telkens zijne lange trajecten per Geen enkel perceel is over de geheele diepte van 15 kettingen roeivaartuig afleggen, waarvoor dikwerf extra roeiers moeten (300 M.) in bewerking genomen ; van vele ligt nog wel moer aan gehuurd worden. dan de helft onbebouwd. Dit is vooral het geval, daar waar de Geneesmiddelen zijn voorradig, behalve op de standplaatsen landbouwers niet op hunne perceelen wonen of waar veehouders der geneesheeren, ook op Uitkijk, Anna'szorg, Kwakoegron, gevonden worden, wier tijd in beslag genomen wordt met ver- perceel Jattan (beneden Huwelijkszorg) en Nassau. zorging van het vee. Zoowel de hoofdloozing, komende voor rekening van het Paramaribo, 3 Augustus 1907. gouvernement, als de trekkers en kleine trenzen, waarvoor de landbouwers moeten zorgen, laten veel te wenschen over. De Distriets-C'onnnisactris, En vooral hier mocht daaraan niets ontbreken, omdat door de ligging van den ijzeren looskoker, niet in het midden, doch M. NASSY. aan de oostzijde van de cultivatie, de aan de tegenovergestelde zijde — en wel de meer zuidwaarts — gelegen perceelen, ten aanzien van den waterafvoer in vrij ongunstige conditie verkeeren. Werd nu door alle landbouwers de trekkers tot aan de hoofd- loozingen doorgetrokken en op behoorlijke diepte gehouden, dan zou dit de hierbedoelde perceelen zeer ten goede komen. Dit werk is tot nu toe slechts door weinigen verricht, niet- tegenstaande gedurende de zware regens de ondervinding is opgedaan dat zoodanige bedelvingen voor waterafvoer volstrekt noodzakelijk zijn. De perceelen aan de rivierzijde zijn byna uitsluitend met District NICKERIE. cocospalmen beplant; overigens bestaat de aanplant uit bananen en aardvruchten en daartusschen cacao, terwijl vele Britsch- Omvang: van het onderzoek. Indiërs ook rijst verbouwen. Met uitzondering van laatstgenoemde cultuur hebben de De kleine landbouw wordt in dit district uitgeoefend op de beplantingen veel geleden; toch is my van bevoegde zijde ver- vestiginysplaatsen Paradise en Nieuw-Waldeck benevens op zekerd dat voor eenige weken niet onbelangrijke hoeveelheden pi. m. 240 verspreide perceelen. bananen alhier werden verkregen. si

De cacaobooinen, waarvan verscheidene reeds vruchten afwer- aan de cacaobooinen — de hoofdciiltuiir op het meercndcel der pen, hebben veel lust van wormen. gronden — zich vrij ernstig laat aanzien en vele boomen daaraan Aun een twintigtal Britsch-Indiërs, gebruikers van perceelen alsmede ten gevolge van de wnrmcupluag afsterven. alllier, is sedert eenigen tijd vergund ryst te verliouwen op liet Terwijl de bladziekte tot voor korten tijd zich bepaalde tot perceel land buiten en ten westen der vestiging. eenige perceelen in de nabijheid rui plantage *t Lot — op welke Na voor gemeenschappelijke rekening dammen te hebben plantage zij vrij hevig woedde en nog woedt—vertoont zij zich aangelegd is eene oppervlakte van pi. m. 15 akkers (G.43 H.A.) thans op bijna alle gronden aan beide oevers van de rivier. in cultuur gebracht Vermag de wetenschap daaraan vooralsnog niets, de ITOmten* De aanplant staat bijzonder goed en zal spoedig geoogst plaag kan daarentegen wel bestreden worden door de boomen kunnen worden; ten einde deze lieden, die red arbeidzaamheid geregeld te zuiveren, een middel evenwel dat, zooals hierboven aan den dag leggen en die voor eigen rekening reeds veel reeds is gezegd, hetzij uit onwetendheid, hetzij uit onverschillig- gedaan hebben, te genioet te komen, heeft het distrii tsbestuur beid niet wordt te baat genomen. een voorstel ingediend om voor rekening van het gouvernement, Niettegenstaande door de verschillende plagen die de cacao- ter plaatse twee houten kokertjes aan te leggen, ter wering van cultuur teisteren, de productie aanmerkelijk gedaald is, bedraagt het rivierwater, dat in den drogen tijd schade aan de cultivatie de hoeveelheid die gedurende het tijdperk van 1 Januari tot zal veroorzaken; dit voorstel verdient m. i. wel ondersteuning. 15 Augustus 11. de waag gepaneerd heeft, uitsluitend van de gronden, het betrekkelijk niet onbelangrijk cijfer van 75 2K7* K.G.; Buiten de vestigingsplaatsen. ongetwijfeld zou de opbrengst meer hebben bedragen, als men geregeld bijplantte, zoodat lang/.atnerlieid eene jongere cultivatie «. Perceelen ten zuiden van Nieuw Nickerie. werd verkregen. Doch in de laatste tien jaren wordt er op vele perceelen niet Over het algemeen worden deze perceelen slecht bewerkt en alleen niet meer uitgebreid, doch zelfs ziet men dikwijls de plaats onderhouden. De op verscheidene daarvan staande cacaobooinen der afgestorven boomen onaangevuld gelaten. lijden niet alleen aan de blad/iekte (thrips) in hooge mate, De eigenaren dezer caeaoperceelen, waarvan velen eene opper- doch zitten vol wormen, die hetzij uit onwetendheid, hetzij uit vlakte van 5 H.A. en meer bedragen, hebben betere tijden onverschilligheid, niet verwijderd worden, waardoor vele boomen I gekend, getuige de aanwezigheid op vele gronden van goed te loor gaan. ingerichte woonhuizen, niet behoorlijk huisraad, en solied kokers, Bananen worden over het algemeen weinig geplant, en wat waarvan eenige van ijzer. daarvan is aangetroffen ziet er slecht uit en heeft blijkbaar veel Op de hierbedoelde perceelen wordt, op weinige uitzonderingen van water geleden. na, niets gedaan aan andere cultures zoodat bananen en andere Benige landbouwers klaagden dat zn' met de zware regens dagelijks benoodigde voedingsgewassen, veelal van Britsch-Indiërs niet konden loozen, omdat de trekkers door Nieuw-Nickerie j die ze verbouwen, moeten aangekocht worden. loopende, en die het water hunner landerijen een uitweg naar den ijzeren koker aan de rivierzijde moeten verschaffen, te ondiep zijn. De omstandigheid dat er in Nieuw-Nickerie sedert eenigen Wil het voorkomen dat deze klacht niet ongegrond is, er tijd gelegenheid bestaat tot afzet vaii ongepelde rijst en wel aan dient tevens op gewezen te worden, dat, de loostrenzen, die voor den pelmolen van den heer HO-A-SJOK draagt ongetwijfeld er rekening der betrokken huurders komen onvoldoende ziju en toe bij den aanplant van dit gewas te bevorderen. op vele plaatsen zelfs ten eenenmale ontbreken, zoodat, ook al Niet alleen toch wordt elke hoeveelheid, die aangeboden zouden de hierbedoelde trekkers in orde zijn, de achterlanderijen wordt, tegen den prijs van (i cent per K.G. paddi aangekocht, bij zware regens niet behoorlijk zouden kunnen loozen. doch de rijstbouwers, die zich verbinden een zeker deel of de geheele opbrengst van den oogst aan den molen te leveren, b. Perceelen langs de Sawmillkreek. kunnen een voorschot daarop bekomen, tot een maximum van f 25 per aanplant, en dat hiervan wel gebruik gemaakt wordt, Door de hooge rijzing van het water, ten gevolge van de blijkt hieruit, dat gedurende dit loopende jaar nog uitstaande is zware regens, ging, zoo werd my verzekerd, de jonge aanplant eene som van f 1500. van rijst in deze streek geheel verloren. De Britsch-Indiërs die de 21 perceelen in deze kreek uitgegeven, bewerken, lieten zich Werd in het afgeloopen jaar aan paddi opgekocht eene hoe- daardoor evenwel niet ontmoedigen en plantten onmiddellijk na veelheid van 1780 balen (1), thans is pas het cijfer van 60 daling van het water weer uit. bereikt, hetgeen hieraan moet toegeschreven worden, dat de aanplant van het voorjaar, ten gevolge van de zware regens Deze aanplant staat thans zeer goed en zal binnen 6 a 8 weken mislukt is, terwijl wat daarna geplant is, nog niet tot rijpheid kunnen geoogst worden. is gekomen. De betrokken landbouwers hebben voor gemeenschappelijke Voor het peilen alben wordt f 1 per baal voor 100 K.G. paddi rekening het land ingepolderd en doen het verzoek de Sawmill- in rekening gebracht, doch hiervan wordt tot nu toe weinig kreek aan de monding af te sluiten, door aldaar voor gouver- gebruik gemaakt omdat de Britsch-Indiërs in den regel de hoe- nenientsrekening een koker te plaatsen. veelheid die zij voor eigen gebruik afzonderen zelf bewerken in Een voorstel daartoe is bereids ingediend, doch eene beslissing de door hen vervaardigde stampinrichting waaraan he; dan ook aangehouden totdat nadere opnemingen ter plaatse vanwege I toe te schrijven is dat de molen vooralsnog weinig of geen het bouwdepartement zullen zijn gedaan. afzet heeft van de rijstzemelen, als veevoeder benuttigd, die tegen Deze aangelegenheid met de betrokken landbouwers bespre- den prijs van f 0,40 per baal te koop worden aangeboden. kende, deden zij mij de toezegging, als hun verzoek werd inge- Om zich steeds eene voldoende hoeveelheid paddi te verzekeren willigd, het vereischte grondwerk gratis te zullen verrichten. heeft de eigenaar van den molen op de hem toebehoorende plantage Botany Bay, g( legen aan den rechteroever van de r. Perceelen aan beide oevers van de Nickerierivier. Nickerierivier, in het begin van dit jaar eene oppervlakte van De perceelen in gebruik bij Britsch-Indiërs en van jongere 80 akkers (34,32 H.A.) in gereedheid doen brengen, waarvan tot dagteekening — zooals die op John Present en van de Sawmill- nu toe slechts 20 akkers in cultuur is gebracht, omdat door het kreek tot Hamptoncourt — zijn grootendeels niet rijst beplant, j plotseling invallen van de regens de aanplant moest worden welke cultuur uitermate goed staat, op vele dier gronden treft gestaakt. men ook goedf aanplantingen van bananen en cacao aan. Bij gunstige seizoenen zal de molen geen gebrek aan grond- De oudere gronden, in bewerking b\j Creolen, zijn bijna uit- ! stoffen hebben, daar de aanplantingen der Britsch-Indiërs meer sluitend bezet met vruchtdragende cacao, welke aanplant over i en meer toenemen en het zich laat aanzien dat de Creolen zich het algemeen veel geleden heeft en nog lijdt niet van waterbezwaar langzamerhand meer op die cultuur zullen toeleggen; reeds doch van krulloten, bladziekte en wormen, waardoor vele boomen hebben eenigen op hun voorland, buiten den polder, aanplan- afsterven. tingen, die heel goed staan. Aanplantingen van bananen en aardvruchten treft men op I Hoewel op vele perceelen, waar uitsluitend cacao verbouwd deze perceelen zoo goed als niet aan. wordt en die cultuur het meest geleden heeft, de opgezetenen (1) Po firma KERSTEN A C°. kocht in haren rijstpelmolrn te Paramtribo in Bijzonderheden. . I 1'. 08 op pi. ir. SI 03 balen paddi evenrei sliepen den pi ijs van 0 cent per K. G.; voor bet pellen wordt f 1.50 per lail in rekeung pebricht als de iemelen bet Zoowel op als buiten de vestigingsplaatsen breidt de rijstcultuur , eigendom blijven van den molen, in hc-t tegenovergesteld geval moet per baal f2 zich meer en meer uit, een verblijdend verschijnsel, nu de ziekte betaald worden. 82

het thans asker niet braad hebben, kan niet geaegd worden dat Boven-Suriname: iiiin toestand van dien aard is, dat /.ij in aanmerking komen voor steun, iu welken vorm dan ook, omdat in liet district zelf Op de vestigingplaati Laarwijk en op pi. in. 102 verspreide voldoende gelegenheid bestaat OU door arbeid in het Icvcns- perceelen. onderhond te voorzien. In overleg en te samen met den betrokken distriots-oom> Behalve toch dut voor het grootste deel van het jaar werk missarii werd op 2i, 21, 25, 30 en 81 Mei, J, 4, 5 en6Juni 11. behalve op genoemde vestigingsplaatsen nog bezocht 70 van de kan rereshaft worden on de twee suikerplantages vYaterloo en voornaamste pen-celen. Hazard, biedt de balata-industrie — waarvoor jaarlijks 4- a 600 arbeiders s/orden aangehnnrd — eene gunstige gelegenheid aan Beschrijving en toestand der cultures. om een vrij boog loon te verdienen. Thans zijn bij deze industrie niet meer dan Kt! arbeiders uit Buiten de vestigingsplaatsen. dit distriet werkzaam, hoewel, naar mij door Ier grootste s De hoofdvoeding van het overgroot deel der bevolking in beide Concessionarissen ' verzekerd, hun aantal veel grOOtor kon zijn, districten bestaat uit cassavehrood, gebakken uit het meel van daar bijna allen het aftappen der bolletriebooineii heel goed de bittere cassave (Manioka utilissima) uit andere aardvruchten verstaan en men aan bende ,-oorkeur geeft boven hunne collega's en uit rijst. uit naburige kolonie met het oog op het niet geringe risico, dat laatstbedoelden in de gelegenheid zijn, door vertrek naar Bananen worden weinig geplant en ook weinig gebruikt. hun land, dikwijls met medeneming van groote hoeveelheden Telken jare wordt in den grooten drogen tyd een terrein van het ingezamelde product, zich aan de werkcontracten te outhoscht en het kreupelhout gebrand, waarna, zoodra de regens onttrekken. invallen, een aanvang wordt gemaakt met den aanplant van cassave, tayers en andere aardvruchten, alsmede rijst. De laatste kan in den regel na 4 a 5 maanden reeds geoogst In de maand Mei 11. kwamen vele gevallen van influenza, worden, de aardvruchten echter eerst na 10 a 12 maanden. evenwel met gunstig verloop, zoowel te Nieuw Nickerie als op de verschillende plantages en gronden voor; thans laat de Tusschentijds — veelal 2 maal in het jaar — wordt ook koren geplant, waarvan de oogst na 4 maanden kan binnengehaald gezondheidstoestand niets te weiisclien over. De geneeskundige dienst wordt uitgeoefend door twee genees- worden. Elk legt, naar gelang zijner krachten, een of meer dier ver- heeren, gevestigd te Nieuw Nickerie en Paradise. spreide kostgronden aan, dikwerf op grooten afstand van het Eerstbedoelde doet tweemaal 's weeks den dienst van af bewoonde gedeelte; op groote nederzettingen komt het veel voor Nieuw Waldeck tot en met plantage Waterloo; tweede bedoelde dat meerdere gezinnen te samen eene groote oppervlakte ont- evenveel malen van Hazard af tot en met 't Lot. bosschen en branden, waarna elk een deel van pL m. 3 □ ketting Vroeger en wel krachtens de Gouvernements resolutie dd. (1200 W) in beplanting neemt. 11 October 1901 L. A., n". 8523 moest de te Paradise gevestigde Uit eiken kostgrond wordt ongeveer 2 jaar getrokken, waarna geneesheer ook om de 14 dagen bezoeken de gronden boven hij eenige jaren braak blijft liggen. plantage 't Lot, welke dienst is gestaakt en wel bij de Gouver- Andere bewerking dan hierboven vermeld is, ondergaat de nements-resolutie dd. 9 Februari 1906, n°. 1779, uit overweging grond niet, zoodat van bedelving of omspitting geen sprake is. dat geen, althans weinig gebruik daarvan wordt gemaakt. Bij elk regenseizoen - hoe normaal het ook is — geraakt de Dientengevolge moeien alle zieken, ook van de verst gelegen grond, althans een deel daarvan onder water, doch noemens- gronden, die geneeskundige hul]) behoeven, zich naar de stand- waardige schade wordt niet geleden, omdat de hooge waterstand plaats van den geneesheer vervoegen, wat voor velen, vooral de ; hoogstens 8 dagen achter elkaar duurt. zulken die irccn eigen vaartuigen bezitten, een groot ongerief is. Toch verneemt men telken jare dezelfde klacht, dat veel aard- Voor den geneesheer daarentegen, die toch tweemaal in de vruchten door waterbezwaar zijn teloor gegaan. week tot plantage 't Lot dienst moet doen is het eene geringe bezwaring om eens in «Ie veertien dagen door te varen tot den butsten grond, desnoods niet verder dan den grond de Kinderen, Door den buitengewonen regenval der laatste maanden — hetgeen reeds eene groote tegemoetkoming zou zijn. Het argument ingetreden in het gedeelte van het jaar dat daarop niet gerekend dat in der tijd aanleiding gaf tot inkrimping van den dienst ( was, terwijl de jongste aanplant nog niet tot voldoenden wasdom kan thans moeilijk meer gelden, daar mij door dm betrokken was gekomen — stonden de meeste gronden 4 ii 5 weken achter geneesheer is verzekerd, dat sedert zijn optreden hij doorloopend elkaar onder water. veel zieken van de gronden boven 't Lot onder behandeling Op meerdere plaatsen rees het water meer dan 1 M. boven krijgt en hun aantal thans wel 00 bedraagt. den vasten grond. Waar dit het geval was, heeft vooral de Ook deze titularis acht de uitbreiding van den dienst, in het cassave-aanplant — niet bestand tegen water — veel geleden ; belang zijner patiënten hoog noodig. op vele kostgronden welke men mij heeft laten zien, kan de Er zijn in dit district drie fondsen, een te Nieuw Nickerie en schade op meer dan de helft van den aanplant geschat worden. de overige op de grondjes gevestigd. Ik heb reden aan te nemen, dat niet overal evenveel schade Hun ledental bedraagt respectievelijk 175. 23 en 00; voor vrije I geleden is, en dat men mij alleen de ongunstige perceelen heeft geneeskundige behandeling zijner leden keert eerstbedoeld fonds j aangewezen, in de meening verkeerende, dat van gouvernements- aan den geneesheer uit 33 pet. vaif de contributie, terwijl de j wege eene vergoeding zou worden uitgekeerd overigen betalen per bezoek de som van f 1. De tayer- en rijstaanplant heett minder geleden; van eerst- bedoelde cultuur verwateren de knollen wel, doch na eenigen tijd te zijn opgelegd blijkt zij voor consumtie geschikt te zijn ; Paramaribo, 20 Augustus 1907. | alleen de rijst, die te laat geplant was en door de plotselinge rijsing van het water er onder geraakte, ging te niet. De Districts-Commisstfris, In het overige, meer noordelijk deel, dezer districten bestaat M. NASSY. de hoofdvoeding der inlandsche bevolking uit bananen en de zoogenaamde zoete cassave (Manioka aipi). Hoewel in deze streek de grond een betere, zij het dan ook lang niet voldoende, bewerking ondergaat en voor afwatering gezorgd wrordt, hebben de regens eveneens veel schade berokkend. De jonge aanplant van bananen verdroeg de vochtigheid niet en verrotte voor een groot deel, terwijl de andere planten den groei staakten; de zoete cassave — even gevoelig voor water als Districten BOVEN-PARA en BOVEN-SURINAME. de bittere — onderging hetzelfde lot als de laatste. Aan den noordelijken oever van de Para-doorsnede is de Omvang van het onderzoek. beplanting op de 7 door het Gouvernement in huur afgestane perceelen, met uitzondering van de cacao, op twee dier perceelen, De kleine landbouw wordt uitgeoefend in: geheel vernield; doordien de Pararivier buiten hare oevers trad, stroomde het water over den achterdam binnen de velden en Boven-Para: niet kunnende wegvloeien bleef het daarop weken staan Op de vestigingsplaatsen Domburg en La Rencontre en De bewoners moesten elders een onderkomen zoeken, daar het pi. m. 284 verspreide perceelen ; water hier en daar wel een meter hoog binnen de huizen stond. KOLONIAAL VKUSLAU 1007. II. SURINAME (SIJI'PLKMKNT).

Het vertlient m. i. aanbeveling de liuiir dezer ongunstig ge- baar door de sporen van losloopendc koeien en de schade door die legen perceelen in te trekken en Uldere terreinen voor deze dieren in den kostgrond veroorzaakt kan zoo niet meer dan lieden beschikbaar te stellen. toch even groot geteut worden als die van het water. Om in hun onderhoud te voorzien werken zij thans op de Terwyl ik naar dien kostgrond ging, hoorde de mij vcrge- nabijgelegen pl*ntage§i zellende vletroeier dat den Javaan werd uitgelegd waar hij mij niet moest brengen; blijkbaar wilde men hebben «lat ik het Op de vestigingsplaatsen. slechtste perceel zou zien. Oji A.jo aan de Boven-Surinaine klaagde de hooi' Ibewoner over Domburg. groote schade in zyn kostgrond; toen ik hem vroeg mij derwaarts, De perceelen, dateerende van de uitgifte in 1878, zyn alle te geleiden zag hy blijkbaar tegen de moeite op, bewerende dat bezet met vruchtdragende cacao; de boomeu zien er over liet de afstand daarheen te groot was. algemeen goed uit. Hoe het ook zij, de bevolking heeft andere bronnen van En dat de oogst in de laatste.' maanden bevredigend is geweest, inkomsten om zich het noodige aan te schaffen. kan wel hieruit afgeleid worden, dat de (tittnotl fiommïieexil Een overgroot deel toch houdt zich onledig met het bewerken van Februari tot nu aan huurpenningen van die vestiging en van timmerhout, hetzy in hare eigen bosschen, hetzij op 's lauds van La Hencontre heeft geïnd plm. f 1600, terwijl aan genoten domein. rentelooze voorschotten is terugbetaald plm. f 400. Vooral in «Ie laatste jaren is de exporthandel in Surinaamsch De perceelen van de uitgifte 1903 zijn grootendeels beplant hout zeer toegenomen, waardoor hooge pryzen worden betaald met bauanen en aardvruchten, welke cultures veel geleden hebben. en groote sommen in omloop komen. In Boven-Surinanie b. v. werd in het afgeloopen jaar byna uitsluitend door Creolen aan één firma voor niet minder dan La Rencontre. f 19 000 aan letterhout geleverd. De cacaobeplantingen — van jongere dagteekening dan die Hoewel de groote toevoer in dit jaar eerst nu begint — het van Domburg — staan over het algemeen zeer goed en het is water was te voren te hoog — is reeds tot ultimo Mei aan te verwachten, dat de productie meer zal bedragen dan die van diezelfde firma geleverd voor e«u bedrag van f 3500. Domburg. Overal waar deze industrie wordt uitgeoefend heb ik geïufor- Ook hier heeft de aanplant van aardvruchten en bananen meerd of in de bosschen nog voldoend hout te vinden is. veel geleden. Alleen op Bergendal — het grootste centrum van bevolking in die streek — klaagde men dat het bosch aldaar vrywel uit- Laarwyk. geput is en zou men verplicht zyn weer bij de koloniale spoor- wegen te gaan werken om in de gelegenheid te zijn voeding Over het algemeen staan de beplantingen hier niet goed ; de aan te schaffen. jonge cacaoboomen zien er wel krachtig uit, doch de opgezetenen Vermits de klacht niet ongegrond bleek te zijn, bracht de beweren dat de toestand verandert zoodra de droogte aanhoudt. betrokken districts-eommissaris Uwe Excellentie het verzoek Schaduwboomen treft men hier niet veel aan; de grond schijnt dier personen over om een perceel domeinland aan de Maw,is- op vele plaatsen uitgeput en voor bananeneultuur niet meer siekreek onder de daarbij vermelde voorwaarden in huur te geschikt te zijn. bekomen. Eene gunstige beschikking mocht reeds bij resolutie De perceelen aan de noord-westelijke zijde van af de 3de straat van 30 Mei 1907 L. A. n°. 5549 daarop volgen. tot dicht by den achterpolder — in huur bij Creolen—waarop Aan een bewoner op den grond Phedra die gelijke klacht Teel aardvruchten geplant zijn, hebben het meest geleden ; dit had, werd medegedeeld dat een eventueel verzoek om een perceel is ook het geval aan de andere zijde terzelfde hoogte. domeinland voor houtkap krachtig zou worden gesteund. Kleine trenzen en trekkers zijn op onvoldoende diepte; belang- , De bevolking van het gedeelte dezer districten die zich niet hebbenden er op gewezen beweren dat de loostrenu te ondiep op het bewerken van timmerhout toelegt, heeft, als de opbrengst en de ijzeren looskoker te hoog ligt. van haren grond niet voldoende is om in de dagelijksche behoefte De oppervlakte der meeste perceelen komt ui ij te gering voor, j te voldoen, ruimschoots gelegenheid zich door arbeid datgene vandaar dat zij die zich op stapelproducten willen toeleggen, ! te verschaffen wat zij behoeft. geen land beschikbaar hebben om andere producten, voor hun : Op bijna alle plantages in deze districten zoowel als bij het dagelijksch onderhoud benoodigd, te verbouwen. Dit heeft ten i boschwezen en de koloniale spoorwegen is er groot gebrek aan gevolge dat, zeer ten nadeele van de cacao, te lang gewacht werkkrachten. wordt met den aanplant van schaduwboomen, die den groei van Zoo kunnen — om mi] te bepalen tot de districten Boven- bananen en aard vruchten in den weg staan. Suriname en Boven-Para — te werk gesteld worden op : Beschouwingen. Plantage Waterland 100 arbeiders voor 6 maanden ; „ Peperpot 300 arbeiders voor onbepaalden tijd ; Zoowel op als buiten de vestigingsplaatsen heeft de buiten- gewone regenval belangrijke schade veroorzaakt aan den aanplant , Accaribo 10 arbeiders voor geruimen tijd; van bananen en aardvruchten. Ook waar die beplantingen niet „ Guineesche Vriendschap 30 arbeiders voor 3 maanden; lang onder water gestaan hebben heeft niettemin de vochtigheid van den bodem veel doen verrotten. Toch is mij gebleken dat „ Vredenburg 20 arbeiders voor 1 maand ; nog overal cassave geoogst wordt, vermoedelijk uit de oude kost- bij het boschwezen 100 arbeiders voor onbepaalden tijd ; gronden, en, als het seizoen eenigszins daartoe meewerkt, zal bij de koloniale spoorwegen 200 arbeiders voor 3 maanden. nog een deel van den jongen aanplant kunnen behouden worden. Zij die daartoe niet te vinden zijn kunnen voldoenden afzet Ook is — zooals hierboven reeds is medegedeeld — alle reden aan te nemen dat de schade niet overal even groot is. vinden van houtskool en brandhout aan particulieren en in- Terwyl toch op Hannover, een der grootste nederzettingen stellingen. aan de Pararivier, de bevolking bitter klaagde over de geleden Per week kunnen de navolgende hoeveelheden brandhout schade en zelfs deed uitkomen dat men reeds nu gebrek aan geleverd worden : voeding had — inderdaad is er veel geleden op de mij aldaar aan de kolonale vaartuigen minstens. 50 vaam; vertoonde kostgronden — vernam ik van den onderwijzer die aldaar reeds 4 jaren woont, dat hy niet kan bespeuren dat er aan de firma STRATKR ESSER minstens 30 vaam ; nu minder kost is dan vorige jaren, daar geregeld groote voor- aan de koloniale spoorwegen voorloopig tot eene hoeveelheid raden uit de velden worden aangevoerd. van 500 vaam. Op een grondje aan de Surinamerivier, vrij goed bezet met De opgezetenen der vestigingsplaatsen zijn bovendien in de vruchtdragende cacao, vernam ik van de eigenares, dat zij dit gelegenheid op de vestigingen zelve een goed loon te verdienen. jaar niet meer dan eenige noten geplukt had; haar pleegzoon — Van de aan den distiicts-commissaris voor gewoon en buiten- een jongen van pi. m. 13 jaren — dien ik buiten hare tegen- gewoon onderhoud over 1907 verleende kredieten is nog beschik- woordigheid sprak, deelde mg mee dat reeds 8 trommels 80 baar een bedrag van f 5 346,50, welk bedrag zal verwerkt worden K.G. geoogst was. zoodra het seizoen daartoe gunstig is. Op een deel van den grond L'Espérance aan de Pararivier Het vorenstaande samenvattende kom ik tot de conclusie dat, werd ik door een Javaan, in dienst bij den hoofdbewoner, naar hoewel naar aller waarschijnlijkheid vele kostgronden in de een der kostgronden geleid; de weg derwaarts was onbegaan- districten Boven-Para en Boven-Suriname — vooral die in de

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. 5. Suriname. '.> ::i

meer zuidelijk galama streken — niet voldoende zullen opbrengen Weinig geleden, vooral niet op die perceelen, waar belang- om in de dagelijksche behoefte der bevolking te voorzien, er hebbenden vuur goede bedclving zorgen. vooralsnog geen vrees behoeft te be>taandat de bevolking gebrek In de nog niet opgemaakte wegen, zijnde 11 in getal, is alleen MO middelen zal hebben om zich het noodige aan te schaffen. daai schade geleden, waarde perceelen laag zijn en in de nabijheid Evenmin behoeft gevreesd te worden niet liet oog op de scherpe van zwampen liggen ; de schade is evenwel niet van belang, concurrentie in den handel en de geregelde communicatie niet daar de aanplant over het algemeen niet groot was. het buitenland voor eene bezwarende stijging der prijzen van Het ander deel der vestiging, ten noorden van Lelydorp is, de voedingsmiddelen, die aangekocht moeten worden. niet uitzondering van eenige ritsen, laag en de landerijen loozen Gedurende het tijdvak van 1 Januari tot ultimo Mei dj. is door de wegsloten en een tak van de iSantokreek in liet kanaal aan rijst plm. 161814 KG. en aan blom 170 01(5 KG. wuer van Tout-lui-faut. ingevoerd dan in gelijk tijdvak van het afgeloopen jaar; de In dit complex komen ongeveer 10 perceelen voor, in huur meerdere aanvoer houdt evenwel voor een groot deel verband geweest bij Creolen, die zoo laag liggen, dat ze, ook al zou het met de groote expedities die in dit jaar naar de bulatavelden kanaal belangrijk verbeterd worden bij elk regenseizoen van zijn uitgerust. waterbezwaar te lijden zullen hebben, omdat ze als het ware De prijzen dezer artikelen zijn onveranderd gebleven, namel. in een kuil liggen. De bananen en aardvruchten, die daarop respectievelijk 9 en 19 cent per pond. stonden, zyn ten gevolge van den buitengewonen regenval geheel teloorgegaan, hebbende het land eenige maanden onder De gezondheidstoestand — de weersgesteldheid in aanmerking water gestaan. Ik moge hier herhalen, hetgeen daaromtrent in nemende — kan niet ongunstig genoemd worden. Hier en daar mijn Nota aan l'we Excellentie dd. 14 April dj. is gezegd, nl. trof ik een inHuenza- of koortslijder aan, die de hulp van den dat de betrokkenen deze schade voor een deel aan zich zelven geneesheer niet noodig had. te wijten hebben, omdat zij na de ondervinding in het vorige O]) de centra van bevolking/., a. Bergcndal, Carolina, Hannover jaar opgedaan, voorzichtiger hadden moeten zijn met de keuze en Onoribo zijn geneesmiddelen in voldoenden voorraad aanwezig der gewassen. en waar de geneesheer niet geregeld komt is de politie bevoegd Immers, hadden zij uitsluitend rijst daarop verbouwd — waar- geneesmiddelen als qninine en castoroli op eigen gezag te ver- voor het land alleen geschikt is — dan zouden zij, evenals strekken. anderen in die streek, die in dezelfde conditie verkeeren, van Het laat zich wel aanzien, dat evenals thans te Paramaribo schade zijn gevrijwaard. de influenza zich meer epidemisch in het district zal vertoonen, De andere perceelen, voor zoover die beplant waren met aard- maar tegen die ziekte roept de inlandsche bevolking in den regel vruchten en bananen, hebben door de vochtigheid van den geen geneeskundige hulp in en gebruikt als zweetmiddel een bodem ook wel schade geleden, doch niet van grooten omvang. afkooksel van citroengras, dat overal in het wild groeit. Minder last heeft men echter, over het algemeen, van het hemelwater gehad, na de afsluiting van de loozing der zg. Granman De Districts-Conimigsairis, Zwampen in de trens langs den spoorweg, waardoor aan die zwampen de oorspronkelijke afwatering is teruggegeven. M. NASSY. Dit is vooral ten goede gekomen aan de perceelen, welker bedelving in goeden staat verkeeren. De te laat uitgeplante rijst leed veel door de plotselinge ryzing van het water: daar echter de Britsch-Indiërs — die hier deze cultuur uitoefenen — gewoon zijn op kweek-of plantsoenbedden uit te zaaien, was er voldoend plantmateriaal in voorraad dat spoedig weer uitgeplant werd en waarvan de oogst reeds voor een groot deel is binnengehaald. Districten BENEDEN-PARA en BENEDEN-SURINAME. I>. Livorno. Omvang van het onderzoek. In het jaar 1904 werd deze plantage, groot pi. m. 410 H A. De kleine landbouw wordt in deze districten uitgeoefend op I en aangekocht voor f 10 000, bestemd voor vestigingsplaats van de vestigingsplaatsen aan het verlengde Pad van Wanica en kleine landbouwers; twee jaren daarna werd de oppervlakte Livorno, alsmede op plm. 1572 verspreide perceelen. vergroot met een perceel land groot 74,23 H.A., deel uitmakende In den loop van dit jaar, zoowel gedurende als na den bniten- van de plantage Dijkveld, dat voor de som van f 518G werd gewonen regenval, werden die nederzettingen door mij, in mijne aangekocht. hoedanigheid van districts-commissaris dier districten bezocht, Met uitzondering van een dertigtal perceelen — voor uitbrei- verscheidene zelfs meermalen. ding gereserveerd — is de geheele vestiging, ten getale van 267 perceelen, uitgegeven. Beschrijving en toestand der cultures. Vele daarvan, in huur afgestaan aan Creolen, worden slecht O]) de vestigingsplaatsen: bewerkt omdat de betrokkenen elders, veelal in de stad, metter- woon gevestigd zijn en zich vrij ongeregeld op hunne perceelen «. Aan het verlengde Pad van Wanica. vertoonen. Met den aanleg van deze nieuwe vestiging langs den spoorweg In de lage gedeelten der vestiging, vooral tusschen de ritsen, werd een aanvang gemaakt in het jaar 19ü4. heeft de aanplant van aardvruchten, jonge bananen en jonge Zij strekt zich uit over eene lengte van plm. 11 K.M, nl. cacao veel geleden; de rijst daarentegen heeft een zeer goeden van en met den Mijnzorgweg tot en met den II ijsdük of Waneweg. oogst opgeleverd. Er zijn in de verschillende aangelegde of nog aan te leggen De volwassen cacaoboomen — bij den aankoop was een gedeelte dwarswegen, alsmede langs de spoorbaan bereids uitgegeven van het terrein beplant niet cacao — zijn zwaar geteisterd door plm. 1058 perceelen, elk eene oppervlakte beslaande van plm. 3H.A. krulloten, doch hebben niettemin goed geproduceerd. Door voltooiing van de reeds ten deele betrokken vestiging, Ter verbetering van de loozing is voor dit jaar beschikbaar welk werk thans onder handen is (Referte aan de G. R. dd. gesteld: 15 Augustus dj. n°. 8108 G. S. afdeeling III), kunnen nog plm. «. f 200 voor het schoonmaken van de oostelijke loostrens, en 100 perceelen. w. o. 50 perceelen voor weide-aanleg, verkregen worden, terwijl door uitbreiding in zuidelijke richting — waartoe l>. f 1300 voor het uitdiepen van de sluiskreek. een voorstel bij de Koloniale Staten aanhangig is — wederom Heide werkzaamheden zijn thans ter hand genomen, uitsluitend 102 perceelen, w. o. plm. 10 voor weide-aanleg, verkregen worden. niet opgezetenen der vestiging. Het gedeelte ten zuiden van Lelydorp—het middelpunt dezer vestiging — bestaat uit een groot aantal ritsen en daartusschen zwampen, waarin de landerijen uitloozen. Buiten de vestigingsplaatsen: Waar in dit complex wegen en wegtrenzen zijn aangelegd, a. Perceelen langs het pad van Wanica, de z. g. oude vestiging. waardoor het overvloedige water een geregelden afvoer naar de zwampen kan vinden, hebben de beplantingen, bestaande uit Tusschen de Doniinékreek en het kanaal van Tout-lui-faut bananen, aard vruchten, rijst en op eenige perceelen langs de wordt, zoowel op perceelen langs de spoorbaan, als op dwars- spoorbaan en aan den Tawajariweg uit pinda over het algemeen wegen loodrecht daarop staande de kleine landbouw uitgeoefend 86

oj> van Jiet gouvernement of' vun particulieren gehuurde of' in i/. Perceelen aan den weg van Charlesburg naar zee en ten eigendom bekomen perceelen. weten van den inrijweg. De hoofdcultuur in deze streek zoowel in het meer zuidelijk Met uitzondering van eenige perceelen truropoftoto rerbouwd deel als op de ruim 150 perceelen van den grond Kphrai inzegen wordt, wordt er in deze streek meer aan tuinbouw en veeteelt en op een groot aantal perceelen van de gronden Beekhuizen, dan aan kleinen landbouw gedaan. Vier Kinderen, Blijenhoop enz., bijna uitsluitend in buur bij Waar geplant wordt, vindt dit — niet het oog op de geheel Britseb-Indié'rs, is rysti de oppervlakten, die vooral in de wegen onvoldoende loozing — plaats op ritsen, waardoor over het B en C van den grond Welgedacbt, De Commissaris", Mon Plaisir- algemeen weinig waterbezwaar geleden wordt. Toch beeft de en Tout-lui-i'autwegen, daarmee worden bezet, nemen meer en aardvruchtaanplant, evenals elders geleden door de vochtigheid meer toe. van den grond; hetzelfde lot deelde ook de aanplant van Over bet algemeen was men tevreden over den oogst, boewei groenten, waarop vooral de Britsch-Indiërs zicli meer en meer hier en daar de klacht geuit werd dat er schade was geleden toeleggen. Hier en daar in de lage gedeelten bn'v. langs den eensdeels wegens de spoedige rijzing van het water, anderdeels Kwattaweg werd rijst met succes verbouwd. wegens de vooral in de maand Februari gevallen nachtelijke buien, die veel stuifmeel deden verloren gaan en looze halmen Beschouwingen. deden ontstaan, toch vielen de twee reeds binnengehaalde oogsten mee. Zoowel de opgeseteneu van de vestigingsplaats Aan het ver- Waar op lage gedeelten bananen en aardvruchten geplant lengde pad van Wanica als die van de gronden sub 2li bedoeld, waren, hebben deze cultures veel geleden; in de serie A van vinden in den houtaankap een niet onbelangrijke bron van den grond Welgedacbt, alsmede op de perceelen langs den Helena inkomsten, vooral sedert het timmerhout, door de overeenkomst, Christina-weg, hebben de Creolen de geleden schade ook voor die de houtzaagmolens met een buitenlandsche firma hebben een deel aan zich zelven te wijten, omdat zij weinig of' geon aangegaan om aan haar al het bewerkte hout af' te leveren, zorg aan hunne bedelving besteden, waardoor de waterafvoer zeer in prijs is gestegen ; wel is waar is die voor eerstbedoelde belemmering ondervindt: velen wonen niet op hunne perceelen landbouwers voor korten duur, daar zij over slechts kleine uit- en beschouwen den landbouw dan ook geheel als bijzaak. gestrektheden (plm. 3 H.A.), ieder te beschikken hebben, die Hier en daar treft men kleine aanplantingen van cacao aan, dus spoedig uitgeput zijn : laatstbedoehlen daarentegen zijn in die door de krulloten zwaar geteisterd zijn. het bezit van uitgestrekte landerijen — voormalige houtgronden — waarop reeds ette'ijke jaren de houtaankap wordt uitgeoefend. Hoe voordeelig deze industrie kan zijn, blijkt hieruit, dat toen b. Gronden, voorheen geressorteerd hebbende onder bet in de 'maand Maart dj. beslag werd gelegd op een boeveelheid district Boven-Pura, doch thans krachtens de verordening van timmerhout, dat vermoed werd in 's lands bosschen te zijn bewerkt, 28 Augustus 1905 (G. B. n°. G7) behoorende tot het district de daarin betrokkenen mij verklaarden dat zij die hoeveelheid, Beneden-Para. zijnde 106 bruinhartplanken, eene waarde vertegenwoordigende van plm. f 600, in slechts 6 weken tijds met 6 personen badden Deze gronden verkeeren in denzelf'den toestand als die, vermeld bewerkt. in het verslag betreffende Boven-Para en Boven-Suriname, wes- j halve kortheidshalve daarnaar verwezen wordt. De hooge waterstand in dit jaar heeft het vervoer uit de Blijkt ook hier dat veel van den aardvruchtenaanplant op de j bosschen naar den rivieroever zeer vergemakkelijkt en moet voor laag gelegen perceelen verloren is, op andere, die op ritsen zijn een deel daaraan worden toegeschreven de groote toevoer van aangelegd, zooals langs de spoorbaan tusschen de kilometers 35'/j hout in de laatste maanden: alleen wat door de eigenaren van en 36 en meer benedenwaarts, is er van schade geen sprake en de houtgronden La Prospérité en Vier Kinderen per vaartuig wordt het in November en December aangeplante reeds nu I langs den post Republiek vervoerd is van 2 Juni tot 1 8ep- geoogst. tember dj. bedroeg aan eopieplanken respectievelijk 1160 en 485. De voorraad houtwaren gedurende de eerste acht jaren van dit Ook op gronden, zooals de Vier Kinderen, waar over mislukking ! jaar alléén per spoor naar de hoofdplaats vervoerd en afkomstig van den oogst van aardvruchten veel misbaar werd gemaakt, j van de heide hierboven bedoelde gedeelten bedroeg als volgt: bleek achteraf dat het nog verre van dien is; immers blijkens de aanteekeningen, die sedert 2 Juni dj. op mijn last te Republiek ! aan planken 29 841 stuks ; gehouden worden, hebben bewoners van genoemden grond van ! af' dien datum tot 13 September 11. uit hunne gronden gehaalde , singels 241050 „ ruim 300 zakken bittere cassave, een prijs vertegenwoordigende „ vierkant hout 1652 „ van minstens f 1080. Van dit product vervoerde de koloniale „ ponteknieën 573 „ spoorwegen van 1 Januari tot ultimo Augustus niet minder dan 3964 zakken ; neemt men in aanmerking dat dit artikel de een gezamenlijke waarde vertegenwoordigende van f 38 207. hoofdvoeding van dit deel der bevolking uitmaakt, dan ligt het Als men daarbij in aanmerking neemt dat ook veel langs voor de hand dat de verzonden hoeveelheid in de verste verte anderen weg vervoerd wordt en in het district zelf ten behoeve niet de geheele opbrenst uitmaakt. der koloniale spoorwegen en bet bosebwezen groote voorraden De klacht werd meermalen geuit en komt niet geheel onaan- worden aangekocht, dan kan aan dit deel der bevolking een nemelijk voor, dat de schade die op gronden ten westen van de zekere mate van welstand wel niet ontzegd worden. spoorbaan is geleden, voor een deel ook moet toegeschreven worden Deze genoemde takken van dienst brachten te zamen dit jaar aan de afsluiting van natuurlijke kreken in het belang van den in omloop de som van f 7423, waarvan de grootste helft voor spoorwegaanleg. Zoo wordt beweerd dat door de afdamming ter • aankoop van dwarsliggers waarvoor betaald wordt f 0,75 per hoogte van kilometer 37,5 van de Jacobskreek, die voorheen stuk, kunnende een geoefende arbeider 4 daarvan per dag leveren. uitmondde in de Coropinakreek beneden den grond Tempoca, Blijkens de mij door het bosebwezen — met de levering van alle landerijen nabij de Marionkreek tegenwoordig meer last dwarsliggers aan de koloniale spoorwegen belast — verstrekte van water hebben dan voorheen. inlichtingen ontbreekt tot nu toe aan de bestelling wel meer Op eenige laag gelegen perceelen, zooals ter hoogte van kilo- dan 1500 stuks waaraan wegens gebrek aan werkkrachten niet meter 33, heeft de bananeuaanplant — wel is waar van geringe kon worden voldaan. beteekenis — veel geleden. Toen ik op den 4den Juni 11. op den grond Berlijn zijnde, de opgezetenen aldaar, die over werkgebrek klaagden, ia over- r. Perceelen, deel uitmakende van den grond Mattonshoop. weging gaf dwarsliggers aan het bosebwezen te leveren, kreeg ik eerst ten antwoord dat het daarvoor benoodigde hout schaars te De 122 perceelen, elk ter grootte van 1,5 H.A., waarin deze vinden is in hunne bosschen; nadat dit bezwaar was opgeheven voormalige plantage is verdeeld, zijn op eenige perceelen na in door mijne mededeeling dat het bosebwezen hen in de gelegen- het bezit van Britscb-Indiè'rs, die bijna uitsluitend rijst daarop beid zou stellen bout te bewerken op domeingrond, volgde de verbouwen. opmerking dat een loon van f' 3 per dag, zonder voeding, niet L)e aanplant staat zeer goed en wordt et reeds op vele plaatsen j voldoende is om in hun onderhoud te voorzien. geoogst. Aan veeteelt wordt hier veel gedaan ; meer dan 50 pet. der perceelhouders zijn in het bezit van een of meer koeien ; In het meer noordelijk deel van het Pad van Wanica houdt de veestapel bedraagt in totaal 60 volwassen koeien en 11 de bevolking — in het bijzonder de Britsch-Indiërs — zich ook kalveren onledig met het branden van houtskool. Wat gedurende de eerste 80

;icht IIIHIIIKII'II alleen per ipoor verroerd ia, bedraagt eene boa* zijn, kan de opbrengst hiervan, het ongunstige seizoen in aan- veelheid ru 84233 ukken, tegen gemiddeld f o.45 per zak bij merking gemende, tot nu toe vrij bevredigend genoemd worden. inkoop ter plutee, opleverende

Algomeen verslag.

de beplantingen eveneens wegens gebrekkige loozing maanden onder water gestaan hebben, zooals op de gronden aan de Orelanakreek, langs de Paradoorsnede en in een deel van het Sarainaccadistrict viel noemenswaardige schade aan vrucht- Paramaribo, 4 October 1907. dragende en opschietende cacao te constateeren. Is voor velen de geleden schade van dien aard dat zij in den eersten tijd uit hunne gronden niet genoegzaam zullen trekken Ter voldoening aan uwe beschikking van den loden Mei dj. om in hunne dagelijksche behoeften te voorzien —binnenkort n0. 5029 G. S. at'd. II, waarbij my is opgedragen een onderzoek kan een groote toevoer van koren (mais) die eenige maanden in te stellen naar het door den buitengewonen regenval der geleden bijna overal werd uitgeplant, verwacht worden — ik laatste tyden ontstane waterbezwaar en de daaraan verbonden meen in de verschillende rapporten uitvoerig te hebben uiteen- gevolgen voor den economischen toestand der bevolking in de gezet dat er vooralsnog geen vrees behoeft te bestaan dat de districten, had ik de eer bij dezerzijdsche missive dd. 15 Juni bevolking gebrek aan middelen zal hebben om zich het noodige n°. 1, 29 Juni n°. 2, 27 Juli n°. 4,3 Augustus n. 5, 20 Augustus aan te schaffen. n". /, 31 Augustus n". 9 en 24 September n". 10, Uwe Excellentie Op verreweg het grootste gedeelte der landbouwperceelen aan te bieden de verslagen mijner bevindingen in de daarbij wordt de cacaocultuur uitgeoefend en hoewel de boomen niet vermelde districten. weinig te lijden hebben gehad van allerlei plagen, die een Bij deze samenvattende hetgeen in die stukken is uiteengezet, nadeeligen invloed op de productie veroorzaakten, had men over blijkt dat de in deze kolonie van af Januari tot Juni dj. plaats het algemeen reden tot tevredenheid over de opbrengst, dunk gehad hebbende buitengewone regenval — blijkens de weer- zij ook den steeds toenemenden hoogen marktprys. kundige waarnemingen te Paramaribo, tot eene hoeveelheid van Blijkens de officieele opgaven bedroeg de cacao-uitvoer tot 2077,8 mM. — in alle distrieten veel nadeel aan te veld staande ultimo Augustus dj. 1595 207 K.G. .gewassen heeft berokkend, in het bijzonder aan aardvruchten Voegt men hierbij de binnenlandsche consumtie, geschat op en jonge bananen en daar waar te laat uitgeplant was, ook plm. 30 000 K.G. in het jaar (over 8'maanden), plm. 20 000 K.G., aan rijst. dan bedroeg de geheele productie plm. 1 615 207 K.G., waarvan De schade aan laatstgenoemde cultuur herstelde zich evenwel de groote landbouw voor zijn aandeel heeft plm. 829 700 K.G. (1), spoedig, daar althans bij Britsch-Indiërs, die zich hoofdzakelijk zoodat de kleine landbouw heeft opgeleverd eene hoeveelheid op deze cultuur toeleggen, voldoend plantmateriaal in voorraad .van plm. 785 507 K.G., tegen een gemiddelden marktprijs van was en reeds bij de eerste daling van het water wederom werd 80 cent per K.G., vertegenwoordigende eene waarde van f028 400. uitgeplant, met het gunstig gevolg dat een groot deel daarvan Waar geen cacao verbouwd wordt of de aanplant van te jonge reeds geoogst is. dagteekening is, zoodat daarvan nog geen vruchten verkregen Wat de aardvruchteuaanplant — hoofdzakelijk bestaande uit worden, en de audere cultures van waterbezwaar veel geleden de zoogenaamde bittere en zoete cassave — betreft, deze leed hebben, heeft de bevolking verschillende andere bronnen van het meest in die deelen der kolonie, waar de loozing ook bij inkomsten, die mede niet onbelaujjryke winsten kunnen afwerpen: normale regenseizoenen veel te wenschen overlaat en klachten ik moge volstaan met te wijzen op den houtaankap, die vooral over waterbezwaar dan ook jaarlyks terugkeeren. Waar op hooge in de districten Boven-Suriname, Saramacca en Beneden-Para terreinen uitgeplant was zooals op de gronden aan de beide aan velen een middel van bestaan oplevert: op het branden van oevers van de Oimmetewane of langs den spoorweg of waarde houtskool, waarvan jaarlijks minstens 80 000 zakken naar de loozing in goeden toestand verkeert is er minder schade geleden, hoofdplaats worden vervoerd, alleen van de gronden langs den doordien een groot gedeelte van de bepk.nting nog goed terecht- spoorweg en op het kappen van brandhout, waarvoor steeds gekomen is. gereede afzet zoowel by particulieren als bij de koloniale spoor- Van den bananenaanplant leden het meeste de jonge plantjes, wegen, de koloniale vaartuigen enz. te vinden is. vooral op de landerijen, die laag liggen en waar de grond dus Gebrek aan werkkrachten doet zich in de geheele kolonie, lang drassig bleef. zoowel bij den grooten landbouw, den spoorwegaanleg, het bosch- De overige plantjes die meer weerstandsvermogen hadden wezen, als by de uitvoering van gouvernementswerken tot bleven vooral op gunstiger gelegen terreinen behouden, alleen staakten zij eenigen tijd in groei. Het overvloedige water heeft over het algemeen weinig schade !) Cacao van de plantages wordt afgescheept met venn»Miog van namen der aan de cacaocultuur toegebracht, alleen op eenige complexen, waar plantages, waarvan ze afkomstig is.

Aan Zijne Ji'xcellenlir den Heer Gouverneur.

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1907—1908. ,». Suriname. 10 'M

inrichting ran vestigingsplaatsen voor den kleinen landbouw De stijging in prijs van het, artikel rij.-t was ook voor een als anderszins, in niel geringe mate gevoelen. deel toe te schrijven aan eene tijdelijke schaarschte in de kolonie: Gelegenheid dm HUMT dan voldoende voor den kleinen land* vandaar dat toen per de twee laatste Benepen van den Koninklijken bouwer, om, waar uit zijn grond niel genoegsaam gatrokken \\ ct-Indisi hen Maildienst, die alhier op 0 en 215 September 11. wonit. door arbeid in zijn onderbond te voormen, al moet hier arriveerden, te zaïnen 0 158 balen werden aangevoerd, de prij.- irederoin opgemerlri worden, hetgeen ook elders reeds is aan* terugging OJI 20 cent per K.G. gestipt, dal daarvan niet dun in de uiterste noodiakolijkheid Wat betreft de artikelen bakkeljauw en zoutvleescb, deze wordt gebruik gemaakt en dun nog tegen ieer opgedreven euoben. ondergingen alleen bij inkoop in het klein eene prijsverbooging; Niet lang geleden kon men in een der plaatselijke binden vroeger toch verkochten de klein-bandelaars die artikelen niet Bene oproeping vinden van een aannemer van plantagewerken. per gewicht, doch bij gesneden stukkeu vun 4 cent; deze wijze die minstens 250 arbeiden root gernimen tijd kon te werk stellen. van verkoon was naar de door mij verkregen inlichtingen steeds Van deien aannemer vernam ik deser dagen dat een deel in bet nadeel van den winkelier en toen de buitenlandsche van het door hem aangenomen werk niet kan uitgevoerd worden, prijzen laatstelijk eene geringe stijging ondergingen, vond men omdat liij in de verste verte niet kan beschikken over bet het eene geschikte gelegenheid om daarin verandering te brengen ; benoodigde aantal arbeider», niettegenstaande een dagloon van by den verkoop wordt nu meer rekening gehouden met de f L60 tot f 2 zou kunnen verdiend worden. engros-prijzen. Ook hij de verdere afwerking van de vestigingsplaats aan het Verlengde Pad van Wanica, waartoe bij O.K. dd. 1'» Augustus De prijzen der hierbedoelde voedingsartikelen bedragen thans dj. n°. 8108 een krediet van t'85 000 isj4toegestaan, worden tot per kilogram: uu toe niet anders dan inoeilijkbedeii en teleurstellingeti onder- vonden, zelfs van de zijde der daarbij direct belangbebbenden. rijst bakkeljauw zoutvleescb die niet te vinden zijn hunne diensten te verhuren, zelfs niet te Paramaribo 20 et. 38, 40 et. 00 et. tegen een dagloon van f 1,25, Is derhalve de vrees uitgesloten dat bet de bevolking oji in de districten 19, 22, 24 et, 40, 45, 50 et. 56, (34, 70 et. wellicht een kleine uitzondering na — referte aan bet verslag betreffende bet district Saramacca — ten gevolge van liet water- i Voor verdere bijzonderheden meen ik te mogen verwijzen bezwaar aan middelen zal ontbreken zich bet noodige aan te naar de in den aanhef aangehaalde verslagen. schaffen, evenmin behoeft gevreesd te worden voor eene bezwarende stijging der prijzen van de voedingsmiddelen. De Di$tt ieti-Commiuariê, WCI is waar hebben in de laatste weken eenige der dagelijks M. NASSY. benoodigde voedingeartikelen — zooals rijst, bakkeljauw en zout- vleescb — eene prijsverbooging ondergaan, doch deze verboogiug voor een deel verband houdende met de Europeesche marktprijzen, is niet zoo drukkend dat de bevolking baar niet zal kunnen dragen. oniaai versta g öiinname Verslag van het onderzoek naar goud in het Lawa-gelried. 1907 (Supplement). 120/1636 BIJLAGE II.

IV T I

KAAR T van SURINAME. Schaal 1:2000000

Oergraniet gneiss formatie. A lluvium. Hoogte in nieter* Gebied der erupties van #? diabasen enz. Spoorbaan. 121/1637 'erslag van het onderzoek naar goud in h-et Lawa-geMed.

Koloniaal verslag Suriname Bijlage III. 1H01 (Supplement).

Mankaba Poeloegoedoeval Mijnexploratie van Gouvernementswege TOKI.MANS EU. IN SURINAME.

y^r Koffie Kamisa

| 23 Graniet ^ * \^xj>ikien Dagoehede Diabaas 2 Dioriet j Basisch metamorfe gesteenten

| Zure ,i 'i J-V Abonasoengoe v. \ Penabisoengoe "tötLensiededeu -*- 1'ampoeugron

A mpom asoengoe

Langu Te.lé Val Krassiiübra Vul

astr N

Courmoiibo

Grienkasaba

lvfZgffif- Oeman Krassiabra Man Krassiabra

K^^l&Cf 4^ZX VkSoemanjere

Proeroesoelctroesoelajj^^-^^i ^r^^^^vvSakkasa. '"""* Komaroeasoelu

Awaru soela

GEOLOGISCHE KAART Poeloekocmaroel .g van het gebied tussehen '•=', có\ "AÏèwitikisoela { c LAWA en TAFANAHONI. /c/V^ >- "V^ Manfoekong

SCHAAL 1 : 400.000.

•n. Ingifoetoe

Lith, .1. Smulders & Co., Den Haag. 122 /1638 Verslag van het onderzoek naar goud in het Lawa-gebied. Koloniaal verslag Suriname Bijlage IV. 1D07 (Supplement).

Lith. J. «mulders & Co., Den Haag.